Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
भगवतीस्त्रे याणं एगणपन्नासं राईदियाई, चउरिंदियाणं छम्मासा" त्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियाण जघन्यस्थितिरन्तर्मुहूर्तम् , उत्कर्षेण त्रीन्द्रियाणां स्थितिः एकोनपश्चाशतं रात्रिन्दिपानि, चतुरिन्द्रियाणां चोत्कृष्टास्थितिः पण्मासान् मासषट्कपरिमितेत्यर्थः । उच्छ्वासः पृथिवीकायिकानामिव यथा 'ऊसासो वेमायाए' उच्छ्वासो विमात्रया नोन्द्रियचतुरिन्द्रियाः इयत्कालेन उच्छ्वासं गृहन्तीति छद्मस्थैर्भातुं न शक्यते । आहारसूत्रं यथा-'तेइंदियचउरिदियाणं भंते ! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति से किं सव्वे आहारंति नो सव्वे आहारंति ?' इत्यादि पृथिवीकायमूत्रोक्तं यावच्छग्देन संग्राह्यम् । 'अणेगाइं च णं' अनेकानि च खलु 'भागसहस्साई भागसहस्राणि प्रक्षेपाहारतया गृहीतानां पुद्गलानाम अनेक सहस्रभागा इत्यर्थः 'अणाघाइज्जमाणाई' अनाघ्रायमाणानि = घ्राणेन्द्रियविषयमनागतानि 'अणासाइज्जमाणाई ' अनास्थाअंतोमुहुत्तं” जघन्य से अन्तर्मुहूर्त की है और " उक्कोसेणं” उत्कृष्ट से" तेइंदियाणं" ते इन्द्रिय जीवों की “ एगूणपन्नासं" ४९ उनचास "राइंदियाणं” अहोरात्र की है । " चउरिदियाणं" और चौइन्द्रिय जीवों की “ छम्मासा" छः मास की उत्कृष्ट स्थिति है । तया जघन्यस्थिति अन्तर्मुहूर्त की है । ते इन्द्रिय जीव और चौ इन्द्रिय जीव इतने काल में श्वासोच्छ्वास ग्रहण करते हैं यह छद्मस्थों से जाना नहीं जा जा सकता। अतः श्वासोच्छ्वास का काल इनका विमात्रा से कहा गया है। आहार विषयक सूत्र इन दोनों का इस प्रकार से है-"तेइंदिय चउरिदिया णं भंते !जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते किं सव्वे आहारंति नो सव्वे आहारंति ?" इत्यादिरूप से जो द्वीन्द्रिय सूत्र में कहा गया है वह सब यहां "यावत्" शब्द से ग्रहण किया गया है । “अणेगाईचणं भागसहस्साइं अणाघाइज्जमाणाइं अणासाइज्जमाणाई अफामाछी मन्तभुत नी भने “उकोसेण" वारेमा थारे "तेइंदियाण" तेन्द्रिय
योनी स्थिति “एगूणपन्नासं” ४८ " राइंदियाणं " त्रिहिवसनी हाय छे. "चउरिंदियाणं" भने यतुरिन्द्रिय योनी र स्थिति "छम्मासा' छ भासन અને જઘન્ય સ્થિતિ અંતમુહૂર્તની હોય છે. તેઈન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય જીવો કેટલા કાળે શ્વાસોચ્છવાસ ગ્રહણ કરે છે તે જાણી શકાતું નથી. તેથી તેમના શ્વાસોચ્છવાસને કાળ વિમાત્રાવાળે કહ્યો છે. તે બન્નેનું આહાર વિષયક સૂત્ર भी प्रभारी छ-" ते इन्द्रिय चरिंदियाणं भंते ! जे पोग्गले आहारत्ताए गेण्हंति ते किं सव्वे आहारंति नो सव्वे आहारंति ?” त्याहि पृथिवीय विषना सूत्रमा छेते मधुमडी “यावत्" ५४थी अहए। शयेर छे."अणेगाइ च णंभागसहस्साई अणाघाइज्जमाणाइंअणासाइज्जमाणाई अफासाइज्जमाणाई विद्धसं आगच्छति"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