Book Title: Siddhahemshabdanushasana Part 3
Author(s): Bechardas Doshi
Publisher: University Granth Nirman Board
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004814/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI hemacaMdra viracita siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti khaMDa 3 adhyAya 8 (prAkRta vyAkaraNa) sa'pAdaka-anuvAdaka-vivecaka paMDita becaradAsa jIvarAja dozI kalIyama, vAmiTIrotha nirmANa borDa-gujarAta rAja sonal use on Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI hemacaMdra viracita siddhahema zabdAnuzAsana laghuvRtti khaMDa 3 adhyAya 8 (prAkRta vyAkaraNa) saMpAdaka-anuvAdaka-vivecaka paMDita becaradAsa jIvarAja dezI Budgets yunivarsiTI graMtha nirmANa beDa gujarAta rAjya, amadAvAda-6 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SIDDHAHEMA SABDANUSASANA by Acharya Hemachandra Vol. III : Book 8 (Prakrit Grammar) edited by Pandit Bechardas Jivaraj Doshi : prakAzaka : je. bI. eDila adhyakSa yunivarsiTI graMthanirmANa borDa amadAvAda-380 006 (c) yunivarsiTI graMthanirmANa borDa prathama AvRtti : 1978 naphala : 1 08 0 kiMmata : rU. 25=00 Published by the University Book Production Board, Gujarat under the Centrally Sponsored Scheme of Production of and Literature in Regional Languages at the University of the Government of India in the Ministry of Education Social Welfare (Department of Culture), New Delhi." : mudraka : 60 bhIkhAlAla bhAvasAra vAmInArAyaNa mudraNa maMdira 21, puruSottamanagara, navAvADaja amadAvA-380013 ': mukhya vikretA : mesasa balagevi bukaselasa meDala sinemA pAse bAlAhanumAna, gAMdhI roDa amadAvAda-380001 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM pure vacana ucca keLavaNInuM mAdhyama mAtRbhASA bane e mATe yunivarsiTI kakSAe pratyeka vidyAzAkhA mATe vipula graMthasAmagrI taiyAra thavI joIe. e hetuthI kendrIya sarakAre Arthika sahAya ApIne prAdezika bhASAomAM yunivarsiTI kakSAnAM pustako ane sAhitya prakAzita karavAnI yojanA ghaDI ane tene sAkAra karavA mATe 1970 mAM A borDa racavAmAM AvyuM. kendra sarakAra taraphathI A kArya mATe maLatAM anudAna uparAMta eprila 1, 1976 thI A yojanAmAM rAjya sarakAre paNa amuka anudAna ApavAnuM svIkAryuM che. A yojanAmAM rAjyanI yunivarsiTIonA prAdhyApako ane anya vidvAno dvArA yunivarsiTI kakSAnA abhyAsakramane AvarI letAM pAThathapustako ane anya saMdarbhagraMtho prakAzita karavAmAM AvyA che ane e kArya haju vaNathaMbhya cAlu ja che. A graMthanirmANa yojanAnA eka bhAga rUpe saMskRta-prAkRta bhASAnAM vyAkaraNa para TIkATipaNuM sAthe prasiddha karavAmAM Ave che eTale A yojanA heThaLa AcArya zrI hemacaMdra viracita "siddhahema zabdAnuzAsana' prakAzita karatA AnaMda anubhavuM chuM. e AnaMdamAM umero e vAta thAya che ke enuM saMpAdana-anuvAdana-vivecana A viSayanA jJAtA ane anubhavI vidvAna paMDita becaradAsajIe svIkAryuM che. pustakamAM pRSTha saMkhyA ghaNI moTI hevAthI pustaka vAparanAranI saraLatA khAtara tene nIce pramANe traNa khaMDamAM prasiddha karavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che : khaMDa 1...adhyAya 1 thI 4 khaMDa 2...adhyAya 5 thI 7 tathA dhAtupATha khaMDa 3..adhyAya 8 (prAta vyAkaraNa) tene A khaMDa 3 vAcakone sAdara karatAM AnaMda thAya che. khaMDa 1 ane 2 chapAI rahyA che ke thoDA vakhatamAM prasiddha thaze -- chatAM dareka graMthanuM svataMtra astitva che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMtha A viSayamAM rasa letA badhA ja vidyAthIone, abhyAsIone vidvAnone paNa khUba ja upayogI nIvaDe ema che. A badhAne AvakAra graMtha pAmaze evI hArdika apekSA che. rsiTI graMtha nirmANa borDa, hata rAjya, amadAvAda-6, 178. je. bI. sahie aya. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA yunivarsi. nirmANa boDe AcArya zrI hemacaMdraviracita sidama zabdAnuzAsana ladhuvRtti nAmanA saMskRta vyAkaraNa graMthanuM prakAzana karavAnuM svIkAryuM che. teno A AThame adhyAya eka khaMDa rUpe judo prakAzita karavAmAM AvyA che. teno thoDoghaNe paricaya Apa atre asthAne nahi gaNAya. maharSi pANinAe potAnI aSTAdhyAyImAM jema saMskRta bhASAnuM vizada vyAkaraNa nimela che tema te ja maharSie pitAnA mAnItA vedonI bhASAnuM paNa vyAkaraNa racela ja che. vedonI bhASAnuM nAma vaidika bhASA athavA chAndasa bhASA eTale chAMdasabhAyA che. tema AcArya hemacandranA saMmAnya jaina AgamanI bhASAnuM nAma ArSa prAkRta bhASA che athavA ardhamAgadhI prAkRta bhASA che. je graMthanuM nirmANa jaina RSioe magadha-bihAranI lokabhASAmAM karela che, te lokabhASAnuM nAma ardhamAgadhI prAkRta bhASA che. A prAkRta bhASAnA mukhya be prakAra che : lokika prAkRta bhASA ane ArSa prAkRta bhASA. " gauDavo ? setubaMdha" ane "kapUramaMjarI' vagere graMtho laukika prAkRta bhASAmAM che. ane AcAra aMga' vagere mULa jaina Agama graMthe tathA bIjA keTalAka jaina graMthe ArSaprAkRta bhASAmAM che. prastuta adhyAyamAM AcArya hemacaMdra maNa prAkRtam tathA mAuna evAM prAthamika sUtrenI racanA dvArA samagra prAkRta bhASAnuM vyAkaraNa racela che. AcArya hemacaMde evI jAtano vicAra karela che ke paMDita leke, vinA prayAse prAkRta bhASA jaladI zIkhI jAya e rIte pote AThamo adhyAya sarjela che, saMrakata vyAkaraNanI racanA pUrI thatAM ja eTale te vyAkaraNanA sAta adhyAya pUrA thatAM ja pachI tarata ja AThamo adhyAya racela che. ane ema karIne AcAryo ema sAbita karela che ke saMskRta bhASA ane prAkRta bhASA e bane vacce asAdhAraNa samAnatA hovAthI saMskRta bhASAno jANakAra ghaNA ja ochA pragatine prAkRta bhASAne zIkhI zake che. ema vicArIne AcAryo AThamA adhyAyamAM saMskRta zabda ane prAkRta zabda vacce kyAM ke pheraphAra thAya che ane e pheraphAra samajavAthI koI paNa jijJAsu prAkRta bhASAne sahajamAM ja samajI zake e dRSTithI saMskRtanA vyAkaraNanI racanA pUrI thatAM ja-ana tara- tarata ja-prastuta prAkRta vyAkaraNanI eTale AThamA adhyAyanI racanA karela che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemake saMskRta ghara, vaTa, kaTa vagere zabdonA nuM rUpe parivartana karI daIe eTale e badhA saMskRtanA zabda prAkRta bhASAnuM rUpa dhAraNa karI zake che. A rIte AcAryazrIe saMskRtanA tamAma zabdone mULa prakRtirUpe rAkhI te tamAma zabdamAM kayAM kevA prakAranuM parivartana karavuM, e bAbata prastuta AThamA adhyAyarUpa prAkRta vyAkaraNamAM saraLa saMskRta bhASA dvArA celAM nAnAM nAnAM sUtro ane tenI prAziwA nAmanI vRtti dvArA samajAvela che. mULa zabdo eTale ghara, vaTa, vara vagere zabdo kayA dhAtu dvArA ane kyA pratyaya dvArA nIpajela che enI carcA AcArya saptAdhyAyIrUpa saMskRta zabdAnuzAsanamAM ja samajAvela che. eTale prastuta prAkRta vyAkaraNamAM mULabhUta kaI zabdone sAdhavAnI carcA vize kazuM lakhavAnI AcAryane jarUra jaNAI nathI. AcAryuM saMskRta bhASAnA vidvAna lokone prAkRta bhASAno bedha saraLatAthI thaI jAya te mATe prastuta prAkRta vyAkaraNarUpa AThamA adhyAyanI je rIte rojanA karela che tene savistara paricaya A rIte che-- zarUmAM ja AcArye kahyuM ke maya trAkRtam arthAta have prAkRta bhASAnA baMdhAraNa bAbata kahevAnuM che. atyAra sudhI saMskRta bhASAnA baMdhAraNa vize je kahevAnuM hatuM te AgaLanA sAta adhyAyamAM kahI dIdhuM che. have AThamo adhyAya prAkRta bhASAnA baMdhAraNane samajAvavA zarU karIe chIe. ahI AcAryane koI paMDita evo prazna pUche che ke sAtame adhyAya pUro karyA pachI zaurasenI, mAgadhI, paizAcI ke apabhraMza bhASAmAMnI keI eka bhASAnA baMdhAraNa vize na lakhatAM AraMbhamAM ja prAkRta bhASAnA baMdhAraNa vize zA mATe lakhe che ? A praznano uttara ApatAM AcAryazrIe prathama sUtramAM ja je jaNAvela che te khAsa samajavA jevuM che- AcAryazrI kahe che ke prAkRta bhASAnA traNa prakAra che. eka to samasaMskRta, bIje tadbhava ane trIje dezya prAkRta. samasaMskRta eTale je prAkRta bhASA saMskRta bhASAnI sAthe bilakula samAna che te samasaMskRta jemake saMsAradAvAnaladAhanIram / samohadhUliharaNe samIram / mAyArasAdAraNasArasIraM / namAmi vIra girisAradhIram / tathA samasaMskRta prAkRta bhASAne samajavA sAru bhaTTikAvyamAM paNa " bhASAsaMniveza" nAmanA sargamAM aneka udAharaNo Apela che temAMnuM namUnArUpe eka Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNa A nIce Apela che-- cArusamIraNaramaNe hariNakalaGkakiraNAvalIsavilAsA / mAvaThTharAmamo vesTamU vimAvarI rihILA ! -bhaTTikAvya 13mo sarga A padyomAM je je nAme, vizeSaNa tathA kriyApade vaparAyela che te badhAM ja saMskRta bhASAnAM nAme, vizeSaNo tathA kriyApada sAthe taddana maLatAM ja che. eTale e badhAMnI sAdhanA AgaLanA sAta adhyAyamAM AvI gayela che. tethI samasaMskRta prAkRta bhASAnA baMdhAraNa vize khAsa kazuM juduM lakhavAnI jarUra rahetI nathI arthAta samasaMsakRta prAkRta tathA saMskRta e bane ekasarakhAM ja che. prAkRtanA bIjA prakAranuM nAma tabhava che. vRdubhava eTale tamAr mavam athAta tenAthI thayeluM athavA tarima7 mavam eTale temAM thayela. taddabhava nAmanA Adine 'ta" zabada AgaLa kahelI hakIkatane parAmarzaka che. prastuta AThamA adhyAyanI pahelAM eTale pUrve-AgaLa-saMskRta bhASAnI vAta karela che. eTale "tabhavIne ta" zabda ahIM saMskRta bhASAnuM samaraNa karAve che. ethI tabhava eTale saMskRtabhava arthAt sarakRta zabdomAM thoDe ghaNe pheraphAra karIne jene samajAvAya athavA saMskRta zabdomAM samULage pheraphAra karIne jene samajAvAya tenuM nAma tabhava. AcArya hemacaMdra prAkRtabhASAne sahelAIthI samajAvavA mATe A "tabhava jAtanI sAdhanAno AdhAra lIdhela che. saMskRta bhASAnA paMDito je rIte prAkRta bhASAne zIdhra samajI zake ane vidyAthIo paNa prAkRta bhASAne je rIte zIdhra zIkhI zake evI rIte tenAM tamAma rUpanI sAdhanA saraLa batAvela che jemake, vaTa, vaTa, vaTa. zomA, tuti cA, cakSa, 3, tArA vagere-zabdonuM prAkRtIkaraNa nIce pramANe samajavAnuM che : 1 saMskRtanA ne badale prAkRtamAM 4-ghara nuM ghas, para nuM gha4, pa nuM ? vagere , za ne , sa-zomAM nuM sA 3 ,, mane ,, ,, -zomAM nuM to tha-stuti tu thuti ka-cakra nu caka-cakka 6 , , ne , ja-yakSa nu jarukha-jakkha 7 ,, hala ne . -thala nuM navuM ,, 8 ne , -3 nuM --TTa ca-tyAga nu cAga cAya of of W 5 5 H Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sthaLe saMskRtamAMthI prAkRtarUpe thayelAM thoDAMka ja udAharaNa batAvelAM A saMbaMdhe vizeSa jANavAnI IcchAvALAne AThamA adhyAyanA zarUAtanA pAnAM tamAma sUtrane dhyAna pUrvaka joI javA bhalAmaNa che. prAkRtanA trIjA prakAranuM nAma dezya prAkRta che. A prAkRta ApaNA dezamAM ghaNuM ja jUnuM che. te eTaluM badhuM jUnuM che nAcArya hemacaMdranI dRSTie te dezya zabdonuM vyAkaraNa lakhI zakAya tema je zabdonuM pRthakkaraNa thaI zake eTale je nAmomAM temanI mULa prakRti keTalI ? te prakRtine lAgela pratyayabhAga keTalo ? evuM samajI zakAya ke bIjAne samajAvI ya evI je bhASAmAM peAjanA jaNAya te bhASAnuM ja vyAkaraNa racI zakAya. prAkRtamAM evI yojanA jANI zakAtI nathI evI AcAryazrInI kalpanA che. ja pUrvasUriomAMnA koI sUrie deya prAkRta zabdomAM mULabhAga keTale ane vabhAga keTale ? evuM spaSTIkaraNa koI sthAne darzAvela nathI tethI deya prAtanA je zabda temane maLyA temano teoe mAtra saMcaya ja karela che. eTale temane banAvIne temane sAcavavAnI yukti batAvela che. ethI AcAryazrI kahe che zya prAkRta bhASA vize ame paNa pUrvasUrionA pagale cAlIne te te deya no saMgraharU 5 koza karI saMtoSa mAnela che. paNa koI prAcIna puruSe dezya tanu vyAkaraNa racavAnuM sAhasa karela nathI. eTale ame paNa dezya prAkRta ne dezI zabdasaMgraha " nAme eka svataMtra kaSa ja karI rAkhela che ane kta rIte dezya prAkRtanuM vyAkaraNa karavAno aNabeMDala mArga svIkArela nathI. ame prAkRta bhASAnA je je zabdo eTale je je nAma tathA kriyApada, thayo, vizeSaNo vagere saMskRta bhASAnAM nAmo vagere sAthe soLe soLa AnA mAM jaNAtAM na hoya paNa keTaleka aMze sarakhA kaLI zakAtAM hoya ane keTaleka the uccAraNanI apekSAe judAM paDatAM hoya tevA eka moTA zabdasamUhane namAM rAkhIne prastuta AThame adhyAya racela che. eTale tevA zabdasamUhane ya rAkhIne te zabdonI sAdhanAnI prakriyA batAvavA A AThamAM adhyAya dvArA * sUrione pagale cAlIne udyama karela che, jemake-- kallANakaMdaM paDhama jiNida saMrti tao nemijiNa murNida / pAsaM payAsaM suguNikkaThANa', bhattIi vaMde sirIvaddhamANaM / A padyamAM AvelA badhA ja zabdo saMskRta bhASAnA zabdo sAthe keTaleka ze maLatA Ave che ane keTaleka aMze uccAraNamAM judA paNuM paDe che. te Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMti vande jinam zrI A nIce batAvela cheH prAkRta zabdo saMskRta zabdo prAkRta zabdo saMskRta zabdo kallANa kalyANa pAsaM pArzvam hiM payAsama padama prathamam siddhi jinendram guNika guNaka zAntim ThANaM sthAnam tao tata: bhattIi bhaktyA nami nemi vaMde sirI muLa munIndram vaddhamANaM vardhamAnam upara ApelA prAkRta zabdone ane saMskRta zabdone dhyAnapUrvaka vAMcavAthI 5Na mAlUma paDI Ave che ke e zabdo ekabIjA sAthe keTalA badhA sarakhA che ane amuka apekSAe ekabIjAthI judA judA paNa che e bAbata