________________
- ३५ ]
३. ध्यानलक्षणम्
279 ) `'दुर्ध्यानाज्जन्मजानन्तदुःखसंबन्धवर्धितम् । जायते देहिनां शश्वनिसर्गविरसं फलम् ॥३३ 280 ) `[दुर्ध्यानाद्दुर्गतेर्बीजं जायते कर्म देहिनाम् । क्षीयते यन कालेन महतापि कथंचन ।। ३३*१] 281 ) निःशेषक्लेशनिर्मुक्तं स्वभावजमनश्वरम् ।
फलं शुद्धोपयोगस्य ज्ञानराज्यं शरीरिणाम् ||३४ 282 ) इति संक्षेपतो ध्यानलक्षणं समुदाहृतम् । बन्धमोक्षफलोपेतं संक्षेपरुचिरञ्जकम् ॥३५
279 ) दुर्ध्यानात् - अशुभध्यानेन प्राणिनो जन्म लभन्ते । ते च तस्मिन् जन्मांन अनन्तदुःखेन परिवर्धितं स्वभावेन नीरसं च फलं भूयोभूयः अनुभवन्ति ||३३|| दुर्ध्यानं कर्मणः कारणमाह । ] 280 ) दुर्ध्यानाद्दुर्गतेर्बीजं - देहिनां कर्मबीजं जायते । कस्याः । दुर्गतेः । कस्मात् । दुर्ध्यानात् । यत्कर्मं महतापि कालेन न कथंचन क्षीयते इति सूत्रार्थः ||३३* १ || अथ शुद्धोपयोगलक्षणमाह । 281 ) निःशेषक्लेशनिर्मुक्तं - शुद्धोपयोगस्य फलं ज्ञानराज्यं शरीरिणाम् । कीदृशं फलम् । निःशेषक्लेशनिर्मुक्तम् । पुनः कीदृशम् । स्वभावजम् । पुनः कीदृशम् । अनश्वरम् अविनाशि इति सूत्रार्थः ||३४|| अथ ध्यानमुपसंहरति ।
282 ) इति संक्षेपतो - इति अमुना प्रकारेण संक्षेपतो ध्यानलक्षणं समुदाहृतम् उक्तम् । कीदृशम् । बन्धमोक्षफलोपेतम् । पुनः कीदृशम् । संक्षेपरुचिरञ्जकमिति सुगमम् । इति सूत्रार्थः ||३५|| अथ जगतो दुर्नयशताक्रान्तत्वमाह । शिखरिणी ।
अशुभ ध्यान से प्राण न केवल जन्म लेते हैं अपितु उस समय उन्हें बार-बार बहुत दुःख भुगतना पड़ता है। जिसका फल स्वभावतः नीरस रहता है ॥ ३३ ॥
९५
दुर्ध्यान से- - अप्रशस्त अशुभ ध्यान से - प्राणियोंके नरकादि दुर्गतिका कारणभूत वह पाप कर्म उत्पन्न होता है जो दीर्घकालमें भी किसी प्रकारसे नष्ट नहीं होता है ||३३* १ ||
१. Only in P यदुदाहृतम् ।
शुद्धोपयोगके फलस्वरूप प्राणियों को वह ज्ञानका साम्राज्य ( अनन्त चतुष्टय ) प्राप्त होता है जो समस्त क्लेशोंसे रहित, स्वभावसे उत्पन्न और विनाशसे रहित ( अविनश्वर ) होता है । तात्पर्य यह है कि प्रशस्त ध्यानका फल स्वर्गलक्ष्मी, अप्रशस्त ध्यानका फल नरकादि दुर्गति और शुद्ध ध्यानका फल मोक्षकी प्राप्ति है ||३४||
Jain Education International
इस प्रकार संक्षेप में रुचि रखनेवाले श्रोताजनोंको अनुरंजित करनेवाले उस ध्यानका संक्षेपमें लक्षण कहा गया है। उसका फल बन्ध और मोक्ष है । अभिप्राय यह कि अशुभ ध्यानका फल पापबन्ध, शुभ ध्यानका फल पुण्यबन्ध और शुद्ध ध्यानका फल मोक्ष है ||३५||
२. All others except P read । ३.VBCR यन्न कष्टेन ।
For Private & Personal Use Only
४. T लक्षणं
www.jainelibrary.org
