Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 169

भगवतीसूत्रे ___ ननु मंगलमानन्तर्यादिकमप्यथ-शब्दस्यार्थों भवति ततस्तेषां ग्रहणमत्र कुतो न क्रियते ? इति चेन्न, असंभवात् , यदि इतः पूर्व किमपि वृत्तं भवेत्तदात्राथ-शब्दस्तस्यानन्तयं ब्रूयात् ,न त्वेवमस्ति तस्मान तथा। न वा मंगलार्थकोऽथशब्दः, तीर्थकरं प्रति स्वकीयसंशयनिवृत्त्यर्थं प्रष्टुकामो गौतमो मंगलं कृत्वा भगवन्तं पृच्छतीति कल्पनाया लोकशास्त्राद्यप्रसिद्धत्वात् , तस्मात् प्रश्नार्थक एवाथ-शब्द इति प्रतिभाति। 'नून' निश्चयार्थे । 'भंते' इति शब्दो गुरुं स्वाभिमुखीकर्तुं प्रयुक्तः । भदि-धातोरौणादिकप्रत्यये कृते 'भदन्त' इति सिध्यति । भद्-धातुश्च कल्याणार्थकः मुखार्थवाक्य का आरंभ अथवा प्रश्न सूचित होता है । शंका-मंगल अथवा आनन्तर्य आदिक भी अथ शब्द के अर्थ होते हैं तो फिर उनका यहां ग्रहण क्यों नहीं करते हो । उत्तर-इनका ग्रहण तो यहां पर जब होता कि इससे पूर्व यदि कोई बात चली आती होती। वह तो यहां है नहीं, अतः उसके आनन्तर्य का वाचक अथ-शब्द यहाँ नहीं है।तथा मंगलार्थक वाचक भी अथ-शब्द यहां नहीं है, क्यों कि तीर्थकर से अपने संशय की निवृत्ति के लिये पूछने की कामना वाले गौतमस्वामीने मंगल करके उनसे पूछा है, ऐसी कल्पना लोक और शास्त्र आदि में प्रसिद्ध नहीं है, इसलिये प्रश्नार्थक ही अथ-शब्द यहाँ मालूम देता है । " नूनम् " शब्द निश्चय अर्थ में आया है । " भन्ते" यह शब्द गुरु को अपनी ओर सन्मुख करने के लिये प्रयुक्त किया जाता है इसलिये यह यहां प्रयुक्त हुआ है । भद् धातु कल्याणार्थक और सुखार्थक है । जैसे-भदन्त ! અર્થ વાપન્યાસ અથવા પ્રશ્ન સ્વરૂપ હોય છે. તેથી “” શબ્દથી વાક્યના આરંભનું અથવા પ્રશ્નનું સૂચન થાય છે.
श-भ 11 मथवा मानन्तर्यमा 'अथ' शहना म पाणु थाय छे. તે પછી એ અર્થમાં અહીં તેને કેમ ગ્રહણ કરતા નથી ?
ઉત્તર તેને એ અર્થમાં તે ત્યારે જ ગ્રહણ કરી શકાત કે જ્યારે તેની આગળ કઈ વાત (પ્રસંગ) ચાલ્યો આવતો હોત. એવું તે અહીં બન્યું નથી तेथी 'अथ' श४ मही तेनुं मानन्तय शिवितो नथी. सने 'अथ' ५४ गाडी મંગલાર્થવાચક પણ નથી કારણ કે પિતાના સંશયનું નિવારણ કરવા માટે તીર્થકરને પ્રશ્ન પૂછવાની અભિલાષા વાળા ગૌતમસ્વામીએ મંગળ કરીને તેમને પૂછયું છે, એવી કલ્પના લેક અને શાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ નથી. તેથી અહીં ‘નથ’ शम् प्रश्ना पाय 4 खाणे 2. "नूनम् ” श५४ निश्चयामा १५ो छ. "भन्ते" १५६ शुरुर्नु ध्यान पातानी त२५ हो२वाने भाट १५सयो छ. 'भद्' धात ४८या मने सुभाथ छे. अने 'भदन्त' शहने। म ड ४क्ष्या
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