Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSThi-devacandra-lAlabhAI-jainapustakoddhAre granthAkaH-123 zrImatI AvazyakaniyukateravacUrNiH zrIjainazAsanAdambhastambhAyamAnazrImattapogacchagaganAGgaNadinamaNizrImatsomasundarasUrIzvaravineyaratna zrImaddhIrasundarasUriviracitA / pRSTha 1-240 yAvat sampAdaka:- paM. prabodhasAgaraziSyamunipramodasAgaraH prakAzakaH- zreSThi devacandralAlabhAI-jainapustakoddhAragranthasya kAryavAhakaH- motIcanda maganabhAI coksI mUlya rupyapaJcakam vIrasaM. 2500 vikramasaM. 2030 khristAbdaH 1974 pratayaH 500
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Resseskase -: prakAzakIya :amane jaNAvatAM harSa thAya che ke amArI A saMsthA Aja sudhImAM aneka prakAzano pragaTa karI cUkI che.. zrI jJAnasAgarasari kRta Avazyaka avacaNinA be bhoga chapAvI cukI che. paNa amAro e muddo cha ke je je AgamagraMthonI paJcAGgImArnu prakAzana na thayu hoya tenuM prakAzana karavu, te mudAe pU. AcArya zrIdhIrasundarasurikRta Avazyaka avacurNi nuM kArya zaru karyu cha tenA 240 pRSTha paryantano A prathama bhAga bahAra pADIe chIe / AnA sampAdana kAryanI javAbadArI paM. zrI prabodhasAgarajI ma.nA ziSya muni bhIpramodasAgarajIe karyu che. temanA kAryamA AgamoddhAraka zizu paM. zrI kacanasogarajIe sahakAra Apyo che. A bhAganI presakopIno moTo bhAga pa. o. zrIhemasAgarasarijIe ko hato, gurudevazrIe te tapAsyo hato. te badhAnA amo RNI chIe. teja prese kAma karI Apyu te badala teno paNa AbhAra mAnIe chIe / prakAzaka Sin du m atina For Private & Personal use only wor-Bolibrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ huda' pustaka zreSTidevacandralAlabhAIpustakoddhArasaMsthAyAH kAryavAhakena motIcanda maganabhAI coksI ityanena rAjanagarastha jasavaMta prinTIMgamudraNAlaye cImanalAla-amulakhabhAI zAhadvArayA mudrApitam / asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArA etadbhANDAgArakAryavAhakairAyatIkRtAH santi / -: saMsthAnuM TUsTImaNDala :zrI nemacaMda gulAbacaMda devacaMda jhaverI ,, talakacaMda motIcaMda jhaverI , ratanacaMda sAkaracaMda jhaverI , amIcaMda jhaveracaMda jhaverI ,, kezarIcada hIrAcaMda jhaverI ,, motIcaMda maganabhAI coksI (menejiMga TUsTI) The Board of Trustees : Shri Nemchand Gulabchand Devchand Javeri ,,Talakchand Motichand Javeri ,, Ratanchand Sakerchand Javeri ,, Amichand Zaverchand Javeri Keshrichand Hirachand Javeri >> Motichand Maganbhai Choksi Hon. Managing Trustee For Privale & Personal use only library.org
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund, Series No. 123 Shreemati Avashyak Avachurni Commentary [Avachurni) by Dbirsundar Suri Page 1 to 240 Fannyas Prabodhsagar Shishya Muni Pramodsagar d 4 Price Rs. 5-00 Christan : 1974 Vir Samvat : 2500 Vikram Samvant : 2030 Log292929 SEIZOEZETSZ Jain Educate Forvale ofersonal use only nesrary.org
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitthikaa| zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 1 // zrImatI Avazyaka niravaniH zrImadarasA sakA nwsh gAthA-1 parameSThinaH praNidadhat praNaman zrIsomasuMdaraguruMzca / AvazyakAvacUri likhAmyahaM svaparahitahetoH // 1 // prekSAvatAM pravRtyarthamAdau prayojanAdika sthApyaM, anyathA na yukto'yamAvazyakaprAraMbhaprayAsaH, tathA maMgalamapyAdau vaktavyaM, anyathA kartRNAM zroNAM cAvighneneSTaphalasiddhayayogAt / uktaM ca "prekSAvatAM pravRttyarthaH, phalAditritayaM sphuTa / maMgalaM caiva zAstrAdau, vAcya miSTArtha siddhaye // 1 // " tatra prayojanaM dvidhA paramaparaM ca, punarekaikaM dvidhA kartagataM | // 1 // For Private & Personal use only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ / pitthikaa| zrIdhIrasundarasU0 // Ava0avacUrNiH! // 2 // zrotRgataM ca, tatra dravyAstikanayamatapayalocanAyAmAgamasya nityatvAtkaturabhAva eva, tathA cokta'-"eSA dvAdazAMgI na kadAcinnAsIt na kadAcinna bhavati na kadAcinna bhaviSyatIti dhruvA nityA zAzvatItyAdi, paryAyAstikanayamataparyA nizAna locanAyAM cAnityatvAdazyaMbhAvI ttsdbhaavH| tatvaparyAlocanAyAM tu sUtrArthobhayarUpatvAdAgamasyArthApekSayA nityatvAta, sUtraracanApekSayA tvanityatvAt kathaMcit kartRtvasiddhiH, tatra sUtrakarturanaMtaraprayojanaM sattvAnugrahaH paraMparaM tvapavargaprAptiH, uktaM ca "sarvajJoktopadezena yaH sttvaanaamnugrh| karoti duHkhataptAnAM, sa prApnotyacirAcchivaM // 1 // zrANAmanaMtaraprayojanamAvazyakazrataskaMdhArthaparijJAnaM paraM paraM niHzreyasAvAptiH / kathaM iha jJAnakriyAbhyAM mokSaH, samyagavabodhapurassaraM sAvadhAnavadyayoganivRttipravRttibhyAM savituH kharakiraNairjalArdrazATikAyAH salilakaNAnAmiva karmANanAmavayavazo'pagamasaMbhavAta , jJAnakriyAtmakaM cAvazyakaM ubhayasvabhAvatvAt , tayozca jJAnakriyayovAptirvivakSitAvazyakazrutaskaMdhazravaNato jAyate nAnyathA, tatkAraNatvAttadavApteH, anyathA samyagjJAnAbhAvataH ziSyANAM mAkSapathapravRtyuchedaprasakteH, kAraNAdeva ca kAryasiddheH / tataH zrotRNAmapi paraMparayA muktibhAvAd bhavati teSAM paraMparaprayojanaM niHzreyasAvAptiriti prayojanavAnAvazyakaprAraMbhaprayAsaH / abhidheyaM sAmAyikAdi, teSAmevAsmin graMthe savistaramabhidhAsyamAnatvAta , sambandhastu dvidhA upAyopeyabhAvaH guruparvakramalakSaNaca, tatrAdyastarkAnusAriNaH prati, tadyathA-vacanarUpApanamAvazyakamupAyaH upeyaM sAmAyikAdiparijJAnaM muktipadaM vA, tasyAppataH pAraMparyeNa bhAvAt , tathAhi asmAtsamyaka sAmAyikAdyartha jJAnaM bhavati, sati ca tasmin samyagdarzanAdivaimalya kriyA prayatnazca tAbhyAM ca prakarSAptAbhyAM muktiprAptiriti / - - gAthA-1 // 2 // Jain Education Inte For Privale & Personal use only falljainelibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitthikaa| zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 3 // guruparvalakSaNastu sambandha upoddhAtaniyuktau "uddese niddese ya niggame" ityAdinA granthena svayameva niyuktikRtA prapaJcena vakSyate / samprati maGgalamucyate, taca maGgala zAstrasyAdau madhye'vasAne ca / vakSyate, nanu na yuko maGgalatrayopanyAsaH, AdimaGgalenaivAbhiSTArthasya siddhatvAt , na, AdimaGgalamAtreNAmISTArthasiddhayogAt , tathAhi AdimaGgalaM vineyAH vivakSitazAstrasya pAraGgaccheyurityevamartha madhyamaGgalamavavagRhItazAstra sthirIkaraNArtha, antyamaGgalaM ziSyapraziSyaparamparayA zAstrasyAvyavacchedArtha, tatrAdi maGgalaM "AbhiNiyohi anAga" mityAdi jJAnaphazcakasya paramamaGgalatvAt / madhyamaGgalaM "vaMdaNaciikiikkamma" mityAdi, bandanasya vinayarUpatvAttasyAbhyantaratapobhedatvAttasya ca maGgalacAt, paryantamaGgalaM "paJcakkhANa" mityAdi, pratyAkhyAnasyAdyatapobhedatvena maGgalatvAt / tatrAdimaGgalamucyate, taca jJAnapaJcakarUpaM, yataH AbhiNivohiyanANaM suyanANaM ceva ohinANaM ca / taha maNapajavanANaM kevalanANaM ca paMcamayaM // 1 // ni0 arthAbhimukho niyataH pratiniyatasvarUpo bodho'minibodha eva vinayAditvAta svArthekaNi AbhiniyodhikaM, yadvA bhinibudhyate'nenAsmAdasmin ityabhinivodhaH, tadAvaraNakarmakSayopazamastena nivRttaM AbhinibodhikaM, taccatajjhAnaM ceti samAsaH, indriyamanonimitto yogyadezAvasthitavastuviSaya, sphuTaH pratibhAso bodhavizeSa ityarthaH / zravaNaM zrutaM vAcya| vAcakabhAvapurassarIkAreNa zabdasaMspRSTArthagrahaNaheturUpaladdhivizeSaH, evamAkArakaM vastu jaladhAraNArthakriyAsamartha 'ghaTa' zabda gAthA-1 // 3 // wrwww.ininelibrary.org
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitthikaa| zrIdhIrasundarasU011 Ava0avacUrNiH // 4 // vAcyamityAdirUpatayA pradhAnIkRtatrikAlasAdhAraNasamAnapariNAmazabdArthaparyAlocanAnusArI-indriyamanonimitto'vagamavizeSa ityarthaH, athavA zrUyate'smAdasminniti zrutaM tadAvaraNakarmakSayopazamastajanitaM jJAnamapi zrutaM kArye kAraNopacArAt , zRNotIti vA zrutaM AtmA, tadananyatvAjjJAnamapizrutaM / caH anayoH svAmikAlakAraNaviSayaparokSatvasAdha AttulyakakSatodbhAvanArthaH, tathAhi ya eva matijJAnasya svAmI sa eva zrutajJAnasyApIti svAmisAdharmya', tathA yAvAmeva mateH sthitikAlaH tAvAneva zrutasyApi, tatra pravAhApekSayA'tItAnAgatavartamAnarUpaH sarva eva kAlaH, apratipatitaikajIvApekSayA tu paTpaSTiH sAgaropamANi samadhikAni, ukta ca "do vAre vijayA Isu0" yathA ca matijJAnaM kSayopazamahetukaM tathA zrutamapi, yadvA indriyAnidriyanimittamatijJAnaM tathA zrutamapIti karaNasArya, yathA matijJAnamAdezataH sarvadravyAdiviSayamevaM zrutamapi, yathA ca matijJAnaM parokSamevaM zrutamapi, evakAra avadhAraNe, sa ca parokSattvamanayorakhadhArayati, matizrute eva parokSe, nAzeSajJAnamiti / atha parokSamiti kaH zabdArthaH ?, ucyate, 'azuTi vyAsau' aznute, jJAnAtmanA sarvAnarthAn vyApnotItyakSaH, akSasya-Atmano dravyendriyANi dravyamanazca pudgalamayatvAtparANi vartante, pRthaga vartata itibhAvaH, tAbhyAM yadasya jJAnamudayate tatparokSaM, pRSodarAtvAdrUpaniSpattiH / yadvA paraindriyAdibhiH saha ukSA-sambandhI viSayaviSayibhAvalakSaNo yasmin jJAne, na tu sAkSAdAtmanA, tat parokSaM, dhUmAdagnijJAnavat , kathamanayoH parokSateti, ucyate, parAzrayatvAt , tathAhi pudgalamayatvAt dravyendriyamanAMsyAtmanA pRthagbhUtAni, tatastadAzrayeNopajAyamAnaM jJAnamAtmano na sAkSAt , kintu paraMparayeti, parokSatA, vaizeSikAdayaH prAhuH-nanu akSANi-indriyANyucyante tato'kSANAM indriyANAM yA sAkSAdupalabdhiH sA pratyakSaM, akSaM-indriyaM prati vartate iti pratyakSa tathA ca For Private & Personal use only gAyA-1 // 4 // Jain Education Interne melibrary.org
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 5 // sati lokaprasiddhaM sAkSAdindriyAzritaM ghaTAdijJAnaM pratyakSamiti siddha, ayuktametat , indriyANAmacetanatvopalabdhRtvA. bhAvAta , tathA cAtra prayogaH-yadacetanaM tannopalabdhR yathA ghaTaH, acetanAni ca dravyendriyANi, na cAyamasiddho hetuH, yato dravyendriyANi nirvRtyupakaraNarUpANi / "nirvR yupakaraNe dravyendriyamiti tatvA0-2-17 vacanAt , nivRtyupakaraNe ca pradalamaye, pudgalamayaM ca sarvamacetanaM, tatvataH punastatratamevopalabdhA, kathamiti ceducyate, tadvigame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAta , tathAhi-ko'pi pUrva cakSuSA vivakSitamartha gRhItavAn , yataH kAnlAtare devaviniyogatazcakSupaH apagame'pi | sati tamartha smarati, yadi cakSureva dRSTra syAttatazcakSuSo'bhAve tadupalabdhArthasmRtina bhavati, nahi AtmanA so'rtho'nu bhUtaH, kintu cakSuSA, cakSuSa eva sAkSAdRSTratvenAbhyupagamAt, na cAnyenAnubhUtAnyasya smaraNaM syAdatigrasaMgAt , tasmAdAtmaivopalabdhA, nendriyamiti / avazabdo'adhAzabdArthaH, ava-adhodho vistRta vastu dhIyate-paricchidyate'nena iti avadhiH, athavA'vadhiH-maryAdA rUpiSveva dravyeSu paricchedakatayA pravRttirUpA tadupalakSitaM jJAnamapyavadhiH, avadhizcAsauM jJAnaM cetyavadhijJAnaM, co'naMtaroktajJAnadvayena sahAsya sthityAdibhiH sAdharmyadarzanArthaH, tathAhi-yAvAneva matizrutayoranaM. taroktaH sthitikAlo'vadherapi dvidhApi tAvAneva, yathaiva ca matizrute mithyAdarzanodayato viparyayarUpatAmAsAdayatastathAvadhirapi, tathAhi-mithyAdRSTestAnyeva matizrutAvadhijJAnAni matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnAni bhavantIti viparyayasAdharmya', yazca matizrutayoH svAmI sa evAvadherapIti svAmisAdharmya', tathA vibhaGgajJAninastridazAdeH samyagadarzanAvAptau yugapadeva matizrutAvadhijJAnAnAM lAbhasaMbhava iti lAmasAdharmya tathA pariH-sarvato bhAve, avanamavaH, auNAdi gAthA-1 // 5 // For Private & Personal use only wwww.ininelibrary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrodhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 6 // ko pratyayaH, pari ao-vedanaM paryavaH, manasi manaso vA paryavo manaHparyavaH sarvato manodravya pariccheda ityarthaH, athavA manaHparyaya iti pAThaH, tatra paryayaNaM paryAyo, bhAve'llyayaH, manasi manasA vA paryayA manaHparyayaH, sarvatastatparicchedaH sa cAsau jJAnaM ca manaHparyayajJAnaM vA, manaparyayaHjJAnaM apare maNapajayanANamiti pAThe manaHparyAyajJAnamiti zabdasaMskAramAcakSate, karmaNo'NityaNi, manaHparyAyaM ca tat jJAnaM ca manaHpa0, yadvA manasaH paryAyAH, paryAyA-bhedA ityarthaH manaHparyAyAH teSAM teSu vA sambandhi jJAnaM, manaHparyAyajJAnaM iI cArdhatRtIyadvIpasamudrAntaravattisaMjJimanodravyAlaMbanameva tathA zabdo'vadhijJAnena sahAsya chamasthatvAdibhiH sAruppapradarzanArthaH, tathAhi, yathAvadhiH chamasthasya syAt tathedamapi, yathAvA'vadhijJAnaM rUpidravyagoca tathedamapi, asya manaHpudgalAlaMbanatvAt , yathA cAvadhiH kSAyopazamike bhAve tathA prastutamapIti bhAvasAdharmya, yathA cAvadhijJAnaM pratyakSa tathA mana:payArya jJAnamapi, tathAhi-akSa-jIvaM prati sAkSAdvartate yad jJAnaM tat pratyakSa. taccAvadhyAdi tribhedamiti, pratyakSasAdharmya / kevalaM ekamasahAyaM matyAdijJAnanirapekSatvAt , matyAdijJAnanirapekSatA ca kevalajJAnaprAdurbhAva matyAdInAmasaMbhavAn, nanu kathaM tadasaMbhavaH, yAvatA matijJAnAdIni svasvAvaraNakSayopazame eva prAduSpanti, tato nirmUlasvasvAvaraNavilaye tAni sutarAM bhaviSyanti, cAritrapariNAmavat , ucyate, yathA jAtyamarakatAdimaNimalopadigdhasya yAvanna samUlamalApagamastAvadyathA 2 dezato malavilayastathA tathA dezato vyaktirjAyate, sA ca kvacit kadAcit kathaMcidbhavatItyanekavidhA, tathA'tmano'pi sakalajJAnAtmakasyApyAvaraNamalapaTalatirohitasya yAvanna sakalakarmamalApagamastAvadyathA yathA dezataH karmamalocchedastathA tathA dezatastasya gAthA // 6 // For Privale & Personal use only Jain Education Internal library.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 7 // vijJaptirullasati, sA ca kvacit kadAcitkathaMcityanekavidhA, tato yathA marakatAdimaNerazeSamalApagame samastAspaSThadezazaktivyavacchedena parisphuTarupaikA vyaktirjAyate tathA''tmano'pi jJAnadarzanacAstriprabhAvato nizzeSAvaraNaprahANAdazeSadezajJAnavyacchedena ekarUpA'tiparisphuTA vijJaptirullasati, tato matyAdi nirapekSa kevalajJAnaM athavA zuddhaM-kevalaM, tadAvaraNakamalakalaMkasyAvayavazo'pagamAt , sakalaM vA-kevalaM, prathamata eva tadAvaraNavigamataH saMpUrNotpattiH, asAdhAraNa vA kevalamananyasadRzatvAt , anaMtaM vA kevalaM jJeyAnaMtatvAt , kevalaM ca tajjJAnaM ca kevalajJAnaM, cazabda uktasamuccayArthaH, athavA manaHparyAyajJAnasArUpyapradarzaka eva apramattayatitAmisAdhAdviparyayAbhAvayu katvAcca, paMcamameva paJcamaka, prAkRtatvAta svArthe kaH / / nanu sakalamapIdaM jJAnaM jJaptyekasvabhAvaM tato jJaptyekasvabhAvatvAvizeSe kiMkRta eSa AbhinibodhikAdibhedaH, jJeyabhedakRta iti cet , tathAhi - vartamAnikaM vastvAbhinibodhikasya viSayaH, trikAlasAdhAraNasamAnapariNAmo banergocaraH zrutasya, rUpidravyANi avadheH, manodravyANi manaHparyAyasya, samastaparyAyAnvitaM sarva vastu kevalajJAnasya, tadetadayukta, evaM sati kevalajJAnasya bhedabAhulyaprasaktiH, tathAhi-jJeyabhedAjjJAnasya bhedaH, yAni ca jJeyAni pratyekamAbhinibodhikaprabhRtijJAnAnAmiSyante tAni sarvANyapi kevalajJAne vidyante, anyathA kevalajJAnena teSAmagrahaNaprasaMgAt , atha ucyata pratipattiprakArabhedataH AbhinibodhikAdibhedaH, tathAhi na yAdRzI pratipattirAbhinibodhikasya tAdRzI zrutasya, kintvanyAdRzI evamavadhyAdi jJAnAnAmapi pratipattavyaM, tato bhavatyeva pratipattibhedAjjJAnabhedaH, tadapyayuktaM, | evaM satyekasminnapi jJAne'nekabhedaprasakte, tathAhi tattadezakAlasvarUpabhedena vivicyamAnamekaikaM jJAnaM prattipattiprakArA gAthA 7 // Sain Educ a tional
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 8 // naMtya pratipadyate, tat naSo'pi pakSaH zreyAn , syAdetad-asyAvAra kama, taccAne prakAra, tatastAvattadAvAya jJAnamapyanekaprakAratAM pratipadyate, jJAnAvArakaM ca karma, paMcadhA, prajJApanAdau tathAbhidhAnAt , tato jJAnamapi paMcadhA prarUpyate, tadatIvAyuktisaMgataM, yataH AvAryApekSamAvAryaka', ataH AvAryabhedAdeva tadbhedaH, natu ta dAdAvAryabhedaH, AvArya ca jJaptirUpApekSayA sakalamapyekam , tataH kathamAvArakasya paMcarUpatA ? yena tadbhena jJAnasyApi paMcadhA bheda udgIryeta ?, atra pratividhIyate, atha yaccAvaduktaM 'sakalamapIdaM jJAnaM jJaptyekasvamAvamiti, tatra jJaptyekasvabhAvatA kiM sAmAnyenAbhyupagamyate vizeSato vA ?, tatra nAdyaH pakSaH kSatimAdhatta, siddhasAdhyatayA tasya vAdhakatvAyogAt bodharUpatArUpasAmAnyApekSayA salamagIdaM jJAnamasmAbhirekamabhyupagamyate eva, tataH kA no hAniriti ? atha dvitIya pakSastadayuktamasiddhatvAt nahi nAma vizeSato'jJAnamekamevopalabhyate, pratiprANi svasaMvedana pratyakSeNotkarSApakapakRtabhedadarzanAt , atha yadyutkarSApakarSakRtamAtrabhedadarzanAjjJAnabhedastahi tAvuktAMpakarSA pratiprANi dezakAlAdyapekSayA ... jara miniTi sunarnir - -- jJaptyekasvabhAvatA kiM sAmAnyenAbhyupagamyate vizeSato vA ?, tatra nAdyaH pakSaH kSatimAdhatta, siddhasAdhyatayA tasya bAdhakatvAyogAt bodharUpatArUpasAmAnyApekSayA sakalamIdaM jJAnamasmAbhirekamabhyupagamyate eva, tataH kA no hAniriti ? zaza ditIya pakSamtaDhayaktamasiddhatvAta nahi nAma vizeSato'jJAnamekamevopalabhyate. pratiprANi svasaMvedana pratyakSeNotkarSA Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 tadapinako vAdhAthai, yataste pratipattiprakArA dezakAlabhedenAnantyamapi pratipadyamAnA paristhInimittabhedena vyavasthApitA Ava0 avaNiH nAminiyodhikAdIn jAtibhedAnnatikAmanti, tataH kathamekasmin anekabhedabhAvaprasaGgaH?, yadapyavAdi-AvAryApekSaM // 9 // hyAdArakaM ityAdi, tadapi na bAdhAyai, yataH paristharanimittabhedataH paJcasaMkhyAH , tatastadapekSamAvArakamapi paJcadhA vaNitamiti na kazciddoSaH, na caivamAtmasvabhAvatve kSIgAvaraNasyApi tadbhAvaprasaGgaH, yata ete matijJAnAvaraNAdikSayopazanarUpopAsiMpAditasattAkAH, yathA sUryasya dhanapaTalAvRttasya mandaprakAzabhedAH kaTakuDayAvaraNavivarabhedopAdhisampAditAH, tataH kathaM nizzeSAvaraNakSayAt tathArUpakSayopazamabhAvino bhavitumarhanti, na khalu sakalaghanapaTalakaTakuDayAdyAvaraNApagame sUryasya te tathArUpA mandaprakAzabhedA bhavanti, tato yathAjanmAdayo bhAvA, jIvasyAtmabhUtA api karmopAdhisaMpAditasattAsyAt tadabhAve na bhavanti tadvadAbhinivodhikAdayo'pi bhedA jJAnasyAtmabhUtApi matijJAnavaraNAdikSayopazamasApekSatvAtkevalino na syuH tato nAsarvajJatvadopaH / anyastvAha prapannA vayamukta yuktito jJAnasya pazcabhedatvaM, paramamIpa bhedAnAbhitthamupanyAse kiM vivakSitaM prayojanamuta yathAkathaMcideSa pravRttaH ?, astIti bamaH / iha matizrute tAvadekara vaktavye, parasparamanayoH svAmyAdisAdhAt , tacca prAgeva bhAvita, avadhyAdijJAmebhyazca prAka tadbhAva evAvadhyAvijJAnasabhAvAt , sarvatrApi pUrvamavagrahAdirUpaM matijJAnamudayate pazcAt , zrRvajJAnaM nanvete matizrate sampattItvAdanakAle sugapadutpattimAsAdayataH, anyathA matijJAnAbhAve zrutajJAnabhAvaprasaGgaH, sa cAniSTaH, tathA Ni mithyAtvAttipattau yugapadevAjJAnarUpatathA pariNamete, tataH kayaM 'matipUrva zuna'miti ?, napa doSaH, yataH samyakatvo- | gAthA-1 // 9 // For Privale & Personal use only .
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdharasundarasU0| Ava0 avacUrNi // 10 // Jain Education Interna tpAdanakA samakAlaM matizrute labdhimAtramevAMgIkRtya procyete upayogApekSayA, na khalu matyupayogenAsaM citya zrutagraMthAnusArivijJAnamAsAdayati jantuH, tato na kaciddoSaH / atha matizrutayoH kiMkRto bhedaH ? ucyate lakSaNabhedAdikRtaH, ukta ca "lakhaNabheA heuphalameAo" bheaM iMdiyavibhAgo / bAgakakharamUearameA bheA mahasuANaM // 1 // " tatra lakSaNabhedA mero bhAvyate, abhimukha yogyadezAvasthitaM niyatamartha indriyamanodvAreNAtmA yena pariNAmavizeSegAvabudhyate sa pariNAmavizeSo jJAnAparaparyAya AbhinivodhikaM zRNoti vAcyavAcakapurassaraM zraNaviSayeNa zabdena saha saMspRSTamartha pari cchinatti yena pariNAmavizeSeNa AtmA sa pariNAmavizeSaH zrutaM, ayaM ca lakSaNabhedo naMbadhyayane sAkSAduktaH nanu yadyevaM lakSaNaM zrutaM tarhi ya eva zrotrendriyalabdhimAn bhASAlabdhimAn vA tasyaiva zrutamupapadyate, na zeSasyaikendriyasya, tathAhi yaH zrotrandriyalabdhimAn bhApAlabdhimAn vA sa vivakSitaM zabdaM zrutvA tena zabdena vAcyamartha pratipattumiSTe na zeSaH, tasya tathArUpazaktathabhAvAt, yo'pi ca bhASAlabdhimAn bhavati dvIndriyAdiH so'pi prAyaH svacetasi kima vikalpya tadabhimAnataH zabdamudbhirati nAnyathA, tatastasyApi zrutaM saMbhAvyate, yastvekendriyaH sa na zrotrendriyalabdhimAn nApi bhApAlabdhimAn tataH kathaM tasya tadyate ? atha pravacane tasyApi zrutaM varNyate, tataH prAgukta' zrutalakSaNaM na samyagiti naiSa doSaH iha tAvadekendriyaNAmAhArAdisaMjJA vidyante, tathA sUtre naikazo'midhAnAt saMjJA vAbhilASa ucyate yaduktamasyaivAvazyakasya mUlaTI kAya - AMhArasaMjJA'hArAbhilASaH, kSudvedanIyaprabhavaH khalbasau pariNAmavizeSa iti, abhilApazca mamaivaMrUpaM vastu puSTikAri, tadyadIdamavApyate tataH samIcInaM bhavati ityevaM zabdArtholle . gAthA - 1 // 10 // inelibrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH khAnuviddhaH svapuSTinimittapratiniyatavastuprAptyadhyavasAyaH, sa ca zrutameva, tasya zabdArthaparyAlocanAtmakatvAt , dArthaparyA locanAtmakatA ca mamavarUpaM vastu puSTikAri tadyadodamavApyate ityevamAdInAM zabdAnAmata lyAkArarUpANAM vivakSitArthavAcakatyA pravartamAnatvAt , tata ekendriyANAM kiMcanApyanirvacanI tathArUpakSayopazamabhAvato vAcyavAcakabhAvapurassaraM zabdasaMspRSTArthagrahaNaM jJeyaM, anyathA''hArAdisaMjJAnupapattaH, tathA yo bhASAzrotrendriyalabdhimAn tasyaiva zrutamupapadyate ityAdi tadapyuka, vakulAdInAM sparzanendriyAtiriktadravyendriyalabdhivikalatve'pi kimapi sUkSmabhAvendriya paJcakavijJAnamabhyupagamyate, "paMcidiuovya baulo" ityAdi bhASyakAravacanaprAmANyAt , tathA bhApAzrogrendriyalabdhivikalatve'pi teSAM sUkSmaM kimapi taM bhaviSyati anyathA''hArAdisaMjJAnupapattaH, samIcInaM prAguktaM zrutalakSaNamiti bhavati lakSaNabhadAbhedaH, tathA hetuphalabhedAt , tathAhi-matiH kAraNaM, matyA prApyamANatvAt. zrutaM tu kArya, na khalu matipATabamaMtareNa zrutavibhavamuttarottaramAsAdayati jantustathA'darzanAt , yadyadula varSApakarSavazAdRtkarSApakarSabhAka tattasya kAraNaM-yathA ghaTasya mRtDaH , manukarSApakarSa yazAca zrutasyotkarSApa pA tataH kAraNaM matiH zrutasya, tathA bhedabhedAbhedaH, tathAhi. caturdhA vyajanAvagrahaH poDhAvigrahehAvAyadhAraNAbhedAdaSTAviMzatidhA'bhinibodhikaM jJAnaM, aGgapraviSTAnaMgapraviSTAdibhedabhinna c| zrAM, tathendriyavibhAgAjhedaH, zrutaM zrogendriyopalAdhareva / nanu zrogendriyopalabdhiH zrutameva kasmAditi ceducyate, iha yA zronendriyopalabdhirapi zrutagranthAnusAriNI saiva zrutamucyate, yA punaravara hehAvAyarUpA yA sA matiH, zeSa yaccakSurAdIndriyopalabdhirUpaM vijJAnaM tanmatijJAnaM, tadevaM sarvasyAH zrogendriyopalabdharutsargega zrutve prApte'pavAdamAha-muktvA gAthA // 11 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 12 // dravyazrutaM-pustakapatrakAdinyastAkSararUpadravyazrataviSayAM zabdArthaparyAlocanAtmikAM zeSendriyopalabdhi, tasyAH zrutarUpattvAt yazca dravyazrutavyatirekeNAnyo'pi zeSendriyeSvakSaralAbhaH zabdArthaparyAlocanAtmakaH so'pi zrutaM, natu kevalokSaralAbhaH, kevalo hyakSaralAbho matAvapIhAdirUpAyAM bhavati, na ca zrutaM, valkasamaM matijJAnaM, kAraNatvAt , zumbasamaM zrutaM tatkAryavAt , yathA valkazumbayorbhedastathA matizratayorapi, itazca bhedo matijJAnamanakSaraM sAkSaraM ca, tathAhi-avagrahajJAnamanakSara', tasyAniddizyasAmAnyamAtrapratibhAsAtmakatayA nirvikalpakatvAt , IhAdijJAnaM tu sAkSara', tasya parAmarzAdirUpatayA'vazyaM vArUSicyAt , zrutaM sAkSarameva, akSaramaMtareNa zabdArthaparyAlocanA'yogAt , itazca matizrutayormedaH- mUkakalpaM matijJAnaM, svamAtrapratyAyanaphalatvAt , amUkakalpaM zrutaM, svaparapratyAyakatvAditi / matizrutAnaMtaraM ca kAlaviparyayAdisAdha AdavagherupanyAsaH, tadanaMtaraM ca chadmasthaviSayabhAgadisAdhAnmanaHparyAyopanyAsaH, tadanaMtaraM ca bhAvamunisvAmyAdisAdharmyAtsarvottamattvAca kevalopanyAsaH, AbhinibodhikaM dvidhA-zrutanizritamatanizritaM ca, tatra zAstraparikarmitamaterutpAdakAle zAstrArthaparyAlocanamanapekSyaiva yadupajAyate tat zrutanizritamavagrahAdi, yatpunaH sarvathA zAstrasaMsparzarahitasya tathAvidhakSayopazamabhAvAta, evameva yathAsthitavastusaMspazi matijJAnamupajAyate tadazrutanizritamautpatyAdi, tatra zrutanizritamatijJAnasvarUpadarzanAyAha uggaha IhA'vAA ya dhAraNA eva haMti cattAri / abhiNiyohiyanANasla bhevavatthU samAseNaM // 2 // gAthA-2 // 12 // Jain Education Intern For Private & Personal use only linelibrary.org
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundaram 0 avacUrNi // 13 // avagrahaNamavagrahaH, anirdizyasAmAnyamAtrarUpArthagrahaNamityarthaH, IhanamIhA, sadbhUtArthaparyAlocanaceSTA, kimukta' bhavati? avagrahAduttarakAlamavAyAtpUrvaM sadbhUtArthavizeSopAdAnAbhimukho'sadbhUtArthavizeSaparityAmAbhimukhaH, prAyo'tra madhurasvAdayaH zAMkhAdizabdadharmA dRzyante, na niSThuratAdrayaH, zAMrgAdizabdadharmA ityevaM mativizeSa IhA, tasyaivAvagRhItasyehitasya cArthasya nirNaya rUpo'dhyavasAyaH zaMkha evAyaM zAGka evAyamityAdirUpo'vadhAraNAtmakapratyayopAyaH ca zabdaH pRthak pRthagavagrahAhAdisvarUpa svAtaMtryadarzanArthaH, avagrahAdInAmIhAdayaH paryAryA na bhavantItyarthaH, tasyaivArthasya nirNItasya dharaNaM dhAraNA, sA catridhA acyutirvAsanAsmRtizca tatra tadupayogAdavicyavanamavicyutiH, sA cAntarmuhUrtapramANA, tatastayA''hito yaH saMskAraH sa vAsanA sA saMkhyeyamasaMkhyeyaM vA kAlaM yAvadbhavati saMkhyeyavarSAyuSAM saMkhyeyaM 'kAla, asaMkhyeyavarSAyuSAM * vAsaMkhyevamityarthaH, tataH kAlantare. kutazcittArthadarzanAdikAt kAraNAt saMskArasya prabodhe yajjJAnamudayate tadeveda' yanmayA prAgupalabdhamityAdirUpa sA smRtiH, etAzvAvicyutivAsanAsmRtayo gharaNalakSaNasAmAnyA'nvarthayogAd dhAraNAzabdavAcyAH evaM zabdaH kramadarzanArtha: AryatvAcca makAralopaH evamanenaiva krameNa, tathAhi - nAnavagRhItamIhyate, nakhanItigate, na cataM dhAryate iti catvAryA minibodhikasya bhidyante iti bhedA: - vikalpAsta eva vastuni vastUni vAstavabhedA iti bhAvaH samAsena- saMkSepeNa, vistaratastvaSTAviMzatyAdibhedabhAvAt / anaMtaropanyastAnAmavagra| hAdInAM svarUpa tipAdayiSuridramAha gAthA- 2 // 13 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrasundara Ava 0 avacUrNiH // 14 // Jain Education Inten atthANaM ogahaNaMmi uggaho taha viyAraNe IhA / sAyaMmi avAo dharaNaM miya dhAraNaM viti // 3 // aryaMte-gamyaMte, paricchidyanta ityarthAH, svarUpAdayasteSAmarthAnAM prathamaM darzanAnaMtaraM grahaNamavagrahaNamavagrahaM bruvate iti yogaH / nanu vastunaH sAmAnya vizeSAtmakatayA'viziSTatvAtkimiti prathamaM darzanaM na jJAnamiti ?, ucyate, tasya prabalAvaraNAcAdarzanasyAlUpAvaraNatvAt sa ca dvidhA - vyaMjanAvagraho'rthAvagrahazca tatra vyaMjanAvagrahapUrvako'rthAvagraha iti vyaMjanAvagrahaH prayamaM pratipAdyate vyaMjyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaMjanaM taccopakaraNendriyasya zabdAdipariNatadravyANAM ca yaH paraspara saMbaMdhaH, saMpRktirityarthaH, saMbaMdhe hi sati so'rthaH zrotrAdIMdriyeNa vyaktuM zakyate, nAnyathA, tataH saMbaMdho vyajana, vyaMjanena saMbaMdhenAvagrahaNa saMbaMdhyamAnasya zabdAdirUpasyArthasyAvyaktarUpaH paricchedo vyaMjanAvagraha iti, athavA vyaMjyate iti vyaMjanAni, karmaNyanaT, vyaMjanAnAM zabdAdirUpatayA pariNatAnAM dravyANAM upakaraNendriyasaMprAptAnAmavagrahaH avyaktarUpaH paricchedo vyaMjanAvagrahaH, athavA vyaMjanamupakaraNendriya, zabdAdipariNatadravyasaMghAto vA tatazca vyaMjanenaupakaraNendriyeNa zabdAdipariNatadravyANAM ca vyaMjanAnAmavagraho vyaMjanAvagrahaH sa cAntarmuhUrtapramANaH, nanu vyaMjanAvagrahavelAyAM na kimapi saMvedana saMvedayAmahe tatkathamasau jJAnarUpo gIyate 1, ucyate, avyaktatvAt na saMvedyate, tato na kazciddoSaH, astitve kiM pramANamiti ceducyate, anumAnaM, tathAhi yadi prathamasamaye'pi zabdAdipariNatadravyANAmupakaraNendriyasya ca parasparasaMpRktau kAcidapi jJAnamAtrA na bhavettatA dvitIye'pi samaye na syAt, gAthA - 3 // 14 // Finelibrary.org
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 15 // vizeSAbhAvAt , evaM yAvaccaramasamaye'pi, atha caramasamaye'rthAvagraharUpajJAnaM jAyamAnamupalabhyate, tataH prAgapi kvApi kiyatI mAtrA pratipattavyA, yathA-sikatAkaNe tailaM nAsti tataH samudAye'pi nopalabhyate, asti ca caramasamaye prabhRtazabdAdisaMparke jJAna' tataH prAktaneSu samudAyeSu stokaM stokataraM jJeyaM, anyathA caramasamaye'pi na syAt , tataH sthitametad vyaMjanAvagraho jJAnarupaH, paraM tad jJAnamavyakta' jJeyaM, sa caturvidhastadyathA-zrotrendriyavyaMjanAvagrahaH, dhrANendriya. vyaM. jihavendriyavyaM0 sparzaneniyavya nanu paMcasvindriyeSu satsu SaSThe ca manasi kammodaya caturvidhaH ?, ucyate,iha vyaMjanamupakaraNendriyasya zabdAdipariNatadravyANAM ca paraspara saMbadha ucyate, saMbaMdhazcaturNAmeva zrotrendriyAdInAM, na nayanamanasoH, tayo'raprApyakArivAta , kathamaprApyakAriteti ceducyate. viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , yadi punaH proptamartha cakSurmano vA gahIyAtahi yathA sparzanendriyaM sakacaMdanAdikamaMgArAdikaM ca prAptamartha paricchindattatkRtAnugrahopaghAtabhAga bhavati tathA cakSurmanasI api bhavatAM, na ca bhavataH, tasmAdaprApyakAriNIti, nanu cakSuSo'nugrahopaghAtau zazAMkasUryavilokanAt , etajADayavilasitaM, yato vayaM na bamaH sarvathA cakSupo'nugrahopaghAtau na bhavataH, kintu viSayamaprApta cakSurgahaNAti ityevAbhidadhmahe, viSayakRtAnugrahopaghAtAsaMbhave'pi tatparicchedabhAvAt , prAptena tUpaghAtakenaupaghAto bhaviSyati, anugrAhakeNa cAnugrahaH tatrAMzumAlikiraNAH sarvatrApi prasAMti nAtra visaMvAdaH, tataste cakSuHprAptAH saMtaH sparzanendriyamiva cakSurapyupadhnanti, zItAMzurazmayastu svabhAvata eva zItalattvAdanugrAhakAstataste cakSuranugRhaNanti, taraMgamAlAsaMkulajalAvalokane (pA. ca jalakaNa gAthA-3 // 15 // For Private & Personal use only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarama Ava0avacUrNiH // 16 // sampRktasamIraNAvayavasaMsparzato'nugrahaH, zAivalatarumaNDalavalokane'pi zAivalatarucchAyAsaMparkazIlIbhUtasamIraNasaMsparzAt , IN zeSakAlaM tu jalAdhavalokane) anugrahAbhimAna upaghAtAbhAvAdayavaseyaH, bhavati copaghAtAbhAve'nugahAbhimAno yathA'tisUkSmAkSaranirIkSaNAdvinivRtya yathAsukha nIlIraktavavAdyavalokane, itthaM caitadaGgIkartavyaM, anyathA samparka yathA sUrgeNopaghAto bhavati tathA hutavahajalazUlAghAlokane dAhakledapATanAdayo'pi kasmAna bhavanti ?, api ca yadi cakSuH prApyakAri tarhi svadezagataM rajomalAanAdi kiM na pazyati ?, tasmAdaprApyakAryeva cakSuH, nanu yadi cakSuraprApyakAri tarhi kasmAdavizeSeNa sarvAnapyarthAn na gRhaNAti ?, yadi hi prAptaM paricchindyAt tahi yadevAnAvRtamadUradeza vA tadaiva gRhaNIyAt , nAvRtaM dRradezasthaM bA, tatra nayanarasmInAM gamanAsaMbhavAta samparkAbhAvAta , tato yujyate cakSupo grahaNAgahaNe nAgathA / tathA cIta.ma prAtyakAri cakSuH upalabdhyAnupalabdhyoranAvaraNetarApekSaNAta retarApekSaNAca, yadi hi cakSuraprApyakAri bhavet tadA AvaraNabhAvAdanupalabdhiranyathopalabdhariti ca na syAt , nahi tadAvaraNamupaghAtakaraNasamartha, prApyakAritve tu mUrtadravyapratighAtAdupapattimAn vyAghAtotire ca gamanAbhAvAditi, prayogazcAtra cakSupo viSayaparimANaM prApyakAritvAnmanovat , tadetadayuktatara, dRSTAntasya sAdhyavikalatvAt , na khalu mano'pyazeSAn viSayAn gRhaNAti, tasyApi mevAgamagamyAdiSvartheSu mohadarzanAt , tato yathA mano'prApyakAryapi svAvaraNakSayopazamasApekSatvAniyataviSayaM tathA cakSurapi svAvaraNakSayopazamasApekSatvAta yogyadezAvasthitaniyataviSayamiti na vyavahitAnAmupalambhaprasaGgo nApi gAthA- 3 // 16 // Sain Education in For Privale & Personal use only melabrary.org
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 17 // dUradezasthitAnAmiti, evaM manaso'pyaprApyakAritvaM bhAvyaM, tatrApi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAt , anyathA toyAdicintAyAmanugraho'gnizastrAdicintAyAM copaghAto bhavet , nanu dRzyate harSAdimirmanaso'tipuSTatA tadvazAcca zarIropacayaH, upaghAtazca dRzyate atizokakAraNAt manasovighAtasaMbhavastadvazAcca zarIradaurbalya, cintAvazAcca hRdrAga iti, tadetadatIvAsaMbaMddha, yata iha manasoprApyakAritvaM sAdhyamAnaM vartate, viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAditi hetoH, na ceha viSayakRtAnugrahopaghAto tvayA dazyate tatkathaM vyabhicAraH?, manastu svayaM pudgalamayatvAt zarIrasyAnugrapahaughAtau kariSyati, yatheSTAniSTarUpa AhAraH, tathAhi iSTaH AhAraH paribhujyamAnaH zarIrasya poSaNamAdhatte, aniSTastUpaghAtaM, tathA mano'pyaniSTapudgalopacitamatizokAdinibandhana zarIrasya hAnimAdadhAti, iSTapudgalopacitaM ca harSAdikAraNaM puSTi, tasmAnmano'pi viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvAdaprApyakArIti caturdhA vyaMjanAvagrahaH / tathA vyaMjanAvagrahacaramasamayopAttazabdAdyarthAvagrahaNalakSaNo'rthAvagrahaH, sAmAnyamAtrAnirdezyamagrahaNamekasAmAyikamarthAvagraha iti bhAvaH, tathetyAnantarye, vicAraNaM-paryAlocanamarthAnAmityanuvartate, IhanamohA, tAM yate iti yogaH, kimukta' bhavati ? avagrahAttIrNo'pAyAtpUrvaH sadbhatArthavizeSopAdAnAbhimukho'sadbhatArthavizeSaparityAgAkAGkSI mativizeSa iti, viziSTo'vasAyo nizcayo'vagama ityanarthAntara vyavasAyama, arthAnAmiti vartate avAya truvate iti saMsargaH, ayamartha :- zAMkha evAya zabda ityAdyavadhAraNAtmakapratyayo'vAyaH, co'vadhAraNe, || vyasAyamevAya' truvate iti dhRtirdhAraNam , arthAnAmiti vartate, paricchinnasya vastuno'vicyutivAsanAsmRtirUpa dharaNaM gAthA-3 // 17 // For Private & Personal use only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 18 // mA punariNaM truvate, punaH zabdo'pyevArthaH, bruvata ityanena zAstrapArataMtryamAha-itya tIrthakaragaNadharA bruvata iti, arthAva grahahAvAyadhAraNAH paJcasvindriyeSu SaSThe ca manasi bhAvAt pratyeka paibhedAtmakA caturdhA vyaJjanAvagraha iAta sarvasaMkalanayA'STAviMzatibhedabhinnamAminibodhika jJAnamavagantavyaM, navaramIhA sadRzadharmApetavastuviSayeti, nayanAdinibandhanehAviSayA yathAkramaM sthANupuruSAdikuSThotpalAdisambhRtakAravellamAMsAdisarpotpalanAlAdayaH pratipattavyAH, evaM manaso'pi svapne zabdAdi viSayA avagrahAdayo'vaseyAH, anyatra cendriyavyApArAbhAve'bhimanyamAnAsyeti, anye tvevaM paThanti-"atthANaM MIL uggaharNami uggaho taha viyAlaNe IhA / vavasAyaMmi avAo dharaNaM puNa dhAraNaM benti // 1 // [vi0 293] tatrArthAH 611 nAmavagrahaNe satyavagraho nAma matibheda ityevaM bravate, evamIhAdiSvapi yojya, bhAvArthastu prAgvat , athavA prAkRtazailathA'rthavazAdvibhaktipariNAma iti[vA] prathamArthe saptamI drssttvyaa|| sAMpratamabhihitasvarUpANAmavagrahAdInAM kAlapramANamabhidhitsurAha uggaha ikkaM samayaM IhAvAyA muttamaddhaM tu / kAlamasaMkhaM saMkhaM ca dhAraNA hoi NAyavvA // 4 // uktalakSaNo'vigraho yo jaghanyo naizvayikaH sa eka samaya bhavati, atra 'kAlAdhvanoAptA'viti (siddha0)dvitIyA, tatra paramanikRSTaH kAlavizepaH samayaH, sa ca pravacanoktotpalapatravyatibhedodAharaNAt paTTazATikApATanadRSTAntAccAvaseyaH, sAMvyavahArikArthAvagrahavyaJjanAvagrahau tu pRthag pRthagaMtarmuhartakAlamAnau, IhA ca avAyAzca ihAvAyau, prAkRtatvAd dvivacane bahuvacana, tau muhardhi jJAtavyau, tatra muhartazabdena ghaTikAdvayamAnaH kAlobhidhIyate, tasyArddha tu vizeSaNArthaH, kiM mAthA-4 // 18 // Jain Education Intem . For Private & Personal use only nelibrary.org
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasandarasa0 lA vizinaSTi ? vyavahArApekSayA caitanmuhartArdhamukta, tatcatastvantarmuhartamavaseyaM, anye tveva paThanti-'muharttamaMtaM tu' antarmuhUrta, Ava0avacUrNiH aMtarmadhyakaraNe, turevArthaH, IhAvAyau bhinnamuhartamaMtamuhartamevetyarthaH, kalanaM kAlaH taM, na vidyate saMkhyA yasya so'saMkhyaH // 19 // palayopamAdistaM, saMkhyAyate iti saMkhyA iyantaH pakSamAsatvayanAdayaH ityevaM saMkhyApramitastaM, cAdanta muhUrta ca, ayamaMtra bhAvArtha:-abAyottarakAlamavicyutirUpA antarmuhRtaM bhavati, smRtirUpApyeva', vAsanArUpA tu tadAvaraNakSayopazamAravyasaMskArAparaparyAyo, ata eva smRtidhAraNAyA bIjabhRtA, saMkhyeyavarSAyuSAM sacAnAM saMkhyeyaM kAlam ; asaMkhyeyavarSAyuSAM palathopamAdijIvinAmasaMkhyeyamiti ||sNprti zrotrendriyAdInAM prAptAprAptaviSayatAmAha puDhe suNei sadaM rUvaM puNa pAsai apuDhe tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca baddhapuTuM viyAgare // 5 // zrotrendriyaM kata zabda' karmatApanna, zabdaprAyogyadravyasaMghAtamityarthaH, zrRNoti-gRhaNAti paricchinattItyarthaH, spRSTaM tanau reNuvadAliGgitamAtra, kimukta' bhavati ? zabdadravyANi sakalalokavyApIni sUkSmANi, ata eva dravyendriyasyAntarapi || manAk pravizanti, tadanyadravyavAsakasvabhAvAni ca, zrotrendriyaM ca zeSendriyagaNApekSayA prAyaH paTutaraM, tataH spRSTamAtrameva zabdadravyasamUhaM gRhNAti, rUpa punaH pazyati-gRhaNAtyupalabhati, aspRSTa-anAliGgitaM, gandhAdikt na saMbaddharmityarthaH, turavadhAraNe, aspRSTamevetyarthaH, cakSuSoprApyakAritvAta , punaH zabdo vizeSaNArtha:, sA cetadvizinaSTi aspRSTamapi yogyadezAvasthitaM, na punarayogyadezAvasthitamamaralokAdi, gandhyate-AghrAyata iti gandhaH taM, rasa AsvAdane, rasyate iti | gAthA-5 // 19 // For Privale & Personal use only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 20 // rasastaM ca, spRzyate iti sparzaH taM ca, cau pUraNArtho, baddhaM-AzliSTa' navazarAve toyavadAtmapradezairAtmIkRtamityarthaH, spRSTa pUrvavat , prAkRtazailadhA cetthamupanyAsaH, paramArthatastu spRSTaM ca tat baddhaM ca spRSTabaddhamiti, nanu yadvaddha gaMdhAdi tat spRSTaM bhavatyeva, aspRSTasya baMdhAyogAt , tataH spRSTakSabdoccAraNaM gatArthatvAdanarthakamiti naiSa doSaH, zAstrArambhasya sarvazrotsAdhAraNatvAt , trividhA hi zrotAraH kecidudghaTitajJAH kecina madhyamavuddhayaH kecit prapaMcitajJA iti, tatra prapaMcitajJAnAmanugrahAya gamyamAnasyApyabhidhAnamadoSAyeti, prakRtabhAvArthastvayaM-gandhAdidravyANi svalpAni tadanyAvAsakAni ca, ghrANAdIni cendriyANi zrotrendriyApekSayA'pani, tato ghrANendriyAdigaNo gandhAdi AliGgitAnantaramAtmapradezairAtmIkRtaM gRhaNAti, nAnyatheti, evaM vyAgRNIyAt-pratipAdayet svaziSyebhyaH prajJApakaH, nanvidamukta-yogyadezApasthitameva rUpaM pazyati nAyogyadezAvasthitaM, tatra kiyAMzcakSuSo viSayaH ? kiyato vA | dezAdAgataM zrotrAdi gRhaNAti ?, ucyate, zrotra tAvat zabdaM jaghanyato'gulAkhyeyabhAgamAtrAddezAdutkarSatastu dvAdazayojanebhya iti, cakSurapi jaghanyato gulasaMkhyeyabhAgamAtrAvasthitaM rUpaM pazyani utkarSastu sAtirekayojanazatasahastravyavasthitaM, prANarasasparzanAni tu jaghanyenAchulAsaMkhyeyabhAgamAtrAt dezAdAgataM gandhAdi gRhaNanti, utkarSatastu navayojanebhyaH, tavedamindriyaviSayamAnamAtmAgulena pratipattavyaM, nanu dehamAnamucchyAzulena, dehAzritAni cendriyANi, tatasteSAM viSayamAnamucchyAGgulena vaktumucitaM, kathamucyate, AtmAGgulena ?, neSa doSaH, yadyapi hi nAma dehAzritAnIndriyANi tathApi teSAM viSayaparimANa gAthA-5 // 20 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH | // 21 // mAtmAGgulena, dehAdanyacindriyaviSayaparimANaM, tasyAtmAGgulaprameyatvAt , yadhucchyAGgulena syAttataH ko doSaH ?, ucyate, paJcadhanuHzatAdimanuSyANAM viSayavyavahAravyavacchedaH, tathAhi-yadbharatasyAtmAgulaM tatkila pramANAGgulaM, tacca pramANAGgulamucchyAGgulasahasreNa bhavati, "ussehaMgulamegaM havai pamANAMgulaM sahassaguNa"miti vacanAt , tato bharatasagarAdicakravartinAM yA nagaryo ye ca skandhAvArAH te AtmAGgulena dvAdazayojanAyAmatayA siddhAnte prasiddhAH, te ucchyAGagulapramityA'nekAni yojanasahastrANi syuH, tathA ca sati tatrAyudhazAlAdiSu tADitabheryAdizabdazravaNaM na sarveSAmApadyate, "cArasahiM joyaNehi so'yaM aigihae sadda"miti vacanAt , samastanagaraskaMdhAvAravyApI ca vijayaDhakAdizabda Agame pratipAdyate, evamAgamaprasiddhapaJcadhanuHzatAdimanuSyANAM viSayavyavahArovyavachedaM mAtrApadityAtmAizulenendriyaviSayaparimANaM jJeyaM, nocchyAigulena / nanu cakSurindriyaviSayamAnamuna svarUpaM na ghaTate, adhikasyApi tadviSayamAnasyAgamAntare proktatvAt , tathAhi- | puSkaravarAdardhamAnuSottaraparvatasamIpe manuSyAH karkasaMkrAntau pramANAigulaniSpannaH sAtirekairekaviMzatiyojanalajharvyavasthitamAdityamavalokamAnAH pratipadyante zAstrAntare, tataH kathamuktaM nayanaviSayamAnamAtmAigulena ghaTate ?, pramANADgulenApi vyabhicArAt, satyametat kevalamida viSayamAnaM prakAzyaviSaya, natu prakAzakaviSayaM, tataHprAkAzake'dhikataramapi viSayamAnaM na virudhyate iti na kazciddoSaH, manasastu kevalasyeva sarvagatatvAt na kSetrato viSayamAnaM, pudgalamAtranibandhanAbhAvAt , gAthA-5 // 21 // For Privale & Personal use only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrasundara Ava0 avacUrNi // 22 // Jain Education Internat iha yatpudgalamAtra nibandhananiyataM na bhavati na tasya viSayamAnaM yathA kevalajJAnasya na bhavati ca pudgalamAtranivandhananiyataM manaH tasmAt tathA spRSTaM zRNoti zabdamityuktaM tatra zabdaprayogotsRSTAnyeva kevalAni dravyANi zrRgoti vizreNisthita eva utAnyAnyeva tadvAsitAni AhozvinmizrANIti nodakAbhiprAyamAzaGkaya na tAvatkevalAni teSAM vAsakatvAttadyogyadravyAkulatvAcca lokasya, kintu mizrANi tadvAsitAni vA zrRNotItyamumarthamabhidhitsurAha-- bhAsAsamaseDhIo, sa N jaM suNai mIsayaM suI / vIseDhI puNa sa, suNe niyamA parAdhAe // 6 // bhAsAsamaseDhIto0- bhASyate iti bhASA - vaktrA zabdatayotsRjyamAnA dravyasaMha tirityarthaH tasyAH samazreNayo bhASAsamazreNayaH, samagrahaNaM vizreNivyudAsArtha zreNayo nAma kSetrapradezapaGkaktayo ucyante, tAzca sarvasyaiva bhASamANasya paTsu dikSu vidyante. yAsUtsRSTA satI bhASA prathamasamaya evA''lokAntamanudhAvati, tA ito gataH prApto bhASAsamazreNita, bhASAsamazreNivyavasthitaH ityarthaH, zabda - bhASAtvena pariNataM pudgalarAzi yaM puruSAzvAdisaMbaMdhinaM zrRNoti paricchedyatayA gRhAti yattadanityAbhisaMbaMdhAt taM mizrakaM zRNoti kimuktaM bhavati ? bhASakavyutsRSTazabdadravyANi tadvAsitApAntarAlasthadravyANi cetyevaM mitrazabdadravyarAzi zRNoti, na tu vAsakameva vAsyameva vA kevalaM, 'vIseDho' tyAdi, 'maJcAH krozantItyAdivat Adheye AdhAropacArAt viNivyavasthitaH zrotA'pi vizreNirucyate, vizreNiH punaH zrotA zabdamiti punaH zabdagrahaNaM parAghAtavAsitadravyANAmapi tathAvidhazabdapariNAmakhyApanArtha zrRgoti niyamAt - niyamena parAdhAte - vAsanAyAM gAthA-6 // 22 // icalibrary.org
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaramU0 Ava0 avacUrNiH // 23 // satyAM, etadaktaM bhavati-yAni bhASakotsRSTazabdadravyANi jhallaryAdizabdadravyANi vA taiH parAghAte vAsanAvizeSajanite sati yAni samutpannazabdapariNAmAni dravyANi tAnyetra vizreNisthaH zrRNoti, natu bhASakAdyutsRSTAni, teSAmanuzreNigAmitvena vidiggamanAmambhavAt , na ca kuDayAdipratighAtasteSAM vidiggatinimittaM saMbhavati, leSTravAdicAdaradravyANAmeva tatsambhavAta , teSAM ca sUkSmatvAt , uktaM ca-'bhAsAsamasehi Thio tabbhAsAmIsiyaM suNer3a sii| taddavyabhASiyAI annAI suNei vidisittho / (353 vi.)| athavA vizreNI sthita etra vizreNirabhidhIyate. padaikadezasya pade'pi prayogadarzanAd yathA bhImasenaH sena iti, vIseDhI puNa iti pAThe tu vizreNi punarita iti vartate, bhAvArthaH sa eva // 6 // kena punaryogenaiSAM vAradravyANAM grahaNa mutsargo vA ? kathaM vetyetadAzaGkaya gururAha giNhai ya kAieNa, nissarai taha vAieNa joeNaM / egaMtaraM ca giNhai, Nisirai egaMtaraM ceva // 7 // kAyena nirvRtaH kAyikaH tena kAyikena yogena, yogo-vyApAraH kriyetyanAntaraM, sarva eva hi vakA kAyakriyayA zabdavyANi gRhaNati, co'vadhAraNe tasya ca vyavahitaH sambadhaH gRhaNAti kAyikeneveti. nisRjati-muzcati, tathetyAnanta, grahaNAnaMtaramityarthaH, vAcA nivR tto vAcikastena vAcikena yogena, katha' ekAntarameva gRhaNAti ? nisRjatyekAntara caiveti, yathA grAmAdanyo grAmo-grAmAntaraM, puruSAdanaMtaraH puruSaH-puruSAntaraM evamekaikasmAtsamayAdekaika evAna gAthA-7 // 23 // For Private & Personal use only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 24 // II ntarasamaya ekAntara', pratisamayaM gRhNAti pratisamayaM muJcatIti bhAvArthaH, zarIravyApAre sati yena vyApAravizeSeNa zabdadravyopAdAnaM karoti sa kAyiko yogaH, yena tu kAyasaMrambheNa tAnyeva muzcati sa vAcikaH, yena tu manodravyANi manastvena vyApArayati-sa mAnasaH, tataH kAyayoga eva saMvyavahArArtha tridhA vibhaktaH, grahaNaM hi svataMtraM, prathamasamaye nisargamantareNApi tasya bhAvAt , tato nevAdestadApekSayA sAntara', nisargastu grahaNaparataMtro agRhItasya nisargAyogAt iti pUrvapUrvagrahaNasamayApekSayA sAntaravyapadezaH, yAni yAni yasmin yasmin samaye gRhItAni zabdadravyANi tAni tAni tattadgrahaNasamayAnantarasamaye sarvANi nisRjati, tato grahaNApekSayA sAntaro na nirantara iti, athavaikenAdyasamayena gRhaNAti 'sarvavAkyaM sAvadhAraNaM mitinyAyAd gRhNAtyeva, natu nisRnati, dvitIyasamayAdArabhya nisargapravRtteH, prathamasamaye pUrvagRhItadravyAsambhavAt , tathA ekena-paryantavatino samayena nisRjati-nisRnatyeva, natu gRhaNAti, bhASaNA gAthA-7 duparamAt, apAntarAlavartiSu samayeSu grahaNanisagoM, sthApanA- ni ni ni | mana | nananu grahaNanisargAvAtmanaH parasparavirudhdhau tataH kathamekasmin samaye to yujyate ? naiSa doSaH ekasmin samaye karmAdAnanisargakriyAvat tathA utpAdavyayakriyAvat agulyAkAzasaMyogavibhAgakriyAvacca grahaNanisargakriyAdvayasyApi sadbhAvopapatteH, ekasmin samaye yathA jIvasvAbhAvyAt dvAvupayogI na bhavato 'jugaMvaM do natthi uvaogA' iti vacanAt, kriyAstu bahayo'pi ghaTante eva, kAyavAGmanaHkriyANAmekasminnapi samaye yugapatpravRttidarzanAt, yaduktaM // 24 // Alinelibrary.org Jain Education Interne
