Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi

Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 663
________________

६८०
भगवतीमत्रे ज्ञानयोः स्वभावभेदादुभयोर्भेदो भवति, मनःपर्ययज्ञानं व्याप्यविषयकं दर्शनरहितं च, अवधिज्ञानं व्यापकविषयकं दर्शनसमन्वितं चेति स्वभावभेदादुभयोर्भेदो जलवद्भिवत् प्रतिपादितः। इत्येवं सत्यपि ज्ञानविषये शङ्किताः। इत्यादि ।
'तथा दर्शनं सामान्यावबोधः । तत्र यदि इन्द्रियनिमित्तानिन्द्रियनिमित्तकः सामान्यार्थविषयको बोधो दर्शनमिति कथ्यते तदा एकं चक्षुर्दर्शनमपरं चाचक्षु. अवधिज्ञान और मनःपर्ययज्ञान में स्वभाव भेद होने के कारण भिन्नता आती है । मनःपर्ययज्ञान रूपी द्रव्य में केवल मनोद्रव्य को विषय करता है और दर्शन से रहित होता है तब कि अवधिज्ञान सकल रूपी द्रव्य को जानता है और अवधिदर्शन से युक्त होता है। यही बात " मनःपर्ययज्ञानं व्याप्यविषयकं दर्शनरहितं च, अवधिज्ञानं व्यापकविषयकं दर्शनसमन्वितं च,” इस पंक्ति द्वारा समझाई गई है। इस तरह स्वभाव भेद से दोनों में भेद जल और अग्नि की तरह बतलाया गया है। इस प्रकार से दोनों में भेद होने पर भी वे ज्ञान के विषय में शंकित बन जाते हैं।
दर्शन के विषय में वे इस प्रकार विचार करके शंकित बनते हैंसामान्यबोध का नाम दर्शन है। इसमें यदि इन्द्रियों के निमित्त से
और अनिन्द्रिय मन के निमित्त से हुआ जो पदार्थों का सामान्यज्ञान है वह दर्शन है, ऐसा कहा जावे तब तो एक चक्षुर्दर्शन और दूसरा अच
સ્વભાવ ભેદ હોવાથી તેમનામાં ભિન્નતા જણાય છે. સારાંશ એ છે કે મન:પર્યાય જ્ઞાન રૂપીદ્રવ્યમાં પણ માત્ર મને દ્રવ્યને જ ગ્રહણ કરે છે અને દર્શનથી રહિત હોય છે જ્યારે અવધિજ્ઞાન તમામ રૂપીદ્રવ્યને જાણે છે અને અવધિ દર્શનથી યુક્ત હોય છે. એજ વાત નીચેની પંક્તિઓ વડે સમજાવવામાં આવી छ-मनःपर्ययज्ञानं व्याप्यविषयकं दर्शनरहितं च, अवधिज्ञानं व्यापकविषयकं दर्शनसमन्वितं च " 20 रीते स्वभाव मेहने सीधे पन्ने ज्ञाननी श्ये पाणी मने मानि જે ભેદ બતાવ્યો છે. આ રીતે બને જ્ઞાનમાં ભેદ હોવા છતાં પણ તેઓ (કેટલાક શ્રમણ નિગ્રંથ) જ્ઞાનના વિષયમાં શંકિત બની જાય છે તે કાંક્ષાહનીય કર્મનું વેદન કરે છે.
દર્શનના વિષયમાં શ્રમણ નિર્ગથે આ પ્રકારે શંકિત બને છે
સામાન્ય બેધનું નામ દર્શન છે. એમાં જો ઇન્દ્રિયના નિમિત્તથી અને અનિન્દ્રિય એટલે મનના નિમિત્તથી થયેલ પદાર્થોના સામાન્ય જ્ઞાનને દર્શન કહેવામાં આવે છે તે પછી ચક્ષુદર્શન અને અચક્ષુદર્શન રૂપ બે ભેદ પાડવાની જરૂર
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧


Page Navigation
1 ... 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879