Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 292

'
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श०१०१ सू०१९ पृथ्वीका यिकादीनामाहारा दिवर्णनम् २६९ न्यासु fिaey दिशास्वेव पृथिवीकायिकजीवानामाहारग्रहणं भवति । एवमेवोपरितनकोणेपि वक्तव्यम्, अर्थात्-तत्रापि तिसृणां दिशामलोकेनावृतत्वात्, अवशिष्ट दिये एवाहार ग्रहणं भवति । 'सिय चउद्दिसिं' स्याच्चतुर्दिशं = चतसृषु दिक्षु यदा अधउपरि उभयत्राप्यलोको भवेत् तदा चतसृषु दिक्षु आहाराय पुद्गलान् गृह्णन्ति ते जीवाः । 'सिय पंचदिसिं स्यात् पञ्चदिशम् - पञ्चसु दिक्षु यदा पुनः पूर्वादीनां षण्णां दिशामन्यतमस्यामलोको भवेत् तदा पञ्चसु दिक्षु आहारार्थ पुग ग्रहणं कुर्वन्ति । अथ वर्णादिकमपेक्ष्य पृथिवीकायिकाः कीदृशान् पुद्गलान् आहारतया गृहन्तीत्याशङ्कायामाह - ' वण्णओ' इत्यादि । ते पृथिवोकायिका जीवाः । के कारण इन दिशाओं से भिन्नदिशाओं में ही पृथिवीकायिक जीव आहार ग्रहण करते हैं । इसी प्रकार से उपरितन कोने में स्थित रहता है तब अधः प्रदेश में अलोक ही होता है तथा पूर्वदिशा और दक्षिणदिशा में भी अलोक रहता है । इस तरह तीनों दिशाओं को अलोक से आवृत होने के कारण तदन्य तीनों दिशाओं में ही पृथिवीकायिक जीवों का आहार ग्रहण होता है । " सियचउद्दिसिं " जब अधः उपरि दोनों ही जगह अलोक होता है तब चारों दिशाओं में रहे हुए पुलों को आहार के लिये वे जीव ग्रहण करते हैं । "सिय पंचदिसिं " जब पूर्वादिक छह दिशाओं में किसी एक दिशा में अलोक होता है तब वे जीव पांच दिशाओं में रहे हुए पुलों को आहार के लिये ग्रहण करते हैं । अब सूत्रकार यह बतलाते हैं कि ये पृथिवीकायिक जीव वर्णादिक की अपेक्षा से कैसे पुलों का आहाररूप से ही ग्रहण करते हैं सो कहते हैं(વીંટળાયેલ) રહે છે ત્યારે અલોકથી આવૃત રહેવાને કારણે તે દિશા સિવાયની દિશાઓમાંથી જ પૃથિવી કાયિક જીવેા આહાર ગ્રહણ કરે છે. એજ પ્રમાણે ઉપરિતન ખૂણામાં પણ સમજવું. એટલે કે જ્યારે પૃથિવી કાયિક જીવ ઉપરિતન ખૂણામાં (નિકૂટમાં) રહેલ હોય છે ત્યારે અધઃપ્રદેશમાં અલોક જ હાય છે. તથા પૂર્વ અને દક્ષિણ દિશામાં પણ અલોક હોય છે. આ રીતે તે ત્રણે દિશાઓ અલોકથી આવૃત હાવાને કારણે તે સિવાયની ત્રણે દિશાઓમાંથી ४ पृथिवी अयि भवानी भाडार ग्रहण थाय छे. “सिय चउद्दिसिं” न्यारे નીચે અને ઉપર, એ બન્ને જગ્યાએ અલોક હાય છે ત્યારે ચારે દિશાઓમાં रडेला युगसोने ते लवो महारने भाटे अणु उरे छे. “सिय पंच दिसिं" જ્યારે પૂર્વ આદિ છ દિશાઓમાંની કાઈ એક દિશામાં અલોક હાય છે ત્યારે તે જીવા પાંચ દિશાઓમાં રહેલાં પુદ્ગલોને આહારને માટે ગ્રહણ કરે છે. હવે સૂત્રકાર એ ખતાવે છે કે વણુ આદિની અપેક્ષાએ પૃથિવી કાયિક જીવા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