________________
३२६ ज्ञानार्णवः
[१८.८९981 ) ज्ञानरत्नमपाकृत्य गृह्णात्यज्ञानपन्नगम् ।
गुरूनपि जनान् मानी विमानयति गर्वितः ॥८९ 982 ) करोत्युद्धतधीर्मानाद्विनयाचारलङ्घनम् ।
विराध्याराध्यसंतानं स्वेच्छाचारेण वर्तते ॥९० 983 ) मानमालम्ब्य मूढात्मा विधत्ते कर्म निन्दितम् ।
कलङ्कयति चाशङ्कश्चरणं चन्द्रनिर्मलम् ॥९१ 984 ) गुणरिक्तेन किं तेन मानेनार्थः प्रसिध्यति ।
तन्मन्ये मानिनां मानं यल्लोकद्वयशुद्धिदम् ॥९२ ततो विवेकामललोचने लुप्ते सति । शीघ्र शेलाग्रसंक्रमात् स्वाचारपर्वतशृङ्गसंक्रमात् प्रच्यवन्ते पतन्तीति सूत्रार्थः ॥८८॥ अथ मानवतो गुरोरवधारणामाह ।
_981 ) ज्ञानरत्नम्-मानी जनः अज्ञानपन्नगं गृह्णाति । पन्नगं सर्पम् । किं कृत्वा । ज्ञानरत्नम् अपाकृत्य दूरीकृत्य । इति भावः । अपि पक्षान्तरे । गुरून् तत्त्वोपदेशकान् विमानयति अवधीरयति । कीदृशः । मानी गर्वितः अहंकारवान् । इति सूत्रार्थः ॥८९।। अथ मानेन विनयादि नश्यत इत्याह ।
_982 ) करोत्युद्धत-उद्धतधीविनयाचारलङ्घनं भक्तिसेवाचारविलङ्घनं करोति । आसमन्तात् राध्यन्त इत्याराध्याः । तेषां संतानमाराध्य संतानं विराध्य विरोधयित्वा स्वेच्छाचारेण वर्तते । इति सूत्रार्थः ।।९०॥ अथ पुननियुक्तश्चरणं कलङ्कयतीत्याह।
__983 ) मानमालम्ब्य - मूढात्मा मूर्खः निन्दितं कुत्सितं कर्म विधत्ते करोति । किं कृत्वा । मानमालम्ब्याश्रित्य । च पुनः । स मुढात्मा अशेषं संपूर्ण चरणं चारित्रं कलङ्कयति । कीदृशम् । चन्द्रनिर्मलम् । इति सूत्रार्थः ।।२१॥ अथ मानेनार्थसिद्धिर्न भवेदित्याह ।
984 ) गुणरिक्तेन-गुणरिक्तेन गुणशून्येन मानेन तेन किम् अर्थः प्रसिध्यति प्रकर्षण
मानी मनुष्य ज्ञानरूपी रत्नको नष्ट करके अज्ञानरूप विषको ग्रहण किया करता है तथा वह अभिमानके वशीभूत होकर गुरुजनोंको भी अपमानित करता है ।।८९॥
गर्विष्ठबुद्धि मनुष्य मानके कारण विनयाचारका उल्लंघन करता है-वह गुरुजनके प्रति विनयपूर्ण व्यवहार नहीं करता है, तथा वह आराधनीय सम्यग्दर्शनादि गुणोंकी परम्परा विराधना करके स्वच्छन्द आचरणमें प्रवृत्त होता है ।।९०॥
मर्ख मनुष्य मानका आश्रय लेकर निन्दित कार्यको करता है, वह निर्भय होकर चन्द्र के समान निर्मल चारित्रको कलंकित करता है ।।९१॥
गुणसे रहित उस अभिमानसे भला क्या प्रयोजन सिद्ध होता है ? कुछ भी नहीं। मानी जनोंका सच्चा मान तो वही कहा जा सकता है जो कि दोनों लोकोंको शुद्धि प्रदान
१. All others except P जनो। २. All others except PJ गर्वतः । ३. All others except PM N चाशेषचरणं । ४. M सिद्धिदं ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
