________________
-
११७ ]
२. द्वादश भावनाः
166 ) शरीरमेतदादाय त्वया दुःखं विषह्यते । जन्मन्यस्मिन्नतस्तद्धि निःशेषानर्थमन्दिरम् ॥११५ 167 ) भवोद्भवानि दुःखानि यानि यान्यत्र देहिभिः । सह्यन्ते तानि तान्युच्चैर्वपुरादाय केवलम् ||११६ 168 ) कर्पूरकुङ्कुमागुरुमृगमदहरिचन्दनादिवस्तूनि । भव्यान्यपि संसर्गान्मलिनयति कलेवरं नृणाम् ॥ ११७
पार्जनैः । किं कृत्वा । विरज्य विरक्तीभूय । कैः । यैः पुरुषैः स्वार्थे आत्महिताय शरीरं कदर्थितम् । तपः संयमादिषु प्रवर्तितमिति भावः ॥ ११४ ॥ अथ तच्छरीरस्य दुःखकारणत्वमाह ।
६१
(166) शरीरमेतदादाय - हे जीव, त्वया अस्मिन् जन्मनि एतच्छरीरम् आदाय गृहीत्वा दुःखम् आधिव्याधिरूपं विषह्यते विशेषेण सह्यते । अतः कारणात् हि निश्चितं तच्छरीरं निःशेषानर्थमन्दिरं सर्वानर्थं गृहमित्यर्थः ॥ ११५ ॥ अथानन्तभवशरीरं दुःखकारणमित्याह ।
167 ) भवोद्भवानि दुःखानि - "इह संसारे देहिभिः प्राणिभिः यानि यानि दुःखानि भवो - द्भवानि संसारजातानि सह्यन्ते । उच्चैर्यथा स्यात् केवलं वपुरादाय गृहीत्वा तानि तानि सान्ते इति भावः ॥ ११६ ॥ अथाशुचित्वमाह । आर्या ।
168 ) कर्पूरकुङ्कुमागुरु — नॄणां कलेवरं शरीरं भव्यान्यपि वस्तुनि संसर्गात् संबन्धात् मलिनयति मलं प्रापयति । तानि वस्तूनि कानि । कर्पूरकुङ्कुमा गरुमृगमदहरिचन्दनानि । कर्पूर : प्रसिद्धः । कुङ्कुमं काश्मीरकेशरम् | अगरुः कृष्णागरुः मृगमदः । कस्तूरिकाविशेषः । हरिचन्दनं महाचन्दनं तानि तथा इति सूत्रार्थः ॥ ११७ ॥ अथ भावनामुपसंहरति । मालिनी छन्दः ।
लिए - निराकुल मोक्षसुखको प्राप्त करनेके लिए उस शरीरको संयम और तपके द्वारा कृश किया है उन्होंने वास्तवमें इस मनुष्यशरीरके फलको प्राप्त किया है ॥ ११४ ॥
हे प्राणी ! तू इस शरीरको ग्रहण करके ही इस संसार में दुःखको सह रहा है । अतएव उसे ही तू समस्त अनर्थोंका घर समझ ।। ११५ ॥
प्राणी संसार में परिभ्रमण करते हुए उससे उत्पन्न जिन-जिन दुःखों को यहाँ सहते हैं उन महान् दुःखोंको वे केवल उस शरीरको ग्रहण करनेके कारण ही सहा करते हैं ॥ ११६ ॥
Jain Education International
वह मनुष्यों का शरीर अपनी संगति से कपूर, केसर, अगुरु, कस्तूरी और हरिचन्दन आदि उत्तम वस्तुओं को भी मलिन किया करता है । अभिप्राय यह है कि जब वह शरीर इतना घृणित है कि अपने संयोगसे कपूर आदि उत्तम वस्तुओं को भी मलिन कर देता है तब विवेकी जीवोंको उसमें अनुरक्त न होकर उससे सिद्ध करने योग्य अपने प्रयोजनको सिद्ध कर लेना चाहिए ॥११७॥
१. VCXR न्यस्मिस्ततस्तद्धि । २. T मन्दिरे । ३. All others except P यानीह देहिभिः ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