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH ||25|| gRhNAti kAyikenaivetyAdi tatra kAthiko yogaH paJcadhA, audArikavaikriyAhArakatai jasakArmaNabhedAt tataH kiM paJcaprakAreNApi gRhaNAti AhozvidanyathetyAzaGkAsambhave tadapanodArthamidamAha - tivihaMmi saroraMmi, jIvapaesA havaMti jIvassa / jehi u giNhar3a gahaNaM, to bhAsai bhAsao bhAsaM // 8 // trividhe - triprakAre zarIre audArikAharakavaikriyazarIrANAmanyatarasminnityarthaH, jIvasya pradezA jIvapradezAH itthamucyamAne bhikSoH pAtramityAdau paSThathA bhede'pi darzanAnmAbhUd bhinnapradezatayA ziSyANAmapradezAtmasampratyayota Aha jIvati jIvasyAtmabhUtA bhavanti, anena niSpradeza jIvavAda nirAsamAha, sati niSpradezatve karacaraNorugrIvAdyavayavasaMsargabhAvaprasakteH, yai jIvapradezaiH kiM karotItyAha - yaistu gRhNAti tu vizeSaNArthaH, ki vizinaSTi ?, na sarvadeva gRhNAti kintu tatpariNAme satIti, kiM gRhaNAti ? gRhyata iti grahaNaM - zabdadravyasamUhamityarthaH, tato gRhItvA bhASate -vi bhASako bhASaNa kriyA viziSTa ityarthaH anena niSkriyAtmavAdavyacchedamAha, sati tasminniSkriyatvenApracyutAnutpanna sthirekarUpatvAdbhASaNAbhAvaprasavateH, kiM bhASata ityAha-bhASyata iti bhASA tAM nanu tato bhASate bhASakaH ityanena gatArthatvAt bhASAgrahaNamatiricyate, na abhiprAyAparijJAnAt iha bhAgyamANaiva bhASocyate, na pUrvaM na pazcAdityasyArthasya khyApanAyAduSTameva yadukta:-- trividhaM zarIraM yadgatairjIvapradezairvAgadravyANi gRhItvA bhASako bhASata iti, tatra na jJAyate katamat traividhya . gAthA-8 // 25 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundaram 0 Ava0 avacUrNiH // 26 // Jain Education Interna miti tadabhidhAtukAmAha- orAliyaveuvviyaAhAro ginhaI muyai bhAsaM / saccaM mosaM saccAmosaM ca asaccamosaM ca // 9 // haudArikazabdena zarIratadvatorabhedopacArAt matvarthIyalopAdvA audArikazarIkhAn jIva eva gRdyate, evaM vaikriyavAn baikriyaH, AhArakavAnAhArakaH, asau audArikAdirgRhNAti -Adatte, zabdayogyAni dravyANIti gamyate, gRhItvA bhASAtvena pariNamayya nisRjati - muJcati bhASAzabdapariNatadravyasaMhati, ki viziSTAmityAha - satyAM - santo munayasteSAmeva muktimArgapravRttatayA tAccikaziSTatvAt tebhyo hitA niravadyAnuSThAnarUpatayA muktimArgAnukUlatvAdupakAriNI satyA, yat yasmai hitaM tattatra sAdhviti 'tatra sAdhau yaH pratyayaH, athavA santo- mUlottaraguNAsteSAmeva muktimArgatayA'tiprazasyatvAt tebhyo hitA tadArAdhanAt yadvA santo-jIvAdayaH padArthAstebhyo hitA yathAvasthitatvasvarUpapratyAkatvAt yathA'sti jIvaH sadasadrUpo dehamAtravyApItyAdirUpA, tadviparItA'satyA yathA nAsti jIvaH asti cettadA ekAntasadrUpa ityAdi, satyAmRSA yathA dhakhadirapalAzAdimitreSu bahuSvazokavRkSeSu azokavanamevedamityAdirUpA, tatrAzokatarUNAM sadbhAvAt satyAnyeSAmapi dhavAdInAM sadbhAvAnmRSA, yA na satyA nApi mRSA sA'satyAmRSA he ! devadatta ! ghaTamAnaya, gAM dehi mahyamityAdirUpA, iyaM hi svarUpamAtrapratipAdanaphalatvAt na yayoktalakSaNA satyA nApi mRSA ( nApi satyAmuSA ) tataH asatyA cAsAvamRSA gAthA - 9 ||26|| nelibrary.org
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 ca asatyAmRSA, AsAM ca svarUpamudAharaNayuktaM prajJApanAsUtrAd jJeyaM, nanvaudarikAdirgahaNAti muzcati bhASAmityuktaM, tatra Ava0avacUNiH || sA muktA sati utkarSataH kiyatkSetraM vyApnoti ? ucyate sakalameva lokaM, yadyevaM tarhi-- / 27 // kaihi samaehi lAgo, bhAsAi niraMtaraM tu hoi phuDo / logassa ya kaibhAge, kaibhAgo hoi bhAsAe // 10 // 'kaihi mityAdisUtraM, ayaM sUtrataH saMbaMdhaH, athavA'rthataH, nanu yad dvAdazayojanebhyaH parato na zRgoti zabda. maMdapariNAmatvAdravyANAmityuktaM, tatra ki parato'pi dravyANAmAgatirasti, yathA ca viSayAbhyantare nairaMtaryeNa tadvAsanAsAmarthya evaM bAhirapyasti uta netyucyate, asti, keSAMcit kRtsnalokavyApteH, yadyevaM tarhi 'kAhiM' katimiH samaya- | lokazcaturdazarajvAtmakaH kSetraloko gRhyate ?, bhASayA niraMtantarameva bhavati spRSTo-vyAptaH, pUrNa ityarthaH-- cauhiM samaehi logo, bhAsAi niraMtara tu hoi phuDA / logasta ya caramaMte, caramaMto hoi bhAsAe // 11 // lokasya ca katibhAge katibhAgo zavati bhASAyAH ?, atrocyate, caturbhiH samayairloko bhASayA niraMtarameva bhavati spRSTo-vyAptaH, ki sarvathaiva bhASayA uta viziSTayA ? ucyate, viziSTayA katham ? iha kazcidvaktA maMdaprayatnaH kazcinmahAprayatnaH tatrAdyo yathArUpANi zabdadravyANi gRhItvAMstathArUpANyevAbhinnAni jAtamandazabdapariNAmAni nisRjati, tAni gAthA-10-1 // 27| Jain Education international For Private & Personal use only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0||| ca tathA nisRSTAni mandaprayatnanisRSTatvAt paristhUrANi, ata eva tadanyadravyavAsanotpAdapATavarahitAni asaMkhyeyAni Ava0 avaNiH / yojanAni gatvA khaNDazo bhidyante, bhidyamAnAni ca saMkhyeyAni yojanAni gatvA zabdapariNAmaM vijahAti, yastu // 28 // mahAprayatno vaktA, sa khalvAdAnaprayatnenApi bhittvaiva gRhNAti, gRhItvA ca zabdapariNAmamapi teSAmatyutkaTamutpAdayati, utpAtya ca nisargaprayatnena bhUyo bhivA nisRjati, tAni ca tathA nisRSTAni sUkSmatvAdatiprabhUtatvAdatyukaTazabdapariNAmatvAcca tadanyAni bahUni dravyANi vAsayanti, tadanyadravyavAsakatayA SaTsvapi dikSu anantaguNavRddhayA parivarddhamAnAni lokAntamApnuvanti, zeSa tu tatparAghAtavAsitAni dravyANi lokamApUrayanti, iha catuHsamayagrahaNAtrimamayagrahaNamapi pratyetavyaM, tulAdInAM madhyagrahaNe AdyantagrahaNavat , kathaM tribhiH samayairloko bhASayA nirantaramApUrito bhavati ?, ucyate, iha yadA lokamadhyastho vaktA bhavati tadA tena nisRSTAni bhASApariNa tAni dravyANi prathamasamaye eva pada dikSu lokAntamanudhAvanti, jIvasUkSmapudgalAnAmanuzreNigamanAt , dvitIyasamaye tu ta eva SaT daNDAH caturdikSu ekaikazo'nuzreNyA vAsitadravyaiH prasarantaH SaT manthAno bhavanti, tRtIyasamaye tu pRthaka tadantarAlApUraNAt pUrNo bhavati lokaH, evaM trimiH samayairbhApayA lokaH spRSTo bhavati, yadA tu svayambhUramaNaparataTavartini lokAnte'lokAsyA'tyantanikaTIbhUya vasanADayA bahizcataruNAM dizAmanyatamasyAM dizi vyavasthito bhASako vakti tadA caturbhiH samayairApUryate, katha' ?, ekena samayena aMtastrasanADi zabdadravyANyanupravizanti, tadA vAmadakSiNa2pRSTho3dvarvAdhopadizAmalokena saMvalitattvAt , zeSasamayabhAvanA prAgvat , yadA tu sanADayA bahirvidik sthito bhASako vakti tadA pudgaulAnAmanuzreNigamanAt prathamasamayena vidizo dizi gamanaM dvitIyena tu nADayantaH pravezaH, zeSaM samayatrayaM prAgvadityeva paJcamiH samayaiH sakalalokapUraNaM, gAthA-11 // 28 // Jain Education Inter diainelibrary.org For Privale & Personal use only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhA zrodhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 29 // atra ca trisamayapakSe catu:samayapakSe ca ye'nuzreNisthitA niSkuTAsta eva pUryante, vatkraniSkuTapUraNaM tu na buddhayate eva, svalpatvAcca na vivakSitamiti lakSyate, anye tu jainasamudghAtagatyA sakalalokApUraNamicchanti, teSAM cAdyasamaye bhASAyAH khalu UrdhAdhogamanAccheSadikSu na mizrazabdazravaNasaMbhavaH, uktaM cAvizeSeNa "bhAsAsamaseDhIto saI jaM suNai mIsayaM suNaI" iti, atha vyAkhyAnato'rthapratipattiriti nyAyAd daNDa eva mizrazabdazravaNaM bhavati, nAzeSadikSu, tatazcAdoSa iti, atrocyate, evamapi trimiH samayairlokamApUraNamApadyate, na catu:samayasaMbhavo'sti, katham ?, prathamasamayAnantarameva zeSadikSa parAghAtadravyasadbhAvAt , dvitIyasamaya evamabhidhAnasiddhaH, tRtIye ca tadantarAlApUraNAditi-- nanu jenasasudghAtavaccaturbhirevApUraNa bhaviSyati, ko doSaH ?, ucyate, jainasamudghAte hi svarUpeNApUraNAt na tatra parAghAtadravyasambhavo'sti, sakarmajIvavyApAratvAttasya, tatazca tatra dvitIyasamaye kapATanivRttireva, zabdadravyANAM tvanuzreNigamanAt parAghAtadravyAntaravAsakasvabhAvatvAdvitIyasamaya eva manthAnApattiH, acittamahAskandho'pi vezrasikatvAtparAghAtAbhAvAccaturbhirevApUrayati, na caivaM zabdaH yaduktaM___'lokasya ca katibhAge katibhAgo bhavati bhASAyA' iti, tatrottaramAha-lokasya ca kSetragaNitamapekSya caramAnte'saMkhyeyabhAge'saMkhyeyabhAgo bhavati bhASAyAH samastalokavyApinyAH, iyamatra bhAvanA trisamayavyAptau catuHsamayavyAptI paJcasamayavyAptau vA niyamena prathamadvitIyasamayayorlokAsaMkhyeyabhAge caramAnto'saMkhyeyabhAge bhASAyAM bhavati tathAhi-trisamayavyAptau prathame daNDapaTkaM dvitIye manthAnaSaTkaM, te ca daNDAdayo yadyapi dairyeNa lokAntasparzinaH || || gAthA-11 // 29 // For Private & Personal use only wronaw.jainelibrary.org
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ava0avacUrNiH // 30 // tathApi vaktRmukhanirgatatvAt pramANAnusAreNa bAlyena caturaGgulAdibhAnA bhavanti, caturAdIni cAGgulAni lokasaMkhyeyabhAge varttate iti trisamayavyAptau AdyayoH samayorlokA'saMkhyeyabhAge bhASayA asaMkhyeyabhAgo bhavati, tathA catuHsamayavyAptau Adhe lokamadhyamAtrapravezo dvitIye daNDotpattiH, pazcasamayavyAptau tu Aye bhASAdravyANAM vidizo dizi gamanaM dvitIye lokamadhyamAtrapravezaH syAdityubhayatrApi AdyayoH samayayorlokAsaMkhyeyabhAge bhASayA asaMkhyeyabhagA trisamayavyAptA tRtIyasamaye tu sakalalokavyAptiH, catuHsamayavyAptau tu tRtIyasamaye lokasaMkhyeyabhAge bhASAyA api saMkhyeyabhAgaH, kathamiti ceducyate, svayaMbhUramaNapazcimaparataTavartini lokAnte vasanADayA bahirvA pazcimadizi sthitvA bruvato bhASakasya caturaGgulAdivAlyo rajjudI? daNDastirazcInaM gatvA svayaMbhUraNaNapUrvataTavartini lokAnte lagati, tato dvitIyasamaye tasmAddaNDAdhizcaturdazarajjUcchritaH pUrvAparatirazvInatayA rajjuvistRtaH parodhAtavAsitadravyANAM daNDo - nirgacchati, lokamadhye tu parAghAtavAsitadravyANAmeva caturaGgulAdivAhalyarajjuvistIrNa daNDadvayaM nirgatya svayaMbhUramaNadakSiNottaravartilokAntaryorlagati, evaM ca sati caturaGgulAdibAhalyaM sarvato rajjuvistIrNa lokamadhye vRttachatvaraM siddhaM bhavati, tRtIyasamaye tUrdhAdhovyavasthitadaNDAccaturdikaprasRtaH parAghAtavAsitadravyasamUho manthAnaM sAdhayati lokamadhyasthitasarvatorajjuvistIrNachatvagadU_dhovistRtaH punaH sa eva sanADI samastAmapi pUrayati, evaM ca sati trasanADI sarvA'pi UrdhvAdhovyavasthitadaNDamathibhAvena tadadhikaM ca lokasya pUritaM bhavati etAvacca kSetra lokasya saMkhyAtatamo bhAgaH, tathA ca sati camusAmayikyA vyAptestRtIyasamaye lokasya saMkhyAtatame bhAge bhASAyA api samastalokavyApinyAH saMkhyAtatamo bhAga iti, gAthA-11 // 30 // in d lainerbrary.org en nem
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 32 // paJcasAmayikyAstu vyAptestRtIyasamaye lokAsaMkhyeyatamabhAge bhASAyA asaMkhyayabhAgaH, tasyAM tasya daNDasamayatvAt , tatra coktaprakAreNAsaMkhyeyabhAgavartitvabhAvAditi, caturthe tu samaye catuHsAmayikyAM vyApto madhyAntarAlapUraNAtsamastalokavyAptiH, paJcasAmayikyAM vyAptau tu turyasamaye lokasya saMkhyeyabhAge bhASAyAH saMkhyayo bhAgaH, tasyAM tasya mathisamayatvAt tatra ca saMkhyeyabhAgavartitvasya prAgeva bhAvitatvAt , paJcasAmayikyAM paJcamasamaye madhyantarAlapuraNAt samastalokavyAptiH, etacca mahAprayatnavaktRnisRSTadravyApekSayA draSTavyaM, mandaprayatnavaktRnisRSTAni tu lokAsaMkhyeyabhAga eva vartante, daNDAdikrameNa / lokApUraNAsaMbhavAt , tricatu:pazcasamayavyAptI vyAdisamayeSvApUrite loke lokasya caramAnte bhASAyA api casmAnto bhavati, kimukta bhavati ?, loke niSThAM gate bhASA'pi niSThAM yAtIti / 'tatvabhedaparyAyAkhyA' iti nyayAttavato bhedatazca mtijnyaansvruupmukt| idAnI' nAnAdezajavineyagaNasukhapratipattaye tatparyAyazabdAnAha IhA apoha vImaMsA, maggaNA ya gvesnnaa| saNNA sai mai paNNA, savvaM AmiNibohiyaM // 12 // IhanamIhA-sthANurvA puruSo veti vicAraNA, satAmarthAnAmanvayinAM vyatirekiNAM ca paryAlocanetyarthaH, apohanaM apoho-nizcayaH, vimarzana-vimarzovAyAtpUrva IhAyA uttaraH, prAyaH ziraHkaNDUyanAdayaH puruSadharmAH, nAtra rAjapathi sthANurbhavati, tataH puruSaH saMbhAvyate iti saMpratyayaH, astitvarUpaM anvayidharmAnveSaNaM mArgamA, caH samuccayArthaH, gAthA-12 // 31 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0|| || nAstitvarUpaM vyatirekadharmAlocanaM gaveSaNA, saMjJAnaM saMjJA vyaMjanArthAvagrahottarakAlabhAvimativizeSaH, smaraNaM smRtiH- || Ava0 avaNiH pUrvAnubhRtArthAlaMbanapratyayaH, mananaM-matiH-kathaJcidarthaparicchittAvapi sUkSmadharmaparyAlocanarUpA buddhiH, prajJAnaM prajJA, : // 32 // viziSTakSayopazamajanyA prabhUtavastugatayathAvasthitadharmAlocanarUpA matirityarthaH, sarvamidamAbhinibodhikaM, matijJAnamityarthaH, evaM kathaJcidbhedAd bhedaH pradarzitaH, paramArthatastu sarva ete mativAcakAH pryaayshbdaaH| saMprati navabhiranuyogadvAraiH punastadrUpanirUpaNArthamAha saMtapayaparUvaNayA davvapamANaM ca khitta phusaNA ya / kAlo a aMtara bhAga, bhAve appAbahaM ceva // 13 // sacca tatpadaM ca satpadaM tasya parUpaNa-gatyAdidvAreSu vicAraNaM satpadaprarUpaNaM tasya bhAvaH satpadaprarUpaNatA, mati| jJAnamiti yatsatpadaM tasya gatyAdimiraH prarUpaNamityarthaH, yadvA santi ca tAni padAni ca-sthAnAni satpadAni || gatyAdIni taiH prarUpaNaM mateH 1,dravyapramANamiti jIvadravyapramANaM vaktavyaM, ekasmin samaye matijJAnaM kiyantaHpatipadyante ?, sarve vA kiyantaH ? iti 2, caH samuccaye, kSetra' baktavyaM, kiyati kSetre matijJAnaM saMbhavati 13, sparzanA ca vaktavyA, kiyat kSetraM matijJAninaH spRzanti ?, nanu kSetrasya parzanAyAzca kA prativizeSaH 1, ucyate, yatrAvagAhastat kSetra, sparzanA tu tadvAhyato'pi bhavati, yathA paramANumadhikRtyoktaM 'egapaesa khettaM sattapaesA yase phusaNA (432vi.) caH samuccaye 4, kAlaH-sthitilakSaNo matervAcyaH, caH prAgvat5, antare ekadA pratipadya vimuktaH, kiyatA kAlena punarapi gAthA-13 // 32 // Jain Education Intel For Private & Personal use only Tsinelibrary.org
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 33 // tatpratipadyate 6, bhAgo matijJAninaH zeSajJAninAM katibhAge vartante7, bhAvaH kasmin bhAve matijJAnino vartante8, alpabahutvaM9 ca vaktavyaM, nanu bhAgadvAreNaivAyamartho'vagatastataH kimanena dvAreNa ?, na, abhiprAyAparijJAnAt , iha matijJAninAmeva pUrvapratipannapratipadyamAnakAnAM parasparamalpabahutvaM ca vaktavyaM, iha ca ye matijJAnalAbhasyAye samaye vartante pratipadyamAnakAH, ye tu tallAbhasya dvitIyAdisamayeSu vartante te pUrvapratipannAH, bhAgastu zeSajJAnApekSayA // 13 / / gai iMdie ya kAe, joe vee kasAyalesAsu / samattanANadaMsaNasaMjayauvaogaAhAre // 14 // bhAsaga-paritta-pajjattasuhume saNNI ya hoi bhava-carime / AbhiNibohianANaM, maggijjai esu ThANesu // 15 // gAthAdvayena matijJAnasya satpadaprarUpaNatAdvArAvayavArthaH pratipAdyate, matijJAnaM kimasti nAsti iti ?, asti, yadyasti va tat ?, tatra gatimaGgIkRtya mRgyate, sA gatizcaturdhA-nArakatiryagmanuSyAmarabhedAt , tatra caturvidhAyAmapi gatau matijJAnasya pUrvapratipannA niyamato vidyante, pratipadyamAnakAstu vivakSitakAle bhAjyAH, kadAcidbhavanti kadAcinneti iMdriyANyaMgIkRtya mRgyate, tatra pamcendriyAH pUrvapratipannA niyamataH santi, pratipadyamAnAstu bhAjyAH, dvitricaturindriyAstu karaNaparyAptAvasthAyAM pUrvabhavAyAtaM sAsvAdanasamyaktvamaGgIkRtya pUrvapratipannAH sambhavanti, navitare, gAthA-14 // 33 // For Privale & Personal use only wrwww.ininelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 ekendriyeSu tUbhayAbhAvaH 2, kAyAnadhikRtya vicAryate, tatra trasakAye pUrvapannA niyamataH santi, pratipadyamAnAstu bhAjyAH, | Ava0avacUrNimA zeSakAyeSu paJcamUmayAbhAvaH, etacca siddhAntAbhiprAyeNa, kArmagranthikAbhiprAyeNa tu labdhiparyAptabAdarapRthvayapavanaspatiSu // 34 // karaNAparyApteSu pUrvapratipannAH sambhavanti, sAsAdanasamyaktvasya tadabhiprAyeNa teSu bhAvAt , itare tu sarvathA naiva, tejovAyavastUbhayavikalA eva 3, yogAnadhikRtya manovAgakAyayogeSu samuditeSu paJcendriyavadraktavyaM, manorahitavAgyogiSu vikalendriyavat , kevalakAyayogiSvekendriyavat 4, tathA vedAnadhikRtya strI punapuMsakarUpeSu triSvapi vedeSu pUrvapratipannAH santi, anye bhAjyAH 5, kaSAyadvAre AyeSvanaMtAnubandhikrodhAdiSu sAsAdanasamyaktvamaGgIkRtya pUrvapratipannA labhyante, navitare, zeSeSu dvAdazakaSAyeSu AdyA niyamataH santi, anye bhAjyA:6, lezyAdvAre zleSayantyAtmAnamaSTavidhena karmaNeti lezyAH, kAyAdyanyatamayogavataH kRSNAdidravyasambandhAdAtmanaH pariNAmA ityarthaH, tatrAdyAsu tisRSu AdyAH (pUrvapratipannAH) sambhavanti, netare, zeSAsu gativat, samyaktvadvAre vyavahAranizcayAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAranayamatena samyagdarzanamatizrutAnAM pratipadyamAnako mithyAdRSTireva syAt natu samyagdRSTiH, sanmatizrute pratipadyate, kutaH, samyagdarzanamatizrutAnAM yugapallAbhAt , yadi hi prApte sati samyatve matizrute pratipadyate tadA syAtsamyagdRSTimateH pratipadyamAnakaH na caitadasti, | samyaktvena sahaiva tallAbhAt , atha samyaktvena saha labdhe'pi matizrute samyagdRSTiH punarapi pratipadyate tahi anavasthA, tataH samyagdRSTiH pUrvapratipanna eva, netaraH, nizcayastvAha-samyagdRSTiH pUrvapratipannaH, pratipadyamAnakazca mateH samyagdarzanasahAyatvAt / gAthA-14 // 34 // Jain Education Interne For Privale & Personal use only 1 library og
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH nanu matilAbhasya samyagdarzanasahAyatvAditi vyavahAreNApyuvataM, tatko'sya vyavahArAdvizeSo yenAsya samyagdRSTiH / mateH pratipadyamAnako bhavati ? ityAha kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAditi, nizcayo hi manyate yadaiva samyaktvaprAptikriyAviziSTo bhavati jIvastadaiva samyagdRSTivyapadezamAsAdayati. kriyAkAlasya niSThAkAlasya caikatvAt , ataH samyagdRSTiH sannetadabhiprAyeNa matijJAnaM pratipadyata iti 8, jJAnadvAre matyAdibhedAjjJAnaM paJcadhA, atrApi vyavahAranizcayAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAramatena matizrutAvadhimanaHparyAyajJAniSvAdyAH,nApare, na hyetanmatena jJAnI sanmatijJAnaM pratipadyate kiMtvajJAnIti, kevalinyubhayAbhAvaH, tasya kSAyopazamikajJAnAtItatvAt , tathA matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnavantastu kadAcidvivakSitakAle pratipadyamAnakaH bhavanti, nApare, nizcayanayamatena tu matizratAvadhijJAninaH pUrvapratipannA niyamataH santi, anye'pi sambhavati, samyagdarzanalAbhasya eva matyAdilAbhasya saMbhavAt , kriyAkAlaniSThAkAlayozcAbhedAt , manaHparyAyajJAninastu pUrvapratipannA eva nApare, pUrvasamyaktvalAbhakAle pratipannamatijJAnasyaiva pazcAdyatyavasthAyAM manaHparyAyajJAnasadbhAvAt , kevalinAM tUbhayAbhavo, matyAdijJAnavyavacchedena kevalotpatteH, matyAdyajJAniSu tUbhayAbhAvaH, pratipattikriyAkAle matyAdyajJAnAbhAvAt , kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAt , ajJAnabhAve ca pratipattikriyAyA abhAvAt 9, darzanadvAre-darzanaM caturkI-cakSuracakSuravadhikevalabhedAt , Adhe darzanatraye labdhimaGgIkRtya pUrvapratipannA niyamataH prApyante, anye bhojyAH, tadupayogaM tvAzritya pUrvapratipannA eva, nAnye, matijJAnasya labdhitvAta , labdhyutpattezca darzanopayoge niSiddhatvAt , 'savvAo laddhIo sAgArovaAgovauttassa uvavajjanti 'iti vacanAt , kevaladarzaninAM tUbhayAbhAvaH, anyadarzanavyava- | cchedena kevalajJAnadarzanotpatteH 10, saMyatadvAre saMyataH pUrvapratipanno niyamAllabhyate, pratipadyamAnakastubhAjyAH / gAthA-14 // 35 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avaNiH || // 36 // nanu samyatkvalAbhAvasthAyAmeva mateH pratipannatvAtsaMyataH kathaM pratipadyamAnako'vApyate ?, satyametat kevalaM yo'tivizuddhatvAt samyatva cAritraM ca yugapatpratipadyate sa tasyAmavasthAyAM pratipadyamAnasya saMyamasya pratipannatvAt saMyato mateH pratipadyamAnako bhavati 11, upayogadvAre sa dvidhA-sAkAro'nAkArazra, tatra paJca jJAnAni trINyajJAnAni sAkAraH, catvAri darzanAni anAkAraH, tatra sAkAropayoge pUrvapratipannA niyamataH santi, anye bhAjyAH, anAkAropayoge AdyA eva nAnye, tatra labdhyutpatterabhAvAt12, AhArakadvAre AhArakA gativat , anAhArakA apAntarAlagatau AdyAH, nAnye13. bhASakadvAre-bhASAlabdhisaMpannA bhASakAH, te bhASamANA abhASamANA gativat , bhASAlabdhizUnyAzcomayavikalA:, te dhakendriyA eca, teSAmubhayAbhAvaH14, parIttadvAre-parIttA:-pratyekazarIriNaH parIttakRtasaMsArA vAstokAvazeSasaMsArA ityarthaH, ete uyebha'pigativat , aparIttAstu sAdhAraNazarIriNo'pArdhapudgalaparAva dapyuparivA, te mithyAdRSTitvAdumaye'pyubhayavikalAH15, paryAptakadvAre pabhirAhArAdiparyAptibhirye paryAptAH te paryAptakAH pUrvapratipannAH santi, anye bhAjyAH, aparyAptAstvAdyA nAnye16, sUkSmadvAre sUkSmAH saMmUrcchanajanarAH, te khalUbhayavikalAH, cAdareSu tu kevalajJAnasyAmidhAnAttatra garbhajanarA jJeyAH, ato gativat 17, saMjJidvAre-iha dIrghakAlikyupadezena saMjhino gRhyante, te ca gativat asaMjJinastu AdyA eva, nAnye 18, bhavadvAre-bhava iti bhavasiddhikAH, te ca gativat , abhavasiddhikAstUbhayavikalAH 19, caramadvAre, caramo bhavo bhaviSyati yeSAM te abhedopacArAcaramAH, te gativat acaramAstUbhayavikalA. 20, matijJAnameteSu gatyAdimArgANAsthAneSu mArgitamukaprakAreNeti / gAthA-14 // 36 // Jain Education Inter For Privale & Personal use only M ainelibrary.org
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 37 // sAmpratamAminivodhikajIvadravyapramANamucyate, pUrvapratipannA jaghanyataH kSetrapalyopamAsaMkhyeya bhAga pradezarAzipramANAH 2, kSetradvAre nAnAjI vAnaGgIkRtya sarva eva matijJAnino lokasaMkhyeyabhAge varttate, ekajIvastvilikAgatyA gacchannUrdhvamanutarasureSu sapta caturdazabhAgeSu rajjupramANeSu varttate, tebhyo vA''gacchata adhastu SaSThIM pRthvIM gacchaMstato vA pratyAgacchan paJcasu caturdazabhAgeSu nAtaH paramadhaH kSetramasti yasmAtsamyagdRSTeradhaH saptamanarakagamanaM pratiSiddhaM SaSThImapi pRthvIM yAvat saiddhAntika matenAvirAdhitasamyaktvo gRhItenApi kSAyopazamikadarzanena na kazcidutpadyate nanvadhaH saptama pRthivyAmapi samyaktvalAbhasya pratipAditattvAdAgacchataH paJcasaptabhAgAdhika kSetra saMbhavaH, ucyate etadayuktaM, saptamanarakAt samyagdRSTerAgamanasyApi niSedhAt yasmAttana udvRttAstiryakSvevAgacchanti iti pratipAditaM, amaranArakAca samyagdRzo manuSyeSviti 3, sparzanAdvAre sparzanA kSetrAdadhikA, yathA paramANorekapradeza kSetraM saptapradezA ca sparzanA4, kAladvAre upayogamadhikatyaikasyAnekeSAM ca jaghanyata utkarSatazcAntarmuhUrtamAna eva kAla:, labdhimaGgIkRtya jaghanyenaikasyAntarmuhUrttamutkarSataH SaT paSTapamANyadhikAni katham ?, ucyate, vijayAdiSu trayastriMzatsAgarasthitikeSu deveSu vAradvayaM gatasya yadvA'cyute dvAviMzatisAgarasthitikeSu deveSu trIn vArAn gatasya paTSaSTisAgaropamANi bhavanti, adhikaM ceha narabhavasaMbaMdhi pUrvakoTInAM trayaM catuSTayaM vA draSTavyaM nAnAjIvApekSayA tu sarvakAlaM, yammAnnakadAcidapi loka AminibodhikalabdhimacchUnyo bhavati, 5, antaradvAre - tatraikajIvamadhikRtya materantaraM jaghanyenAntarmuhUrtta katha ? yathAkacijjIvaH samyaktvasahitAM matimavApya pratipatya cAntarmuhUrtta mithyAtve sthitvA punarapi tadAvaraNakarmakSayopazamAt sasamyaktva N matijJAnamavApnoti iti, utkarSatastvapArddha pudga gAthA - 14-1 ||37||
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdharasundarasU0 Ava0 avacUrNiH ||38|| Jain Education Internation laparAvarttaH, sa cAzAtanApracurasya uktaJca 'titthayara - pavayaNasuyaM AyariyaM gaNahara mahaiDhIyaM / AsAyaMto bahuso aNaMtasaMsArio bhaNio || 9 || 437 vi . nAnAjIvAnapekSyAntarAbhAvaH, matijJAnibhirlokasya sarvadA'zUnyatvAt 6, bhAgadvAre - matijJAninaH zeSajJAninAmajJAninAM cAnaMtatame bhAge varttante, zeSajJAnino hi siddhakevalisahitAH, ajJAninastu vanaspatisahitAH anantAH, matijJAninastu sarvaloke'pyasaMkhyAtA eveti 7, bhAvadvAre - matijJAninaH kSAyopazamike bhAve varttante matyAdicatuSTayasya kSAyopazamikatvAt 8, alpabahutvadvAre sadbhAve sati sarvastokAH pratipadyamAnakAH, tebhyaH pUrvapratipannA jaghanyapadino'saMkhyAtaguNAH, tebhyo'pyutkRSTapadinaH pUrvapratipannA vizeSAdhikAH eva9 ||15|| samprati yathA vyAvarNitamatibhedasaM khyApradarzanadvAreNopasaMharannAha AbhiNibohiyanANe, aTThAvIsaha havanti payaDIo / suNANe paDIo, vittharao Avi vocchAmi // 16 // AbhinivodhikajJAne bhavanti aSTAviMzatiH prakRtayo - bhedA ityarthaH tAH pUrvameva bhAvitAH, nanu prAgavagrahAdiprarUpaNAyAma'tthANaM oggahaNamityAdAvetAH prakRtayaH pradarzitA eva, kimarthaM punaH pradarzyante ? naiSa doSaH, tatra hi sUtre na saMkhyAniyamaH kRtaH iha tu saMkhyAniyamenoktAH / ida va matijJAnaM caturdvA tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca tatra dravyataH sAmAnyAdezena matijJAnI sarvadravyANi jAnAti, na vizeSataH kimuktaM bhavati sAmAnyaprakA gAthA - 16 ||38|| orary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUNiH // 39 // reNAsaMkhyeyapradezAtmako lokavyApI amUrtaH prANipudgalAnAM gatipariNAmapariNatAnAM gatyupaSTabhaheturdharmAstikAyaH, asaMkhyeyapradezAtmaka eva lokavyApI amUrtaH prANipudgalAnAM sthitipariNAmapariNatAnAM sthityupaSTambhaheturadharmAstikAyaH, anantapradezAtmako lokAlokavyApI amUrto'vakAzadAnaheturAkAzAstikAyaH, ityAdirUpeNa SaDapi dravyANyavabudhyate, na tu sarvavizeSeNa, sarvaparyAyANAM kevaligamyatvAt , evaM sAmAnyAdezena matijJAnI kSetrato lokAlokaM jAnAti, kAlataH sarvakAlaM, iha yadyapi kSetrakAlau sAmAnyena dravyAntargatau tathApi nivAsamAtraparyAyamadhikRtya kSetraM vartanAdirUpatAM cAdhikRtya kAlo bhedena rUDha iti pRthagupAdAnaM, bhAvata audayikAdIn paJca bhAvAn jAnAti tadevamuktaM matijJAnam , sAmpratamavasaraprAptaM zrutajJAnamAha iti uttarArdha, zrutajJAne prakRtayo-bhedAstAH vistaratazca saMkSepatazca, api sambhAvane, sa ca, etadanantaramavadhiprakRtIzcati saMbhAvati, vakSye __ adhunA zrutaprakRtidarzayati / | gAthA-1 patteyamakkharAiM, akkharasaMjogajattiA loe / // 39 // pavaiyA payaDIo, suyanANe huMti NAyavvA // 17 // ___ ekamekaM prati pratyekaM, akSarANi-akArAdIni aneka bhedoni, tadyathA akAraH sAnunAsiko niranunAsikazca, |4|| Jain Education international For Private & Personal use only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 40 // punarekaikabidhA-udAtto'nudAttaH svaritazceti pohA akAraH, evaM dIrghaH plutazcatyeSTAdazAvarNabhedAH evamivargAdiSvapi yathAsaMbhavaM bhedajAla vaktavyaM, tathA'kSarANAM saMyogA dvathAdayo yAvanto loke, yathA ghaTaH paTa ityAdi vyAghahastItyAdi ca, ete cAnantAH, tatrApyekeko'naMtaparyAyaH svaparaparyAyApekSayA, nanu saMkhyeyAni akArAdInyakSagaNi tatasteSAM saMyogA api saMkhyeyA eva, te kathamanantAH ?, ucyate, iha pudgalAstikAyAdikamabhidheyaM parasparavilakSagamanaMtaM ca, tadyathA-paramANupridezikasvitradeziko yAvadanantANuka ityAdi. abhidheyabhede cAbhidhAnasyApi bhedaH, abhidhAnabhedasyAbhidheyabhedahetukatvAt , ekatrApi cAbhidheye'bhidheyadharmabhedato'nekAbhidhAnapravRttiH, yathA paramANuniraMzo nikhayo niSpradezo nirbhedaH, tathA dvathaNuko yadyazo dvipradezo dvibhedo dvayavayava ityAdi, na caite dhvanayaH sarvathaikAbhidheyavAcakAH, sarvazabdAnAM bhinnapravRttinimittatvAt , evaM sarvadravyeSu sarvadravyaparyAyeSu ca yathAyogaM bhAvya, tato bhavatyanaMtA akSarasaMyogAH, etAvatyaH-iyatpramANAH prakRtayaH zrutajJAne bhvnti-jnyaatvyaaH| saMprati sAmAnyarUpatayopadarzitAnAmanantAnAM zrutaprakRtInAM yathAvadbhedena pratipAdanasAmarthyamAtmanaH khalvapaznAha / katto me vaNNeU, sattI suyaNANasavvapayaDIo ? / caudasavihanikakhevaM, suyanANe Avi vocchAmi // 18 // kuto me-mama varNayitu-pratipAdayitu zaktiH-sAmarthya ?, naivetyarthaH, kA?, zrutajJAnasarvaprakRtI, prakRtyo-bhedAH, kathaM na zaktiH 1, ucyate, iha ye zrutagranthAnusAriNo mativizeSAstadapi zrutamiti pratipAditAH, uktazca 'te viya gAthA-18 // 40 // Jain Education Inter hinelibrary.org
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 41 // - maIvisesA suyanANa'bhatare jANa'[vize0]tAMzcotkRSTazrutadharo'pyabhilApyAnapi na sarvAn bhASituM samarthaH, teSAmanantatvAd AyuSaH parimitatvAdvAcaH kramavartitvAcca ato'zaktiH, nikSepaNaM nikSepo nAmAdinyAsaH, caturdazavidhazcAsau nikSepazca zrutaM, tajJAne-zrutajJAnaviSayaM, cAt zrutAjJAnavipayaM, apizabdAdubhayaviSayaM ca. tatra zrutajJAnaM samyakazrutaM, zrutAvAnaM asaMnimithyAzrute ubhayazrute darzanavizeSaparigrahAdakSarAnakSarAdirUpe, vakSye ||cturdshvidhshrutnikssepsvruupopdrshnaarthmaah akkhara saNi sammaM, sAIyaM khalu sapajjavasiaM ca / gamiyaM aMgagaviTuM, sattAvi ee sapaDivakkhA // 19 // akSarAdIni saptadvArANi anakSarAdipratipakSasahitAni caturdaza bhavanti, sarvA zrutazabdo yojyaH, akSarazrutamanakSarazrutamityAdi, 'kSara saMcalane na kSaratItyakSA, tacca jJAnaM, cetanetyarthaH, na khalvidamanupayoge'pi pracyavane'to'kSaramiti bhAvaH, itthaMbhUtabhAvAkSarakAraNAvAdakArAdikamapyakSaramabhidhIyate, kAraNe kAryopacArAt , athavArthAnnakSarati na ca kSayamupayAtItyakSara', tacca vidhA vyaJjanAkSara' saMjJAkSara labdhyakSa ca, tatra vyajyate'nenArthaH pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanaM tacca tadakSara' ca vyajanAkSaraM, tacceha bhASyamANaM sarvamevAkArAdi hakArAntaM, arthAbhivyaJjakatvAcchabdasya, saMjJAkSaramakSarAkAravizeSo, yathA ghaTikAsaMsthAno dhakAra ityAdi, tacca brAhyAdilipiviMdhAnenAnekavidha', yo'kSaropalaMbhastallabdhyakSara', taccendriyamanonimittaM zrutagranthAnusArijJAna tadAvaraNakarmakSayopazamo yA, tatra vyaJjanAkSara saMjJAkSara ca dravyAkSaramukta, zrutajJAnAkhyabhAvAkSarakAraNatvAt , labdhyakSara' tu bhAvAkSara', vijJAnAtmakatvAt uktamakSarazrutaM II gAthA-19 // 41 // www.ininetbrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 42 // anakSarazrutasvarUpamAha usasiaM nIsasiaM, nicchuDhaM khAsiaMca chIaM ca / NIsighiyamaNusAraM, aNakkharaM cheliyAIaM // 20 // ucchvasanamucchavasita, bhAve ktapratyayaH, niHzvasanaM niHzvasita, niSThIvanaM niSThyUta-dhRtkRtamityarthaH, 'kAsana kAsitaM, caH samuccaye, kSavaNaM kSuta caH samuccayArtha eva, tasya ca vyavahitaH saMbandhaH, seNTitAdi cAnakSarazrutamiti, nissaMghana nissiMghitaM, anusvAravat anusvAra', matvarthIyAt pratyayavidhAnAdanakSaramapi yadanusvAravat uccAryate huMkArakaraNAdivattadanakSaramityarthaH, etaducchavasitAdyanakSaramanakSarazrutaM', na kevalametat , kintu seNTita-cauramilanasaMjJA, etadAdi cAnakSarazrutaM, iha cocchvasitAdidravyazrutamAtraM dhvanimAtratvAt , athavA zrutavijJAnopayuktajantoH sarva eva vyApAraH zrutaM, tasya tadbhAvena pariNatatvAt . nanu yo kimityupayuktamya ceSTA'pi zruta nocyate yenocchvasitAdyevocyate ? ucyate, rUDhayA, athavA zrUyata iti, zruta mityanvarthasaMjJAmadhikRtyocchvasitAdyevazruta, na ceSTA, tadabhAvAt , anusvArAdayastvathaMgamakatvAdeva zrutaM / saMjJidvAra-saMjJIti kaH zabdArthaH ?. ucyate, saMjJAna' saMjJA, sA asyAstIti saMjJI nanu yadi saMjJAsaMbaMdhamAtreNa saMjJI tata ekendriyApi saMjJinaH prApnuvanti, teSAmapyAhArAdisaMjJAsadbhAvAt , tathA ca prajJApanAsUtram-'egiMdiyANaM bhante ! kaivihA saNNA paNNattA ?, goyamA ?, dasavihA pannattA, taMjahA-AhArasannA gAthA-20 // 42 // For Privale & Personal use only Sain Education Intem brary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 43 // bhayasannA mehuNasannA pariggahasaNNA kohasaNNA mANasaNNA mAyAsaNNA lobhasaNNA ohasaNNA logasaNA' iti, satyametat , kevalametAsu madhye yA odhasaMjJA lokasaMjJA vA sAtistAkA, tato na tatsambandhamAtreNa saMjJIti vyapadeSTu' zakyaH, na khalu kArSApaNadhanamAtreNa loke dhanavAninyucyate, yA vAhArAdisaMjJA sA bhUyasyapi mohanIyodayaprabhavatvena na viziSTA, na cAviziSTayA saMjJayA saMjJItyabhidhAtu zakyaM, na hyaviziSTena mUrtimAtrega loke svarUpavAniti vyavahAraH tato yA mahatI zobhanA ca jJAnAvaraNoyakarmakSayopazamajanyA manojJAnarUpA saMtrA tayaiva saMjJIti vyapadizyate, sa ca saMjJI trividhaH, tadyathA da ghAlikyupadezena hetuvAdopadezena dRSTibApadozena, tatra yayA saMjJayA sudIrghamapi kAlamatItamartha smarati evyanta ca cinnayati sa dIrghakAlaH so'syA astIti dIrghakAlikI sA cAsavupadezazca, upadezo-bhaNana, dIrghakAlikyupadezastena, manojJAnAvaraNakarmakSayopazamavazAnmanolabdhisaMpanno'nantAn manolabdhiyogyAna pudgalAn gRhItvA manastvena pariNamagya manyate cintanIyaM vastuvAtaM, tenAsau garbhajastiryag manuSyA vA devo nArako vA draSTavyo, na zeSa ekendriyAdiH, viziSTamanolabdhivikalatvAt . tathA ca sati dIrghakAlikyupadezenAsaMjJI ekendriyo dondriyAdizca pratipattavyaH, tathA hetunimittaM kAraNaM tasya vadanaM bAdastadviSayaM upadezaH-prarUpaNaM saH, tena saMjJI yo buddhipUrvakaM svadehaparipAlanAya IpTeSvAhArAdiSu pravartate, aniSTebhyastu nivartane, sa ca dvIndriyAdirapi jJeyaH, tasyApi manaHsazcintanapUrvakamiSTAniSTaviSayapravRttinivRttidarzanAt , kevalamasya manazcintanaM prAyo vatamAnakAlaviSayaM, na bhRttabhavimanAsacantA yadviSaya, alpamanolabdhisaMpannanvAt , tato nAdimaH saMjJI labhyate, etanmatenAsaMjJina ekendriyA eva draSTavyAH, tathAdRSTidarzana-samyaktvAdi tasya vadanaM vAdastadviSayaM upadezaH prarUpaNaM tena saMjJI samyagdRSTistasya saMjJA jJAnAvaraNakarma For Private & Personal use only gAthA-20 // 43 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 44 // Sea kSayApazamabhAvAt , asaMjJI mithyAdRSTiH, saMjJinaH zruta saMjJizruta, asaMjJinaH zrutamasaMjJizrutaM tathA samyak zrutaaGgAnaGgapraviSTamAcArAvazyakAdi, mithyAzruta-purANarAmAyaNAdi, sarvameva vA darzanaparigrahavizeSAtsamyakzruta' itaradvA, tathAhi-samyagdRSTau sarvamapi samyakzruta heyopAdeyazAstrANAM heyopAdeyatayA parijJAnAt , mithyATau sarva mithyAzruta viparyayAt tathA sAdisaparyavasitamanAdyayaryavasita ca nayAnusArato'vaseyaM, tatra dravyAmtikanayamatAdezena anAdyaparyavasitaM nityatvAt , dharmAstikAyAdivat , paryAyAstikanayamatAdezena sAdisaparyavasitamanityatvAt nArakAdiparyAyavat , athavA dravyAdicatuSTayamadhikRtya yathA dravyata ekaM puruSaM pratItya sAdisaparyavasita nAnAjIvAnAzrityAnAdyaparyavasitaM, kadAcidapi vyavacchedAbhAvAt , kSetrataH paJcabharatAni paJcaravatAni pratItya sAdisaparyavasitaM, suSamasuSamAdAvabhAvAt , paJcamahAvide. hAnadhikRtyAnAdyaparyavasita, sakalakAlaM tatra bhAvAt , kAlata utsapiNImavasappiNIM cAdhikRtya sAdisaparyavasitaM, tRtIyAdharakeSveva bhAvAt , notsargyiNyavasaya'iNImadhikRtyAnAdyaparyavasita', mahAvideheSu satata bhAvAt , bhAvataH prajJApakagatAn upayogasvaraprayatnagthAnavizeSAdIn bhAvAn jJeyagatAMzca gatisthAnabhedasaMghAtavarNarasagandhasparzAdIn bhAvAn pratItya sAdisaparyavasita idamukaM bhavati prajJApakoSayogAdimAvA hi prayatnAdinirvaya'tvAdanityAH, prajJApanIyabhAvA api pudgalAdisaMbandhino gatisthityAdayo'nityA eva, yaccAnityaM tadghaTavatsAdisaparyavasitamiti pratItameva atastadAzrayaM zrutamApa tadrUpameveti, kSAyoMpazamikaM punarbhAvamaGgokRtyAnAdyaparyavasitaM, tasya sarvakAlaM bhAvAt , khaluzabdaH evArthaH, | sa cAvadhAraNe tasya ca vyavahitasaMbaMdhaH, saptaivaite zrutapakSAH sapratipakSAH, na punaH pakSAntaramasti, sato'traivAntarbhAvAt / gAthA-20 // 44 // Jain Education intem For Privale & Personal use only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ IRATI zrIdhIgsundarasU0 Ava0 avaNiH gamikadvAra-tatra gamA-bhaMgakA gaNitAdivizeSAzca yadi vA kAraNavazato ye sadRzapAThAH, te'sya santi iti gamika 'ato'nekasvarAte iti matvarthIya ikapratyayaH, tathA prAyo dRSTivAdaH, gAthAdyasamAnagranthamagamikaM, tacca | prAyaH kAlikaM, nanvaGgapraviSTAnaMgapraviSTayoH kaH prativizeSaH ?, ucyate, yadgaNadharaiH sAkSAd dRbdha tadaGgapraviSTa, tacca dvAdazAGga, yatpunaH sthavirairbhadrabAhusvAmiprabhRtibhirAcAryairupanibaddhaM tadanaGgapraviSTa, taccAvazyakaniyuktyAdi / nanu pUrva tAvatpUrvANi gaNadharairupaniAdhyante, pUrva karaNAtpUrvANi, pUrveSu ca sakalabAGmayasyAvatAro, na khalu tadasti yat pUrveSu nAbhihita, tataH kiM zeSAGgaviracanenAGgabAhyaracanena vA ?, ucyate-iha vicitrA jagati prANinaH, tatra ye durmedhasaste pUrvAgi nAdhyetumIzAH, pUrvANAmatigambhIrArthatvAt teSAM ca durmedhastvAt , strINAM pUrvAdhyayanAnadhikAra eva, tAsAM tucchatvAdidopabahulatvAt , atra vAtizeSAdhyayanAni utthAnazrutAdIni. bhUtavAdo-dRSTivAdaH tato durmedhasAM strINAM cAnugrahAya zeSAGgAnAmaGgabAhyasya ca viracanaM, gAthAzeSaH / avadhAraNaprayogaM darzayato vyaakhyaatN| tadevaM prati. pAdita svarUpeNa zrutajJAnaM sAmprataM viSayadvAreNa nirUpyate zrutajJAnaM caturdhA dravyAdibhedAt , tatra dravyataH zrutajJAnI upayuktaH sarvadravyANi jAnAti na tu pazyati, evaM sarvakSetra sarvakAlaM, sarvAn bhAvAn idaM ca zrutajJAnaM sarvAtizayaratnasamudrakalpa prAyo gurvadhInaM ca, tato vineyajanAnugrahArthaM yo yathA cAsya lAbhastaM tathA darzayati gAthA-20 // 45 // - Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhIrasundara Ava0 avacUrNi // 46 // Jain Education Interna AgamasatthaggahaNaM, jaM buddhiguNehiM ahiM dinaM / biti suyanANalabhaM taM pubvavisArayA dhIrA // 21 // A - abhividhinA sakalazrutaviSayavyAptirUpeNa maryAdayA vA yathAvasthitaprarUpaNayA gamyante - paricchidyante arthA yena sa AgamaH' pu'nAmnI' tikaraNe gha- pratyayaH, sacaiva vyutpacyA avadhikevalAdirUpo'pi prApnoti tadvyavacchedArtha vizeSaNAntaramAha-ziSyate'neneti zAstra, Agamatha tacchAstra' ceti, AgamagrahaNena SaTitantrAdikuzAstra vyavacchedaH, teSAM yathAvasthitArthaprakAzanAbhAvenAnAgamatvAt, AgamazAstrasya grahaNamAgamazAstragrahaNaM, yad buddhiguNairvakSyamANaiH karaNabhUtairaSTabhirdRSTaM tadeva grahaNaM zrutajJAnasya lAbhaM bruvate, pUrveSu vizAradAH pUrvavizAradAH; dhIrA vrataparipAlane sthirAH kimuktaM bhavati 1, yadeva jinapraNItavacanArthaparijJAna' tadeva paramArthataH zrutaM, na zeSAM? buddhiguNairaSTabhirityuktamatastAne vAhasussUsai paDipucchara, suNer3a giraha ya Ihae vAvi / tatto apohae vA, dhAreha karei vA sammaM // 22 // pUrva zuzrUSa-vinayayukta guruvadanA dvinirgacchadvacanaM zrotumicchati, tataH prati pRcchati, yatra zaMkite bhavati tatra bhUyo'pi pRcchati yadguruH kathayati tat samyag vyAkSepaparihAreNa sAvadhAnaH zRNoti zrutvA cArtharUpatayA gRhaNAti, gRhItvA caIte - pUrvAparAvirodhena paryAlocaya., caH samuccaye, apizabdaH paryAlocayat kiJcit svayuddhaya'pyutprekSate iti gAthA - 21 ||46 // inelibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 47 // sUcanArthaH, tato'pohate-evametat yadAdiSTamAcAyaNa nAnyathA, tatastamartha nizcitaM svacetami vismRtyabhAvArtha samyaka dhArayati karoti ca samyag yathoktamanuSThAnaM, yathoktAnuSThAnamapi zrutajJAnaprAptihetustadAparaNakarmakSayopazamanimittatvAt , yadvA yadAjJApayati gurustatsamyaga sugraha manyamAnaH zrotumicchati zuzrapate, pUrva sandiSTasya sarvakAryANi kurvan punaH pRcchati pratipRcchati, punarAdiSTaH samyaka zRNoti, zeSa' pUrvavat / tadevaM vyAkhyAtA guNAH, samprati yat zuzruSate ityuktaM tatra zravaNa vidhimAha __mUaM huMkAraM vA vADhakArapaDipucchvImaMsA / ___ tatto pasaMgapArAyaNaM ca pariNi? sattamae // 23 // prathamato mUkaM zrRNuyAt , prathamazravaNe saMpatagAtraH tUSNIM khalvAsIta, tathA dvitIye huMkAra dadyAt , bandanaM kuryAdityarthaH, tRtIye bADhametat nAnyatheti prazaMse ti, caturthazravaNe gRhItapUpiramUtrAbhiprAyo manAka pratipRcchAM kuryAta , kathametaditi, paJcame mImAMsA-pramANajijJAsAM kuryAditi bhAvaH, SaSThe taduttarottaraguNaprasaGgapAragamanaM cAsya bhavati, pariniSThA saptame zravaNa, guruvadanubhASate ityarthaH, evaM zravaNavidhiruktaHsAmprataM vyAkhyAnavidhimAha suttattho khalu paDhamo vIo nijjuttimIsao bhaNio / taio ya niravaseso esa vihIM bhaNia aNuoge // 24 // gAthA-23-2 // 47 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaramA prathamo'nurogA-mUtrArtha:-sUtrArthapratipAdanaparaka eva, khalurevArthaH, gurUNA prathamo'nuyogaH sUtrAbhidhAnalakSaNa eva Ava0 ani kAvyaH, mA'bhRtyAdhamikavineyAnAM matimohaH, dvitIyaH sUtrasparziniyuktimizraka kAryaH, iti bhaNito jinAdibhiH, // 48 // tRtIyazca niravazeSaH prasaktAnuprasaktapratipAdanaparaH, eSa vidhiH uktarUpo bhavati, kva ? sUtrasya nijenAbhidheyena sArdhamanukUlo yogo'nuyogaH sUtrAnAkhyAnaM tatra, vyAkhyAviSaya ityaH, nanu pariniSThA saptame ityuktaM trayazcAnuyogaprakArAH tadetatkatha ?, ucyate, uktAnAmanuyogaprakArANAmanyatamena kenacitprakAreNa bhUyo bhUyo bhAvyamAnena saptavAraM zravaNaM kAryate, na kazciddoSaH, apavA kazcinmandamativineyamadhikRtya tadukta draSTavyaM, na punareSa sarvatra zravaNavidhiH, | udghaTitajJavineyAnAM sakRcchravaNata evAzeSagrahaNadarzanAt // ukta zrutasvarUpasamprati avadhijJAnamAha saMkhAIAo khalu ohInANassa svvpyddio| kAo bhavapaccaiyA, khaovasamiAo kAo'vi // 25 // saMkhyAmatItAH saMkhyAtItAH, asaMkhyeyA ityarthaH, saMkhyAtItamanaMtItamapi bhavati tato'nantA apIti draSTavyaM, khaluvizeSaNArthaH, etadvizinaSTi kSetrakAlAkhyaprameyApekSayA saMkhyAtItAH dravyabhAvAkhyaprameyApekSayA tvanantA iti, avadhijJAnasya prAgni rUpitazabdArthasya prakRtayo-bhedAH, sarvAzca tAH prakRtayazca sarvaprakRtayaH, iyamatra bhAvanA-ihAva vadherlokakSetrAsaMkhyeyabhAgAdArAbhya pradezavRddhaya'saMkhyeyalokaparimANamutkRSTamAlaMbanatayA kSetramuktaM aza gAthA-25 // 48 // Jain Education Intem For Private & Personal use only elibrary.org
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIsundarasU0 Ava0avacUrNiH // 49 // kAlazcAvalikAyA asaMkhyeyabhAgAdArabhya samayavRddhyA khalavasaMkhyeyotsapiNyavasappiNIpramANa uktaH, jJeyabhedAca | jJAnasya bheda iti, kSetrakAlAvadhikRtyAsaMkhyeyAstatprakRtayaH, tathA taijasavAgdravyApantarAlavaya'nantaprAdezikadravyAdArAbhya- | vicitravRddhathAsarvamUrtadravyANyutkRSTa viSayaparimANaM dravyataH, prativastugatasaMkhyeyaparyAyaparimANaM viSayamAnaM bhAvato, jJeyabhedenaiva ca jJAnamyApi bheda iti samastaM pudgalAstikAyaM tatparyAyAzcAGgIkRtyAnantA avadheH prakRtayaH, AsAM madhyeH kAzcanAnyatamAH prakRtayo bhavapratyayAH, ko'rtha ?-bhavo nArakAdijanma sa pakSiNAM gaganagamanalabdhisviotpattau pratyayaMkAraNaM yAsAM tAH, tAzca nArakamarAgAmeva, kAzcana guNapratyayAH kSayopazamena nirvatAH kSAyopazamikyaH, tAzce || tiryamanuSyANAM, navadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve proktaM nArakAdibhavastvaudayikaH tataH sa kathaM tAsAmavadhiprakRtInAM pratyayo bhavitumarhati ?, naipa doSaH, tAsAmapi kSayopazamanibandhanatvAt , kevalamasau kSayopazamastasmin nArakAmarabhave satyavazyaM bhAvIti bhavapratyayosto ityuktaM / / sAmprataM sAmAnyarUpatayodiSTAnAmavadhiprakRtInAM vAcaH kramavartitvAdAyupazcAlpatvAt yathAvabhedena pratipAdanasAmarthyamAtmano'pazyaniyukti dAha katto me vaNNeuM sattI ohissa savvapayaDIo ? // caudasavihanikkhevaM, iDDhIpatte ya vocchAmi // 26 // gAthA-2 // 49 // For Privale & Personal use only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 50 // ____ kuto me varNayituM zaktikhadheH sarvaprakRtIH 1, tathA'pi vineyAnugrahArthaM caturdazavidhanikSepamavadheH sambandhina AmaSidhyAdilakSaNAM Rddhi prAptAH RddhiprAptAMzca vakSye, caH sayuccaye // tatra caturdazavidhanikSepapratipAdayiSustad dvAragAthAdvayamAha ohI khittaparimANe, saMThANe ANugAmie / avaTThie cale tivvamanda paDivAuppayAi // 27 // nANa daMsaNa vibhaMge dese khitte gaI ia / ___ iDDhIpattANuoge ya, emeA paDivattio // 28 // ihAvadhyAdIni gatyantAdIni caturdazadvArANi, Rddhistu cazabdasamucitvAt paJcadazaM, avadhernAmAdibhedabhinnasya svarUpamabhidhAtavyaM 1, tathA jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnakSetraparimANaviSayo'vadhivaktavyaH 2, evaM saMsthAnaviSayaH 3, athavArthavazAdvibhaktipariNAmo'vadhizabdazcadvirAvaya'te, tatazcAvadherjaghanyAdibhedabhinnakSetrapramANaM vaktavyaM, tathA saMsthAnaM 4, anugamanazIla AnugAmiko'vadhiH sapratipakSo vaktavyaH, ekArAntaH zabdaH prathamAnta eva yathA 'kayare AgAcchai' ityAdiSu dravya diSu kiyanta kAlamapratipatitaH sannurupayogato labdhitazcAvatiSThate ityavasthito'vadhiH 5, barddhamAnatayA kSIyamAnatayA ca calaH anavasthitaH 6, tIvramandAvityekaM dvAraM tIvo mando madhyamazcavadhirvaktavyaH iti sarvatra draSTavyaM, tatra | gAthA-27-28 // 50 // Jain Education Inted For Private & Personal use only jainelibrary.org
