Tattvarthadhigama sutra Tika

Author(s): Umaswati, Umaswami, Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust

Page 33

અધ્યાય : ૧-સૂત્ર-૭ તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર निर्देशस्वामित्वसाधनाधिकरणस्थितिविधानतः નિર્દેશસ્વામિત્વસાધનાધિકરણસ્થિતિવિધાનતઃ ૧-૭ નિર્દેશ-સ્વામિત્વ-સાધન-અધિકરણ-સ્થિતિ-વિધાનતઃ ૧-૭
સૂત્રાર્થ - નિર્દેશ-સ્વામિત્વ-સાધન-અધિકરણ-સ્થિતિ અને વિધાન એમ ૬ ધારોથી સમ્યગ્દર્શન જાણવા જેવું છે. ૧-૭.
ભાવાર્થ - સમ્યગ્દર્શનાદિ ત્રણ ગુણો એ મુક્તિનો માર્ગ છે. એમ પ્રથમ સૂત્રમાં કહ્યું છે. ત્યાં સમ્યગ્દર્શન નામના પ્રથમ ગુણને વધારે સ્પષ્ટ સમજાવવા માટે આ સૂત્રમાં છ દ્વારો (વસ્તુ સ્થિતિ સમજવા માટેના છ પ્રકારો) જણાવ્યાં છે. (૧) નિર્દેશ એટલે વસ્તુનું સ્વરૂપ, જે વસ્તુ જેવી હોય તે
વસ્તુને તેવી જાણવી. અહીં સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ રુચિપ્રીતિ-વિશ્વાસ છે. વીતરાગ પરમાત્માનાં વચનો નિર્દોષ અને પરમ હિતકારક હોવાથી તેના ઉપર પ્રીતિ કરવી.
વિશ્વાસ કરવો તે જ સાચાં છે એવી રુચિ કરવી તે. (૨) સ્વામિત્વ એટલે માલિકી. આ સમ્યગ્દર્શનનો માલિક
જીવ જ હોય છે. જીવને જ આ સમ્યગ્દર્શન થાય છે
અજીવને થતું નથી માટે જીવ જ તેનો સ્વામી છે. (૩) સાધન- એટલે નિમિત્ત. તે બે પ્રકારે છે બાહ્ય અને
અભ્યન્તર. ગુરુનો ઉપદેશ, સત્સંગ, અને પ્રતિમાનાં દર્શનાદિ તે બાહ્યનિમિત્ત. અને દર્શનમોહનીયકર્મનો ક્ષય, ઉપશમ અને ક્ષયોપશમ તે અભ્યત્તર નિમિત્ત.