Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
५३२
भगवतीसूत्रे विसेसाहिए वा' नैरयिकाऽसंघ्यायुष्कस्य, तिर्यग्योनिकाऽसंश्यायुष्कस्य, मनुष्यासंजयायुष्कस्य, देवासंघ्यायुष्कस्य च कतरत् कतरेभ्योऽल्पं वा बहुकं वा तुल्यं वा विशेषाधिकं वा । भगवानाह- गोयमे-'त्यादि, 'गोयमा ' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवे देवअसनिआउए' सर्वस्तोकं देवासंघ्यायुष्कम् 'मणुस्सअसनिआउए असंखेज्जगुणे' मनुष्यासंख्यायुष्कमसंख्येयगुणम्। 'तिरिक्वजोणियअसनिआउए असंखेज्जगुणे' तिर्यग्योनिकासंड्यायुष्कमसंख्येयगुणम् 'नेरइयअसनिउए असंखेज्जगुणे' नैरयिकासंड्यायुष्कमसख्येयगुणं भवतीति। 'एयस्स ण भंते' इत्यादि सूत्रेणासंघ्यायुषो यदल्पबहुत्वं कथितं तदस्य इस्वत्व दीर्घत्वमपेक्ष्याऽवसेयमिति । तिरिक्खजोणियअसनिआउयस्स मणुस्सअसनिआउयस्स देवअसनिआउयस्स कयरे कयरेहितो अप्पे वा बहुए वा तुल्ले वा विसेसाहिए वा" नैरयिक असंज्ञिआयुष्क के, तिर्यग्योनिक असंज्ञि आयुष्क के, और देव असंज्ञि आयुष्क के बीच में कौनसी आयु किस आयु की अपेक्षा अल्प है ? और कौनसी आयु किस आयु की अपेक्षा बहुतअधिक है ? तथा कौनसी आयु किस आयु के समान है ? और कौनसी आयु किस आयुसे विशेषाधिक है ? प्रभु ने इन चार प्रश्नोंका उत्तर इस प्रकारसे दिया कि हे गौतम ! इन सभी की आयुमें जो देव असंज्ञिआयुष्क है वह सबसे कम है, और मनुष्य असंज्ञि आयुष्क असंख्यात गुना अधिक है। तिर्यग्योनिक असंज्ञि-आयुष्क भी असंख्यात गुना है। तथा नैरयिक असंज्ञि आयुष्क भी असंख्यात गुना है। इस तरह जो " एयस्स णं भंते इत्यादि ” सूत्र से असंज्ञि आयुष्क में अल्प बहुत्व को कथन किया गया है, वह आयुकी इस्वत्व और दीर्घत्व की अपेक्षासे किया वा तुल्ले वा विसेसाहिए वा ? " नै२यि असशीमायुष्यवा७ वो, तिय यानि અસંસીઆયુષ્યવાળા જીવ, મનુષ્ય અસંજ્ઞીઆયુષ્યવાળા જીવો અને દેવઅસંજ્ઞી. આયુષ્યવાળા જીવો –એ ચારે આયુષ્યવાળા જમાં કયા જી કોના કરતાં અપ છે, કયા કોના કરતાં વધારે છે, ક્યા કેની બરાબર છે, અને ક્યા જીવો કેની કરતાં વિશેષાધિક છે ? ગૌતમસ્વામીના ઉપરોક્ત ચારે પ્રશ્નોના ઉત્તર મહાવીર પ્રભુએ આ પ્રમાણે આપ્યા છે–હે ગૌતમ! તેઓમાં દેવઅસંશી આયુષ્યવાળા છ સૌથી અલ્પ છે, મનુષ્ય અસંસી આયુષ્યવાળા જ તેનાથી અસંખ્યાતગણું વધારે છે, તિર્યોનિક અસંસીઆયુષ્યવાળા છે તેના કરતાં પણ અસંખ્યાતગણું વધારે છે અને તિર્યાનિક અસંશઆયુષ્યવાળા છ કરતાં નરયિક અસંજ્ઞી આયુષ્યવાળા અસંખ્યાતગણી વધારે છે. भा प्रमाणे “एयस्स गं भंते! त्या सूत्री मसज्ञी वाम ६५ मधिता
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