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIvo vizuddhaH mando'vizuddhaH tIvramandastUbhayaprakRtiH 7, pratipAtotpAdAvityapyekaM, dravyAdyapekSayA ekakAle pratipAtotpAdau zrIdhIrasundarasU0 vaktavyau 8, jJAnadarzanavibhaGgavAcyAH kimuktaM bhavati ? kimatra jJAnaM 9, kiMvA darzanaM ? 10, ko vA vibhaGgaH 11, Ava0 avaNiH parasparatazcAmIpAmalpabahutvaM ca vaktavyaM, dvAratrayametat , kasya dezaviSayaH sarvaviSayo vA'vadhirbhavatIti vaktavyaM 12, // 51 // saMbaddho'saMbaMddhaH saMkhyeyAsaMkhyeyApAntarAlakSetradvAreNa kSetravipayo'vadhivaktavyaH 13, gatirati cetyatra itizabdo gaNa saMsUcako draSTavyaH, 'ityAdibahuvacanAni gaNasya saMsUcakAni bhavantI' ti vacanAt , tato 'gai iMdie' ityAdi dvArakalApo. 'badhe'dRzyaH 14, RddhiprAptAnuyogazca vaktavyaH anuyogo vyAkhyAnaM evaM anena prakAreNa etA-anantarIktAH pratipattayaH pratipadanaM pratipattiH paricchittirityarthaH avadheH prakRtaya eva pratipattihetutvAtpratipattaya ityucyante / / AdyadvAravyAcikhyAsayedamAha nAma ThavaNAdavie, khitta kAle bhave ya bhAve ya // eso khalu nikkhevo ohissa hoi sattaviho // 29 // yasya jIvasyAjIvasya vA'vadhiriti sthApanA'vadhiH akSAdireva iti nyasyamAnaH, athavA'vadhereva yadabhidhAnamasAvadhiriti tannAmAvadhiH yazcAvadherAlaMbanadravyasya kSetrasya svAmino vA''kAravizeSaH sa sthApanA'vadhiH, atha dravyAvadhi | rucyate, sa dvividhaH-Agamato noAgamataca, tatrAgamato'vadhipadArthajJastatra cAnupayuktaH noAgamatasvividhaH-jazarIdravyAvadhiH gAthA-29 // 51 // Sain Education International For Private & Personal use only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIsundarasU0 Ava0avacUrNiH // 52 // bhavyazarIradravyAvadhistadvayatiriktadravyAvadhizca, tatrAdye pratIte, tRtIyastu sAkSAt satraNevopAtta 'davie' iti dravyAvadhivyA lambana ityarthaH, athavA sUtre prathamAntasyApyekAzaMtato, jinavacanasya sarvasyApyadhamAgadhabhASAtmakatvAt , tato || dravyamevAvadhivyAvadhiH, kAraNaM dravyamiti bhAvaH, yadvotpadyamAnasyAvadheryadupakArakaM zarIrAditadavadhikAraNatvAt dravyAvadhiH, kSetre'vadhiH, yatra kSetra sthitasyAvadhirutpadyate yatra yA kSetre'vadhiH prajJApana prakAzyate yatra vA kSetre svayogyAni dravyANyavadheH paricchinatti sa kSetrasyAdhAratvena prAdhAnyavivakSayA kSetreNa vyapadizyate iti kSetre'vadhiH kSetrAvadhirityucyate, evaM yatra prathamapauruSyAdau kAle'vadhirutpadyate yatra vA prajJApakena prarUpyate yasmin vA kAle svayogyAni dravyANi paricchinatti sa kAlasya prAdhAnyavivakSayA kAlena vyapadizyate, kAlenAvadhiH kAlAvadhiH, bhavanti tattatkarmavazavartinaH prANino'noti bhavaH nArakAdilakSaNaH yasmin bhave utpadyate vartate prekSate vA yo'vadhiH sa bhavAvadhiH bhAvaH kSayopazamiko dravyaparyAyo vA tasminnavadhirbhAvAvadhiH cau samuccayAthoM eSaH anaMtaravyAvarNitasvarUpaH, khalurevArthaH eSa eva, | nAnyaH nikSepaNa-nikSepo'vadherbhavati saptavidhaH, gatamAdya dvAram // 29 // athakSetrAkhyaM dvitIyadvAra kSetraparimANaM ca tridhA jaghanyamadhyamotkRSTabhedAt, tatra jaghanyaM kSetraparimANamabhidhitsurAha jAvaiyA tisamayAhAragassa suhamassa paNagajIvassa / ogAhaNA jahaNNA, ohI khittaM jahaNNaM tu // 30 // gAthA-30 // 52 // Jain Education inted For Private & Personal use only Jainelibrary.org
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundara Ava0 avacUrNiH // 53 // Aharati- AhAra' gRhNAtItyAhArakaH, trayaH samayAH samAhatAstrisamayaM trisamayamAhArakaH 'vyAptAviti' (si. 3-1-61 ) samAsaH, trimahArakasya sUkSmanAmakarmodayavarttinaH panakajIvasya vanaspativizeSasya yAvatI - yAvatparimANA avagAhante kSetra' yasyAM sthitA jantavaH sA'vagAhanAtanurityarthaH jaghanyA - zeSatrisamayAhArakasUkSmapanakajIvApekSayA sarvastokA, etAvatparimANamavadherjaghanyaM kSetra, turevArthe, atrAyaM sampradAyaH yaH kila yojanasahasraparimANAyAmo matsyaH svazarIrasya bahiH kadeza evotpadyamAnaH prathamasamaye sakalanijazarIrasaMbaddhamAtmapradezAnAmAyAmaM saMhRtyAM gula saMkhyeyabhAgabAhalyaM svadehaviSkaMbhapramANAyAmavistaraM prataraM karoti, tamapi dvitIyasamaye saMhRtyAMgulasaMkhyeyabhAgaviSkaMbhAM matsyadehaviSkaMbhapramANAyAmAmAtmapradezasUcI viracayati tRtIyasamaye tAmapi saMhatyAkulAsaMkhyeyabhAgamAtraH svazarIrasya bahiSpradeze sUkSmapariNAmapanakarUpatayotpadyate, tasyopapAtasamayAdArAbhya tRtIyasamaye vartamAnasya yAvatpramANaM zarIra bhavati tAvatpramANaM jaghanyamAlambana vastubhAjanakSetra jJeyaM, etadarthapratipAdikAH pUrvAcAryakRtA gAthA dazyante, - 'yojanasahastramAno matsyo mRtvA svakAyadeze yaH / utpadyate hi panakaH sUkSmatveneha se grAhyaH ||1|| saMdRtya cAghasamaye sa hyAyAmaM karoti ca prataram / saMkhyAtItAkhyAMGgagulavibhAgabAhalyamAnaM tu ||2|| svataprathutvamAtra dIrghatvenApi jIvasAmarthyAt / tamapi dvitIyasamaye saMhRtya karotyasau sUcIm ||3|| saMkhyAtItAkhyAGgulavibhAgaviSkaM mamAnanirdiSTAm / nijatanupRthutvadairdhyA tRtIyasamaye tu saMhRtya ||4|| utpadyate ca panakaH svadehadeze sa sUkSmapariNAmaH samayatrayeNa tasyAvagAhanA yAvatI bhavati ||5|| tAvajjaghanyamavadherAlaMbanavastubhAjanaM kSetram / idamitthameva muniguNasaMpradAyAt samavaseyam ||6|| 53 //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrodhIrasundaram 0 Ava0 avacUrNiH // 54 // Jain Education Inter nanu kimiti mahAmatsyaH ?, kiM vA tasya tRtIyasamaye nijadeddadezasamutpAdaH 1 trisamayAhArakatvaM vA kalpate ?, ucyate sa eva hi mahAmatsyastribhiH samayairAtmAnaM saMkSipan prayatnavizeSAt sUkSmAvagAhanaH syAnnA'nyaH, prathamadvitIyasamayayoratisUkSmaH, caturthAdiSu cAtisthUra iti trisamayArakagrahaNaM, anye tu vyAcakSate trisamayAhAraka iti AyAmavikaMsaMhArasamayadvayaM sUcisaMharaNotpAda samayayozceti trayaH samayAvigrahAbhAvAccAhAraka evetyutpAdasamaye eva trisamayAhArakaH sUkSmaH panakajIvo jaghanyAvagAhanatha, atastatpramANaM jaghanyamavadhikSetramiti, etaccAyuktaM, trisamayAhArakatvasya panakajIvavizeSaNatvAt, matsyAyAmaviSkambhasaMharaNasamayadvayasya ca panakasamayayogAt, zratrisamayAhArakatvAkhya vishessnnaanupttiprsNgaat| ||30|| athotkRSTamavadhikSetramAha savvavahuagaNijIvA, nirantaraM jattiyaM bharijjAsu / vittaM savvadisAgaM, paramohI khitta nidiTTo || 31 // yata Urdhvamanya ekAspi jIvo na kadAcanApi prApyate te sarvabahavaH te ca te'gnijIvAzca sUkSmavAdararUpAH sarvabahvagnijIvAH, te kadA syuriti ceducyate yadA sarvAsu karmabhUmiSu nirvyAghAtamagnikAyasamArambhakA sarvabahavoH manuSyAH, te ca prAyo'jitasvAmitorthakarakAle prApyante yadA cotkRSTapadavarttinaH (bAdarAH tadanurucyante tathA) sUkSmAnalajIvAH, tadA sarvabahavagnikAya jIvaparimANaM nirantaramiti kriyAvizeSaNaM yAvatparimANaM kSetra' bhRtavanto - vyAptAvantaH gAthA - 31 // 54 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 55 // kimuktaM bhavati ? naraMtaryeNa viziSTasUcIracanayA yAvadvayAptavantaH, bhUtakAlanirdezazvAjitasvAmikAla eva prAyaH sarvabaharo'nalajI vAasyAmavasarpiNyAM syuriti khyApanAya, ida cAnantaroditavizeSaNaM kSetramekadikkamapi bhavati ata Aha-sarvadika', anena sUciparibhramaNapramitatvaM kSetrasya sUcayati, paramazcAsAvavadhizca paramAvadhiH, sarvabahagnijIvA nirantaraM yAvat kSetraM sUciparibhramaNena sarvadikka bhRtavantaH, etAvati kSetre yAnyavasthitAni rUpINi dravyANi tatparicchedasAmarthya yuktaH paramAMvadhiH kSetramadhikRtya nirdiSTo gaNadharAdibhiH, ayamiha sampradAyaH sarvabahagnijIvAhi prAyojitasvAmitIrthakarakAle prApyante, tadArambhakamanuSyabAhulayabhAvAt , mUkSmAzcotkRSTapadavartinaH tatrauva vivakSyante, tatazca sarvabahavo'nalajIvA bhavanti, teSAM ca svabuddhayA poDhA'vasthAnaM kalapyate-ekaikakSetrapradeze ekaikajIvAvagAhanayA sarvatazcaturasro ghana iti prathama, sa eva ghano jIvaH svAvagAhanAbhiriti dvitIya, evaM prataro'pi dvibhedaH, zreNiravi dvithA tatrAdyAH paJcaprakArA anAdezAH, teSu kSetrasyAlpIyastayA prApyamANatvAt , SaSThaH prakArasUtrAdezaH, tatazcAsau zreNiH svAvagAhanAsaMsthApitasakalAnalajIvAvalirUpA'vadhijJAninaH sarvAsu dikSu zarIrapayantena bhrAmyate, sA ca bhrAmyamANA'saMkhyeyAn lokamAtrAn kSetravibhAgAnaloke prApnoti, etAvatkSetramavadhirUtkRSTaH, idaM ca sAmarthyamAtramupavarNya te, etAvati kSetre yadi draSTavyaM bhavati tarhi pazyati yAvatA'loke tanna vidyate, rUpidravyANAmasaMbhavAt , rUpidravya viSayazcAvadhiH, kevalamayaM vizeSo-yAvadadyApi paripUrNamapi lokaM pazyati tAvadihaM skandhAneva jAnAti, yadA punaH aloke'vadhiH prasaramadhirohati tadA yathA yathA'vadhiH abhivRddhimAsAdayati tathA tathA loke sUkSmasUkSmatarAn skandhAna pazyati, yAvadante paramANumapi jaghanyamutkRSTa cAvadhi Jain Education international For Private & Personal use only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-32 zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUNiH // 56 // kSetramuktaM, // 31 // athamadhyamAvadhikSetraM gAthAcatuSTayenAha aMgulamAvaliyANaM, bhAgamasaMkhijja dosu saMkhijjA / aMgulamAvaliaMto, AvaliA aMgulapuhuttaM // 32 // agulamiha kSetrAdhikArAt pramANAgulaM gRhyate, anyevAhuH-avadhyadhikArAdunchyAGgulamiti, AvalikA'saMkhyeyasamayAtmikA, jaghanyayuktAsaMkhyAtakapramANasamayAsmiketi bhAvaH, 'agulaM cAvalikA' cAdagulikAvalike tayorbhAgaM aMzamasaMkhyeyaM pazyatyavadhijJAnI, kimuktaM bhavati, kSetrato' igulAsaMkhyeyabhAgamAnaM pazyan kAlata AvalikAyA asaMkhyeyabhAgamatItAnAgataM ca pazyati, evaM sarvatrApi kSetrakAlayoH parasparaM yojanA kartavyA, kSetrakAladarzanaM copacAreNa draSTadhyaM, na khalu kSetraM kAlaM ca sAkSAdavadhijJAmI pazyati tayoramUrtasvAt sapidradhyaviSayazcAvadhiH etAvati kSege kAle ca yAni mukhyANi teSAM ca ye paryAyAstAna pazyati, iti bhAvaH, evaM sarvatra zeya, kriyA gAthA catuSTaye svayamegha yojanIthA. tathA dvayoraDagulAvalikayoH saMkhyeyau bhAgau pazyati, aAlasaMkhyeyabhAgamA kSetra pazyannAvali kAyA api saMkhyeyameva bhAga pazyatItyarthaH tathA'DagulaM aDagulamAna kSetra pazyannAvalikAntaH kizcidanAmAvalikA pazyati, AvalikA cet kAlataH pazyati tadA kSetrano igala kalaM, paripUrNADagurapRthakatvamAnakSetraM pazpati, pRthakvaMhi / dvibhapratiganavabhyaH // 32 // 1 // 56 // Jain Education Inte For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-33 zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUNiH // 57 // hatthaMmi muhattanto, divasaMtaMto gAuyaMmi boddhavyo / joyaNa divasapuhuttaM. pakkhaMto paNNavIsAo // 33 // hasta iti hastaviSayaH kSetrato'vadhiH, kAlato muhantiH -bhinna muhUrta pazyatItyarthaH, avadhyavadhimatorabhedopacArAdarvAdhiH pazyatItyucyate. kAlato divasAntaH bhinnaM divasaM pazyan kSetrato gavyune-gavyataviSayo boddhavyaH, yojane iti yojanaviSayaH | kSetrato'vadhiH kolato divasapRthavatvaM pazyati, kAlataH pakSAntaH bhinna pakSaM pazyana kSetrataH paJcaviMzati yojanAni // 33 // bharahaMmi addhamAso, jaMbUdIvaMmi sAhio mAso / vAsaM ca maNualoe, vAmapuhattaM ca ruyagaMmi // 34 // bharatakSetraviSaye'vadhau ardhamAma uta, sakalabharatapramANaM kSetraM pazyan kAlato'tItamanAgataM pakSaM pazyatItyarthaH, evaM jambUdvIpaviSaye'vadhau sAdhiko mAso viSayatvena boddhavyaH, varSa ca manuSyaloke-manuSyapramANakSetraviSayo'vadhiH, saMvatsaramatItamanAgataM ca pazyatItyarthaH, rucakArakhyabAhyadvIpapramANakSetra viSayo'vadhirvarSapRthakatvaM ca pazyati // 34 / / saMkhijjaMmi u kAle, divasamuddAvi hu~ti saMkhijjA / kAlaMmi asaMkhijja, dIvasamuddA u bhaiyavvA // 35 // gAthA-34 / / 57|| gAthA-35 For Private & Personal use only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 0 aba cUrNi // 58 / / Jain Education Inter saMkhyeyakAle iti saMkhyAtakAla:, sa ca saMvatsarAdilakSaNo'pi bhavati tu zabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ? saMkhyekAlo varSasahasrAtparato jJeyaH tasmin saMkhyeyakAle'vadhigocare sati kSetratastasyaivAvadhergocaratayA dvIpAca samudrA dvIpasamudrAste'pi saMkhyeyA bhavanti, apizabdAnmahAneko'pi atimahata ekadezo'pi kimuktaH bhavati ? saMkhyeye kAle'vadhinA paricchidyamAne kSetramapi, saMkhyeyadvIpasamudraparimANaM paricchedyaM bhavati, tatra yadi nAma atratyasya yasya nagadevadhirutpadyate tasya jambUdvIpAdArabhya saMkhyeyA dvIpasamudrAH paricchedyAH athavA dvIpe samudre vA saMkhyeyayojanavistRte kasyApi tirathaH saMkhyeyakAlaviSayo'vadhirutpadyate tadA yathoktakSetraparimANaM tamevaikaM dvIpaM samudra vA pazyati yadi punarasaMkhyeyayojanavistRte svayaMbhUramaNAdikadvIpe samudre vA saMkhyeyakAlaviSayo'vadhiH kasyApyupajAyate tadAnIM sa prAguktaparimANaM tasya samudrasya dvIpasya vaikadezaM pazyati yadvA ihatya tiryagUmanuSya bAhyAvadhirekadvIpaviSayo dvIpAyekadezaviSayo vA veditavyaH tathAkAle'saMkhyeya pandrayopamAdilakSaNe'vadherviSaye sati tasyaiva saMkhyeyakAla - paricchedakasyAvadheH kSetratayA paricchedyA, dvIpasamudrAstu bhAjyAH - vikalpayitavyAH kasyacidasaMkhyeyA eva kasyacitsaMkhyeyAH kasyacinmahAnekaH kasyacidekasyaikadezaH, tatreha yadA manuSyasyA saMkhyeyakAlaviSayo'bhyantarAvadhirutpadyate tadAnImasaMkhyeyadvIpasamudrAstasya viSayaH yadA punarbadviIpe samudre vA varttamAnasya kasyacittirazvo'saMkhyeyakAlaviSaya jAyate tadA tasya saMkhyeyA dvIpasamudrAH, athavA yasya manuSyasyAsaMkhyeyakAlaviSayo bAhyadvIpasamudrAlambano bAhyAvadhirutpadyate tasya // 58 // sinelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 59 / / gAthA-3 saMkhyeyA dvIpasamudrAH, evamekadvIpaviSayo'pi bhAvanIyaH, yadA punaH svayaMbhUgmaNe samudre dvIpe vA kasyacittirazco'vadhi saMkhyeyakAlaviSayo jAyate, tadA tasyaiva dvIpasya samudramya vA ekadezaviSayaH, svayaMbhRgmaNaviSayamanuSyabAhyAvadhirvA tadekadezo viSayaH. kSetrapramANaM punaH sarvatrApi yojanApekSayA'saMkhyeyAkhyameva, tadevaM yathA kSetravRddhau kAlavRddhiH kAlavRddhau ca kSetravRddhistatho paristhUranyAyamaGgIkRtya pratipAditam // 35 / / samprati dravyakSetrakAlabhAvAnAM yavRddhau yasya vRddhirupajAyate yasya ca na tadabhidhitsurAha kAle cauNha vuiDhI, kAlo bhaiyavvu khittabuDhIe / vuDDhIi davvapajjava, bhaiyavvA vittakAlA u // 36 // kAle'vadhigocare barddhamAne catuNA-dravyakSetrakAlabhAvAnAM vRddhirbhavati. nanu kAle barddhamAne'vaziSTatrayANAmeva dravyakSetrabhAvAnAM vRddhirbhavatItyetAvadeva vaktumucitaM. kathamucyate-kolabarddhamAne caturNI vRddhirbhavatIti ? ucyate, sAmAnyAbhidhAnAdadoSaH, prathamaM barddhamAnatayA vizeSataH kAlaM nirdhArya tato vRddhisAmyAccaturNAmapi vRddhisAmAnyenAbhidhAnAditi bhAvaH, asti cAyaM nyAyaH, ekasmin gsanendriye jite pazcApi jitAnIti, tathA kSetramya vRddhiH kSetravRddhistasyAM satyAM kAlo bhajanIya:-kadAcir3hate kadAcinna, kSetra hatyantasUkSma kAlastu tadapekSayA sthUgstato | yadi prabhRtakSetravRddhistadA kAlo'pi bIte zeSakAlaM neti dravyaparyAyau niyamato varddhate, dravyaM ca paryAyazca dravyaparyAyau // 59 // For Private & Personal use only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUNiH tayovRddhau satyAM sUtre vibhaktilopaH prAkRtatvAt bhajanIyAveva kSetrakAlau, turevArthe minnakramazca, tathaiva yojitaH, bhajanA caivaM kadAcittayovRddhirbhavati kadAcinna, yato dravyaM kSetrAdapi sUkSma, ekasminnapi namaHpradeze'nantaskandhAvagAhanAt . dravyAdapi paryAyaH sUkSmaH, ekasminnapi dravye'naMtaparyAyasaMbhavAt , tato dravyaparyAyavRddhau kSetrakAlau bhajanIyo, evaM dravye ca barddhamAne paryAyA niyamataH vaddhante, pratidravyaM saMkhyeyAnAmasaMkhyeyAnAM vA paryAyANAM paricchedasaMbhavAt , paryAye tu varddhamAne dravyaM bhAjyaM, ekasminnapi dravye paryAyaviSayAvadhivRddhisaMbhavAt / nanu jaghanyamadhyamotkRSTabhedaminnayovadhisambandhinoH kSetrakAlayoraGgalAvalikAsaMkhyeyabhAgAdirUpayoH parasparaM pradezasamayavRddhayA tulyatvamuta hInAdhikatvaM ? ucyate, hInAdhikatvaM, tathAhi-AvalikAyA asaMkhyeyabhAge jaghanyAvadhiviSaye yAvantaH samayAstadapekSayA'GgalasyAGga tasyAsaMkhyabhAge jaghanyAvadhiviSaya eva ye nabhasaH pradezAste'saMkhyeyaguNAH, eva sarvatrApyavadhiviSayAkAlAdasaMkhyeya guNatvamavadhiviSayasya kSetrasyAvagantavyam / / 36 / / atha kSetrasyanthaM kAlAdasaMkhyeyaguNatvaM kathamavasIyate ? ucyate, sUtraprAmANyAt , sUtraM cedaM darzayati suhamo ya hoi kAlo, tatto suhumayaraM havai khittaM / aMgulaseDhImitte, osappiNIo asaMkhejjA // 37 // // 60 // gAthA-37 For Privale & Personal use only Jain Education Interi inelibrary.org
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUkSmazca-zlakSNazca bhavati kAlaH, cazabdo vAkyabhedakramopadarzanArthaH, yathA sUkSmastAvaktAlo bhavati, zrIdhIrasundarasU0 / yasmAdutpalapatrazatabhede pratipatramasaMkhyeyAH samAyAH pratipAdyante, tataH sUkSmaH kAlaH, tasmAdapi kAlAt sUkSmataraM Ava avacUrNiH kSetra, yasmAdaGgalizreNimAtrakSetra-pramANAGgalaikamAne zreNirUpe namaHkhaNDe pratipradezaM samayagaNanayA'saMkhyayA // 6 // avasarpiNyastIrthakRdbhirAkhyAtAH, idamukta' bhavati-pramANAGgalaikamAne ekaikapradezazreNirUpe namaHkhaNDe yAvanto'saMkhyeyAsvavasappiNIpu samayAstAvatpramANAH pradezA vartante, tataH sarvatrApi kAlAdasaMkhyeyaguNaM kSetraM. kSetrAdapi cAnantaguNaM dravyaM, dravyAdapi cAvadhiviSayaH paryAyaH saMkhyeyaguNo'saMkhyeyaguNo vA // 37 // uktamavadhejaghanyAdibhedabhinna kSetramAnaM, kSetra cAvadhigocaradravyAdhAradvAreNAvadheya'padizyate, tataH kSetrasya dravyAdhikaraNatvAttadabhidhAnAnantaraM avadhiparicchedayogya dravyamabhidhAtavyaM, avadhizca vidhA-jadhanyAdibhedAt , tatra jaghanyAvadhiparicchedayogyaM dravyamabhidhitsurAda teAbhAsAdavANa. antarA ittha lahai pttuvo| gurulahuaarulahuaM, taMpi a teNeva niTThAi // 38 // taijasaM ca bhASA ca tayordravyANi, teSAM-taijasabhASAdravyANAM antarAdityatra arthavazAdvibhaktipariNAmaH antare, | athavA antare iti pAThAntarameva, etaduktaM bhavati-taijasabhASAdravyANAmapAntarAle'tra etasmin ubhayAyogyadravyasamUhe | nA tejasabhASAbhyAmanyadeva dravyaM labhate-pazyati, kaH prasthApakaH ? prasthApako nAma tatprathamatayA'vadhiprArambhakaH, kiM viziSTaM / gothA-3 // 6 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 ova0 avacUNiH // 62 // tadityAha-guruladhvagurulaghu, guru ca laghu gurulaghu, tathA na gurulaghu agurulaghu tatra yattaijasadravyAsannaM tadgurulaghuparyAyopetaM yacca bhASAdravyAsanna tadagurulaghuparyAyopetaM tadapi cAvadhijJAnaM cyavamAnaM satpunastenaiva dravyeNopalabdhena satA niSThA yAti, pracyavate iti bhAvaH, tadapi cetyatrApizabdo yatpratipAti tatrAyaM niyamo, na punaravadhijJAnaM pratipAtyeva bhavatIti saMdarzanArthaH, ca evArthaH avadhireva evaM pracyavate // 38 // na zeSajJAnAnIti, kiyatpradeza ca taddavyaM ? yattaijasabhASAdravyANAmapAntarAlavattijaghanyAvadhiprameyamityAzaMkya, tatkila paramANvAdikramopacayAdaudArikAdigaNAnukramataH pratipAdayituM zakyaM atastatsvarUpaM pratipipAdayiSurgAthAdvayamAha orAlaviuvvAhArateabhAsANapANamaNakamme / aha davvavaggaNANaM, kamo vivajjAsao khitte // 39 // kammovari dhuveyarasuNNeyaravaggaNA aNaMtAo / caudhuvaNaMtarataNuvaggaNA ya mIso tahA'citto // 40 // audArikagrahaNAdaudArikazarIragrahaNayogyavargaNA gRhItAH, iha vargaNAH sAmAnyatazcaturdhA dravyAdibhedAt , tatra dravyata ekaparamANvAdInAM yAvadanantaparamANUnAM kSetrata ekapradezAvagADhAnAM yovadasaMkhyeyapradezAvagADhAnAM kAlata ekasamayasthitInAM gAthA-39 gAthA-40 // 62 // Jain Education Inter For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 63 // sarveSAM paramANUnAM skandhAnAM ca ekA vargaNA, dvisamayasthitInAM sarveSAM dvitIyA vargaNA, trisamayasthitInAM tRtIyAvargaNA, evamekaikasamayavRdhdyA saMkhyeyasamayasthitInAM paramANyAdInAM saMkhyeyA vargaNAH, asaMkhyasamayasthitInAM tvasaMkhyeyAvargaNAH, bhAvata ekaguNakRSNAnAM paramANUnAM skandhAnAM ca sarveSAmekA vargaNA, kRSNavarNaguNadvayayuktAnAM paramANvAdInAM dvitIyA vargaNA, evamekaikaguNavRdhyA saMkhye yakRSNavarNaguNAnAM saMkhyeyA vargaNAH, asaMkhyeyakRSNavarNaguNAnAmasaMkhyeyAH, anantakRSNavarNaguNAnAmanantAH evaM nIlalohitahAgdrizukleSu 4, surabhItarayorgandhayoH 6, tiktakaTukaSAyAmlamadhureSu paJcasu raseSu 11, karkazamRdgurulaghuzItoSNasnigdhata kSeSu aSTAsu spazeSu 19, sarvasaMkhyayA 20, sthAneSu pratyekamekAdInAM saMkhyeyaguNAnAM saMkhyeyAH akhyeyaguNAnAmasaMkhyeyAH anantaguNAnAmanantAH vargaNA cAnya:, tayA laghuguruparyAyANI bAdarapariNAmAnvitavastUnAmekA vargaNA, agurulaghuparyAyANAM sUkSmapariNatavastUnAmekA vargaNA, ete tu dve bhavataH prakRtopayogaH pradarzyate, tatra samastalokAkAzapradezatinAmekaikaparamANUnAmekA vargaNA, samastalokavattinAM dvipradezikaskandhAnAM dvitIyA, evaM tripradezikAnAM tRtIyA evamekottarayA vRddhaya tAvajjJeyaM yAvat saMkhyeyapradezikaskandhAnAM saMkhyeyAH asaMkhyeyapradekaziskandhAnAmasaMkhyeyAH anaMtapradezikaskandhAnAmanantAH khalavagrahaNayogyA vargaNA vilaMdhya viziSTapariNAmayuktA audArikazarIragrahaNaprAyogyA anantA vargaNA bhavanti, tata ekottarapradezavRddhayA barddhamAnoH pracuradravyatvAtsUkSmatarapariNAmatvAcaudArikasyAgrahaNaprAyogyA anaMtA vargaNA bhavanni, tAtha svalvaparamANuniSpannatvAdvAdarapariNAmayuktatvAcca vaikriyagyApyagrahaNaprAyogyAH punaH pradezavRdvayA'nantavargaNAH, tAzca pracuradravyaniSpannatvAtsUkSmatarapariNAmopetatvAcaudArika // 63 // Jan Education Interational For Private & Personal use only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUNiH // 64 // syApyagrahaNaprAyogyAH, paraM vaikriyavargaNApratyAsannatayA tadAbhAsatvAkriyazarIrAgrahaNaprAyogyA iti vyapadiSTAH, tadanantaraM ekottaravRddhayA vardhamAnAH pracuradravyanivRttatvAttathAvidhamUkSmapariNAmavatvAcca vaikriyazarIrasya grahaNaprAyogyA anantA vargaNA bhavanti, tata UrdhvamekottaravRdbhayA pravarddhamAnAH pracuradravyArabdhatvAt sUkSmatarapariNAmatvAcca vaikriyasyAgrahaNaprAyogyA anantA vargaNAH, tAsAM coparyekottaravRdvathA varddhamAnAH svaladravyatvaniSpannavAdAdarapariNAmatvAcAhArakazarIrasyAgrahaNaprAyogyA anantA vargaNAH, tadanannataramekottaravRddhayA varddhamAnAH pracuradravyaniSpannatvAttathAvidhamUkSmapariNAmatvAcAhArakazarIrasya grahaNaprAyogyA anantA vargaNAH tato'pyekottaravRddhathA varddhamAnA bahutamadravyaniSpannatvAdatisUkSmapariNAmatvAcAhArakazarIrasya grahaNaprAyogyAH anantA vargaNAH evaM taijasasya 4, bhASAyAH 5, AnaprANayoH 6, mAnasaH 7, karmaNazca 8, yathottara vRddhathupetAnAM pratyekamanantAnAmayogyAnAM yogyAnAM punarayogyAnAM vargaNAnAM pRthaka pRthak vayaM trayaM vaktavyaM, kathaM punarakaikasyaudArikadevayaM trayaM gamyate ? ucyate, taijasabhASAdravyApAntarAlavaguMbhayAyogyadravyAvadhigocarAbhidhAnAt , atha eSa dravyavargaNAnAM kramaH-paripATI iha svajAtIyavastusamudAyo vargaNA, vargaH-samudAyo rAjJiriti paryAyAH, tathA viparyAsato-viparyAsena kSetro-kSetraviSayo vargaNAkramo vedivyaH . tadyathA-paramANUnAM dvathaNukAdyanantANukaparyaMtaskandhAnAM caikAkAzapradezAvagAhinAM sarveSAmekAvargaNA, dvayaNukAdyanaMtANuparyaMtaskandhAnAM dvipradezAvagAhinA dvitIyA vargaNA, tryaNukAdyanantANukaparyantaskandhAnAM tripradezAvagAhinAM tRtIyA vargaNA, evamekaikAkAzapradeza vRddhaya saMkhyeyapradezAvagAhinA // 64 // Jain Education Intem For Private & Personal use only A elibrary.org
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUNiH // 65 // skandhAnAM saMkhyeyA vargaNAH, asaMkhyeyapradezAvagAhinAM skandhAnAmasaMkhyeyAH, tAzcaikaikAkAzapradezavRddhathA barddhamAnAH khalu asaMkhyeyA vargaNAH vilaya karmaNaH prAyogyA asaMkhyeyA vargaNA bhavanti, tato'nantaramalapaparamANuniSpannatvAda bAdaraparimANatvena bAhyAkAzapradezAvagAhitvAcca tasyaiva karmaNo'grahaNaprAyogyA ekaikAkAzapradezavRddhathA asaMkhyeyA vargaNAH, evamekakAkAzapradezavRddhathA barddhamAnA manaso'pyasaMkhyeyA agrahaNavargaNAH, punaretAvatya eva tasya grahaNayogyA vargaNAH. punaretAvatpramANA eva tasyaivAgrahaNaprAyogyA vagaNAH, evamAnaprANayorbhASAyAstaijasasyAhArakasya kriyasyaudArikasya cAyogyayogyAvargaNAnAM pratiloma kSetrato'pi pratyekaM trayaM trayamAyojyaM, paraM paraM sUkSma, pradezato'saMkhyeyaguNa'miti (taccA. a. 2. sU. 38-39) / / anantaragAthAyAM karmadravyavargaNAH pratipAditAH, samprati pradezottaravRddhathA tadagrahaNaprAyogyAH pradarzyante-kriyate-mithyAtvAdisacivai nirvayate iti karma, karmaNa upari karmopari, 'nAma nAmnakArye samAso bahula' miti samAsaH, karmAgrahaNagrAyogyavargaNAnAmuparIti bhAvaH, dhruveti dhruvavargaNA anantA, tadyathA-kAMgrahaNaprAyogyavargaNAnAmupari ekAdhikaparamANUpacitAtisUkSmapariNAmA'nantaparamANvAtmikA prathamA dhruvavargaNA bhavati, ekottaravRddhayA varddhamAnA etA api dhruvavargaNA'nantA jJeyAH, dhavA iti nityA. lokavyApitayA sarvakAlAvasthAyinya iti bhAvaH, antadIpakaM cedaM, etAsAM dhruvatvabhaNanena prAguktA api gothA-4 // 65 // For Privale & Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 ova0 avacUrNiH // 66 // Jain Education Interna karmaNAntAH sarvA eva vargaNA vA iti jJeyaM, tAsAmapi sarvatra loke sadaivAvyavacchedAt, anyaccaitA dhruvavargaNA vakSyamANAzcAdhuvAH sarvA apyagrahaNaprAyogyA vargaNA atibahudravyopacitvenAtisUkSmapariNAmatvena ca sarvajIvairaudArikAdibhAvenAgrahaNAt tadanaMtaramitthamevaikottaravRddhayA varddhamAnA dhruvavargaNAbhya itarA adhruvavargaNA anantA bhavanti, etAca tathAvidhapudgala pariNAvaicitryAt kadAcilloke na bhavantyapi tata etA abhuvA - azAzvatyaH kadAcinna santyapIti bhAva:, tathA 'sunnA' iti sUcanAt sUtraM, ekottaravRddhA kadAcit zUnyAni - vyavahitAni antarANi yAsAM tAH zUnyAntarAH tAca vargaNAtra zUnyAntaravargaNAH, etA ekottaravRddhayA nirantaramanaMtAH sadaiva prApyante paraM kadAcidetAsvekottaravRddhirantarAntarA truti etAH zUnyAntaravargaNA apyanantAH itaragrahaNAdazUnyAntara vargaNA gRhyante, etA hyeottaravRddhathA nirantarameva loke sadaiva prApyante na punarekottaravRddhihAnirapAntarAle, tata etA azUnyAntaravargaNAH pradezottaravRddhayA'nantAH, azUnyAntarAvargaNAnAmupari bhavAnantarANi catvAri vargaNA dravyANi bhavanti, dhruvANi ca sarvakAlabhAvicvAdanantarANi ca nirantaraikottaravRddhibhAvatvAt dhruvAnantarANi kimukta' bhavati ? AdyA dhruvAnantaravargaNAH prathamato'naMtA bhavanti, tadanantarametAvatyo dvitIyAH, tatastRtIyAstatazcaturthyAM vAcyAH, dhruvavargaNAH prAgapyuktAH paraM tAbhya etA bhinna eva, na punastAsvantarbhavanti, atisUkSmapariNAmatvAda bahudravyopacitatvAcca, etAsAM catasRNAM dhruvavargaNAnAM pratyekamapAntarAle ekottaravRddhihAnirjJeyA, anyathA nirantaramekottaravRddhisaMbhave cAturvidhyAsaMbhavAt anyadvA kiJcidvarNAdi gAthA - 3 gAthA -40 // 66 // nelibrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 67|| vaicitryakAraNaM tahuzrutA eva vidanti, evaM tanuvargaNAnAmapi bhAvyaM, catasRNAM dhruvavargaNAnAmupari pratyekamekottaravRddhiyuktAnantavargaNAtmikAzcatasrastanuvargaNA bhavanti, tanUnA-audArikAdizarIrANAM bhedAbhedapariNAmAbhyAM yogyatvAbhimukhA vargaNAstanuvargaNAH, bhedAbhedapariNAmAbhyAmiti ko'rtha ? yAvaddhipudgalaistanuvargaNA skandhA niSpadyante tebhyo yadA kecit pudgalA vibhidya pRthag bhavanti, anyetvAgantukAH samAgasyAbhedena pariNamanti ityAbhyAM bhedAbhedapariNAmAbhyAmetAstanuvargaNA audArikAdiyogyabAdarapariNAmAbhimukhA bhavantItyarthaH, athavA vakSyamANA mizraskandhAcittaskandhadvayasya tanuH dehaH zarIraM mUrtiriti yAvat tadyogyatvAbhimukhA vargaNAsta nuvargaNAH, tadanantaraM mizraH skandho bhavati, sUkSma eva san IpadvAdarapariNAmAbhimukhaH sUkSmatvavAdaratvapariNAmamizraNAt mizraskandhaH, tathetyAnantarye, acitta iti padaikadeze padasamudAyopacArAd acittamahAskandhoH, sa ca visrasApariNAmavaicitryAt kevalisamudghAtagatyA caturbhiH samayaiH sakalalokamApUrayati, saMharaNamapi caturbhirave, nanvacittatvAvyabhicArAdacittavizeSaNamanarthaka, na kevalisamudaghAtasacittakarmapugadalalokavyApi mahAskandhavyavyacchedaparatayA vizeSaNasya sArthakatvAt , epa evAcittamahAskandhaH sarvotkRSTapradezaskandha iti kecid vyAcakSate tadasamyak, yataH prajJApanAyAmavagAhanasthitibhyAmasaMkhyeyabhAgahInAdibhedAccatuH sthAnapatitA uktA utkRSTapudgalanivRttAH skandhAH, amI punaracittamahAskandhAH kAlabhedena bahavo'pi jAyamAnA avagAhanAsthitibhyAM tulayA eva, yatasteSAM sarveSAM sthitiraSTasAmayikA, avagAhanA cAlokavyAptilakSaNA, kizca // 67 // Sain Education International For Private & Personal use only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundaram 0 Ava avacUrNi ||68|| Jain Education Inter prajJApanAyAmutkRSTapradezikaskandho'STasparzaH paThyate, acitta mahAskandhaH punazcatuHsparzaH eva tasmAtprajJApanoktasthityAdivaiSamyabhAjASTa sparzAcAnye'pyutkRSTapradezikAH skandhAH santIti niyamataH pratipattavyam ||40|| iha prAk taijasabhASAdravyANAmapAntarAle gurulaghu agurulaghu ca jaghanyAvadhiprameyaM dravyamukta, jaghanyAvadhizca dvidhA gurulaghudravyArabdho'gurulaghudravyAndhava, tatra gurulaghudravyArandhaca ko'pi tAnyeva taijasapratyAsannAni gurulaghudravyANi dRSTvA vidhvaMsamApadyate yastu vizuddhimAsAdayan pravarddhate so'dhastanAni tAnyeva gurulaghUnyaudArikAdidravyANi dRSTvA tato'dhikatarAM vizuddhimAsAdayan krameNaivAgurulaghUni bhASAdravyANi pazyati, agurulaghudravya samArabdho'pi kazcidU di varddhamAna itarANyapi tatkAlaM gurulaghUnyaudArikAdIni pazyati, tatra kiM gurulaghu kiMvA agurulaghu iti zaGkAyAM tatsvarUpapratipAdanArthamAhaorAliaveuvviaAhAragatea gurulahU davvA / kammagamaNabhAsAI, eAi agurulahuAI ||41|| audArikavaikriyAhAraka taijasadravyANi aparANyapi taijasadravyapratyAsannAni tadAbhAsAni bAdararUpatvAd gurulaghUni - gurulaghusvabhAvAni, kArmaNamaneAbhASAdravyANi tu AdizabdAt prANApAnadravyANi bhASAdravyAvarttIni bhASAbhAsAni aparANyapi ca paramANudvadyaNukAdIni vyomAdIni ca etAni cAgurulaghUni agurulaghusvabhAvAni, athavA bhAvArthe ucyate, iha vyavahAracaturdhA dravyamicchati, tadyathA - adhogamanasvabhavaM gurukaM leSTvAdivat UrdhvagatisvabhAvaM ghu gAthA - 41 // 68 // ainelibrary.org
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 69 / / pradIpazikhAvat, tIrathInagatizIlaM gurulaghuvAyvAdivat , nizcalasvabhAvaM tvagurulaghu vyomAdivat, uktaJca "guru lahuaM ubhayaM nobhayamizra vAvahArianayassa / davyaM leTu 1 dIvo 2 vAU 3 vomaM 4 ca jahAsaMkhaM // 1 // " nizcayastu manyate nA'yamekAntaH adhogamanasvabhAva gurveva bhavatIti, laghunA'pyadhogatipariNatinA'NunA vyabhicArAt, nArdhvagatisvabhAvaM ladhveva, eraNDAdiphalAnA muktAnAM cordhvagatyA vyabhicArAt , tasmAdiha nizcayanayamAzrityaudArikAdIni sUkSmapariNAmatvAdagurulaghutvena ceti // 41 / / vakSyamANagAthAdvayasambandha evaM-pUrva kila kSetrakAlasambadhinoH kevalayoraGaguDlAvalikAsaMkhyeyAdivibhAgakalpanayA parasparopanibandha uktaH, samprati tayorevoktalakSaNena dravyeNa saha parasparopanibandha upadayate saMkhijja maNodavve. bhAgo logapaliyassa boddhvyo|| saMkhijja kammadabve, loe thovaNagaM paliyaM // 42 // __ manovagaNAgataM-manaHpariNAmayogya manodravyaM pazyannavadhiH kSetrato lokasya saMkhyAtatamaM bhAga, kAlatastu palayopamasya saMkhyAtatamaM bhAgaM pazyati, tathA karmavargaNAgataM karmapariNAmayogyaM karmadravya tadviSaye'vadhau saMkhyeyA lokapalayopamayorbhAgA viSayatvena jJeyAH, idamuktaM bhavati-karmavargaNAdravya pshynnvdhilokplyopmyoH pRthaka pRthaka saMkhyeyAna bhAgAn pazyati, lokazcaturdazarajvAtmakaH, lokaviSaye'vadhau kAlataH stokonaM palyopamaM viSayatayA vijJeyaM, idamatra | hRdayaM kSetrataH samastaM lokaM pazyan kAlataH stokona palthopamaM pazyati, nanu dravyeNa saha kSetrakAlayorupanibandhe gAthA-42 // 69 // wranwr.jainelibrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 ova0avacUrNiH // 7 // gAthA-43 prastute kevalayorupanivandhaprarUpaNamasamIcIna, naiSa doSaH, dravyopanibandhasyAtrApi sAmarthyaprApitatvAt , tathAhi-pUrva 'kAle cauNha vuDhi' ityuktaM, kAlavRddhizcAtra anantaroktakarmadravyadarzakApekSayA pratipAditA, tato'sya samastalokastokonapalyo pamadarzinaH sAmarthyAtkarmadravyopari yat kimapi dhruvavargaNAdi tadviSayatvena draSTavyaM, ata eva upayupari dravyANi pazyataH kSetrakAlavRddhikrameNa paramAvadhisambhavo'pyunumeyaH // 42 // teyAkammasarIre, teAdabve a bhAsadabve a // boddhavvamasaMkhijjo dIvasamudAya kAlo a||43|| zarIrazabdaH pratyekaM saMyojyaH taijasazarIre kArmaNazarIre ca, etadviSaye'vadhau, tathA taijasavargaNAdravyaviSaye bhASAvagaNAdravyaviSaye cAvidhau kSetrataH pratyekamasaMkhyeyaH dvIpasamudrAH kolazcAsaMkhyeyaH palayopamAsaMkhyeyabhAgarUpo viSayatvena jJeyaH, iha yadyapyavizeSeNoktaH tathApi taijasazarIrakAmaNazarIrasya sUkSmatvAttadRrzina idameva dvIpasamudrakAlAsaMkhyeyatvaM bRhad draSTavyaM, kArmaNazarIrAdapyabaddhAnAM taijasavargaNAdravyANAM sUkSmatvAd bRhattaraM, tebhyo'pi bhASAdravyANAM, nanu pUrva karmadravyadarzinaH pratyekaM lokapalyopamabhAgAH saMkhyeyA viSayatvenoktAH, atra tu kArmaNazarIradravyadarzinaH kimiti stokAveva | kSetrakAlau viSayatvenAbhihitAviti ?, ucyate, pUrva karmadravyANi karmavargaNAgatAni jIvena zarIratayA badvAni uktAni, atra zarIratayA baddhAni, baddhAni cAbaddhebhyo bAdarANi bhavanti, avyUtatantubhyo vyUtatantuSu tathA darzanAt , tataH kAmaNazarIradarzinaH stoko kSetrakAlAvuktAviti, parastvAha-taijasasadravyANi pazyato'saMkhyeyA dvIpasamudrAH kAlazcAsaMkhyeyA // 7 // JainEducation Inted For Privale & Personal use only IAinelibrary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 71 // gAthA-44 viSayaH tarhi yat prAguktaM 'tejasabhASApAntarAladravyadarzino'GagulAvalikAsaMkhyeyabhAgAdikSetrakAlamAna' tadvirudhyate, naiSa doSaH, iha vicitrA vastuzaktayaH, tato'pAntarAladravyANi prArambhakasyAvadheviSayaH taijasadravyANyadhikRtyetyavirodhaH, nanu jaghanyAvadhiprameyaM pratipAdayatA guruladhvagurulaghu ca dravya pazyatItyuktaM, na sarvameva, vimadhyamAvadhiprameyamapi cAGagulAbalikAsaMkhyeyabhAgAdyabhidhAnAnna sarvadravyarUpaM, tatrasthAnAmeva darzanAt / / 3 / / tata utkRSTAvadhirapi kimasarvadravyarUpamAlambanamAhozcit sarvadravyamAlambanamiti saMzayaH, tadapanodArthamAha-. egapaesogADhaM paramo hI lahai kammagazarIraM / lahai a agurulaghuaM. teyasarIre bhavapuhuttaM // 44 // prakRSTo dezaHpradezaH ekazvAso pradezazca tasminnavagADhaM / vyavasthita eka pradezAvagADhaM paramANudvayaNukAdidravyaM paramAvadhirutkRSTAvadhilabhate pazyati avadhyavadhimatorabhedopacArAdavadhiH pazyatItyuktaM tathA kArmaNazarIraM ca labhate, nanu paramANudvayaNukAdidravyamanuktaM kathaM gamyane tadAlaMghanatveneti tatazcopAttameva kArmaNamidaM bhaviSyati, na, tasyaika pradezazAvagAhitvAmanupapaNeH, tathA 'labhate cAgurulaghu' ca zabdAdgurulaghu ca. jAtyapekSayA sarvanaikavacanaM / tatazca sarvANyapyekapradezAvagADhAni kArmaNazarIrANi agurulaghUni guruladhUni ca dravyANyasau pazyatIti pratipattavyaM / tathA taijasAMgaviSaye'vadhau kAlato bhavapRthaktvaM pazyati ya eva prAk taijasaM pazyato'saMkhyeyakAla uktaH sa eva bhavapRthaktvena viziSyate devagatyAdigamanAdatrApyasaMkhyeyo jJeyaH, sa ca palyopamA'saMkhyeyabhAgakAlo nAdhikaH, etanmadhya eva // 71 // Jan Education Interational For Private & Personal use only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avaNiH // 72 / / bhavapRthaktvaM na tveka pradezAvagADhasya paramANvAderatisUkSmatyAttadupalambhe bAdarANAM kArmaNazarIrAdInAmupalaMbho gamyata eva, | tatasteSAM pRthagupanyAso vyarthaH, etadayuktaM, yaH sUkSma paramANvAdi pazyati tena bAdarakAmaNazarIrAdikama'vazyaM draSTavyaM yo vA bAdaraM pazyati tena sUkSmamapyavazyaM jJAtavyamiti na kopi niymH| yataH "teAbhAsAdavANa"mityAdivacanAprathamoptattAvagurulaghudravyaM pazyannapyavadhina gurulaghUpalabhate'nyadvAtistharamapi ghaTAdikaM na labhate, tathA manaHparyAyajJAnI manodravyANi sUkSmANyapi pazyati, ciMtanIyaM tu ghaTAdikaM sthUlamapi na paiyati tata evaM vijJAnavaicitryaH saMbhave sati saMzayavyavacchedArtha ekapradezAvagADhagrahaNe satyapi zeSavizeSaNopAdAnamaduSTameva // 44 // tadevaM paramAvadhevyarUpo viSaya ukto'dhunA kSetrakAlauM tadviSayatayA pratipipAdayiSurAha paramohI asaMkhijjA, logamittA samA asaMkhijjA / ruvagayaM lahai savvaM, khittovamiaM agaNijIvA // 45 // paramAvadhiH kSetrato'saMkhyeyani lokamAtrANi khaNDAnIti gamyate-labha ye / kAlatastutesamA-utsapiNyavasarpiNIra- | saMkhyeyA eva labhate, tathA dravyato rUpagataM mUrta dravyajAtaM labhate pazyati sarva, bhAvatastu pratidravyaM saMkhyeyAnasaMkhyeyAnvA paryAyAniti yaduktamasaMkhyeyAni lokamAtrANi khaNDAni paramAvadhiH pazyatIti tadasaMkhyeyakamanamadhikaM ca ko'pi saMkalpayedato niyataparimANapratipAdanArthamAhaH-upamIyate'nenetyupamita kSetrasyopamitaM-kSetrapramANakAriNaH prAgabhihitA evA'gnijIvAH, idamuktaM syAt utkRSTovadhiviSayatvena kSetrato ye'saMkhyeyA lokA uktAH te prAgabhihita gAthA-45 // 72 // Jain Education Intember For Private & Personal use only Sanelibrary.org
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avaNiH // 73 // gothA-46 svAvagAhanavyavasthApitotkRSTAsaMkhyeyasUkSmabodarA'gnijIvasUcyA paramAvadhimato jIvasya sarvato bhrAmyamANayA yat pramANakSetra vyApyate tatpramANA vijJeyA / paramAvadhikalitazca niyamAdaMtamuhartamANa kevlaalokpdviimaasaadyti||45|| tadevaM manuSyAnadhikRtya kSAyopazamiko'nekaprakAra ukto'vadhiH samprati tirazco'dhikRtya taM pratipapAdayiSurAhaH AhArateyalaMbho, ukkoseNaM tirikakhajoNIsu // gAuya jahaNNAmohI, naraesuu joyaNukkoso // 46 // AhArazca tejazca AhAratejasI tayolArbhaH prAptiH-paricchittiH, sUtro ca lambha iti nirdezaH prAkRtatvAt , AhAratejograhaNamupalakSaNaM, tena yAnyaudArikavaikriyAhArakataijasadravyANi yAni ca tadantarAleSu tadayogyAni teSAM sarvepAmapi parigrahaH, yoniyonimatorabhedopacArAdutkarSatastiryagyonikasatvaviSayo'vadhiH, sa audArikarva kriyAhArakatejodravyANi tadantarAladravyANi ca sarvANi pazyatIti, etadravyAnusAreNa kSetrakAlabhAvA api paricchedyatayA svayamabhyayAH // ___atha bhavapratyayo'vadhiH procyate, sa ca suranArakANAmeva, syAdalpatvAzcAdau nArakANAM, iha narakA AzrayAH AzrayAzrayiNorabhedApacArAt, narakeSu punarutkRSTeSveva madhye jaghanyo'vadhiH kSetrato gavyUtaM pazyati, sa ca saptamapRthivyAM, utkRSTastu yojanaM pazyati, sa cAdyapRthvyAM, itthaMbhUtakSetrAnusAreNa dravyAdayaH svayaM bhAvyAH // 46 // tadevaM sAmAnyena nArakajAtimadhikRtyAbhihitamutkRSTamavadhikSetraparimANam , atha tadevaM ratnaprabhAdipRthivIvibhAgenAha // 73 // For Private & Personal use only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA zrIdhIrasundarasU0 ova0avacUrNiH // 74|| cattAri gAuyAI, achuTTAI tigAuyA ceva // aDhAijjA duNNi ya, divaDDhamegaM ca niraesu // 47 // utkRSTAvadhikSetraM caturgavyUtAdi ekagavyutaM ca yathAsaMkhya saptasvapi pRthvISu jJeyaM, utkRSTamapi cArcagavyUtonaM jaghanyaM syAt , tathAhi-ratnaprabhAyAmutkRSTamavadhikSetramAna catvAri gavyutAni jaghanyama caturthAni, zarkarAprabhAyAmutkRSTamarddha caturthAni sArdAni trINi gavyUtAni jaghanya trINi gattAni ityAdiH, zeSA'kSarArthaH, trigavyUtamarddhatRtIyAni dve adhyarddha ekaM ceti, prAg jaghanyaM gavyUtamiti yaduktaM tadutkRSTajaghanyApekSayA, idamatrAkRtaM-saptasvapi pRthivISu yad gavyUtacatuSTayAdikamutkRSTamavadhikSetraparimANaM tanmadhye saptamapRthivyAM gavyUtamavadhikSetra svasthAne utkRSTamapi zeSapRthivyutkRSTApekSayAsarvastokatvAjjaghanyamukta, na caitat svamanISikA vijjRmbhitaM, yata Aha-bhASyakRt-"adhuTThagAiyAI" (vi.694) uktArthA vRttAvavyAkhyAtA ca // 47 // atha devAvadhiM gAthAtrayeNAha sakkIsANA paDhamaM, duccaM ca saNaMkumAramAhiMdA // taccaM ca baMbhalaMtaga, sukkasahassAraya cautthIM // 48 // saudharmezAnakalpadevendrau prathamA ratnaprabhAbhidhAnAM pRthvIM pazyantIti, zakrezAnagrahaNaM copalakSaNaM tena saudharmezAnakalpanivAsidevAH parigRhyante, evaM sarvatra jJeyaM, dvItIyAM ca pRthivIM sanatkumAramAhendrau-tRtIcaturthakalapadevezI, evaM tRtIyAM gaathaa||74|| Jain Education Inter For Privale & Personal use only now.jainelibrary.org
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-49 ca brahmalAntakadevendrau zukrasahasrAradevendrau caturthI' pRthvIM pazyantIti sarvatra dvitIyagAthAgatakriyA yojyA, tAmeva ca | zrIdhIrasundarasU0||| pRthvI sarvatra vizuddhatarAM bahuparyAyAM cottarottarA devAH pazyanti, teSAM vimalavimalatarAvadhisadbhAvAt // 48 // Ava0avacUrNiH ANAyapayANayakappe, devI posaMti paMcami puDhavIM / // 75 // taM ceva AraNaccuya, ohInANeNa pAsaMti // 49 // ____ ANataprANatayoH kalpayoH sambandhino devA pazyanti paJcamI pRthvI tAmevAraNAcyutayoH sambadhino devA | | avadhijJAnena pazyanti svarUpakathanamevedaM vimalatarAM bahutarAM ca // 49 // chalui hiTimamajjhimagevijjA sattami ca uvarillA / saMbhiNNaloganAliM, pAsaMti aNuttarA devA // 50 // adhastyamadhyamaveyakavimAnavAsino devAH SaSThI pazyanti, saptamI ca pRthvIM uparitanauveyakanivAsinaH, sambhinnA-kizcinAM catasRSvapi dikSu svajJAnena vyAptAM lokanADI caturdazarajjupramANAM kanyAcolakasaMsthAnAmanuttaravimAnavAsino devA pazyanti, evaM kSetrato davAnAM bhavapratyayAvadheviSaya uktaH, etadanusAreNa dravyAdiviSayo'pi jJeyaH, evamadho vaimAnikAvadhikSetrapramANamabhidhAyedAnItirya gUddhaM ca tadeva pradarzayanoha // 50 // gAthA-50 // 75|| wwwr.janelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdharasundarasU0 Ava avacUrNiH // 76 // Jain Education Interni ee simasaMkhijjA, tiriyaM dIvA ya sAgarA ceva / bahuaaraM jvarimagA, uD sagaMkappathUbhAI // 51 // eteSAM saudharmAdidevAnAmasaMkhyeyAstiryag dvIpAca sAMgarAca avadhiparicchedyatayA jJeyA iti vAkyazeSaH, tadeva dvIpasamudrAsaMkhyeyakaM bahutarakaM prabhUtataraM pazyanti uparyuparidevalokanivAsino devAH, UveM svakalapastUpAdyeva yAvat, AdizadvAt dhvajAdigrahaH, jaghanyataH punaramI sarve'pi devAH sodharmAdayo'nuttaravimAnavAsiparyantA aDgulAsaMkhyeyabhAgamAtraM kSetraM pazyanti, nanvagulAsaMkhyeyabhAgamAtro jaghanyo'vadhistiryag manuSyeSvevAzeSANAM madhyama eveti vakSyati tatkathaM vaimAnikAnAM sarvajaghanya uktaH ? ucyate, saudharmAdidevAnAM pArabhaviko'pyupapAtakAle'vadhiH saMbhavati, upapAtAnantaraM tu devabhavapratyayajastato na kazcidvazeSaH // 51 // samprati sAmAnyato vaimAnikavarjadevAnAmavadhikSetramAha saMkhejjajoyaNA khalu, devANaM addhasAgare U / te paramasaMkhejjA, jahaNNayaM paMcavIsaM tu // 52 // khalukhadhoraNArtho'sya cobhayathA sambandhaH, yathA arddhasAgare nyUne eva cAyuSi sati yathokta kSetraM tataH paraM sampUrNArddhasAgaropamAdAvAyuSi tvasaMkhyeyAni yojanAnyavadhikSetraM, Urdhvamadhastiryak ca saMsthAnavizeSAdvakSyamANAdbhAvyam, . gAthA - 51 gAthA - 52 // 76 // inelibrary.org
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNi // 77 // jaghanyakamavadhikSetraM pazcaviMzatireva yojanAni, turevArthaH, devAnAmiti vartate, etacca dazavarSasahasrasthitInAM bhavanapativyantarANAM jJeyaM, jyotiSkAH, punarasaMkhyeyasthitikatvAJjaghanyatI'pi saMkhyeyayojanapramitAn saMkhyeyAn dvIpasamudrAn pazyati utkarSato'pi saMkhyeyayojanapramitAneva saMkhyeyAn dvIpasamudrAn kevalamadhikatarAn // 52 // athAyameva cAvadhiryeSAmutkRSTAdibhedaminno bhavati tAnupadarzayannAha - ukoso maNusuM, maNussatiriesu ya jahaNNo ya / ukkosa logamitto, paDivAi paraM apaDivAI // 53 // iha dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazcotkRSTo'vadhirmanuSveSveva na devAdiSu tathA naratiryakSveva jaghanyo'vadhiH, na devAdiSu ca evArthaH tathA pratipAtiSvavadhiSu madhye utkRSTAvadhiH pratipatituM zIlamasyeti pratipAtI, lokamAtra eva, mAtrA zabdo'loka vyavacchedArthaH, yadyavadhiH pratipatati tata utkarSato lokamAtra eva, lAkAt paramekamapyAkAzapradeza pazyan niyamAdapratipAtI // 53 // ukta kSetraparimANadvAraM, adhunA saMsthAnadvAravyAkhyAcisayAha thiyAyAra jahaNNo, vaTTo ukko samAyao kiMci / ajahaNNamaNukoso ya khittao gaDhANo // 54 // gAthA - 53 gAthA - 51 // 77 // www.jaintelibrary.org
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUNiH // 78 // gAthA-5 stibuka:-udakabindustasyevAkAro yasyAsau stibukAkAro jaghanyAvadhiH, tameva spaSTayati-vRttaH, sarvato vRttaH, panakakSetrasya vartulattvAt , tathA utkRSTaH paramAvadhiH AyataH-pradIrghaH kiJcit-manAka, vahnijIvasUcyA avadhimaccharIrasya sarvato bhrAmyamANayA vyApyamAnasya kSetrasya etadAkArabhAvAt , tathA na jaghanyo nApyutkRSTo'jaghanyotkRSTo-madhyama eva, kSetrato'nekasaMsthAnaH, ca evArthaH, evaM jaghanyotkRSTAvadhisaMsthAnamuktaM, evaM vimadhyamAvadhisaMsthAnamAha / 54 / / taSpAgAre 1 pallaga 2 paDahaga 3 jhallari 4 suiMga 5 puSpha 6 jave 7 / tiriyamaNuesu ohI, nANAvihasaMDhio bhaNio // 55 // tamro nAma kASThasamudAyavizeSo yo nadIpravAheNa plAvyamAno dUrAdAnIyate, sa cA'yatastryasazca bhavati, || tasyevAkAro yasyAsau taprAkAro'vadhi rakANAM, pallako lATadezaprasiddho ? dhAnyAdhAravizeSaH, sa cordhvAyata upari ca / kizcitsaMkSiptaH, AkAra iti vartate, tasyeva AkAro yasyAsau pallakAkAro bhavanapatInAM, evamAkArazabdaH sarvatra yojyaH, paTaha-AtodyavizeSaH, sa ca kizcidAyata uparyadhazca samapramANaH tadAkAro'vadhiH vyantagaNAM, ubhayato vistIrNA cauvanadvamukhA madhyesaMkSiptA DhakkAkArA challarI-AtodyavizeSarUpA tadAkAro'vadhijyotiSkadevAnAM, mRdaGgovAdyavizeSaH, sa cAdhastAdvistIrNa upari ca tanukaH supratItastadAkAro'vadhiH saudharmAdyacyutaparyantadevAnAM, puSphattipadaikadeze padasamudAyopacArAt saziravA puSpabhRtA caMgerI, tadAkAro'vadhigreveyakavimAnavAsidevAnAM, 'java' iti yavanAlaka iti draSTavyaM, yavanAlako nAma kanyA colakaH, sa ca marumaNDalAdiprasiddhazcaraNakarUpeNa kanyAparidhAnena saha sIvito // 78|| Jain Education Intem For Private & Personal use only N eubrary.org
