Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 845

८२२
भगवती सूत्रे क्रमशः सप्तविंशतिर्भङ्गाः, इहासुरकुमारप्रकरणे लोभं बहुवचनान्तं प्रधानीकृत्य मायामाक्रोधेषु एकत्व बहु क्रमशो योजयित्वा भङ्गा प्रदर्शनीयाः । तथाहिलोभोपयुक्ताश्च मायोपयुक्ताश्च मानोपयुक्ताश्च क्रोधोपयुक्ताश्च । एवमेव द्विकत्रिक - चतुष्कसंयोगे नारकप्रातिलोम्येन भङ्गा विधेयाः सप्तविंशतिरेवेति । 'एएणं गमेणं. यव्वं जात्र थणियकुमाराणं' एतेन गमेन ज्ञातव्यं यावत् स्तनितकुमाराणाम्, यथाsसुरकुमाराणा लोभमधानाः सप्तविंशतिर्भङ्गा भणितास्तथा नागसुवर्णविद्युदग्निद्वीपोदधिदिग्वायुस्तनितकुमार देवानामपि लोभप्रधाना एकत्व बहुत्वाभ्यां सप्तविंशतिर्भङ्गाः भणितव्या इति । 'नवरं णाणत्तं जाणियव्वं नवरं नानात्वं भेदरूपं ज्ञातव्यम्, नारकाणामसुरकुमारादीनां च परस्परं नानात्वं माया और लोभ, इनमें एकवचन और बहुवचन करके क्रमशः २७ भङ्ग कहे गये हैं। यहां असुरकुमारप्रकरण में लोभको प्रधान रखकर बहुवचनान्त करके, तथा माया मान और क्रोधमें एकवचन बहुवचन क्रमशः योजित करके भंग दिखाना चाहिये । जैसे- बहुत असुरकुमार, लोभोपयुक्त होते हैं, इसी तरह द्विक्संयोग में त्रिकसंयोगमें और चतुष्कसंयोगमें नारककी प्रतिलोमतासे २७ ही भङ्ग करलेना चाहिये । (एएणं गमेण णेयव्वं जाव धणियकुमाराणं) जिस तरह असुरकुमारोंके लोभप्रधान २७ भङ्ग कहे गये हैं उसी तरहसे, नागकुमार सुवर्णकुमार, विद्युनकुमार, अग्निकुमार, द्वीपकुमार, उदधिकुमार, दिककुमार, वायुकुमार, स्तनितकुमार देवों के भी एकवचन बहुवचन को लेकर २७ भङ्ग करलेना चाहिये । ( नवरं णाणत्तं जाणियव्वं ) विशेष यह है कि- नारकों में और असुरનારક પ્રકરણમાં ક્રોધને મહુવચનમાં મૂકીને અને માન, માયા તથા લોભને એકવચન અને મહુવચનમાં મૂકીને ૨૭ ભાંગા બતાવવામાં આવ્યા છે. જ્યારે અહીં અસુરકુમારોના પ્રકરણમાં લોભને મુખ્ય કરીને બહુવચનમાં મૂકીને અને માયા, માન તથા ક્રોધને એકવચન મહુવચનમાં અનુક્રમ મૂકીને ૨૭ ભાંગા મનાવવા જોઈ એ, જેમ કે-અનેક અસુરકુમારા લોભાયુપકત હાય છે, માયાપયુકત હાય છે, માનેાપયુકત હાય છે અને ક્રોધે પયુક્ત હોય છે. આ પ્રમાણે દ્વિકસયાગથી, ત્રિક સચાગથી અને ચતુષ્કસ યાગથી નારકા કરતાં પ્રતિલોમ ક્રમે ૨૭ ભાંગા अनाववा. “ एएणं गमेणं णेयव्वं जाव धणियकुमाराणं " नेवी रीते असुरसुभाना લોભપ્રધાન ૨૭ ભાંગા કહ્યા છે, એવી જ રીતે નાગકુમાર, સુવર્ણ કુમાર, વિદ્યુ. तडुभार, अग्निठुभार, द्वीपकुमार, उदधिदुभार हिराकुमार, वायुकुमार, तथा स्तंનિતકુમાર સુધીના દેવાના પણ એકવચન બહુવચનને આધારે લોભપ્રધાન ૨૭ लांगावा. " णवर णाणत्तं जाणियव्वं "नारमा भने असुरसुभार वगैरे
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
"