________________
વ્યાખ્યાન સાહિત્યસંગ્રહ– ભાગ ૨ જે. અષ્ટમ બાકી છેડો કચરો વધેલો હોય તેવી દેવામાં આવે છે, એટલે કચરાની ગ્રાહક રહે છે તેમ ઉપદેશને ગ્રહણ કરી લડાજ વખતમાં માનસિક અસ્થિરતાને લીધે તેને ગુમાવનારા, જેમ પાડા પાણીમાં પડે તેટલી ઘડી શાન્તિ પણ બહાર નિકળે કે તેવીને તેવી પૂર્વની દિશામાં હોય છે, અથવા તો શાન્તિ કરનાર પાણીને પણ રગદોળી મારે છે તેમ સાંભળે તેટલી વાર ઠીક દેખાય પણ પિતાના વ્યવહારમાં પડયા પછી પૂર્વના જેવાજ થનાર અને સાંભળેલી છે અને પિતાની જાડી બુદ્ધિથી ડાળી નાખનાર, હંસ જેમ દૂધ ને પાણી જુદુ કુ. રે છે, તેમ સાચું ને ખોટું પૃથક કરીને વકતાના કહેવાઉપર તારતમ્ય રીતે જોઈએ તેવી શ્રદ્ધા રાખનાર, પોપટની ઉઠે સુખથી નામોચ્ચારણ કરે પણ તેનું રહસ્ય ન સમજનાર, ઘેડે જ્યાંસુધી પિતાની સાથે સ્વાર હોય ત્યાંસુધી લગામની સ્વાધીનતાને અનુસરી ચાલે પણ છુટ મૂ હોય એટલે સ્વછન્દ રીતે વર્તન ચલાવે છે તેમ ગુરૂના કમરામાં હોય ત્યાંસુધી સાંભળ્યા પ્રમાણે વનાર પણ તેનાથી છુટો થતાં અસલની પડે ઈચ્છાનુસાર અવળે રસ્તે ચડી જનારા, મીંદડે ગમે તે શાન્તિમાં બેઠેલો હોય પણ પોતાનો શિકાર ઉંદર વગેરે મળે તે વખતે હશિયારીમાં આવી જાય છે તેમ ઉપદેશ સાંભળીને શાંત તથા એકાગ્રતાવાળા જણાતા છતાં સ્વાર્થવર્તાનને પ્રસંગે પોતાની ચાલુ ટેવ પ્રમાણે હથિયાર થઈ જનારા, કાગડા જેમ એક ઉત્તમ પદાર્થ ખાઈને તરત નીચ વિષ્ટા જેવા પદાર્થ ઉપર બેસે છે તેમ ઉચા ઉપદેશ ગ્રહણ કરીને થોડી વાર ન થાય તેટલામાં તે દુરાચારની વાતોમાં લુબ્ધ બની જનારા, મસલાંઓ (મચ્છર) જેમ પોતાની તૃપ્તિ ન થાય છતાં પણ બીજાઓના કાન આગળ અપ્રિય શબ્દ કરી તેમને પણ આંસ્થત થી બેસવા દેતાં નથી તેમ પોતાનું હિત ન છતાં બીજાઓના શ્રવણની સારી અસરને પોતાના દુઇ શબ્દોથી ત્રોડનારા, જેમ જળને ધિરથી તૃપ્તિ તેમ સ્વાદ નથી તથાપિ પ્રાણુઓને ચાટીને વ્યર્થ લોહી ચૂસે છે તેમ પતે તે અતૃપ્ત રહેનાર છતાં પણ બીજાઓના વિચારેને ચુસીને પાછા કહાડી નાખનારા, છિદ્રયુક્ત ઘડે છે, તેમાં પાણી ભર્યું હોય તે તે અમુક સમયમાં ટપકીને ખાલી થઈ જાય છે તેમ સાંભળેલા ઉપદેશને કમે કમે ભૂલી જનારા, પશુને ને એ તેટલું પઢાવેલું હોય પણ પ્રેકટીસ (નિત્ય અભ્યાસ) ન રહેવાથી પાછું ભૂલી જાય છે તેમ ગુરૂએ મહેનતથી આપેલા ઉપદેશને પોતાના ચાહુ કુરા કારોથી તરત છોડી દેનારા, સપને જોઈએ તેટલું દૂધ પાઈયે તે પણ તેમાં તે તે વિષરૂપેજ વધે છે તેમ સારા ઉપદેશને ઉંધા અર્થમાં લઈ દુનિયાને હાનિ કરનારા અને કઠણ પથ્થરની શિલા ઉપર જોઈએ તેટલું પાણી રેડ પણ તે તે કઠણને કઠણ રહે છે તેમ દુજનોને જોઇએ તેટલે બેધ કરવામાં આવે તે પણ તે પોતાની મૂળ પ્રકૃતિ કદાપિ છેડતા નથી. આ કૌદ પ્રકારના કતાઓ હોય છે તેમાં હંસની માફકડા હેય પણું ઘણું મુખઓ તો અન્ય દાંતના પેટામાં જ રહે છે. ૧૨.