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 79 // - - bhavati yena paridhAnaM na calAcalaM bhavati, kanyonAmevaipa mastakapradezena prakSipyate, tadAkAro'vadhiranuttarasurANAM, eSa ca nArakAdInAmanuttarasuraparyantAnAmetadAkAraH sarvakAlaniyataH pratyetavyaH, tiryagmanuSyeSvavadhirnAnAvidhasaMsthAnasaMsthitaH, saMsthAnazabdalopo'tra draSTavyaH, svayaMbhUramaNajaladhivAsimatsyagaNavat , apitu tatrApi matsyAnAM valayAkArasaMsthAna niSiddhaM tiryagmanuSyAvadhistutadAkAro'pi bhavati, bhaNitastIrthakRdAdimiH, anena ca saMsthAnapratipAdanenemAveditaM bhavati bhavanapativyantarANAmUrdhva prabhUto'vadhiH, vaimAnikAnAmadhaH, jyotiSkanArakANAM tiryak, vicitrastu naratirazcAM // ukta saMsthAnadvAram // 55 // athasapratipakSAnugAmikadvArArthamAha --- aNugAmio u ohI, neraiyANaM taheva devANaM / aNugAmI aNaNugAmI, mIso ya maNussatericche // 56 // gacchantaM puruSamAsamantAdanugacchatItyevaMzIlaH anugAmI anugAmyevAnugAmikaH, svArthe kaH, AnugAmikAvadhividhA antagato madhyagatazca, tatrAntagata iti kaH zabdArtha ?, ucyate, iha pUrvAcAryapradarzitamarthatraya, ante-AtmapradezAnAM paryante gataH-sthito'ntagataH, ko'rtha ? ihAvadhirutpadyamAnaH ko'pi sparddhakarUpatayotpadyate, sparddhakaM ca nAma | avadhijJAnaprabhAyA gavAkSajAlAdidvAravinirgatapradIpaprabhAyA iva pratiniyato vicchedavizeSaH, tAni caikajIvasyA'saMkhyeyAni gothA-5 // 79 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 8 // yA vA bhavanti, vicitrarUpANi, kAnicitparyaMtatiSvAtmapradezeSatpadyante, tatrApi kAnicitpurataH kAnicitpRSThataH kAnicidadhobhAge kAnicitmadhyavartidhvAtmapradezeSu, tatra yaH paryantavAtidhvAtmapradezeSvavadhirutpadyate sa AtmanaH paryante sthita iti-kRtvA antagata ityabhidhIyate, tairevAtmapradezaiH paryantavartibhiH sAkSAdeva bodhaH, athavA audArikazarIrasyAnte gataH-sthito'ntagataH, audArikazarIramadhikRnya kayAcidekayA dizopalambhAt , idamapi sparddhakarUpamavadhijJAnaM, athavA sarveSAmAtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pi audArikazarIgante kayAcidekayA dizA yadvazAdupalabhate so'pyaMtagataH, vicitro hi dezAdyapakSayA karmaNAM kSayopazamaH, tataH sarveSAmAtmapradezAnAmitthaMbhUta eva svasAmagrIvazAt kSayopazamaH saMvRtto yadaudArikazarIramapekSya kayAcidvivakSitayA dizA pazyatItyepa dvitIyo'rthaH tRtIyaH punarayaM-ekadigbhAvinA tena yadudyotitaM kSetraM tasyAnte vartate so'vadhirantagataH, avadhijJAnavatastadante vartamAnatvAt , antagatazcAvadhividhA purato'ntagataH pRSThato'ntagataH pArzvato'ntagatazca, tatra yathA kazcit puruSo hastagRhItayA dIpikayA purataH preryamANayA purata eva pazyati nAnyatra evaM yenAvadhinA tathAvidhakSayopazamabhAvataH purata eva saMkhyeyAnyasaMkhyeyAni vA yojanAni pazyati so'vadhiH purato'ntagataH, evaM yathA pRSThato hastena dhiyamANayA dIpikayA pRSThata eva pazyati evaM yenAvadhinA pRSThata eva saMkhyeyAnyasaMkhyeyAni vA yojanAni pazyati sa pRSThato'ntagataH, yena punaH pArzvata ekato dvAbhyAM vA saMkhyeyAnyasaMkhyeyAni vA yojanAni pazyati sa pArzvato'ntagataH, madhyagataH ityatrApi tridhA vyAkhyAnaM, iha madhyaM prasiddha daNDAdevi, tatrAtmapradezAnAM madhye madhyavattiSvAtmapradezeSu gataH-sthito madhyagataH ayaM ca // 8 // For Private & Personal use only helibrary.org Jain Education Internet
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 81 // sparddhakarUpaH sarvadigupalammakAraNaM madhyavartinAmAtmApradezAnAmavadhijJeyaH, athavA sarveSAmapyAtmapradezAnAM kSayopazamabhAve'pyaudArikazarIramadhyabhAgenopalabdheH tanmadhye gato madhyagataH, athavA tenAvadhinA yadudyotitaM kSetraM sarvAsu dikSa tasya madhye-madhyabhAge gata:-sthito madhyagataH, avadhijJAninastadudyotitakSetramadhyavartitvAt , turevArthaH, AnugAmika eva yathoktarUpo nArakANAM, nAnyaH, tathaivAnugAmika eva devAnAM, tathA manuSyeSu tiryakSu cAnugAmika uktazabdArthaH; tathA'nAnugAmikaH-avasthitaH zRGkhalAdiniyaMtritapradIpa iva yo gacchantaM puruSaM nAnugacchati, yasyotpannasyAvadherdezo | vrajati svAminA saha aparazca dezAntaracalitapuruSasyopahataikalocanavadanyatra na brajati sa mizra ucyate, ayaM gAthArthaH, devanArakANAM sarvAtmapradezajAbhyantarAvadhirUpamadhyagata AnugAmiko'vadhiH, tiryagmanuSyANAM tu sarvabhedaH, AnugAmiko'nAnugAmiko mizrazceti bhAvArthaH, uktamAnugAmikadvAram / 56 / / athAvasthitadvAraM gAthAdvayenAha, avasthitatvaJcAvadherAdhArabhUtakSetrataH upayogato landhitazca, tatrAdyagAthayAdya''bhedAvAha khittassa avaTThANaM, tittIsaM sAgarA u kAleNaM / danne bhiNNamuhutto, pajjavalaMbhe ya sattaTTha // 57 // avasthitiravasthAnaM, avadhegadhArarUpatAlakSaNena paryAyeNa kSetrasyAvasthAna, kAlena kAlamAzritya trayatriMzatsAgaropamANyeva, turevArthaH, anuttarasurA yatra kSetra yeSveva pratiniyatakSetrapradezeSu janmasamaye'vagADhAste prAyastauvA''bhavakSayamavatiSThante, tatastAnadhikRtyotkarSato'vadheravasthAnaM trayastriMzatsAgarANi, athopayogamadhikRtyAvadheravasthAnaM, dravye-dravyaviSaye tatrAnyatra gAthA-57 // 8 // For Private & Personal use only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||5|| ca kSetre minnazcAsau muhUrtazca bhinnamuhUrtaH, antarmuhUtakAlaM, tataH paraM sAmarthyAbhAvAt , tatraiva dravye ye paryavAH ||4|| zrIdhIrasundarasU0 paryAstallAbhe, payAryAtparyAyAntaraM asacarato'vadherupayogamadhikRtyAvasthAnaM saptASTau vA samayAn yAvat, na parataH, Ava avaNiH | paryAyANAM sUkSmatayA paratastadviSaye'vasthAne sAmarthyAbhAvAt , anye tu byAcakSate paryavA dvidhAH guNAH paryAyAca, I // 82 / / tatra sahavartino guNAH zuklatvAdayaH, kramavartinaH paryAyA navapurANAdayaH, guNAH sthUlAH, paryAyAstu sUkSmAH, yathA yathA ca sUkSma vastu tathA tathA upayogasya stokakAlatA, dravyaguNaparyAyAzca yathottaraM sUkSmAH, tato guNeSvaSTau | samayAn yAvadupayogasyAvasthAnaM, paryAyeSu tu sapta samayAniti // 57 / / atha labdhimadhikRtyAvasthAnakAlamAnamAha addhAi avaTThANaM, chAvaTThI sAgarA u kAleNaM / ukkosagaM tu evaM, iko samao jahaNNeNaM // 50 // addhAnAmAvadhijJAnAvaraNakSayopazamarUpAlabdhirabhipretA, tato advAyA-labdheH kAlena-kAlato'vadheravasthAnaM, tatrAnyatra vA kSetre teSvanyeSu vA dravyAdiSUpayuktasyAnupayuktasya vA SaTpaSTisAgArANi, tu zabdAnnarabhavena sAdhikAni, upasaMhAramAha-kAlato'vasthAnamidamAdhAgadiSu utkRSTamevokta jJeyaM, jaghanyena-jaghanyataH punarupayogalabdhi aGgIkRtyAvasthAnaM dravyAdAvayekaH samayaH, tatra naratirazvAM samayArdhvamavadheH pratipAtAdanupayogAdvA ekasamayAvasthAnatA jJeyA, devanArakANAM tu yeSAM bhavasya caramasamaye samyaktvalAbhAdvibhaGgajJAnamevAvadhirUpatayA pariNamati tataH paraM ca mRtAnAM tadavadhijJAnaM gAthA-58 // 8 // Jain Education Intem For Private & Personal use only Findainelibrary.org
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 8 // gothA-59 cyavate teSAM jJeyaH // 58|| uktamavasthitadvAraM, atha caladvAramAha bujhDhI vA hoNI vA, caubvihA hoi khitta kAlANaM / davvesu hoi duvihA, chavviha puNa pajjave hoi // 59 // calazcAvadhivyAdiviSayamaGgIkRtya varddhamAko hIyamAnako vA bhavati, vRddhiAnizca pratyekaM sAmAnyenAgame paividhe. prokte, tapathA-anantabhAgavRddhiH 1, asaMkhyabhAgavRddhiH 2, saMkhyeyabhAgavRddhiH 3, saMkhyAtaguNavRddhiH 4, | asaMkhyAtaguNavRddhiH 5, anantaguNavRdviH 6, evamanantabhAgahAnyAdibhedAddhAnirapi paTprakArA, etayozca pavidhavRddhihAnyormadhye'vadhiviSayabhUtakSetrakAlayorAdyantabhedadvayavarjitA caturvidhA vRddhirhAnirvA bhavati, anantabhAgavRddhiranantaguNA anantabhAgahAniranantaguNahAnirvA kSetrakAlayona saMbhavati, avadhiviSayabhUtayoH kSetrakAlayorAnantyAbhAvAt , iyamatra bhAvanA-yAvat kSetraM prabarddhamAnAkhyenA'vadhinA prathama dRSTaM tataH pratisamayaM sa sapravarddhamAno'vadhiH kazcidasaMkhyAtabhAgavRddhaM pazyati, ko'pi saMkhyAtabhAgavRddhiM pazyati, ko'pi saMkhyAtaguNavRddha, ko'pyasaMkhyAtaguNavRddha, tathA prathamamavadhinA hIyamAnena | yatkSenaM dRSTaM tataH pratisamayaM kazcidasaMkhyAtabhAgahInaM pazyati, ko'pi saMkhyAtabhAgahInaM ko'pi saMkhyAtaguNahInaM 3, | ko'pyasaMkhyAtaguNAhInaM 4, evaM kSetrasya vRddhiAni bhavati caturdhA, itthaM kAle'pi vRddhihAnyozcAturvidhyaM bhAvyaM, dravyeSu puna dhiviSayabhUteSu dvividhA vRddhiA nirvA bhavati, tathAhi-yAvanti dravyANi prathamamavadhinA dRSTAni tataH paraM / // 83 // Jain Education Interational For Private & Personal use only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUNiH 84|| ko'pyanantabhAgAdhikAni pazyati, aparastu tebhyo'nantaguNavRddhAni, natvasaMkhyeyabhAgAdinA vRddhAni, tathAsvAbhAvyAt , evaM hAnirapi, ko'pi pUrvopalabdhebhyo'nantabhAgahonAni dravyANi pazyati, ko'pyanantaguNahInAni, tathAsvAbhAvyAdeva, paryAyeSu punaH pUrvokta pahivadhA vRddhirhAnirvA bhavati, eteSAM ca dravyakSetrakAlabhAvAnAM parasparasaMyoge cintyamAne ekasya vRddhAvevAparasya vRddhiH, natvekasya hAnAvanyasya vRddhiH, ekasya hAnAvevAparaNya hAniH, natvekasya vRddhAvaparasya hAniH, anyacca ekasya dravyAderbhAgena bRddhI hAnau vA jAyamAnAyAmaparasyApi prAyo bhAgenaiva vRddhihAnI bhavataH, natu guNakAreNa, guNakAreNApyekamya vRddhihAnyoH pravartamAnayoraparasyApi prAyo guNakAreNaiva pravarteta naiva bhAgena, nanu kSetrAdhArANi dravyANi dravyAdhArAzca paryAyAH, yAdRzyeva cAdhArasya vRddhirAdheyasyApi tAdRzyeva yuktA, tathA ca sati kSetrasyAsaMkhyeyabhAgAdivRddhau tadAdheyadravyANAmapi tannibandhanatvAdasaMkhyeyabhAgAdivRddhiH syAt , dravyasyAnantabhAgAdivRddhau satyAM tatparyAyANAmapyanantabhAgAdivRddhireva prAmoti na padasthAnakaM, paryAyANAM dravya nibandhanatvAt , ucyate, sAmAnyanyAyamaGgo kRtyetthameva, ko'rthaH ? yadA kSetrAnuvRtyA pugdalAH parisaMkhyAyante pugdalAnuvRtyA ca tatparyAyAstadA kSetrasyAsaMkhyeyAdibhAgavRddhihAnyoH satyordravyasyApi tadanuvRtyA tathaiva vRddhihAnI prApnutaH, dravyasyApi | vA'nantabhAgAdivRddhihAnyostatparyAyANAmapi tadanuvRtyA tathaiva vRddhihAnI syAtAM. na cAtraivaM, yasmAtkSetrAnantaguNAH pugdalAH, pugdalebhyo'pi tatparyAyA anantaguNAH, avadhizca kSayopazamAdhInaH, kSayopazamazca tattadrvyAdisAmagrIvazAdvicitrapariNAmaH, kevalajyotiSA ca bhagavataivasvarUpa evopAlabdhaH, tato yathoktasvarUpe eva vRddhihAnI pratipattavye, nAnyatheti na kazciddoSaH // 59 / / // 84 // For Privale & Personal use only IMinelibrary.org Jain Education Intern
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava 0 avacUrNi : // 85 // ukta caladvAraM, atha tIvramandadvAramAha phaDDA ya asaMkhijjA, saMkhejjA yAvi ega jIvassa / eka phaDDuvaoge, niyamA savvattha uvautto // 60 // spardhakAni prAguktasvarUpANi tAni caikajIvasya saMkhyeyAnyasaMkhyeyAnyapi bhavanti, tatraikasparddhakopayoge sati niyamAt sarvatra - sarveSu sparddhakeSUpayukto bhavati, ekopayogatvAJjIvasya, ekalocanopayoge dvitIyalocanopayuktavat, prakAzamayatvAdvA pradIpopayogavat, ko'rthaH 1 yaH prakAzamayastamyaikasminnapyarthe prakAzakatvena vyApriyamANasya sarvAtmanA vyApAro, na dezena, yathA pradIpasya, jIvo'pi jJAnaprakAzanaprakAzavAn tato'syApi sarvasparddhakai rekopayogatayA sarvAtmanA vyApAra iti, pradIpasya copayogo vyApAra eva || 60|| phaDDA ya aNugAmI, aNANugAmI ya mIsagA ceva / paDivAi avaDivAI, mIso ya maNussatericche // 61 // etAni ca sparddhakAni trividhAni bhavanti, tadyathA - anugamanazIlAnyA lugAmikAni-yatra pradeze tiSThato jIvasyAvadhimata utpannAni tato'nyatrApi vrajatastasyAnuyAyInIti bhAvaH, etadviparItAnyanAnugAmikAni, ubhayasvarUpANi mizrANi kAniciddezAntarayAyIni kAnicinneti bhAvaH etAni ca punaH pratyekaM tridhA syuH, gAthA - 60 gAthA - 61 // 85 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava akcUrNiH // 86 // tadyathA-pratipatanazIlAni pratipAtIni, kiyantamapi kAlaM sthitvA tato dhvaMsagamanasvabhAvAnIti bhAvaH, tadviparItAnyapratipAtIni, AmaraNAntabhAvInItyarthaH ubhayasvabhAvAni mizrANi, etAni ca spardhakAni manuSyatiryakSu yo'vadhistasminneva bhavanti, na devanArakAvadhau, nanu tIvramandadvAre prastute spardhakAvadhisvarUpakathanaM kathaM yuktam ?, ucyate, iha prAya AgAmikApratipAtIni spardhakAni tIvrazuddhiyuktatvAttIvANi, anAnugAmipratipAtIni tvavizuddhatvAnmandAni, mizrANi ca madhyamAni, tatastItramanda dvAramevetyadoSaH, nanu AnugAmikApratipAtisparddha kayoH parasparaM kaH prativizeSaH? ko vA'nAnugAmikapratipAtisparddhakayoH ?, ucyate, apratipAtisparddhakamAnugAmikameva bhavati, AnugAmikaM tu pratipAtyapratipAti ceti vizeSaH, tathA pratipAti patatyeva, patitamapi ca dezAntare gatasya kadAcijAyate, na cetthamanAnugAmikaM, ityanAnugAmikapratipAtinovizeSaH // 6 / / ukta tIvramandadvAram / atha gAthAdvayana pratipAtotpAdadvAramAha vAhiralaMbhe bhajjo dave khitte ya kAlabhAve ya / uppA paDivAo'viya, taM ubhayaM egasamaeNaM // 62 // iha dRSTuravadhimato yo'vadhiH tasyaiva ekasyAM dizi bhavati sa bAhyAvadhiH, athavA anekAsvapi dikSu yaH || spardhakAvadhiranyonyaM vicchinno bhavati so'pi yAdyAvadhiH, sthApanA athavA sarvataH parimaMDalAkAro'pi yo'vadhivadhimato'gulamAnAdinA kSetravyavadhAnena sarvato'saMvaddhaH so'pi bAhyAvadhiH, tasyaivaMvidhasya bAhyasya-vAhyAvadheAme gAthA-62 // 86 // Jain Education Inten
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAptau satyAM bhAjyA-vikalapanIyAH, kaH ? utpAdaH-utpattiH pratipAto-dhvaMsaH tadubhayaM ca ekasamayena, kiM viSaya | zrIdhIrasundarasU0 ityAha-dravye kSetro kAle bhAve ca, apicazabdA yathAyAgaM pUraNasamuccayArthAH, ekasmin dravyAdau viSaye bAhyAvadheH Ava0avacUrNiH kadAcidutpAdaH kadAcidvyayaH kadAcidubhaya, nanUtpAdapratipAtayoH parasparaviruddhatvAtkathamubhayamekasamayeneti ? naiSa // 87 // doSaH, vibhAgena bhAvAt , tathA cAtra dAvAnaladRSTAntaH, dAvAnalaH khalu ekakAla eva ekato dIpyate'nyatazca dhvaMsate, tathA'vadhirapyekadeze jAyate'nyatra pracyavate // 12 // abhitaraladdhIe u tadubhayaM natthi egasamaeNaM / uppA paDivAo'viya, egayaro egasamaeNaM // 63 // iha dRSTurya sarvatraH saMbaddha pradIpasya prabhAnikaravat so'bhyantarAvadhistasya-abhyantasyAbhyantarAvadheH, labdhiH prAptistasyAM satyAM, turvizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi? taccatadubhayaM cotpAdapratirUpamubhaya, nAsti ekasamayena dravyAdau viSaye ityanuvartate ki tarhi 1, utpAdaH pratipAto vA ekatara eva ekasamayena, apirevArthoM sa ca minnakramastathaiva Nca yojitaH ayaM bhAvArthaH pradIpasyaivotpAda eva vA pratipAta eva vA ekasamayenAbhyantarAvadherupajAyate, INnatUbhayamapradezAvadhitvAt, na ghekasyakaparyAyeNotpAdavyayau yugapadbhavitumarhataH, parasparavirodhAt // 63 / / idAnIM prasaGgata evotpAdapratipAtAdhikAre dravyaparyAyayoH parasparamupanivandhaM pratipAdayannAha gothA-63 // 87 // Sain Education International For Private & Personal use only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 ova0 avacUrNiH // 88 // Jain Education Intern davvAo asaMkhijje, saMkhejje Avi pajjave lahai / do pajjave duguNie, lahai ya egAu davvAu // 64 // paramANvAdi dravyamekaM pazyannavadhijJAnI dravyAtsakAzAt tatparyAyAnutkarSato'saMkhyeyAn madhyamataH saMkhye yAzvApi labhate pazyatItyarthaH, jaghanyatastu dvau paryAyau dviguNitau labhate caikasmAdravyAt, idamukta' bhavati -- sAmAnyato varNagandharasasparzalakSaNAMzcaturaH paryAyAnekasmin dravye pazyati, natvekaguNakAlAdIn bahaniti, anantAMca paryAyAnutkarSato'pi na prekSate ekadravyagatAn ananteSu dravyeSu samuditeSvanantAMstAn pazyatyeva // 64 // gataM saprasaGga utpAdapratipAtadvAram / idAnIM jJAnadarzana vibhaGgalakSaNaM dvAstrayaM yugapadamidhitsurAha - sAgAramaNAgarA, ohivibhaMgA jahaNNagA tullA / uvarimagavejjesu u, pareNa ohI asaMkhijjo // 65 // iha yo'vadhirvizeSagrAhakaH sa sAkAraH, sa ca samyagdRSTeH jJAnamityabhidhIyate sa eva mithyAdRSTervibhaGgaH, yaH punaH sAmAnyagrAhako'vadhiH vibhaGgo vA so'nAkAraH, sa ca darzanaM tatra sAkArAnAkArAvavadhivibhaGgau jaghanyakAdArabhya tulyau bhavataH, lokapuruSagrIvAbhavAni graiveyakAni, uparimANi ca tAni graiveyakANi ca uparimagraiveyakANi gAthA - 64 gAthA - 65 // 88 // ainelibrary.org
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaramU0 Ava0 avacUrNiH ||89" teSu yAvat , turetadvizinaSTi-nArakabhavanapatidevebhya Arabhya tiyaGmanuSyavarjamupariveyakeSu yAvat sAkArAnAkArAvavadhivibhaGgo tulayo, iyaM bhAvanA nArakabhavanapatyAdayazcoparitanagreveyakavimAnavAsiparyantAdevA ye ye jaghanyatulayasthitayo madhyamatulyasthitaya utkRSTatulyasthitayo vA teSAM teSAmavadhivibhaGgajJAnadarzane kSetrakAlarUpI viSayAvadhIkRtya parasparatastulye, natu dravyabhAvaviSayau, tAvaGgIkRtya tulyasthitikAnAmapi samyagdarzana vizuddhatapaHkarmAdikaM ca prAgbhavagataM kAraNaM pratItyAtidUraM tulayatA'bhAvAt , aveyakavimAnebhyastu parato'nuttaravimAneSvavadhiH jJAnadarzanarUpo bhavati, natu vibhaGgajJAnaM, mithyAdRSTinAM tatropapAtAbhAvAt , sa ca kSetrataH kAlatazcAsaMkhyeyo bhavati, dravyabhAvaistvanantaviSayaH, iha tiryachamanuSyANAM tulayasthitInAmapi kSayopazamatIvamandatAdikAraNavaicitryAt kSetrakAlaviSayayorapyavadhivibhaGgajJAnadarzanayovicitratA, na punastulayataivetIha tadvarjanaM 9-10-11 // 65 // gataM jJAnAdidvAram / atha dezadvAramamidhitsuridamAha NeraDyadevatitthaMkarA ya ohissaavahirA huMti / posaMti sabbao khalu, semA deseNa pAsaMti // 66 // narayikAzca devAzca tIrthakagazca narayikadevatIrthakarAH, co'vadhAraNe bhinnakramazca, avadheH avadhijJAnasyAbAhyA __ eva avadhyupalabdhakSetrasyAntarvattinaH, na kadAcanApi bAhyA bhavantItyarthaH, sarvato'vabhAsakatvAttadavadheH, pradIpavat , gothA-66 189|| Weibo For Private & Personal use only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUNiH | // 9 // tathA pazyanti sarvataH, khalurevArthaH, sarvAsveva dikSu vidikSviti, navavadherabAhyA bhavantItyasmAdeva sarvata ityasya labdhatvAt sarvato grahaNamatiricyate, naiSa doSaH, abhyantaratvAbhidhAne'pi sarvato darzanApratIteH, na khalavavadherabhyantaratve'pi sati sarve sarvataH pazyanti, kasyacidigantarAlAdarzanAt , vicitratvAdavadheH, tataH sarvato darzanakhyApanArtha sarvata ityuktaM, zeSAstiryagnarA eva dezena ekadezena pazyanti, natu zeSA dezata eva, tiryagnagaNAM dezataH sarvatazca yathAyogamavadhijJAnadarzanot , iti sAvadhAraNaM jJeyaM, athavA'nyathA vyAkhyAte nerayikAdevatIrthakarA avagheravAyA bhavanti, kortha ? niyatAvadhayo bhavanti, niyamenaiSAmavadhirbhavatIti bhAvaH, evaM cAbhihite saMzaya:-kiM dezena pazyanti uta sarvataH iti, tadapanodArthamAha pazyanti sarvataH khalu, natu dezataH apara Aha-nanu pazyanti sarvataH khalvityetAvadevAstAM avadheravAyA bhavantItyetanna yuktaM, yato niyatAvadhitvapratipAdanArthamidamucyate, niyatAvadhitvaM ca devanArakANAM "doNhaM bhavapaccaiyaM, taMjahA-devANaM neraiyANaM ceti vacanAt siddhaM, tIrthakRtAM tu pArabhavikAvadhisamanvAgamasyAtiprasiddhatvAt , ucyate, iha yadyapi "duhaM bhava" ityAdi vacanAnnArakAdInAM niyatAvadhitvaM labdhaM tathApi sarvakAlaM teSAM niyatAvadhiriti na labhyate tatkhyApanArthamevadherabAhyA bhavantItyuktaM, yadyevaM tarhi tIrthakRtAmavadheH sarvakAlAvasthAyitvaM virudhyate, na chadmasthakAlasyaiva teSAM vivakSaNAt, athavA kevalotpattAvapi, vastutastatparicchedagyApyaniSTatvAt , kevalena sutarI saMpUrNAnantadharmakavastuparicchitteH, zeSaM prAgvat // 66 / / gataM dezadvA / // 9 // Jain Education Inter For Privale & Personal use only Jainelibrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUNiH // 91 // gAthA-67 atha kSetradvAraM vivarISurAha saMkhijjamasaM khijjo, purisamavAhAi khittao ohI / saMbaddhamasaMbaddho, logamaloge ya saMbaddho // 67 // kazcit kSetrato'vadhiravadhimati jIve pradIpa prabhApaTalamiva sambaddho-lagno bhavati, jIvAvaSTabdhakSetrAdArabhya nirantaraM draSTavyaM vastu prakAzayatIti bhAvaH, kazcitpunarativiprakRSTaM tamovyAkulamantagalavattinaM pradezamullaMnya dUrasthitabhityAdipratiskhalitaprabhevAsambaddho jIve bhavati, kayA hetubhRtayA asambaddha ityAha-'purisamabAhAi'ti makAro'lAkSaNikaH, pUryate sukhaduHkhAbhyAmiti puruSaH tasmAdabAdhA apAntagalaM puruSAbAdhA tathA hetubhUtayA sambaddho'sambaddhazcAvadhiH kSetrataH kiyAn bhavatItyAha-sakhyeyo'saMsyeyazca yojanApekSayA bhavati, atrApi maH pUrvavat , asaMbadro'pyadhiH kSetrataH saMkhyeyAnyasaMkhyeyAni vA yojanAni syAt . evaM sambaddho'pi, puruSasyAvadhezcApAntarAlamapi saMkhyeyAnyasaMkhyeyAni vA yojanAni bhavati, sA ca puruSAbAdhA'sambadve evAvadhau bhavati, natu sambaddhe, tatra sambaddhatvenaiva tadasaMbhavAd iha cAsambaddha'vadhau apAntarAle caturbhaGgikA-saMkhyeyamantaraM saMkhyeyo'vadhiH 1, saMkhyeyamantaramasaMkhayA'vadhiH 2, asaMkhyeyamantaraM saMkhyeyo'vadhiH 3, asaMkhyeyamantaraM asaMkhyeyo'vadhiH 4, sambaddhe tvavadhau vikalapAbhAvaH, tadutthAnahetorantaralakSaNasya dvitIyapadasya tatrAbhAvAt , tathA'yamavadhioke'loke ca sambaddho'pi bhavati, iha lokazabdena lokAnto gRhyate, tathA pUrvasarikRtavyAkhyAnAt , For Private & Personal use only // 9 // Jain Education international
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 12 // dezato'bhyantarAvadhiH ra, puruSa sambadaH kintu lokAnta, ekadizvattA vAdyAvadhiH gAthA-68 atrApi caturbhaGgikA-puruSe sambaddho lokAnte ca, ayaM ca lokapramANAvadhireva 1, puruSe sambaddho na lokAnte, dezato'bhyantarAvadhiH 2, puruSe sambaddhaH kintu lokAnte, ekadigvartI bAhyAvadhiH 3, zUnyo'yaM bhaGga iti hArimadrIyA TIkA (aMgulasaMkhyeyabhAgavRddhikramamapekSya) tadasamyak, cUrNoM bhASye cApratiSedhAdasambhavahetvabhAvAcca (pradezavRdvikrama saMbhAvya) tathA na lokAnte sambaddho nApi puruSe sambaddho bAhyAvadhireva stokadezavartI 4, yastvaloke sambaddhaH sa puruSe niyamAt sambaddha eva, abhyantarAvadherevAlokadarzanasamarthatvAt // 67 / / gataM kSetradvAraM 13 / gai neraiyAIyA, hiTThA jaha vaNiyA taheva iha / iiDhI esA vaNijjaitti to sesiyAo'vi // 6 // gati rayikAdikA, gatigrahaNaM zeSasya indriyAdidvArakalApasyopalakSaNaM, tatA'yamarthaH-ye gatyAdayaH satpadaprarupaNAhetavo ye ca dravyapramANAdayo'STau dvAravizeSAste yathA adhastAnmatizrutayovarNitAstathaivehApi draSTavyAH, ayaM tu vizeSaH-ye pUrva matijJAnasya pratipattAraH prAguktAste'vadhijJAnasyApi pratipattAraH, navaraM pUrva mateH avedakA akaSAyiNo manAparyAyajJAninazca pUrvapratipannA uktAH iha tu pratipadyamAnA api draSTavyAH, yataH zreNidvaye vartamAnAnAmavedakAnAmakaSAyANAM ca keSAzcidavadhirutpadyate, yeSAM cAnutpannAvadhijJAnAnAM matizrutacAritrabatAM manaHparyAyajJAnaM prathamamevotpadyate, tatra manaHparyAyajJAninaH kecit pazcAdavadhijJAnasya pratipattAraH syuH, anyaccaanAhArakA aparyAptakAzca mateH pUrvapratipannA evoktAH natu pratipadyamAnakAH, iha tu // 12 // Jain Education Inter library.org
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIporasundarasU0 Ava0avacUmiH // 93 // ye pratipatitasasyavatvAstiyaGamanuSyebhyo devanArakA jAyante te apAntarAlagatyAdAbada dheH pratipadyamAnakA api pratipattavyAH, zaktimaGgo kRtyeti bhAvArthaH, pUrvapratinnAH punarye eva mateH prAguktAste eva draSTavyAH, navaraM dvitricaturindriyAsajJipaJcendriyatirazcau muktvA, te hi sAmbAda nasamyagdRSTayo mateH pUrvapratipattAra uktAH, avadhestu na pratipadyamAnakA nApi pUrvapratipannA iti, zeSaM tathaiva, etadeva vineyajanAnugrahAya savistaraM bhAvyate. tatraivaM satpadaprarUpaNAvicAra:-ko'pi ziSyo guruM pRcchati bhagavan ! avadhijJAnaM kimasti nAsti ? iti. guruhaniyamAdasti, yadyasti kathamavagantavvaM ?, gururAha-'gaIIdie'ityAdigAthAdvayoktagatyAdimArgaNAsthAnazilyA, tatra gatidvAre caturvidhAyAmapi gatau avadheH pUrvapratipannA niyamataH santi. anye tu bhAjyAH 1, indriyadvAre ekadvitricaturindriyeSabhayAbhAvaH, paJcendriyeSu gativat 2, pRthvyaStejovAyuvanaspatiSabhayAmA: maka yeSu gativat 3, triSu yogeSu gativat , manorahitavAgyogeSu kevalakAyayogeSu cobhayAbhAvaH .. triSyati vedeSu gatizTha, avedeSu tUmayAmapi bhAjyaM 5, evaM kapAyadvAre'pi 6, uparitanISu tisRSu lezyAsu gativat, tivAdyAsu AdhAH santi navitare 7, samyaktvadvAre nizcayavyavahArAbhyAM vicAraH, tatra vyavahAgnayamatena mithyAdRSTiH samyagdRSTizvAvadheH pratipattA, pUrvapratipannastu samyagdRSTireva, nizcayamatena tu pratipadyamAnakaH pUrvapratipannazcAvaveH samyagdRSTireva 8, jJAna darzanadvArayorgativat 9-10, saMyatAsaMyatA gativat 11, sAkogepayoge gativat , anAkAropayAge AdyA, nAnye 12, AhArakA gativat anAhArakAcApAntarAlamatau AdhA apare // 13 // For Private Personal use only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrodhIrasundarasU0 Ava0avaNiH // 14 // gAthA-60 ca saMbhavanti, apratipatitasamyaktvAnAM tiryaGmanuSyebhyo devanArakatvenotpadyamAnAmAmavadheH pratipattarapi saMbhavAt 13, bhASakaparIttadvArayoH prAgvat 14-15, paibhiH paryAptibhirye paryAptAste AdyAH santi, anye bhAjyAH, aparyAptA SaTparyAptyapekSayA karaNAparyAptoste dve saMbhavanti 16, mUkSmAdIni dvArANi catvAri dravyapramANAdIni aSTau ca prAgvat // uktamavadhijJAnaM, taccaturdhA-dravyAdibhedAt, tatra dravyato'vadhijJAnI jaghanyato'nantAni rUpidravyANi, utkarSataH sarvANyapi rUpidravyANi jAnAti pazyati ca 1, kSetrato jaghanyato'GgulasyAsaMkhyeyabhArga utkarSato'loke lokapramANamAtrANi saMkhyAtItAni khaNDAni, kAlato jaghanyato'saMkhyeyabhAgamAvalikAyAH utkarSato'saMkhyo utsalippiNyavasappiNIH, bhAvataH jaghanyAto'nantAn bhAvAn utkarSato'pyanantAna bhAvAn sarvabhAvAnAM jAnAti pazyati ca // 68 // ____ eSa cAvadhiH Rddhi vizeSo varNyate, tata RddhipratipAdanAvasarAt zeSarddhayo'pi varNyante tA evAha Amosahi viSposahi khelosahi jallamosahI ceva / saMbhinnaso ujjumai, savvosahi ceva boddhabbo // 69 // AmarSaNamAmarSaH saMsparzanaM sa evauSadhiryasyAsau AmaSidhi-karAdisaMsparzanamAtrAdeva vyAdhyapanayanasamartha, labdhilabdhimatorabhedopacArAt sAdhurevAmaSidhilabdhirityarthaH, evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA, tathA matrasya purIpasya vA'vayavo viDityucyate, anyetvAhuH-viDiti-viSTA 'pa' iti prazravaNaM te-auSadhiryasyAsau viDauSadhiH, // 94|| Jain Education Intere For Private & Personal use only d inelibrary.org TAGI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarama Ava0 avacUrNi // 95 // tathA khela :- "lemA jallo - malaH sugandhAzcaite bhavanti viDAdayastallabdhimataH, iyamatra bhAvanA - iddAmapiciH kasyApi zarIraikadeze utpadyate, kasyApi sarvasmin zarIre tenAtmAnaM paraM vA yado vyAdhyapanayanabuddhayA parAmRzati tadA tadapagamo bhavati, viDAdibhirapi tallabdhimanto yadA''tmAnaM paraM cA rogApagamabuddhadhA parAmRzanti tadA tadrogApagamaH, yaH sarvairapi zarIradezaiH zRNoti sa saMbhinna zrotAH, yadvA zrotAMsi - indriyANi saMbhinnAni ekaikazaH sarvaviSayairyasya sa saM sabhinna zrotAH, ekatareNApIndriyeNa samastAparendriyagamyAn viSayAn yo'vagacchati sa ityarthaH, athavA zrotAMsi - indriyANi sambhinnAni ekaikazaH sarvaviSayeryasya saMbhinnAni parasparata ekarUpatAmApannAni yasya sa tathA, athavA dvAdazayojanavistRtasya cakravartikaTakasya yugapad bruvANasya tatsUryasaMghAtasya vA yugapadAsphAlayamAnasya sambhinnAn zabdAn zRNoti sa tathA evaM ca saMminazrotRtvamapi labdhireva, RjvI - prAyo ghaTAdimAtragrAhiNI matiH RjumatiH, vipulamatimanaH paryAyajJAnApekSayA kiJcidavizuddhataraM manaHparyAyajJAnameva tathA vimUtrakezanakhAdayo'vayavAH surabhayo vyAdhyapanayanamamarthatvAdauSadhayo yasyAsau savaiSidhiH, yadvA sarvA AmaSaiSadhyAdikA auSadhayo yasyaikasyApi sAdhoH saH evamete RddhivizeSA boddhavyAH ||69 // eva cAraNaAmIvisa kevalI ya maNanANiNo ya puvvadharA / arahaMta cakavaTTI, baladevA vAsudevAya // 70 // gAthA - 70 // 95 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0|| Ava0 avacUrNiH / / // 16 // __atizayagamanAgamanalabdhiApanAcAraNAH, te ca dvidhA-jaMghAcAraNA vidyAcAraNAzca, ye cAritratapovizeSasya / prabhAvataH samudbhutotizayagamanAgamanalabdhisaMpannAste jaMghAcAraNAH, te ca prathamotpAtena trayodazaM rucakaM dvIpaM yAnti, valantaH prathamotpAtena naMdIzvare dvitIyena yato gatAstatrA''yAnti, Urdhvamekenaiva meruzikharapANDukavanaM, valanta ekena nandanavanaM dvitIyena svasthAnaM eteSAM hi cAritraprabhAvato labdhiH syAt tato labdhyupajIvanenautsukyabhAvataH pramAdasaMbhavAcAritrAtizayanibandhanA labdhirapi hIyate, tato valanto dvAbhyAmutpAtAbhyAM svasthAnaM yAntIti, ye punarvidyAvazataH samutpannagamanAgamanalabdhayaste vidyAcAraNAH, te cakenotpAdena mAnuSottaraM dvitIyena naMdIzvaraM yAnti, ekenaiva svasthAnaM, Urdhvamekena nandanaM dvitIyena pANDakavanaM, valanta ekenaiva svasthAnaM, te ravikarAnapi svIkRtya gacchanti, jaghAcAraNAstvevameva, vidyAcAraNA hi vidyAvazAt syAt , vidyA ca parizIlayamAnA sphuTA sphuTataga jAyate, tataH pratinivartamAnasya zaktyatizayasambhavAdekenavotpAtena svasthAnamAyAti / tathA Asyo-daMSTrAstAsu viSaM yeSAM te AzIviSAH, te dvidhA-jAtitaH karmatazca, jAtito vRzcikamaNDUkoragamanuSyajAtayaH, vRzcikaviSaM hi utkapato (pra. addha)bharatakSetrapramANaM zarI vyAmoti, maNDUkaviSamapi bharatakSetramAnaM, bhujaGgamaviSaM jambUdvIpapramANaM, manuSyavipaM samayakSetramAnaM, kamatazca paJcendriyatiryagyonayo manuSyAH devAvAsahasrArAta , ete hi tapazcaraNAnuSThAnatojyato vA guNata AzIviSavRzcikabhujaGgAdisAdhyA kriyAM kurvanti, zApapradAnAdinA paraM vyApAdayantItibhAvaH, devAstvaparyAptAvasthAyAM tacchaktimanto jJeyAH, te hi pUrva narabhave samupAntiAzIviSalabdhayaH sahasrArAntadeveSvabhinavotpannA // 96 // Sain Education inte For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasUba Ava0 avarNiH // 17 // gAthA-7 aparyAptAvasthAgaM prAgbhavavikAzIviSala visaMskArAdAzIvipalabdhimanto vyavahiyante. tataH paraM tu paryAptAvasthAyAM saMskArasthApi nivRttirinina sadvyapadezabhAjaH, te'pi zApAdinA paraM vyApAdayanti tathApi na lazvivyapadezaH, bhavanatya yatathArUpamAmayamya sarvasAdhAraNayAt , guNapratyayo hi sAmarthya vizepo labdhiritiprasiddhaH, kevalinazca prasiddhAH. manojJAnina iti manaHparyAya jJAna vipulamanirUpaM gRhyate, RjumatirUpasya prAgeva gRhItatvAt. tatra vipulaM bahuvizepopeta vastu manyate, gRhaNAtItyarthaH, pUrvANi dhAgyanti pUrvadhaga-dazacaturdazapUrva vidaH, ete hi sarve cAraNAdayo labdhivizeSAH / / 70 // iha cAIcaM cakravartitvaM ca RddhayaH pratipAditAH, tatra tadatizayapratipAdanArthamAha solaparAyasaharasA savvavaleNaM tu saMkalanivaddhaM // achati vAsudevaM agaratamI ThiyaM saMtaM // 71 // poDaza rAjasahakhANi sarvaklena, hastyazvasthapadAtirUpeNAnvitAni zrAbalAniyaddhaM acchanti, dezIvacanametat AkarpatItyarthaH, agaDataTe-kRpataTe sthitaM santam / / 72 / / dhittaNa saMkalaM so vAmagahattheNa aMchamANANaM // a~jijja va liMpijja va mahubhahaNaM te na cAyatti // 72 // gAthA-7 // 17 // For Private & Personal use only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 98 // - gRhItyA zrRMgvalomaso vAmahastena aMchamANANaMti-AkarSatA muMjIta pATakAdi viliMpetu tanu, te madhumathanaM na zankuvanti, AkraSTumiti vAkyazeSaH // 73 // dosolA batIsA, savvavaleNaM tu saMkalanibaddhaM // aMchati cakvaTi, agaDataDaMmI ThiyaM saMtaM // 73 // dvau SoDazakAvityabhidhAnaM vAsudevAccakravartino dviguNaRdvikhyApanArtha', rAjasahastrANIti gamyate, zeSaM sugamaM prAgvat / // 74 // ghittUNa saMkalaM so, vAmagahatyeNa aMchamANANaM // muMjijja va lipijja va, cakkaharaM te na cAyati // 74 // jaM kesavassa u balaM, taM duguNaM hoi cakvaTTissa // tatto balA balavagA, aparimiyabalA jiNavariMdA // 75 // yat kezavasya tu balaM tadviguNaM bhavati cakravartinaH, tataH-zeSalokabalAd balA-baladevA balavantaH, kezavApekSayA tvarddhabalAH, niravazeSavIryAntarAyakSayAdaparimitaM calaM yeSAM te'parimitabalAH jinavarendrAH // gAthA gaathaa||98 Sain Education Internat For Private & Personal use only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIghorasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 99 // tadevamuktA labdhayaH, etAvAnyAsAmapi kSIrAzrayamadhvA zravasa pirAzravApabuddhibIjabuddhipadAnusAritvakSINamahAnasatvaprabhRtilabdhInAmuvalakSaNaM tena tA api pratipattavyAH, tatra eMDrekSucAriNInAM gavAM lakSasya kSIramardvArddhakrameNa dIyate, yAvadevamekasyAH pItagokSIrAyAH kSIraM tatkila cAturakyamityAgame gIyate, tadyathopabhujyamAnamatIva manaH zarIra pralhAdaheturupajAyate, tathA yadvacanamAkarNyamAnaM manaHzarIrasukhotpAdanAya prabhavati te kSIrAzravAH, kSIramiva vacanamAsamantAt zravantIti zrIgazravoH evamagre'pi madhvapi kimapyatizAyi zarkarAdi madhuradravyaM draSTavyaM sarpiH dhRtaM koSTha iva dhAnyaM yeSAM buddhirAjAryamukhAdvinirgatau tadavasthAveva sUtrArthe dhArayati na kimapi kAlAntarespi tayorgalati te koSThabuddhayaH ekamapi sUtrapadamavadhArya zeSazrutamapi tadavasthameva ye'vagAhante te padAnusAribuddhayaH yeSAM punarbuddhirekamarthapadaM tathAvidhamanusRtya zeSazrutamapi yathAvasthitaM prabhUtamarthamavagAhate te bIjabuddhayaH, yeSAM bhikSA'nyairbahubhirayupabhujyamAnA na niSThAM yAti, kintu taireva jimitaiH te'kSINamahAnasAH, AdigrahaNAt gaNadharatva pulAkatvatejaH samudghAtAhAra kazarIrakaraNAdi labdhayo jJeyAH, arhancacaladevatvavAsudevatva cakritvasaM bhinnazrotatvajaMdhAcAraNapUrvadharatvAnItyetAH sapta labdhayo bhavyastrINAM nopajAyante abhavyapuruSANAM RjumativipulamatitvalabdhI api abhavya strINAM madhvAsravakSIrAsravasarpirAsravalabdhayo'pi zeSAstu bhavantIti sAmarthyAdavasIyate // 99 // idAnIM manaH paryAyajJAnalabdhinirupaNAyAM tatsAmAnyata upadiSTamapi viSayasvAmyAdivizeSopadarzanAya jJAnapaJcakakramAyAtamabhidhitsurAha // 99 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-7 zrIdhIsundarasU0 Ava0avacUrNiH // 10 // maNa rAjjavatANaM puNa jaNamaNa ninivisthapAghaDaNaM mAgumakhitanivaddhaM guNapaccaiyaM carittavao // 7 // ganaHparyavajJAna prAkisaritAbda, piNArtha, sa cAva ijJAnAdidaM gyAdi bhedA bhinnamiti vizeSayati aravijJAnamadinasamyaSTerapi bhavati, manaHparyAyajJAnaM punalamattasaMpalAmapidhyAya namAinava, tacca dravyataH saMjJimanodravyaM vipayaM kSetrato manuSyakSetragocaraM kAlato tItAnAgatAlayomAsaMkhyebhAgavipayaM, bhAvato manogatAnantaparyAyAlambana, tato'vadhibhinna, janamanobhiH paricitinto'rthaH sa prakaTyate-prakAzyate'neneti janamanaH pa-icintitArthaprakaTanaM, mAnuSa kSetrAnibaddhaM, na tabda hirga vasthitaprANimanodravya viSayani ti bhAvaH, guNAH kSAtyAdayaste pratyayAH-kAraNAni yasya tad guNa pratyayaM, cAritravato'pramattasaMyatasyaiva idaM syAt , idaM ca sAmAnyatazcaturvidhaM prajJaptaM, tadyathA dravyata RjumatignantAnantAdezikAn manobhAvapapi.tapuTrala skandhAna jAnAti, tAneva vipulamativizuddhatarAn , kSetrata RjumatiradholaukikagrAmeSu yaH sarvAdhamtana AkAzapradezapratarastaM yAvat Urca yAvajjyotizcakrasyoparitalaM tiryag yAbadaddhattIyadvIpasamudreSu arddhavatIyADulahIneSu saMjinAM paJcandriyANAM paryAptAnAM manogatAna bhAvAna jAnAti, vipulamatiddhatRtIyAMgulairabhyadhikepu, kAlata RjumatiratItapanAgataM ca palyopamAsaMkhyeyabhAgaM vipulamatiradhikaMtaravizuddhataraM ca bhAvata RjumatiranantAn , vipulamatistAne prAdhikatarAn bhAvAn , idaM // 10 // Jain Education Intemente elibrary.org
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNi : // 101 // ca manodravyANAM paryAyAnavagRhya upajAyate paryAyAzca vizeSAH, vizeSagrAhakaM ca jJAnaM, ato manaHparyAyajJAnameva bhavati natu manaHparyAyadarzanamiti, manaHparyAyajJAnI ca sAkSAt manodravyaparyAyAnavapazyati bAhyAMstu tadviSayabhAvApannAn anumAnato jAnAti, kutaH ? manaso mUrttamUrttadravyAlaMcanatvAt chadmasthasya cAmUrttadarzanavirodhAt satpadaprarUpaNAdayastu avadhijJAnavadavagantavyAH, nAnAtvaM cAnAhArakAparyAptakau na pratipadyamAnako nApi pUrvapratipannAviti // atha kevalajJAnaM pratipAdayannAha aha savvadavvapariNAmabhAvaviSNattikAraNamaNaMtaM / sAsayama paDivAi egavihaM kevalanANaM // 77 // atha-prakriyApraznAnantarya maGgalopanyAsa prativacanasamuccayeSviti vacanAt iha athazabda upanyAsArthaH, sarvANi ca tAni dravyANi ca jIvAdIni teSAM pariNAmAH- prayogavisrasobhayajanyA utpAdAdayaH payAryAH sarvadravyapariNAmAsteSAM bhAvasattA svalakSagaM svaM svamasAdhAraNaM rUpamityarthaH tasya vizeSeNa jJapanaM vijJaptiH vijJAnaM vA vijJaptiH, pariccheda ityarthaH, tasyAH kAraNaM hetuH sarvadravyapariNAmabhAvavijJaptikAraNaM, jJeyAnantatvAdanantaM zazradbhavaM zAzvataM sadopayogavaditi bhAvArthaH, na pratipAti apratipAti, sadAvasthAyIti, nanu yat zAzvataM tadapratipAtyeva tataH kimanena vizeSaNena ?, ucyate, zAzvataM nAmA'navarataM bhavaducyate tacca kiyatkAlamapi bhavati yAvadbhavati tAvannirantarabhavanAcchAzvataM gAthA- 77 gAthA - 78 // 101 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrISIrasundarasU. Ava0avacarNiH // 102 // gAthA-78 tataH sakalakAlabhAvipratipayarthamapratipAtivizeSaNopAdAnaM, eSaH tAtparyArthaH anavarataM sakalakAlaM ca bhavati, athavA ekapadavyabhicAre'pi vizeSaNavizeSyabhAvapratItijJApanArtha vizeSaNadvayopAdAnaM, tathAhi-zAzvatamapratipAtyeva, apratipAti zAzvatamazAzvataM bhavati, yathAvadhijJAnaM ekavidhamekaprakAraMtadAvaraNakSayasyaikarUpatvAt , kevalaM ca tadjJAnaM ceti yojitameva, athavA kevalaM-matyAdinirapekSaM jJAna-saMvedanamityasamastaM iha tIrthakaraH samupajAtakevalAlokastIrthakaranAmakarmodayatastathA bhavasvAbhAvyAdupakAryakRtopakArAnapekSasakalasattvAnugrahAya saviteva prakAza-dezanAmAtanoti, tatrAvyutpanna vineyAnAM keSAJcideva zaGkAM bhavettIrthakRto'pi tAbadrvya zrutaM dhvanirUpaM vidyate, dravyazrutaM ca bhAvazrutapUrvakaM, tato bhagavAnapi zrutajJAnIti tadAzaGkApanodArthamAha kevalaNANeNattthe gAu' je tattha paNNavaNajoge / te bhAsai titthayaro vayajoga suyaM havai sesaM // 7 // iha tIrthakaraH kevalajJAnenArthAn-dharmAstikAyAdIn mUrttAmarttAnabhilApyAnabhilApyAn jJAtvA-vinizcatya, kevalajJAnenaiva jJAtvA natu zrutajJAnena, tasya kSayopazamikabhAvAtikramAt sarvakSaye dezakSayAbhAvAt , ye tatra, teSAmarthAnAM madhye prajJApanAyogyAH abhilApyA ityarthaH, tAn bhASate netarAn tAnapi prajJApnAyogyAn bhASate, na sarvAn , teSAmanantatvAdvA, caH kramavartitvAdAyuSaH parimitatvAca bhASitumazakyatvAt , kintu katipayAne // 102 // Jain Education Inte For Private & Personal use only fellainelibrary.org
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarama0 Ava0avaNiH // 10 // vAnantabhAgamAtrAn , tatrApi tAn katipayAneva bhASate grAhakApekSayA yogyon , tatrApi yAvanmAtre bhaNite zeSa svayamabhyuhitumISTe tAvanmAtra', natvabhyUhyamapi, tatra kevalajJAnopalabdhArthAbhidhAyakaH zandarAziH procyamAnastasya bhagavato vAgyoga eva bhavati, na zrutaM, tasya bhASAparyAptyAdinAmakarmodayanibaMdhanatvAt , zrutasya ca kSAyopazamikatvAta , sa ca vAgyogo bhavati zruta' zeSamityapradhAnaM-dravyazrutaM, zrotRNAM bhAvazrutakAraNatayA dravyazrutamiti vyavahi yata iti tAtparyArthaH, anyatvevaM paThanti-'vaijoga sua havai tesiM' tatrAyamarthaH teSAM zrotAM zrutakAraNatvAt sa vAgyogaH zrutaM bhavati, athavA vAgyogaH zrutaM-dravyazrutameveti / tadevamukta' kevalajJAnasvarUpaM, athAsya gatyAdidvAraviSayA satpadaprarUpaNAtA dravyapramANAdIni ca vibhAvyate, tatra satpadaprarUpaNatAyAM gatyAdIni viMzatidvArANi aGgIkRtya yathAkramaM siddhigatI manuSyagatau ca kevalajJAnaM, atIndriyeSu, trasakAyAkAyayoH, sayogAyogayoH, avedeSu, apAyeSu, salezyAlezyayoH, samyagdRSTiSu, kevalajJAniSu, kevaladarzaniSu, saMyateSu, tathA nosaMyatA noasaM yatAca nosaMyatAsaMyatAH siddhAsteSu ca, evamagre'pi nozabdo'bhyuyaH sAkArAnAkAropayogayoH AhArakAnAhArakayoH bhASakAbhASakayoH parIteSu noparIttAparitteSu ca paryApteSu noparyAptAparyApteSu ca bAdareSu nosUkSmavAdareSu ca nosaMzyasaMjJiSu bhavyeSu nobhavyAbhavyeSu ca carameSu, bhavasthakevalinAM caramatvAt , acarameSu ca siddhAnAM bhavAntaraprAptyabhAvAdacaramatvAt , pUrvapratipanapratipadyamAnakayojanA svadhiyA kartavyA, dravyapramANadvAre pratipadyamAnakAnAzrityota.rSatA'STottara zataM kevalinAM prApyate, pUrvapratipannAzca jaghanyata utkarSatazca koTIpRthavatvapramANA bhavasthakevalinaH gAthA-79 // 103 // For Private & Personal use only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundaram 0 avacUrNi // 104 // Jain Education Inter prApyante, siddhAH anantAH, kSetrasparzanAdvArayostu jaghanyato lokasyAsaMkhyeyabhAge kevalI labhyate, utkarSatastu sarvaloke, kAdvAre sAdyaparyavasita' kAla' sarvospi kevalI bhavati, antara tu kevalajJAnasya na vidyate, pratipAtAbhAvAt, bhAgadvAra mativat bhAvadvAre kSAyike bhAve, alpabahutvadvAra mativat / tacca kevalajJAna samAsatacaturvidha' prajJaptaM, dravyAdibhedAt tatra dravyataH sarvadravyANi jAnAti pazyati ca, kSetrataH sarvakSetraM, kAlataH sarvakAla', bhAvataH sarvAn bhAvAn // 78 // ukta' kevalajJAnaM tadabhidhAnAcca naMdI, tadabhidhAnAtmaMgalamiti // tadevaM maGgalasvarUpAbhidhAnadvAreNa jJAnapaJcakamukta', iha zrutajJAnenAdhikAraH tathA cAha itthaM puNa ahigAro suyanANeNaM jao surANaM tu // sANamapaNo'vi a aNuogu paIvadiTThanto // 79 // atra punaH prakRte'dhikAraH zrutajJAnena yataH zrutajJAnenaiva zeSANAM - matyAdijJAnAnAmAtmano'pi cAnuyogo - vyAkhyAna, kriyate iti vAkyazeSaH, svaparaprakAzakatvAttasya, tathA ca pradIpadRSTAntaH - yathA pradIpaH svaparaprakAzakatvAt sa eva hi gRhe'dhikriyate evamihApi zrutajJAnamiti bhAvaH / // iti pIThikAvacUriH samAptA // samprati maGgalasAdhyaH prakRto'nuyoga upadarzyate sa ca paraprakAzakatvAdguvayatatvAcca zrutajJAnasya, nanvAvazyakasyAnuyogaH prakRta eva punaH zrutajJAnasyetyayuktaM ? ucyate, AvazyakamidaM zrutAntargatamityetadarthaprakAzakatvAdeta . gAthA - 79 // 104 // lainelibrary.org
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundaram 0 Ava0 avacUrNiH // 105 // dvAkyasyetyadoSaH nanu yadyAvazyaka syAnuyogastadAvazyakaM kimaGga aGgAni zrutaskandhaH zrutaskandhAH, adhyayanamadhyayanAni uddezaka uddezakAH ? ucyate, AvazyakaM zrutaskandhaH adhyayanAni ca na zeSavikalpAH, nanu nandIvyAkhyAne aGgAnaGgapraviSTazruta nirUpaNAyAmanaGgatAbhihitaiva tatazca kimaMgamaMgAnItyAdyAzaMkAyA anupapattiriti, ucyate, na avazyaM ararat indhyayanArthakathanaM kartavyamiti tadvyAkhyA'niyama pradarzanArthatvAdadoSaH, akRte ca AzaGkA saMbhavati, nanu maMgalArtha zAstrAdau avazyameva nadyabhidhAnAt kathamaniyama iti, ucyate, jJAnAbhidhAnamAtrasyaiva maGgalatvAt, PrasaranrthAbhidhAnaM kartavyaM tadakaraNe cAzaMkA bhavati kiJca - Avazyaka vyAkhyAnArambhe zAstrAntarakhyA khyAnArambho'yukta eva zAstrAntara' ca nandI, pRthak zrutaskandhatvAt nanu yadyevaM tavazyakazrutaskandhAnuyogAraMbhe kimiti tadanuyoga iti ucyate, ziSyAnugrahArthaM natvayaM niyama iti apavAdapradarzanArtha vA etadukta' bhavatikadAcit puruSAdyapekSayA utkrameNApi, anyAraMbhe'pi cAnyadvayAkhyAyate iti, tatra zAstrAbhidhAnamAvazyaka zrutaskandhaH, tadbhedAzcAdhyayanAni, tasmAdAvazyaka nikSeptavyaM zrutaskandhatha, kiJca kimida' zAkhAbhidhAnaM pradIpAbhidhAnavadyathArthAbhidhAna Ahozcit palAzAbhidhAnavada yathArthAbhidhAna ? uta DitthAdya bhidhAnavadanarthakameveti parIkSya, yadi ca yathArtha tata upAdeyaM tatraiva samudAyArthaparisamApteriti, ataH zAstrAbhidhAnamevAlocyate zramaNAdibhiravazyamubhayakAlaM kartavyamityAvazyaka, yadvA jJAnAdiguNakada cakaM mokSo vA A-samantAdvazyaH kriyate'nenetyA tannAmAvazyakaM, taccaturvidha- nAmAdibhedAt, tatra yasya jIvasyAjovasyomayasya vA''vazyakamitinAmakriyate tannAmAvazyakaM, tathA gAthA - gaathaa||10
