Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श०१ ३० ३ सू० ९ कासावेदनीयस्यौदीरणास्वरूपम् ६०७ भवतीत्याशयः । तथा — अप्पणा चेव ' आत्मनैव स्वयमेव जीवः ‘गरहइ ' गर्हते. तत्स्वरूपज्ञानेन, तत्कारणगर्हणेन वा संजातविशिष्टबोधः सन् अतीतकालिकं कर्म निन्दति । तथा 'अप्पणा चेव ' आत्मनैव-स्वयमेव 'संवरेई' संवृणोति-वर्तमानकालिकागन्तुक कर्मसमूहं तत्स्वरूपज्ञानेन तद्धेतुसंवरणेन वा निरुणद्धिवर्तमान काले तत्कर्म न करोतीति भावः । यद्यपि गर्दादौ गुर्वादयोऽपि सहकारिणो भवन्ति तथाऽप्यत्र जीववीर्यस्यैव कारणत्वान्न तेषां प्राधान्यमत एवोक्तम् 'अप्पणा चेव' इति । गुर्वादयस्तु वीर्योल्लासमात्रे एव कारणमिति । अथोदीरणामेवाश्रित्य कथयति-' तं भंते' इत्यादि । 'जं तं भंते' यद् तद् भदन्त ! — अप्पणा चेव उससे यही फलित होता है, कि कर्मबंध करने में जीव से भिन्न और कोई निमित्त नहीं है । अर्थात् कर्मबंध करने में जीव ही निमित्त है। " अप्पणा व गरहइ" का तात्पर्य यह है कि जीव को जब कर्म के स्वरूप का ज्ञान हो जाता है अथवा उस के कारणों की जब वह गाँ (निंदा) करने लगता है, तो इससे वह बोधविशिष्ट हो जाता है तो एसा होता हुआ वह जीव अपने द्वारा ही अतीतकालमें बंधे हुए कर्मकी निन्दा करने लग जाता है । इससे वह “अप्पणा चेव संवरेइ " अपने आप ही कर्मों के आस्रव होनेके कारणों का निरोध कर देता है, क्योंकि उसे कर्मके स्वरूप का ज्ञान हो गया है। अतः वह वर्तमान काल में नवीन कर्मों का बंध नहीं करता है। यद्यपि गर्दी आदि करने में जीव को सहकारीरूप कारणभूत गुर्वादिक भी होते हैं, फिर भी उनकी यहां प्रधानता विवक्षित नहीं हुई है, कारण कि जीव के वीर्य की यहां प्रधानता रहती है। इसलिये उसे ही यहां कारण माना गया है। इसी निमित्त "अप्पणा चेव"
मडी 2 “ परवस्तुप्रत्ययात् ', मेवु उपाभा मावेश छ तेथी मे इलित થાય છે કે કર્મબંધ કરવામાં જીવ સિવાથ બીજું કંઈ પણ નિમિત્ત નથી એટલે हैम ४२वामां पाते ४ निमित्त३५ छ. “ अप्पणा चेव गरहइ" તાત્પર્ય એ છે કે જીવને જ્યારે કર્મના સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય છે ત્યારે કર્મનાં કારણોની તે ગહ ( ગુરુ સાક્ષીએ નિંદા ) કરવા લાગી જાય છે. આ રીતે બધ પામેલા જીવ પિતાની મારફત ભૂતકાળમાં થયેલાં કર્મોની નિંદા કરવા भी तय छे. तेथी ते “ अप्पणा चेव संवरेइ" सपना मिथ्यात्व अवत વગેરે કારણોનો વિરોધ કરી નાખે છે. તેથી તે વર્તમાનકાળમાં નવાં કર્મોને બંધ બાંધો નથી. જો કે ગર્લા (નિંદા) આદિ કરવામાં ગુરુ આદિની પણ સહાયતા જીવને મળે છે, છતાં પણ અહીં તેમની પ્રધાનતા દર્શાવી નથી. તેનું કારણ એ છે કે જીવના વીર્યની જ તેમાં પ્રધાનતા રહેલી હોય છે તેથી તેને જ અહીં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