jaNAyA vinA rahetI nathI. AcArya hemaca saMskRta zabdo tathA prAkRta zabdo e be vacce jyAM jyAM judAI dekhAya che te samajAvavA ane saMskRta bhASA tathA prAkRta bhASA e banne vacce samAnatA paNuM che e samajAvavA saMskRta bhASA vize sAta adhyAye banAvyA pachI tarata ja prAkRta bhASA vize AThame adhyAya lakhela che. AThamA adhyAyamAM zarUAtanA be pAdamAM mAtra prAkRta bhASAnI prayogonI sAdhanA batAvela che. palA padanI zarUAta karatAM thoDuka saMdhi vize lakheluM che. prAkRtama AcAyanA kahevA pramANe mAtra judAM judAM be pade.mAM ja saMdhi thAya che. koI paNa ThekANe eka padamAM saMdhi thaI zakatI nathI. saMdhi vize kahyA pachI zabdanA aMya vyaMjanane lApa karavA bAbata 811 thI 8/114 sudhInA sUtromAM vidhAna che. 811pa thI nArIjAtinA vyaMjanAta zabda vize aMtya vyaMjananA pheraphAranuM vidhAna 8117 sudhI che. ane 18mAM sUtro 25mAM sUtra sudhI amuka amuka zabdanAM anya vyaMjananA parivartananuM vidhAna che. A vidhAnamAM anusvAranuM vidhAna paNa Ave che. ane 812 6 mA sUtramAM keTalAka zabdamAM anusvAra umerAI jAya che tevuM vidhAna che. 8nA 27 mA sUtra pachI dIkSA 29 mA satramAM anusvAranA lepanuM vidhAna che tathA trIzamAM sUtramAM anusvAra pachI vaLI ya akSara Avela hoya to vagIya akSara sAthe maLato Ave Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e anusvArane vargIya aMtya vyaMjana thAya che tema jaNAvela che. 8131 thI 36 mA sudhInAM sUtromAM keTalAka zabdonA liMganuM vidhAna che je saMskRta bhASA karatAM judI rIte che. tayA ukta vidhAna pachI visargano pheraphAra tathA svarane lepa ane api tathA ta avyayonuM prAkRtIkaraNa karavAnuM sUcana che, A pachI 43 mA sUtramAM amuka saMyukta akSarono lepa thayA pachI pUrvanA svarane dIrdha karavAnI prakriyA batAvela che. A pachI 8144 mAM mUtrathI 8166 mA sUtra sudhI saMskRta zabdamAM Avela akAranAM judAM judAM parivartana bAbata sucana Ave che. have 817 mAM sUtrathI 8183 sudhInA sUtromAM saMskRta zabdamAM rahelA AkAranAM prAkRtamAM je judAM judAM parivartane thAya che te sUcavela che. tyAra pachI 84mAM sUtramAM saMyukta. akSaranI pUrvanA dIdha svarane hasva svara karavAnuM sUcavela che. have 8185 mA sUtrathI 8nA106 mA sutra sudhI zabdamAM rahelA hattva phuvAra ane dIrgha rRAranAM prAkRtamAM bhinna bhinna parivartana karavAnuM kahela che. have 81107 thI 81125 mA sUtra sudhI hasva vAranAM ane dIrdha swAranAM prAkRtamAM thatAM judAM judAM parivartane batAvelAM che. have TAlA126 mA sUtrathI 81144 mA sUtra sudhI bhAra nuM tathA bAra vALA AkhA varSanuM parivartana batAvela che tyAra pachI mAtra eka 145 mA sUtramAM ne pheraphAra batAvela che. A pachI 8146 tathA 81147 mA sUtramAM gharane pheraphAra batAvela che. ane pachI tenA148 thI 155 sudhI zeranA judAM judAM parivartananuM vidhAna che. have pachI 81156 thI 158 sudhI govAra nA parivartananuM vidhAna che. tathA TAlA159 thI 1164 sudhI mAra nA judA judA pheraphAranuM vidhAna che. tyArabAda 81165 thI 175 sudhI zabdamAM AvelA svarane sthAne pachInA svara sahita vyaMjananA Adeze batAvela che. A rIte AThamA adhyAyanA pahelA pAdanAM 175 sUtro sudhI svaranA anukrame je pheraphAro thAya che te badhA pheraphAro AcAryazrIe barAbara anukramathI batAvela che. have pachI TAlA17 muM sUtra A pAdanA aMta sudhI adhikArarUpa sUcavela che. ane 177 mA sUtrathI A pAdanA aMta sudhI zabdamAM rahelA asaMyukta vyaMjananA pheraphAro neMdhelA che. A pheraphAro AcArya vyaMjananA anukrama pramANe darzAvela che. pahele pheraphAra 177 mA sUtramAM , 1, 2, 6, 3, 2, 3, 5, vanA lepano batAvela che. 178 mAM mUtramAM ma ne anunAsika karavAnI vAta keTalAka zabda vize kahI che. pachI 179 sUtramAM vAva pachI AvelA 1 ne Dhova Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAno nathI ema sUcavyuM che. ane 177 mA sUtrathI lepa thayA bAda bAkI rahelA bava ne ya karavAnI vAta 180 mA sUtramAM kahelI che. have pachI 181 thI 186 sudhInA sUtromAM zabdanI AdimAM AvelA athavA zabdanI aMdara AvelA "ka"nuM parivartana batAvIne 187mA sUtramAM 3, 4, 5, tathA manuM hakArarUpe parivartana jaNAvela che. tathA 188 thI 192 sudhI vAra, hRArane, %Arane, cAro ane kArane tathA tharane pheraphAra 194mA sUtra sudhI batAvela che. 195mA sUtrathI 198mA sUtra sudhI nuM parivartana, pachI 199 thI 201 sudhI Tane pheraphAra batAvela che. A pachI 202 sUtrathI 244 sUtra sudhI nuM, na nuM, tanuM, thanuM, sUnuM, dhanuM, nanuM, pa nuM, vanuM, manuM, manuM anukrame parivartana batAvela che. tyArabAda 245mAM sUtrathI thanuM, ranuM, stranuM, vanuM, rAnuM, 1nuM sanuM, dRnuM parivartana batAvela che. tathA A pachI 268 thI 271 sUtra sudhI zAdanI aMdaranA svarasahita vyaMjanane pheraphAra batAvela che. A rIte AThamA adhyAyanuM prathama pAda pUruM thAya che. A pAdanA kUla sUtro 271 che. ane A pAdamAM vizeSa karIne asaMyukta vyaMjananA pheraphAranuM ja vidhAna che. AThamA adhyAyanA bIjA pAdanI zarUAtathI je je vidhAne karelAM che te tamAma vidhAne saMyukta akSarane lAgu paDe che. ane AvI prakriyA A bIjA pAdamAM 215 sutra sudhI samajavAnI che. tethI AgaLa nahIM. saMyukta akSarane badale je je parivartanarUpa vyaMjane Ave che temAM paNa AcArye barAbara krama jALavela che. saMyukta akSarane badale sauthI paheluM vidhAna nuM che. bIju vidhAna ravanuM che. pachI nanuM vidhAna che. ane 11mA sUtramAM 6 nuM vidhAna che. tyArabAda 12 mA sUtrathI 14 mA sUtra sudhI 2nuM vidhAna che. e pachI 15 mA sUtrathI 2, 4, ga, zanAM vidhAna che. vacce 16mA satramAM cine badale vunuM vidhAna paNa kareluM che. chanuM vidhAna 23 mA sUtra sudhI cAle che. 24mA sUtrathI nanuM tathA nna ane zAnuM vidhAna 28 mA sUtra sudhI cAle che. ra9 mA sUtrathI 30 mA sUtra sudhI danuM vidhAna che. 31 mA mUtramAM nuM vidhAna che. pachI 32 thI mAMDIne 34 sudhI saMyukta akSarane badale nuM vidhAna che. 35mAM sUtrathI 3nuM tathA gharanuM tathA DhanuM vidhAna che A Dhanu vidhAna 41mAM sUtra sudhI cAle che. pachI kara mA ane 43 mA satramAM saMyukta akSarane badale nanuM vidhAna che. 44mAM sUtramAM ane badale stanuM vidhAna che. 45 mA sUtrathI thanuM, ghanuM tathA dhanuM vidhAna 50mA satramAM che. tyAra bAda saMyukta vyaMjanane badale vanuM, tuM, zvanuM, manuM, manuM vidhAna barAbara kramapUrvaka 60mAM sUtra sudhImAM karela che. tyArabAda Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61mAM tathA 62mA sUtramAM saMyukta akSarane badale manu vidhAna che. 3 mA satrathI ryane badale 2nuM vidhAna che. A sAthe amuka zabdanA rcane badale riba, cara, rikanna, rIranAM vidhAno paNa karelAM che. A pachI 68mA sUtramAM nuM vidhAna che. 69mA sUtramAM sanuM ane pachI 30, 1 ane mAM mutramAM tA 73mAM sUtramAM saMyukta akSarane badale nuM vidhAna che. A badhA I dhAnA amuka amuka zabdamAM rahelA saMyukta akSarane badale samajavAnAM che. upara kaheluM koI paNa vidhAna koI paNa game te saMyukta akSarane badale samajavAnuM nathI, paNa sUtramAM AcAryazrIe je je saMyukta akSara batAvela che tene sthAne ja samajavAnuM che. A pachI 74mA sUtramAM nuM vidhAna, 75mA satramAM ddanuM vidhAna ane 76 mA sUtramAM rahanuM vidhAna kareluM che. joke AcArya saMgha nA e pahelA sUtramAM ja ema jaNAvela che ke prAkRta bhASAmAM "zvara dayuga" eTale svara vagaranA vyaMjanane prayoga prAkRtamAM thato nathI topaga 74, 75, 76mAM sUtramAM avara vyaMjanane praveganuM vidhAna che. joke prAkRta bhASAmAM ve, vi, vA. nada4 ItyAdi kAbdamAM aravara vyaMjanane prayoga thayela che ane tene saMmata gaNavAmAM Avela che. kAraNa ke e vyaMjane paraspara sajAtIya che. paNa 74, 75 ane 76 mA sUtramAM te paraspara vijAtIya vyaMjananA saMgane paNa AcAryazrIe samata mAnelo che. A uparathI ema mAlUma paDe che ke keTalAka zabdomAM AcArya paraspara vitIya vyaMjananA satyAgane paNa svIkArela che ane saMmata mAnela che. A pachAM cha mA sUtrathe 88 mate sUtra sudhI ke I rAdamAM AgaLa AvelA saMyukta yaMjanane lopa batAvela che. tathA koI zabdamAM pAchaLa pAvelA saMyukta vyaMjanane kepa batAvela che. keI zabdamAM AgaLa ke pAchaLa AvelA banne jAtanA saMyukta vyaMjanane lepa batAvela che. kAIka zabdamAM e lopa vikalpa batAvela che. koI zabdamAM AdinA athA aMdaranA saMyukta vyaMjanano paNu lepa batAvela che. dhArI zabdane badale pattA, dhAruM, vAra ema traNa rUpane saMmata mAnela che. tA zabdanA tivara ane tibda ema be rUpe batAvelAM che. bhASAmAM te banne rUpAne badale "tIkhuM" ane "tINuM' rUpo pracalita che. jJAne badale na ane La banne vaparAya che. A pachI 89mA sUtramAM divanuM vidhAna che. dirbhAvamAM jyAM e rahyuM hoya tyAM nuM vidhAna che arthAta jyAM varganA bIjA akSarane dUbhava thato hoya tyAM vargane pahele ane bIjo akSara mUkavAnI che. ane jyAM vargane cothe akSara bevaDAyela hoya tyAM vargane trIjo ane ema saMyukta vyaMjana mUkavAnA che. jemake-vaha ne badale te samajavAnuM che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA nimara ne badale nimara samajavAnuM che. 92 mAM mUtramAM dIrdha pachI Avelo ane anusvAra pachI Avela koI paNa vyaMjana bevaDAto nathI ane koI paNa zabdamAM AvelAM rajAra ne ane TUMkArane mitra thato ja nathI. uccAraNanI apekSAe ema spaSTa anubhavAya che ke dIrgha pachI ke anusvAra pachI Avela Dabala vyaMjananuM uccAraNa ja thaI ja zakatuM nathI tathA bevaDAyela 2 kAranuM tathA zuM kAranuM paNa uccAraNa ja thaI zakatuM nathI eTale vyAkaraNane vidhAtA hamezAM bhASAnA baMdhAraNane ja anusare che e hakIkata ahIM spaSTa thAya che. A pachI 93, 94, 95 ane 96 mUtramAM prApta dvirbhAvano paNa niSedha karela che. ane 97, 98, 99 mA sUtramAM prApta dirbhAvanA vikalpa vidhAna che. A pachI 10 mA sUtrathI mAMDIne 11pamAM sUtra sudhI amuka amuka zabdane saMyukta vyaMjanamAM svarane umeravAnA vidhAna che. A pachI 116 mA sUtrathI laIne 124 sUtra sudhI ane kilaTAmUlaTA karavAnI sUcane che. jemake pitAne badale hRtrikAra tathA rimAi mUtra 121muM. tathA 122mAM sUtrathI 124mA sUtra sudhI anukrame vukrane badale hRtyu tathA haju to trATane dile nAka ane khAsa A prakAre aneka padomAM vyaMjanonI ulaTasUlaTI karavAnI batAvelI che. 125mAM sUtrathI 144nA sUtra sudhI amuka amuka saMskRta zabdanAM Adeza karIne temanuM prAkRtIkaraNa batAveluM che. A pachI 145 ane 146 mA sUtramAM kRdantanA prazyanI vAta che. A pachI 147 thI mAMDIne 174 sUtra sudhI judA judA zabdonuM prAkRtIkaraNa karavA mATe ja junA Adezo batAvela che. A sAthe 174 mAM sUtramAM bhallAmaNa karI che ke kUTa, dRSTa, vAva, viSa, vAvapati, vidhavabhU, ta, pro. Drota A badhA zabdomAM vyaMjanAnuM parivartana karIne temanuM prAkRtIkaraNa na karavuM tathA anivat somasut tura tuma A badhA zabdomAM paNa prAkRta vyAkaraNanA niyamo lagADIne temanuM prAkRtIkaraNa na karavuM paNa e zabdone badale temanA samAnArthI zaba prAkRta bhASAmAM vAparavA. kAraNa ke e zabdanuM prAkRtIkaraNa karavAthI barAbara artha spaSTa thaI zakaze nahIM. jemake kRiTa ne badale ja kara che jatAM eTale kaSTa athavA 14 eTale kATha ane 14 eTale kRSNa temAMthI zuM samajavuM te samajAze nahIM. eya zabda uparathI zarIravAcaka #Aca paNa samajAya ane e paNa samajAya ane krIma paNa samajAya. A rIte je eka zabdamAMthI saMskRtamAM aneka zabdo upADI zakAya tevA zabdanA prayoga prAcIna paMDitoe karela nathI. mATe ApaNe nahi karo ema AcAryuM paNa kaheluM che. 17 mA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtramAM AcAryazrI jaNAve che ke mAhi. arja, viDira, pavaritra, 395, mada, pariSThira, garama, vikaq 3M, A badhA zabdonuM vyAkaraNa thaI zakatuM nathI, tethI A zabda mahArASTra tathA vidarbha vagere dezamAM prasiddha che eTale temanA artho te te dezanA loko pAsethI jANI levA. prastuta 14mA sUtramAM bIjA AvA ghaNuM vilakSaNa zabda noMdhelA che. A pachI 175 mAM sUtrathI A pAkanA aMta sudhI eTale 218 mA sUtra sudhI aneka avyayane temanA artha sAthe sUcavelAM che ane A sAthe bIjuM pAda pUruM thAya che. have trIjA pAdamAM traNeya liMganA savarAta, bArAta, dUa phakta varSa IkArAnta, hrasva ukArAnta, dIrgha UkArAMta hasva RkArAMta, ekArAMta, okArAnta ko nAmenAM rUpanI sAdhanA batAvelI che. jyAM jyAM nAmane lAgatA pratyayo saMskRtathI judA che te paNa badhe batAvelA che. rajhana zabda sivAya ane bAramana zabda sivAya bIjA koI paNa vyaMjanAnta zabdonAM rUpo A pAdamAM batAvela nathI. trIjA pAranA 58 mA sUtrathI sarvAdi zabdonAM rUpo 89 mA sUtra sudhI batAvelAM che. tyAra bAda 90mA sUtrathI 104 sUtra sudhI yut zabdanAM tamAma vibhaktinAM aneka-aneka rUpa batAvelAM che. 105 thI 117 sUtra sudhI praznAr zabdanAM tamAma vibhaktinAM aneka aneka rUpa batAvela che. trIjA pAdamAM 118 mA sUtrathI 122 mA sUtra sudhI saMkhyAvAcaka tri, f ane catura zabdonAM amuka amuka rUpinI sAdhanA karI batAvela che ane 123 muM sUtra sAmAnya saMkhyAvAcaka zabdane lAgu paDe che. 124mA sUtramAM ema jaNAvela che ke nAmanAM rUpa vize kAMI kahevAnuM bAkI rahI gayuM hoya te badhuM game te svarAMta nAmo mATe akArAnta nAmonAM rUpanI sAdhanA pramANe samajI levAnuM che. trIjA pAdanA 125 mA