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ el zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 106 // gAthA-78 kASThakarmAdiSu akSavarATAdiSu vA sadbhAvasthApanayA'saddhAvasthApanayA vA yadAvazyakamiti sthApyate tat sthApanAvazyaka, dravyAvazyakaM dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato yasyAvazyakamiti pada zikSitaM sthitaM jitaM mitaM parijitaM nAmasamaM ghoSasamaM ahInAkSara anatyakSara avyAviddhAkSara askhalitaM amilita, avyatyAneDitaM pratipUrNaghoSaM kaNThoSThavipramukta vAcanopagata bhavati sapuruSo dravyAvazyaka, tatra zikSitaM-paThanakriyayA antaM nIta', tadevAviramaNatazvetasi sthitatvAt sthita', parAvartana kurvataH pareNa vA kvacitpRSTasya yat zIghramAgacchati tajita, akSarasaMkhyayA padasaMkhyayA vA paricchina mita, pari-samantAt jita parijita, parAvartanaM kurvato yatkrameNo krameNa vA samAyAtIti bhAvaH, nAmasamaM-yathA kasyacit svanAma zikSitaM sthita jita mitaM parijita ca syAt , tathaiva tadapIti bhAvaH yathA guruNAbhihitA ghopAstathA yatra ziSyeNApi samuccAryante tad ghoSasama, ekenApyakSareNAhInamahInAkSaraM, ekenApyakSareNAvadhikamanatyakSara', tathA na vyAviddhAni viparyastaratnamAlAgataratnAnIva viparyastAnyakSarANi yatra tadavyAviddhAkSaraM, upalazakalAdyAkulabhUbhAge lAgalabhiva yana skhalati tadaskholata', anekazAstrasaMbaMdhIni mUtrANyekatra mIlayitvA yat paThayate tat molita yanna tathA tadamIliA, avyatyAneDita asthAnaviratirahita', A evaM pranipUrNa' hInAdhikAkSarAbhAvAt . pratipUrNa ghoSaM guruvatsamyagudAttAdighoSANAmuccAraNAt , vAcanayA-praznena pagvita nayA unprekSayA dharmakathayA upagata prApta' vAcanoSagata, zeSaM sugamam / no bhAgamato dravyAvazyaka vidhA, zarIdravyAvazyaka sugame, tadvyatirikta vidhA laukikaM kuprAvacanikaM // 1.6 // Jain Education Inte For Private & Personal use only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIsundarasU0 Ava0acUrNiH // 107 // lokottaraM ca, tatra ye ime rAjezvaratalasaramADaMtrikAdayaH prAtarutthAya zarIracintAmukhadantaprakSAlanarAjakAryAdi kurvanti tallaukika dravyAvazyakaM, ye punazcarakapramukhAH parivAjakAH prAtarutyAya skandAdidevatAgRhasaMmArjanopalepanadhUpanAdikurvanti tat kuprAvacanikaM dravyAvazyakaM, yatpunarete zramaNaguNamuktayoginaH SaijIvanikAyaniranukaMpA hayA ibodAmAno gajA iva niraMkuzAH pANDurapaTapAvaragA jinAnAmanAjJayA svacchandaso vihutyobhayakAlamAvazyaka karaNAyopatiSThante tallokottaraM dravyAvazyakaM, bhAvazUnyatvenAbhipretaphalAbhAvAt / bhAvAvazyakamapi dvidhA-Agamato noAgamataca, tatrAgamato bhAvAvazyakaM AvazyakajJAtA upayuktaH, tadupayogAnanyatvAt , athavA AvazyakArthopayogapariNAma eva, noAgamatastridhA-laukikAdibhedAt , tatra yat pUrvAhaNe bhAratavyAkhyAnaM aparAhaNe rAmAyaNavyAkhyAnametallaukikaM bhAvAvazyaka, yatpunarete carakAdipAkhaNDasthA nijanijadevatAsmaraNajApapramukhamanuSThAnaM prakurvanti tat kuprAvacanikaM bhAvAvazyakaM, yat punaH zramaNAdizcaturvidhaH saMgha ekAnte vizuddhacitta ubhaSakAlaM pratikramaNaM kurute tallokottaraM bhAvAvazyaka, jJAnakriyArUpobhayapariNAtmakatvAt , mizravacanacAtra nozabdaH, anenaiva ca lokottareyohAdhikAraH, asya cAmUnyekAthikAni Avazyaka 1 mavazyakaraNIyaM 2 dhravaM 3 kAyanigraho 4 vizuddhiH 5 adhyayanapaivargaH 6 nyAyaH 7 ArAdhanA 8 mArga 9 iti, AvazyakazabdavyutpattipradarzikA ceyaM gAthA-"samaNeNa sAvaeNa ya avassakAyavyaM havai jmhaa| anto aho nisissa ya tamhA AvassayaM nAma // 1" [anu0 3] gAthA-79 // 107 // For Privale & Personal use only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNi // 108 // Jain Education Intersall zrutamapi caturdvA nAmAdibhedAt tatra nAmasthApane pratIte, dravyazrutaM dvidhA - Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA anupayuktaH, noAgamatastrividhaM, izarIrabhavyazarIre prAgvat, sadvyatirikta tu pustakapatranyasta', bhAvazruta dvidhA - Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtopayuktaH, noAgamato dvidhA-laukika lokottara ca tatrAdyaM bharatarAmAyaNAdi, dvitIyaM dvAdazagaM gaNipiTaka Avazyaka ca noAgamato bhAvazruta, nozandokadezavacanaH, tasya cemAnyekArthikAni zrutaM 1 sUtra 2 granthaH 3 siddhAntaH 4 pravacanaM 5 ojJA 6 vacanaM 7 upadezaH 8 prajJApanA 9 AgamaH 10, skandho'pi caturddhA tatrAdyabhedau pratItau dravyaskandho dvidhA AgamAdibhedAt, tatra AgamataH prAgvat, noAgamato'pi prazvatridhA Adyabhedau, pratItau tadvyatiriktastrividhaH, sacitto'citto mizrazva, sacitto dvipadAdiH acitto dvayaNukAdiH mizraH senAderdezAdirvA, bhAvaskandho dvidhA - Agamato jJAtA upayuktaH, noAgamatastvidamAvazyakaM nozabdo dezavacanaH sakalazrutaskandhApekSayA'vazyakazrutaskandhasyaikadezatvAt, sAmAyikAdInAM zrutavizeSANAM skandhaH zrutaskandhaH, AvazyakaM ca tat zrutaskandhazca AvazyakazrutaskandhaH / nanu kasmAdidamAvazyakaM paDadhyayanAtmakaM ?, ucyate, paDarthAdhikArabhAvAt, te cAmI sAmAyikAdInAM yoga' jJeyo:- "sAvajjajogaviraha 1 ukkittaNa 2 guNavao a paDivattI 3 khaliassa 4 niMdaNA vaNati gaccha 5 guNadhAraNA 6 ce ||1|| [anu0 6 vi0 90 2] / gAthA-5 // 108 // ainelibrary.org
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIratundarasU0 zrAva gaNiH // 109 // gAthA-77 sahAvayena-pApena vartanta iti sAvadyAste ca te yogA-vyApArAzceti teSAM vitiH-viramagaM, sAmAyikArthAdhikAraH 1, utkIrta neti guNotkIrtanA arhatAM caturvizatistavasya 2, guNA:-jJAnAdayo mRlottarAkhyA vA tadvataH prati pattiH vandanAdhyayanasya 3, caH samuccaye, skhalitasyeti-zrutazIlasvalitasya nindanA 4, pratikramaNasya caritrAtmano vraNacikitsA-aparAdhavraNasaMgehaNaM kAyotsargasya 5, apagatavraNAticAramu pacitakarmavizaraNArtha- anazanAdiguNasaMdhAraNA pratyAkhyAnasya, 6, ko'rthaH ? anantaroktapaJcavidyAvazyakAnuSThAnena apagatA ye vratAnAmaticArAstebhyo ye itare sAmAyikAdikAyotsargAntapaJcavidhAvazyakAdazuddhAstarupacita' yatkarma tadvizaraNArthamanazanAdiguNasaMdhAraNA pratyAkhyAnasyAdhikAraH, idamukta' bhavati-iha kecidaticArA mandaklezajanitAH kAyotsargAvasAnAvazyakAnuSThAnato'pi nivartante, apare tvadhikatarasaMklezanivatitAstapaHzodhyA bhavanti taiyadupacitaM karma tannirjaraNArthamanazanAguiNapratipattiradhikAraH paSThAvazyakamya 6 tatra prathamamadhyayanaM sAmAyikaM, samabhAvalakSaNatvAccaturvizatimtavAdInAM ca tadbhedatvAt prAthamyamasya, asya ca mahApuramyeva catvAryanuyogadvAgagi, anuyogaH-sUtrasya vyAkhyAna tasya dvArANIva dvArANi tatpravezamukhAni, yathAhi-akRtadvAra nagaramanagarameva syAt . kRtaikadvAramari hastyavAdisaMkulatvAduHkhasaMcAra, kRtavaturmUladvAraM tu pratidvArAnugataM sukhAdhigama', evaM samAyikapuramapyavimogarAyadvArazUnyamazakyo dhigama' syAt , kRtai kAnuyogadvAramapi kRcchNa drAdhIyasA ca kAlenAdhigamyate, vihitasaprabhedopakramAdidvAracatuSTayaM tu sukhAdhigamaM alpIyasA ca kAlenAdhigamyate, tataH phalavAnanuyogadAgepanyAsaH, tAni cAmUni-upakramo nikSe gAthA-78 // 109 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrodhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 110 // gAthA-88 po'nugamo nayazca, tatra zAstramupakramyate-samIpamAnIyate nikSepasyAnenetyupakramaH zAstrasya nyAsadezAnayanamityarthaH, nikSepayogyatApAdanamiti yAvat , upakramAntargatabhedaihi vicArita nikSipyate, nAnyathA, nikSepa nikSepo-nAmAdibhedaiH zAstrasya vyasanaM, anugamanamanugamaH-sUtrasyAnukUla: paricchedaH, nayanaM nayaH, vastuno vAcyasya paryAyANAM saMbhavato'dhigama ityarthaH, Aha SAmupakramAdidvArANAM kimityeva' kramaH ?, ucyate, nadyanupakrAntamasamIpIbhUtaM sannikSipyate, na cAnikSipta nAmAdibhirarthato'nugamyate, na cArthato'nanugata' nayairvicAryate, ato'yameva kramaH / tatropakramo vividhaH-zAstrIya itarazca, tatretaraH pavidhaH-nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt , nAmasthApane sugame, dravyopakramo dvidhA, tatrogamata upakramapadArthajJastatra cAnupayuktaH, noAgamatastriyA, zazarIrabhavyazarIre pratIte, tadvyatiriktastridhA sacitAcittamizrabhedAt , tatra sacitadravyopakramastridhA-dvipadacatuSpadApadopAdhibhedAt , punarekaiko dvidhA-parikarmaNi vastuvinAze ca, tatra parikarmanAma dravyasya guNavizeSapariNAmakaraNaM, vastvabhAvApAdanaM-vastuvinAzaH, tatra parikarmaNi sati dvipadopakramo yathA-ghRtAdhupabhogena puruSasya varNAdikaraNaM, athavA karNaskandhavarddha nAdi, anye tu zAstragaMdharvanRtyAdikalAsaMpAdanamapi dravyopakrama vyAcakSate, ida punarasAdhu, vijJAna vizeSAtmakatvAt zAstrAdiparijJAnasya, tasya ca bhAvatvAt , kintvAtmadravyasaMskAravivakSApekSayA zarIrasya vargAdikaraNavat syAdapIti, evaM zukasArikAdInAmapi zikSAguNavizeSakaraNaM bhAvanIyaM, evaM gajAdInAM zikSAvizeSaguNakaraNa catuSpadopakramaH, apadAnAM-vRkSAdInAM vRkSAyurvedopadezAdvArddha kyAdiguNApAdanamapadopakramaH, vastuvinAze ca puruSAdInAM khaDagodibhi // 110 // Jain Education in For Privale & Personal Use Only Halrainelibrary.org
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 11 // vinAzaH, tathA'cittadravyopakramaH parikarmaNi yathA padmarAgamaNeH kSAramRtpuTapAkAdinA vaimalyApAdAna, tadvinAze vinAzaH, mizradravyopakramaH parikarmaNi kaTa kAdivibhUSitapuruSAdidravyasya zikSApAdanaM vastu vinAze ca khaDgAdi bhivinAzaH, kArakayojanA svathiyA bhAvanIyA, tadyathA-dravyasya dravyANAM dravyeNa dravyairvA dravye dravyeSu vA upakramo dravyopakramaH, tatra dravyasyopakramo yathA ekasya puruSasya zikSAkaraNa, dravyAgAM teSAM bahUnAM, dravyega phalakena samudrataraNaM, dravyairbahubhiH phalakai va niSAdya samudrollaMghana', dravye'pi ekasmin phalake upaviSTasya zikSAkaraga', dravyeSu bahuSupaviSTasya, tathA kSetropakramo'pi dvidhA-parikarmaNi kSetravinAze ca, parikarmaNi kSetropakramo nAvA samu. drasyollaghana halAdibhirvA ikSvAdikSetrasya parikarmaNA, vastuvinAzo kSetropakramo gajabandhanAdibhiH kSetrasya virUpIkaraNa / nanu kSetramamataM nitya ca tatastasya kathaM karaNavinAzau', ucyate, tAsthyAttavyapadeza itikRtvA tadvayavasthitadravyakaraNavinAzamAvAdupacArato'doSaH, tathA kAlo nAma vartanAdirUpatvAd dravyaparyAyaH, tato dravyasya parikarmaNA vinAzo vA kAlasyApi tAvupacaryete, iti kAlopakramaH candroparAgAdiparijJAnalakSaNA vA, bhAvopakramo, dvidhA-Agamato jJAtopayuktaH, noAgamato dvidhA-prazasto'prazastazca, aprazastabhAvopakrame brAhmaNIgaNikAmAtyAdInAmudAharaNAni, prazastaH zrutAdinimittamAcArya:bhAvopakramaH, nanu vyAkhyAGgapratipAdanAdhikAre gurubhAvopakramAbhidhAna manarthaka, na, tasyApi vyAkhyAGgatvAt , uktaJca "gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti sarve'pi / tasmAd gurvA gAthA-79 // 111 // For Private&Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-79 zrISIrasundarasU0 ova0avaNiH // 112 // rAdhanapareNa hitakAkSiNA mAvyam // 1 // " [praza. 69] / nanu yadyevaM tarhi gurubhAvopakrama evAmidhAtavyo, na zeSAH, niSprayojanatvAt , na gurucittaprasAdanArthamevateSAmupayogitvAt , tathAhi-gurostathAvidhakAryotpattI taccittaprasAdanArthamevAzanAdidravya vyAkhyAnAdikSetra prabajyAlagnAdikAla copakrAmato vineyasya dravyAdhupakramA api sArthakA eva, athavopakramasAmyAt prakRte nirupayogino'pi anyatropayokSyanta ityupanyastatvAdadoSaH, atha zAstrIya ucyate, so'pi SoDhA, tadyathA-AnupUrvI 1, nAma 2, pramANaM 3, vaktavyatA 4, arthAdhikAraH 5, samavatAraH 6, tatrAnupUrvI dazadhA-nAmAnupUrvI 1, sthApanAnupUrvI 2, dravyAnu0 3, kSetrA. 4, kAlA0 5, gaNanA06, utkIrcanA0 7, saMsthAnA08, sAmAcAryAnu09, bhAvAnupUrvI 10, etAsu dazasvAnupurvISu yathAsaMbhavamavatAryamida sAmAyikAdhyayanaM, vizeSatastu utkIrtanAnupurvyA gaNanAnupA ca samavatarati, utkIrtana nAma saMzandanaM, yathA sAmAyikaM caturvizatistava ityAdi, gaNanaMsaMkhyAnaM, eka dve trINi catvArIsyAdi, sA ca gaNanAnupUrvI tridhA-pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI ca, tatra sAmAyika pUrvAnumUrtyA prathama, pazcAnupUrvyA SaSTha, anAnupUryo svaniyataM-kavacitprathamaM kvacidvitIyamityAdi, tatrAnAnupUrvINAmaya karaNopAya etadbrahavRtejheM yaH, idAnI nAma vaktavya, prativastunamanAnAma, taccaikAdidazAntaM yathA'nuyogadvAreSu tathA vaktavyaM, sAmAyikasya SaDnAmnyavatAraH, tatra ca SaDbhAvA audayikAdayo nirUpyante, tatra kSAyopazamika eva sarvazrutAvatAraH tasya kSAyopazamikatvAt, tathA pramANa dravyAdi // 112 / / Jain Education Inter! For Private & Personal use only library og
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaram 0 Ava0 avacUrNiH // 113 // pramIyate'neneti pramANaM tacca prameyabhedAdeva catU rUpa dravyapramANAdibhedAt, tatra sAmAyikaM bhAvAtmakatvAdbhAvapramANaviSayaM tacca bhAvapramANaM tridhA - guNanayasaMkhyAbhedAt, guNapramANa dvidhA - jIvaguNapramANamajIvaguNapramANa' ca, tatra jIvAdapRthagbhUtatvAt sAmAyikasya jIvaguNapramANe samavatAraH, jIvaguNapramANamapi tridhA - jJAnadarzanacAritrabhedAt tatra bodhAtmakatvAt sAmAyikasya jJAnaguNapramANe samavatAraH, jJAnaguNapramANamapi caturddhA tadyathApratyakSamanumAnamupamAnamAgamaH, tatra sAmAyikasya prAyaH paropadezasavyapekSatvAdAgamapramANe samavatAraH, Agamo'pi dvidhA laukika lokottarabhedAt tatreda' sAmAyika sarvajJapraNItatvAllokottarAgame samavatarati, nanu lokottarAgamA'pi sUtrArthebhayarUpatvAttrividhaH, tata ida kvAntarbhavati ?, ucyate, sAmAyikasya sUtrArthebhayarUpatvAtrividhe'pi, nanu sospi tridhA AtmAgamaH anantarAgamaH paramparAgamazca tataH kveda samavatarati 1, ucyate, ida sUtrato gautamAdInAmAtmAgamaH, tacchiSyANAM jambUsvAmyAdInAmanantarAgamaH pratiziSyANAM tu prabhavAdInAM paraMparAgamaH, tathA'rthatotAmAtmAgamaH, gaNadharANAmanantarAgamaH tacchiSyANAM paramparAgamaH evaM sUtrato'rthatazca trividhe pramANe'ntarbhavati, nayapramANe tu mUDhanayatyAttasya nAghunAvatAraH, vakSyati ca - 'mUDha naia' tu sua' mityAdi, atha saMkhyApramANa' tatra saMkhyA - nAmasthApanAdravyakSetra kA laupamyaparimANabhAva bhedAdaSTadhA, yathAnuyogadvAreSu tathA vaktavyA, tatrotkAlikAdizrutapramANa saMkhyAyAM samavatAraH, tatra sUtrataH sAmAyika parimitaparimANaM, arthato'nantapavAdaparimitaparimANa, atha vaktavyatA, sA ca tridhA svasamayavaktavyatA parasamayavaktavyatA ubhayasamayavaktavyatA gAthA - 79 // 113 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-7 zrIdhIrasundarasU0 ova0avaNiH // 114|| ca, svasamayaH, svasiddhAntaH, vaktavyatA-padArthavicAraH tatra svasamayavaktayantAyAM asya samavatAraH, evaM sarvANyadhyayanAni svasamayavaktavyatAyAM samavatAraNIyAni, evaM parasamayapratipAdakAnAmubhayasamayapratipAdakAnAM cAdhyayanAnAmapi samyagdRSTiparigRhita' parasamayasambandhyapi samyakzrutameva, heyopAdeyArthAnAM samyagheyopAdeyatayA parijJAnAt , arthAdhikAraH sa cAdhyayanasamudAyArthaH, svasamayavaktavyataikadezaH, sa ca sarvasAvadhaviratirUpaH, atha samavatAraH, sa ca lAghavArtha pratidvAra samavatAraNAdvAreNa pradarzita eva / ukta upakramaH, idAnI nikSepaH, sa ca tridhA-oghaniSpannaH nAmaniSpannaH sUtrAlopakaniSpannazca, tatrauSo nAma yat sAmAnya zAstrAbhidhAna, tacceha caturddhA-adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca, punarekaika' nAmAdibhedAccaturddhA-nAmAdhyayanamityAdi, tatreda' sAmAyikAdhyayana bhAvAdhyayane bhAvAkSINe bhASAye bhAvakSepaNAyAM cAyojya', tatra yasmAdanena zubhamadhyAtma janyate'thavA'nIyate'dhika vA'yana bodhasya saMyamasya mokSasya vA idamityadhyayana, evaM zeSANAmapi niruktayo'bhyudyAH, nAmaniSpanne nikSepe sAmAyikamiti vizeSaka nAma, tacca nAmAdibhedAccaturdA, ida ca niruktidvAre sUtrasparzikaniyuktau ca prapaJcena vkssyaamH| ukto nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA sUtrAlApakaniSpannanikSepasyAvasaraH, sa ca prAptAvasage'pi na nikSipyate, kasmAditi cet ?, ucyate, sUtrAbhAvAt , asati hi sUtre kasyAlApakasya nikSepaH, tato'stItaH tRtIyamanuyogadvAramanugamAkhya tatraiva nikSepsyAmaH / idAnImanugamAvasaraH, sa ca vidhA-niryuktyanugamaH sUtrAnugamazca, tatrAdyastridhA-nikSepaniyuktyanugama upod // 114|| Jain Education Intema For Privale & Personal use only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUNiH // 115 // gAthA-80 ghAtaniyuktyanugamaH, sUtrasparzikaniyuktyanugamaH, tatra nikSepaniyuktyanugamo nAma yadadho nAmAdinyAsAnvyAkhyAnamukta tataH so'nugata eva, idAnImupodghAtaniryuktyanugamaprastAvaH, sa ca uddezAdidvAralakSaNaH, asya ca mahArthatvAt mA bhRdvidhana iti prArambhe'sya maGgalamucyate // 8 // titthayare bhagavaMte, aNuttaraparakkame amiyanANI / tiNNe sugaigaigae, siddhipahapadesae vaMde // 8 // tIrtha dvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyatIrtha nadyAdInAmanapAyaH samabhUbhAgaH, bhAvatIrtha saMghaH, tatkaraNazIlA:stAn , vanda iti kriyA sarvatra yojyA, "ezvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmamyAtha prayatnasya, 1 paNNAM bhaga itIMganA // 1 // " so'sti yeSAM te bhagavantaH tAn , nanu tIrthakarAnityanenaiva bhagavata ityasya gatArthatvAt tIrthakRtAmuktalakSaNabhagAvyabhicArAnnArtho'neneti, na, anyamatakalpitatIrthakaratiraskAraparatvAdasya, tathA ca na te'vikalabhagavantaH, tathA pare-zatravaH krodhAdayasteSAmAkramaH-parAjaya ucchedaH so'nuttaro yeSAM tAn , nanvaizvaryAdibhagavanto ye te'nuttaraparAkramA eva, anyathA bhagayogAbhAvAt , tata idamatiricyate, na anAdisidvaizvaryAdisamanvitaparamapuruSapratipAdanaparamatanirosArthatvAnna doSaH, akAtmavAdavyavacchedArtha vA, amitajJAninaH, nanu ye'nuttaraparAkramAste'mitajJAnina eva niyamena, krodhAdikSayottarakAlabhAvitvAdamitajJAnasya, ucyate, klezakSaye' gAthA-78 // 115 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avaNiH // 116 // gAthA-80-8 pyamitajJAnAnabhyupagamapradhAnavAdanirAsArtha etadupanyAsaH, svasiddhAntaprasiddhacchamasthavItarAganirAsArtha vA, tathA taranti sma bhavArNava tIrNAstAn , sugatayaH-siddhAsteSAM gatirmokSalakSaNA tAM gatAstAn , anena cAptANimAdyaSTavidhaizvaryasvecchAvilasanazIlapuruSatIrNatvavAdaparamatanirosamAha, siddhipathapradezakAn , taddhetubhUtasAmAyikapratipAdakatvAt , evamavizeSeNa RSabhAdInAM maGgalArtha vandanamukta' / / 80 // idAnImAsannopakAritvAdvarddha mAnavandanamAha vaMdAmi mahAbhAgaM, mahAmuNi mahAyasaM mahAvIraM / amaranararAyamahiaM, titthayaramimassa titthassa // 81 // bhAgo'cintyazaktiH, mahAna bhAgo yasyeti mahAbhAgo mahAprabhAvasta, manyate jagatrikAlAvasthAmiti muniH, sarvajJatvAt , mahAMzcAsau munizca mahAmuniH ta, tryailokyavyApitvAnmahadyazo'syeti mahAyazAsta mahAvIramityamidhAnaM, athavA "vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtaH // 1 // " tathA amaranarANAM rojanaH-indracakrayAdayastaimahitaM, tIrthakaraNazIlaM, asya vartamAnakAlAvasthAyinastIrthasya // evamarthavaktumaGgalArtha vandanamukta // 8 // idAnI sUtraka prabhRtInAmapi pUjyatvAdvandanamAha // 116 // Jain Education Inte For Private & Personal use only nelibrary.org
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 117 // ikkArasavi gaNahare pavAyae pavayaNassa vadAmi / savvaM gaNaharavaMsaM vAyagavaMsaM pavayaNaM ca // 8 // apiH samuccaye, anuttarajJAnadarzanAdidharmagaNaM dhArayantIti gaNadharAstAna , prakarSeNa pradhAnA AdI vo vAcakAH pravAcakAstAn , kasya ? pravacanasya dvAdazAGgasya, eva tAvanmalagaNadharavandanamukaM, tathA sarva gaNadharAAcAryAsteSAM vaMza:-paramparayA pravAhasta, vAcakA-AdhyAyAsteSAM vaMzastaM, tathA pravacanaM-AgamaM ca, nanu vaMzadvayasya pravacanasya ca katha banyatA ?, unyate yathA arthava kA'In vandyaH, sUtravaktArazca gaNadharAH, evaM yairidamarthasUtrarUpaM pravacanamAcAryopAdhyAyaiganotaM tadaMzo'pyAnayanadvAreNopakAritvAdvandya eva, pravacanaM tu sAkSAdevopakAritvAdvandham / / 82 / / idAnoM prakRtamupadarzayati te vaMdiUNa sirasA atthapuhuttassa tehi kahiyassa / suyanANassa bhagavao nijjuttiM kittaissAmi // 83 // tAn-anantaroktAn tIrthakarAdIn vanditvA zirasA, upalakSaNatvAnmanaHkAyAbhyAM ca, niyukti kotayiSyAmi, kasya ! zrutajJAnasya, arthapRthaktvasyeti-arthAt kathaJcidbhinnatvAt sUtra' pRthak ucyate, prAkRtatvAcca pRthageva pRthaktvaM, | gAthA-82-8 // 117 // Jain Education Interational
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-84-8 zrIdhIrasundarasU0 ova0 avaNiH // 118 // arthastu sUtrAbhidheyaH praNIta eva, arthazca pRthaktva' ca arthapRthaktva tasya, zrutajJAnavizeSaNametat sUtrAbhiyarUpasye tyarthaH, taiH-tIrthakaragaNadharAdibhiH kathitasya, bhagavata iti svarUpAbhidhAnaM, ko'rthaH 1, tadvatAM samagraizvaryAdiguNakalopopetatvena bhagavatvAt , zrutajJAnamapi bhagavaditi zrutajJAnasya svarUpamanena vizeSaNenAbhidhIyate ityarthaH, sUtrArthayoH paraspara niryojana-sambaMdhanaM niyuktistAM, kIrtayiSyomIti yojitameva // 83 // nanu kimazeSazrutajJAnasya ?, na, kiM tarhi ?, zrutavizeSANAmAvazyakAdInAM ata Aha Avassagassa dasakAliassa taha uttarajjhamAyAre / sUyagaDe nijjurti vucchAmi tahA dasANaM ca // 4 // Avazyakasya 1 dazakAlikasya 2 uttarAdhyayanAcArayoH3-4 samudAyazabdAnAmavayave vRttidarzanAd' uttarAdhya inyuttagadhyayanaM jJeyaM sUtrakRte-sUtrakRtAMgaviSaya' 5 dazAnAM ceti-dazAzrutaskandhasya sambandhinam 6 // 84|| kappassa ya nijjurti vavahArasseva paramaNiuNassa / sUriapaNNattIe bucchaM isibhAsiANaM ca // 85 // kalpasya ca 7, vyavahArasya 8, ca paramanipuNasya, atra paramagrahaNa' mokSAGgatvAt , nipuNagrahaNa tu avyaMsakatvAt , na rUlvayaM vyavahAro manvAdipraNItavyavahAra iva vyaMsakaH, paJcapainnA khu vavahArA iti' vacanAt , sUrya prajJapteH 9, // 118 // Jain Education.intel ainerbrary.org
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundara0 Ava0 avacUrNiH // 119 // RSibhASitAnAM ca devendrastvAdInAM 10. anekazo niryukteH kriyAyAzvAbhidhAnaM granthAntaraviSayatvAt samAsacyA sarUpatvAcca zAstrArambhasyAduSTameva // 85 // etesiM nijjurti vacchAmi ahaM jiNova seNaM / AharaNaheu kAraNapayanivahamiNaM samAseNaM // 86 // eteSAM zrutavizeSANAM niyukti vakSyAmyaha jinopadezena natu svapatIpikayA, kathaM bhUtAM ? AharaNa hetu kAraNapada nivahAM hamAm-antastaccatayA niSpanAM saMkSepega, tatra sAdhyamAdhanAnvayavyatireka pradarzanamAharaNaM, dRSTAnta iti bhAvaH sAdhye satyeva bhavati sAdhyAbhAve ca na bhavatyevaM sAdhyadharmAnviyavyatirekalakSa go hetuH hetumullakSya prathamaM dRSTAntAbhidhAnaM nyAyapradarzanArtha- kvacidvetumanabhidhAya dRSTAnta evocyate yathA "gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyuraSTambhako dharmAstikA matsyAdInAM salilavat " kvaciddhetureva kevalA na dRSTAntaH, yathA " madIyo'yamazvo viziSTacihnopalabdhyanyathA'nupapatteH " kAraNa - upapattimAtra', yathA nirupamasukhaH siddha:, jJAnAnAbAdhaprakarSAt nAtrAcidvadaGganAdiloke pratItaH sAdhyasAdhanadharmAnugato dRSTAnto'sti tatra haNArthIbhidhAyakaM padamAharaNapadaM, evamanyatrApi bhAvyaM AharaNaM ca hetuzva kAraNaM ca AharaNahetukAraNAni teSAM padAni AharaNa hetu kAraNapadAni teSAM nivaha:- saMghAto yasyAM sau tathAvidhA tAM // 86 // yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAdAdau aghi gAthA - 86 / / 119 / /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 120 // gAthA-87-9 kRtAvazyakaprathamAdhyayanasAmAyikAkhyopodghAtaniyuktimabhidhitsurAha sAmAiyanijjuttiM vucchaM uvaesiyaM gurujaNeNaM / AyariyaparaMparaeNa AgayaM ANupuvvIe // 87 // sAmAyikaniyuktiM vakSye upadezitaM gurujanena-tIrtha karagaNadharalakSaNena, punarUpadezakAlAdArabhya AcAryapAraMparyeNAgataM, sa ca paraMparako dvidhA dravyato bhAvatazca, tatra dravyaparaMparakA puruSapAraMparyeNeSTakAnAmAnayanaM, bhAvaparaMparakastviyameva upodghAtaniyuktirAcAryapAra paryeNAgatA, kathaM ?, AnupUrvyA-paripATyA, sudharmasvAmino jambUsvAminA tataH prabhavena tato'pi zayyaMbhavAdibhirityAdi, nanu dravyasyeSTakAdeyukta pAraMparyeNAgamanaM, bhAvasya tu zrutaparyAyarUpatvAdvastvantarasaMkramaNAbhAvAt pAraMparyeNAgamAnupapattiH, na ca tadbIjabhUtagaNadharatIrthakarazabdasyAgamanamasti, tasya zrutAnantaramevoparamAt , atrocyate, upacArAdadoSaH, yathA kApiNAd ghRta, ghaTAdibhyo vA rUpavijJAnamiti, evamiyamAcAryapAraMparya hetutvAttata Agatetyucyate, Agateva AgatA, bodhavacanazcAyamAgatAzabdo, na gamikriyAvacana iti // 87 / sAmprata niyuktisvarUpAbhidhAnAyAha NijjuttA te atthA jaM baddhA teNa hoi NijjuttI / tahaviya icchAvei vibhAsiGa suttaparivADI // 8 // // 120 // For Privale & Personal use only library
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-89 zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 12 // nirNayayuktAH niyukAH nizcitA ityarthaH, ye te prasiddhAH arthAH sUtroktA jIvAdayaH padArthA yadyasmAd baddhA-gAthAtvena grathitAsteneya bhAti niyuktiH, niyuktAnAM sune prathamameva sambadvAnAM satAmarthAnAM vyAkhyArUpA yuktiH-yojanaM. yuktazabdalopAniyuktiH, nanu yadi sUtra sambaddhAH santi tataH kimanayA? ucyate, yadyapi sUtro sambadvAH santi tathApi sUtro niyuktAnapi arthAn vibhApitu-vyAkhyAtu sUtraparipATI-mUtrapaddhatiH, eSayatIva kI, epayati-prayojayati, iyamatrabhAznA-apratibuddhayamAne zrotari guru tadanugrahArtha sUtraparipATyeka vibhASitumeSayati iJchata mAM prati dAyitumitItya prayo tyatIva, vyAkhyA ca niyuktirityataH punaryojana mitthamadoSAyaiva, yaduktaM'artha pRthaktvasya taiH kathitasyeti tIrtha karagaNadharaiH // 8 // idAnIM tepAmeva sampadatizayapratipAdanArtha gAthAdvayamAha -- tavaniyamanANarakkhaM ArUDho kevalI amiyanANI / to muyai nANavuTTi bhaviyajaNavibohaNaTThAe // 89 // rUpako nAmAtrAlaGkAraH, tatra vRkSo dvidhA-tatra dravyavRkSaH pradhAnataruH kalpavRkSaH, yathA tamAruhya kazcidgandhAdi guNasamanvitAnAM kusumAnAM saJcaya kRtvA tadadhobhAgavattinAM puruSANAM tadArohaNAsamarthAnAmanukampayA kusumAni // 12 // For Privale & Personal use only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 122 // gAthA-90-9 nisRjati, te'pi ca bhUpAtarajoguNDanabhayot vimalavistIrNapaTaiH pratIcchanti, punaryathopayogamupabhujAnAH parebhyazco. pakurvANAH sukhamApnuvanti, evaM bhAvavRkSe'pi sarvamidamAyojya, tapazca niyamazca jJAna ca taponiyamajJAnAni tAnyeva vRkSaH taH, tatra tapaH-anazanAdi dvAdazadhA niyamaH-indriyasaMyamaH, indriyANi zrotrAdIni, noindriyAzca kaSAyAH, jJAna miha kevala-sampUrNa gRhyate, itthaMrUpa vRkSamArUDhaH, tatra jJAnasya sampUrNAsaMpUrNarUpatvAdAha-kevala-sampUrNa jJAnamasyAsti iti kevalI, ayaM zrutakevalyAdigapi syAdatastannirAsAya amitajJAnIti vizeSaNaM, tato vRkSAt muJcati, jJAnavRSTi, 'kAraNe kAryopacArAt' jJAnakAraNabhUtazabdakusumavRSTiM bhavyajanavibodhanArtham // 89 // taM buddhimaeNa paDeNa gaNaharA gihiu niravasesaM / titthayarabhAsiyAiM gaMthaMti tao pavayaNaTThA // 10 // tAM jJAnakusumavRSTiM buddhimayena-buddhadhAtmakena paTena gaNadharA gautamAdayo grahItu'-AdAtu niravazeSAMsampurNA, gaNabhRtAM bIjAdibuddhitvAt , tataH kiM kurvanti ?, tIrthakarabhASitAni kusumakalapAni anti, vicitrakusumamAlAvat , pravacana-dvAdazAGga tadartha kathamida bhavedityarthaH, pravacanaM saMghastadarthA vA // 90 // prayojanAntaramAha ghittuM ca suhaM suhagaNaNadhAraNA dAu pucchiuM ceva / eehi kAraNehiM joyaMti kayaM gaNaharehiM // 91 // // 122 / / n en
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 123 // bhagavatA tIrthakareNoktaM vacanavRnda' mutkalakusumanikurambamiva sarvAtmanA grahItuM na zakyate, grathitaM sad grahItu sukha' bhavati, padavAkyaprakaraNAdhyAyoddezAdhyayanaprAbhRtavastvAdiniyatakramavyavasthApitaM jinavacanamiti vivakSayA, pravarddhamAneotsAhena yatnata eva grahItuM zakyate, caH samuccaye, tathA guNanaM parAvartanaM gaNanaM vA etAvadadhItametAvaccAdhyetavyamiti, dhAraNA tvavismRtiH, te api grathite sati sukhaM bhavataH dAtu ziSyebhyaH praSTuJca sazayApanodArthaM gurupAdamUle, caH pUrvavat evakArasya tu vyavahita sambandhaH - grahItu sukhameva bhavatIti etairanantaroktakAraNairhetubhUtaiH jIyanti- prAkRtatvAdyathA jIvasya jIvita jIvanmAtrarUpaM na kadAcidrathavacchedamupayAti tathA zrutamapi sadA'vasthAnaM syAdityevamartha kRtaM prathita' gaNadharaiH, athavA jIta-Acarita kalpaH sarveSAM gaNabhRtAM ida sandarbhaNIyaM tIrtha karavacanamiti taiH kRtam // 91 // tathA cAha atthaM bhAsai arahA sutaM gaMdhati gaNaharA niuNaM / sAsaNasa hiTThAe tao suttaM pavatta // 92 // artha mAtramevAn bhASate, sUtraM pravartate, nanvartho'nabhilApyastasyAzabdarUpatvAdatasta' bhagavAn katha bhASate 1, ucyate, zabda evArthaM pratyAyanakAryatvAdupacArato'rthaH yathA''cAravacanatvAdAcAra ityAdi, nanu ca zabdamevArtha pratyA gAthA - 92 // 123 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-93 zrIdhIrasundarasU0 ova0avacUrNiH // 124 // yakamahana bhASate natu sAkSAdartha, gaNabhRto'pi zabdAtmakameva grathnanti, kona vizeSaH ?, ucyate, sa hi bhagavAn viziSTamatisampannagaNadharApekSayA prabhUtArtha martha mAtra svalpamevAbhighatte, navitarajanasAdhAraNagrantharAzi, gaNabhRtastu na tatheti, tatpunaH sUtram // 92. kimAdi ? kiM paryanta ? kiyatparimANa?, ko vA'sya sAra ityAha sAmAiyamAIyaM suyanANaM jAva bindusaaraao|| tassavi sAro caraNaM sAro caraNassa nivvaannN||93|| sAmAyikamAdau yasya tatsAmAyikAdi yAvadvindusArAkhyacaturdazapUrvaparyantamityarthaH, yAvacchabdAttanmUlabhedApekSayA dvibheda aGgapraviSTamanaGgapraviSTaJca, aGgapraviSTa dvAdazabhedAmAcArAdibhedAt , anaGgapraviSTamane kameda AvazyakatadvathatiriktakAlikotkAlikAdibhedAt , tasyApi zrutasya sArazcaraNaM, sArotra pradhAnavacanaH, nanu jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAM mokSa iti samAnatvamevobhayoH, tatazca kathaM jJAnasya sArazcaraNamiti ?, ucyate, iha yadyapi "samyag darzanajJAnacAritrANi mokSamArga" iti samAna jJAnacaraNayonivAgahetutvamupanyasta, tathApi guNapradhAnabhAvo'sti, jJAnaM prakAzakaM, caraNaM tvabhinavakarmAdAnanirodhakala iti jnyaancrnnruupdvikaabhitriine| mokSaH, tathApi prakAzakatathaiva vyApriyate jJAnaM karmamalazodhakatayA tu caraNamiti guNapradhAna bhAvAcaraNaM jJAnasya sAraH, apizabdAt samyaktvasyApi sArazcaraNaM, samyagdarzanAditrayasya samuditasyaiva nirvANahetutvAt / / 13 / / tathA cAha niyuktikRt ||124|| H imalibrary.org Sain Education Inter14
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 125 / / suanANaMmivi jIvo varseto so na pAuNai mokkhaM / jo tavasaMjamamaie joe na caei voDhuM je // 94 // zrutajJAne apizabdAnmatyAdiSvapi jJAneSu jIvo vartamAnaH san na prApnoti mokSamityenena pratijJArthaH sUcitaH, yastapaHsaMyamamayAn-tapaHsaMyamAtmakAn yogAn na zaknoti boTuminyanena hetvarthaH, je iti pAdapUraNe, dRSTAntazcAbhyuhyo vakSyati vA, prayogazca-na jJAnamevepsitArtha prApakaM kriyAvirahAt , svadezaprAptyabhilaSitagamanakiyAzUnyamArgajJajJAnavat , sautro vA dRSTAntaH, mArgajJaniryAmakrAdhiSThitepsitadikasamprApakapavanakriyAzUnyapotavat / / 9 / / tathA cAha jaha cheyaladdhanijjAmaovi vANiyagaicchiyaM bhUmi / vAeNa viNA poo Na caei mahaNNavaM tariu // 95 // yena prakAreNa cheko dakSo labdhaH-prApto niryAmakA yena potena saH, apeH sukarNadhArAdhiSThito'pi, vaNija iSTA vaNigiSTA tAM bhUmi mahArNavaM tIvA vAtena vinA na zaknoti poto, prAptumiti vAkyazeSaH // 95 / / upanayamAha gAthA-94-95 // 125 // Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 126 // gAthA-96-97 tahanANaladdhanijjAmaovi siddhivasahi na pAuNai / niuNovi jIvapoo tavasaMjamamAruavihUNo // 16 // tathA zrutrajJAnameva labdho niryAmako yena tathA, apeH sunipuNamatisukarNadhArAyadhiSThato'pi, saMyamatapA niyamarUpeNa mArutena vihIno nipuNo'pi jIvapoto bhavArNavaM tIrlA sanmanAsthavaNijo'bhipretAM siddhivasatiM na prApnoti tasmAttapaH saMyamAnuSThAne'pramAdavatA bhAvyam // 16 // tathA caupadezikameva gAthAsUtramAha saMsArasAgarao ubbuDDo mo puNo nibuDDijjA / caraNaguNaviSpahINo buiDai subahuMpi jANaMto // 97 // asyAH padArthoM dRSTA-nenocyate, yathA-kazcit kacchapaH pracuratRNapatrapaTalanibiDatamazaivalAcchAditodakAndhakAramahAhadAntargato vividhAnekajalacarakSobhAdivyasanavyathitacetoH sarvato bhraman kathamapi zaivAlaranghamAsAdya zaradi pArvaNacandracandrikAsparzasukhamanubhRya bhUyo'pi svabandhusnehAkRSTacetovRttisteSAmapyadRSTakalyANAnAmahamidaM suralokakalpaM kimapi darzayAmIti avadhArya hRdamadhye nimagnaH, tataH samAsAditavandhuvargastaddarzananimittaM vivakSitarandhrIpalabdhyartha paryaTan apazyaMzca kaSTatara vyasanamanubhavati sma, evamayamapi jIvakacchapo'nAdikarmasantAnapaTalAcchAditAt // 126 // Jain Education in For Private & Personal use only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-98-99 zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 127 // mithyAdarzanAditamonugatAd vividhazarIramAnasanetrakarNavedanAvarakuSThabhagaMdarepTaviyogAniSTasaMyogAdiduHkhajalacarAnugatAt saMsAra eva sAgarastasmAt kvacideva manuSyabhavaprAptiyogyakarmAdayalakSaNaM ndhramAsAdya manuSyatvaprAptyA unmagnaH san jinacandravacanakiraNAvabodhamAsAdya duSprApo'yaM jinavacanabodhilAbha ityevaM jAnAnaH svajanasnehaviSayAturacittatayA mA punaH kUrmavat tatreva nimajet , nanu ajJAnI karmoM nimajjatyeva, ittarastu hitAhitaprAptipamhiArajJo jJAnI tataH katha nimajjati ?, ucyate-caraNaguNe vividha prakarSeNa hInaH, tataH subahvapi apizabdAdalUpamapi jAnannimajjati, yadvA nizcayanayenAjJa evAsau. jJAnaphalazUnyatvAt // 17 // prakRtamevArtha samarthayannAha suvahuMpi suyamahIyaM kiM kAhi ? caraNavippahINassa / aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 98 // subahvapi zrutamadhIta kiM kariSyati caraNavihINasya ?, na akizcitkarameveti bhAvaH, tatphalAbhAvAt , yathA'ndhasya pradIptAnAM dIpAnAM zatasahasrANi-lakSAsteSAM koTyapi, apedvaryAdikoTayo'pi // 98 / / vyatikaremAha appaMpi suyamahIyaM payAsayaM hoi caraNajuttassa / ikkovi jaha paIvo sacakkhuassA payAsei // 99 // // 127|| For Private & Personal use only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avaNiH // 128 // gAthA-100-1 RAN alpamapi zrutamadhItaM caraNayuktasya-sAvadyetasyoganivRttipravRttipariNAmarUpacaraNalakSaNacakSuSmataH prakAzakaM bhavati, eko'pi yathA pradIpaH sacakSuSkasya prakAzayati // 99 / / nanvitthaM sati caraNarahitAnAM jJAnaM sugatiphalApekSayA nirthaka' prApnoti, ucyate, iSyata eva yata Aha jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI na hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, nANassa bhAgI na hu soggaIe // 10 // yathA kharazcandanabhAravAhI bhArasya bhAgI natu candanasya, evameva jJAnI caraNena hInA jJAnasya bhAgI natu naiva sugateH // 10 // idAnI vineyasya mA bhUdekAntaiva jJAne'nAdaro, bhaviSyati ca kriyAyAM, tacchnyAyAmapi pakSapAtaH ato dvayorapi kevalayoriSTaphalAsAdhakatvaM darzayannAha hayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyA / pAsaMto paMgulo daiDho, dhAvamANo a aMdhao // 101 // atra bhAvArtha:-pagbandhaSTAntAjjJeyaH-ekasminnagare pradIpanake saMvRtte purajane palAyamAne sati paGguranAtho gamanakriyA'bhAvAjjAnannapi palAyanamArga kramAgatenAgninA dagdho, andho'pi ca gamanakriyAyuktaH palAyana // 128 // Jain Education Intel For Private & Personal use only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-102 zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 129 / / mArgamanAnantragnibhRtakhAnyAM patitvA dagdhaH, evaM jJAnyapi kriyAhIno na karmAgneH palAyitu samarthaH kriyA- I vikalatvAt , nApItaro jJAnavikalatvAt , atra prayogo-jJAnameva viziSTaphalasAdhakaM na bhavati, satkriyAyoga- zUnyatvAt , nagaradAhe pagulocanavijJAnavat nApi kriyaiva viziSTaphalaprasAdhikA, sajjJAnarahitatvAt , nagaradAha evAndhasya palAyanakriyAvat , samudite punanikriye phalAyAlam // 101 / / tathA cAha saMjogasiddhIi phalaM vayaMti, na ha egacakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA, te saMpauttA nagaraM paviTThA // 102 // jJAnakriyayoH saMyoganiSpatAveva mokSalakSaNa' phalaM vadanti arhantaH, nahi loke'pyekacakreNa sthaH pravartate, evamanyadapi sAmagrIjanyaM kArya sarva jJeyaM, atra dRSTAntaH-andhazcapaGaguzca bane sametya-molitvA nagara praviSTau, sametyetyukte'pi tau samprayuktAviti punabhidhAnaM AtyantikasaMyogapradarzanArtha, evaM jJAnakriyAbhyAM siddhipuramavApyate, prayogazca-viziSTakAraNasaMyogo'bhilapitakAryaprasAdhakaH, samyakakriyopalabdhirUpatvAt , andhapaGgorikha nagarAvApteH, yaH punarabhilapitaphalAsAdhako na syAt sa samyakakiyopalabdhirUpo'pi syAt , iSTagamanakriyAvikalavighaTita kacakrarathavaditi vyatirekaH, atrajJAta'-ekasminnaraNye rAjabhaye purAdadasya dRSyalokastasttho, punarapi dhAdibhayena jane naSTe vanadave lagne andhaH paGgu skandhe Aropya tadvacasA'gnyAdi pariharan sukhena prApa pugma , // 129 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-103 zrIdhIrasundarasU0 Ava0avaNiH // 130 // nanu jJAnakriyayoH sahakAritve sati ki kena svabhAvenopakurute ?, kimavizeSeNa zivikodvAhakavat , uta bhinnasvabhAvatayA gamanakriyAyAM nayanacaraNodibAtavat ? ucyate, bhinnasvabhAvatayA // 102 / / yata Aha NANaM payAsagaM sohao tavo saMjamo ya guttikaro / tiNDaMpi samAjoge mokkho jiNasAsaNe bhaNio // 103 // jJAna prakAzakatvenopakurute, tatsvabhAvatvAt , gRhamalApanagne pradIpavat , tapaHsaMyamau kriyAyA eva bhedo, tatra tapaH zodhakatvenopakurute, tatsvabhAvatvAt , gRhakacavarojjhanakriyayA tacchodhane karmakarapuruSavat , saMyama-AzravadvAraviramaNarUpaH, cazabdaH pRthagjJAnAdInAM prakrAntaphalasiddhau bhinnopakArakartRvAvadhAraNArthaH, guptikaraH, Agantuka karmakacavaranirodhaka ityarthaH, gRhazodhane pavanapreritakacavaranirodhena vAtAyanAdisthaganavat , trayANAmeva, apiravadhAraNe, saMbhAvane vA, kiM saMbhAvayAMta ? trayANAmapi nizcayataH kSAyikANAM, natu kSAyopazamikAnAmapi, samAyogesaMyoge sati mokSaH-azeSakarmakSayalakSaNaH, nanu samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga ityAgamo virudhyate, samyagdanimantaregona.lakSaNajJAnAditrayAdeva mokSokteH, ucyate, tasya jnyaanruuptvaadruciruuptvaajjhaanaantrbhaavaaddossH||13|| athayatprAgukta 'zrutajJAne'pi jIvo vartamAnaH sanna prAptoti mokSamiti pratijJAsUtra, tauva sUtrasvacitaH khalvayaM // 130 // originelibrary.org Jain Education Intel
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-104 zrodhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 131 // heturDeya:-kSAyopazamikatvAdavadhijJAnavat , kSAyikajJAnAdyavAptau ca mokSaprAptiriti tavaM, ataH zrutasyaiva kSAyopazamikatvaM darzayannAha bhAve khaovasamie duvAlasaMgapi hoi suyanANaM / kevaliyanANalaMbho nannattha khae kasAyANaM // 104 // kSAyopazamike bhAve dvAdazAGga bhavati zrutajJAnaM, aperaGgabAhyamapi, upalakSaNaM caitat , tena matyAdijJAnatrayamapi sAmAyikacatuSTayamapi ca, tathA kevalasya bhAvaH kaivalasya-ghAtikarmaviyogastasmin sati jJAnaM kaivalyajJAnaM tasya lAbha: kaSAyANA-krodhAdInAM kSaye sati, na anyoti tRtIyArthe saptatamI anyena prakAreNa, iha ca chadmasthavItarAgAvasthAyAM kaSAyakSaye satyapi akSepeNa kaivalyajJAnAmAve jJAnAvaraNakSayAnantaraM ca bhAve'pi kaSAyakSayagrahaNamatra prAdhAnyakhyApanArtha, kapAyakSaya eva sati nirvANaM bhavati, tadbhAve trayANAmapi samyaktvAdInAM kSAyikatvasiddheH, nanvevaM tarhi yadAdAvukta 'zrutajJAne'pi vartamAnaH san na prApnoti mokSa', yastapaHsaMyamAtmakayogazUnya' iti, tadvizeSaNamanarthaka, zrute sati tapaH saMyamAtmakayogasahiSNorapi mokSAbhAvAt , ucyate, satyametat , kintu kSAyopazamikasamyaratvazrutacAritrANAmapi samuditAnAM kSAyikasamyaktvAdinibandhanatvena pAramparyeNa mokSahetutvAdadoSaH, Aha-iSTamasmAmirmokSakAraNakAraNaM zrutAdi, tasyaiva katha lAmo'lAmo vA ?, // 104 // ucyate // 131 // Sain Education International For Private & Personal use only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundara50 Ava0 avacUrNiH // 132 / / ago paDaNaM kohi vaTTamANo u / jIvo na lahai sAmAiyaM caupi egayaraM // 105 // aSTAnAM jJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtInAM utkRSTasthitauM vartamAnA jIvo na labhate sAmAyikaM caturNIsamyak zrutadezasarva viratirUpANAmekataraM - anyatamat apermatijJAnAdi ca, na kevalaM na labhate, pUrvapratipanno'pyAyupUrvarjakarmotkRSTasthitau na syAt, yato'vAptasamyaktvo hi tatparityAge'pi na bhUyo granthimullayo kaSTasthitIH prakRtI - rbadhnAti, AyuSastUtkRSTasthitau vartamAno'nuttara vimAnavAsisura upapAtakAle samyaktvazrutasAmAyikayoH pUrvapratipannaH, tu pratipadyamAnakaH, tu zabdAdAyurvarjasaptakarmaprakRtInAM jaghanya sthitAvapi vartamAnaH sUkSmasamparAyAdiH samyaktvazrutasarvaviratisAmAyikAnAM trayANAM pUrvapratipanno, nAnyaH, AyuSi jaghanyasthitau tUbhayAbhAva:, jaghanyAyuSkasya kSullaka bhavagrahaNAdhAratvAt tasya ca vanaspatiSu bhAvAt, tatra cobhayAbhAvAt, prakRtInAM cotkRSTetarabhedabhinnA sthitiriyaM - jJAnadarzanAvaraNIya vedanIyANAM sthitistriMzatsAgaropamakoTokoTathaH utkRSTA, saptatrirmohanIyasya nAmagotrayoviMzatiH, giropamANyAyuSkasya, jaghanyA tu dvAdazamuhUrtA vedanIyasya nAmagotrayoraTau, zeSANAmantamuhUrta, nanu kimetA yugapadevotkRSTAM sthitimAsAdayanti utaikasyAmutkRSTasthitirUpAyAM saMjAtAyAmanyA niyamato bhavanti AhozvidanyathA vaicitryaM ?, ucyate, mohanIyasyotkRSTasthitau zeSANAmapi SaNNAmuSkRSTaiva, gAthA - 105 // 132 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ | gAthA-106 zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 133 // AyuSkasya tUtkRSTA vA madhyamA vA, natu jaghanyA, moharahitAnAM tu zeSaprakRtInAmanyatamA yA uskRSTasthitiH sadbhAve mohasya zeSANAM cotkRSTA vA, madhyamA vA, natu jaghanyA, iti prAsaGgikam // 105 / / atha lAbhakAraNamAha sattAhaM payaDINaM abhitarao u koDikoDINaM / kAUNa sAgarANaM jai lahai cauNhamaNNayaraM // 106 // saptAnAM AyurvarjakarmaprakRtInAM yA paryantavatinIsthitistAmaGgIkRtya sAgagepamANAM kATAkATI tasyA abhyantara eva-madhya eva, turevakArArthaH, kRtvA, AtmAnamiti gamyate, yadi labhate caturNA sAmAyikAnAmanyatarat , tata eva nAnyathA iyamatra bhAvanA Ayurvaja saptakarmaprakRtInAM yadA paryantavattinI sthitiH palyApamAsakhyeyabhAgahInA sAgaropamakoTipramANA'vatiSThate tadA ghanagagadveSapariNAmarUpo'tyantadubhedadArugranthivatkagranthirbhavati, tasmizca karmagranthAvapUrvakaraNanAmavizeSavizuddhikaThAradhArayA bhinne paramapadahetoH samyaktvasya lAbho jAyate, nAnyathA, atha samyaktvAdiguNAvAptividhirucyate-jIvA dvidhA bhavyA abhavyAzca, tatra bhavyAnAM karaNatrayaM syAt , karaNaM nAma samyaktvAdyanuguNo vizuddhaH pariNAmavizeSaH, tathAhi-yathApravRttakaraNaM apUrvakaraNa' anivRttikaraNaM ca, tatra yathaiva anAdisaMmidvenaiva prakAreNa pravRttaM yathApravRtta, kriyate karmakSapaNamaneneti karaNaM, yathApravRttaM ca tatkaraNaM ceti samAsaH, anAdikAlAtkarmakSapaNAya pravRtto girisaridupalagholanAnyAyena kalpo'dhyavasAyavizeSo yathApravRttakaraNaM, // 133 // For Privale & Personal use only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 gAthA-107 ova0avaNiH // 134 // aprAptapUrvamapUrva tacca tatkaraNa' ceti samAsaH, nivartanazIlaM nivRtti na tathA anivRtti A samyagdarzanalAbhAnna nivartata ityarthaH, etAni trINyapi yathottara vizuddhavizuddhatarANi, abhavyAnAM tvAdyameva, bhavyAnAmanAdikAlAdArabhya yAvad granthisthAnaM tAvadAdya', granthi tu samatikAmato dvitIyaM grantherbhedakaraNAt , samyagdarzanalAbhAmimukhasyAnivRttikaraNa tRtIyam // 106 // atha karaNatrayamaGgIkRtya sAmAyikalAbhadRSTAntAnanidhitsurAha pallaya 1 girisariuvalA 2 pivIliyA 3 purisa 4 paha 5 jaraggahiyA 6 / ___ kuddava 7 jala 8 vatthANi 9 ya sAmAiyalAbhadiTuMtA // 10 // iha sAmAyikalAme nava dRSTAntAH-pallakaH 1 girisaridapalaH 2 pipIlikAH 3 puruSaH 4 panthaH 5 jvaragRhItaH 6 kodravaH, jalaM 8 vastra 9 dRSTAntAH / pallako-lATadezadhAnyAlayaH, tatra kazcin mahati palye svalpaM svalpataraM dhAnyaM prakSipati, pracuraM pracuratara tata Adatte, evaM grahaNanikSepakaraNe kAlAntareNa sa riktIsyAt , evaM karmadhAnyapalye jIvo'nA bhogapravRttena yathApravRttakaraNena svalpaM svalpataramupacinvan prabhUta prabhUtataramapacinvaMzca gacchatA kAlena granthimAsAdayati, punastaM bhindAnasyApUrvakaraNaM, samyagdarzanalAbhAbhimukhasyAnivRttiti, nanu dRSTAnta evAya // 134 // Jain Education.inter For Private & Personal use only wrwar.janesbrary.org
