________________
२८४
३. भयसण्णोवउत्ता संखेज्जगुणा, ४. आहारसण्णोवउत्ता संखेज्जगुणा ।
प. मणुस्सा णं भते ! किं आहारसष्णोवउत्ता जाव परिग्गहसण्णोवउत्ता ?
उ. गोयमा ! ओसण्णकारणं पडुच्च- मेहुणसण्णोवउत्ता,
संतइभाव पडुच्च आहारसण्णोवउत्ता वि जाव परिग्गहसण्णोवउत्ता वि ।
प. एएति णं भंते! मणुस्ताणं आहारसम्णोवउत्ताणं जाव परिग्गहसण्णोवउत्ताण य कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा जाव विसेसाहिया वा ? २
उ. गोयमा ! १. सव्वत्थोवा मणूसा भयसण्णोवउत्ता,
२. आहारसण्णोवउत्ता संखेज्जगुणा, ३. परिग्गहसण्णोवउत्ता संखेज्जगुणा, ४. मेहुणसण्णोवउत्ता संखेज्जगुणा ।
प. देवा णं भते ! कि आहारसण्णोवउत्ता जाव परिग्गहसण्णोवउत्ता ?
उ. गोयमा ! उस्सण्णकारणं पडुच्च परिग्गहसण्णोवउत्ता,
संतइभावं पडुच्च- आहारसण्णोवउत्ता वि जाव परिग्गहसण्णोवउत्ता वि ।
प. एएसि णं भंते! देवाणं आहारसण्णोवउत्ताणं जाव परिग्गहसण्णोवउत्ताण य कवरे कयरेहिंतो अप्पा वा जाव विसेसाहिया बा ?
उ. गोयमा १ सव्वत्थोवा देवा आहारसण्णोवउत्ता,
२. भयसण्णोवउत्ता संखेज्जगुणा, ३. मेहुणसण्णोवउत्ता संखेज्जगुणा, ४. परिग्गहसनोवउत्ता संखेज्जगुणा।
- पण्ण. प. ८, सु. ७३०-७३७
८. पगारांतरेण सण्णाणं दस भेयाप. कइणं भंते! सण्णाओ पण्णत्ताओ ?
उ. गोयमा ! दस सण्णाओ पण्णत्ताओ, तं जहा
१. आहारसण्णा, २ . भयसण्णा, ३. मेहुणसण्णा, ४. परिग्गहसण्णा, ५. कोहसण्णा, ६. माणसण्णा, ७. मायासण्णा, ८. लोभसण्णा, ९. लोगसण्णा, १०. ओघसण्णा३ ।
- पण्ण. प. ८, सु. ७२५
९. चउबीसदंडएस दसहं सण्णाणं परूवर्णप. नेरइयाणं भंते! कद सण्णाओ पण्णत्ताओ ? उ. गोयमा ! दस सण्णाओ पण्णत्ताओं, तं जहा१. आहारसण्णा जाव १०. ओवसण्णा दं. २-२४. एवं जाव वेमाणियाणं ४ |
- पण्ण. प. ८, सु. ७२६-७२९
१. (क) जीवा. पडि. १, सु. ४१ (सम्मूर्च्छिम)
(ख) प. गब्भवनंतिय मणुस्साणं भंते! जीवा किं आहारसन्नोवउत्ता जाव लोभसन्नोवउत्ता नो सन्नोवउत्ता ? उ. गोयमा ! सव्वेवि ।
-जीवा. पडि. १ सु. ४१
द्रव्यानुयोग - (१)
३. ( उनसे) भयसंज्ञोपयुक्त संख्यातगुणे हैं, ४. ( उनसे) आहारसंज्ञोपयुक्त संख्यातगुणे हैं।
प्र. भंते ! क्या मनुष्य आहारसंज्ञोपयुक्त होते हैं यावत् परिग्रहसंज्ञोपयुक्त होते हैं ?
उ. गौतम ! उत्सन्न कारण (बहुलता की अपेक्षा) से वे मैथुनसंज्ञोपयुक्त होते हैं।
२.
३.
किन्तु संतति भाव से वे आहारसंज्ञोपयुक्त भी होते हैं यावत् परिग्रहसंज्ञोपयुक्त भी होते हैं।
प्र. भंते! इन आहारसंज्ञोपयुक्त यावत् परिग्रहसंज्ञोपयुक्त मनुष्यों में कौन किनसे अल्प यावत् विशेषाधिक है ?
उ. गौतम ! १. सबसे अल्प मनुष्य भयसंज्ञोपयुक्त हैं,
२. ( उनसे) आहारसंज्ञोपयुक्त संख्यातगुणे हैं, ३. ( उनसे ) परिग्रहसंज्ञोपयुक्त संख्यातगुणे हैं, ४. ( उनसे) मैथुनसंज्ञोपयुक्त संख्यातगुणे हैं।
प्र. भंते । क्या देव आहारसंज्ञोपयुक्त हैं यावत् परिग्रहसंज्ञोपयुक्त हैं ?
उ. गौतम ! उत्सन्नकारण ( बहुलता की अपेक्षा) से थे परिग्रहसंज्ञोपयुक्त है।
किन्तु संतति भाव ( अनवरत दीर्घ काल की अपेक्षा) से वे आहार संज्ञोपयुक्त भी हैं यावत् परिग्रहसंज्ञोपयुक्त भी हैं। प्र. भंते ! इन आहारसंज्ञोपयुक्त यावत् परिग्रहसंज्ञोपयुक्त देवों में से कौन किनसे अल्प यावत् विशेषाधिक हैं ?
उ. गौतम ! १. सबसे अल्प आहारसंज्ञोपयुक्त देव हैं,
२. ( उनसे ) भयसंज्ञोपयुक्त संख्यातगुणे हैं, ३. ( उनसे ) मैथुनसंज्ञोपयुक्त संख्यातगुणे हैं, ४. ( उनसे भी परिग्रहोपयुक्त संख्यातगुने हैं।
८. दस प्रकार की संज्ञाओं का प्ररूपण
प्र. भंते! संज्ञाएं कितनी कही गई हैं ? उ. गौतम ! संज्ञाएं दस कही गई हैं, यथा
१. आहारसंज्ञा, २. भयसंज्ञा, ४. परिग्रहसंज्ञा ५. क्रोधसंज्ञा, ७. मायासंज्ञा, ८. लोभसंज्ञा १०. ओधसंज्ञा ।
९. चौबीस दंडकों में दस संज्ञाओं का प्ररूपण
प्र. भंते! नैरयिकों में कितनी संज्ञाएं कही गई हैं ? उ. गौतम ! उनमें दस संज्ञाएं कही गई हैं, यथा
३. मैथुनसंज्ञा, ६. मानसंज्ञा,
९. लोकसंज्ञा,
जीवा. पडि. १, सु. ४२
(क) ठाणं. अ. १०, सु. ७५२
(ख) विया. स. ७, उ. ८, सु. ५ ४. विया. स. ७, उ. ८, सु. ६
१. आहारसंज्ञा यावत् १०. ओघसंज्ञा ।
दं. २-२४. इसी प्रकार वैमानिकों पर्यन्त दस संज्ञायें जाननी चाहिए।