Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 817

भगवती सूत्रे
वैक्रियशरीराधिष्ठितयोरेव तैजसकार्मणशरीरयोरिह ग्रहणात् न तु केवलयोस्तयोः, अतः सप्तविंशतिरेव भङ्गाः कथिता इति ।
"
७९४
66
गये हैं । शंकाकार की शंका का यह अभिप्राय है कि सूत्रकार ने जो एएणं गमेणं तिन्नि सरीरा भाणियन्त्रा " ऐसा सूत्र पाठ किया है और उससे यह दिखलाया कि तैजस और कार्मण शरीर में २७ भङ्ग कहना चाहिये सो २७ भी भङ्ग कहना चाहिये और ८० भी भङ्ग कहना चाहिये, क्यों कि ये दो शरीर विग्रह गति में ही होते हैं इसलिये उनमें अल्पता आती है ।
उत्तर- यहां जो तैजस और कार्मण शरीर का ग्रहण किया है वह वैक्रियशरीररहित उनका ग्रहण नहीं किया गया है किन्तु वैक्रिय शरीर के साथ होने पर ही उनका यहां ग्रहण किया गया है। तात्पर्य कहने का यह है कि विग्रहगति में जो तेजस और कार्मण शरीर होते हैं वे वैक्रिय शरीर के साथ नहीं होते हैं स्वतंत्र होते हैं अतः ऐसे स्वतंत्र तैजस कार्मण के यहां २७ भङ्ग नहीं कहे हैं किन्तु जो नारक जीवों के तेजस कार्मण शरीर होते हैं अतः उनके ही यहां २७ भङ्ग कहे गये हैं ।
उह्या छेशा उरनारनी शअनुं तात्पर्य से सूत्रारे "एएणं गमेणं तिन्नि सरीरा भाणियव्वा" मेवेो ? सूत्रपाठ उद्यो छे. तेमां तैनस भने अर्भशु शरीरमां સત્તાવીસ ભાંગા કહેવા ોઇએ. એમ જે કહ્યું છે તેને બદલે શંકાકાર કહે છે કે, સત્તાવીસ ભાંગા કહેવાં જોઇએ અને એ’સી ભાંગા પણ કહેવા જોઇએ. કારણ કે તે એ શરીર વિગ્રહ ગતિમાં પણ હોય છે. તે કારણે તેમાં અલ્પતા આવે છે. ઉત્તર-અહીં જે તૈજસ અને કાણુ શરીર લેવામાં આવ્યાં છે. તેમ ક્રિય શરીરરહિત લેવામાં આવ્યા નથી, વૈક્રિયશરીરના સાથી હોવાથી જ તેમને અહીં ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે. તાત્પર્ય એ છે કે વિગ્રહ ગતિમાં જે તેજસ અને કામણુ શરીર હોય છે તે વૈક્રિય શરીરની સાથે હોતાં નથી–સ્વતંત્ર હોય છે. તેથી એવાં સ્વતંત્ર તેજસ કામ`ણુના સત્તાવીસ ભાંગા અહીઁ કહ્યા નથી. પણ નારક જીવેાનાં જે તેજસ કાણુ શરીર વૈક્રિય શરીરની સાથે હોય છે તેને જ ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે તેથી તેમના જ સત્તાવીસ ભાંગા અહીં કહેવામાં આવેલ છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