Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिकाटोका श०१ उ०३ सू०१० नैरयिकादिविषयेतद्वेदनादिस्वरूपम् ६२७ नाम् ‘णो एवं तक्काइ वा' नो एवं तर्क इति वा, यथा पञ्चेन्द्रियमनुष्यादिजीवानां तकों भवति, एवमनेन प्रकारेण तेषामेकेन्द्रियजीवानां तकः-विमर्शी नो भवति । 'सण्णाइ वा' संज्ञा इति वा, संज्ञा अर्थावग्रहरूपं ज्ञानं न भवति । 'पण्णाइ वा प्रज्ञा इति वा-प्रज्ञानामाशेषविशेषविषयकं ज्ञानमेव नं भवति । 'मणेइ वा' मन इति वा-मनः स्मृत्यादिविशेषमतिभेदरूपमेव न भवति, 'वईइ वा' वागिति वा-वाय= वचनं न भवति यत्-'अम्हे णं कंखामोहणिज्ज कम्मं वेएमो वयं खलु कांक्षामोहनीयं कम वेदयामः, एतद्रपेण तेषां पृथिवीकायिकजीवानामनुभवोऽपि न भवति तथापि 'वेएंति पुणते' वेदयन्ति पुनस्ते, कांक्षामोहनीयकर्मणो वेदनं तु भवत्येव तेषामिति हे गौतम ! " तेसिणं जीवाणं " उन पृथिवीकायिक एकेन्द्रिय जीवों के "णो एवं तकाइ" ऐसा तर्क नहीं होता है कि जैसा पंचेन्द्रियमनुष्यादि जीवों के होता है । तर्क का तात्पर्य " इस प्रकार से होगा" ऐसा जो विमर्श-विचार-होता है। ऐसा विमर्शरूप तर्क उन एकेन्द्रिय जीवों के नहीं होता है । " सण्णाइ वा" अर्थावग्रहरूप ज्ञान का नाम संज्ञा है । यह संज्ञा उन एकेन्द्रिय जीवों के नहीं होती है । " पण्णाइ वा” समस्त विशेष संबंधी ज्ञान का नाम प्रज्ञा है। यह प्रज्ञा भी उन एकेन्द्रिय जीवों के नहीं होती है। "मणेइ वा" एक प्रकार का स्मरणादिरूप मतिज्ञान का भेद मन है । यह मन भी उनके नहीं होता है । "वईइ वा" वचनयह वचन भी उनके नहीं होता है । " अम्हे णं कंखामोहणिज्ज कम्म वेएमो' हम कांक्षामोहनीय कर्म का वेदन करते हैं इस रूप से उन पृथिवीकायिक जीवों के अनुभव भी नहीं होता है तो भी "वेएंति पुण ते" उनके कांक्षामोहनीय कर्म का वेदन तो होता ही है । जीवाणं " ते पृथ्वी४ि मेन्द्रिय वोने “णो एवं तक्काइ वा” वो त હેતો નથી કે જે પંચેન્દ્રિય મનુષ્ય આદિ જીવોને હોય છે. તર્કનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે-“ આવી રીતે બનશે અથવા આવી રીતે નહીં અને એ પ્રકારના વિમર્શ (વિચાર)ને તર્ક કહે છે.” એવા વિચારરૂપ તર્ક એકેન્દ્રિય માં હેતે नथी. " सण्णाइ वा” अर्थावय३५ शाननु नाम सा छे. ते संशा ५४ सन्द्रिय वाम हाती नथी. “पण्णाई वा" ५धा पहाना विशिष्ट ज्ञानने प्रज्ञा ४ छे ते प्रज्ञा पा सन्द्रिय वोम ती नथी. "मणेइ वा” से પ્રકારના સ્મરણાદિરૂપ મતિજ્ઞાનને ભેદ મન છે તે પણ તેમને હોતું નથી. “वईइ वा" चयन ५ तेमने हातु नथी. “ अम्हे णं कंखामोहणिज्ज कम्म वेएमो” समे क्षामाउनीय भनु वेहन ४२री छीमे सेवा प्रार! मनुभव ते पृथ्वीयि वोने थत। नथी. छतi ५५ " वेएंति पुण ते " ते क्षाમેહનીય કર્મનું વેદન તે કરતા જ હોય છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