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-107 zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 135 // manupapannaH, yata Agama:-"palle mahaimahalle kubha pakvivai sohaI nAliM' asaMjae avirae bahu baMdhai nijjare thova // 1|| palle mahaimahalle kuMbha sohei pakkhive naaliN| je saMjae pamane bahu nijjarai bandhae thovaM // 2 / / palle mahaimahalle kuMbha sohei pakkhive na kiMci / je saMjae'pamatte bahu nijjaraM bandhai na kiMci // 3 // " [thA. 35.36:37] tataH pUrvamasaMyatasya mithyAdRSTebahutarabandhakasya kuto granthidezAbAptiH ? ucyate / nA bAhulyamaGgIkRtyedamukta',anyathA sadA bahubandhAGgIkAre'napacayane ca no zeSakarmapudgalAnAmeva grahaNaM prApnoti, aniSTa caitat , samyagdarzanAdiprAptizcAnubhavasiddhA virudhyate, tasmAt prAyocigocaramidaM palletyAdi 1, kathamanAbhogataH pracuratarakarma kSayaH ? ityoha-gireH saridgirisarittasyAmupalAH pASANAstadvat , ko'rthaH ? yathA girisaridupalA anyo'nyaghapaNopayogazanyA api vicitrAkRtayaH syustathA jIvA mithyAtvANupragharpaNAdvicitrakarmasthitikA vicitrAH, yathApravRtakaraNato granthideza prAptAstamatikramya 2 ca samyaktva labhante 2, pipIlikAnAM yathA bhuvi svabhAvagamanaM syAt , tathA sthANyArohaNa saMjAtapakSANAM ca tasmAdapyutpatana sthANumUrddhani vA'vasthAnaM kAsAJcit sthANuzirasaH pratyavasarpaNa', evamiha jIvAnAM kI TikAsvabhAvagamanavadyathApravRttakaraNa, sthANyArohaNakalapa, tvapUrva, utpatanatulyamanivRttiH sthANupayantAlasthAnasadRzaM tu granthyavasthAna, tacchiraHpratyavasaNasama punaH kamasthitivarddhana 3, kecana trayaH puruSA mahATavI' prapannAH, sudIrgha madhvAnamatikrAmantaH purastAdubhayataH samutkhAtakaravAlapANI dvau taskarAvAlokya teSAmekaH // 135 // For Private & Personal use only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 ova0avaNiH // 136 // gAthA-107 pratIpamanuprayAtaH, aparastu tAbhyAmeva gRhItaH, anyastu tau dvAvapyatikramyeSTa' nagara prAptaH, ayamupanayaH iha sa sArATavyAM puruSAstrayaH saMsAriNaH kalapyanne,panthAH, karmasthitiratidIrghA, bhayasthAnaM granthidezaH, dvau taskarau rAgadveSau, tatra pratIpagAmI yo yathApravRttakaraNena granthidezamAsAdya punaraniSTapariNAmaH sannutkRSToM karmasthitimAsAdayati, taskaradvayAvaruddhastu prabalarAgadveSodayo granthikasatvaH, abhilaSitanagarAnuprAptamtu apUrva karaNato rAgadveSacaurAvapAkRtyAnivRttikaraNenAvApta samyaktva iti 4, Aha- sa hi samyagdarzanamupadezato labhate'nupadezato vA?, ucyate, ubhayathA, yathA kazcinnaraH pathabhraSTaH paribhraman svayaM panthAnamAsAdayati, kazcittu paropadezena, aparastu nAsAdayatyeva, evamihApyatyantapraNaSTasatpathajIvo yathApravRttAt saMsArATavyAM bhraman kazcid granthimAsAdyApUrveNa tamatikramyAnivRttikaraNamanuprApya svayameva samyagdarzanAdirUpa nirvANapanthAnaM labhate, kazcitparopadezAta , pratIpagAmI granthikasavo vA naiva labhate 5 / jvaraH kazcitsvayamevApati, kazcidbheSajopayogena, kazcinnaiva, eva' mithyAdarzanamahAjvaro'pi kazcit svayamevApati, kazcidaIdvacanabheSajopayogAta , anyastu tadauSadhopayoge'pi nApati, karaNatrayayojanA svaya kAryA 6, keSAJcit kAdravANAM madanabhAvaH svayameva kAlAntarato'paiti, keSAJcid gomayAdiparikarmataH, anyeSAM tathAparikarmaNAyAmapi nApati, evaM mithyAdarzanabhAvo'pi keSAzcit svayamevApati, anyeSAmupadezakarmataH, anyeSAM naiva, iha ca bhAvArthaH- sa hi jIvo'pUrvakaraNena madanArddhazuddhazuddhakodravAniva darzana miythAtvamizrasamyakatvabhedena tridhA vibhajya tato'nivRttikaraNavizeSAt samyakatvaM prAmoti, evaM karaNatrayayogavato // 136 // Jain Education Interna For Privale & Personal use only nelibrary.org
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 137 // bhanyasya samyagdarzanaprAptiH, abhavyasyApi kasyacidyathApravRttakaraNato granthimAsAdyAhadAdivibhUtidarza nataH prayojanAntarato vA pravartamAnasya zrutasAmAyikalAbho, nAzeSalAbhaH 7 / jala-yathA jala malinArddha vizuddhazuddhabhedena tridhA syAt evaM darzanamapi mithyAdarzanAdibhedenApUrvakaraNatastridhA karoti, bhAvanA prAgvat 8 / evaM vastradRSTInte'pi bhAvanA kAryA 9 // 107|| atha prAsaGgikamuccate, evaM samyagdarzanalAbhottarakAlaM avazeSakarmaNaH palayopamapRthaktvasthitikSayottarakAla dezaviratiravApyate, punaH sakhyeyeSu sAgagepameSu cAritramupazamaNiH kSapakaNizca, iyaM ca dezaviratyAdiprAptiretAvatkAlato devamanuSyeSatpadyamAnasyApratipatitasyotkarSato draSTavyA, anyathA anyatarazreNirahitasamyaktvAdiguNaprAptirekabhavenApyaviruddhA, uktazca bhASyakRtA-"sammattaMmi u ladra paliyapuhattaNa sAvo hujjA / caraNovasamakhayANa sAgarasaMkhattarAhuti // 1 // evaM apaDivaDie saMmatte devamaNuajammesa / annayaraseDhivajja egabhaveNa ca savvAI // 2 // " uktamAnuSaGgikam / . atha yadudayAtsamyaktvasAmAyikAdilAbho na syAt sajAto vA'paiti, tAnihAvaraNabhUtAn kapAyAnAha gAthA-104 // 137 // For Private & Personal use only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avaNiH // 138 // gAthA-108.9 paDhamilluyANa udae niyamA saMjoyaNAkasAyANaM / sammaiMsaNalaMbhaM bhavasiddhIyAvi na lahaMti // 10 // prathamA eva prathamellukAH, dezIvacanameta , anantAnubandhinasteSA, prAthamyaM caiSAM samyaktvAkhyaprathamaguNavighAtitvAt kSapaNakramAdvA, udayaH udIraNAvalikApraviSTAnAM tatpudgalAnAmudbhUtasAmArthyatA tasminnudaye niyamAdityasya vyavahitaH sambandhaH, kiMviziSTAnAM ? karmaNA saha saMyojayanti jIvamiti saMyojanAste ca te kapAyAzca saMyojanAkaSAyA steSAM, niyamena samyagdarzanalAbha, bhave siddhi / te bhavasiddhikAH, nanu sarveSAmeva bhave siddhiH syAt , tataH kiM bhavagrahaNena ?, satyametat , kevalaM bhavagrahaNAdiha tadbhavo gRhyate, tadbhavasiddhikA api na labhante, ki punaH parIsasaMsAriNo'bhavyA vA? // 108 // atha dezaviratyAvaraNabhRtAn tAnAha biiyakasAyANudae apaccakkhANanAmadhejjANaM / sammaiMsaNalaMbha virayAviraI na u lahaMti // 109 // dvitIyakaSAyANAM, dvitIyatA ca dezaviratilakSaNadvitIyaguNaghAtitvAt kSapaNakramAdvA, na vidyate dezataH // 138 // Jain Education Intetane For Private & Personal use only Hallainelibrary.org
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 139 // sarvato vA pratyAkhyAnaM yeSu udaya prApteSu te pratyAkhyAnAH sarvaniSedhavAcI naJ ta eva nAmadheyaM yeSAM te pratyAkhyAnanAmadheyAsteSAM udaye samyagdarzanalAbha' bhavyAH labhante iti vAkyazeSaH, ayaM ca vAkyazeSastuzabdasUcito jJeyaH viratAvirati - dezaviratimityarthaH na tu labhante, tuzabdAt samyagdarzana labhanta ityuktameva / / 109 / / tayakasAyANudae paccakkhANAvaraNanAmadhijjANaM / desikadesa virahaM caritalaMbha' na u lahaMti // 110 // sarva viratilakSaNatRtIyaguNaghAtitvAt kSapaNakramAdvA tRtIyakapAyANAmudaye pratyAkhyAnaM sarva viratilakSaNa tasyAvaraNAH pratyAkhyAnAvaraNAste eva nAmadheyaM yeSAM te tathA teSAM nanvapratyAkhyAnanAmadheyAnAmudaye na pratyAkhyAnamastIyukta, naJ pratiSiddhatvAt ihApi cAvaraNazabdena pratyAkhyAnaniSedhAt ka eSAM vizeSaH ?, ucyate, tatra na sarvaM niSedhe, iha tvAGnaryAdepadarthaM vacanatvAt maryAdayA AvRNvatyAvaraNAH, tataH sarvaviratiniSedhArtha eva AvaraNazabdo, na dezavirati niSedhe, tathA cAha - dezazcaikadeva dezaikadezo, dezaH sthUlaprANAtipAtaH, ekadeza:tasyaiva dezo vanaspatikAyAtipAtaH, tayorvi ratistAM, labhate iti vAkyazeSaH, atrApi vAkyazeSastuzabdAkSipto jJeyaH, cAritrasya sarvaviratirUpasya lAbha na labhante || 11 || amumevArthaM saGgRhya vibhaNiSuzcaturthaka pAyAnAha gAthA - 110 // 139 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 140 // gAthA-111-1 mUlaguNANaM laMbhaM na lahai mUlaguNaghAiNaM udae / udae saMjalaNANaM na lahai caraNa' ahakkhAyaM // 111 // samyaktva mahAvratAnyaNuvratAni ca mUlabhRtA guNAH uttaraguNAdhArA ityarthaH teSAM lAbha na labhate, mUlaguNAn ghAtayituM zIlaM yeSAM te tathA teSAM mUlaguNadhAtinAM anantAnubandhyapranyAkhyAnapratyAkhyAnAMvaraNAnAM dvAdazakapAyANAmudaye, sajvalanAnAmudaye na labhate caraNa' yathAkhyAtaM, yathaiva tIrthakaragaNadharairAkhyAtaM yathokhyAtamakaSAmi tyarthaH, sakaSAya tu labhate // 11 // na ca yathAkhyAtacAritramAtropaghAtina eva sajvalanAH kintu zeSacAritradezopaghAtinApi, tadudaye zeSacAritrasyApi dezato'ticArasambhavAt , tathA cAha savvevia aiyAro saMjalaNANa tu udayao hu~ti / mUlacchijja puNa hoi bArasaNhaM kasAyANa // 112 // sarve AlocanAdicchedaparyantasaptavidhaprAyazcittazodhyAH, apeH kiyanto'pi vA aticArAH cAritraskhalanAvizeSAH sajvalanAnAmevodayato bhavanti, turevArthaH, dvAdazAnA punaH kaSAyANAmudayato mUlacchedya bhavati-mUlenA STamasthAnavartinA prAyazcittena chidyate apanIyate yahoSajAla' tanmalacchedya', azeSacAritrocchedakArIti bhAvanA // 11 // yA evaM tataH grAha kobA // 14 // Jain Education Inten For Privale & Personal use only Lainelibrary.org
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 14 // vArasavihe kasAe khaie uvasAmie va jogehiM / labbhai carittalaMbho tassa visesA ime paMca // 113 // dvAdazavidhe'nantAnubadhyAdau kaSAye kSapite vidhyAtAgnitulayatAM nIte upazamite bhasmacchannAgnikalpatA prApite, vA zabdena kSayopazama vAddhavidhyAte alanamamatAmupanIte yogaiH-manovAkAyalakSaNaiH prazastaihe tubhRtaH labhyate cAritralAbhaH, tasya cAritrasya vizeSA-bhedA ime vakSyamANAH paJca // 114|| tAn gAthAdvayenAha sAmAigaM ca paDhamaM cheovaTThANaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM suhumaM taha saMparAyaM ca // 114 // samAnAM-jJAnadarzanacAritrANAM AyaH samAyastena nivRttaM tatra bhava vA sAmAyika-sarva sAvadyayogaviratirUpaMtatazca sarvamapyetaccAritramavizeSataH sAmAyikaM, tathApi chedAdizepaivizeSyamANamarthataH zabdAntaratazca nAnAtva bhajate, tatra prathamaM vizeSaNAbhAvAt sAmAnyazabda evAvatiSThate sAmAyikamiti, taca dvidhA-itvara yAvatkathikaM ca, tatra svalpakAlamitvara, tacca bharatairAvateSu prathamapazcimatIrthakaratIrtheSu anAropitamahAvratasya zaikSasya jJeyaM, yAvakathikaM pravajyApratipattikAlAdArabhyAprANoparamAdityarthaH, tacca bharatairAvatabhAvimadhyamadvAviMzatitIrthakaratIrtheSu mahAvideha gAthA-113-1 // 14 // Jain Education Intematonal
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrodhorasundarasU0 gAthA-114 ova0avacUrNiH // 142 // tIrthakaratIrtheSu ca sAdhUnAM jJeyaM, teSAmupasthApanAyA abhAvAt , nanvAdyantyajinasAdhUnAmapi yaditvara' sAmAyikaM tatrApi 'karomi bhadanta sAmAyikaM yAvajjIva mitItvarasyApyAbhavagrahaNAt tasya copasthApanAyAM tyAgAt kathaM na pratijJAlopaH1, ucyate, aticArAbhAvAttasyaiva sAmAnyataH, sAvadyayoganivRttirUpeNAvasthitasya zuyantarApAdanena sajJAmAtra vizeSAt, cazabdo vAkyAlaGkAre, chedApasthApanaM bhavet dvitIyaM, tatra chedaH pUrvaparyAyasya upasthApanA ca mahAvrateSu yasmin cAritre tan chedopasthapana, tacca vidhA-sAticAra' niraticAra ca, tatra niraticAra yat itvarasAmAthikavataH zaikSasyAropyate tIrthAntarasakrAntau vA, yathA, zrIpArzva tIrthAdvarddhamAnato saMkrAmataH paJcayAmadharmapratipattI. sAticAra' tu yanmUlaguNaghAtinaH punavratoccAraNa, ubhayamapi cAdyAntyajinatIrthe (RjuprAjJAnAM tadaticArarahitatvAt , yadvA tathAbhAve'pi sAmAyikasya punagraho natu vratAnAM pariharaNa parihAraH tapovizeSastena vizuddhiryasmin cAstrei tatparihAravizaddhika, tacca dvidhA, nirvizamAnakaM nirviSTakAyakaM ca, tatra niviMzamAnakA vivakSitacAritrasevakAH, tadavyatirekAcAritramapi nirvizamAnakaM, evamagre'pi, AsevitavivakSitacAritrakAyAstu nirviSTakAyakAH, iha navako gagaH catvAraH parihArakAH catvArastadvaiyA vRttya karA anuparihArakAH, eko gurubhUto vAcanAcAryaH, tapazca pArihArikANAM grISme jaghanyaM caturtha madhyamaM SaSTha utkRSTamaSTama, zizire jaghanyamadhyamotkRSTapadaiH SaSThamaSTamaM dazama, vAsu cASTamaM dazamaM dvAdaza ca, pAraNake AcAmla, bhikSe cAye dve na grAhye, paJca grAhyAH, vAcanAcAryA anupahArikAzca pratidinamAcAmlaM kurvanti, evaM mAsAna yAvat , tato vaiparItyena paNmAsAn yAvat anupahArakiAH, parihArikatAM ca // 142 // Jain Education Inte For Privale & Personal use only Mainelibrary.org
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-114-1 zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 14 // pranigadyante, itare tu pamhiArikatA, to'pi paNmAsAn yAvat vAcanAcAryaH pAmhiArikaH ekA vAcakaH saptAnupArihArikAH, evamaSTAdaza mAsAH, tato jinakalpaM gaccha vA pratipadyante, emAM yaccaraNa tat parihAravizuddhikaM. ete ca parihAravizuddhika, ete ca parihAravizuddhikA dvidhA-itvarA yAvat kathikAca, tatra ye kalpamamAprapanantarameva sthavirakalpaM gaccha vA samupayAsyanti te itvarAH, ye tu kalpasamAptyanantaramavyavadhAnena jinakalpaM pratipatsyante te yAvatkathikAH, atra sthavirakalpagrahaNamupalakSaNa skalpaM ceti draSTavyaM, tatra itvarANAM kalpaprabhAvAdeva devamanuSya tiyagyonikakRtA upasargAH sadyoghAtinaH AntakA atIvAvipadyAzca tIvravedanA na prAdupanti, yAvatkathi kAnAM punaH sambhaveyurapi, te hi jinakalpaM pratipatsyamonA jinakala rabhAvamanuvidadhati, jinakalipakAnAM copasargAdayaH sambhavanti, tathetyAnanta, gAthAmaGgabhayAd vyavahitopanyAmaH, sUkSmamityanusvAro'lAkSaNikaH, samparyeti saMsAramaneneni samparAyaH-kapAyodayaH, sUkSmo lobhAMgamAvazeSatvAtsamparAyo yatra tatsUkSmasamparAya', taca dvidhA vizuddhathamAnaka saklizyamAna ca, tatrAdya apakaNimupazamazreNi vA samAgahataH, itaratu upazamazreNitaH pracyavamANastha, caH samuccaye // 114 / / tatto ya ahavAyaM khAya sabmi jIvalogaMmi / jaM cariUNa suvihiA vaccaMtayarAmaraM ThANaM // 115 / / // 143 // For Private & Personal use only wronaw.jainelibrary.org
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 144 / / gAthA-115.1 tatazca sUkSmasamparAyAnantara athAkhyAtaM, athazabdo yathArthe, AGa abhividhau, yAthAtathyena abhividhinA ca yadAkhyAtaM kathita apAya cAritramiti tadAkhyAtaM, yathAkhyAtamiti, yathA sarvasmin jIvaloke khyAtaM-prasiddhamakaSAyaM bhavati cAritramiti, yaccaritvA-Asevya: zobhanaM vihitaM anuSThAna yeSAM te suvihitAH susAdhavaH vrajanti, na vidyante jarA yatra tadajara na mriyate prANI yatra tadamara, ajara cAmara cAjarAmara, mokSapadamityarthaH, idaM cAritraM dvidhA-chAdyasthika kaivalika ca, AdyamupazAntamohaguNasthAne kSINamohaguNasthAne ca, kaivalika tu sayogyayogikevalibhavaM, tatra eteSAM paJcAnAM cAritrANAmAdyatrayaM kSayopazamalabhyaM, antyadvayaM tUpazamakSayalabhyameva // 115 / / ataH karmopazamakramamAha aNa-daMsa-napuMsi-tthIveya-chakaM ca purusave ca / ___ do do egaMtarie sarise sarisaM uvasamei // 116 // iha upazamazreNiprArambhako'pramattasaMyata eva bhavati, anye tvaviratadezaviratapramattApramattasaMyatAnAmanyatama iti vadanti, zreNisamAptau cApramattaH pramatto vA syAt , sa caivamArabhate-aNatti-anantAnubandhinaH samudAyazabdAnAmavayave vRttidarzanAt , tatrAdau yugapadantarmuhUrttamAtrakAlenAnantAnubandhina upazamayati, evaM sarvatra yugapadupazamakAlA'ntarmu hatamAna eva jJeyaH, tatA darzana-mithyAtvamitrasamyaktvarUpaM trividha yugapadeva, yadi puruSaH prArambhakastato napuMsaka // 144 // For Private&Personal use only Maininelibrary.org Jain Education Inter
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 145 // vedamanudIrNamapi, tato'nukrameNa khoveda', paTakamiti hAsyaratyaratizokamayajugupsArUpaM, puruSaveda', athalI prArambhikA tataH Adau napuMsakaveda' puruSaveda SaTkaM strIveda, atha napusakaH prArambhakaH tato'sAvanudIrNamapyAdau strIveda purupaveda hAsyAdipaTkaM napuMsakaveda', tato dvau dvau krodhAdyau ekAntaritau-sajvalanavizeSakrodhAdyantaritau sadRzaukrodhAditayA, paraspara tulyau, sadRzaM-yugapadevAntarmuhurtena, tathAhi-apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNau krodhau krodhatvena sadRzau yugapadantamuhUrtenopazamayati, tataH sajvalanakrodhamekAkinameva, tata evamevApratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNau mAnau, sajvalanamAnaM, apratyAkhyonapratyAkhyAnAvaraNe mAye, saJcalanamAyAmekAkinI, apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNalobhI, sajvalanalobha, taM copazamayan tridhA karoti, tatra dvau bhAgau yugapadupazamayati, tRtIyabhAgaM tu saMkhyeyAni khaNDAni karoti, tAnyapi pRthaka pRthakakAlabhedenopazamayati, punaH saMkhyeyakhaNDAnAM ca caramavaMDaM asaMkhyeyAni khaNDAni kageti yadA tadA sUkSmasamparAyaH tataH samaye samaye ekaika khaNDamuSazamayati, iha darzanasaptake upazAnte'pUrva karaNo'nivarsivAdaro vA ucyate, tata UrdhvamanivartibAdaro yAvat saMkhyeyAntimadvicaramakhaNDa', nanu saMjvalanAdInAM yukta itthamupanyAsaH, anantAnubandhinAM tu darzanapratipattAvevopazamitatvAt na yujyate, ucyate, darzanapratipattau tepAM kSayopazamAt , iha copazamAda virodhaH, (kSAyopazAmakamAzritya prAktanApazamike'ntarakRta udayAbhAvI, na yatnakRtaH, na hi mithyAgidamArabhate avAptirapi tatrApramattAntA), nanu kSayopazamopazamayoH kaH prativizeSaH ?, ucyate, kSayopazamo ghudIrNasya kSayo'nudIrNasya ca vipAkAnubhavApekSayopazamaH, pradezAnubhavatastUdayo'styeva, upazame tu pradezA gAthA-116 // 145|| wronww.ininelibrary.org
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-116 zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 14 // nubhavo'pi nAsti, uktaJca bhAvyakRtA-"veei saMtakammaM khosamiesu nANubhAvaM so uvasaMtakasAo uNa veei / na saMtakammapi // 1 // (vi0 1283) nanu saMyatasyAnanantAnubadhinAmudayo niSiddha eva tatkathamupazamaH ?, ucyate, hyanubhavakarmAGgIkRtya, natu pradezakarma, tathA coktamA-"jIvA gaM bhaMte ! sayaMkaDaM kammaM veeDa ?, goyamA ? atthegai veei, atthegaino veei, se keNa?NaM pucchA, goyamA duvihe kamme pannatte, taMjahA-paesakamme aNubhAvakamma, tattha japaesakamma taM niamA veei, tattha NaM taM aNubhAvakammaM taM atthegaiveei, atthegai no veeI" ityAdi, tatazca pradezakarmAnubhavodayasyehopazamo dRzyaH, Aha-yadyevaM tarhi saMyatasyAnantAnubandhyudayataH kathaM darzanavighAto na syAt ? ucyate, pradezakarmaNo mandAnubhAvAt , tathA kasyacidanubhavakarmAnubhAvo'pi nAtyantamapakArAya bhavallabhyate, yathA sampUrNamatyAdicaturjAninastadAvaraNodaye iti, sthApanA, iha ca saMkhyeyAni lobhakhaNDAnmupazamayan bAdarasamparAya ucyate caramasya tu saMkhyeyakhaNDasyAsaMkhyeyAni khaNDAni pratisamayamekaikakhaNDamupazamayan sUkSmasamparAyaH // 116 // tathA cAha lobhANu veaMto jo khalu uvasAmao va khavago vA / so suhamasaMparAo ahakhAyA UNao kiMcI // 117 // // 146 / / Jain Education Intem wronaw.ininelibrary.org
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-117-18 zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 147 // sajvalanalobhasyANUn saMkhyeyatamasya khaNDasyAsaMkhyeyAni pratisamayamekaikaM khaNDa' vedayan ya upazAmakaH kSapako vA syAt so'nta muhUrtakAla sUkSmasamparAyo bhaNyate. ayaM ca yathAkhyAtAtkiJcidUnaH, kimukta' bhavati ? sUkSmasamparAyAvasthAmantarmuhUrttamAtrakAlamAnamanubhUya upazAmakanigrantho yathAkhyAtacAritrI syAt , iha yadi baddhAyurupazamazreNiM pratipannaH zreNimadhyagataguNasthAnavartI upazAntamoho vA bhUtvA kAla' karoti tadA niyamenAnuttarasurepU padyate, zreNipratipatitasya tu kAlakaraNe'niyamaH, nAnAmatitvena nAnAsthAnagamanAt , athAvaddhAyustahi antamuhUrtamupazAntamoho bhUtvA niyamataH punarapyuditakaSAyaH kAvanyena zreNipratilomama vartate // 117 / / tathA caitadeva durantakapAyasAmarthyamutkIrtayannAha uvasAmaM uvaNIA guNamahayA jiNacarittasarisaMpi / paDivAyaMti kasAyA kiM puNa se se sarAgatthe ? // 118 / / upazamaM apeH kSayopazamamapi upanItAH guNemahAna guNamahAna tena guNamahattA upazamakena pratipAtayanti kapAyAH saMyamAt saMsAre vA, kaM ? tamevopazAmakaM; kiMviziSTa ? jinacAriyoNa sadRzamapi dvayorapi kaSAyodayarahitacAritrayuktatvAt , kiM punaH zeSAn sarAgasthAn ?, sutagaM pratipAtayanti, yathA bhasmachannAnalaH pavanAdyAsAditasahakArikAraNAntaraH punaH svarUpamupadarzayati evamasAvapyuditakapayAnalo jaghanyatastadbhave eva mukti na labhate, utkRSTatastu // 147 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 148 // so gAthA-118-19 20 / dezonamaddhaM pudgalaparAvartamapi saMsAramanubadhnAti // 118 // yata evaM tIrthakaropadezo'ta aupadezika gAthAdvayamAha jai uvasaMtakasAo lahai aNaMtaM puNo'vi paDivAyaM / Na hu bhe vIsasiyavvaM theve ya kasAyasesaMmi // 119 // aNathovaM vaNathovaM aggIthovaM kasAyathovaM ca / Na hu bhe vIsasiyavvaM thepi hu taM bahuM hoi // 120 // yadyupazAntakapAyo labhate'nantataM bhUyo'pi pratipAtaM tataH stoke'pi kaSAyazeSe nahu-naiva me-bhavadbhirvizvasitavyam // 119 / / amumevamartha sadRSTAntamAha RNasya stAkaM RNastAkaM evaM vraNAdistokaM ca dRSTvA nahu-naiva bhe-bhavadbhivizvasitavyaM, yataH stokamapi tadvNAdi bahu bhavati, uktaJca bhASyakRtA-"dAsattaM dei aNaM acirA maraNaM vaNo visappaMto, savvasa dAhamaggo deMti kasAyA bhavamaNataM // 1 // (vi. 1311)" // 120 // uktamaupazamikacAritramidAnI kSAyikamAha // 148 // Jain Education Inte For Privale & Personal use only laljainelibrary.org
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacarNiH // 149 // aNa-miccha - mosa - sammaM, aTu napuMsitthIveya-chakkaM ca / puMveyaM ca khaver3a kohAie ya saMjalaNe // 121 // iha kSapakazreNipratipattAsaMyatAdInAmanyatamo'tyanta vizuddhapariNAmaH syAt sa cottamasaMhananaH, tatra pUrvavidapramattaH zukladhyAnopagato'pi pratipadyane, apare dharmadhyAnopagatA eva kramazrAyam - prathamamanantAnubandhinazcaturo'pi krodhAdIn antarmuhUrttena yugapat kSapayati, tadanantabhAgaM tu mithyAtve prakSipya tato mithyAtva, sahaiva tadazena yugapat kSapayati, yathAhi - atisambhRto davAnalaH khalvarddhadagdhendhana evendhanAntaramAsAdya ubhayamapi dahati evamasAvapi kSapakastItrazubha pariNAmatvAdazepamanyatra prakSipya kSapayati, tadanantara tathaiva mizra, tataH samyaktva, iha yadi baddhAyuH kSapakazreNimArabhate anantAnucadhikSayAnantaraM ca maraNasambhavato vyuparamate, tataH kadAcinmithyAdarzanodayAdbhUyo'pyanantAnubandhina upacinoti tadvIjamya miyyAtvasya sadbhAvAt kSINa mithyAdarzanastu na upacinoti, mUlAbhAvAt tadavasthaca mRto'vazya' tridazeSRtpadyate, kSINasaptako'pyapratipatitapariNAma stridazeSveva pratipatitapariNAmastu nAnAmatisambhavAdyathApariNAmaM sarva gatibhAg syAt baddhAyuSko'pi yadi tadAnI kAla na karoti, tathApi saptake kSINe niyamAdavatiSThate, na cAritramohakSapaNAya yatate, nanu yadi darzanatrikamapi kSayaM nItaM tataH kimasau samyagdRSTirutAsamyagdRSTiH 1 ucyate, samyagdRSTiH, samyagdarzanAbhAve samyagdRSTitvamanupapannamiti ceta na, abhiprAyA , gAthA - 121 / / 149 /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacaNiH // 150 // gAthA-121-2 23 navagamAt , iha nirmadanIkRtamadanakodravakalpA - apagatamithyAtvabhAvA mithyAtvapudgalA evaM samyagdarzanaM, tadeva kSINaM, yatpunarAtmapariNAmasvabhAva tatvArthazraddhAnalakSaNaM samyagdarzanaM tanna kSINaM, api tu tadatIva zlakSNazuddhAbhrapaTalavigamena manuSyasya dRSTirikha zuddhajalAnugatazuddhavastramiva vA jalakSaye vizuddhatarasvarUpaM syAt , yadi punarabaddhAH kSapakazreNimArabhate tataH saptake kSINe niyamAdanuparatapariNAma eva cAritramohakSapaNAya yatate, samyaktvasya kSapitazeSe'vatiSThamAna evApratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakaSAyASTakaM samakameva kSapayitumArabhate, eteSu cAddhakSapiteSvanyAH SoDaza prakRtIH kSapayati // 121 // tatpratipAdakamida' gAthAdvayaM gaiANupuvvI do do jAinAmaM ca jAva cauriMdI / AvAyaM ujjoyaM thAvaranAmaM ca suhumaM ca // 122 // sAhAraNamapajjattaM nihAnidaM ca payalapayalaM ca / thINaM khavei tAhe avasesaM jaM ca aTTaNhaM // 123 // gatizcAnupUrvI ca gatyAnupUvyoM dve dve, narakagatiH narakAnupUrvI, yathA vRSabho nAsikAnyataranaddho yogyaM sthAnaM nIyate tathA jIvo'pi yathA karmapudgalasaMhatyA vizi.sthAnaM prApyate, yayA vA UrvottamAGgAdhavaraNAdi // 15 // Sain Education inte For Private & Personal use only pa ainelibrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacarNiH IM // 15 // rUpo niyamitazarIravizeSaH myAt sA'nupUrvI, jAtinAma ekendriyAdinAma, yAvaccaturindriyAH, caH samuccaye, AtA-AtapanAma yadudayAdAtapavAn syAt , evamudyotaM, sthAvarAH pRthivyAdayastannAma, sUkSma-sUkSmanAma, cau prAgvat, sAdhAraNamiti sAdhAraNanAma anantavanaspatinAmetyarthaH, aparyAptakamityaparyAptakanAma, nidrAnidrA ca pracalApracalAM ca styAnA-caitanyaRddhiryasyAM sA styAnaddhiH-paJcamInidrA tAM, iha bhASyakarmagranthAdau atrAntare SoDazaiva prakRtayaH kSapyamANatvenAbhyupagamyante, na maptadaza, yatastanmate, aparyAptakarma iha na kSipyate, kintu ayogini dvisaptatikarmaprakRtikadambakamadhye tat kSapayati, tasmAnmatAntaratveneha saptadazAnAmupanyAso na virudhyate, tatazcAparyAptavarjapoDazaprakRtIH kSapayitvA tadanantara' yadaSTAnAM kapAyANAM zeSa tat kSapayati, sarvamidamantarmuhUrtena, tato napusakavedaM, tataH strIvedaM. tato hAsyaSaTkaM, itaH puruSavedasya khaNDavayaM kRtvA khaNDadvayaM yugapatkSapayati, tRtIyakhaNDa tu sajvalanakrodhe kSipati, purupe pratipatryayaM kramaH, napusakAdau pratipattaya kramaH, napuMsakAdau pratipattayupazamazreNinyAyo vAcyaH, tataH krodhAdIn caturaH sajvalanAn pratyekamantarmuhUrttamAtreNa kSapayati kSapaNa', caiSAM khaNDatrayAdikaraNakrameNa puruSavedavadvAcyaM, tathAhi-krodhasatka tRtIyakhaNDa mAne prakSipati, mAnasatka mAyAyAM, mAyAsatkaM lobhe, kSapaNakAlazca pratyekamantarmuhUrtamAnaH sarvatra jJeyaH, zreNirapyantarmuhUrtamAnaiva, ekasminnapyantarmuhUrte laghutarANAmantarmuhUrtanAmasaGkhyeyAnAM bhAvAt , lobhasya tu tRtIyakhaNDaM saGkhyeyAni khaNDAni karoti, tAni ca khaNDAni pRthaka pRthak kAlabhedena kSapayati, teSAmapi ca saGkhyeyatamaM caramakhaNDa asakhyeyAni khaNDAni karoti, tAni tu samaye samaye gAthA-122-2 // 15 // For Private & Personal use only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNi / / 152 / ' Jain Education Inte ekaikazaH kSapayati, iha ca kSINadarzanasaptako nivRttivAdara ucyate, tataH UrdhvamanivarttivAdaro yAvat saGkhyAtatamaM caramaM lobhakhaNDa, tata UrdhvamasakhyeyAni lobhakhaNDAni pratisamayamekakaikhaNDa kSapayan sUkSmasamparAyo yAva caramalobhAMzayaH ata UddharvaM yathAkhyAtacAritrI syAt sa ca mahAsamudrataraNazrAntavat mohasAgara tIrtvA'nAbhoganivartikaraNena vizrAmyati, tataH chadmasthavItarAgatvadvicaramasamayayoH prathamasamaye nidrApracale kSapayati, carame samaye paJcavidha' jJAnAvaraNa' caturvidhaM darzanAvaraNaM paJcavidhamantarAyamiti caturdaza prakRtIryugapat kSapayitvA'nantarasamaye kevalajJAnaM kevaladarzanaM cotpAdayati / / 122 - 123 / / anye tvevamabhidadhati, tanmatena tisro'nya kartR kya imA gAthA: vIsamaUNa niyaMTho dohi u samaehi kevale sese / paDhame nihaM payalaM nAmassa imAo payaDIo // 124 // devaga ANupubvI vivi saMghayaNa paDhamavajjAi / annayaraM saMThANaM titthayarAhAranAmaM ca // 125 // carame nANAvaraNaM paMcavihaM daMsaNaM cauviyappaM / paMcavihamaMtarAyaM khavaittA kevalI hoi // 126 // . | gAthA-122-2 24-25-26 / / 152 / / Mainelibrary.org
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 153 // vizrAmya kSaNa nigranthaH dvAbhyAM samayAbhyAM kevale utpatsyamAne prathame nidrAM pracalAM nAmnazcamAH prakRtIH devagatyAnupUjyoM baikriyanAma prathamavarjAni paJca saMhananAni AtmavarjAni paJca saMsthAnAni, yadAtmAnaH yatsaMsthAnaM tanmuktvetyarthaH, AhArakanAma tIrthakaranAma ca, cettIrthakaraH kSapakastadA''hArakameva, carame-dvitIye samaye jJAnAvaraNa paJcavidha darzanaM caturvidha paJcavidhamantarAya kSapayitvA kevalI bhavati, etacca matamasamIcInaM, cUmi kRto bhASyakRtaH sarveSAJca karmagranthakArANAmasammatatvAt , kevalaM vRttikRtA kenApyabhiprAyeNa likhitamiti, mUto'pyetA gAthAH pracAhapatitAH niyuktikArakRtAstvetA na // 124-125-126 / / utpanna kevalajJAnaH sarvavastu jAnAtInyAha saMbhiSaNaM pAsaMto logamalogaM ca savvao savvaM / taM natthi jaM na pAsai bhUyaM bhavvaM bhavissaM ca // 127 // sam-ekobhAvena bhinna sambhinnaM, yathA bahistathA madhye'pItyarthaH, pazyan lokamalokaJca sarvataH-sarvAsu dikSu sarva-niravazeSa, amumevArtha spaSTayannAha-tannAsti kimapi yanna pazyati, bhRta-atIta, bhavyaM-vartamAna, bhaviSyaccabhAvi, caH-samuccaye // 127 / / itthamupodghAtaniryukto prastutAyAM prasaGgatA yaduktaM -'taponiyamajJAnavRkSamArUdaH kevalI'tyaso gAthA-124-2 26-2 // 153 // Sain Education International For Private & Personal use only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-127 zrIdhIrasundarasU0 ova0avaNiH // 154 // kevalIti darzitaH, etasmAt sAmAyikazrutamAcAryapAramparyeNAyAtaM, etasmAcca jinapravacanaprasatirityAdi, sarva prAsaGgika niyuktisamutthAnaprasaGgenoktaH, idAnImapi keyaM jinapravacanotpattiH ? kiyadamidhAnaM ceda jinapravacanaM ? ko vA'syAbhidhAnavibhAgaH ? ityetat prAsaGgikazeSa zeSadvArasagrahaM cAbhidhitsurAha jiNapavayaNauppattI pavayaNaegaTTiyA vibhAgo ya / dAravihI ya nayavihI vakkhANavihI ya aNuogo // 128 // jinapravacanotpattiH pravacanakAthi kAni vibhAgazca, ida trayamapi prasaGgazeSa dvArANi uddezanirdezAdIni teSA viziSTaprarupaNaM svarUpakathanaM dvAravidhiH, ayamupodghAto'bhidhIyate, nayavidhi rupakramAdInAM mUlAnuyogadvArANAM caturthAnuyogadvAra, vyAkhyAnasya vidhiyAkhyAnavidhiH, ziSyAcAryaparIkSAbhidhAnaM, anuyogaH-sUtrasparzikaniyuktiH sUtrAnugamazceti samudAyArthaH / Aha caturthamanuyogadvAra nayavidhimabhi pAya punastRtIyAnuyogAbhidhAnaM kimarthaM 1, ucyate, nayAnugamayoH sahacara. bhAvapradarzanArtha', tathAhi-nayAnugamau pratimatra yugapadanudhAvataH, nayamatazUnyasyAnugamasyAbhAvAt , anuyogadvAracatuSTayopanyAse tu nayAnAmante'midhAnaM yugapadvaktumazakyatvAt , Aha-caturanuyogadvArAtiriktavyAkhyAnavidherupanyA // 154 // Jain Education Inten For Privale & Personal use only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zradhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH / / 155 / / so'narthakaH, na, anugamAGgatvAt vyAkhyAGgatvAccAyugamAGgatA // 128 // tatra jinapravacanotpattirnirvRni samutthAnaprasaGgato'bhihitA, arhadvacanatvAt pravacanasya, idAnI pravacanaikArthikAni tadvibhAgaM ca gAthAtrayeNAha -- egaTTiyANi tiSNi upavayaNa sutaM tadeva attho a / sara ya itto nAmA emaDiA paMca // 122 // rasa yeSAM tAnyekAthiMkAni trINyeva, kAni ?, pravacanaM prAg vyAkhyAtaM, sUcanAtsUtra, artha:-tadvivaraNaM, caH samuccaye, iha pravacanaM sAmAnyazrutAbhidhAnaM sUtrArthoM tu tadvizeSoM, nanu sUtrArthayoH pratracanena sahaikArthatA yuktA, tadvizeSatvAt sUtrArthaM yostu paraspara vibhinnatvAnna yujyate, yataH vatra vyAkhyemathastu tadvayAkhyAnamiti, athavA trayANAmapyeSAM bhinnArthateva yujyate, pratyekamekA thiMka vibhAga sadbhAvAt, anyathA ekArthanAyAM satyAM bhedenaikAthikAbhidhAnamayukta ? ucyate yathA mukulavikasitayoH padmavizeSayoH saGkocavikAsarUpaparyAyabhede'pi kamalasAmAnyarUpatayA bhedaH, evaM sUtrArthayorapi pravacanApekSayA parasparatazceti tathAhi avivRtta mukulatulyaM sUtra tadeva vivRtaM vikacakalpamartha:, pravacanAnubhayamapi yathA caiSAmekAthiM kavibhAga upalabhyate kamalamaravindaM paGkajamityAdi padmekArthikAni, tathA kuDmalaM saGkucitamityAdi mukulaikArthikAni, tathA vikaca phullaM vibuddhamityAdi vikasitekAryakAni tathA pravacanasUtrArthAnAmapi padmakuimala vikasita kalyAnA me kA thiM vA vibhAgo'virudra:, Aha-yaduktaM " gAthA- 128-2 // 155 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundaram 0 Ava* avacUrNi / / 156 / ' Jain Education Inter vacanaikArthAni vAcyAni tadvyAhanyate, na, sAmAnyavizeSarUpatvAtpravacanasya, sUtrArthayorapi pravacanavizeSarUpatvena pravacanatvopapatteH, Aha-yadyevaM vibhAgazceti dvAropanyAsAnarthakya, na, vibhAgazceti keo'rtha : 1, nAvizeSeNaikAthiMkAni vAcyAni sAmAnya vizeSarUpasyApi paJcadaza, kiM tahiM 1, vibhAgazca vAcyaH, vizeSagocarAbhidhAnaparyAyANAM sAmAnyagocarAbhidhAnaparyAyatvAnupapatteH nahi catasahakArAdayo vRkSAdivat zabdaparyAyA bhavanti, ekaikasya pravacanasya sUtrasyArthasya ca nAmAnyekAthi kAni pazca / / 129 / / atha pravacanasUtrayoH paJca paJca ekAthi kAnyAha - suyadhamma tittha bhaggo pAvayaNaM pavayaNaM ca egaTThA / suttaM taMtaM gaMtho pADho sattha ca egaTThA // 130 // zrutasya dharmaH - svabhAvaH zrutadharmaH zrutasya bodhasvabhAvatvAt zrutasya dharmoM bodho'midhIyate, tIryate saMsArasamudro'neneti tIrtha, sastadupayogAnatyatvAt pravacanaM tIrthamucyate, mRjyate zodhyate'naneti mArgaH, pragatamabhividhinA jIvAdiSu padArtheSu vacanaM prAvacanaM, jIvAditatvAni pravaktIti pravacanaM, sUcanAtsUtra, tanyate'nena asmAdasminniti tantra gradhyate'nenArtha iti granthaH, paThanaM pAThaH paThyate vA taditi pAThaH, zAzyate'nena jJeyamAtmA veti zAstra ekAfrthakAnIti punarabhidhAnaM sAmAnyavizeSayoH kathazcidbhedakhyApanArtham // 130 // athAnuyoge kArthikAnyA gAthA- 129-30 / / 156 / / jainelibrary.org
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ara0avacUNiH // 157 // aNuogo ya niyogo bhAsa vibhAsA ya vattiyaM ceva / aNuogassa u ee nAmA egahiA paMca // 131 // sUtrasyArthena sahAnukUla' yojanamanuyogaH, yathA ghaTazabdena ghaTo'bhidhIyate, niyato nizcito vA yogaHsambandhI niyogaH, yathA ghaTazabdena ghaTa evocyate, na paTAdiH, bhASaNaM bhASA, vyaktIkaraNamityarthaH, yathA ghaTanAda ghaTaH, vividhA bhASA vibhASA-paryAyazabdaiH svarUpakathanaM, yathA ghaTaH kuTa kumbhaH iti, vArtika tvazeSaparyAyakathanaM, etAnyanuyogasyaikArthikAni nAmAni, ayaM samudAyArtho'vayavArtha pratidvAraM ca vakSyati tatra, pravacanAdInAmavizeSeNa ekArthikAbhidhAnaprakrame satyekAthikAnuyogAdemeM denAnvAkhyAnamarthagarIyastvakhyApanArtham // 131 / / tatrAnuyogAkhyamAdyadvAramAha nAmaM ThavaNA davie khitte kAle ya vayaNa bhAve ya / eso aNuogassa u Nikkhevo hoi sattaviho // 132 // ___nAmAnuyogo-yasya jIvAdegnuyoga iti nAma kriyate, nAmavyAkhyA vA, sthApanA-akSanikSepAdirUpA, tatra | yo'nuyogaM kurvan sthApyate so'nuyogAnuyogavatorabhedopacArAta sthApanAnuyogaH, yatra kSetra kAle vA'nuyogastayo gAthA-131-3 // 157 // Jain Education Interational wow.jainelibrary.org
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-132-3 || AkhyA vA kriyate sa kSetrakAlAnuyogaH, vacanAnuyogo yathetthaMbhUtamekavacanamityAdi, bhAvAnAmaudayikAdInAmanuzrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH yogo bhAvAnuyogaH // 132 // ukto'nuyogaH, saamprtmnuyogaannuyogprtipaadkdRssttaantaanaah|158|| vacchagagoNI 1 khujjA 2 sajjhAe 3 ceva bahiraullAvo 4 / gAmillae 5 vayaNe satteva ya hutti bhAvaMmi // 133 // nAmasthApane sugame, dravyAnanuyoge tatprasaGgato dravyAnuyoge ca vatsagAvAvudAharaNa', godohako yadi ya: pATalAyA vatsastaM bahulAyAM muzcati, bAhuleyaM pATalAyA tato'nanuyogaH syAt , tasya kSIrasya ca vinAzo yadi punaryo yasyAstaM tasyA eva muJcati tato'nuyogaH, tasya ca kSIrAdiprAptiH, evamihApi yadi jIvalakSaNena dravyeNAjIvaM prarUpayati ajIvalakSaNena vA jIvaM tarhi ananuyogaH, yatastaM bhAvamanyathA gRhNAti, tenArtho visaMvadati, arthena ca visaMvadatA dugdhasthAnIyaM cAritra' visaMvadati, cArizeNa vinA na mokSaH, mokSAbhAve dIkSA nirathikA, jIvalakSaNena jIvaM prarUpayati, ajIvalakSaNenAjIva', tato'nuyogaH, tataH kAryasiddhiH, tathA ghavikalovigamastatazcaraNavRddhistato mokSaH / // 158 // Jain Education Intem For Private & Personal use only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 159 // kSetrAnanuyogAnuyogayoH kubjodAharaNaM, pratiSThAnezaH zAtavAhanaH prativarSamAgatya bhRgukacche naravAhananRpaM ruNaddhi Rtubaddhe sthitvA varSAsu svapura yAti, anyadA'vagehakayAtena tena saMjJA svapura jigamiSuNA sthAnamaNDape patadgrahaM vinApi bhUmau yatkRtaM, tasya ca patadgrahadhAriNyA kubjayA'tIvabhAvajJayA prage yAsyati svapuraM nRpastenethamiha niSThIvatIti saJcintyokta svaparicitayAnazAlikasya, tatastena praguNIkRtya yAnAni gacchata eva rAjJaH purato'pi pravartitAni, tatpRSThatazca sarvo'pi skandhAvAraH pravRtto gantu, tadhdhUliM dRSTvA'cinti nRpeNa, nanu mayo kasyApi prayANaka noktaM dhUlIyayAt, kilAhaM svalpaparicchado bhUtvA sainyasya purata eva yAsyAmi, etacca viparItaM jAtaM, paramparayA jJAta kubjoktaM, tadatra sabhAmaNDapAdikSetreNa niSThIvanasyAnanuyogaH, niSThIvanAdirakSaNapramArjanopalepanAdikastvanuyogaH, evamekAntena nityamekapradeza kSetra prarUpayato'nanuyogaH, syAdvAdalAJchita tadeva prarUpayato'nuyogaH / kAlAnanuyogAnuyogayoH svAdhyAyodAharaNaM-sAdhurekaH prAdApikakAlagrahaNAnantara' kAlikaH zrutamatItame'pi tatpagavartanavelAmajAnAnaH pagavartate, tataH samyagdRSTikSetradevatayA chalarakSaNArtha mathitakArikArUpeNa mathitabhRtaghaTa mastake nidhAya tadantike gatAgatAni kurvatyA 'mathitaM labhyate 'iti mahAzabdena punaH punaH ghoSayantyodvejitaH sAdhuH, tenokta aho tava takravikrayavelA, tayApyace aho tavApi svAdhyAyavelA, tataH sAdhurupayujya mithyAduSkRtaM dadAti, eSa svAdhyAyasya kAlAnanuyogaH, kAle tu paThatastadanuyogaH, prastute'kAladharmANAM vaiparItye samyakprarupaNe'nanuyogAnuyogI vAcyau, vacanAnuyogamyeha prAdhAnyakhyApanArtha vacana viSayamananuyogAnuyogayodRSTAntadvayaM, badhi gAthA-133 // 159 / / Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 160 // gAthA-133 rollApodAharaNa grAmeyakAdAharaNaM ca, tatrAdya-ekasminagare badhirakuTuMcakaM vasati, sthaviraH sthavirI tayoH putrastasya bhAryA ca, putro halaM vAhayati, tat pAzve pAnthena pRSTo mArgaH, tena kathitaM-mama gRhajAtau vRSabhAveto, bhAryayA bhaktamAnItaM, tasyAgre tenovata' mama vRpabhau zRGgito, tayokta'-anna kSAramitaradvA na jAnAmi, tava mAtrA raddha', tayA gRhe zvazvAgre kathita, tayokta-mUkSmamitarad vA kartayAmi kA te carcA ?, tayA svapalyagre kathita', tenoktamayA tila eko'pi nArakhAdi, itya ekavacanAdikamapyukta vikavacanAditayA yaH zRNoti, tathaivAnyasya prarUpayati, tasyAnanuyogaH, yathAvat zravaNeSu tvanuyogaH, ekasminnagare vidhavA strI, tasyA mUrkhaH putraH, sa putraH mAtrA'bhANi-vatsa ! vinayo vidheyaH, sa Aha-kIdRg vinayaH ?, tayA cokta-jotkAranIcairgaticchandonuvarta - nAdi kArya, sa pura gacchannantarA mRgavadhArtha nilInavyAdhAnAM mahAzabdena jotkAramakarot , mRgeSu naSTeSu, taistADitaH, ukta sadbhAve tairuktamIdRze kAyeM nIccarAgantavyaM, tato'sau rajakAn dRSTvA nIcaireti. vastracauge'yamitibuddhayA baraH, tairuktazca zuddha bhavatu iti vAcya-agre gacchato tathokte vIjavApakairukto bahu bhavatviti, anyatra mRtakaM dRSTvA tathokte taiH zikSitaH-atyantaviyogo'stu, vivAhe tathokte bhaNitaH-zAzvatamastviti, nigaDabaddha daNDina dRSTvokte tathaiva zikSitaH-etasmAdbhavatAM mokSo'stu, mautrI kurvatsu tathokte .hato mukazcaika daNDikulaputraka sevate, anyadA durbhikSe rabbA siddhA'stIti nivedayeti jAyAdezAttathaivoktaH, sa mahAjanamadhyagato lajjitaH, gRhAgatasta tADayAmAsa, punaruktazca-tene kArya // 160 // dinelibrary.org Jain Education Inteme
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacaNiH // 161 / / vimRzya karNayogagatya kathyate, anyadA pradIpAnale lagne vilambya kathite gRha' dagdha', punaH zikSita:-IdRze kArye na vilambyate, svayameva kacavarajalAdi prakSipyate, anyadA kezAn dhUpayatastasya mUrvi gobhakta prakSipta', evaM ziSyo'pi yovanmAtra' guruH kathayati tAvanmAtrameva svayaM dravyAdyaucityaparijJAnazUnyo yo vakti tasya vacanAnanuyogaH, yastu tadaucityena vakti tasya tadanuyogaH, bhavanti-bhAve bhAva viSayAnanuyogAnuyogoI zAntAH, // 133 / / te ceme gAthA-133-3 savaThAbhajjA 1 sattavaie 2 a kuMkanAgadArae 3 naule 4 / kamalAmelA 5 saMvassa sAhasaM 6 seNie kovo 7 // 134 // tatrAdya-thAvakabhAryA, yathA svakalAmapi tat sakhIlakSaNaparakalatrAbhiprAyeNa bhujAnasya gRhItANuvratasya zrAddhasya bhAvAnanuyogaH, pazcAtApe priyoktI yathAvadavagame tu bhAvAnuyogaH 1, saptabhiH padairvyavaharatIti sAptapadikA, bakaculasyAtra svabhaginImapi parapuruSAbhiprAyeNa jighAMsorbhAvasyAnanuyogo yathAvadavagame tvanuyogaH 2, kAgadeze ekena nareNa bhAryAmRtau anyAM pariNetumicchatA sapatnIputro'stIti kanyAmalabhamAnena putramAraNecchayA, araNye svamuktabANAnayane AdiSTaH putraH, pRSThe bANo muktaH, rakSitaH, dvitIye tUkte jJAto'bhiprAyo, jJAte'nanu- | // 161 / / For Private & Personal use only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-135 zrodhorasundarasU0 Ava avaNi // 162 / / yogo'jJAte'nuyogaH 3, nakulodAharaNaM-bArabhaTI padAtipatnI, sutanakulau, nakulena bAlakApakArI so'mAri, nakula zoNitopaliptavaktrAdyavayavaM ghnantyAstasya bhAvAnanuyogo madhyegatAyAzca mRta' sarpa dRSTvA yathAvat jJAne bhAvAnuyogaH 4 sAgaracandrasya zambaM, kamalAmelAM manyamAnasya bhAvasyAnanuyogaH, samyagjJAne'nuyogaH, zambasAhasajJAte zambasya jAmbavatI mAtaramapyAbhIrI manyamAnasya bhAvasyAnanuyogaH, pazcAtmukhyarUpaprakaTanAdavagate'nuyogaH 6, zreNikakope suzIlAmapi cillaNAM kuzIlAM manyamAnasya zreNikasya bhAvasyAnanuyogo, vIrAnte pRcchAnantara samyagavagameM'nuyogaH 7 evamanuyogaH sapratipakSaH prapaJcenoktaH, niyogo'pi pUrvamuktasvarUpamAtraH sodAharaNo'nuyogavad jJeyaH // 134 // adhunA bhASAdisvarUpamAha kaTTe 1 putthe 2 citte 3 sirigharie 4 puNDa 5 desie 6 ceva / bhAsagavibhAsae vA vattIkaraNe a AharaNA // 135 // / yathA-kASThe kazcidrupasyAkAramAtraM karoti, kazcit sthUlAvayavaniSpatti, kazcitvazeSAMgopAgAdyavayavaniSpattimityevaM kASThakalpaM sAmAyikAdisUtra', tatra bhASakaH paristharamarthamAtramabhidhatte, yayA samabhAvaH sAmAyikaM, vibhApakastu tasyaivArthamanekadhAbhidhatte yathA samabhAvaH sAmAyikaM, samAnAM vA AyaH samAyaH sa eva svArthe // 162 // For Privale & Personal use only Jain Education Inter www.ininelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 163 // svAvadeva, iha bhASakAdi gAthA-135-3 masyAstITivyAH, bhASAdInAM ikaNpratyayavidhAnAt sAmAyikamityAdi, vyakitakaraNazIlo vyaktikaraH, yaH khalu nikhazeSavyutpatti-aticArAnaticAraphalAdimedabhinnamartha bhASate, sa ca nizcayatazcaturdazapUrva videva, iha bhASakAdisvarUpavyAkhyAnAd bhASAdaya eva pratipAditA draSTavyAH, bhASAdInAM tatprabhavatvAt , evaM puste-lepyakarmaNi, citrakarmaNi, zrIgRha-bhANDAgAramasyAstIti zrIgRhikasta dRSTAntaH, yathA kazcidranAnAM bhAjanaM vetti, anyasteSAM jAti pramANaM ca, aparastu tadguNAnapi, evamAdhadvitIyakalpA bhApakAdayo draSTavyAH, puNDamiti padma yatheSadbhinnamabhinna vikasita ca tridhA bhavati, evaM bhASAdyapi krameNa, dezanaM dezaH kathanamityarthaH, so'syAstIti dezika:-pathikaH, tatra kazciddezikaH panthAna pRSTaH man digmAtrameva kathayati, kazcittu tadpavasthitagrAmanagarAdibhedena kazcitpunastadutthaguNadoSabhedena, evaM bhASakAdayo'pi tadevaM vibhAga uktH| samprati dvAravidhimavasa prApta vihAya vyAkhyAnavidhiviSayaH yato'trAcArya ziSyayorguNadoSAH pratipAdyante, yenAcAryoM guNavate ziSyAyAnuyogaM karoti, ziSyo'pi guNavadAcArya samidhAveva zRNoti, Aha-yadyevaM dvAramAthAyAmapyevaM tahi kathaM nApanyastaH 1, ucyate, sUtravyAkhyAnasya gurutva. khyApanArtha, vizeSeNa khatravyAkhyAyAmAcAryaH ziSyo vA guNavAn anveSTavyaH // 135 // goNI. 1, caMdaNakathA 2, ceDIo 3, sAvae 4, bahira 5, gohe 6 / TaMkaNajo vavahAro 7 paDivakkho Ayariya-sIse // 136 // // 163 // For Private & Personal use only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Apa0avacUrNiH // 164 // gAthA-136 tatra godRSTAntaH, ete cAcArya ziSyayoH saMyuktA dRSTAntAH. eka AcAryasyaikaH ziSyasya, dvau vaikasminnavadhAryate, ekenaikasya dhUrtasya pArthAno rogiNI utthAtumapyasamarthA niviSTava kItA, ghUttoM naSTaH, kretA'pi yAvattAmutthApayati tovanna zaknotyasau, tatastathaiva sthitA'nyasya mUlyena dAtumArabdhA, kretA tAmutthApayituM na dadAtivakti ca mayopaviSTaiva ceyaM gRhItA tvamapi tathaiva gRhANa, evaM yaH AcAryaH pRSTaH parihArAnanta dAtumazaktI bhaNati-mayA'pyevaM zruta yUyamapyevaM zrRNuta, tatpAzuM na zrotavyaM, yaH punaravikalagovikrayikavadAkSepanirNayapranirNayeprasaGga parastatpArzve zrotavyaM, ziSyo'pi yo'vicAritagrAhI prathamagokrayika iva so'yogyo'nyastu yogyaH ? candanakanthodAharaNaM-yathA kRSNasya tuSTenAmareNAzivopazaminIcandanamayI merI dattA, sA SaTpaDmAsaparyante vAdyate, tacchabdaH zroturatItamanAgataM ca pratyekaM pANmAsikamazivamupazAmyati, tatrAnyadAgatasya vaNijo dAhajvarAtasya lakSamUlyalobhena merIpAlakena palamAtraM chitvA'dAyi, tatrAnyacandanakhaNDa datta, sA kAlena candanakanthA jAtA, kAryA'kSamAM tAM jJAtvA kRSNena taM bherIpAlakaM hatvA'STamabhaktena suramArAdhyAnyAM lAtvA'nyabherIpAlakaH kRtaH, sa tAM yathAvadrakSati, tataH sa iSTaH, tataH evaM yaH ziSyaH sUtramartha vA paramatena svakIyenaiva granthAntareNa vo mizrayitvA kanthIkaroti so'nuyogazravaNasya na yogyaH, evaM kanthIkRtasUtrArthoM gururaSyanuyomabhASaNasya na yogyaH, kintvavinAzitasUtrorthAH ziSyAcAryA anuyogasya yogyAH 2 ceTyauH jIrNAbhinavazreSThiputrike tadRSTAntaH, yathA vasantapUre jIrNazreSThisutA'bhinavazreSThisutAyA jalAzaye snAntyA AbharaNAni jagrAha, mamaivaitAni iti sA bakti, // 164 // ainelibrary.org Jain Education Intel
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 165 // rAjakule vyavahAraH, kAraNikairuktA sA asmAkameva pazyatAmamUni paridhAya darzaya, sA cAnabhyAsAdanyasthAnocitamAbharaNamanyatra niyojayati, yadapi sthAne yukne tadapyazliSTamevAbhAti, anyayA parihitAni zobhante ca, tato daNDito'GganigraheNa rojJA jIrNazreSThI, tatsutA cAnarthabhAga jAtA, evamasthAnerthAnAM niyoktA na guru pi ziSyo yogyaH 3, zrAvakodAharaNaM-prAgvannavaramupasaMhAraH 'cirasaMciapi na sarai suttattha sAvago sabhajja va / jo na sa juggo sIso guruttaNaM tassa dUreNa // 1 // vi.1442|| 4, badhirodAharaNa-prAgvadupasaMhArastu-"anna puTTho anna jo sAhai so gurU na bahirovva / na ya sIso jo anna suNei aNubhAsae annaM // 1 // " 5, evaM godohodAharaNopasaMhAro'pi vAcyaH 6, TakaNavyavahArodAharaNaM-ihottarApathe TakaNa nAma mlecchAH, dakSiNapathAdAyAtavastUni gRhaNanti, mitho bhASAM na jAnate, eke paNyapuJja anye kazcanaM muzcati, icchApUtoM gRhaNanti, nAnyathA, eSAmiSTaH pratISTazca vyavahAro, yathA-"evaM avakhe ninnayapasaMgadANagahaNANuvattiNo dovi / juggA sissAyariyA TaMkaNavaNiovamA emA // 1 // " ityaM gavAdiSu dvAreSu sAkSAdamihitArtha viparyayaH pratipakSaH, sa AcArya ziSyayoryathAyogya yojyaH, sa ca yojita eva / / 136 // atha gAthAdvayena vizeSataH ziSyadoSaguNAnAha-nanu ziSyadoSaguNAnAM vizeSAbhidhAnaM kimartha ? ucyate, kAlAntareNa tasyaiva gurutvabhavanAt , ayogyAya ca gurupadavidhAne tIrtha karAjJAlopaprasaGgAt gAthA-136 / / 165 / / For Private & Personal use only wwww.ininelibrary.org
