Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. १ उ. ३ सू० १ काङ्कामोहनीयकर्मनिरूपणम् ५४३ नीयस्य कर्मण एकोऽशः कृतः ? इति प्रथमो भङ्गः१ । अथवा 'देसेणं सव्वे कडे ' देशेन सर्वः कृतः देशेन-जीवस्यैकदेशेन एकांशेन, सर्व कांक्षामोहनीयं कर्म कृतम् जीवम्यैकदेशेन कांक्षामोहनीयकर्मणः सर्वा शः कृत इति द्वितीयो भंगः२। 'सव्वेणं देसे कडे' सर्वेण देशः कृतः, सर्वेण-सर्वात्मना देश: कांक्षामोहनीयस्य एको देशः कृतः, इति तृतीयो भङ्गः३। 'सव्वेणं सव्वे कडे' सर्वेण सर्व कृतम् , सर्वेण सर्वास्मना सर्वकांक्षामोहनीयं कर्म कृतमिति चतुर्थों भङ्गः४ । इति प्रश्नः । भगवानाह -'गोयमा' हे गौतम ! 'नो देसेणं देसे कडे 'नो देशेन देशः कृतः जीवम्यैकांशेन कांक्षामोहनीयकर्मण एकदेशो न कृतः१ । 'नो देसेण सव्वे कडे' नो देशेन सर्व कृतम् जीवस्यैकदेशेन सर्व कांक्षामीहनीयं कर्म कृतम्। 'नो सम्वेणदेसे कडे' नो सर्वेण देशः कृतः, जीवस्य सर्वा शेन कांक्षामोहनीयकर्मण एकदेशो सव्वेणं सव्वे कडे, ?" इस सूत्र पाठद्वारा प्राशित की गई है-हे भदन्त ! क्या जीव के एक अंश रूप देश से कांक्षामोहनीय कर्म का एक अंश किया गया है१ या जीव के एक अंश द्वारा समस्त कांक्षामोहनीय कर्म किया गया है२, अर्थात् कांक्षामोहनीयकर्म का समस्त अंश किया गया है २, या जीवके सर्व अंश द्वारा काँक्षामोहनीयकर्मका एक अंश किया गया है३, या जीवके मर्व अंशद्वारा समस्त कांक्षामोहनीय कर्म किया गया है ४ प्रभुने इन प्रश्नोंका उत्तर इस प्रकारसे दिया कि हे गौतम ! जीवके एक देशद्वारा वह कांक्षामोहनीयकर्म एकदेश नहीं किया गया है,
और न जीव के एक देश द्वारा वह कांक्षामोहनीय कर्म सर्वाशरूप से किया गया है, और न जीव के सीशों द्वारा वह कांक्षामोहनीय कर्म एकदेश रूप अंशसे ही किया गया है किन्तु जीव के सर्वांशों द्वारा ही सर्वाशरूपसे किया गया है। इस तरह यहां क्रिया करने के चार प्रकारों में से अन्तिम प्रकार लिया गया है। દ્વારા દર્શાવવામાં આવેલ છે કે-(૧) હે ભદન્ત ! શું જીવના એક અંશરૂપ દેશથી કાંક્ષામેહનીય કર્મને એક અંશ કરાયો હોય છે? કે (૨) જીવના એક અંશ દ્વારા સમસ્ત કાંક્ષામહનીય કર્મ કરાયું હોય છે? કે (૩) જીવના સર્વ અંશ દ્વારા કાંક્ષામહનીય કર્મને એક અંશ કરા હોય છે. ? કે (૪) જીવના સર્વ અંશ દ્વારા સમસ્ત કાંક્ષા મેહનીયકર્મ કરાયું હોય છે? પ્રભુએ એ પ્રશ્નોનો આ પ્રમાણે ઉત્તર આપે છે-હે ગૌતમ ! જીવન એક દેશ દ્વારા તે કાંક્ષામહનીય કર્મ એક દેશરુપે કરાતું નથી, અને જીવના એક દેશ દ્વારા પણ તે કાંક્ષામહનીય કર્મ સવંશ રૂપે કરાતું નથી, અને જીવના સર્વાશે દ્વારા તે કાંક્ષામહનીયકર્મ એકદેશરૂપે કરાતું નથી, પરંતુ જીવના સર્વાશે દ્વારા જ તે કક્ષાએહનીય કર્મ સર્વ કરાયું છે, આ પ્રમાણે ક્રિયા કરવાની ચાર પદ્ધતિમાંથી અહીં છેલી પદ્ધતિ લેવામાં આવી છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
