Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 598
________________

प्रमेयचन्द्रिकाटीका श० १ उ० ३ सू० ६ अस्तित्वनास्तित्वादिवर्णनम् ५७५ अथवा 'अस्तित्वम् अस्तित्वे परिणमति'इ त्यस्यायमर्थ-अस्तित्वं सद्वस्तु, धर्मर्मिणोरभेदाद-अस्तित्वं धर्मः सद्वस्तु धर्मि, तथाचास्तित्वं अस्तित्वे सत्त्वे परिणमति सत् सदेव भवति,नात्यन्तं विनाशि स्यात् , विनाशस्य पर्यायान्तरगमनमात्ररूपखात् , प्रदीपादिविनाशस्यापि अन्धकाररूपतया परिणामात् । अथवा 'नत्थित्तं नस्थित्ते परिणमई' नास्तित्वं नास्तित्वे परिणमति, नास्तित्वमत्यंताभावरूपं खरविषाणादि, तत् नास्तित्वे वरविषाणादिरूपेऽत्यंताभावे एव परिणमति, न त्वसतः खरविषाणादेः ___ अथवा-"अस्तित्वं अस्तित्वे परिणमति" इस सूत्र पाठका यह अर्थ है-" अस्तित्व सद्वस्तुरूप है" इस पक्ष में धर्म और धर्मी का अभेद मान लिया गया है। अस्तित्व धर्म है, और सद्वस्तु धर्मी है। तात्पर्य कहने का यह है कि जब अस्तित्व को सबस्तु रूप माना जाय तो धर्म
और धर्मी में अभेद आ जाता है, क्योंकि अस्तित्व वस्तु का धर्म है न कि वह स्वयं धर्मी है । धर्मी तो सद्वस्तु है । इसीलिये यहां धर्म और धर्मी का अभेद माना गया है। तथा-अस्तित्व अस्तित्व में-सत्त्व मेंपरिणमता है। अर्थात् सत् सत्रूप ही होता है । वह अत्यन्त विनाशी नहीं होता है, क्योंकि विनाश जो होता है, वह केवल पर्यायान्तरगमन रूप होता है। प्रदीप आदि का जो विनाश है उसका भी अन्धकाररूप पर्यायान्तर से ही परिणाम होता है। अथवा- नत्थितं नत्थित्ते" नास्तित्व नास्तित्वमें परिणमता है । इसका तात्पर्य यह है-नास्तित्वका तात्पर्य अत्यंताभाव है । अत्यन्ताभावरूप जो खरविषाण हैं। वे नास्तिઆ સૂત્ર પાઠને અર્થ આ પ્રમાણે છે-“અસ્તિત્વ અસ્તિત્વમાં પરિણમે છે એટલે કે તે સસ્તુરૂપ છે” આ પક્ષે ધર્મ અને ધર્મીમાં અભેદ માની લેવામાં આવેલ છે. તાત્પર્ય કે અસ્તિત્વ ધર્મ છે, અને સસ્તુ ધર્મી છે. તાત્પર્ય એ છે કે જે અસ્તિત્વને સકસ્તુરૂપ માની લેવામાં આવે તે ધર્મ અને ધમમાં અભેદ આવી જાય છે. કારણ કે અસ્તિત્વ વસ્તુને ધર્મ છે તે પિતે ધમ નથી. ધર્મી તે સસ્તુ છે. તેથી અહીં ધર્મ અને ધર્મીમાં અભેદ માનવામાં આવ્યો છે. તથા–અસ્તિત્વ અસ્તિત્વમાં-સત્ત્વમાં પરિણમે છે એટલે કે સત સતુરૂપ જ હોય છે તે અત્યન્ત વિનાશી હોતું નથી. કારણ કે પર્યાયાન્તરગમનરૂપ વિનાશ જ ત્યાં થતું હોય છે. પ્રદીપ વગેરેને જે વિનાશ છે તે પણ અંધકારરૂપ पर्यायान्त२३५ ०८ परिभे छ. Aथ-"नस्थित्तं नस्थित्ते" नास्तित्व नस्तित्१३५ પરિણમે છે. તેનું આ પ્રમાણે તાત્પર્ય છે-નાસ્તિત્વ એટલે અત્યતાભાવ અત્યંતાભાવરૂપ જે ખરવિષાણુદિ (ગધેડાને શીંગડાં) છે. તે નાસ્તિત્વરૂપ જ છે. તે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧

Loading...

Page Navigation
1 ... 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879