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacarNiH // 166 // gAthA-137 kaspa na hohI veso anabhuvagao a niruvagArI a| appacchaMdamaIo paTThiao gaMtukAmo a // 137 // ___ kasya gugerna bhavati dveSyaH-aprItikaraH 1, api tu bhaviSyatyeva, anabhyupagataH zrutasampado, aniveditAtmetibhAvaH, upasampanno'pi na sarva evAdveSya ityAha-nirupakArI ca gurUNAmanupArako gurukRtyeSvapravartakaH, upakAryapi na sarva evAdveSya ityAha-AtmacchandA-otmAyatA matiryasya kAryeSu asAvAtmacchandamatikaH, gurvAyattamatirapi na sarva evAdveSya ityAha-prasthito yo'nyaH ko'pi ziSyo gantumanAstasya dvitIyaH, gantukAmazca sadaiva gantumanA vyavatiSThate, vakti ca ko'sya guroH sanidhAvatiSThate ?, samarthyatAmetat taskandhAdi tato yAsyAmIti, tadevambhUtaH ziSyo na yogyaH zravaNasya // 137 // atha guNAnAha viNaoNaehiM kayapaMjalIhi chaMdamuvuattamANehiM / ArAhio gurUjaNo suyaM bahuvihaM lahuM dei // 138 // vinayAvanataiH pRcchAdiSu kRtAH prAJjalayo yaiste kRtaprAJjalayastaiH, chando-guvabhiprAyastamiGgitAkArAdinA vijJAya tadadhyavasita bhaddhAnasamarthanakaraNakAraNAdinA'nuvartamAnaiH, zrutaM-sUtrArthobhayarUpa' laghu-zIghra // 138 // atha prakArAntareNa ziSyaparIkSAmAha // 166 // neibrary.org Jain Education Intemla For Private & Personal use only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avaNiH // 167 // selaghaNa-kuDaga-cAlaNi-paripUNaga-haMsa-mahisa-mese a| masaga-jalUga-virAlI jAhaga-go-bheri-AbhIrI // 139 // etAni ziSyayogya yogyatvapratipAdakAndAharaNAni, udAharaNaM dvidhA-carita kalpitaM ca, taveda' kalpitaMzailo-mudgapramANapASANavizeSaH, ghano-meghaH, tadudAharaNa, yathA mudgazailaH puSkarAvartameghazca, tatra nAradasag ko'pi naraH kalahaM vilokayati, sa mudgazailaM maNati, tava nAmagrahaNe puSkarAvartI bhaNati-tamekadhArayA vidArayAmi, zailo bhaNati-yadi me tilatuSatribhAgamapyAyati tadA nAma na vahAmi, pazcAttena zailasya vacanAni meghasyotAni, sa praruSTo yugapramANAbhirdhArAbhirvapati saptadinAnte bhinnA bhaviSyatIti sthitaH, nIre utsarite ujvalatage dRSTaH meSo lajjito gataH, evaM kazcicchippe ekamapi pada na tiSThati, kazcidAcAryo bhaNatiahaM grAhayiSyAmi, pAThayitumArabdho, naza knoti, lajjitA gataH, izasya na dAtavyaM, pratipakSaH, kRSNabhUmiH "vudve'vi doNamehe na kaNhabhomAAloTTae udayaM / gahaNadhAraNasamatthe, iya deymaachttikaarNmi||1||" (vi.1458)| kuTA ghaTA ukAnte, te dvedhA-nayA jIrgAzca, jIrNA dvidhA-bhAvitA abhAvitAca, mAvitA dvidhA-prazastabhAvitA gurvAdibhiH, aprazastabhAvitAzca lazunAdibhiH prazastabhAvitA vAmyA avAmyAca, evamaprazastabhAvitA'pi, ye prazastA vAmyA ye ca prazastA vAmyAH te na sundarAH, itare sundarAH, abhAvitA na kenApi bhAvitAH navA abAhAdavatAratamAtrAH, gAthA-139 // 167 // For Private & Personal use only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ JA zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 168 // gAthA-139 evameva ziSyA navA ye mithyAdRSTayastatprathamatayA grAyante, jorNA api ye'mAvitAste sundarAH, abhAvitA na kenAni bhAvitA nayA AvAhAdavatAritAH, athavA kuTAzcaturvidhAH, adhachidrAH, akaNThAH, khaNDAH, sampUrNAGgAH, yasyaikapAdhai khaNDena hInatA sa khaNDakuTaH, yadIcchA tadA'sau prayatnena sajjIkartuM pAryate, ayamakaNThakhaNDayovizeSaH, evaM ziSyA api catvAro veditavyAH, yo vyAkhyAnamaNDalyAmupaviSTaH sarvamartha makbudhyate pazcAnna kimapi smarati sa cchidrakuTamamaH. yo'rdhamAtraM tribhAgaM catuSkoNahInaM vA sUtrArthamavadhArayati yathAvadhAritaM ca smarati sa khaNDakaTAbhaH, yastu kizcidUnaM dhArayati smarati vA so'kaNThAbhaH, sakalamapyAcAryoktaM dhArayati smarati ca sa sampUrNakuTAbhaH. Adyo'yogyaH, zeSA yathottara pravarAH, colanyAM yathA jalaM zIghra galati tathA ziSyasya sUtrArtho yadA karNe pravizatastadaiva vismRtau sa cAlanIsamo'yogyaH tathA zailacchidrakuTacAlanIbhedapradarzanArtha muktaM bhASyakAreNa "seleyachiDDacAliNi mihokahA so u uTThiyANaM tu / chiDAha tattha viTTho sumarisu sarAmi neyANiM // 1 // egeNa visai bIeNa nIDa kapaNeNa cAliNI Aha / dhanno'ttha Aha selo jauM pavisai nIi vA tumbhii|2||"(vi.1463-4) cAlanIpratipakSastApasakharpara, tatra dravamapi na sravati, paripUrNako nAmaghRtagalana sugRhI sa kacavara' dhArayati ghRtamujjhati evaM' // 168 // For Privale & Personal Use Only Jain Education Inter Hainelibrary.org
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacarNiH // 169 / / "vakkhANAisu dosaM hiyayaMmi Thavei muyai guNajAlaM / so sIso aajoggo bhaNito paripUNagasamoNo // 1 // " nanu sarvajJamate'pi doSasambhavai ityayukta, satyaM, uktamatra bhASyakRtA, "sambannupamAgAo dosA huna santi jiNamae keci| ja aNuvauttAhaNaM apattamAsajja va bhavanti" ||1| (vi0 14661 : haMsa-kSIramudakamizritaM udakamapahAya kSIramApibati, hasasya hi jivA amlA syAt , tato yadA dugdhamizrodakamadhye tAM kSipati tadA jihvAyA amlatvaguNena dugdhe virATikA bhavati, tato iMso jalamuktavarATikAbhiH sthita payaH picati, evaM suziSyo'pi doSAnmuktvA guNAn guhaNAti, sa yogyaH / "sayamavina picar3a mahimA na ya jUha' picara loliyaM udayaM viggahavikahAhi tahA athakkapucchAhi ya kusImo" ||1|| (1468 vi.) avi gopadamivi pitre suThio taNuattaNeNa tuMDaspa / Na kareti kalusamadagaM meso evaM supIsopavi || mazakaH jalaukA:-masagovva turda jaccAiehi kicchubhae kusIso'vi / jalUgA va adumaMto picar3a sunIso'vi suyanANaM // 1 // (vi0 1470) / chaiDeu' bhRmIe jaha khIra pii duTTha mjjaarii| parisudiDhayANapAse sikvai evaM viNayabhasI // 1 // jAhakaH se halakAbhidhastiya vizeSa:-pAtuM thoba thovaM khIra pAsAI jAhao lihai / emeva ji kAu pucchai mahamaM na kheei / / 1 / / goudAharaNaM-ekena dharmArthinA caturNA dvijAnAM gaudattA, Adyazcintayati-kalye'nyo dohakaH, kiM dattaistRNAdibhiH ? anye'pyevaM, gaumatA, avarNavAdo loke, apu gAthA-139 // 16 Jain Education Intematonal
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundaram 0 Ava0 avacUrNi // 170 // Jain Education Internadal narlAbhaH eva ziSyA api cintayanti, na kevalamasmAkamAcAryo vyAkhyAnayati, kintu pratIcchakAnAmapi, te eva vinayAdikaM kariSyanti, kimasmAkam ? pratIcchakA apyevaM cintayanti nijaziSyA sarva kariSyanti, kimasmAkaM kiyatkAlAvasthAyinAmiti / evaM teSAM cintayatAmapAntarAla evAcAryo viSIdati loke teSAmavarNavAdaH, gacchAntare teSAM durlabha sUtrArthI te caturdvijA ivAyogyAH, eSa eva godRSTAntaH, pratipakSe'pi yojyaH, Adyena cintitaM yadyahamaspAvAriM na dAsyAmi tataH kSudhA dhAtukSayAdeSA mariSyati, loke'varNavAdaH, gohatyA ca bhavayati, dAtavyavacchedaH evaM zeSairapi loke sAdhuvAdo'jani labhante ca prabhUtamanyadapi gavAdikaM, evaM vineyAnAmapi vinayAdi kurvatAM guruH prasanno vidyA dadAti nAnyathA / bherIdRSTAntaH prAgvat / AbhIramithunaM ghRtamantrI lAlA vikrayArthaM pattane'gAt gandhyA ghRtabhAjanAnyuttAraya tostayorekasmin bhAjane pramAdAdbhagne mithaH kalahaM kurvanyadapi bahughRtaM charditaM zeSaM vikrIyotsure gacchan mArge caurairgantrI vRSabhau ca hRtau, evaM vineyA thAnIyamAno vA paruSavArAcAryeNa zikSito'ghikSepapurassara prativadati, yathA tvayoktamaha zikSitaH kimidAnI niSe ? ityAdi, sa na kevalamAtmAnaM saMsAre pAtayati, kintvAcAryamapi kharaparuSapratyuccAraNAdinA tIvratIvratarakopAnalajvAlanAt sa ekAntenA'yogyaH, pratipakSabhAvanAyAmapIdaM kathAnakaM yojyaM, anyAbhIrayugmena ghRtaghaTe bhagne mayA bhagnaH na tvayA bhagna ityuktiH, tvayA suSThu arpito mayA na samyag gRhItaH evaM vadatoH prItiH, evaM ziSyo brUte suSThu na gRhItaM, gurubrUte-suSThu na datta, itthaM jJAnavRddhiH // 139 // itthamAcArya ziSya gAthA - 139 // 170
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avaNiH | // 17 // dopaguNaka'thanalakSaNo vyAkhyAnavidhirutaH, samprati kRtamaGgalApacAro vyAvaNitaprasaGgavistaraH pradarzitavyAkhyAnidhiH, upodghAtaM pratipAdayati uddese 1 nidese 2 nigame 3 khitta 4 kAla 5 purise 6a| kAraNa 7 paccaya 8 lakkhaNa 9 nae 10 samAAraNA 11 'Numae 12 // 140 // ki 13 kaivihaM 14 kassa 15 kahiM 16 kesu 17 kahaM 18 kecciraM 19 havai kAlaM / kai 20 saMtara 21 mavirahiaM 22 bhavA 23 garisa 24 phAsaNa 25 nirUttI 26 // 141 // uddezo vAcyaH, evaM sarveSu kriyA yojyA, uddezaH-sAmAnyAbhidhAnamadhyayanamiti, nirdeza:-vizeSAbhidhAnaM sAmAyikamiti, nirgamaH-kuto'sya sAmAyikAdhyayanasya nirgamanaM ?, kSetraM kasmin lokakSetre ida prAdurbhUtaM ? kAlaH kasmin kAle ?, puruSazca kutaH puruSAdidaM pravRtta ? kAraNaM ki kAraNaM gautamAdayaH zRNvanti ?, pratyAyayatIti pratyayo'ntarbhUtaNyarthAdalpratyayaH, kena pratyayena bhagavatedamupadiSTaM ?, ko vA gaNadharANAM zravaNe pratyaya iti ?, lakSaNa-zraddhAnAdi, nayA-naigamAdyAH, teSAM nayAnAM samavataraNaM, kva nayAH samavataranti ?, anumataM kasya vyavahArAdernayasya kiM anumataM ?, sAmAyika ki?, katividha sAmAyikaM ?, kasya somAyikaM ?, kva kSetrAdau sAmAyikaM ?. keSu dravyeSu sAmAyikaM ? kathaM-kena prakAreNa sAmAyikamavApyate ? kiyatkAlaM syAt sAmAyikaM', gAthA-139 140-141 // 171 / For Private & Personal use only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhara sundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 172 // Jain Education Interna kiyantaH pratipadyante pUrva pratipannA vA 1, sAntara nirantara vA yadi sAntara tarhi kimantara syAt 1, avira far kAlaM pratipadyante ?, utkRSTataH kiyato bhavAn yAvadavApyate sAmAyikaM ?, AkarSaNamAsakarNI, grahaNamiti bhAvaH tatra kriyanta AkarSA ekabhave anekabhaveSu vA ?, sparzanA-kiyatkSetra sAmAyikavantaH spRzanti, nizcitA uktirniruktirNA sAmAyikAnAM vakavyA, epa upodghAtamUladvAragAthAdvaya samAsArthaH // 140-141 // avayavArtha tu pratidvAra nirmuktikRdeva vakSyati uddezadvArAvayavArthamAha - nAmaM ThavaNA davie khette kAle samAsa uddese / uddesusaMmi a bhAvaMmi a hoi aTTamao // 142 // yasya jIvAdeddeza iti nAma kriyate sa nAmnA uddezaH, uddeza ityakSaranyAsaH sthApanoddezaH, dravyaviSaya uddezo dravyoddezo, dravyapatirityAdi, evaM kSetrakAlayorapi samAsaH - sakSepa stadviSaya uddezaH samAsoddezaH, sa cAGganaskandhAdhyayana medAt tridhA tatrApyaGgasamAsoddezo dvidho yathA idamaGga ayaM taddhyetA tadarthajJo vA aGgIti evaM zrutaskandhasamAsodezAdhyayana samAsAddezAvapi vAcyau, uddezo'dhyayana vizeSastasyAdeza uddezoddezaH yathA'yamudeza iti uddezAdhyayanAduddezArthajJAnAdvA'yamuddezavAniti bhAvodezo'ya bhAva ityAdi // 142 // athoddezavyAkhyAnena nirdezaH khyadvitIyadvAramAha // 172 // Binelibrary.org
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNi : // 173 // emeva ya niddeso adraviho so'vi hoi NAyavvo / avimudde vimeo hor3a nihaMso // 143 // yathA'STavidha uddeza uktaH, evameva ca nirdeyogTavidha eva bhavati jJAtavyaH kintvavizeSitaH sAmAnyanAma - sthApanAdigocara uddezaH, vizeSatastu nAmAdiviSayo bhavati nirdezaH, yathA nAmanirdezo jinabhadra ityAdyabhidhAnaM, sthApanAvizeSAbhidhAna' sthApanAnirdezaH, vizeSeNa dravyAbhidhAna' dravyanirdezo yathA'yaM gorityAdi, evaM kSetranirdezo bhagtamityAdi, kAlanirdezaH samaya ityAdi, samAmanirdeza AcAgaGga AvazyakazrutaskandhaH sAmAyika veti, uddezanirdezaH zastraparijJAdegayo dvitIyo vA, bhAvanirdeza audayika ityAdi. iha samAsoddezanirdezAbhyAmadhikAraH, katha ? adhyayanamiti samAsoddezaH sAmAyika' iti samAsanirdezaH, ida ca sAmAyika napuMsakamamya ca nirdeSTA trividhaH strI pramAna napuMsakaM ca // 143 // tatra ko nayaH kiM nirdezamicchatItyamumarthamAhadariti NegamaNao NisaM saMgaho ya vavahAre / / nimagamajjamao ubhayasaritthaM ca sahasma // 144 // dvividhama nirdezyavazAnniheM zakavazAtra naigamanayo nirdezahitIti triyAdhyAhAraH kuta: 1, lokasaMvyavahArapravaNatvAnnaika gamatyAccAsya, loke cobhayathA niddezapravRttirupalabhyate, nirdezivazAdyathA vAsavadattA priya gAthA - 143 144 // 173 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-144 zrodhorasundarasU0 Ava0 avaNiH // 174 // darzanA ityAdi, nirdezakavazAcca yathA manunA prokto granyo manuH, lokottare'pi nirdezavazAdyathA SaDjIvanikA, nirdezakavazAjjinavacanaM kApilIyamityAdi, evaM sAmAyikamartharUpa rUDhito napuMsakamitikRtvA naigamasya nirdezyavazAnnapuMsakanirdeza eva, tathA sAmAyikavataH strIpunapuMsakaliGgatvAttatpariNAmAnanyatvAcca sAmAyikasyArtharUpasya strIpunapuMsakaliGgatvAvirodhamapi manyate nagamaH, tathA nirdiSTa vastvaGgIkRtya saGgraho vyavahArazca nirdezamicchatIti vAkyazeSaH, a bhAvanA-vacana hyarthaprakAzakamevopajAyate pradIpavadyathA hi pradIpaH prakAzyaM prakAzayannevAtmarUpaM pratipadyate, evaM dhanirapi artha pratipAdayannevAtmarUpa pratipadyamAnaH arthAdAtmalAbha labhate iti vyavaDiyate, tasmAnnirdiSTavazAnnirdezapravRttiH, tatazca sAmAyikamartharUpaM rUDhito napuMsakamatastadaGgIkRtya saGgrahovyavahArazca napusaka nirdezamicchati, athavA sAmAyikavatastriliGgatvAttatpariNAmAnanyatvAca sAmAyikArthasya triliGgatAmapi manyate, tathA nirdezakasacamaGgIkRtya sAmAyika nirdezamRjusUtro manyate vacanasya vakturAdhInatvAttatparyAyatvAttadbhAvabhAvitvAcca, tatazca yadA puruSo nirdeSTA tadA pulliGgatA, evaM strInapusakayojanApi kAryA, tathA ubhayasadRzaMnirdezya nirdezyakasadRzaM samAnaliGgameva vastvaGgIkRtya zabdasya nirdezapravRttiriti vAkyazeSaH, ayamarthaH- saupayuktA hi nirdeSTA nirdezAdabhinna eva, tadupayogAnanyatvAt , tatazca pusaH puMmAMsamabhidadhataH puMnirdeza eva, evaM striyAH striyaM pratipAdayantyAH strIniddeza eva, klovasya klobamabhidadhAnasya klIvanirdeza eva, yadA tu pumAn striyamabhidhattaM tadA striyA upayogAnanyatvAt strIpa eva.sauM, nirdezya nirdezakayoH samAnaliGgataiva, evaM sarvatra yojyA, // 174 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI corasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 175 // asamAna liGganirdeSTA'syAvastveva yadA pumAn pumAsaM khiyaM cAha kuAstasya puruSatA ? strIvijJAnopayogabhedAbhedavikalpadvAreNa purupastrItvApatteH, anyathA vastvabhAvAra GgAt tasmAdupayukto yamarthamAha sa tadvijJAnAnanyatvAtanmaya eva tanmayatvAcca tatsamAnaliGganiddezaH, tatazca sAmAyikavaktA tadUpayogAnanyatvAtsAmAyikaM pratipAdayanAtmAnamevAha, yatastasmAttasya samAnaliGgabhidhAna evAmI, rUDhitazca sAmAyikArtharUpasya napuMsakatvAstriyaH puMso napuMsakasya vA pratipAdayataH sAmAyikaM napuMsakaliGga nirdeza eva, amUni ca sarvanayamatAni samuditAni pramANaM ||| 144 || nirgamarUpaM tRtIyadvAramAha nAma ThavaNA davie khitte kAle tava bhAve a / eso unaggamassa NikkhevA chavviho hoi // 145 // dravyanigramaH macittAcittamitrabhedabhinnaH, tatra sacittAtsa cittasya yathA bhUmerakurasya, mizrasya yathA pataGgasya, acittasya yathA vASpasya tathA mizrAtsacetanasya yathA dehAtkumikasya mizrasya yathA strIdehAd garbhasya, acittasya yathA dehAdviSThAyAH, acittAtsa cittasya yathA kASThAtkRmikasya, mizrasya yathA kASTod ghuNakasya, acittasya yathA kASThAd ghuNacUrNasya, kAlanirgamaH kAlo hyamUrttaH, tasya tathApyupacArato vasantasya nirgama ityAdi, bhAva nirgamaH pudgalAdvarNAdinirgamo jIvAt krodhAdi nirgamaH, tayorvA pudgalajIvayorvarNavizeSaH gAthA - 145 // 175
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 176 // 146 krodhAdibhyo nirgamaH, iha ca prazastabhAvanirgamamAtraNAprazastabhAvApagamena vA'dhikAraH, zeSairapi tadaGgatvAt , iha ca dravyaM bhagavAn barddhamAnaH, kSetra mahAsenavanaM, kAlaH prathamapauruSIrUpaH, bhAvazca bhAvapuruSo barddhamAnarUpaH, etAni sAmAyikarUpaprazastabhAvanirgamAGgAni draSTavyAni // 145 // tacca sarva mahAvIralakSaNadravyAdhInaM atastasyaiva prathamato mithyAtvAdibhyo nirgamamamidhisurAha jaha micchattatamAo viNiggao jaha ya kevalaM patto / jaha ya payAsiameyaM samAiaM taha pavakkhAmi // iyaM gAthA'nyakata kI vRttAvavyAkhyAtA ca / paMthaM kira desittA sAhaNaM aDavivippaNaTThANaM / sammattapaDhamalaMbho voddhavvo vaddhamANassa // 146 // panthAnaM kiletyAptavAde dezayitvA-kathayitvA sAdhubhyaH 'aDavitti' saptamyA lopaH aTavyAM patho vipranaSTebhyaH-pagbhriSTebhyaH, punastebhya eva dezanAM zrutvA samyaktvaM prAptaM, evaM samyaktvaprathamalAbho boddhavyo vamAnasya, bhAvArtha kathAnakAt jJeyaH // 146 // etadeva darzayan gAthAdvayamantarbhASyakRdAha // 176 // Jain Education Intera For Privale & Personal use only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacaNiH // 177 // avaravidehe gAmassa ciMtao rAyadAruvaNagamaNaM / sAhUbhikkhanimittaM satthAhINe tahiM pAse // 1 // (bhA.) dANanna paMthanayaNaM aNukaMpa gurU kahaNa sammattaM / sohamme uvavaNNo paliyAu suro mahiiDhIo // 2 // (bhA.) apare videhe grAmasya cintakaH, 'rAyadAruvaNagamaNaM'ti atra nimittazabdalopAttacchabdalopo draSTavyaH, rAjadArunimimittaM tasya vanagamanaM, sa sAdhUna mikSAnimitaM sArthASTAdman tatra dRSTavAn ,paramabhaktyA dAnamanapAnasya nayanaM-prApaNaM pathi, tadanantaramanukampayA gurodhamakathanaM, tataH samyaktvaprAptiH, tatprabhAvAnmRtvA saudhameM utpannaH, palyopamAyuH suge mahaddhikaH // bhA. 1-2 // lakSNa ya sammattaM aNukaMpAe u so suvihiyANaM / bhAsuravaraboMdidharA devo vemANio jAo // 147 // caiUNa devalogA iha ceva ya bhArahami vAsaMmi / ikkhogakule jAo usabhasuasuo maroitti // 148 // gAthA // 177 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 178 // sa grAmacintakaH suvihitAnAmanukampayA-paramabhaktyA tebhyaH samyaktvaM labdhvA ca bhAsvarA-dIptimatIM varAM-pradhAnAM bondI-tanu dhArayati bhAsvaravarabondidharaH devo vaimAniko jAta iti. niktigAthArthaH // 147 / / devalokAtsvAyuH kSaye cyutvA ihaiva bhAratavarSe ikSvAkukule jAta:-utpannaH RSamasutasuto marIciriti nAmnA, sAmAnyena RSabhapautraH // 148 // yata evamata: ikkhAgakule jAo ikkhAgakulassa hAi uppattI / vulagaravaMse'Ie bharahassa suo marIitti // 149 // ikSvAkUNAM bulaM ikSvAkukulaM tasmin jAtaH-utpannaH bharatasya suto marIciriti yogaH, pUrva sAmAnye RSabhapautratvAbhidhAne satIdaM vizeSAbhidhAnamaduSTameva, sa ca kulakarA vakSyamANAsteSAM vaMzaH-pravAhastasminnatIteatikrAnte jAtaH, yata evaM tata ikSvAkukulasya bhavati utpattirvAcyeti zeSaH ze'tatra kulakaravaMza'tIte ityuktam / / 149 / / ataH prathamaM kulakarANAmeva yasmin kAle kSetre ca prabhavastadAha osappiNI imIse taiyAe~ samAe~ pacchime bhAge / paliovamaTTabhAe sesaMmi u kulagaruppattI // 150 // gAyI-16 // 178 For Private & Personal use only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 179|| asyAmavasa piNyAM vartamAnAyAM yA tRtIyasamA-suSamaduSpamAbhidhAnA tasyAM yaH pazcimabhAgastasmin palayopamASTabhAge zeSe tiSThati sati kulakarotpattirabhRditi vAkyazeSaH // 150 / / kutrakSetre ityAha addhabharahamajjhillutibhAge gaMgAsiMdhumajjhami / / ittha bahumajjhadese uppaNNA kulagarA satta // 151 // addhabhAtamadhyatribhAge gaGgAsindhuimadhye'tra bahumadhyadeza, natu paryanteSu, vaitAdayaparvatAdArato grAhyamaddha bharatam // 151|| punvabhavakulagarANaM usamajiNiMdassa bharaharaNNo a / ikkhAgakuluppattI NeyadhA ANupubIe // 1 // iyaM gAthA'nyakarta kI avyAkhyAtA ca puvabhavajammanAmaM pamANaM saMghayaNameva saMThANaM / vaNitthiyAu bhAgA bhavaNAvAo ya NII ya // 152 // kulakarANAM pUrvabhavA vaktavyAH, janma nAma pramANAni saMhananaM ca, evaH pUgNArthaH, varNAH striyaH AyuH bhAgAH kammin vayomAge kulakaratva jAtaM ?, bhavaneSUpapAto. bhavanApapAtazca, bhavanagrahaNaM bhavanapatinikAyeSu upagAto, nAnyoti darzanArtha, nItizca-hakArAdiH // 152 / / tatra prathamadAramAha gAthA-15 15 // 179 // Jain Education international For Private & Personal use only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaram 0 Ava 0 avacUrNi 1182011 avaravidehe do vaNiya vayaMsA mAi ujjue ceva / ka. lagayA iha bharahe hatthI maNuo a AyAyA // 153 // siNehakaraNaM gayamAruhaNaM ca nAmaNiphattI / parihANi gahi kalaho sAmatthaNa vinnavaNa hati // 154 // da vimalavAhana iti, 'sAmatthaNa 'tti dezI aparavidehe dvau vaNigvayasyAvabhRtAM ekeA mAyI aparazca Rjureva, tau kAlagatAviha iha bharate AyAta, mAyI hastI jAtaH itarA manuSyazca hastI manuSya vAtAvityetena janmadvAra pratipAditaM jJeyaM, daTTha- dRSTavA parasparasnehakaraNaM gajArohaNaM ca nAmanirvRttiH, vimalaM vAddanaM- hastilakSaNamasya jAtamiti gacchatA ca kAlena kalpadrumANAM parihANiH, tataH prabhUtA-prabhUtatarAgRddhiH tataH kalahaH, vacanaH paryAloca mucyate, tato vimalavAhAsya vijJApayAmAsa, tairapi adhipati cakre, sa ca teSAM daNDaM cakAra'hA' iti, tateA hakAra nItipravRttiH, sa ca jAtajAtismRtiH, tasya candrayazAH priyA. tayoryugmaM jAtaM evaM krameNaikasmin vaMze saptakulakarA utpannAH, pUrvabhavAtha kulakarANAM prathamAnuyogato jJeyAH, janma punarideva sarveSAM draSTavyaM gataM janmadvAram || 153 - 154 // athanAmadvAramAha gAthA- 1 186911
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacaNiH // 181 // paDhamittha vimalavAhaNa cakkhuma jasamaM cautthamabhicaMde / tatto a paseNaie marudeve ceva nAbhI ya // 155 // prathamo'tra vimalavAhanaH. 1, cakSuSmAn 2, yazasvI 3, caturtho'bhicandraH 4, paJcamaH prasenajit 5, SaSTho marUdevaH 6, saptamo nAbhiriti 7 // 155 / atha pramANadvArArthamAha Nava dhaNusayA ya paDhamo aTTha ya sattaddhasattamAiM ca / chacceva addhaTThA paMcasayA paNNavIsaM tu // 156 // navadhanuH zatAni prathamaH, aSTau ca 2, sapta 3, addhamaptamAni ca 4, SaDeva 5, arddhaSaSThAni 6, sarvatra zatazabdo yojyaH, pazaJcatAni paJcaviMzati ca 7, anye'ntyapAdamevaM paThanti-paJcazatAni paJcaviMzatyadhikani, // 156 / / atha saMhananasaMsthAne Aha vajjarisahasaMghayaNA samacauraMsA ya haMti saMThANe / vaNaMpi ya vucchAmi patteyaM jassa jo AsI // 157 // varSabhasaMhananAH sarva eva : samacaturasrAzca bhavanti saMsthAnaviSaye nirupyamANe, atha varNadvArasaMbandhamAhavarNamapi ca vakSye pratyekaM yasya ya AsIt // 157 // gAthA-155 56-57 // 18 // 4 Sain Education International For Privale & Personal use only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avaNiH | 182 // gAthA-158 159-60 cakkhuma jasamaM ya paseNaiaM ee piaguvaNNAbhA / abhivaMdA sasigoro nimmalakaNagappabhA sesA // 158 // cakSaSmAn yazasvI ca prasenajicca ete nizuvarNAbhAH, nIlavarNA ityarthaH, abhicandraH zazivagauraH, nirmalakanakAmAH zeSAstrayaH // 158 // atha strIdvAramAha caMdajasacaMdakaMtA surUva paDirUva cakkhukaMtA ya / sirikaMtA mara.devI kulagarapattINanAmAI // 959 / / candrayazA 1 candrakAntA 2 surupA 3 pratirupA 4 cakSuHkAntA ca 5 zrIkAntA 6 marudevI 7,. kulakarapatnInAM nAmAni // 159 // saMghayaNaM saMThANaM uccataM ceva kulagarehi samaM / vaNNeNa egavaNNA savvAA piyaMguvaNNAo // 160 // saMhananaM saMsthAnamuccastvaM caiva kulakarairAtmIyaiH sama-anurUpaM AsAM kulakarastrINAM, kintu pramANeneSanyUnA iti sampradAyaH, tathApIpadanyatvAna bhedAbhidhAnaM, varNenaikavarNAH sarvAH priya guvarNAH // 160 / / athAyUAramAha // 182 / / Jain Education Inte! For Private & Personal use only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacaNiH // 18 // paliovamadasabhAe paDhamassAuM tao asaMkhijjA / te ANupuvihINA puvvA nAbhissa saMkhejjA // 161 // palayopamasya dazabhAgaH prathamavimalavAhanasyAyuH, tato'nyeSAM cakSuSmadAdInAmasaMkhyeyAni pUrvANIti yogaH, tAnyevAnupUrtyA anukrameNa hinAni, nAbheH sakhyeyAnyAyuSkaM. anye tu vyAcakSate-palayopamadazabhAgaH prathamasyAyuSkaM, tato dvitIyasyAmaGkhyeyAH iti asaMkhyeyatAH palyopamAmakhyeyabhAgA iti vAkyazeSaH, te evAnupUrdhyA hInAH zeSANAmAyuH tAvadyAvatpUrvANi nAmeH mahAvyeyAnIti, aviruddhA ceyaM vyAravyA, apare vyAcakSane-prathamasya prAgvat, tataH zeSANAmamAvyeyA"iti samaditAnAM palyopamA mAvyeyabhAgAH, kimukta' syAt ? dvitIyasya palyopamAmakhyeyabhAgaH, zeSANAM tataH evAsaGgvyeyabhAgo'makhyeyabhAgaH pAtyate tovadyAbannAmerasakhyeyAni pUrvANi, idaM punarapavyAkhyAna, kaH ? paJcAnApamanyeyabhAgAnAM palyApamacatvAriMzattamasaMkhyabhAgAnupapateH, katha ? palayopamaM viMzatirbhAgAH kriyanne, tadaSTamAge kulakagetpattiH. prathamasya dazabhAga AyuH zeSANAM paJcAnAmadharupAt catvAriMzattamabhAgAH dama khyAto'sakhyAto bhAgaH AyumtathA tadaddha kiJcinyUna sa catvAriMzattamo bhAgo'vatiSThate, yataH kataviMzatibhAgapalyopamamyASTamAge ida' syAt, tato'pi dazabhAge daudAvAyAtau, gatA ardhAdasakhyAtAH paJcabhAgAH, yadadhaM kiccinnayana ma catvAriMzanamo:bhAgo'vaniSThate sa ca saGkhye gAthA-161 // 18 // For Private & Personal use only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 184 // yatamastatazca kAlo na gacchati, Aha-ata eva nAbherasakhyeyAni pUrvANyAyuSkamuktamiti ucyate, iMdamayukta caitat marUdevyAH sakhyeyavarSAyuSkatvAt nahi kevalajJAnamasaMkhyeyavarSAyuSAM syAd, ato nAbherapi saMkhyeyavarSAyuSkatva // 161 // yata Aha jaM ceva AuyaM kulagarA taMNaM ceva hoi tAsipi / jaM paDhamagassa AuM tAvaiyaM ceva hatthissa // 162 // yadevAyuH kulakarANAM prAgukta tadeva tatpramANamityarthaH, tAsAmapi-kulakarAMnAnAM, yattu prathamasya kulakarasyAyuH tAvadeva bhavati hastinaH, evaM zeSakulakarahastInAmapi kulakaratulyaM draSTavyam // 162 // atha bhAgadvAramAha jaM jassa AuyaM khalu taM dasabhAge samaM vibhaiUNaM // majjhillaTThatibhAge kulagarakAlaM viyANAhi // 163 // yadyasyAyukaM khalu taddazamAgAn samaM vibhajya madhyame'NTabhAgAtmake tribhAge kulakArakAlaM vijAnIhi // 163 / / amumevamartha pragaTayati gAthA-161 62-63 // 184 // For Private&Personal Use Only ateibrary Jain Education in
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhorasundarasU0 Ava0 avacaNiH // 18 // paDhamo ya kumAratte bhAgo caramo ya vuDDhabhAvaMmi / te payagupijjadosA sabve devesu uvavaNNA // 164 // teSAM dazAnAM bhAgAnAM madhye prathamazca kumAratve gRhyate bhAgaH, caramazca vRddhabhAve, zeSA madhyamA aSTau bhAgAH, kulakarakAlaH, ata evokta-madhyamASTatrimAge iti madhyamAzca te'STau ca madhyamASTau te eva tribhAgastasmin , athopapAtadvAramAha-te pratanurAgadveSAH, prema-rAgaH sarve vimalavAhanAdayaH // 164 // keSu devAvityAha do ceva suvaNNesuM udahikumAresu haMti do ceva / do dIvakumAresuM ego nAgesu uvavaNNo // 165 // dvau eva ca suparNakumAreSu udadhikumAreSu deveSu dvAveva ca bhavataH, dvau dvIpakumAreSu, eko nAgakumAreSUpapatraH // 165 / / yathAsaMkhya hastinAM strINAM copapAtamAha hatthI chaccitthIo nAgakumAresu hu~ti uvavaNNA / egA siddhi pattA marudevI nAbhiNo pattI // 166 // gAthA-164 // 185/ For Private & Personal use only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacarNiH / 186 / / gAthA-166 167-68 hastinaH saptApi SaT ca triyo nAgakumAredhUpapannAH, anye byAcakSate-hastI ekaH SaT ca khiyo nAgakubhAreSu, zeSairnAdhikAra iti, ekA siddhi prAptA mArudevI nAmeH patnI // 166 // atha nItidvAramAha-- hakkAre makkAre dhikkAre ceva daMDanIIo / vucchaM tAsi visesaM jahakamaM ANupubbIe // 167 // hakkAramakAdhikkArAzcaiva daNDanItayo vartante, vakSye tAsAM vizeSa yathAkrama-yA yasyeti AnupUrvyAparigaTyA // 167 / / paDhamabIyANa paDhamA taiyacautthANa abhinavA bIyA / paMcamaDhussa ya sattamassa taiyA abhinavA u // 168 // prathamadvitIyayoH kulakarayoH prathamA hakkArAkhyA, tRtIyacaturthayorabhinavA dvitIyA makArAkhyA, svalpAparAdhe prathamA, mahAparAdhe dvitIyA iti sA'bhinavA, paJcamaSThapaSThayoH saptamasya ca tRtIyAbhinA tUtkRSTA, dvitIyA madhyamA, AdyA jaghanyA, tisropi laghumadhyamotkRSTAparAyeSu // 168 / / // 18 // Jain Education Intel For Privale & Personal use only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 187 // sesA u daMDanII mANavaganihIo hoti bharahassa / usabhassa gihAvAse asakao Asi AhAro // 169 // zeSA tu daNDanItiH cArakacchavicchedalakSaNA bharatasya mANavakanidheH sakAzAdbhavati, iyamatra bhAvanAkopAviSkaraNe nare itaH sthAnAnmA yAsIrityevaM yatparibhASagaM, yazca maNDalibandho yathA no'smAtpradezAdgantavyamityevaMrupe dve daNDanItI RSabhasvAminA pravartite, vartamAnakriyAbhidhAnamiha kSetre sarvAvasarpiNIsthitidarzanArtha, anyosvapyatItAsveSyAsu vA'vasarpiNISu ayameva nyAyaH prAyo nItyutpAde, tasya bhagtasya pituruSabhamya gRhavAse asamkRta AsIdAhAraH, svabhAvasaMpanna ityarthaH, tasya hi devendrAdezAdevakurUttarakurUbhyaH svAdUni phalAni kSIroda kAcodakamupanIvantaH / / 169 / / iyaM mUlaniyuktimAthA etAneva malabhASkRd vyAradhyAnayanAha paribhAsaNA u paDhamA maMDalivaMdhami hoi bIyA u| cAraga chavicheAI bharahassa cauvviho noI // 3 bhaa0|| paribhASaNA prathamA, maNDalibandhazva-parito rekhAkaraNaM bhavati dvitIyA tu, ete dve prAgukte yugAdidevapravartite, tRtIyA cArakalakSaNA bharatena, mANavaka nidhi paribhAvya pravartitA, caturthI chavicchedA-hastapAdanAsikA gAthA-169 // 187 // For Privale & Personal Use Only wwww.ininelibrary.org
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 188 diccheda AdizabdAcchiraHkartanAdigrahaH, sApi etAzratasro'pi yathAkramamalpagurugurutaragurutamAparAdhaviSayAH, Adhe nItI RSabhanAthenaivotpAdite. anye tu mANavakanirutpanne iti, bharatasya caturvidhA nItirabhRdityarthaH, hAribhadrIyavRttau tu caturvidhApi bharanenaiva pravartiteti maa03|| atha pAka mUcitamikSvAkuvaMzamAha nAbhI viNIabhUmI marudevI uttarA ya sADhA ya / rAyA ya vairaNAho vimANasavaTThasiddhAo // 170 // iyaM niyuktigAthA prabhUtArthavatI, asyAM ca pratipadaM kriyAdhyAhAraH kAryaH, nAbhi kulakaro'bhUt , tasya vinItA bhUmI prAyo'vasthAnamAsIt. marUdevI tasyA bhAryA, rAjA ca prAgbhave vairanAmaH san pravrajyAM gRhItvA tArthakunAmakarma baddhavA mRtvA sarvArthasiddhimavApya tatazcyutvA tasya marudevyAstasyAM vinItAbhUmau RSabhanAthaH saJjAtaH, tasyottarASADhAnakSatramAsIt // 170 // adhunA yaH prAgmave bajranAbho yathA ca tena samyaktvamA yAvato vA bhavAn prAptasamyaktvaH saMsAra' paryaTito tathA ca tena tIrthakannAmagotraM baddhamityamumevArthamAha dhaNasatthavAha ghosaNa jaigamaNa aDavivAsaThANaM ca / bahuvolINe vAse ciMtA ghayadANamAsi tayA // 171 // gAthA-70-8 // 188 // For Private & Personal use only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 189 // gAthA-171-72 iyaM gAthA'nyakatakA, Aye bhave dhanaH sArthavAhaH, uttarakuruSu mithunakaH, saudharma suraH, gandhilAvatI. vijaye mahAbalo rAjA, IzAne lalitAGgo devaH, mahAvidehe vajradhaH, uttarakuruSu mithunakaH, saudharme devaH, videheSu vaidyaH, acyute devaH, videhe vajranAmazcakrI, sarvArthasiddhivimAne devaH, RSabhaca, etAneva krameNa vivarISurAha // 171 / / dhaNasatthavAha0 dhanasArthavAha AsIt , vasantapura praticicaliSurghoSaNAM kRtavAn , tena saha yatInAM gamanamabhUt , avyA vAsasthAnaM ca, bahuvyutkrAnte varSAkAle dhanasya cintA'bhUt , ghRtadAnamAsIttadA / uttarakuru sohamme mahAvidehe mahabbalo raayo| IsANe laliyaMgo mahAvidehe vaharajaMgho // 1 // (prakSiptA) iyaM gAthA'nyakata kI, uttarakuruSu mithunakaM, saudharme devaH, mahAvidehe mahAbalo rAjA, videhe vajrajaGghaH // 171 // uttarakuru sohamme videhi tegicchiyassa tattha suo| rAyasuyaseTTimaccAsatthAhasuyA vayaMsA se // 172 // uttarakuruSu mithunakaH, saudharme devaH, videhe cikitsakasutaH, tatra se-tasya rAjasutazreSThathamAtyasArthavAhasutAzcatvAro vayasyAH, ayaM bhAvaH // 172 // // 189 // Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 19 // gAthA-173 74-75 vijjasuassa ya gehe kimikuTThovaddoM jaI darcha / biti ya te vijjasuyaM karehi eassa tegicchaM // 173 // tasya vaidyasutasya gehe kRmikuSThApadrutaM yatiM dRSTvA vadanti, te catvAro'pi vayasyA vaidyasuta-kuru asya cikitsAmiti // 173 // tillaM tegicchasuo kaMbalagaM caMdaNaM ca vaanniyo| douM abhiNikkheto teNeva bhaveNa aMtagaDo e // 174 // taila vicikitsakasuto'dAta , kambalaratnaM gozIrSacandanaM ca tasya na sta iti. te vayasyA dravyANAM lakSa gRhiitv| vaNigvipaNiM jagmuH, tena vaNijA saMbhrAtenokta-kimetAbhyAM kArya?, te ucuH sAdhucikitsArtha, tenokta-mUlyenAla, sudhaiva gRhItvA yAta, mamApi lAbho bhavatviti, saMvegamApanno'bhiniSkrAntaH, tenaiva bhavenAntakRt siddho jAtaH // 174 // sAhaM tigicchiUNaM sAmaNaM devalogagamaNaM ca / puMDaragiNie u cuyA tao suyA vairaseNassa // 175 // // 19 // Jain Education Internationa For Private & Personal use only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava avacUrNi / / 191 / / sAdhuM cikitsayitvA zrAmaNyaM paripAlya paJcAnAmapi devalokagamanaM ca acyutakalpe ityarthaH, tatacyutAH puNDarIkiyAM vajrasenasya sutA abhavan // 175 // paDhamitthavaraNAbho bAhu subAhU ya poDhamahapIDhe / tesi pi titthaaro NikkhaMtA te'vi tattheva // 176 // tatra prathama vaidyasuto vacanAbho'bhUt zeSAstu rAjazreSThayamAtyasArthavAhasutAH krameNa bAhubAhu pIThamahApAThA babhUvuH teSAM pitA tIrthaMkaro jAtaH, te'pi vajranAbhAdayaH paJcApi tatraiva tIrthaMkarapituH samIpe niSkrAntAH, / / 176 / / paDhamo caudasavI sesA ikArasaMgavi cauro / vIo veyAvaccaM kiikammaM taiao kAsI // 177 // prathamo vajranAmacaturdazapUrvI jAtaH zeSAzcatvAro'pyekAdazAGgavidaH, dvitIyA bAhurvaiyAvRtyaM - bhaktapAnAdine - paSTambhalakSaNa' cakravartibhogaphalamakArSIt tRtIyaH subAhuH kRtikarma - sAdhuvizrAmaNArUpaM bAhubalaphalamakArSIt // 177 // bhogaphalaM bAhubalaM pasaMsaNA jiTTU iyara aciyattaM / paDhamo titthayarattaM vIsahi ThANehi kAsI ya // 178 // gAthA - 176 77-78 // 191 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNi // 192 // bhogaphalaM bAhubalamiti vyAkhyAMtameva, prazaMsanaM guruNA kriyate jyeSThayoH, itarayoH kaniSThayoH pIThamahASIThayoH 'aciatta'ti guruSu prazaMsAM kurvatsu mAtsaryamabhUt , prathamastIrtha karatvaM viMzatyA sthAnarakArSIt / / 178 / / kAni punastAnItyAha arihaMta siddha pavayaNa guru thera bahussue tavassIsuM / vacchallayA eesi abhikkhanANovaoge ya // 179 // arhantaH siddhAzca pratItAH, pravacanaM zrutajJAnaM tadupayogAnanyatvAtsaGghaH, guruH dharmopadezakaH, sthavirAH vidhA-vayaHaMtaparyAyaH, tatra vayasA paSThivarSapramANAH, zrutena samavAyAdharAH, paryAyeNa vizativarSavrataparyAyAH, bahuzrutaM yeSAM te bahu atAH, ApekSika bahuzrutatvaM evamarthe'pi yojyaM, kintu zrutadharebhyo'rtha dharAH pradhAnAstegyo'pyubhayadharAH, vicitramanazanAdimedabhinna tapo yeSA te tapasvinaH, sAmAnyasAdhavo vA, tato dvandvaH, vatsalatA ca vatsalabhAvaH, sA cAnurAgayathAsthitaguNotkIrtanAnurUpopacAralakSaNA tayA, eteSA aIdAdInAmiti prAk SaSThatharSe saptamI, 'bahussue tavassINa vA' pAThAntara', tIrthakaranAmakarma badhyate iti zeSaH, abhIkSNa-anavarataM jJAnopayoge ca sati badhyate // 179 // dasaNa viNae Avassae sIlavvae niraiAro / khaNalava takacciyAe veyAvacce samAhI ya // 180 // gAthA-179-80 // 192 // Jain Education Jw.jainelibrary.org
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ S zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacaNiH // 193 // darzana samyaktvaM vinayo jJAnAdivinayo dazavakAlikoktastayoniraticArastIrthakarakarma badhnAti, evamagre'pi, AvazyakaM-avazyakartavyaM saMyamavyApArarUpaM pratikramaNAdi tasmizca, zIlAni ca vratAni ca zIlavataM, zIlAni-uttaraguNA vratAni-mUlaguNAsteSu vA'naticAraH, kSaNalavagrahaNaM kAlopalakSaNaM, kSaNalavAdiSu saMvegabhAvanAditaH, tapo bAhyAbhyantarabhedabhinna tatpravRttitaH, tyAgo dvidhA-dravyatyAgaH-sAvUnAM bhaktapAnAdidAnaM, bhAvatyAga:-krodhAdInAM vA, yatijanebhyA vitaraga, dvividhasyApi tyAgasya pravRttitaH, vaiyAvRtya-AcArya-upAdhyAyasthaviratapasviglAnazaikSaphasArmikakulaguNasayabhedAizadhA, ekaikaM trayodazavidha bhaktapAnAsanAnAM dAnaM 3 upakaraNapratyupekSA 4 pAdapramArjanaM 5 vastra 6 bhaiSajayoniM 7 adhvani sAhAyya 8 duSTastenAdibhyo rakSaNaM 9 vasato pravizatAM daNDakagrahaNaM 10 kAyikamAtra 11 saMjJAmAtra 12 zleSmamAtrANAM samarpaNa 13, evaMvidhe vaiyAvRtte sati badhyate, samAdhizca gurvAdInAM kAryakaraNadvAreNa svasthatApAdanaM tasmin sati // 180 // appubvanANagahaNe suyabhattI pavayaNe pabhAvaNayA / eehi kAraNehiM titthayarattaM lahai jIvo // 181 // apUrvajJAnasya grahaNe sati zrutabhaktirvivakSitakarmabandhahetuH, pravacanaprabhAvanatA, sA ca yathAzaktipravacanArthopadezarUpo, kvApi saGkaTe mahAprabhAvadarzanena // 181 / / gAthA-180 / / 193 // Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacarNiH // 194 // gAthA-182 83-84 purimeNa pacchimeNa ya ee savve'vi phAsiyA ThANA / majjhimaaihiM jiNehiM ekkaM do tiNi savve vA // 182 // pUrveNa RSabhena pazcimena vIreNa prAgbhave etAni sarvANyapi spRSTAni-AsevitAni, madhyamaijinareka dve trINi sarvANi vA // 182 // taM ca kahaM veijjai ? agilAe dhammadesaNAIhi / / bajjhai taM tu bhagavao taiyabhavosakkaittA NaM // 183 // caH-punararthe, nanu tatpunastIrthakaranAmakarma udayaM prAptaM kathaM vedyate ?, evaM ziSyeNa prazne sUrirAha-aglAnyAglAniparihAreNa dharmadezanAdibhiH, aSTamahApAtihAryAdirUpe surendrakRte pUjopacAre sati, AdizabdAccatustriMzatA'tizayaiH paJcatriMzatA vANIguNairityodigrahaH, tattu tIrthakarakarma bhavataH-tIrthakarabhavAt prAgavasarya pazcimAnupA yastRtIyabhavastasmin vadhyate-nikAcyate, nikAcanArUpazca bandhastRtIyabhavAdArabhya tAvadyAvatIrthakarabhave aparvakaraNasya saGkhyeyabhAgAH, tata urva bandhavyavacchedaH, kevalikAle tasyodayaH // 183 // tatkasyAM gatau badhyate ityAha niyamA maNuyagaIyae itthI puriseyaro ya suhaleso / AseviyabahulehiM vIsAe aNNayaraehiM // 184 // // 194 // in Education Inter For Privale & Personal use only Alinelibrary.org
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avaNiH // 195 // / niyamAta-niyamena manujagato badhyate, nikAcanArUpo bandhotra grAmaH strIpuruSa itaro vA napuMsakaH, zubhalezyAH vizateranyatarasthAnaH AsevitabahulaiH bahula-anekairAsevitaH, pUrvAparanipotaH prAkRtazailyAH // 184 // uvavAo savaDhe savvesi paDhamao cuo. usbho| rikkheNa asADhAhiM asADhabahule cautthIe // 185 // upapAtaH sarvArthe sarveSAM jAtaH, tataH AyuHkSaye prathamo-vajranAbhazcayuta RSabhaH-RkSeNa nakSatreNa ASADhAbhiHuttarASADhAbhiH ASADhabahulacaturthyAm // 185 / / atha tadvaktavyatAmabhidhitsurigAthAmAha jammaNe nAma buDDhI a, jAIe saraNe ia / vIvAhe a avacca abhisee rajjasaMgahe // 186 // janmaviSayo vidhirvAcyaH, nAmaviSayaH, vRddhizca vAcyA, jAtismaraNe vivAhe ca apatye abhiSeke rAjyasaGgrahe vidhirvAcyaH // 186 / / AdyadvAramAha cittabahula?mIe jAo usabho asADhaNakkhatte / jammaNamaho a savvo Neyavvo jAva ghosaNayaM // 187 // gAthA-185 86-87 // 195 // For Private & Personal use only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 196 // caitrabahulASTamyAM jAta RSabha uttarASADhanakSatre, janmamahaH sarvo'pi tAvat netavyaH-ziSyabuddhiM prApaNIyAM yAvad ghopaNaka' AbhiyogikairindrakAritam // 187 // anyakatakI avyAkhyAtA ca saMvaTTa meha AyaMsagA ya bhiMgAra tAliyaMTA y| cAmara joI rakkhaM karenti evaM kumArIo // 18 // saMvartakavAyu vikurvanti, aSTadikkumAryaH sUtikAgRhAtsarvato yojanamAnaM yAvattaNakacavarAdikaM sarva parikSipanti, aSTau megha vikurvanti, aSTAdahastA Agacchanti, aSTabhRGgArahastAH, aSTatAlavRntahastAH, aSTacAmarahastAH, catastrA jyotiriti-dIpikAhastAH, catasro rakSAM kurvanti, caturagulavarjanAmi ca kRntati, SaDpaJcAzadapi caitAH svakRtyAni kRtvA guNotkIrtanaM kurvanti, iyamapi ca prakSepagAthA, hAribhadrIyavRttau ceyaM niyuktigAtheti vyAkhyAtA, (agre tatprasaMge etadatidezAt // 188 // gata' janmadvAram bhagavato nAmanibandhana' caturviMzatistave vakSyate, iha vaMzanAmanibandhamAha desUNagaM ca varisaM sakAgamaNaM ca vaMsaThavaNA ya / AhAramaMgulIe Thavati devA maNuNNaM tu // 189 // gAthA-188 // 196 // can Education in For Private & Personal use only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaram A Ava0avaNi A // 19 // gAthA-18 dezonaM ca varSa bhagato jAtasya yAvadabhUt tAvat zakrAgamanaM ca jAta, tena bhagavato vaMzasthApanA ca kRtA, so'yamRSabho yasya gRhavAse'saMskRta AsIdAhAraH, kizca saveM tIrthakarA eva bAlabhAve vartamAnA na stanopayogaM kurvanti, kintu AhArAbhilASe sati svAmevAGguliM vadane prakSipanti, tasyAM cAGgulyAM nAnArasasamAyukta manojJamAhAra devAH sthApayanti, atikrAntabAlabhAvAstu sarve'pyagnipa..mAhAraM gRhaNanti, RSabhastu yAvatpravrajyAM na pratipannastAvadevopanItam // 189 // atha prakRtamucyate sako vaMsahavaNe ikkhu agU teNa hu~ti ikkhAgo / jaM ca jahA jaMmi vae jogaM kAsI pataM savvaM // 190 // zakro vaMzasthApane prastute ikSamAdAya samAgataH, bhagAtA ca kare prasAgtei sati Aha-bhagavan kimikSuaku:-bhakSayasi?' akuzabdo bhakSaNe'sti, bhagavatA ca jagRhe, tena bhavanti ikSvAkA-ibhubhojinaH, RSabhadevavaMzajA ikSvAkA ityarthaH, eva' yacca vastu yathA yena prakAreNa yasmin vayasi yogyaM tacchakaH kRtavAn , atra pazcArddha' pAThAntara' vA 'tAlaphalAhayabhagiNi hAhI pattIti sAravaNA' iti, tAlaphalenAhatasya puruSasya bhaginI, so mithunakai bheranta AnItA, tena ca bhaviSyati patnI RSabhasyeti kRtvA tasyAH 'sAravaNa'tti-saGgopanA kRtA // 190 // atha vRddhidvAramAha // 1971 Jain Education Interational
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 198 // gAthA-10 92-9 aha vaDDhai sA bhayavaM diyaloyacuo annovmsiriio| devagaNasaMparivuDo naMdAi sumaMgalA saio // 191 // atha varddhane sa bhagavAn dhulokacyutaH san anupamazrIko-nirUpamadehakAntikalitaH devagaNasamparivRtaH nandayA sumaGgalayA ca sahita iti. te api parddhate ityarthaH // 191 // asiasirao sunayaNo vibuTTo dhvldNtpttiio| varapaumagabhagoro phulluppalagaMdhanIsAso // 192 // asitasirAjaH sunayanaH vimba-goklAphalaM taccarakta' syAcadvadauSThau yasya saH, dhavaladantapaktikaH, varapanagarbha iva ga.rau-nirmalaH, phullotpalagandhavaniHzvAso yastha sa // 192 // jatismaraNadvAramAha jAissaro a bhayavaM aparivaDiehi tihi u nANehiM / kaMtIhi ya buddhIhi ya abbhahio tehi maguehiM // 193 // jAti smaratIti jAtismarazca bhagavAna apratipatitaireva tribhirmatizrutAvadhirUpai naiH kAntyA ca buddhayA ca tebhyastakAlabhAvibhyo mithunakamanuSyebhyo'bhyadhikaH // 193 // atha vivAhadvAramAha // 198 // Jain Education Interna For Private & Personal use only Delibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIrasundara Ava0 avacUrNiH / / 199 / / paDhamo akAlamaccU tahi tAlaphaleNa dArao pahao / kaNNA ya kulagaNaM siTThe gahiA usahapattI // 194 // bhagavato dezonavarSakAle eva kiJcinmithunakaM saJjAtApatyaM sat tadapatyamithunakaM tAlavRkSasyAdho vimucya siyA kadalIgRhAdikrIDAgRhamagamat tasmAcca tAlavRkSAt pavanapreritaM pakvaM tAlaphalamapatat tena dArako'kAle mRtaH eSa prathamo'vasasarpiNyAmakAlamRtyuH, tadapi mithunakaM tAM dArikAM varddhayitvA pratanukaSAyaM mRtvA suraloke samutpanna, tAM cotkRSTarUpAM dRSTvA mithunakA nAmikulakarAya nyavedayan, ziSTe ca kathite kanyA RSabhapatnI bhaviSyatIti kulakareNa gRhItA // 194 // bhogarumatthaM nAuM varakammaM tassa kAti deviMdo / duhaM varamahilANaM vahukammaM kAsi devIo // 195 // bhogasamartha" jJAtvA tasya varakarma devendro'kArSIt, dvayovaramahilAyoH - nandAsumaGgalayorvadhUka deNyo - devendrAgrAmahiSyo'kArSuH || 195|| apatyadvAramAha chappuvvasaya sahassA purvi jAyassa jiNavariMdassa / to bharabhisuMdaribAhubalI ceva jAyAI // 196 // gAthA - 19 95-9 // 199 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdharasundara Ava avacUrNi // 200 // Jain Education Interna jAtasya jinendrasya pUrva paTpUrvaM zatasahasrANi vyatikrAman, etAvatyavasare sumaGgalAyA bAhuHpITha bharata:brAhmIti mithunakaM jAtaM, subAhurmahApIThatha sunandAyA bAhubaliH sundarIti mithunakaM // 196 // amumevArthamAha mUlabhASyakAraH devo sumaMgalAe bharaho baMbhI ya mihuNayaM jAyaM / devI sunandAe bAhubalI suMdarI ceva // 4 // ( mU0 bhA0 ) sugamA // 4 // auNApaNaM juale puttANa sumaMgalA puNo pasave / nImaikamaNe niveaNaM usabhasAmissa // 197 // ekonapaJcAzataM putrANAM yugmAni sumaGgalA punaH prabhUtavatI, atrAntare prAguktAnAM hakArAdidaNDanItInAM te lokAH pracuratarakaSAyasambhavAdatikramaNaM kRtavantaH, tatazca nItinAmatikramaNe sati te lokA abhyadhikajJAnAdiguNAnvitaM bhagavanta vijJAya nivedanaM - kathanamRSabhatvAmine kRtavanta ityadhyAhAraH || 197|| nivedite sati bhagavAnAha - rAyA karei daNDaM siTTe te biMti amhaviM sa hou / maggaha ya kulagaraM so a ber3a usabho ya me rAyA // 198 // gAthA - 10 97-9 // 208 // Jainelibrary.org
