Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 703
________________

भगवती सूत्रे
9
अथोपस्थानक्रियाया विपक्षभूता अपक्रमणक्रिया, उपस्थानप्रस्तावे सति उप स्थान विरोधिन्या अपक्रमणक्रियायाः स्मरणं भवति, यथा-छाया ज्ञाने सति छायाविरोधिनो दिनकरातपस्य स्मरणं जायते, स्मृतस्य चोपेक्षानईत्वमिति न्यायात् उपस्थानानन्तरमपक्रमणं दर्शयितुमाह- 'जीवे णं भंते' इत्यादि, ' जीवेण भंते जीवः खलु भदन्त ! 'मोहणिज्जेणं कडेणं कम्मेणं' मोहनीयेन कृतेन कर्मणा उदि योणं' उदीर्णेन 'अवकम्मेज्जा' अपक्रामेत्=अपसर्पेत् उत्तमगुणस्थानकात् हीनं हीनतरं गुणस्थानं गच्छेदिति भावः । यदा कृतं मोहनीयं कर्म उदयमासादयति तदा की है कि समस्त वाक्य अवधारणसहित होते हैं इस नियम के अनुसार जब उपस्थान बालवीर्यताकारणक ही होता है तो वह पंडितवीर्यता और बालपण्डितवीर्यता, इन दोनों से नहीं होता है ।
"
उपस्थानक्रिया की विपक्षभूत अपक्रमण (नीचे गिरना) क्रिया है । उपस्थान का प्रस्ताव होने पर उपस्थान की विरोधिनी अपक्रमणक्रिया का स्मरण हो आता है । जैसे छाया का ज्ञान होने पर छाया के विरोधी सूर्य की धूप का स्मरण हो जाता है । " स्मृतस्य चोपेक्षानईत्वम् " जिसकी याद आ जावे फिर वह विषय उपेक्षा करने के योग्य नहीं होता इस नियम के अनुसार अब सूत्रकार उपस्थान के बाद करते हैं - " जीवे णं भंते ! " इत्यादि ।
अपक्रमण का कथन
(भंते) हे भदंत ! (जोवे णं) जीव क्या (कडेणं मोहणिज्जेणं कम्मेणं) किये हुए मोहनीय कर्म के (उदिष्णेगं) उदयसे (अवक्कमेज्जा) अपक्रम करता है ? अर्थात् उत्तमगुणस्थान से हीन हीनतर गुणस्थान में चला जाता है क्या ? વાત પ્રકટ કરી છે કે સમસ્ત વાકચ અવધારણ સહિત હોય છે. એ નિયમ પ્રમાણે જો ઉપસ્થાન માલવીયતાને કારણે થતુ હોય તેા પૉંડિતીયતા અને ખાલપ ડિતવીયતાને કારણે થાય જ નહી.
ઉપસ્થાનની ઉલટા અર્થની ક્રિયા તે અપક્રમણ છે. ઉપસ્થાનનું વર્ણન કરતી વખતે ઉપસ્થાન વિરોધી અપક્રમણ ક્રિયાનું સ્મરણ થઈ આવે છે, જેવી રીતે છાયાનું ભાન થતાં છાયાના વિરોધી સૂર્યના તડકાનું સ્મરણ થાય છે. मृतस्य चोपेक्षाऽनर्हत्वम् " “ જેની યાદ આવે તે વિષયની ઉપેક્ષા કરવી જોઇએ નહીં. ” એ નિયમ અનુસાર ઉપસ્થાનનું કથન કરીને હવે સૂત્રકાર शापभानुं उथन उरे छे – “ जीवे णं भंते " इत्यादि.
66
co
( भंते ! ) हे पूज्य ! जीवेणं) शु व ( कडेणं मोहणिज्जेणं कम्मेणं ) अशयेस भोडनीय उर्भना ( उद्दिष्णेणं ) उयथी (अवकमेज्जा) सभा अरे छे ? એટલે કે ઉત્તમ ગુણુસ્થાનમાંથી હીનતર ( નીચા ) ગુણસ્થાનમાં ચાલ્યેા જાય
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧

Loading...

Page Navigation
1 ... 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879