sUtrathI 129bhA sUtra sudhI nAmone lagatA pratyaya saMbaMdhI Adeza vize khAsa sUcana kareluM che. A pachI 130mAM sUtramAM prAkRtamAM dvivacanane badale bahuvacana vAparavAnuM vidhAna karyA pachI 131thI mAMDIne 137mAM sUtra sudhI vibhaktionA pheraphAra vize tathA dvitIyA vagere vibhaktione badale vaThI, saptamI, dvitIyA vagere vibhaktio vaparAya che evuM vidhAna udAharaNa sAthe samajAveluM che. 137mA sUtra sudhI nAmanAM rUpone lagatAM vidhAna pUrAM thAya che, ane 138 thI 18ramA sUtra sudhI prAkRtanAM vaparAtA nAmadhAtu tathA prAkRtamAM vaparAtAM kriyApadane lagatA traNe puruSanA ekavacana ane bahuvacananA pratyayonI carcA karelI che. tathA A vidhAnanI vacce preraka kriyApadanI tathA bhAve prayoga ane karmaNiprayAganA bhUtakRdantanI paNa carcA Ave che. svarAMta dhAtune lAgatA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtakALanA pratyaya tathA vyaMjanAMta dhAtune lAgatA bhUtakALanA pratyayanuM nirUpaNa che. A ja pAdamAM saptamI eTale vidhyartha pratyayonI tathA AjJArtha pratyayonI tathA bhaviSyakALanA pratyayonI paNa carcA che. tathA kriyApadanA pratyAne lIdhe dhAtumAM thatA pheraphAranI paNa carcA che. 179 tathA 18bhA sUtramAM kriyAtipattinAM rUponI hakIkta Apela che ane 181 mA sUtramAM saMrakatamAM vaparAtA zatru ane mAra pratyayenA AdezanuM vidhAna che ane chellA 182 mA sUtramAM nArIjAtimAM vaparAtA zatru ane mAna pratyayanA traNa AdezanuM vidhAna che. A rIte A trIja pAdamAM nAmanAM rUpanI tathA dhAtunAM rUpanI carcA karI AcAryazrIe A pAda pUruM karela che. have ahIM chelle AThamA adhyAyanA cothA pAkane savistara paricaya ApavAno che. AgaLanA traNa pAda karatAM A pAda mahattama che. A yAdanAM badhAM maLIne zarUAtathI aMta sudhImAM 448 sUtro che. emAM 259 sUtra to kevaLa dhAtuonA Adezo mATe tathA dhAtuo saMbaMdhI parivartana mATe rokAyelAM che. sUtra 260 thI 286mAM zaurasenI bhASAnuM vyAkaraNa samajAvela che. 287 sUtrathI 302 sUtromAM mAgadhI bhASAnuM vyAkaraNa, 303 sUtrathI 324 sUtra sudhI paizAcI bhASAnuM vyAkaraNa tathA 325 sUtrathI 328 sUtra sudhI cUlikApaizAcI bhASAnuM ane cheka chelle 329 sUtrathI 448 sUtra sudhI apabhraMza bhASAne vyAkaraNanI nirUpaNA savistara darzAvela che. zaurasenI bhASAnuM vyAkaraNa jyAM pUruM thAya che tyAM cheDe jaNAvela che ke vIrasenInA nirUpaNamAM je kAMI kahevAnuM bAkI rahela hoya tene prAkRta bhASAnA vyAkaraNamAM je nirUpaNa karela che tenI peThe samajI levuM. A uparathI ema samajAya che ke prAkRta ane zaurasenI e be bhASAo vacce vizeSa samAnatA che. pachI mAgadhI bhASAnA nirUpaNamAM cheDe ema jaNAvela che ke mAgadhI bhASAnA vyAkaraNamAM je kAMI nirUpaNa karavAnuM bAkI rahela che tene zaurasenI bhASAnA vyAkaraNanI jema samajI levuM. AthI zaurasenI bhASA ane mAgadhI bhASA vacce vizeSa samAnatA hovAnuM mAluma paDe che. A pachI paizAcI bhASAnA bAkI rahelA vyAkaraNanA nirUpaNane zaurasenI bhASAnA vyAkaraNanA nirUpaNanI peThe samajI levAnI bhalAmaNa karela che eTale ema spaSTa mAlUma paDe che ke paizAcInuM vyAkaraNa ane zaurasenInuM vyAkaraNa e be vacce vizeSa samAnatA che. A pachI cUlikApaizAcI bhASAnI nirUpaNuM pUrI thaI gayA bAda bAkI rahelA nirUpaNane samajavA sAru kaI bhASAnA nAmane havAle Apela nathI paNa mAtra 6 satra che T4328 eTaluM ja kahela che, paNa A sUtrano artha vRttimAM ema spaSTa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 batAvela che ke pravat eTale 'pUrI peThe' ema meghama samajavAnuM nathI paNu prApyata eTale upara hamaNAM ja je paizAcI vyAkaraNa batAveluM che tenI peThe eTale cUlikApaizAcI bhASA vize je kAMI kahevAnuM bAkI rahela hAya tene paizAcI bhASAnA vyAkaraNanI peThe samajavAnuM che, arthAt zausenA bhASA tathA bhAgadhI bhASA karatAM paizAcI bhASA ane cUlikApaizAcI bhASA e be vacce vizeSa samAnatA samajavAnI che. ema graMthakAra kahe che. A pachI eTale 329mA sUtrathI vyAkaraNanA 445 mA sUtra sudhI apabhraMza bhASAnuM vizeSa vistArathI vyAkaraNa yeAjela che. ane apabhraMza bhASAne paNa bIjI kAI bhASAnI sAthe nahI. paNa zaurase bhASA sAthe ja sarakhAvela che ane kahela che ke apabhraMza bhASA prAya: zaurasenI bhASA sAthe vizeSa samAna che. zaurasenA bhASA dakArapradhAna che. 15o athavA to tamo vagere aneka prayAgeA dvArA A bhASAne upayeAga nATakAmAM vaparAyela bhASAmAM thayela che tathA jaina para parAmAM je acelaka para MparA (cela-vastra-nahIM vAparanArI paraMparA ) che tenA pravacanasAra, samayasAra pagere graMthAmAM paNa kArapradhAna zaurasenI bhASAnA upayAgo thayelA dekhAya che. prAcIna ullekhAmAM sena dezanI mukhya rAjadhAnInuM nAma mathurA jaNAvela che eTale A bhASAne pracAra mathurA bAjunA pradezamAM hatA ema kahI rAkAya, A tAMbata vizeSa jANavA mATe mathurAnA tathA mathurAnI AjubAjunA pradezanI bhASAne abhyAsa jarUrI che. prAkRta vyAkaraNamAM je magadhInuM vyAkaraNa Apela che te pramANe mAgadhInuM eka rUpa samajavAnuM che. A jAtanuM rUpa nATakAmAM vaparAyela nAgadhI meAlArAenI bhASAmAM sacavAyela che. bauddhazAstrI bhASAne paNa mAgadhI bhASA kahevAmAM Ave che, te, nAgadhInuM bIju rUpa jaNAya che. kaccAyananA pAlinyAkaraNamAM auduzAstranI mAgadhI bhASAnu rUpa samavela che, chelle AcAyazrAe je apabhraMza bhASAnu savistara vyAkaraNa lakhela che te apabhraMza bhASA vartamAnamAM vaparAtI gujarAtI, hindI, marAThI, pAMjokhA vagere leAkabhASAnA pUrvarUpane sthAne keTaleka aMze AvI zake evI che. a maTe pUrvakta te te vartamAna cAlu bhASAe ane apabhraMza bhASA vacce vizeSa samAnatA gAdhavA avikAdhika abhyAsa kheDAya te A bAbata vizeSa spaSTa thaI zake, pazna eka vAta te cAkkasa che ke khIjA aneka prAkRta vyAkaraNAmAM apabhraMza bhASA vize vizeSa kahevAyuM nathI tyAre AcArya DaeNmatre ja apabhraMza bhASAnuM savistara vyAkaraNa racela che ane te bhASAne samAvavA sAru vyAkaraNamAM udAharaNa rUpe AcArya hemacaMdranA potAnA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. samayamAM pracalita rajA apabhraMza bhASAmaya aneka pado paNa AcAryazrIe ApelAM che. e ja zrI. hemacaMdranA apabhraMza vyAkaraNa vizeSatA che. A nIce dhAtuonA AdezamAthI be pAMca udAharaNa tulanAtmaka dRSTie ahIM ApavAmAM Ave che tathA apabhraMza bhASAne vizeSa samajavA sAru tenAM thoDAMka paDyo paNa A nIce ApavAmAM Ave che : 1. "the' dhAtune badale AcAryazrIe vojha zabda vAparavAnI bhalAmaNa karela che- sa , , , VIkAra marAThI sAMnLanI sAthe A zabda sarakhAvI zakAya. 2. "pA" dhAtune badale AcAryazrIe pitta tathA zabdone vAparavAnI bhalAmaNa karela che 8410 bhASAmAM vaparAtA kaMpanI kriyApadamAM dhAtu ja spaSTa che. tathA hAkAnI ke necA athavA bIDInI lUMTa zabdamAM ke pANIno ghUMTaDonA 9 Taka" zabdamAM ghaTa dhAtu rahelo che 3. ni+=nidrA dhAtune badale 8412 sUtra dvArA uThTha dhAtu te prayoganuM sUcana karela che. bhASAmAM "koMghavuM' kriyApada ane bhASAmAM prayalita "gha" nAma supratIta che "UMghanuM mUla eTale pUrvarUpa kayA zabdamAM che te zeAdhavA jevuM che. kadAca kyA mAM e hoI zake. UMghatA mANasanAM nasakorAM ghaNIvAra vadhAre avAja kare che eTale UMdha zabdane saMbaMdha +trA sAthe kadAca ka9pI zakAya kharo. 4. 'i dhAtune badale Dhazabdane upaga batAvela che-tAkAranA DhAMkavuM kriyApada Dha uparathI Avela nathI ? A Dha# zabdanuM mULarUpa jarUra zedhavA jevuM che, kadAca saMskRta 1030 sthaLe vaLe eTale ratha dhAtu sAthe prastuta drazna ne sarakhAvI zakAya. "saMvaraNa" eTale DhAMkavuM. 5. meLavavuM-eka cIjamAM bIjI cIja meLavavI" e artha mATe AcArya meva dhAtu. batAve che ane kahe che ke mitrane badale meru vAparavuM-84ra8 sarakhAmaNI karatAM ema lAge che mitra dhAtu sAthe prastuta mejharva nI sagAI vadhAre zuM na baMdhabese ? mitra dhAtu tudAdigaNamAM zleSaNa" arthasUcaka che ane tene saLaMga naMbara 1411 che. ema jaNAya che ke koI viziSTi abhyAsI A prakAre prAkRta dhAtvAdezane tulanAtmaka abhyAsa kare te ghaNuM dhAvAdezanA pUrvarUpa jarUra maLI zake. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 -apabhraza padyo- 1 guNahiM na saMpai kitti para phala lihiA bhuti / kesari na lahai boDia vi gaya lakkhehiM gheppaMti // artha-guNo vaDe saMpatti nahIM, paNa kIrti maLe. (jI) lakhelAM phaLa bhogave che. kesarI na lahe badI, paNa gaja lAkha vaDe kharIdAya che-prahaNa karAya che. bedI eTale eka prakAranuM halakuM nANuM. 2 putte jAeM kavaNu guNu, avaguNu kavaNu mueNa / jA bappIkI muMhaDI caMpijjai avareNa / / artha-puro nAI-putra pedA thaye eTale putranA pedA thavAne lIdhe. -koNa-ka guNa? mue avaguNa keNa-ko ? jyAM sudhI bApukI magI eTale be-jamIna-vAyaaparaNa-bIjA vaDe dabAtI hoya ? vAsu mahArisi eu bhaNai jai suisatthu pamANu / mAyahaM calaNa navatAhaM divi divi gaMgAAhANu // artha--vyAsa mahARSi ema kahe che-bhaNe che-ke je jatizAstra-vedavacana pramANa hoya te mAtAonAM caraNone namanArAo mATe dine dine gaMgAsnAnanuM phaLa che. tA.ka.-AcArya hemacaMdra jainadharmanI prabhAvanAnI apekSAe rAjA siddharAja ane tenA solaMkI vaMza sAthe vizeSa mitratA keLavelI, tenA sUcana mATe AcArya samagra siddhahemanA dareka pAdanI samAptimAM rAjA mULarAjathI mAMDIne rAjA siddharAja jayasiMha sudhInA dareka rAjAonI eka eka bleka dvArA sarasa rIte varNane karela che te zlokA ke temane anuvAda mAtra anuvAdake AThamA adhyAyanI samAptimAM ja mAtra namUnA tarIke mUkela che paNa bIje kyAMya mUkela nathI. becaradAsa jIvarAja dozI 1raba, bhAratI saMsAyaTI, elisabrija, amadAvAda. me 19, 1978 vaizAkha suda 13, 2034. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka yAnu 407 408 410 412 413 414 . 415 415 azuddhio khaGga samatte samatto dyotanayA: pazyanayAH pazyantyAH samApam samAptam dAyetena dayitena zRGgebhyapa zRGgebhya: 10 aya atha suuNiha sauNiha zakunI nAm zakunInAm taruNAm tarUNAm vAMkA pAkI 'vAna' tyAdi / 2642 / tarU tarulyaH tarubhyaH nIsAvaNNu nIsAvannu tage: phalANinA gRhya taro: phalaM gRhyate mukyA muktvA tadU akhyam araNyam tarutaaH apivajhAm tarumyaH api valkalaM muniH munayaH paricAnam paridhAnam kSazaNa labhate azanaM labhante svAmimya etAgd svAminya etAvad agralam agralakam (adhika) mRtyA gRNente bhRtyA gRhNanti taru 415 taDha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 azuddhio zuddha dharma: adhu viratA atha viralaprabhAvaH prabhAva ava eva kalau dharma: dayiyetana dayitena preyasatA pravasatA sinemasa mA sUtramA 'NAnusvArau' (342)nI pavibhAga 12tAM--NA-anusvAro ema paNa thaI zake eTale nA thAya ane anusvAra paNa thAya. UNha upaha taruNA 24 tarUNa Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri racita zrI siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana laghuvRtti aSTama adhyAya prAkRta bhASAnuM vyAkaraNa (prathama pAda) matha prakRtinuM TANA A sUtramAM be pado che-traya ane prAMtama. aTale anaMtara, arthAta tarata ja. A prAkRtanI racane pUrve sAta adhyAmAM saMskRta vyAkaraNanI racanA AcArye karelI che. e saMskRta vyAkaraNa | cinA pUrI thatAM tarata ja AcArya A prAkRtanA vyAkaraNane banAvavAnuM zarU kare che. arthAta saMskRta vyAkaraNanI racanA ane prAkRta vyAkaraNanI racanA : kabIjI sAthe saMkaLAyelI che evuM dAvavA AcArya saMskRtanA vyAkaraNa : 5 To bAka nA vyAkaraNa racanA karelA che. mathana bAje artha AdhakAra che, eTale AkhA vyAkaraNamAM mAtra prAkRta bhASAnuM ja kAma thavAnuM che ane dareka sUtrane prAkRta bhASAnA zabdonuM sAdhaka samajavAnuM che. have bIjA zabda prAtamune artha-prAkRta bhASA ghaNI jUnI che. bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddhanA vakhatamAM to lekamAM A bhASA bolAtI hatI ane buddha pachI paNa rAjA azokanA vakhatamAM paNa A bhASA bolAtI hatI mATe rAjA azake potAnI dharmalipio bhAratanA cAre khUNe A bhASAmAM kotarAvI che. AvI jUnI bhASAne abhyAsa sAdhAraNa loko karI zakatA nathI. mAtra paMDitalokamAMnA je loko bhASAnA rasika che teo ja AvI bhASAno abhyAsa karI zake che. paMDito saMskRta bhASAne barAbara jANatA hatA eTale emane abhyAsa karavAmAM saraLatA thAya e daSTie caMDa vaiyAkaraNathI mAMDIne A. hemacaMdra sudhInA vaiyAkaraNae potapotAnAM prAkRta vyAkaraNone saMskRta bhASAmAM racelAM che, e tamAma vyAkaraNomAM saMskRta zabdamAM pheraphAra karIne prAkRtane samajavAnI paddhati batAvelI che eTale paMDitone A bhASA zIkhavAmAM saraLa thAya e vastu dhyAnamAM rAkhIne te te AcAryoe prati: saMskRtam ema kaheluM che. saMskRta zabdanA sthAne hema-1 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Adeza karIne samajAveluM hoya athavA zabdamAM rahevA svarone tathA vyaMjanone parivartita karIne samajAveluM hoya tenuM nAma prAkRta. have saMskRta pachI prAtanI vAta zarU karavAmAM Ave che. saMskRtanA zabdo ane prAkRtanA zabda vacce je prAkRtanuM sAmya che tevA prAkRtanuM A vyAkaraNa che, paNuM je prAkRta zabdonuM sAmya saMskRta zabdo sAthe nathI tevA prAkRtanuM eTale dezya prAkRtinuM A vyAkaraNa nathI, e hakIkata batAvavA mATe ja saMskRta vyAkaraNanI racanA pachI tarata ja prAkRtanA vyAkaraNanI racanA karavAmAM AvI che. saMskRtanA siddha zabda uparathI prAkRta