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaramA Ava avacUrNiH // 201 // nItyatikramakAriNAM rAjA karoti daNDa', sa cAmAtyArakSakAdivalayuktaH kRtAbhiSeko'natikramaNIyAjJazva bhavati, evaM bhagavatA ziSTe-kathite sati te mithunakA bravate-asmAkamapi rAjA bhavatu, vartamAnanirdezaH, khalvanyAsvapyavasarpiNISu ayameva nyAyaH prAya iti pradarzanArthaH, bhagavAnAha-yo' tarhi mArgayata-yAca, kulakara', taryAcito nAbhikulakaraM, sa ca brUte ahaM mahAn jAtaH, RSabho bhavatAM rAjA, tatazca te mithunakA rAjyAbhiSekArthamudakAnayanAya padminosaro jagmuH, atrAntare AsanaprakampAdavadhinA jJAtvA zakraH samAgatya rAjyAbhiSeka kRtavAn / / 198 // amumevArthamupasaMharan anukta' ca pratipAdayannAha AbhoeuM sako uvAgao tassa kugai abhise| mauDAialaMkAraM nariMdajoggaM ca se kuNai // 199 // AbhAgya:-apravadhinA vijJAya upAgatastasya bhagaktaH karoti rAjyAbhiSakaM mukuTAyalakArahAraM ca, AdizabdAt kaTakakuNDalakeyugadigrahaH, cazabdasya bavahitasambandhaH, se-tasya karoti, atrApi vartamAnanirdezaH prAgvat , atrAntare mithunakanarAH samAgatAH // 199 / / enadeva Aha bhisiNIpattehiare udayaM vittuM chuhaMti pAe / sAhu viNIA purimA viNIanayarI aha niviTThA // 200 // gAthA-19 -99-20 For Private & Personal use only wow.jainelibrary.org
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH 202 // bisinIpatraiH-padminIpatraiH itare mithunakanarAH udakaM gRhItvA kSipanti bhagavatpAdayorupari, tAnevaMvidhakriyopetAn dRSTvA devarAjocintayat-sodhu vinItAH puruSA ete iti, vaizramaNamAjJApitavAn-iha dvAdazayojanadIrdhA navayojanaviSkambhAM vinItAnagarI niSpAdayeti, tena zakrAdezAdathAnantaraM divyabhavanaprAkAramAlopazobhitA vinItAbhidhAnA nagarI niviSTA, antrbhuutnnyrthvaaniveshitetyrthH||200|| gatabhabhiSekadvAra', atha rojyasaGgrahadvAramAha AsA hatthI gAvo gahiAiM rajjasaMgahanimittaM / cittaNa evamAI caubvihaM saMgahaM kuNai // 201 // ___ avA hastino gAvaH etAni catuSpadAni bhAvatA tadA gRhAtAni, rAjyaviSayaH saGgraho rAjyasaGgrahastanimitta, evamAdicatuSpadajAtamasau gRhItvA caturvidha vakSyamANaM saGgrahaM karoti, vartamAna nirdeza prAgvat // 201 / / ko'sau caturvidhaH saGgraha ityAha uggA 1 bhogA 2 rAyaNNa 3 khattiA 4 saMgahA bhave cauhA / Arakkhi 1 guru 2 vayaMsA 3 sesA je khattiA 4 te u // 202 // ugraH bhogA rAjanyAH kSatriyAH eSa saGgrAho bhavencaturdhA, eteSAmeva yathAkrama svarUpamAha-ArakSakA ugradaNDakAritvAdugrAH, gurabo-gumsthAnIyA bhagavataH pratisthAnIyA bhogAH, samAnavayasaH kRtamaNDalAdhipatyA gAthA-20 201-2 // 206 Jain Eduar For Private & Personal use only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 203 / / vayasyAH, zeSA ye uktaJcatiriktAstuH punararthe te punaH kSatriyAH // 202 // atha vividhalokasthitinibandhanapratipAdanArtha dvArazlokacatuSTayamoha AhAre 1 sippa 2 kamme 3 a, mAmaNA 4 a vibhUsaNA 5 / lehe 6 gaNie 7 arUve 8 a, lakkhaNe 9 mANa 11 poae 11 // 203 // AhAraviSayo vidhirvAcyaH zilpaM-ghaTAdi tadviSayaM karmakRSyAdi tadviSayaH, caH samuccaye, 'mAmaNa'timamIkArArthe dezIvacanaM, caH prAgvat , vibhUSaNA-maNDanaM, te ca vaktavye, lekhoM-lipividhAnaM gaNitaM-saGkhyAnaM rUpaM-kASThakaAdi, cau prAgvat , lakSaNa-nRlakSaNAdi, etaddiSayo vidhirvAcyaH 'mAna'miti mAnonmAnapramoNagaNimAnA lakSaNaMpota iti bohitthaH protaM vA anayovidhirvAcyaH // 203 / / vavahAre 12 nIi 13 juddhe 14 a, Isatthe 15 a uvAsaNA 16 / tigicchA 17 attha utthe 18 a, baMdhe 19 ghAe 20 mAraNA 21 // 204 // vyavahAraviSayaH nItiviSayo yuddhaviSayazca, ipuzAstra-dhanurvedaH tadviSayaH prAkRtatvAt sukAralopaH, upAsanA nApitakarma tadapi tadaiva jAta', cikitsA rogaharaNalakSaNA sA ca tadaiva jAtA, evaM sarvatra kriyAdhyAhAraH kAryaH, athazAstra, bandho nigaDadijanyAH ghAto-daNDAditADanA, 'mAraNA'tti jovitAdvadhaparopaNam // 204 // gAthA-2 203-2 // 20 For Private & Personal use only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-20 zrIdhIrasundaramA jaNNU 22 sava 23 samavAe 24, maMgale 25 kouge 26 ia / Ava0avacarNiH vatthe 27 gaMdhe 28 a malle 29 a, alaMkAre 30 taheva ya // 205 // // 204 // ekArAntAH zabdA prAyaH sarvatra prAkRtatvAtprathamAntA jJeyAH yajJA-nAgAdipUjAH utsavAH-zakrotsavAdayaH samavAyaH-goSThayAdimelApakaH maGgalAni-svastikAdIni, kautukAni-rakSAdIni, maGgalAni ca kautukAni ceti samAsaH, 'maGgale'tti ekAro'lAkSaNikaH, vastra'-cInAMzukAdi, gandhaH-kASThapuTAdi mAlyaM-puSpadAma alaGkArakezabhUSaNAdiH // 20 // colo 31 vaNaya 32 vivAhe 33 a, dattiA 34 maDayapUaNA 35 / jhAvaNA 36 thUbha 37 sadde 38 a, chelAvaNaya 39 pucchaNA 40 // 206 // cUlopanayanaM cUleti bAlAnAM cUDAkarma teSAmeva kalAgrahaNArtha nayanamupanayanaM sAdhusakAzaM dharmazravaNanimittaM vA, vivAhazca dattA ca kanyA pitrAdinA ityettadaiva jAtaM, bhikSAdAnaM vA, mRtakapUjA, 'dhyApanA' agnisaMskAraH bhagavadAdidagdhasthAneSu stupaH, zabdazca-ruditazabdaH 'cchelApanakami ti dezIvacanaM utkRSTavAlakrIDApanazeSTitArthavAcakaM praznaH-pRcchA sA isviNikAdilakSaNA iti dvAra sakSepArthaH // 206 / / avayavArtha pratidvAraM vakSyati bhASyakRt , athAdyadvAra bhidhitsayAha bhA.ke. sA. sobA // 204 // For Privale & Personal Use Only Jain Education Inter ainelibrary.org
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarapU0 Ava0avacaNiH // 205 // AsI a kaMdahArA mUlAhArA ya pattahArA ya / puSphaphalabhoiNo'vi a, jaiA kira kulagaro usabho // 5 // (mU0bhA0) ___ yadA kileti parIkSAptogamavAdasUcakAH, RSabhaH kulakaro, rAjA AsIt tadA te mithunakanarA Asan kandAhArAH mUlAhArAzca puSpaphalabhojino'pi ca AsI a ikkhubhoI ikkhAgA teNa khattiA huMti / saNasattarasaM dhaNaM, AmaM omaM ca muMjIA // 6 // (mU0bhA0) tadA kSatriyA yena kAraNena bAhulyenekSunojina AsIran tena kAraNena te kSatriyA ikSvAkavoM loke khyAtAH, saNaH saptadazo yasya tatsaNasaptadaza dhAnya'-zAlyAdi Ama-apakva avamaM-nyUna bhuJjIyAbhuktavantaH / omaMpAhAraMtA ajIramANami te jiNamurviti / - hatthehi ghaMsiUNaM AhArehatti te bhaNiA // 7 // (mU0bhA0) ___ avamamapi-stokamapyAhArayanto'jIryatyAhAre te jinamupayAnti, bhagavatA hastAbhyAM ghRSTvA AhArayadhvamiti bhaNitA // 7 // iti bhaNitA santaH kimityAha gAthA-20 // 205 For Privale & Personal use only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacarNiH // 206 // gAthA-20 AsI a pANidhaMsI timmiataMdulapavAlapuDabhoI / hatthatalapuDAhArA jaiA kira kulakaro usaho // 8 // (mU0bhA0) AsaMzca te bhagavadupadezAtpANibhyAM gharSitu zIlaM yeSAM te pANirSiNaH, tA evauSadhya hastAbhyAM ghRSTvA tvacaM cApanIya bhuktavantaH, kiyatyapi kAle gate tA api na jIrNavatyaH punarapi bhagavantamApRcchaya tadupadezAttImitAna-tandulAn pravAlapuTe muhUrta ghRtvA bhuJjanta ityevaMzIlAstImitatandulapravAlapuTabhojinaH, kiyatA kAlena tato'pi na jIyati, bhUyo'pi pRSTvA, tadupadezena hastatalapuTe vihita AhAro yeSAM te tathA AsIran , hastatalapuTeSu kiyantaM kAlaMmauSadhIH sthApayitvA bhuktavanta ityarthaH, kAladoSAt auSadhyaH kaThinatarabhAvamApannA na jIryanti, tato bhagavadupadezena kakSAsu svedayitvA bhuktavantaH, punarabhihitAkAradvayAdisaMyogairAhAritavantaH, tadyathA-pANibhyAM ghaSTvA patrapuTeSu muhUrta tImitvA, tathA hastAbhyAM ghRSTvA hastapuTeSu ca muhUrta dhRtvA, punahastAbhyAM ghRSTvA kakSAsvedaM kRtvA tathA tImitvA hastapuTeSu ca muhUrta ghRtvetyAdibhaGgakayojanA kecid pradarzayanti, dhRSTvA pada vihAya, taccAyukta, tvagapanayanamantareNa timitasyApi hastapuTadhRtassa saukumAryAnupapatteH, sUkSmatvagmAvavAdadoSa iti dvikasaMyogAH, trika saMyogamaGgoH punarhastAbhyAM ghaSTvA patrapuTeSu ca tImitvA hastapuTeSu muhUrta' dhatvetyAdi, catuHsaMyogajabhaGgaH punarevaM-trikaM pUrvavat kakSAsu ca svedayitvA iti ||8|| amumevamarthamupasaMharabAha // 206 Sain Education Intemat For Private & Personal use only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 207 // ghaMseUNaM timmaga ghaMsaNatimmaNapavAlapuDabhoI / ghaMsaNatimmapavAle hatthauDe kavakhesae ya // 9 // (mU0bhA0) ghRSTvA bhuktavantaH, tImanaM pravAlapuTe kRtvA bhuktavanta ityanena prAguktapratyekabhaGgakAkSepaH, ghRSTapravAlapuTatimitabhojina ityanena dvikasaMyogakSepaH, ghRSTvA tImanaM pravAle tImitvA hastapuTe kiyantamapi kAlaM dhRtvA bhuktavanta iti vAkyazeSaH, anena trikasaMyogabhaGgakAkSepaH, kakSAsvede ca kRte sati bhuktavanta ityanenAnantaroktatrayayuktena caturbhaGgakayojanAkSepakRtaH / 9|| prAntare agaNisma ya uTANaM dumavaMsA daTTU bhIaparikahaNaM / pAsesuM parichidaha gimhaha pAgaM ca to kuNaha // 10 // (mU0bhA0) ekAntasnigdharukSakAlayobahanerutpAdo na syAta, tadA ca manAm rukSo'taH agnezvotthAnaM, saMvarttavAtena drumANAM parasparaM saGgharSAt. taM ca pravRdjvAlAvalIsahitaM bhUprAptaM tRNAdidahanaM dRSTvA apUrvaratnabuddhayA grahaNaM prati pravRttavantaH, dahyamAnAstu bhIta parikathanaM-RSamAya kathitavantaH, bhItAnAM parikathanaM bhIta[kathana] bhagavAnAha-azvaSu Aruhya yAvatpagniH prajvalati tAvanta pradeza vihAya tasya sarvAsu dikSu pArtheSu tRNAdikaM sarva paricchinta, na prasarati yathA, agniM gRhNIta, tataH pAkaM kuruta // 10 // etadevAha gAthA-20 // 208 wrownw.jainelibrary.org
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH // 208 // pakkheva DahaNamosahi, kahaNaM niggamaNa hatthisIsaMmi / payaNAraMbhapavittI tAhe kAsI a te maNuA // 11 // (mU0bhA0) tataH agnau auSadhInAM prakSepaM kRtavantaH, tato dahanamauSadhInAmabhRt , tato bhagavate hastiskandhArUDhAya nirgacchate kathanaM, eSa eva sarva bhakSayati, nAsmAkaM kimapi datte iti, prabhuIstiskandhe mRtpiNDasya patrakAkaraNaM nirdaya IdRzAni kRtvA'gnau paktvA eteSu pAka kurudhvamityuktavAn , tataste mithunakAstathArUpANi bhANDAni kRtvA pacanArambhapravRttimakArSaH, itthaM prathamakumbhakArazilpamutpannam // 11 // uktamAhAradvAraM, atha zilpadvAramAha miTheNa hatthipiMDe maTTiyapiMDaM gahAya kuDagaM ca / nivvattesi a taiA jiNovai?Na maggeNa // 1 // nivvattiya samANe bhaNaI gayA tao bahajaNasa / evaiA bhe kuvvaha payaTiaM paDhamasippaM tu // 2 // (prakSipte) am anyakata ke avyAkhyAte ca // 12 // paMceva ya sippAiM ghaDa 1 lohe 2 citta 3 NaMta 4 kAsavae 5 / ikikassa ya itto vIsaM vIsaM bhave bheyA // 207 // gAthA-20 207 // 208 S Jain Education Intera For Private & Personal use only delibrary.org
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasa0 Ava0 avaNiH // 209 // | bhA.gAtha 12-1 paJcaiva mUlabhUtAni zilpAni tadyathA-ghaTakArazilpaM lohakArazilpaM citrakArazilpaM 'Nantamiti dezIvacanaM vastravAcakaM, anena vastrazilpaM, kAzyapa iti nApitaM zilpaM, iyamatra bhAvanA vastravRkSeSu hIyamAneSu prabhuNA vastrazilpamutpAdita, gRhAkRtiSu hIneSu lohakArazilpaM, prANinAM kAladoSAnnakharomANyapi varddhituM pravRtAni tannimittaM nApitazilpaM, gRhANi citrarahitAni vizobhanAnIti citrakArazilpaM, ebhyaH paJcabhya ekaikasya viMzativizatimeMdA abhUvan // 207 / / atha zeSadvArArtha pratipAdanAyaikonaviMzatidhA bhASyakRdAha kammaM kisivANijjAi 3 mAmaNA jA pariggahe mamayA 4 / puvi devehi kayA vibhUsaNA maMDaNA guruNo 5 // 12 // (mU0bhA0) kama-kRSivANijyAdi mAmagA-mamIkArArtha dezIvacanametat yA parigrahe mamatA sA mAmaNA, sA ca tatkAla I eva pravRtteti, vibhUSaNA--maNDanA, sA ca pUrva devendragurorbhamavataH kRtA tato loke'pi pravRttA // 12 // lehaM lipIvihANaM jiNeNa baMbhIi dAhiNakareNaM 6 / gaNiaM saMkhANaM suMdarIi vAmeNa uvaiTuM 7 // 13 // lekhana-lekhaH sUtre napuMsakatvAt lipividhAnaM jinena brAhmA dakSiNakareNa pradarzitaM, ata eva tadAdita Aramya vAcyate, gaNitamekadvivyAdisakhyAnaM, tacca sundaryA vAmakareNopadiSTamatastadAdita Arabhya gaNyate // 13 // / // 209 For Private & Personal use only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacaNi // 210 // bharahassa rUvakamma 8 narAilakkhaNamahoi baliNA 9 / mANummANavamANappamANagaNimAivatthUNaM 10 // 14 // rUpaM-kASThakarmapustakamrmetyAdi bharatasyopadiSTaM, narAdilakSaNamathodita bAhubalinaH uditamukta, vastUnAM mAnonmAnAvamAnapramANagaNitAni, mAnaM dvidhA-dhAnyamAnaM rasamAnaM ca, tatra dhAnyamAnaM rasamAnaM ca, tatra dhAnyamAnaM setikAdi, meyasya rasasya karSAdi. unmAna gaNasya pUgIphalAdeH, atra puje daza sahasAH santi ityAdi, unmAnaM-tolyaM iyanti palAni hastAdi vA pramANaM, pariccheda iyadvarNamidaM svarNa, IyatpAnIyamida ratna', gaNitamekAdi prAgu.., evaMrUpaM paJcaprakAramapi mAnaM bhagavati rAjyamanuzAzati bhagavadupadezena pravRttam // 14 // potadvAramAha maNiAI dorAisu poA taha sAgaraMmi vahaNAI 11 / vavahAro lehavaNaM kajjaparicchedaNatthaM vA 12 // 15 // (mU0bhA0) . ye maNikAdayaH AdizabdAt mukAphalAdayaH davarakAdiSu lokena protAH kriyante tadA tat pakarSeNa utanaprotaM tadA pravRttaM, athavA potA nAma sAgare vahanAni-pravahaNAni, tAnyapi pravRttAni. vyavahAro nAma visaMvAde sati rAjakula karaNe gatvA nijanijabhASAlekha panalakSagaH kAryaparicchedanArtha vA paNamuktilakSaNaH sa ubhayarUpo'pi tadA pravRttaH // 15|| bhA. gAra 14-1 // 21 // Jain Education Internata For Privale & Personal use only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundasU. Ava0 pravacaNi // 21 // NII hakkArAI sattavihA ahaya sAmabheAI 13 / juddhAi bAhujuddhAiAi vaTAiANaM vA 14 // 16 // (mU0bhA0) hakkArAdikA nItiH saptadhA-ikkAraH makkAraH dhikkAraH paribhASaNA maNDalIbandhaH vArakaprakSepaH mahAparAdhe chavicchedaH, etA vimalavAhanAdArabhya bharatakAlaM paryanta kRtvA yathAyogaM pravRttA, athavA sAmamedAdikA catuSprakArA, sAma-meda-daNDa-upapradAnaM, eSA caturvidhApi bhagavatkAle samutpannA, yuddhAni-bAhuyuddhAdIni yadvA vartikAdInAM, ubhayAnyapi tadA pravRttAni // 16 // IsatthaM dhaNuveo 15 uvAsaNA maMsukammamAiyA 16 / gurUrAyoINaM vA uvAsaNA pajjuvAsaNayA // 17 // (mU0bhA0) iSuzAstra-dhanurvedaH, sa ca tadaiva rAjadharme prAvatata, upAsanA-mazrukartanAdi nApitakarma tadaiva jAta', yadvA upAsanA gururA nAdInAM paryupAsanA sApi tadaiva pravRttA // 17 // rogaharaNaM tigicchA 17 atyAgamasatthamatthasatyaMti 18 / nialAijamA baMdho 19 ghAo daMDAittADaNayA 20 // 18 // (mU0bhA0) bhA. gAtha 17-18 // 211 Jain Education international For Private & Personal use only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra zrIdhIrasundarasU. Ava0avaNiH // 212 // cikitsA-rogApahArakriyA, arthAgamanimittaM zAstra arthazAstra, bandho-nigaDAdibhiryamaH-saMyamanaM, ghAto- daNDAdibhistADanA // 18 // mAraNayA jIvavaho 21 jaNNA nAgAiANa pUjAo 22 / iMdAimahA pAyaM painiayA usavA huti 23 // 19 // mAraNa-jIvavadho, bharatakAle utpannaH, yajJA-nAgAdInAM pUjAH, utsavAH-pratiniyatA varSamadhye pratiniyatabhAvina indramahAdyAH, pUjAstvaniyatakAlabhAvinya iti pUjAmahotsavAnAM prativizeSaH, ete'pi tatkAle prvRttaaH||19|| samavAo goTrINaM gAmAINaM ca saMpasAro vA 24 / taha maMgalAI satthiasuvaNNasiddhatthayAiNi 25 // 20 // (mU0bhA0) samavAyanaM samavAyo goSThikAnAM melApakaH, yadvA grAmAdInAM, AdeH kheTakabaMTanagarAdigrahaH sam-ekIbhAvena kimapi prayojanamuddizyaikatra molana samprasArasamavAyo grAmAdijanAnAM kiJcitprayojanamuddizya yadekara mIlanaM samavAyaH, tathA maGgalAni-svastikasuvarNa siddhArthakAdIni, tAni pUrva devabhaMgavato maGgalabuddhayA prayuktAni, tato loke'pi pravRttAni // 2 // bhA. gAtha 19-2 // 216 For Privale & Personal Use Only Jain Education Intem nelibrary.org
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 213 // pulviM kayAi pAhuNA surehi rakkhAi kAugAiM ca 26 / taha vatthagandhamallAlaMkArA kesabhUsAI 27-28-29-30 // 21 // pUrva prabhoH suraiH kRtAni kautukAni-rakSAdIni, tathA vastra-cInAMzukAdi gandhaH kuSThapuTAdi mAlyaM-puSpadAma alaGkAraH keshbhuussaadiH||21|| taM dahraNa pavatto'laMkAreuM jaNA'vi seso'vi / vihiNA cUlAkammaM bAlANaM colayA nAma 31 // 22 // taM vA alaGkAra bhagavato devaiH taM dRSTvA avazeSo'pi jano svaM svamalakAraM kattuM pravRttaH, vidhinA zubhanakSatramuhUrtAdau bAlAnAM cUDAkarma tadapi tadA pravRttA / 22 // uvaNayaNaM tu kalANaM gurumUle sAhuNA tao dhammaM / ghittuM havaMti saiDhA keI dikkhaM pavajjati 32 // 23 // upanayanaM-teSAmeva bAlAnAM kalAgrahaNAya gurormule-samIpe nayanaM, dharmazrAvaNAya vA sAdhoH sakAzaM nayanamupanapanaM, tasmAcca sAdhodharma gRhItvA kecit zrAddhAH syurapare laghukarmANo dIdhA prapadyante, etaccobhayamapi tadA pravRttam // 23 // gAthA-198 -99.200 // 213 // Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH | // 214 // daTuM kayaM vivAhaM jiNassa logo'vi kAumAraddho 33 / gurudattiA ya kaNNA pariNijjate tao pAyaM // 24 // jinasya vivAha kRtaM dRSTvA loko'pi svApatyAdInAM vivAha kartumArabdhavAn , bhagavatA yugaladharmavyavacchedAya bharatena saha jAtA brAhmI bAhubaline dattA, bAhubalinA saha jAtA sundarI bharatAyeti dRSTvA tadArabhya prAyo loke kanyA pitrA dattA satI pariNIyate // 24 // dattivya dANamusabhaM ditaM dalUM jaNamivi pavattaM / jiNabhikkhAdANaMpi hu, dalUM bhikkhA pavattAo 34 // 25 // athavA dattirdAnaM, tacca bhagavantaM sAMvatsarikadAna' dadataM dRSTvA loke'pi pravRttaM, yadvA dattiH-bhikSAdAna || gAthAtacca jinasya prapautraNa kRtaM dRSTvA loke'pi bhikSA pravRttA // 25 // maDayaM mayassa dehA taM marudevIi paDhamasiddhatti / devehi purA mahiaM 35 jhAvaNayA aggisakAro // 26 // mRtakaM-mRtasya dehaH, tacca mRtakaM marudevyAH prathamasiddha itikRtvA devaiH purA mahitaM-pUjita, dhamApanA agnisaMskAraH // 26 // // 214 // For Privale & Personal use only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacaNiH // 215 // so jiNadehAINaM devehi kao 36 ciAsu thUbhAi 37 / sado a ruNNasado logo'vi tao tahA pagao 38 // 27 // sa ca bhagavato nirvANaprAptasyAnyeSAM ca sAdhUnAM prathamaM tridazaH kRtaH, bhagavaddehAdidagdhasthAneSu bharatena stUpAH kRtoH, etalloke'pi tadA pravRttaM, zabdAzca-ruditazabdaH, sa ca bhagavatyapavarga' gate bharataduHkhamasAdhAraNamavagatya tadapasaraNAya zakreNa kRtaH, loko'pi tatastathA zakravadruditazabda prakRtaH-kartumArabdhavAn // 27 // chelAvaNamukkiTThAi bAlakIlAvaNaM va seTAi 39 / iMkhiNiAi ruvA, pucchA puNa kiM kahaM kajjaM ? // 28 // chelApanaka dezIvacanaM, taccAnekArtha, utkRSTa(STiH)nAma harSavazAdutkarSeNa nandanam , AdizabdAt siMhanAdAdigrahaH, yadivA bAlakrIDApanaM athavA se Ti(zeSTi)tAdi, pracchanna pRcchA, sA ikhiNikAdirutalakSaNA, iGkhiNikA hi karNamUle ghaNTikAM cAlayanti, tato yakSAH khalvAgatya tAsAM karNeSu kimapi praSTurvivakSitaM kathayanti, AdizabdAt ikhiNikAdisadRzagrahaH, athavA kiM kArya? kathaM vA kAryamityevalakSaNA yA loke prasiddhA sA pRcchA // 28 // ahava nimittAiNaM suhasaiAi suhadukkhapucchA vA 40 / iccevamAi pAeNuppannaM usamakAlaMmi // 29 // gAthA // 215 // Weibo For Privale & Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 216 / / gAthA-208 athavA nimittAdInAmAdizabdAtsvapnaphalAphalAdigrahaH, athavA sukhazayitAdirUpA sukhaduHkhapRcchA ityevamAdi prAyaH sarvamutpannamRSabhasvAmikAle, upalakSaNametat , kizcit bharatakulakarakAle ca tathA caah-||29|| kiMcicca (ttha) bharahakAle kulagarakAle'vi kiMci uppannaM / pahuNA ya desiAI savvakalAsiSpakammAi ||bhaa030|| kiJcibhigaDAdibhirbandho-ghAta ityAdi bharatakAle utpanna, kiJcit-hakkArAdikaM kulakarakAle utpanna', prabhuNA tu dezitAni sarvakalAzilpakarmANi // 30 // usabhacariAhigAre savvesi jiNavarANa sAmaNNa / saMbohaNAi vuttaM vucchaM patteamusabhassa // 20 // iha vaktumidAnImadhikRtaM bhagavatazcaritra', tatra RSabhacaritAdhikAre vakSyamANa sambodhanAdi sarveSAmapi jinavarANAM sAmAnyaM, atastathaiva sAmAnyenoktvA pazcAt pratyekaM ekamekaM prati pratyekaM RSabhasya azeSa caritra vakSye // 208 / / atha sambodhanAdidvArapratipAdanArtha dvArazlokatrayamoha -- saMbohaNa 1 pariccAe 2, patteaM 9 uvahiM mi a 4 / annaliMge kuliMge a5, gAmAyara 6 parisahe 7 // 209 // // 216 // Jain Education Intel For Private & Personal use only ainelibrary.org
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundara Ava 0 ava carNiH // 217 // sarve'pi tIrthakRtaH svayambuddhA tathApi kalpa itikRtvA lokAntikadevAH sambodhanaM kurvanti tataH sambodhanaM parityAga iti parityAgaviSaye vidhirvAcyaH, pratyekamiti kaH kiyatparivAro niSkrAntaH 1, upadhiviSayo vidhiafoyaH kaH kenopadhirAsevitaH 1 kA vA dineyAnAmanujJAtaH 1, anyaliGga' sAdhuliGga kuliGga-tApasAdiliGga, tatra na te'nyaliGgena niSkrAntA nApi kuliGgena, kintu tIrthakara liGga eva, grAmAcArAviSayAH parISadAH kSudAdayaH, tayorvidhirvAcyaH, kumArapratrajitairviSayAna bhukkAH, zeSairbhuktAH, parISadAH sarvairnirjitA eveti // 209 // jIvovalaMbha 8 suyalaMbhe 9, paccakkhANe 10 a saMjame 11 / chattha 12 tavokamme 13, uppAyA nANa 14 saMga he 15 // 210 // jIva ityupalakSaNaM sarvaistIrthakRdbhinavajIvAdipadArthA upalabdhAH zrutalAbhaH pUrvabhave prathamasya dvAdazAGgAnyAsan, zeSANAmekAdazaH prathamAntasyApyekArAntatA sUtre prAkRtatvAt pratyAkhyAnaM - pazca mahAtratarUpaM AdyacaramayoH, madhyamAnAM tu caturmahAvratarUpaM, saMyamo'pyAdyacaramayoH sAmAyikacchedopasthApanAbhyAM dvimedaH madhyamAnAM sAmAyikarUpa eva, saptadazaprakAro vA sarveSAM kaH kiyantaM kAlaM channasthAsIt ?, tapaH karma kiM kasyeti vAcyaM, jJAnotpAdo vAcyo yasya yasminnahani kevalamutpannamiti, saGgrahaH - kasya kiyAn ziSyAdi ? || 210 || gAthA- 2 // 21
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avaNiH // 218 titthaM 16 gaNo 17 gaNaharo 18, dhammovAyassa desagA 19 / pariAa 20 aMtakiriA, kassa keNa taveNa vA 21 // 211 // kathaM kasya kadA tIrthamutpanna?, tIrtha samaH, gaNaH-ekavAcanAcArakriyAsthAnAM samudAyaH, kasya kiyantaH? gaNadharAH-sUtrakartAraH, kasya kiyantaH dharmopAyasya dezakA vAcyA, dharmasyopAyo dvAdazAGga-pravacanaM tasya dezakAste ca sarvatIrthakRtAM gaNadharAH, athavA anye'pi yasya yAvantazcaturdazapUrvavidaH, kaH kasya pravrajyAdiparyAyaH ante kriyA antakriyA, sA ca nirvANalakSaNA, sA kasya kena tapasA sajAtA ? vozabdAt kasmin vA kiyatparivAraparivRttasya ceti vAcyam // 211 / / AdyadvArArthamAha savve'vi sayaMbuddhA logantiavohiA ya jIeNaM 1 / savvesi pariccAo saMvacchariaM mahAdANa // 212 // sarva eva tIrthakRtaH svayambuddhA vartante, garbhasthAnAmapi jJAnatrayopetatvAt , tathApi lokAntikabodhitAzca jItamiti-kalpa iti kRtvA, parityAgadvAramAha sarveSAM parityAgaH, sAMvatsarikaM mahAdAnaM vakSyamANam // 212 / / rajjAiccAo'vi ya 2 patteaM kA va kattiasamaggo 3 / ko kassuvahIM ? kovA'NuNNAo keNa sIsANaM 4 // 213 // gAthA For Privale & Personal use only Jain Education Internation rary.org
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjyAdityAgo'pi ca parityAgaH, pratyekadvAramAha, pratyekamiti ka ekakaH, ko vA kiyat samagra iti vAcyaM, kaH kasyopadhiH?, ko vA ke vAnujJAtaH? ziSyANAmupadhiH ? idaM ca gAthAdvayaM samosavyAkhyArUpaM zrIdhIrasundarasU0|| // 213 // na ca samAsenoktaM mandamatayo'budhyante, tataH prapaJcena vivarISurAdyadvAramAhaAva avacUrNiH sArassaya 1 mAiccA 2 vaNhI 3 varuNA 4 ya gaddatoyA 5 ya / 219 tusiA 6 avvobAhA 7 aggiccA 8 ceva riTThA 9 ya // 214 // sArasvatA makAro'lAkSaNikaH, AdityAH vahayaH varUNAH gardatoyAH caH-samuccaye tuSitaH avyobAdhA agnayaH tAzca sajJAntarato maruto'pyucyate, riSTAzceti 'tAtsthyAttadvaSapadezaH' iti nyAyAd riSTa-riSTavimAnavAsino devA api riTAH 9 // 214 // ee devanikAyA bhayavaM bohiMti jiNavariMdaM tu / savvajagajjIvahiaM bhayavaM ! titthaM pavattehi // 215 // ete devanikAyAH sArasvatAdayo bhagavantaM bodhayanti jinavarendraM tu, sarvajagajIvahitaM bhagavan ! tIrtha | pravartayasva // 215 // parityAgadvAramAha gAthA-2 // 21 For Privale & Personal use only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ S zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH |220 // | gAthA-2 saMvacchareNa hohI abhiNikkhamaNaM tu jiNavariMdANaM / to atthasaMpayANaM pavattae puvvasUraMmi // 216 // saMvatsareNa jinendrANAmaminiSkramaNaM bhaviSyati, tato'rthasampradAnaM pravartate'rthasya samyaka tIrthaprabhAvanabuddhayA'nukampAbuddhathA ca na tu kIrtibuddhathA pradAnaM janebhyaH pravartate, pUrvasUrye-pUrvAhaNe // 216 / / kiyatpratidivasa dIyate ? egA hiraNNakoDI aTThave aNUNagA sayasahassA / sUrodayamAIaM dijjai jA pAyarAsAo // 217 // aSTau vA'nyUnAni-paripUrNAni zatasahasANi-lakSANi, sUryodaya Adau yasya dAnasya tatsUryodayAdikriyAvizeSaNaM, sUryodayAdArabhya dIyate iti bhAvaH, prAtarazanaM prAtarAzastasmAttamabhivyApya prAtarbhojanakAla yAvat // 217 // yathA dIyate tathA cAha // 22 Jain Education Internat For Privale & Personal use only lelibrary.org
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaramU0 Ava0avacaNiH // 221 // siMghADagaticaukkacaccaracaumuhamahApahapahesuM / dAresu puravarANaM ratthAmuhamajjhayAresuM // 218 // zahATaka-zRGgATakAkRtipathayukta, trikoNasthAna-trika' yatra rathyAtrayaM milati, catuSka'-catuSpathaM ca samAhAraH, catvara-bahurathyApAtasthAnaM caturmukha-yasmAccatusRSu dikSu panthAno nissaranti, mAhApatho-rAjamArgaH, zeSaH sAmAnyaH panthAH eteSAM dvandvasteSu, puravarANAM dvAreSu rathyAnAM mukhAni pravezA madhyAkAra:-madhya evakAra zabdasya | svArthikatvAt rathyAmukhamadhyAkArasteSu // 218 // kimityAha paravariA ghosijjai kimicchaaM dijjae bahavihIaM / suraasuradevadANavanariMdamahiANa nikkhamaNe // 219 // 'vara' yAcadhvaM yAcavaM' ityevaM ghoSaNA samayaparibhASayA varavarikAcyate, sA zRGgATakAdiSu poSyate, kaH kimicchati yo yadicchati tasya tadAnaM dIyate iti samayasaJjJayA kimicchakamucyate, bahavo vidhayo ratnasvarNAdi vA nava prakArA yatra tadbahuvidhika, suraimAnikairasurairbhavanapatibhirdevagrahaNena jyotiSkainavagrahaNena vyantarenarendrariti, indreti indrazabdaH pratyeka sambandhyate // 219 // mahitAnAM bhagavatAM niSkramaNe arthakakaina tIrthakRtA kiyadravyaM datta saMvatsareNetyAha gAthA-218 // 221 // Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasa0 Ava avacUrNiH 1222 // gAdhA-220 -22 tiNNeva ya koDisayA aTThAsIiM ca haMti koDIo / asiiM ca sayasahassA eaM saMvacchare diNNaM // 220 // trINyeva koTizatAni aSTAzItizca bhavanti koTathaH azI tizca zatasahasrANi, etacca pratidinadeyaM trimiH SaSThayAdhikairvAsarazatairguNitaM yathA vaNitaM bhavati // 220 // // iti prthmvrvrikaavcuuriH|| adhikRtaparityAgadvArAnupetyaivAha vIraM ariTTanemi pAsaM malli ca vAsupujjaM ca / ee muttUNa jiNe avasesA Asi rAyANo // 221 // etAn pazcajinAn muktvA'vazeSA Asan rAjAnaH // 221 // rAyakulesu'vi jAyA visuddhavaMsesu khattiakulesuM / na ya itthiAbhiseA kumAravAsaMmi pavvaiA // 222 // ete hi mahAvIraprabhRtayaH, paJca tIrthakRto rAjakuleSvapi jAtA vizuddhavaMzeSu, kSatriyakuleSu rAjakulaM hi || kiJcidakSatriyamapi syAdataH kSatriyakuleSvityAha navepsitAbhiSeko kintu kumAravAsa eva prbjitaaH||222|| // 222 / / Jain Education Inten For Private & Personal use only I nelibrary.org
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava acUrNi: // 223 // gAthA-223-2 -25 saMtI kuMthU a aro arihaMtA ceva cakavaTTI a / avasesA titthayarA maMDaliA Asi rAyANo // 223 // ye ca rAjAnasteSu ete trayo'rhantazcakravartinazvAsana, avazeSA mANDalikA rAjAna Asan , svasvamaNDalAlA dhitaya ityarthaH // 223 // gataM parityAgadvAra, pratyekadvAramAha ego bhagavaM vIro pAso mallI a tihi tihi saehiM / bhayavaM ca vAsupujjo hiM purisasaehiM nikkhaMto // 224 // ekA bhagavAn vIraH prAvrajat , pArzvaH mallica tribhiH tribhiH zataiH bhagavAMzca vAsupUjyaH SaDbhiH puruSazataniSkrAntaH // 224 // uggANaM bhogANaM rAyaNNANaM ca khattiANaM ca / cauhi sahasse husabhA sesA u sahassaparivArA // 225 // ugrANAM bhogAnAM rAjanyAnAM kSayANAM eva teSAM vizeSaH prAgevopadarzitaH, caturbhiH sahasraH saha RSabho niSkrAntaH, zeSAstvajitasvAmyAdayaH sahasraparivArAH // 225 / / prasaGgato'traiva dvAre ye yasmin vayasi niSkrAntA ityetadAha // 223 // Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasa0 Ava avacUrNiH // 224 // gAthA-226 vIro ariTunemI pAso mallI a vAsupujjo a / paDhamavae pavvaiA sesA puNa pacchimavayaMmi // 226 // ete paJca tIrthakRtaH prathamavayasi-kumAratvalakSaNe prabajitAH, zeSA madhye bayasi-poSanalakSaNe vartamAnAH pravajitAH // 226 // upAdhadvAramAha savve'vi egadUseNa niggayA jiNavarA cauvvIsaM / na ya nAma aNNaliMge no gihiliMge kuliMge vA 5 // 227 // sarve'pi yAvanto'tItA jinendrA ekadRSyeNaikena vastreNa nirgatA-niSkrAntAH caturviMzatisakhyAH , etena sarvAsvapyavasarpiNIpUtsarpiNISu ca pratyeka bharatakSetra caturvizatireva tIrthakarA abhUvanniti khyApitaM, ya upadhirAsevito bhagavadbhiH sa sAkSAduktaH, yaH punarvineyebhyaH sthavirakalpikAdibhedabhinnebhyo'nujJAtaH sa khalvapizabdasUcito granthAntarAdavaseyaH / // 224 // For Privale & Personal Use Only Mondainelibrary.org Jain Education Intern
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacarNiH // 225 // gAthA-228 -29 atha liGgadvAramAha-sarve tIrthakarAstIrthakaraliGga eva niSkrAntAH, na ca nAma anya liGage gRhiliGge kuliGge vA, anyaliGgAdyartha ukta eva // 227 // atha yo yena tapasA niSkrAntastadAha sumai ttha niccabhatteNa niggI vAsupujja jiNa cauttheNaM / pAso mallIvi a aTTameNa sesA u chaTeNaM // 228 // sumatinityabhaktenA'navaratabhaktena nirgato niSkrAntaH, iti nipAtaH pUraNe, vAsupUjyo jinazcaturthena nirgata iti vartate, pArtho mallathapi cASTamena, zeSAstu RSabhAdayaH SaSThena // 228|| athehaiva niSkramaNAdhikarAyo yatra yeSUdyAnAdiSu niSkrAnta ityetadAha usabho a viNIAe baravaIe ariTuvaranemI / avasesA titthayarA nikkhatA jammabhUmIsuM // 229 // RSabho vinItAyAM niSkrAntaH dvAravatyAmariSThanemiH, avazeSA niSkrAntA janmabhUmiSu, yatra jAtAstovetyarthaH // 229 // // 225 // Jain Education international For Privale & Personal use only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vIra sundarasU0 Ava0 avacUrNi // 226 // Jain Education Interna sabhI siddhatthavami vAsupUjjo vihAragehaM ma / dhammo a vappagAe nIlaguhAe a muNInAmA // 230 // RSabhaH siddhArthavane, vAsupUjyo vihAragRhakAbhidhAnodyAne, dharmazca vapragAyAM - vapragAbhidhAnodyAne, nIlaguphAya ca - nIlaguphAbhidhAnodyAne munisuvrataH ||230|| AsamaparyaMmi pAso vIrajiNido anAyasaMDaMmi / avasesA nikkhatA, sahasaMbavaNaMmi ujjANe // 231 // Azramapade udyAne pArzvaH, vIrajinendrazca jJAtakhaNDodyAne, avazeSAH sahasrAmravane niSkrAntAH // 231 // atha prasaGgata eva niSkramaNakAlamAha pAso arinemI sijjaMso sumai mallinAmA a / puDhe nikkhantA sesA puNa pacchimahaMmi // 232 // pArzvAdayaH paJca jinA: pUrvAhaNeniSkrAntAH zeSA punaH pazcimAne || 232 || gatamupadhidvAramatha grAmyAcAra dvAramAha gAthA- 230 31-32 // 226 // nelibrary.org
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundara Ava avacUrNiH // 227 // gAmAyArA visayA niseviA te kumAravajjerhi 6 / gAmA garAie va kesu vihAro bhave kassa ? // 233 // grAmyAcArA viSayA ucyante, te viSayA niSevitAH kumAravarSai: - kumArabhAve ye pravrajyAM gRhItavantastAn muktvA zeSaiH sarvaistIrtha kRdbhirAsevitA viSayAH || 233 || atha grAmAkarAdiSu vihArAste vaktavyAH, kasya keSu grAmAkarAdiSu vihAra AsIdetadevAha mahArAfiery muNao khittArie vihari usabhI nemI pAso vIro a aNAriesuMpi // 234 // magadhAdiSu janapadeSu rAjagRhAdiSu nagareSu munayastIrtha kRtaH kSetrAryeSviti AryakSetreSu vihRtavantaH, ihAryakSetracintAyAM zAstrAntareSu magadhAdayo janapadA rAjagRhAdIni ca nagarANyuktAni ityatrApi " magahArAyagiddAisu" ityukta' anyathA RSabhasvAmina AditIrthakaratvAt tadanurodhena nagaracintAyAM vinItAdiSvityucyate, RSabhAdyAzvatvArastIrthaM kRto'nAryeSvapi kSetreSu vihRtavantaH ||234|| parISadvAramAha upasA siM rAiA te a jiNavaridehi 7 / nava jIvApayatthe uvalaMbheUNa ca nikkhatA 8 // 235 // gAthA- 233 34-35 // 227 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNiH // 228 // gAthA-236 37 uditAH parISahAH-zItoSNAdayaH eSAM tIrthakRtAM para parAjitAste parISahAH savairapi jinavarendraH, jIvopalambhadvAramAha-navajIvAdipadArthAnupalabhya ca niSkrAntAH AdizabdAdAzravasaMvarabandhapuNyapApAdigrahaH // 235 // atha zrutalAbhamAha paDhamassa bArasaMgaM sesANikkArasaMga suyalaMbho 9 / paMca jamA paDhamaMtimajiNANa sesANa cattAri // 236 // prathamasya RSabhasya pUrvabhave zrutalAbhaH paripUrNa dvAdazAGgam , zeSANAmekAdazAGgAni, yasya ca yAvAn pUrvabhave zrutalAbhastasya tAvAMstIrthakarajanmanyanuvartate, atha pratyAkhyAnadvAramAha-prathamAntyajinayoH paJca yamAHprANAtipAtAdIni vratAni, zaSANAM dvAvizatemaithunavratavarjAni catvAri, tasya parigraha evAntarbhAvAt // 236 // paccakkhANamiNaM 10 saMjamo a paDhamaMtimANa duvigppo| setAgaM sAmaio saittarasago a savvesiM 11 // 237 // pratyAkhyAnamida' saMyamo'pi sAnAyikAdirUpaH prathamAntyajinayoti vikalpa itvara sAmAyikaM chedopasthApanIyaM ca, zeSANAM dvAvizateryAvatkathitamevekaM somAyikaM saptadazAGgaH saptadazamedaH, punaH sarveSAM caturvizaterapi tIrtha kRtAmabhUt caH punararthe sa cAsau // 228 // Jain Education Intel For Privale & Personal use only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNi : // 229 // paJcAsravAdviramaNaM, paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH // 1 // atha chadmasthatapaH kramadvAramAha sahassaM 1 vArasa 2 caudasa 3 aTThAra 4 vIsa 5 varisAI / mAsA cha 6 nnava 7 tiSNi a 8 ca 9 tiga 10 duga 11 mikkaga 12 dugaM ca 13 // 238 // RSabhasya chadmasthakAlo varSasahasra, evamajitAdInAM yathAkramaM vakSyamANavarSazabdasambandhAd dvAdazavarSANi 2, caturdazavarSANi 3, aSTadAzavarSANi 4, viMzativarSANi 5 SaNmAsAH 6 navamAsAH 7, trimAsAH 8, catvAro 9, yo mAsAH 10, dvau mAsauM 11, eko mAsaH 12, dvau mAsau 13 ||238|| tiga 14 duga 15 mikkaga 16 solasa vAsA 17 tiSNi a 18 taheva'horattaM 19 / mAsikkArasa 20 navagaM 21 caupaNNa dilAi 22 culasII 23 // 239 // vakSyamANavarSazabdasambandhAt trINi varSANi 14 dve varSe 15, ekaM varSa 16, SoDaza varSANi 17, trANi dinAni, hAribhadrIyavRtti TIppana kakAraH punastrINi varSANIti Aha 18, ahorAtramekaM 19, ekAdaza mAsAH 20 nava mAsAH 21 catuHpaJcAzaddinAni 22 caturazItirdinAni 23 // 239 // gAthA- 238 -39 // 229 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvIrasundaram 0 Ava 0 avacUrNiH // 230 // taha bArasa vAsAI, jiNANa chaumatthakAlaparimANaM / uggaM ca tavokrammaM visesao vaddhamANassa // 240 // tatheti samuccaye dvAdaza varSANi kizcitsAtirekANi grAhmANi 24, etajjinAnAM chadmasthakAlaparimANa' sarveSAM ca tIrthakRtAM chadmasthakAlatapaHkarma ugramitarajantubhirduradhyavaseya vizeSato varddhamAnasya sambandhi tapA duradhyaseya, vakSyamANanyAyena sopasargatvAdapAnakatvAdbahutvAcca // 240 // atha jJAnotpAdadvAramAha phagguNabahulikArasi uttarasADhAhi nANamusabhassa 1 / posikkArasi suddherAhiNijoeNa ajiassa 2 // 241 // kattiabahule paMcabhi migasarajogeNa saMbhavajiNassa 3 / posesuddhacauddasi abhIi abhinaMdaNajiNassa 4 // 242 // citte suddhikArasi mahAhi sumaissa nANamuppaNNaM 5 / cittassa puNimA umAbhajiNassa cittAhiM 6 // 243 // gAthA - 24043 // 23 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUrNiH 231 // Xin Xin Xin Xin Xin Xin Xin Duan Si ,Dui Suo phagguNabahule chaTThI visAhajoge supAsanAmassa 7 / phagguNabahule sattami aNuroha sasippahajiNassa 8 // 244 // kattiasuddhe taiyA mUle suvihissa puSpadaMtassa 9 / pose bahulacauddasi puvvAsADhAhi sIalajiNassa 10 // 245 // paNNarosa mAhabahule sijjasajiNassa savaNajoeNaM 11 / sayabhiya vAsupujje bIyAe mAhasuddhassa 12 // 246 // posassa suddhachaTThI uttarabhaddavaya vimalanAmassa 13 / vaisAha bahulacaudasi revaijoeNaNaMtassa 14 // 247 // posassa puNNimAe noNaM dhammassa pussajoeNaM 15 / posassa suddhanavamI bharaNI jogeNa saMtissa 16 // 24 // | gAthA-244 48 // 23 // For Private & Personal use only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhI sundara 0 Ava0 avacUNiH // 232 // Jain Education Inter cittassa suddhataiA kittiajogeNa nANa kuMthussa 17 / katti suddhe bArasi arassa nANa' tu revairhi 18 // 249 // maggasirasuddhaikArasI mallissa assiNIjoge 19 / phagguNabahule bArasi savaNeNa suvvayajiNassa 20 // 250 // magasirasuddhikArasi assiNajogeNa nami jirNidassa 22 / AsoamAvasAe nemijidissa cittAhi 22 // 251 // citte bahula uttthI visAhajoeNa pAsanAmassa 23 / sAhasudasamI hatthuttarajogi vIrassa 24 // 252 // 'phagu0' ityAdidvAdaza gAthAH sugamAH / atha kasya kasmin divasavibhAge jJAnamutpannamityAha - tevIsAe nANaM uppaNNaM jiNavarANa puvvaNhe / vIrassa pacchima pamANapattAe carimAe || 253 || gAthA - 249-5 51-52-5 // 232 // ainelibrary.org
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundaramUkA Ava0avacaNi // 23 // trayoviMzatamtIrthakarANAM jJAnamutpannaM pUrvAhaNe marodgamanamuhUtte ityarthaH, bIrasya pazcimAhaNe tatrApi pramANaprAptAyAM caramapauruSyAm // 253 / atha yeSu kSetravRtpannaM tadAhaumabhasma purimatAle vIrassujuvAliAnaItIre / sesANa kevalAI jesujjANamu pavvaiA // 254 // Rpabhasya vinItApratyAsanne pugmitAle nagaraM tatrApi zakaTamukhodyAne nyagrodhapAdapasyAdhaH 1, vIrasya RjubAlikAnadItIre gRhapatizyAmAkarakhale sAlatageradhaH, zeSANAM kevalA ni yeSu udyAneSu prabajitAsteSu utpnnaani||254|| atha yasya (yena) tapasotpanna tattapa Aha aTThamabhattaMtaMmI pAsomahamalliriTunamINaM / vasupujjassa cauttheNa cha?bhattaNa memANaM // 255 // aSTamabhaktAnte caturNA jJAnamutpannaM, vAsupUjyasya caturthena, SaSThabhaktena zeSANAmekonaviMzataH, gataM jJAnadvAram // 255 / / atha saGgrahadvAramAha 1 gAthA-254 // 233 // can Education Interational For Private & Personal use only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacUNiH // 23 // gAthA-251 5758-5 culasII ca sahassA 1 egaM ca 2 duve a 3 tiNNi 4 lakkhAI / tiNNi a vIsahiAI 5 tIsahiAI ca tiNNeva 6 // 256 // RSabhasya caturazItiH sahasrANi yatiziSyasaGgrahapramANaM 1, evaM yathokrama ekaM lakSaM 2,lakSe 3, trINi lakSANi 4, viMzatisahasrAdhikAni trINi lakSANi 5, triMzatsahasrAdhikAni trINi lakSANi 6 // 256 / / tiNNi a 7 aDDAijjA 8 duve a 9 egaM ca 10 syshssaaii| culasIiM ca sahaso 11 bisattari 12 aTThasaTTi ca 13 // 257 // trINi lakSANi 7, atRtIye lakSe 8, veM lakSe 9, ekaM lakSaM 10, caturazItiH sahasrANi 11, | siptatiH sahasrANi 12, aSTaSaSThiH sahasrANi 13 // 257|| chAvaDhi 14 causaddhiM ca 15 bAvaddhi 16 sahimeva 17 papNAsaM 18 // cattA 19 tIsA 20 vIsA 21 aTThArasa 22 solasa 23 mahassA // 250 // caudasa ya sahassAI 24 jiNANa jaisIsasaMgahapamANaM / ajjAsaMgahamANaM utabhAINaM ao vucchaM // 259 // // 234 // For Privale & Personal use only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava avacUrNi: // 235 // SaTpaSTisahasrANi 14, catuHSaSTiH sahasrANi 15, dviSaSTiH saha0 16, paSTiH saha. 17, pazcAzatsaha0 18, catvAriMzatsaha0 12, triMzatsaha. 20, viMzatiH saha0 21, aSTAdazasaha0 22, SoDazasaha0 23, caturdazasaha 24, tadeva jinAnAmRSabhAdivardhamAntAnAM yathAkrama yatiziSyasaGgApramANaM AryAsaGa,hamAnabhUpabha.dInAmito vakSye // 258-259 // etadevAha gAthA-260 tiNNeva ya lakkhAi 1 tiNNi ya tIso ya 2 tiSNa chattIsA 3 / tIsA ya chacca 4 paMca ya tIsA 5 cauro a vIsA ya 6 // 26 // RSabhasya trINi lakSANyAryAsaGaho'bhUt 1, triMzatsahasrAdhikAni trINi lakSANi 2, patriMzatsahasrAdhikAni trINi lakSANi 3. triMzatsahasrAdhikAni SaTala. 4, triMzatsahasrAdhikAni paJcala05, viMzatisahasrAdhikAni catvArila0, hAribhadrIyavRttiTippanake tu triMzatsahasrAdhiH ityakSagaNi santi 6, // 26 // catAri atIpsAi' 7 tiNi a asiAra 8 tiNhametto a 9 / vImuttaraM 10 chalahiaM 11 tisahassahiaM ca lakkhaM ca 12 // 261 // // 235 // ka Jain Education Intematonal
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dhIrasundaramR0 - avacUrNi // 236 // Jain Education Int trizatsahasrAdhikAni catvArila0 7, azItisahasrAdhikAni trINi lakSANi 8, "tattimittoa" ti trilakSamAtraH AryAsaGgraha iti gamyane 9, viMzatimahasrAdhikaM lakSa 10, paTsahasrAdhikaM lakSa 11, triMzatsahasrAdhikaM lakSaM 12, iti gAthArthaH, hArimadrayavRttiTippanakakAraH punarevamAha - aSTajinAnantara' 'tinhamitto" atti trayANAM tIrthakRtAM suvidhyAdInAM ta Urva yazakramaM vana iti gamyate / tadevAha - "bIsutaraM chalahia tisaissahiaMca" ti anantaralakSazabdasyehApi sambandhAdvizatisahasrAdhikaM lakSaM 9, par3ibharAyikAbhiradhikaM lakSa 10, tribhiH sahasrairadhikaM lakSa 11, "lakukhaM" vatti lakSamekam 12 / 261 / / lakakhaM 13 aTThasayANi a 14 bAvaTThi sahassa 15 sayasamaggA / egaTTI chacca sayA 16 sadvisahassA sayA chacca 17 // 262 // vimalasyaikaM lakSa 13, lakSazabdasyehA pisambandhAdekaM lakSamaSTazatAni 14, dvASaSTisahasrANi "causayasamagA ti anantacatuH zatasamagrANi catuHzatAdhikAni 15 Tippanaka kRdatrApyevamAha - vimalasyASTabhiH zatairadhikaM lakSa 13. sampUNNAni dviSasahasrANi 14, " causasamagA / "tti anantarAtikrAntAH sahalA atrApi sambandhyate, tatacaturbhiH zataiH samagrANi dviSaSTisahasrANi 15 iti parazatAdhikAnyekapaSTiH sahasrANi 16, paTzatAdhikAni paSTiH sahasrANi 17 // 262 // gAthA-26162 // 236 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra zrIdhIrasundagmU0 Ava avaNiH 237 // mahi~ 18 paNapaNNa 19 paNe 20 gacatta 21 cattA 22 tahaTTatIsaM ca 23 / chattIsaM ca sahassA 24 ajjANa saMgaho esA // 263 // SaSTiH mahasrANi 18, paJcapaJcAzatsaha. 19, pazcAzatmaha0 20, ekacatvAriMzatsadda0 21, catvAriMzatsaha. 22, aSTatriMzatsaha. 23, SatriMzatmaha0 24, eSa uktasvarUpazcaturvizaterapi tIrtha kRtAM yathAkramamAthikANAM saGgraho vijJeyaH // 26 // paDhamANuogasiddho pattoM sAvayAiANaMpi / neo sabvajiNANaM sIsANaM pariggaho (saMgaho) kamasA // 264 // zrAvakAdInAmAdizabdAt zrAvikAcaturdazapUrvadharAdisaGgrahaH pratyekaM sagrahaH / kramazo-yathAkramaM sarvajinAnAM prathamAnuyogaziSTo'tra jJeyaH // 264 // gataM saGgrahadvAraM tIrthadvAramAha titthaM cAuvaNNo saMdho mA paDhamae samosaraNe // uppaNNo a jiNANaM vIrajaNidassa bIaMmi 13 // 265 // tIrtha-caturvaNaH sadhaH, sa jinAnAM prathame samavasaraNe utpannaH, vIrajinendrasya dvitIye, yatra kevalamutpanna tadapekSayA madhyamAyA dvitIyamucyate // 265 / / atha gaNadvAramAha gAthA-263 64 - Jain Education international For Private & Personal use only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0 avacUrNiH // 238 // gAthA-26 culasIi 1 paMcanauI 2 biuttaraM 3 solasuttara 4 sayaM ca 5 / ___ sattahiaM 6 paNanaI 7 teNauI 8 aTThasII a 9 // 266 // RSabhasya caturazItiH 1, paJcanavatiH 2, dvayuttaraM zatamiti gamyaM 3, SoDazottaraM zataM ca 4, sampUrNa zataM 5, saptosa zataM 6, pazcanavatiH 7, trinavatiH 8, aSTAzItizca 9 // 266 / / DakkAsII 10 lAvattarI a 11 chAvaTi 12 sattapaNNA ya 13 / paNNA 14 teyAlIsA 15 chattIsA 16 ceva paNatIsA 17 // 267 // ekAzItiH 10, SaTsaptatiH 11, SaTSaSTiH 12, saptapazcAzat 13, pazcAzat 14, tricatvAriMzat 15, SaTtriMzat 16, pazcatriMzat 17 // 267|| tittIsa 18 aTThavIsA 19 aTThArasa 20 ceva taha ya sattarasa 21 / ikkArasa 22 dasa 23 navagaM 24, gaNANa mANaM jiNidANaM 17 // 26 // trayastriMzat 18, aSTAviMzatiH 19, aSTAdaza 20, saptadaza 21, ekAdaza 22, daza, 23, nava, 24 iti yathAkramamRSabhAdijinendrANAM yathAkrama mAnaM vijaya gaNanAm // 268 // // 238 Jain Education Internatio For Private & Personal use only alloraryong
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdhIrasundarasU0 Ava0avacaNiH // 239 // gAthA-26 atha gaNadharadvAramAha ekArasau gaNaharA jiNassa vIrassa sesayANaM tu / jAvaiA jassa gaNA tAvaiA gaNaharA tassa 18 // 269 // gaNadharA mUlamAtrakartAraste ca vIrajinasyaikAdaza, gaNAstu nava, antyayoyoyugalayorekaikavAcanAcArakriyAsthatvA, zeSANAM yasya yAvanto gaNAstasya tAvanto gaNadharAH, pratigaNadha bhinna2 vAcanAcArakriyAsthatvAt // 269|| atha dharmopAyadezakadvAramAha dhammovAo pavayaNamahavA puvAiM desagA tassa / sabajiNoNa gaNaharA caudasapuvvI va je jassa // 270 // dharmopAyaH pravacanaM tadantareNa dharmasyAsambhavAt, athavA pUrvANi tasya-dharmopAyasya dezakAH sabaijanAnAM gaNadharAste. mUlakanRtvAt, athavA ye yasya tIrthakRtazcaturdazapUrviNaste dharmopAyasya dezakAH, paripUrNa zrutatayA teSI yathAvasthitavastudezakatvAt // 27 // atha prakArAntareNa dharmopAyamAha // 23 in Education International For Privale & Personal use only .
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhIdhIrasundarasU0 Ava0 avadhiH // 24 // sAmAiyAiyA vA vayajIvaNikAyabhAvaNA paDhamaM / eso dhammovAo jiNehi savvehi uvaTTho 19 // 271 // yozabdaH prakArAntaradyotanArthaH sAmAyikamAdiryAsAM tAH sAmAyikAdikAH sAmAyikapUrvikA ityarthaH / vratAni prANAtipAta virama gAdIni, jIvanikAyAH pRthivyAdayaH, bhAvanAH paJcaviMzatira'nityatvAdiviSayA vA dvadaza, eSAM dvandvastataH sAmAyikAGgIkArapUrvikAH satyo vratajIvanikAyabhAvanA ityeSa dharmopAyo jinaiH sarvairupadiSTa iti sambandhaH, kadA? prathama AdyasamavasaraNapravartanAvasara evetyarthaH. uttarakAlaM jinakalpaparihAravizuddhikabhikSupratimAbhigrahAdibhedabhinno'nekavidho draTavyaH, ta eva jinAstasyopadezakAH // 271 / / iti zrImaddhIrasundarasUriviracitA zrI AvazyakaniryukteravacUrNe: gAthA-271 / patra 240 paryantaH prathamo bhAgaH / zreSThi-devacandra lAlabhAI jaina pustakoddhAre granthAkaH 123 // 24 // Jain Education Inte For Privale & Personal use only falleelibrary.org