________________
.
-१६ ]
३२. विपाकविचयः
1670 ) वेदनीयं विदुः प्राज्ञा द्विधा कर्म शरीरिणाम् । यन्मधूत्सृष्टतद्वयस्तशस्त्रधारासमप्रभम् ॥१३ 1671 ) सुरोरगनराधीश सेवितं श्रयते सुखम् ।
सातोदयवशात्प्राणी संकल्पानन्तरोद्भवम् ||१४ 1672 ) असद्योदयात्तीवं शारीरं मानसं द्विधा ।
जोवैर्विषह्यते दुःखं शश्वच्छ्वभ्रादिभूमिषु ||१५ 1673 ) दृष्टिमोहप्रकोपेन दृष्टिः साध्वी विलुप्यते । तद्विलोपान्निमज्जन्ति प्राणिनः वसागरे ॥ १६
1670 ) वेदनीयं - प्राज्ञाः वेदनीयं द्विधा विदुः शरीरिणाम् । यत् मधूच्छिष्टं* तद् व्यक्तशस्त्रधारासमप्रभम् । सुगमम् । इति सूत्रार्थः || १३ || अथ सातावेदनीयं दर्शयति ।
५५३
1671) सुरोरग - प्राणी सुखं श्रयते । कीदृशम् । सुरोरगनराधीशसेवितम् । सुगमम् । कस्मात् । सातोदयवशात् । कीदृशम् । संकल्पानन्तरोद्भवम् । इति सूत्रार्थः || १४ || असातावेदनीयमाह ।
1672) असद्वेद्योदयात् — जीवैर्दुःखं विषह्यते द्विधा । शारीरं मानसं च । कीदृशम् । असद्वेद्योदयात्तीव्रम् । शेषं सुगमम् । इति सूत्रार्थः ॥ १५॥ अथ मोहनीयमाह ।
1673 ) दृष्टिमोह - साध्वी दृष्टि: विलुप्यते । केन । दृष्टिमोहप्रकोपेन । तद्विलोपात् प्राणिनः श्वसागरे निमज्जन्ति । इति सूत्रार्थः || १६ || अथ चारित्रमोहं दर्शयति ।
विद्वान् गणधरादि वेदनीय कर्मको दो प्रकारका बतलाते हैं । उनमें जो प्राणियोंके लिए मधुसे अलिप्त और उससे लिप्त शस्त्रकी धाराके समान केवल दुःख और दुःखसे मिश्रित सुख दिया करता है ॥ १३ ॥
प्राणी सातावेदनीयके उदयसे इन्द्र, धरणेन्द्र और चक्रवर्तीसे सेवित व संकल्पके अनन्तर उत्पन्न हुए सुखका आश्रय लेता है— उसका अनुभव करता है ||१४||
इसके विपरीत असातावेदनीयके उदयसे प्राणी निरन्तर नारक आदि क्षेत्रों में शारीरिक और मानसिक दोनों प्रकारके तीव्र दुखको सहते हैं ॥ १५ ॥
मोहनीय कर्म दो प्रकारका है - दर्शनमोहनीय और चारित्रमोहनीय । इनमें दर्शनमोहनीयके प्रकोप से समीचीन दृष्टि-तत्त्वकी यथार्थ श्रद्धा - नष्ट होती है और तब उसके विनाशसे प्राणी नरकरूप समुद्र में गोता खाते हैं - नरकके भयानक दुखको सहते हैं ||१६||
Jain Education International
१. All others except PM मधूच्छिष्टतद्वक्त, F°ष्टसंयुक्त | २. SXY R जीवो विस । ३. M N विलिप्यते ।
७०
For Private & Personal Use Only •
www.jainelibrary.org