zabda banAvavAnI eka paddhati che ane bIjI paddhati saMskRtanA sAdhya zabda uparathI prAkRtanA zabda banAvavAnI che. je prAkRta bhASAne A paddhati lAgu paDe che te bhASAnuM ja A vyAkaraNa che. paNa je dezya prAkRtine A paddhati lAgu paDatI nathI tenuM khAsa karIne A vyAkaraNa nathI. pUrvanA paMDitee prAkRtanA traNa bhedo batAvelA che: (1) tadbhava (2) tatsama ane (3) dezya. AmAM tadbhava ane tatsama zabdanuM sAmya saMskRta bhASA sAthe vizeSa che. dezya zabdonuM sAmya ghaNuM ochuM che. tadbhava ane tatsama e be bhedane eka bhedamAM paNa samAvI zakAya che. prAkRtanA aneka evA zabdo che jemanuM sAmya saMskRta zabdo sAthe akSaraza: che. - jemake-saMsAra, hava, nara, rA, mera, pUrI, pharaja, samIra, mAyA, rasI, dvArA, sara, sI, jirI, ghara, vagere vagere. bIjA keTalAka prAkRtanA evA zabdo che jenuM saMskRta zabdo sAthe AMzika sAmya che, jemake- vana-vaghai, nayana-naiyA, vanitA-vicA. ro-rIva, paTa- para, pAra-pAra, venu veNu,gata-atala, tina - dhi, strotha vRtta, veTa, mujhi-muThThI, kRtti-madinA, muo - oNa tura-gujI, pata Tu-vahivecA,pratimA parimA, sattati-sattara. A baMne prakAranA zabdone saMskRtasama nAmanA bhedamAM samAvI zakAya che. eTale dejeya prAkRta ane samasaMskRta prAkRta e be bhedathI ja kAma cAlI zake ema che. je saMskRta bhASAnA zabdo ane je prAkRta bhASAnA zabda e be vacce ekadama sAmya che-jarA paNa pharaka nathI. e zabdanI sAdhanA mATe A vyAkaraNanI jarUra nathI. evA zabdanI sAdhanA saMskRta bhASAnA zabdonI sAdhanAmAM samAI jAya che. paNa je zabdomAM AMzika sAmya che ane je zabdone Adeza dvArA samajAvelA che temanI sAdho mATe A vyAkaraNa che. prAkRta bhASAmAM mULa prakRti, pratya, liMga, kAraka, samAsa ane svarasaMjJA vagere saMjJAo e badhuM saMskRtanA vyAkaraNamAM jaNAvyA pramANe samajavAnuM che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda vaLI saMskRta vyAkaraNamAM vAta 11ArA evuM sUtra batAveluM che te sUtrane saMbaMdha paNa A vyAkaraNa sAthe che eTale A prAkRta vyAkaraNamAM je hakIkata kahevAmAM AvI nathI tene leke pAsethI eTale prAkRta bhASAnA jANakAro pAsethI samajI levAnI che, tethI karIne saMskRta vyAkaraNamAM je svare kahelA che tenA karatAM prAkRta bhASAmAM ochA svare samajavAnA che, arthAt , bara, hR, hR. che, A eTalA svare prAkRta bhASAmAM vaparAtA nathI. e hakIkata laukika paMDito jANI levAnI che tathA vijatIya vyaMjana sAthe joDAyelA hU ane s prAkRta bhASAmAM vaparAtA nathI. paNa pitA potAnA varganA vyaMjane sAthe joDAyelA hoya evA svara vagaranA Tu ane s to prAkRtamAM vaparAya che. jemaka-po. che. makAna, nAma, e ja rIte javu, caMdAma, vinayana, saM -A badhA zabdomAM svara vagarano jU ane huM prAkRta bhASAmAM vaparAya ja che. je prAkRtamAM che ane jo svare vaparAtA nathI to paNa keTalAka prAkRta vaiyAkaraNanA matamAM prAkRtamAM che ane vaparAya che; jemake-tAkU-jaiva saudaryam-somariyam kauravAH-kauravA. svara vagarane vyaMjana je vijAtIya vyaMjana sAthe joDAyela hoya teno prayoga prAkRta bhASAmAM thato nathI. jemake-ra, ku, zu, za , taw. AvI vijAtIya saMyukta vyaMjanavALA zabdone prayoga prAkRta bhASAmAM veryA che, paNa Ane badale sajAtIya saMyukta vyaMjanavALA zabdono prayoga suvihata che, jemakeratta, mutta, pu, ca, tarUra che temaja rA, 5 ane visarga prAkRta bhASAmAM vaparAtA nathI, tathA prAkRta bhASAmAM luta svarane prayoga paNa thato nathI. A jAtano vaNuM samApnAya leka-paMDita-pAsethI jANuM levAno che. jeke jAtIya saMyukta vyaMjanane vyavahAra prAkRta bhASa' mAM nathI ema graMthakAra AcAryazrIe jaNAvela che, tema chatAM temaNe evAM keTalAMka sUtro dvArA vijAtIya saMyukta vyaMjananuM vidhAna karela che. je uparathI te te satro dvArA nIce jaNAvelA vijAtIya saMyukata vyaMjanane paNa vyavahAhAra prAkRta bhASAmAM pracalita che ema samajavuM joIe. vijAtIya saMyukata vyaMjana ane enAM vidhAyaka sUtra 8 /2/para 8 /2/ 82/75 8/2/76 8/2/80 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A uparathI ema samajI levAnuM che ke prAkRta bhASAmAM ma, nar, , ane eTalA saMyukta vyaMjanene vyavahAra te vyAkaraNanA niyama pramANe ja vihita che. A uparAMta mAgadhI prAkRtamAM vijAtIya vyaMjana sAthe joDAyela sanA tathA nA ane tenA praveganuM paNa graMthakAre vidhAna karela che ; -84/282 sma 9 ne yu snu spha na -8/4/26 0 stha, -8//221 - -8/4216 4-8/4/228 -8/421 paizAcI prAkRtamAM 4 vyaMjana paNa vaparAya che-8/4/208. 4 vyaMjana to mAtra vedanI bhASAmAM ja pracalita che. apabhraMza prAkRtamAM 6 svara paNa vaparAya che-8/4/22 tathA vijAtIya vyaMjana sAthe joDAyela 2 vyaMjana paNa vaparAyela che.-8/6/. . A sivAya gharLa vagere zabdomAM ra vaparAyela che. A rIte bhAgadhI vagere prAkRta bhASAomAM vijAtIya saMyukta vyaMjanene vyavahAra vyAkaraNasiddha che. saMskRta bhASAmAM dvivacana vaparAya che tema prAkRtamAM nAmanA ke kriyApadanA rUpamAM kyAMya dvivacana thatuM nathI. dvivacanane badale badhe bahuvacanane prayoga thAya che, ane khAsa jyAM be saMkhyA sUcavavI hoya tyAM bahuvacanI pada sAthe fz zabdane pragaTa karavAmAM Ave che. A uparAMta prAkRta bhASAmAM caturthInA bahuvacanano prayoga kyAMya thata nathI. joke AcArye prAkRta bhASAmAM tene prayAga na levAnI sUcanA karelI che to paNa mAtra eka saMsakRta ya avyayane badale prAkRtamAM tenA prayoganuM AcAryuM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuji-aSTama adhyAya-prathama pAda vidhAna kareluM che. e apekSAe prAkRta bhASAmAM mAtra eka ja prayogamAM che, vaparAyela che, juo 8/1/269 sUtra -Ne vImA vadhum drArA A samagra prAkRta vyAkaraNamAM je je vidhAno karyo che te tamAmane bahula samajavAM, arthAta A vastuno adhikAra AkhA vyAkaraNamAM samajavAnuM che. kareluM vidhAna kyAMka barAbara thAya che, kyAMka thatuM paNa nathI ane kyAMka vikalpa paNa thAya che ane kyAMka vaLI karelA vidhAnathI juduM paNa thAya che. jevI rIte vedonI bhASAnuM vyAkaraNa vizeSataH aniyata che mATe ja pANinie pitAnA vyAkaraNamAM ThekaThekANe hari vahurame jaNAveluM che tema A prAkRta bhASAnuM baMdhAraNa paNa veda nI bhASAnA baMdhAraNanI peThe aniyata ja che. jyAM jyAM A bahulanI pravRtti thatI haze tyAM tyAM udAharaNa sAthe yathAsthAna batAvIzuM prAIma drArA saMskRtanA "laukika saMrakRti ane vaidika saMskR' ema be prakAre che tema prAkRta bhASAnA be prakAra che: (1) lokika prAkRta ane (2) ArSa prAkRta. jemA laukika prAkRta bahulatApradhAna che te ArSa prAkRta paNa bahulatApradhAna che. RSi. lakoe prAkRta bhASAmAM je racanA karI te bhASAnuM nAma ArSa prAkRta. RSi eTale bhagavAna mahAvIra ane temanA prAcIna tyAgI anuyAyIe. je prAkRta zabdane vyApaka artha laIe to temAM boddha paTakanI pAli bhASA paNa AvI zake che. e apekSA" RSi eTale "buddha bhagavAna ane prAcIna tyAgI bhikSuo paNa thaI zake. je vakhate dharmazAstranI bhApA AmajanatA samajatI nahotI ane dharmavicAranA saba dhamAM bhAre gUgaLa maga anubhavatI hatI te vakhate bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddha lokabhASAmAM vamanA vacAro rajU karyA. bha. mahAvIre je bhASAmAM upadeza kare tene ardhamAgadhI bhASA kahevAmAM Ave che. bha. mahAvIrane vihAra vizeSata: magadhamAM thayelo. AthI teo evI bhASA bolatA ke jethI magadhanA leke samajI zake ane magadha bahAranA loke paNa samajI zake tethI tene "ardha - dhI maSA kahetA, buddha bhagavAne to mAgadhI bhASAmAM ja upadeza Apelo tethI temanI bhASA to mAgadhI ja che. paNa pachI bhASAnA nAma tarIke "pAli bhASA'nA nAmathI pracAra thayA. "pAli' zabdane kharA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana artha "dharmavacana che. mULa zabda "paliyAya che. azokanI dharmalipimAM paNa A zAbda vaparAyela che, " li' zabdanuM maLe A "paliyAya' zabdamAM che. piTakanA pAli bhASAmAM racAyelA TakA graMthomAM ThekaThekANe evuM Ave che ke 2 mui (3 2 vADhipu) - eTale dharma ane kahyuM che. je pAli zabda bhAvAvAcaka che to 3 2 vAra; ema lakhI zakAya nahIM. dharmanAM vacane je bhASAmAM che te bhASA ane te vacane e bene abheda kapI "pAli zabda bhASA arthamAM vaparAya che. kharI rIte bauddha piTaka graMthanI bhASA mAgadhI che. e hakIkata pAli bhASAnA vyAkaraNanA AraMbhamAM "sA mAgadhI mUtramAlA" ema jaNAvIne pAli vyAkaraNanA praNetA kacyAyane-kAtyAyane-- jaNAvela che. prAkRta bhASAmAM ane pAli bhASAmAM ochuM aMtara che, kemake e baMne bhASA dvArA pravacana karanAra magadhadezanA ja che. A prayogenAM udAharaNe ame yathAsthAna batAvavAnA chIe. -- mitha vRttat ITAzaka vartI-samamAM-AvelA zabdomAM je svaro dIrgha che te, bahula have thAya ane je svaro hasva che te, bahulaM dIrgha thAya che. A rIte samAsamAM AvelA zabdonA svaromAM parasapara A pheraphAra thAya che. A pheraphAra saMskRta bhASAmAM ane vaidika bhASAmAM paNa vihina che. jemake aSTApAtram nIlu munIvana A mATe juo siddhahema vyA. sArA86 thI tArA vagere sUA. santa, antaryuM-gari -vedInI aMdara savIrUM, sattAvIsA-talavAra -sattAvIsa ' vaLI bahuluM hovAthI kyAMya dIrgha vikape paNa thAya che. jemake - vArimarpha, vAramavAramata-pANI LI ( diI ke veva) mumanta, muzAyataM-mutrapatra-hAtharUpa yaMtra ghara, varDa'..pati -patinuM ghara vaLa, varga-jIvanama-vAsaDAnuM vana A vidhAna bahule che mATe kathAka dIrgha thato nathI. jemakegvajJaLo-yuvatinanaH-yuvatijana dIdhuMne hU- nigati-vatri-trI-mAsTaramatavRzia-vati-vISi-mAya - pahADanA madhyabhAganI zilA vaDe khalita thayelI taraMgamALAvALAnuM. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Ama acAyatrathama pAka kyAMya vikalpa thAya che. jemake - dIdhane dUrvanA-gA-vaheMcamunAtaTaH-yamunAne taTa na-sanna, narra-sonaM-nAstrota-nadIne pravAha bAri-, jorAM-rama-garInuM ghara vahu-mudde, vadU-murda-vadhUmu-vahunuM mukha padayoH sandhiH vA // 8 // 1 // 5 // be svaro pAse Ave ke be vyaMjane pAse Ave tyAre saMskRtamAM saMdhinA niyama dvArA saMvi thaI jAya che. pachI eka ja pada heya ke aneka pada heya paNa prAkRtamAM tema nathI. prAkRtamAM vyaMjananI saMdhi thatI ja nathI. je saMdhi thAya che te svaronI ja thAya che ane te paNa be padomAM ja, eka padamAM kayAMya nahIM. AcArya kahe che ke saMskRtamAM kahelAM tamAma saMdhinA vidhAna prAkRtamAM vyavasthita vibhAdhApUrvaka thAya che. vyavasthita vibhASA eTale prAcIna prayogone anusAra vyavasthApUrvaka vikalpa saMdhi samajavI. joke AcAryo ahIM saMskRtamAM kahelAM tamAma saMdhividhAnane nirdeza kare che paNa A vAkyane artha tene zabda pramANe levAno nathI paNa moghama levAnuM che. kemake saMskRtamAM , , meM cha vagerenI saMdhi paNa batAvelI che. prAkRtamAM e jAtanI saMdhino saMbhava nathI mATe be padanAM svare pAse pAse AvelA hoya tyAM prAkRta bhASAmAM je saMdhi saMbhavI zake te saMdhinuM vidhAna A sUtra vikalpa kare che. vANI, vAsa-phasI-bhyAsa vi-vyAsa nAmanA RSi hamacaMdranA saMskRta vyAkaraNanuM saMvidhAyaka sUtra 12 6. visamAyAM. virama-Ayavo-viSamatA:-virama tApa. hema. saM. saMdhivi. sUtra 121 raso . draSiro-rUrIzvara:-dadhine Izvara sAmarca, sAkaramacaM-svAsu -svAdavALuM pANI nIcenA zabdo eka ja padarUpa che mATe temAM AvelA svarenI saMdhi thatI nathI vAnagI=pAmavA -paga athavA pAye vara=-vataH-pati kathAo= tyAgo vA-vastrathI dvArA mutA=mulA-mughayA--mugdhA vaDe TArA23/ mukAmudrAI -budha-mugdhA vaDe ?" Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ,, mad+=mahad maTMti-pUjA kare che ||3|rU5| ma+=matta-mati-pUjA kare che bahulane lIdhe kAI kAI padamAM eka padamAM paNa saMdhi thaI jAya che. vAhi+=ADhI-vAhika-kariSyati-karo 1 / 2 / 1 vino viDyo, vIbo-dvitIyaH-bIjo 1521 ahIM batAvelAM A badhAM prathama adhyAyanAM saMskRta sUtreA siddhahemavyAkaraNanAM samajavAM na 3-4 (yu) varNaya astre |||ddA e padamAM ph va pa arta svara~~vijAtIya taMr-Ave te saMdhi thAya nahIM ane e padamAM 3 varSo pachI asva svara-vijAtIya svara-Ave tepaNa saMdhi thAya nahI, 'asva' zabdanI samajUtI A pramANe che--je svarAnI zrva saMjJA na heAya. jemanAM uccanAM sthAno ane uccAraNanA prayatnA ekasarakhAM na hAya tene asva' kahevAya. A mATe jue : 1/1/17 sUtra, H 6 vaNu -- vevize viprayAsora vane DavyavArA:vairi vaga'mAM paNa avakAza nathI vAnikAntavAnuM -vare Aryavanrama A vajra nAmanA AcAryaMne vaMdana karuM chuM sa+jjo-zomate upendra-upedra zeme che nAvahi+tuLo-pramAruiLa:-pranA vaDe lAla 3 vaNa-mu+ra mujhendra:-rAkSase iMdra 35mAnu+gava'tta-'vamAnu paryApta-upamA mATe pUratu nahIM T+3=ora gUDha dar~~hI vA - chI niyama ge. purvIla=puIsa-pRthvIza pR AnA iza. svara nathA paNa sajAtIya che teA A nAma na lAge. OM vadhyu che tethI ahIM 6 veNa pachI vijAtIya A 56-moto nAzanA e padamAM kAra ane karachI kAI paNa svara Ave te| sadhi thatI nathI. kaLei+bAyaMdha=dvidaLe AvavaMto'dravane mavatantyA:-ujharaDA thayA pachI bAMdhatI strInuM, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [ mAvimo+gf= vimo gf-zArakSAma hAnI-ame hamaNuM joIe chIe. ko+rizaM=za macharaDyuM-mo thaye-aho ! Azcarya che. nIcenAM padomAM i, bo AvelA nathI tethI saMdhiniSedha na thAya ? mayagAgA-=adhAtrona--arthane vicAra. svarasya uddhRtte // 8 // 18 // vyaMjana sAthe joDAvalA pUra mAMthI be jana nIkaLI jatAM je svara bAkI rahe tenuM nAma 3 svara. koI paNa svara pachI A kavRtta svara AvyuM hoya te saMdhi thatI nathI. dharUvuM=-dhapurInuM eka krIDAnuM nAma. A udAharaNamAM sAthe Dine 3 maLela hato, pachI nIkaLa jatAM ekalA 3 bAkI rahyo. nitI+gara=nisAgara-nivAra:-caMdra athavA nizAcara:-rAkSasa nisi+Ara=nisira-nizAcara -rAkSasa raLi+=ALiyara-2nI:-caMdra athavA jJanIvara;-rAkSasa A traNe udAharaNomAM jara ka varanI ara thavAthI e uddatta svara che. may+mataM madhuraM-manunavat manuSyapaNuM kaI kaI udAharaNama A niyama vikalpa lAge che. kumAro, phugmagAra-kumAra-kuMbhAra musI, surariso-pupuruSa-puruSa koI koI ThekANa vara pachI udavRtta svara Ave to paNa samAsamAM be padamAM saMdhi thaI ja jAya che. sA, sAgALo-sA tavana -sa tavAhana rAja cama (vana gAma -catra - akranAka be nAmone samAsa thayA pachI e judAM judAM nAma nathI rahetAM paNa be nAmanuM eka pada ja thaI jAya che ane saMdhinuM vidhAna prAkRta bhASAmAM be padomAM ja kareluM che eTale samAsamAM saMdhi na thavI joIe. tema chatAM-idharDa, nitA vagere zabdomAM A niyamathI saMdhine dhi karelA che. tethI ema samajavuM joIe ke jyAM be nAmone samAsa thaI eka pada thayuM hoya tyAM paNa be nAmamAM bhinapadapaNuM che. bhinnapadapaNuM samajIe to ja A niyama lAgu paDe. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tyaadeH||8||19|| kriyApadane lAgelA ti vagere pratyayonA svara pachI koI paNa svara Ave te be padamAM paNa saMdhi thatI nathI. TopharsTaTTa=o phuda-ahIM thAya che. mavatimavati phuduM-ahIM thAya che. hu tAro, kaI paNa svara para AveluM hoya to enI pUrvanA svane lepa thaI jAya che. nimAruM =tima+phaeNsa-simalA-triDhazerA:-devane Iza-Idra nisAsa+jJAna=nIsAsU+sAsA=nIsAsUsAtA-ni:zvAsocchavAsa-ni:zvAsa ane uzvAsa satyavyanA drArA zabdanA aMtya vyaMjanane lepa thaI jAya che. nA-cAvatuM-jyAM sudhI tAva-tAgrata-tyAM sudhI nasa, naso-cAr~thaza tama, tamotama-aMdhakAra g, gabbo--ma-janma jyAre samAsa heya tyAre judAM judAM padarupa vAkyanI apekSAe bhinna bhinna pado che ane samAsa thaIne eka padarUpa banelA samAsavALA nAmane lAgelI vibhaktinI apekSAe eka pada che. jyAre vAkathanI apekSA rAkhIe tyAre vyaMjana aMte Ave che ane vibhaktinI apekSA rAkhIe tyAre vyaMjana aMte na Ave. jyAM vyaMjana aMte hoya tyAM A niyamathI lepa thAya ane jyAM vyaMjana a te na mAnIe tyAM A niyamathI lepa na thAya. kamala -ahIM vAkyanI apekSAe sat nA ne lepa thaI gayo te samajavuM thayuM. samarahU-sAro bhikSu etavALA-ahI vAkyanI apekSAe metAnA ne lopa thaI gayo te mAAnA gAze. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aTama adhyAya-prathama yAda [ 11 sajhana-sajhana -ahIM sajhanane lAgelI vibhaktinI apekSAe sat ne Tu cheDe nathI tethI TU ne ? thaI jatAM sanari-rUpa thayuM. saLa-sajajana. ta+TLA ahIM paNa vibhaktinI apekSAe tadna ne TU aMtya vyaMjana rUpa nathI tethI A sutra dvArA lepa ne ke tene taLa: rUpa gayuM. te tenA guNo. na zradaudoH // 8 // 1 // 12 // zrata ane 3 zabdanA anya vyaMjanano lepa na thAya. +[i -ddhita6-ra-=saddhadazaMkara lI baddhA-ahIM TU ne lepane thAya. zra+dhA=zraddhA-ghAsatA-ddhA zraddhA ++tamu=3++==Ama, athavA kA-UgeluM 3+natama==+nayaM==naya-unnata. A udAharaNamAM - kAyama che paNa saMdhi thavAthI ne nU thayela che, saMdhi na thAya tyAre rUTUna rUpa thaI zake. saMdhinuM sUtra 131 siddhahema vyA. ni-ro va zarUA. nira ane TunA anya vyajanane lepa vikalpa thAya. niH +sa-ni+HdR nirasadaM, noraDuM-narasaMhamadIluM paDI gayeluM 3 -TurU = rasa, dU-muslaTTana sahI zakAya evo kulino=vimo, bina-vitA:-du:khita. svare sattAtha TAkA batan zabda, nira zabda, 36 zabda pachI svara Avyo hoya to anya vyaMjanano lepa thato nathI. mantA+mA=rA-tarapa-antarAmA-aMtarAtmA nikamatara=nirantaraH-niraMtara nirva =nirava-niravazeSamu-bAkI nahIM vuM-pUruM gurUttara guttara-duruttarama-UtaratAM du:kha paDe evuM athavA javAba na ApI zakAya evuM hunnaro turavA-va -du:khe praveza karI zakAya e-De. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana koI koI ThekANe bahulaMne lIdhe antara zabda pachI svara Ave te lepa thaI jAya che. ta+rvAra-maMtaravara=avara-37gvari-vacce-upara. striyAm Ad avidyutaH // 8 // 1 // 15 // strIliMgI nAmane cheDe AvelA 25tya vyaMjanane lepa thato nathI paNa mA thaI jAya che, mAtra eka vis zabdamAM A niyama na lAge. sariNI-sarita-nadI pAkiajhA-pratiSata-paDavo saMpa--sa padA-saMpatti bahulane lIdhe mA ne badale phuvachUTatara evo ya paNa bolAya che eTale A ja vara jevo bolAya che. (cA, cala vagere zabdanA ca nI peThe cekhA vyaMjana jevo nahIM.). vijJa-viju-vIja-vIjaLI. A sUtramAM A zabdane niSedha kare che. ethI vinugA rUpa na thAya. rorA // 8 // 1 // 16 // strIliMgI kArAMta zabdanA cheDAnA rane na thAya paNa rA thAya che. nirA-ra-vANI purA-dhu-dhasaruM pu-pura-pura-nagara kSudho hA // 8 / 1 / 17 / / sudhe zabdanA anya janatA ghane thAya che. phullo-sudha-bhUkha sa skatamAM sudhA zabda paNa che tenuM paNa 44 35 thaI zake che Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya prathama-pAda zaradAdeH at // 8 // 1 // 18 // kAra vagere zabdonA aMtya vyaMjanane ma thAya che. saro-zarU-zarada Rtu. mitro-miSa-vaidya. triAkRSi sa 82 risa ane prAram zabdanA aMtya vyaMjanane ya thaI jAya che, dhi-hilA-dizA prA-vArasocomAsuM marAThI mAM-vArasa saMskRtamAM pracalita vizA zabdanuM rUpa paNa vimA thAya che. gAyu-gasarasa vA TAramAM vAyu ane sasaras zabdone aMtya vyaMjana 6 vikalpa bolAya che. vAraso athavA DhI-Dha -lAMbA AyuSyavALA 3chalA athavA macharA-vara:-asarA kakubhaH haH // 8 // 1 // 21 // ma zabdanA mane zuM thAya che. hR+== dizA dhanuSaH vA // 8 // 1 // 22 // dhanu zabdane aMtya vyaMjanane 6 vikalpa thAya che. dhanurdhay =ghaNuduM athavA gha-dhanuNa manusvIrA zararUA. zabdane aMte AvelA mune anusvAra thAya che. gaDha-gaDham naruM asthi ve vA-vastram ati, prekSaa va-pANI che athavA pANIne je vache-vRkSa-vRkSa che ! vache che-vRkSa chelaa-vRkSane je ri-niri6-riri che . zire -f pla-girine je. bahula adhikArane lIdhe koIka prayogomAM aMtamAM zuM na Avelo hoya to paNa anusvAra thaI jAya che. vaLafmanuM vana-vanamAM, ahIM meM aMtamAM nathI te paNa anusvAra thayela che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vA svare mazca // 8 // 24 // aMtya makAra pachI svara Ave to anusvAra vikalpa thAya che ane anusvAra na thAya tyAre mane - kAyama rahe che paNa 11mA sUtrathI kune lepa tha nathI. usabhaM ajiaM ca vaMde athavA usabhamajiaM ca vaMda-RSabham ajittaM ca vande RSabhadeva ane ajitanAthane vAMduM chuM. bahulanA niyamane lIdhe keTalAka prayogomAM cheDe AvelA 6 sivAyanA bIjA vyaMjanAne paNa anusvAra thAya che. sarva sAkSAtra sAkSAta | = thatuM je | tuM tat te . vImu vizva cAre bAjue ! dhiruM pRtha juduM | sabsa sa sAruM che rUduM madha viyega, zIdhra, sAmI va, lAbha hRdaya sAdhava , , jue, hArArU | maraca-gAjahemu-zrAdunuM Alepa mATe. A udAharaNamAM 6 nA 1 ne lepa thayelo lAge che (?) Ga-ba-Na-no vyaJjane / / 8 / 1 / 25 / / , , , je pachI koI paNa raMjana arthe hoya te ? ga La ne thAne anusvAra thAya che. -uta-pa7i -pAMta, hAra paraMmuddo - rAmua:-parA mu-samukha nahI -daMDa-jevu:- paheravAne kAra saMcha-Ana--lAMchane -$muda-:- muMvALo - iTA-ukA na-saMDyA -saMdhyA--saMdhyA-sAMja vikSo-va:-vidhyAcala vakrAdau antaH / / 8 / 1 / 26 / / vakra vagere aneka zabdomAM prayogAnusAre keka zabdamAM AvelA pahelA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuji-Adama acAya prathama-pAda [5 ravara upara anusvAra thaI jAya che. koIka zabdamAM bIjA svara upara anusvAra thaI jAya che. koIka zabdamAM trIjA svara upara anuvAra thaI jAya che. pahelA svara upara-vaM--vAMkuM tAM-trAMsuM (triannakU-traNa khUNAvALuM) aNu-ga-AMsu maMtra - dADhImUcha ji-gucchama-gu muMDhA-TU-mUDa-mAthuM paM- -pharazI-eka hathiyAra vedha graMdana- sAMkaDuM voka-vera:-kaMkoDuM suparuM-mamu-kuMpaLa-kaLI haMsarga-na-darzana viDio -tRtri:-vIMchI TI-STi -ekavAra vidhyAnAra pazu maMgA-nIrvA:-maNujhara-ja galI moTo bilADe bIja svara para-vayaMse-vacahya:-samAna vaya mitra na-Anava manavALo-sacetana masiLI-1nazvi-mALI-sacetana maivirAmana:zi- maNazIla nAmanI eka dhAtu 14mI-prativRta-paDado-paDagho trIjA svara para- ra-ra-upara LavaMtaruM, aramurya-atimuzamU-ve banAvavAnuM lAkaDuM koI ThekANe aMdapUti mATe paNa anusvAra thaI jAya che. jema ke rahR--jan ---suvarNa-deva, nAgakumAra, suvarNakumAra jaina AgamanI stutine ujavaravahIvara' sUtranuM eka caraNa) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana je zabdamAM upara anusvAra jaNAvela che te zabdamAM paNa bahulaM adhikArathI kyAMya kyAMya anusvAra thato nathI. nirdI-STi -eka vAra vavAnArI majhAre -mArgAra -maNujhara-moTo jaMgalI bilADI maLasie, maLA" nAdu prAkRta, nAriyA (f)-mana:ziza-mazila ' nAmanI eka dhAtu garUkuttAM-gatimukya banAvavA mATenuM lAkaDuM. ktvA-syAdeH Na-svoH vA // 8 // 1 // 27 // varavA pratyayane badale prAkRtamAM 3La ke varALa vagere rUpe vaparAya che. evA rUpona na upara anusvAra vikalpa thAya che. vavI- , -trA-karIne rAumA, vADA-trI-karIne tathA vyAri vibhaktanA pratyayama je na vALA " vALA eTale sakArAMta na vALA ja paNa nA, huM vagere vALA nahIM) pratyayI Ave che tenA upara ane je suvALA pratyayo Ave che te pratyayonA upara anusvAra vikalpa thAya che. -ao, vA -vaLa-vRkSa vaDe su-vaccheluM, vacheTu-va-vRkSamAM rama-vA-karIne-ahIM pharavA to che paNa tenuM navALuM rUpa nathI. saLi-ahIM sthAdi vibhaktine no che paNa nakArAMta ja nathI tethI rika ane mALo e bane rUpimAM anusvAra na thAya. viMzatyAdeH luk // 8 // 1 // 28 // viMzati vagere zabdomAM anusvArane lepa thaI jAya. -fzata:-vIza tA-airAtU-trIza sa-saMta-saMsArayukta sAro- 2 -saM2kAra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17 laghutti-aSTama adhyAya-prathama yAda mAMsAdeH vA // 8 / 1 / 29 // vAMsa vagere zabdomAM AvelA anusvArano lepa vikapa thAya che. sAsaM, maMsa-mAMsamU-bhASAbhAM mAMsa athavA mAsa mosAya che. mAsalaM, maMsalaM-mAMsalam-puSTa kAsaM, kaMsaM-kAsyam-su pAsU, paMsU-pAMsuH-dhUNa kaha kaha-katham-vI rIta bheva-avam-mema nUNa, nUNaM-nUnam-nizcita iANi, iANi dAnIma-humaNA, mAsa dANi, dANi ki karemi. kiM karemi-kiM karomi- zu ? samuhaM, saMmuhaM-saMmukham sAme kesuaM, kisuaM-kiMzukam-zi -bhuu-maapre| sIho, siMgho-siha:-siMha vagere varge antyo vA // 8 // 1 // 30 // varganA akSaranI pUrvenA anusvAranA sthAne vargane pAMcame akSara vikalpa aya che. ka -paMko, pttko-pngkH-54-||2| saMkho, saGkho-zaGkha:aMgaNaM, aGgaNaM-aGgaNam-mAMgA laMghaNaM, lavaNaM-laGghanam-sAMdha ca varga -kaMcuo, kamcuo-kacukaH-5DeravAnI ra laMchaNaM, lanchaNa-lAJchanam-air aMjiyaM, ajiyaM-aktam saMjhA, saJjhA-sandhyA-sayA-Air bha-2 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Ta varga -jaMdagI, jaao -iTa-kAMTe 3yA, 3 -3%8-utkaMThA jaM, khuM- t kusita vaMDhA, lo-gaH:-sAMDha ta vaga -saMtara, antara-zatara-AMtaruM vaMtho, vacce-vAda-musAphara-pravAsI caMdo, co-vada-cAMde-caMdramAM vaMdhavo. vadhavo-rAghava -dha -bhAI pa vaga -jaMparU, -ute--kaMpe che vaMjaTTa, vara-vati-vaLe che-jAya che 8417ddA vaDhavo, vaLyo jaa:-kadaMbanuM jhADa gAmo, bAramo-bArama:-AraMbha-zarUAta saMsa-saMraca-sAMsa-saMzaya saMra-saMdarati-saMhAra kare che. A be udAharaNomAM varganA akSarathI pahelAM anusvAra nathI paNa sa ane dunI pUrve che. te ane svarganA akSaro nathI tethI A niyama na lAge. keTalAka vaiyAkaraNo A niyamane nitya mAne che eTale emane mate anusvArane badale pAMcame akSara ja vaparAya. zabdanA liMga viSe prAvRT-zarada-taraNayaH puMsi // 8 // 1 // 31 // vA, ane saraLa zabdo prAkRtamAM puMliMgamAM vaparAya che. vAraso pravR-varSARtu. saro zaTU-zaradaRtu gesa saraLa-meSaH taLi:-A sUrya saMskRta bhASAmAM taLi zabada puliMgamAM vaparAya che ane strIliMgamAM paNa vaparAya che. tyAre A niyama pramANe prAkRta bhASAmAM taraLi zabdane puliMgamAM ja vAparavo evA ekkasa niyama mATe A mUtramAM saraLa zabdane paNa lIdhe che Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama ayAya-prathama yAda [19 -Na mahAma-zira-namaH 8NArUA. hAlana, sis ane namaN zabdo sivAya bAkInA kArAMta ane nakArAMta zabdone puliMgamAM vAparavA. sakArAMta-naso carAvaza vaya--dUdha, pANI tamatama-aMdhakAra te tena-teja ro-varasUM-chAtI nakArAMta-na-ma-garama7 janma namo-narmana hAsya ma-marma-marmasthAna dA-rAmana-mALA fsaraM-zira -zira, mAthuM naduMnama:-AkAza A traNe zabdone sUtramAM vajelA che tethI 5 liMgamAM na thayA. bahulane lIdhe keTalAka sakArAMta ane nakArAMta zabdo napuMsakaliMgamAM paNa dekhAya che. sakArAMta-se-:-zreya-kalyANa varya -vanaM:-vacana kumakumana -phUla athavA sAruM mana nakArAMta-sanna zarmanuM sukha khe carmana cAmaDuM vA akSyartha-vacanAdyAH // 8 // 1 // 33 // mali zabda ane AMkhanA paryAyavAcI zabdo prAkRtamAM puliMgamAM vikalpa vAparavAnA che tathA vacana vagere zabdo prAkRtamAM puliMgamAM vika9pe vAparavAnA che. puliMga strIliMga napuMsaka mena kacchI levA pachI 1 3chIchuM maLa mULa zabda mati AMkha athavA AMkha cADhi gaNamAM zabdane pATha hevAthI 8/1/35mA sUtrane niyama pramANe gali zabda strIliMgamAM paNa vaparAya che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana puliMga cakkhU napu saka cakkhUI nayaNAI loaNAI nayaNA loaNA cakSu Si bhUNa za6 cakSusU-yakSa nayanAni bhUNa 76 nayana-nena locanAni bhUNa za6 locana-dAyana chaMdo vacanAdi zabdo vayaNA vayaNAI vacanAni bhUNa za6 vacana-ve] vijjuNA vijjUo vidyutA bhUNa za6 vidyut-4lor : kulo kulam Na chandaH cha mAhappo mAhappaM mAhAtmyam bhAkhAnya dukkhA dukkhAI duHkhAni-du:55 bhAyaNA bhAyaNAI bhAjanAni-mA-mAna sAmaghA vanacAdi sahI che. nettA nettAI netrANi-netrI-vizeSa prAnai pahevAnAM 5i kamalA kamalAI kamalAni-maNa saMskRtanA haima liMgAnuzAsanamAM (zle 26 tathA ra9 punapuMsaka prakaraNa) netra za6 bhane kamala za6 puligamA yane nasamimA matAsA cha. mA? prAkRtamAM paNa ema ja vaparAya. guNAdyAH klIve vA // 8 // 1 // 34 // TLa vagere zabdo prAkRta bhASAmAM napuMsakaliMgamAM vikalpa vAparavA. guNAI, gunnaa-gunnaa:-gunne| devANi, devaa-devaaH-heve| biMdUI, biMduNo-bindavaH- mithe| 2444 / bhI / khaggaM, khaggo-khaiga:-mAM-taravAra maMDalaggaM, maMDalaggo-maNDalAnaH-taravAra kararuhaM, kararuho-kararuhaH-sAyamA lgnaa| nama rukkhAI, rukkhA-vRkSAH-254i, vRkSa yA 55 guNAdi shm| cha. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda vA rUmA ananyAghA; niyAm |zAkhA 7/1/58 tathA pa9nA niyama pramANe mana pratyayavALA zabdo tathA 8/2/154nA niyama pramANe mA pratyayavALA zabdo tathA tti vagere zabda prAkRta bhASAmAM strIli'gamAM vikalpe vAparavA. mar --mesA rimA, esa rimA-garamA-garavAI esA mahimA, esa mahimA-madinA--mahimA mA -mesA niogimA, besa nirugimA-nirhatvam-nila ja paNa elA puttimA, esa vruttimA-dhUrtatvama-dhUrta paNa mAhi vagere zaThThA mesA baMnahIM, eka agatnI-anahi:-aMjali viTTI, vinra-vRSTi:-pITha keTalAka vaiyAkaraNA ema kahe che kepRSTanA viTTa thAya tyAre tene strIliMgamAM ja vAparavA. AMkha chI, ddhikSipadA, padmotratraH-prazna koriyA, corisa -auryam-cArI jhacchI, jjo dakSi:-kUkha varI, pachI-vahi:-bali-niveda niI, ninhI-niSi:-nidhi vilhI, viThThI-vidhi:-vidhi rasI, rI-ramiH-rAza-baLadanI rAza roTI, maMI-pranthi:-gAMTha, pragraMthi [1 A badhA ahi Adi zabdo che. naphA, caTTo--i, narta:-hiMdImAM naDDA gujarAtImAM khADA saMskRtamAM parsa zabdanA puliMga ane strIliMga ema e liMgA che. prAkRtamAM paNa e ja pramANe vAparavAM. mULa sUtramAM je phamA zabda mUkelA che te mA pada vaDe pRthu vagere zabdone dRAve: phaman yA chA5585 vagere sUtro dvArA lAgatA bhAvavAcaka saMskRtanA rUman pratyaya leve| tathA bhAvavAcaka va pratyayanA sthAne prAkRtamAM 58ArA1545 vaparAtA mA pratyaya paNa levA arthAt taMtra vaDe mApathI mana ane mA e banne pratyayA levA. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana keTalAka vaiyAkaraNA ema mAne che ke bhAvavAcaka tyajJa pratyayane sthAne prAkRtamAM vaparAtA rUnA pratyaya je nAmane cheDe AvelA hAya te nAmane nArIjAtimAM ja vAparavuM". 22 ] vAdoH At ||zAr6|| nArIjAtinA vATTu zabdanA atyasvarane prAkRtamAM A thAya che. nAhu+mA=vAdA+=vAhAtre-mAMha varDa-bAMyavaDe hAtha vaDe A. hemacaMdra peAtAnA miyAnacintAna' kezamAM sarakRtamAM pazu mAhA zabda mutranA paryAya tarIke Ape che. muna: vADhu: prave; yo: vAA''-makAMDa, 590 kSeAka. vAmeLA vAhUvAmetara: vAdu;A vAkayamAM vATTu zabda narajAti che tethI cAhA na thayuM. ataH ho vilayAnA cakAra pachI AvelA ane saMskRtanA niyamathI banelA visa`ganA sthAnamAM 277(37) 214 7. sajjata+tro=savato, savvAztro-sarvata:-sarva bAjuthI purata+ko=purato, puro-purataH-AgaLa athavA puramAMthI--nagaramAMthI 365ta+1=gato, zayo-avrata:-AgaLathI maLata+o=maLato, mano-mArgata:-mAgathI athavA pAchaLathI sa MskRtanA vispraMgavALA siddha rUpAne paNa A niyama lAge che-- mavatano=mavato, mano-mavata:--Apane, ApathI athavA Apanu prathamA bahu |mavanta+ko=mavanto-mavattta:-Apa - santa+zo=santo--santa:-satpuruSA athavA vidyamAna puruSA ta+Jo to, vuddo-taH-kathAMthI mavat zabdanAM matto, athavA mo, mayo tathA sat zabdanAM santo vagere rUpA prAkRta bhASAnA niyamathI sadhAtAM nathI paNa saMskRtanA niyama pramANe mataH, mavantaH tathA sat zabdanAM santa: vagere rUpe siddha karI pachI te rUpe)ne A niyama lagADavAnA che, eTale AcAya kahe che ke mayato athavA maLyo, mananto, santo vagere rUpA siddha avasthAnI apekSAe samajavAnAM che Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aTama adhyAya-prathama pAda nir-pratI ota-parI mAlya-sthoH vA // 8 // 1 // 38 // nira pachI mAnya zabda Ave te nine badale A vikalpa belavo ane prati pachI cA dhAtunuM rUpa Ave to vratane vari vikalpa belavo. nimaruM=nAruM, nimajaM-narmA-nirmAlya niH +Aya = mAdhuM, nimansa vaDuM-nirmAca4 vati-nirmAlyane vahe che. 81172 sUtra dvArA sAmAn nuM zoma rUpa sAdhI zakAya che ethI nino mo karavAnuM koI kAraNa jaNAtuM nathI. vrata+ThThA-paTTA, paz-variSTa-pratiSThA prati -mi, vabaM-pratiSThitama-pratiSThita AdeH // 8 // 1 // 39 // A pAnAM nIcenA sabhA satrathI mAMDIne 177mA sUtra sudhInAM sUtromAM je kAMI vidhAna kaheluM che te "AdinA akSaranuM eTale AdinA svara ke vyaMjananuM samajavuM arthAta batAveluM vidhAna AdimAM thAya ema samajavuM. A sUtra adhikArasUtra che, bIjuM kazuM navuM vidhAna karatuM nathI. tyadAdi-avyayAt tatsvarasya luk // 8 // 1 // 40 // yAtri zabda pachI AvelA cAra zabdanA Adi ravarane bahule lepa thAya che tathA cADhi zabdo pachI AvelA avyayanA Adi svarane bahala lepa thAya che tathA avyaya pachI AvelA adhyayanA Adi svarano lepa thAya che tathA avyaya pachI AvelA tyarAtinA Adi svarane lopa thAya che. caDhi pachI caDhAri-mahi+so=aSi, izreNI-gama :- huM A cAdhi pachI avyaya-mana-maitya-samaya, a vaya tra-ame ahIM avyaya pachI avyaya--ga+metha==A, rapha enja-ddhi vAtra-je ahIM. avyaya pachI cAgirUma =gamA, garU mA-ri -je A ,, ,, , -na+gaTuM huM, mahaM-caDhi -je huM. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana padAda apeH vA // 8 // 1 // 41 // . pada pachI AvelA vi avyayanA Adino lepa vikalpa thAya che. taM apitaM pi, tamavi-tadapi-te paNa ki api-kiM pi, kimavi-kimapi zu 59 / keNa avikeNa vi, keNAvi-kena api-AnA paDe 55 kahaM avi-kahaM pi, kahamavi-kathamapi-pI za 5, 6 rIta 59 iteH svarAt tazca dviH // 8 // 1 // 42 // pada pachI AvelA tinA AdinA lepa thaI jAya che. lepa thayA pachI je kRtine takAra svara pachI Avela hoya to te Dabala-bevaDa-thaI jAya che eTale tirnu tti thaI gaya che. kiM iti-kiM ti-kimiti-zume pramANe jaM iti--jaM ti-yaditi- ye prabhArI diTTha iti-diTTati-dRSTamiti-yu se prabhArI na juttaM iti-na jutta ti-na yuktamiti--nayI yuta the prabhArI svara pachI tahA iti-tahatti-tathA iti-te prabhArI jhaT+iti-jha iti-jhatti-jhaTiti-32 pio ! iti=pio tti-he priya ! iti-De priya ! se prabhArI purisA iti=puriso ti-he puruSa ! iti-De puruSa ! me prabhArI ia vinjha-guhA-nilayA) iti vindhya-guhA-nilayAyAH--meM prabhArI narezAna ghara viMdhyAcalanI guphA che evInuM A vAkayamAM ti zabda pada pachI Avela nathI paNa AdimAM che tethI A niyama na lAge. luptaya-ra-va-za-pa-sAM za-pa-sAM dIrghaH // 8 // 1 // 43 // zya, zra, za, zva, zza-sabhAMnA ya, ra, va ? za saupAyA 54ii nA mAhi svarano dIrdha thaI jAya che. ya-pAsai (pazyati-pa+zati)- ye cha kAsavo (kazyapaH-ka+zapa:)-zya5 gotrmaanne| zya5-mahAvIra bhagavAna AvAsayaM (Avazyakam-Ava+zakam)-Avazya: ma athavA na 52 5zanu avazyaka satra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aTama adhyAya-prathama pAda [25 ra-vIsamai (vizrAmyati-vi+zamati)-visAmo se che vosAmo (vizrAma:-vi+zAmaH)-visAmI. mIsaM (mizram-mi-zam)-mizra--me-bhaNA gaye. saMphAso (saMsparza:- saspa+zaH)-sarapaza va-Aso (ashvH-a+sh:)-mshv-ghodde| vIsasai (vizvasiti-vi+zasati)-vizvAsa 42 che. vIsAso (vizvAsaH-vi+zAsa:)-vizvAsa za--dUsAsaNo (duzzAsana:-du+zAsana:)-du:zAsana maNAsilA (manazzilA-mana+zilA)-bharAzi nAmanI dhAtu dhya, pU, rSa, dhva bhane SSa--memAMnA ya, ra, va bhane Sa saupAyA pachI manA Adi svarane dIrgha thAya che. ya-sIsA (ziSyaH-zi SaH)-ziSya pUso (puSya:-pu+Sa:)-puSya nakSatra maNUsI (manuSya:-manu+5:)-manuSya ra--kAsao (karSaka:-ka+Saka:)-DUta vAsA (varSA-va+SA)-pAtu vAse (varSaH-va+Sa:)-15 va-vIsANo (viSvANa:-vi+SANa)-bha-bhAj vImuM (viSvak-viSak)-yAre mAse ---nIsitto (niSSiktaH-ni+Sikta:)-nira ta2 sIyesa sya, stra, se, sva bhane ssa-memAMnA ya, ra, va bhane sopAya pachI Adi svarane dIrgha thAya che. ya-sAsaM (sasyam-sa+sam)-bAsa kAsai (kasyacit-ka+sacit )- nu r-uuse| (utra:-u+sa:)-1295 vIsaMbho (visrambha:-vi+saMbho)-vizvAsa va-vIkAsaro (vikasvara:--vika+sara:-1i4212- visavANA) nIsA (nisva:-ni+sa:)-nidhana sa-nIsaho (nissahaH-ni+sahaH)-thAsa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prazna-koI paNa saMyukta vyaMjanamAMthI eka vyaMjana lepAya to AdimAM nahIM AvelA bAkI rahelA vya janano /2/89 sUtrathI dirbhAva thAya che. ahIM ApelAM udAharaNomAM AdimAM nahIM evo bAkI rahelo saMyukta vyaMjana che. ja chatAM dirbhAva kema na thayo? uttara-8/2/89 sUtrathI dvibhavanI prApti che e to kharuM paNa 8/2/9ra sUtranA niyamathI dIdha svara ane anusvAra pachI AvelA vyaMjanano dibhava thato. nathI" e niSedha kare che mATe kirbhAva thato nathI. ataH samRddhayAdau vA // 8 // 1 // 44 // samRddhi vagere zabdomAM AvelA AdinA akArano vikalpa dIdha thAya che. sAmaDhI, maddha-ddhiH-samRddhi vANidvI, vasiddha-siddhi-prasiddhi-khyAti vAya, vaheM-pramu-pragaTa vADiyA, vaDhavA-prativartI-paDavo vAyutta, patto-muta:-sUtele sikvI, vaNiI-siddhi:-pratisiddhi sAricho, sacchio -sarata:-sarakho-je mALI, marI-manasvI-taritrana-manasvI mAnaMsiLI, mAsiLI-manavinI-manarivanI mAtrA, himA-miyAti-zatru-sAme thanAra ro, varado-da-aMkura vAvAjhU, pavAnU-pravAsI-pravAsa-musAphara. vADiwddha, pagiI -prativadhI -(mULa zabda pratispardhana) harIphAI karanAra A samRddhi vagere zabdono gaNu AkRtigaNe che tethI temAM nIcenA vadhAre zabdo jaNAvelA che tene paNa samAvI levAnA che. gA - sparza na thAya tevo vAra, vara-varakoya--pArakuM pAvathaizvacanama-pravacana vArata-caturanta-cAra cheDAvALuM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aeTa maadhyAya-prathama pAda hine 84 lina zabdamAM lane zuM thayA pachI ne huM thAya che. hina-lina:-DAhyo-catura ao zabdamAM lane na thavAthI tenA ne vA thaye nathI. i: svapnAdau / / 8 / 1146 / / vana vagere zabdamAM AdinA no rU thaI jAya che. fsaviLI, simaLo- -svapna ArSaprAkRtamAM hakAra thatAM-kumaLA ri-vADuM ki-vaita-netara vilia-vyliikmvimaLa-kathanana-vIja muko-vR-daMga-eka jAtanuM vAgha viviLa-paLa -kRpaNa--ka jUsa ttimo-:-uttama nirimaM-marima--marI, maracuM vinaM--dIdheluM vrata zabdamAM jayAre tane na na thAya tyAre bahula adhikArane lIdhe A niyama lAgato nathI. - mU-dIdheluM tevaro-vavatta vizeSa nAma che vi-Ara-ATe vA 847nA va, bannara ane jIra zabdamAM AdinA ane 6 vikalpa thAya che. vi, va4--pAkeluM - marAThImAM-vivAre phALe, ramannAra:-aMgAra LiyuM, bA--nilATa-lalATa-kapALa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana madhyama-katame dvitIyasya // 8 // 1 // 48 // madhyama ane utama zabdamAM bIjA ane ra thAya che. mama-maksimo-madhyama:-majamo, majamuM athavA mAjama-caluM tamo-jamo-ma-keTalAmo saptapaNe vA / / 149 // satA zabdamAM bIjA ane t vikalpa thAya che. chavaLa, chAvaLa-saptaparNa-sAdaDanuM vRkSa mayaTi aiH vA // 8 // 1 // 50 // maya (ArA46 thI 13) pratyayamAM AdinA ne mar3a vikalpa thAya che. viramago, visano-viSamaya -viSamaya dura zabdamAM AdinA ane huM vikalpa thAya che. hIro, dRo, -mahAdeva. A. hemacaMdra pitAnA "mamidhAcintAmaNi" kezamAM "mahAdeva' arthanA ja Tura zabdane dIra zabda paryAya tarIke seMdhe che.-"dAha-sara:" zeSanAmamAhA, vAMka i8. dhvani-viSvacoH uH||8||1||52|| vani ane vizva zabdamAMnA ane 3 thAya che. ghaLa-suLI-a -jhaNajhaNa e avAja vi-vIvuM-vatra-cAre bAju. (anusvAra mATe juo satra 8124) kUtarA arthamAM vaparAtA prAkRta bhASAnA zuLa zabdane saMskRta gunA uparathI sAdhavAno che. e mATe dhanamAM vanA "a"no "gu karavAnI jarUra nathI. saMskRta jana zabdanA to prAkRtamAM sI ane sAthe evAM rUpa thAya che, paNa zuLago rU5 thatuM nathI. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda vandra-khaNDite NA // 8 // 1 // 53 // vandra ane varita zabdomAM nakAra ane kAra sahita AdinA prakArano 3 vikalpa thAya che. vu, vaDhaM- -samUha gao, kizo-areta -khaMDita thaI gayele-kheDe. A sthaLe 2ve evuM pAThAMtara paNa che. je vaDe pATha hoya to gueo ane vare evAM rUpa thAya. AmAM kayo pATha kharo che eno nirNaya prAtanA paMDitoe karavAne che. gavaye vaH // 8 // 1 // 54 // navaya zabdamAM nA e na 3 thAya che. navaya--navayaH (13mA bahuvacana) gAyanA jevuM ja galI prANI prathame pa-thoH vA // 8 // 1 // 55 // prathama zabdanA unA 'mane vikalpa thAya che. nA ane 3 vikape thAya che. ane 1 tathA nA ano ekIsAthe 3 vikalpa thAya che. 13ma-pura, vatRma, putR-kacanama-paheluM jJa putve mamattA dvArA mamiksa vagere zabdomAM jJano na thayA pachI ghanA ne 3 thAya che. afmA-miy-- p--amig: jANakAra satrALa-sannarg-sava|| -sarvajJa:-sarvajJa ya- g- m-9tajJA karelAne jANanA-upakAra nahIM bhUlanAre. zAmaLa-sAmavju-gAmamam[-AjJa-Agamone jANanAre gadiza (mamA:), satrajJo (sarvajJa:) -A zabdomAM jJano na thayo nathI ethI. ane 3 thaye nathI. vaLe (vArU)A zabda samA gaNamAM nathI tethI tenuM pavju rUpa na thAya. je prayogomAM jJane na thayA pachI te no ng dekhAya te prayogane mAmazA gaNamAM samajavA. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana et zayyAdau // 8 // 1157 // zayyAdi zamahAmAM mAhinA anI e yAya. sayyA-sejjA-zayyA-se-5yArI sadyA-sajjA-sejjA sadyA, sadma-nivAsasthAna muMderaM saundaryam-suMdaratA gedu kandukam-meM attha attha atra-maDI mA. hebhanya' pAtAnA 'abhidhAnacintAmaNi' zamAM (matya' sis) kandukanA paryAya tarI genduka 204ne para Ape cha. samau kandukagenduko' // 689 // purAkamma zamnuM Apa prAtabhA purekamma ya ya che. vallI-utkara-paryanta-Azcarya vA // 8158 // vallI, utkara, paryanta, ane Azcarya zomAnI mAhinA mana e vikSye thAya che. vellI, vallI-vallI velarI "valli--vallayau ca vellibat"-za62 nA2. satamA 52 velli zabda che. ukkero, ukkaro utkr:-424| peranto, pajanto pantaH 5 ta che|-tyaa sudhA accheraM, accharia, acchaaraM, accharIa-Azcaryam-sAtha brahmacarye caH // 8 // 1159 // brahmacaya zamAMnA canA ane| e yAra 42vI. bamhacera-brahamacaryam-ananya antar -6mA tanA ane| me 123 / . taH antari // 8 // 16 // anteuraM anta:puram ata:pura-puranI harano bhAga-9vAsa-20nI rANAonuM nivAsasthAna anteArI a-tazvArI-ma.2 52naa| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda 31 kaI kaI prayogamAM ca77nA sanA ane e thato nathI, jemake cantA - sannata gato-vINama-nivesigAnaM-zata:vizamanizitAnA aMtaranA vizvAsamAM AvelA gota madhye tAddazA ghama zabdanA AdinA ane so thAya che. * vagha padma-kamaLa jyAre 8/2/112 satrathI va-ma zabdanuM vaDuma thAya tyAre tUma na hovAthI 53 rUpa thAya eTale A niyama na lAge. namaskAra-paraspare dvitIyasya // 8 // 1 // 62 // namAra ane paraspara zabdamAM bIjA ane zo thAya che. namo nama#Ara-namaskAra varovare vara -paraspara vA apau // 1 // 6 // dhAtunA AdinA ane mo vikalpa thAya che. maLe, voTTa marpati-pe che. Ape che. binna, vasaM mataPopeluM, ApeluM. svapo ut ca // 8 // 1 // 64 // 4 dhAtunA AdinA ane ane 3 vArApharatI thAya che. hova, tuvara vapiti-sue che. nAt punari At Ai vA // 8 // 1 // 65 // tapuna: zabdamAMnA punara zabdanAranA ane mA vika9pe thAya che ane kAra paNa vikape thAya che. thA-ne vaLI, mA-ne DA, va-ne phaLa, na punaH pharI nahI bahula adhikArane lIdhe koI prayogamAM ekalA puna: zabdane paNa A niyama lAge che puLA-punaH-pharIthI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] siddhahemacaMdra zadAnuzAsana vA alAbu-araNye luk // 8 // 1 // 66 // maDhAvuM zabdanA ane zabdanA AdinA no lopa vika9pe thAya che. napusa-lAuM, alAuM alAvu-dUdhI, 4 // lAU, alAU alAbU:-dhI, desI raNaM, araNNaM agnnym-29|| athavA bha295 AraNNa-kuMjaro va vellaMto-AraNya-kuJjara iva vellamAna:-1 lA lAthAnA pahe. Dolato -ahIM "araNya' zabdanI AdimAM nathI mA che tethI A niyama na lAge. A / / 3212 vA avyaya-utkhAtAdau ad AtaH // 8 // 1167 // avyayonA AdinA Ano vikalpa thAya che tathA vavAta vagere zabdomAMnA AdinA mAne ya vikalpa thAya che. .. sadhyaya jaha, jahA yathA-bha taha, tahA tathA-tama ahava, ahavA athvaa-ath1| va, vA vA-4241, vidhe ha, hA hA-bhAzcayaza 4055 mAtAhizamhIukkhaya, ukkhAya utkhAtam-mohe camaro, cAmaro cAmaraH-yAbhara 'camaraH' za62tnA42 kalao, kAlao kaalk:-ge| Thabio, ThAvio sthApita:-2yAsa paridRvio, pariThThAvio pristhaapitH-34|| vidhe saMThavio, saMThAvio saMsthApita:-sArI rAta sthAna payayaM, pAyaya prAkRtam-prAta talaveNTa', tAlaveNTa, talavoNTa, tAlavoNTaM tAlavantam-5 me| maDI // 8 // 1139 // sUtra 62 / vRntanuM voTa thave che. halio, hAlio hAlika:-meDUta narAo, nArAo nArAcaH-pAya Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [33 vA, vAyA vAI-bagalI umaro, kumAra nAra: kumAra "punara:"-zabdaratnAkara apha, vAphara vira:-khAdira-kheranA vRkSamAMthI vA kheranA lAkaDAmAMthI nIpajela keTalAka vaiyAkaraNe rAta Adi zabdomAM grAhmaNa ane pUrvA zabdane paNa samAveza kare che. ghaLo, vALa-grAhmaNa-brAhmaNa gear, gvA-pUrvAhU-pUrva-divasane pUrva bhAga dAvAnaLarUpa "agnine vAcaka vALA ane vaLI ema be zabdo che emAM koI ne haya thayo nathI paNa jAva ane e be zabdo judA ja che. "va-rAvo thanAracAnI"--amarakoza. e ja pramANe varU ane vAdRmAM paNa varu ane pATu e be zabdo judA ja che. AmAM vArUne varU thayo nathI. saMskRta viru: ane vAsuAvA prazaMsA ane prema arthanA sUcaka che. hamauNA sUtra cha26. vA vA maTAza68 saMskRtamAM dhAtune bhAva arthamAM ane kartA sivAya bIjA kArakanA arthamAM pADa18 vagere niyamo vaDe thanuM pratyaya lAge che, te ja pratyayavALA nAmanA AdinA Ane ma vikape thAya che. pavo, vavAdo-aag-pravAha va, vAre-vAra:- prahAra vacaro, vadhAro-kAra-pracAra vAro vayAro praznAra: prakAra judI re-ruDe pakAre. ahIMnA re zabda pavAra (prakAra)nA thare (tatIyA vibhakti) rUpanuM ja rUpAMtara che. vImo, vasthAmAM prastAva -prastAva bahula adhikArane lIdhe rAmo-ra-rAga" ahIM ghaNA prayavALA rAja padamAM A niyama na lAge. mahArASTra mATalA mahArASTra zabdanA AdinA gAkArano ya thAya che. maraduM-mAruM -mahArASTrama-mahArASTra mo -mAra--madurANa-mahArASTra-marAThe hema-3 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAMsAdiSu anusvAre // 8 // 17 // jyAre anusvAra hoya tyAre mAMsAdi zabdanA AdinA no ma karavo. maMsaM-mAMsam-mAMsa paMsu-pAMzuH-dhUma paMsaNo-pAMsana:-64 mAsa kaMsa-kAMsyamkaMsio-kAMsikaH-sAno pArI vaMsio-vAMzika:-vAsaNA gAunAra paMDavo-pANDavaH-pAMDava saMsidvio-sAMsiddhikaH-svalAsita saMjattio-sAMyAtrika:-vaDAmA yAtrA 42naare|. me 2yaNe mAMsatuM mAsa 35 yAya, pAMsunuM pAsu 35 yAya yAM anusvAra na hovAthI A niyama na lAge. juo 8/1/9 zyAmAke mH||8||1171|| zyAmAka zambha mAnI aane| a yAya. sAmao-zyAmAka:-sAmo-sAhArI dhAnya saMta bhASAbhAM zyAmAkanI patanI paryAya zyAmaka za6 . 'abhidhAnacintAmaNi'mA "zyAmAka-zyAmako samau / "- is 4, so. 1176. i. sadAdau vA // 8 // 1 // 72 // sadA mA zamAMnA aane| i vipe thAya che. sai-sayA-sadA-hamezA nisiaro-nisAaro-nizAkara:-yaM mayA nizAcara:-rAkSasa kuppiso-kuppAso-kUrpAsa:-strIsAne chAtI 52 592vAtuM sutarAla 5-yaNI AcArye cA at ca // 8 // 173 // AcArya zamA cAnA Ane i bhane a paa2||2tii thAya che. AcArio-Airio-Aario, Ayariyo-AcArya:-mAyA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRti-aSTama adhyAya-prathama yAda I. styAna-khalvATe // 8 // 174 // savAra ane raNavATa zabdomAM mA ne zuM thAya che TIbaM-zivi, thIjuM sthAna-thINuM-thIjI gayeluM hADo-njiro-vAra -TAliyo-TAlavALe sana upasarga pachI AvelA tyAM dhAtune badale vA dhAtu vaparAya che. (sa. 84/15) eTale saMhAe rU5 sam pUrvakanA sthA dhAtunuM che. A salA rUpane ane sthAna rUpane zabdanI apekSAe koI saMbaMdha nathI. saMlAyaM-sArI rIte thIjI gayeluM-saMsthAna, uH sAsnA-stAvake // 8175 // nAnA ane hA zabdanA AdinA gAnuM 3 uccAraNa karavuM. suSNa sAtA gAya vagere pazuonuM gaLakaMbala juvo-Aga:-stuti karanAra jad vA AsAre / / 176 // AvA zabdamAMnA AdinA mAne vikalpa thAya che. kAro, mAsA-mAsAra -vegavALo varasAda, prasaravuM tathA mitranuM baLa AryAyAM yaH zvazrvAm // 8 // 1177 // mAryA zabdane "sAsU' artha hoya to nA mAne ja thAya che. majhU-gA-sAsu jyAM "sAsu" artha na hoya tyAM sagA prayoga thAya paNa banne prayoga na thAya. ___ed grAhye // 8 // 1178 // grAhya zabdamAMnA mAne gha thAya che. gAM-prAyam-grahaNa karavA yogya dvAre vA // 8 // 179 // dara zabdamAMnA mAne 9 vikalpa thAya che. -Arama-Dero, bAraNuM-DerAtaMbU jyAre tu na thAya tyAre sumAruM, vAra, vAre evAM traNa rUpa thAya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ArSa prayogamAM che ane mAtra vApurA-evA prayogomAM paNa me thAya che. vachejamaeN-vazvAtsa-pAchaLanuM kArya yajJa vAsura--masAlA athavA sahAdhyA: sevApurA -koInI sahAyanI icchA nahIM rAkhanAra deva ane asuro. prAkRtamAM nAma ane teramo evA be prayogo maLe che. emAM nAzi zabda sAthe nAgono saMbaMdha che ane joyi zabda sAthe negone saMbaMdha che Ama A baMne zabda judA judA che tethI niraratra rU5 mATe "nAdikanA Ano i karavAnI jarUra nathI. pArApate ro vA / / 8 / 1180 // vArAvata zabdanA 2 nA vAno me vikape belavo. vA2Avo, vAre-vAre pata: pArevuM __ mAtraTi vA // 8 / 1181 // mAtraH (mAtraDha ISaa 114) pratyayamAMnA mA ne be vikalpa karavo. meriamaa- mitta-metAvamAtrama-ATaluM mAtra bahula adhikArane lIdhe koI sthaLe pratyayarUpa na hoya tevA mAtra zabdanA mAne paNa e belAya che. mogaLAM moganamAtram-bhajana mAtra ud od vA aane // 8 // 1 // 82 // mArka zabdanA AdinA mAne 3 tathA vikalpa belo. sa, rUDhuM, gora, saTUrva-mArTana-ALuM-bhInuM vAsTiAvALa vase-vASattistrAvALa bAraiyati-AMsu 25 pANInA pravAhathI bhInuM kare che. od AlyAM paGktau // 8 / 1 / 83 // jyAre paMkti" arthavALo zAstrI zabda hoya tyAre tenA gaLAne go karavo. morI, sArI-ALa-paMkita jyAre "sakhI" artha hoya tyAre A niyama na lAge. mArI-sakhI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [37 bhASAmAM 'alI' ke 'elI' vahU ema 'alI' tathA 'AlI' ke 'elI' zabda vaparAya che. puruSa mATe 'eye' 'ele' ke 'ayeA' zabda vaparAya che. ahIM paMkita' ae nathI tathA mahetA eLa'nA mA-e rIte bhASAmAM "pati' amAM cAho rAbda vaparAya che '5'kita' athanA Ahi zabda dvArA mAhi-Ahi ema A zabdane sAdhI zakAya che tethI 'sakhI' arthavALA bAjhI' zabda dvArA mohI' padane sAdhavAnI jarUra nathI. dU2 saMcone 580585 saMyukta vyaMjananI pUrvanA dIrdhasvaranA prayAgene anusAre hasvasvara karavA. AnA --tra-sAghram-AMkhe jaiva-tAm--tAMbhu viradRzI--viraddAnti:-virahanA agni ahta-sAmyam--mukha phrA -muniyo-munIndra:-muniomAM indra jeveA tirthaM-tIrthama-tItha nA -guDuTAvAnurUddAvA:-gurunI vAtacItA suLo-TUrna:--cU-cUnA 6-riyo-narendra:-naredra-puruSAmAM iMdra jeve.-rAjA misTio-hencha:-mlecchahalake mANasa viTrizna-thaLa-vazTaDaTekTsanapaTTama-jovAyela ekamAtra stanapaTTa monA 3-ahahadu-adharoSTha:-nIceneA hADa nIjIvanIovrukS--lIlu kamaLa je zabdamAM dIdha svara, saMyukta vyaMjananI pUrve na hoya tyAM A niyama na lAge. trAjJAsuM-bajAram-AkAza saro-phrennaraH--Izvara so-tsatra:-utsava A traNe zabdomAMnA jJa, rUM, OM saMyukta vyaMjananI pUrvamAM AvelA nathI tethI hrasva na thAya. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38] siddhahemaca dra zabdAnuzAsana rU vaNa nA pheraphAra hata parvaH ||AzA dUravar pachI saMyukta vyaMjana Ave teA ne badale jenuM uccAraNa vikalpe karavuM. penka, vaLyuM-vimmu-pi'-piMDA-peTA dhamme N, dhammitjham--dhammimmU-kezapAza-ceTale sepUra, sirra-sindaram-siMdUra-se dUra vendra, nirde-viSNu:--viSNu veda', viTTu -pRSTham pITha grejyuM--vinuM vittvam--khIlu bahula adhikArane lIdhe kAI prayAgamAM A niyama lAgatA nathI. tethI vitAnuM ceMtA na thAya. kiMzuke vA ||8|1|86 // viSNu zabdamAM AdinArU ne ! vikaC/pe mAlavA. jeputraM niputra-viSNusU-ki zuka-kesuDA (anusvAra lepa mATe jue 8 / 1529) miyAm II85875 mirA zabdamAM rU nA i melaveA. merA-mirA-maryAdA pathi-pRthivI-pratizruta-kRSi-vidrA-vimatavejI gar lllzA vaSir, rRcivI, pratizruta, mUSika, daridrA ane nimIta zabdomAM AdinA 6 nA A khelave. vo-vsthA; patha-mA pudde, puDhavI pRthivuM--pRthvI paraMtu, pratiSThata paDacha dA-paDadheA mUtto, mUSi:-mUsA * uMdara " sa'. mULa dhArA mUsau sAdhI zakAya che. phUddI, dUrA daridrA-haLadara hiMdI hatI ke phI marAThI dU vaDheTo-nimIta :--maheDu -kheDu -haraDe bahujju AMbaLu. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [39 keTalAka vaiyAkaraNe riA zabdamAM ne A vikalpa mAne che. rI, sidI-haLadara eka evuM vAkya maLe che ke vaM Aira sirA- (vizeSAvazyaka bhASya saLaMga gAthA 1547. niryukti gAthA 141) vathAnaM jitra zivA- kharekhara, raste batAvIne-A vAkyamAM svataMtra vatha zabda ja che paNa vacana nuM vaMtha thayuM nathI. eTale vacit nAno "' thayela nathI. A paMtha zabda vapana ne samAna atha vALo che. zithila-igude vA // 8 // 189 // Aitri ane zudra zabdamAMnA AdinA ne ca vika9pe thAya che. Dhi, riphaM-zithiru-zithila-DhIluM vasatiruM, vaNakaruM-trasidhira-vadhAre DhIluM putra, caM-mumu-iMgariyuM niramA, nimi evA be prayogo prAkRtamAM maLe che temAM nimAMta zabda uparathI nimA rUpa bane che ane nirmita zabda uparathI nirimamAM rUpa bane che. AthIta e baMne zabdo svataMtra che tethI nirmita nA mi ne mA karavAnI jarUra nathI. tittirau raH // 8 // 19 // tiniri zabadanA rine 2 belavo tiro-tattara-tetara itau taH vAkyAdau // 8 // 1191 // jyAre ti zabda vAkayanI AdimAM hoya tyAre tenA tino tabelo, ta thayA pachI tenA tana lApa thaI jatAM ma rahe che eTale chelle belavo. tra vaMzAvalA-ta kavitAvA-e pramANe chelyA pachI ma visagakusumati vinatakusumAra:athavAvitakusumAra:-e pramANe vikasita thayelAM phulavALuM sarovara athavA e pramANe vikasita thayela kusumazara-kAmadeva jyAM ti zabda vAkyanI AdimAM na hoya tyAM A niyama na lAge. pitro ! utta- de ziva ! ti- he priya' e pramANe-juo 8142 kurisoutta- puruSa! ta- puruSa' e pramANe- , , Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40] siddhahemacaka zabdAnuzAsana niha-siMda-trirAva-virata tyAM zAzA jillA ane hiMda zabdamAM hrasva no dIrgha chuM thAya che tathA trizata zabdama cheDAne tu ane trine rUma e be maLIne tri nA na dIdhI chuM thaI jAya che, tathA viMzati zabdamAM cheDAno ti ane vuiM ne 6 e be maLIne "vinA ne dIrgha thAya che. nadA-nihyA-jIbha. averatA bhASAmAM nAnuM UlaTuM uccAraNa thAya che eTale "killAne badale divA" zabdano prayoga thAya che. vidyA eTale jIbha. sIho, siMda siMha tIlA, raizat-trIza vIsI, viMzati-vIza bahulaM adhikArane lIdhe kaI kaI prayogamAM siMda zabdamAM hava ne dIrgha chuM thato nathI. fkaMTro-sidara:-vizeSa nAma fzaidarA-dirA :- " , raluki niraH / / 8 / 1193 // niH upasargane 6 ne lepa thayA pachI hasva ni ne badale dIrgha nI vaparAya che. nirasati-nI-niSNarati-nI sare che. nizvAsa:-nItAsoni:zvAsa-nisAso jyAM nid nA ne lepa thato nathI tyAM A niyama lAgato nathI. niiyo ni:-nirNaya nirUda-nissAruM vAkuM-niphrAni na-zithila aMge kharI rIte te InAmo ane nirA e banne pragamAM duno lepa te thayela che ja, tethI graMthakAre A udAharaNamAM ema kahevuM joIe ke ahIM suram nA adhikArane lIdhe A niyama lAgato nathI. vi-nyoH ut // 8 // 194 // di zabdanA ne ane te upasarganA ne 3 belavo. fz-6- sunattat-fmAtrA-be mAtrAvALo kumA-drikAti:-brAhmaNa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-prathama pAda duviddo-dvividha:-be prakAranA yurvedo-diveH jenA nAmamAM e reka Ave che te-zramara-bhamarA dila:-e rekhAvALA putrayaLa * dvivacanamU-dvivacana ahula adhikArane lIdhe kAI ThekANe dUi zabdamAM A niyama vikalpe lAge che. 3-3Lo, vikaLo--vimuLa:-khamaNeA-mAravADI-vimaLA yuko, viddho-dvitIyaH-bIjo bahula adhikArane lIdhe kAI prayAgamAM dvi zabdamAM A niyama lAgatA nathI. vijJo-dviga:-brAhmaNuM viJo-diDha:-hAthI [ 41 ahula adhikArane lIdhe TAi prayAgamAM dUi zabdanA ne o paNa thAya che, hovayanaM-dvivacanam-dvivacana ni-zu--- jIma gar-nimannati-nimajjana kare che. numatro-nimanaH-nimagna thayelA ahula adhikArane lIdhe kAI prayAgamAM ni nA ru thatA nathI. niyaGar-niti-nivaDe che. pravattiau ghAAnI pravAsana ane pru zabdamAM AdinA 6 te 3 thAya che. pAvApuo-prAsa:-pravAsI 3. kSa:-zeraDI yudhiSThire vA ||8|1196 // yudhiSThira zabdamAM AdinA rU! 4 vikalpe elave. naDDio, niiTro-yudhiSThira:-yudhiSThira-je kAI yuddha vakhate sthira rahe te athavA pAMDavAne mATe bhAI. ot ca dvidhAH ||8|1|97 // dvidhA zabdanI sAthe dhAtune prayAga heAya te dvidhA nA 6 ne o tathA 3 khelavA. hoddAvinA, suhAjinnA, vivijJapha-vidhAyite-e kakaDA karavAmAM Ave che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hoTsa, duhAmaM, viyaM-vikRtama-be kaTakA kareluM, be prakAre karAyeluM. vidAyaM-yAtamaM-be prakAre gayeluM-A prayogamAM dhAtu sAthe diyA zabdano prAga nathI paNa janma dhAtu sAthe che tethI A niyama na lAge. bahula adhikArane lIdhe koIka prayogamAM ekalA fthI zabdane paNa A niyama lAge che. tu vi to gurava saco-vidhA : zuravadhUtAI-baMne prakAre paNa te devavadhUne sArtha-samUha vA nirjhare nA // 8 // 198 // nijaeNra zabdamAM nira ne ja badale kAra vikalpa belavo. mora, nizA-nira-pANInuM jharaNuM. gavAra zabdanA ane lo thatAM gonnaro proga sAdhI zakAya che, ethI nirNaya dvArA mokSara sAdhavAnI asAdhAraNa jarUra nathI. harItakyAm Ita at // 8 / 1199 // rItI zabdamAM AdinA dIdha kArane belavo. dR dRrItawI haraDe. gata varmI Dhaza0mAM vIra zabdamAM huM ne cA belavo. mArA-mIrA-kAzmIra deza. pAnIyAdiSu it / / 8 / 1 / 101 // vAnI vagere zabdomAM dIrdha ne dUrva 6 bole. LiyuM-vAnIya-pANI atrimaM-zIyam-jaThuM-asatya-ta-satya. mata-asatya. sarita-uparathI rita-rira-I sAdhI zakAya che A zabdamAM bahulanA niyama dvArA no thayo paNa man na thA. niyama-nIvati-jIve che Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -ama ayAya-prathama yAda jiau-jIvatu-vo vilia-vIDitam-RMA pAme kriso-kriiss:-ch| siriso-zirISa:-sa2sAnu A3 dui-dvitIyam-bhA tai-tRtIyam-trI gahiraM-gabhIram-manI2-2-32 upaNi-upanItam-pAse saavtu| ANiaM-AnItam-mANe-jAva' palivi-pradIpitam-praNetu zazita yayedu osiantaM-avasIit- sA pAbhatuM pasia-prasIda-prasanna yA ghi-gRhiitm-abe| resu vmmio-vlmiikH-2||5|| tayANi-tadAnIm-tyAre bahula adhikArane lIdhe keTalAka zabdomAM A niyama nitya lAge che ane kayAMya vikalpa paNa thAya che. nIcenAM nAmamAM A niyama vikalpa lAgela che- pANI, pANi-pANI alI, alia-mA jIai, jiai-ve cha karIso, kariso-cha uvaNIo, uvaNio-pAse sAvalI ut jIrNe / / 8 / 1 / 102 / / jIrNa zamAM hI I nI u thAya che. juNNa-surA-jIrNasurA-bhUnA 3 bahula adhikArane lIdhe kayAMya A niyama lAgato nathI. jiNNe bhoaNamatte-jINe bhojanamAtre-mona mAtra 5yA gayuDAya tyAre.. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] - siddhahemacaMda zabdAnuzAsana kara Ina-vihIne vA zarUA. TTIna zabdamAM ane vina zabdamAM dIdhuM chuM ne dIrdha ja vikalpa thAya che. pho, hULoH -hI-DInatAne sUcavavA sAru paradezI "du jAti mATe paNa hUNa" zabda vaparAya che. vino, vidRLo-viddIna -vizeSa hINe je prayogamAM phrIna zabda sAthe oi na hoya tyAM A niyama na lAge. vaLajharamaraLA-prInagaramaLA - jarA ane maraNa vagaranA-hovA 3noma sUtranI athavA caturvizatistavanI pAMcamI gAthA tIrtha re dazA tIrtha mAM che ke zuM thayA pachI ja dIdhuM chuM ne dIrdha thAya che. tUhaM-tIrtha-nadI ke taLAvane badhe kAMThe-utaravAne ghATa athavA saMsAra rUpa samudrathI utaravA mATe dharmarupa tIrtha tirthaM mAM saMyukta ca ne zuM karavAmAM Avyo nathI tethI dIdhuM mana thayuM. panna -sAra-vimIta-dAdara 820 vadhUpa, AvavuM, vimI, daza ane phrA zabdomAMnA dIdhuM ne ! belavo. saM-IyUSa-tAju dUdha-saMskRtamAM yUSa zabda che. juo mi. vi. ko. 3, zloka 405 samovaDa-mAthA uparanI mALA-mAthA uparanuM choDyuM. "niti jJAna" abhi. ci. kAM. 3, loka 654 va -vimatada-baheDAMnuM jhADa, baheDuM riso-trIsazake, konI jevo risI-phuTaza-e, enI jevo ke AnI je nIDa-pIThe vA // 8 // 1106 // nI ane vaTa zabdomAM dIrgha no vikalpa pa bolo. nirdanAkaeNnI mALo sarakhA nilaya-ghara veDha, vaheM-vI-pIThikA, pITha-peDhalI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda 3 vanA pheraphAra utaH mukulAdiSu at // 8|1|107 // muLajI vagere zabdomAM AdinA 3 ne karaveza. maga-murum-kaLI momuhra:-mukula makara-muddaram-mukura-6 Na-saMskRtamAM macchu zabda che-abhi. ci. makara-maNakuM-muTam-mukuTa-meDa-meDiye haM-du-agara nAmanuM sugaMdhI dravya-padArtha-agarabattI-agaravATa gajurre--turkI -guru-garavI-bhAre athavA gauravavALI nannuTTio, gargAco yudhiSTira!-yudhiSThara sobamayonAryak-sukumArapaNuM-suMvALapa vorDa-nyu-gaLA bahulane lIdhe kAI kAi zabdomAM te A paNa thaI jAya che. vivruta:-viddAo-vi kula-vizeSa dravelu-egaLI gayeluM sa MskRta drA dhAtunuM vi sAthenuM bhUtakRdatavitrAta:-viddAo thAya che tethI vidyuta dvArA vidvAnna rUpa sAdhavAnI zI jarUra ? zabdonA aneka artha che' evI prasiddha mAnyatA che tethI a mATe prAI aDacaNa nahIM Ave. vA uparauM 58AzA 3 zabdamAM te tra vikalpe thAya che. ara, 2-32-upara, [45. gurau ke vA ||8|1|109 // jIrU zabdane jyAre 'svArtha' ane| sUcaka va pratyaya lAge tyAre AdinA 3nA zra vikalpe thAya. mo, zuTubo,--guru:-garavA, gauravavALA, maru muArathaso-garavA gujaradeza jyAM puru zabdane . pratyaya lagADatho na hoya tyAM to sa na thAya. gu--bhAre athavA gauravavALu`. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana iH bhrukuTau / 8 / 1 / 110 // bhrakuTi zamAM mAhinA un| i thAya che. bhiuDI kutti:-maaN-ne| parana mai. puruSe roH // 8 // 1 // 11 // puruSa zamA na utA thAya che. puriso-puruSaH-puruSa parisaM-pauruSama-puruSAtana. IH kSute // 8 / 1 / 112 // kSuta zamA unI I thAya che. chI-kSutam-chI. Ut subhaga-musale vA // 8 // 1 // 113 // subhaga zamA bhane musala zamA u U vikSye thAya che. sUhabo, suhao-subhaga:-su42 mUsalaM, musala-musalam-bhUsaNa-sAMya. anutsAha-utsanne tsa-cche // 8 / 1 / 114 // utsAha bhane utsanna zo sivAyanA mI zamA tsa bhane ccha nI -pUrvanA AdinA 3ne dIrgha thAya che. tsa- Usuo-utsuka:-B Usavo-utsava:-utsava Usitto-utsita;-ayeyI siiyaaye| Usarai-utsarati-yethA sara4 . ccha-Usuo-ucchuka:-uGgatAH zukAH yasmAt saH ucchuka:-yAMthA shu|-54| udyamAM Ave te ucchuka pradeza. Usasai-ucchavasati-yo zvAsale ucchAho-utsAhaH-utsAha ucchanno-utsanna:-nAza pAmelA A baMne udAharaNanA zabda vajelA hovAthI A niyamathI dIrgha na thAya. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuti-aSTama adhyAya-prathama pAka [47 luki duraH vA // 8 / 1 / 115 // Tura upasarganA suno lopa thayA pachI tenA 3ne dIrdhaka vikalpa thAya che. dUsaro, suda-sukSa:-duHkhathI sahI zakAya evo dUmo, kuvo-Turma-asuMdara Duto viro-duHkhathI sahI zakAya evo viraha-A rUpamAM 6 ne lepa thaye nathI tethI A niyama na lAge. vicAra karatAM jaNAze ke yuro phUpamAM te dekhAtuM ja nathI tethI tene lepa nathI thaye ema kema kahevAya ? kharI rIte to bahulama adhikArane lIdhe ahIM A niyama nathI lAgyo. athavA tune s thaI gayela che. __ ot saMyoge // 8 / 1116 // 3 pachI saMyukta baMjana Avyo hoya te 3 no o thAya che. tore-tuka-mukha, marAThI soMs moTuM-guv3-muMDa-muMDe-mastaka voraNa-puraF-sarevara, kamaLa jodimaM-kumipU-jaDatara karelI gharanI bheya volyo-purtama-pustaka pithe ke pothI Dho-zva lebhI, lAlacu- -laMpaTa mocA-putA-motha nAmanI vanaspati-nAgaramotha mojA-putara mudagara-curamuM vagere khAMDavAnI megarI vAra-putram-pudgala-jaDapadArtha-phaLanI aMdarano garbha joDyo--kaDhIyo vora-cutajAtama-vizeSa uta-ce caDeluM. kutUhale vA isvazca // 8 / 1 / 117 // yudaDha zabdamAM kunA 3 mo vikalpa karavo ane so thAya tyAre sUnA ne paNa dUrava vikalpa karo. rokarka, , 36, 3 DhaM dara-kutUhaLa-katRhaLa voka mAM tathA zropha4 mAM mo thayo ane tu ne tu paNa thayA. guhamAM tathA mAM so na thayo, tethI tUne ka ja rahyo. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ad ataH sUkSme vA // 8511118 // sUkrama zabdamAM dIrdha ne 2 vikalpa kare. , sAduM-sama-sUma-sUkSama ArSaprayAgamAM sUkSma ne badale kuduma bolAya che. dukUle vA lazca dviH // 8 / 1 / 119 // Turu zabdamAM dIdhA ne 3 vikalpa karavo ane za thAya tyAre sane bevaDe kara. sumaruM, tujahaM---- -Dagale-paheravAnuM vastra A prayogamAM Turam ne badale suguruM belAya che. IH vA udvyUDhe // 8 / 1 / 120 // kabUDha zabdamAM dIrdha 8 ne dIrgha chuM vikalpa thAya che. 3vIraM, 3 kUTuM-kabUTa-UMcuM ane pahoLuM. u: bhrU-hanUmat-kaNDUya-vAtUle // 8 // 1 // 121 // , dama ane vAsUsa nAmanA tathA ya dhAtunA dIrdha ne dUsva 3 karo. mumaLA-mUM--bhavAM jULamato-numAnaM--hanumAna Duga- -khaMjavALe che vAro-vAtaMtrya -vara-vAyarAno samUha madhuke yA // 8 / 1122 // madhUna zabdamAM dIrdha ne dUrva 3 vikalpa karavo. madurya, madu-madhUma-mahuDAnuM jhADa ke phaLa id-etau nUpure vA // 8 / 1 / 123 // nUpura zabdamAM dIdha ne dUrva 6 ane i vikalpa thAya che. niraM, nevara, nAra-pura-nera-paganuM jhAMjhara-pAye neura raNajhaNe". zrI RSabhadevanuM stavana-zrIyazovijayajI upAdhyAya. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48 laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda ot kUSmANDI-tUNIra-kUpara-sthUla-tAmbUla-guDUcI-mUlye // 8 / 1 / 124 // kUSmANDI. tUNIra, kUpara, sthUla, tAmbUla guicI bhane mUlya sanA hI4 U ne o 123. kohaMDI, kohalI-kUSmANDI-mAnI 31 toNIraM-tUNIram-12 ma2vAnu lAyu koprN-kuuprm-e| thoraM-sthUlam-2) - / bha21-yAra taMbolaM-tAmbUlama-tama galoI-guDUcI-1 athavA gaNAnI ve mollaM-mUlyam-bhUsa, bhAva, bhUsya sthUNA-tUNe vA // 8 / 1 / 125 // dhULa ane sULa zabdanA dIdhuM ne mo vikalpa thAya che. thoNA, thUNA-sthUNA-staMbha-thAMnA toNaM, tUNaM-tUNam-mAthu 8 varNanA pheraphAra RtaH at // 8 / 1 / 126 // zabdamAMnA AdinA tra ne ya thAya che. ghayaM-dhRtam-dhI taNaM-tRNam-7-12, tama-dhAsa kayaM-kRtam-4yu hidA-kiyA vasaho-vRSabha:-maNa mao-bhRgaH-bhRga ghaTo-ghRSTa:-dhaseo duhAiya-dvidhAkRtam 206mAM kRta nA R / i 46 gye| che te bhATe 8 / 1 / 128, kRta shhn| kRpAdi gazubhA 54 cha tathA i I gye| che. the| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana At kRzA-mRduka-mRdutve vA // 81 / 127 // rA, mRdu ane mRduva e zabdonA ane cA vikalpa thAya che. sI, risI- kRzA-dUbaLI mAuM, -mRtyum-ma-kamaLa mArUchyuM, mAra-mRdutva-kamaLapaNuM, mRdupaNuM. mau' thaIne parANe kAma karavA gayo hatoahIM mau'ne kamaLa artha che. it kRpAdau // 8 / 1 / 128 // vA vagere zabdomAM AdinA kada ne rU thaI jAya che. ziva-pa-kRpA f -rathama-hRdaya mirdU-mRda-svAdu rasanA arthamAM ja mRine umaTTa thAya-miTha-ma huM , mIThAI. bIjA arthamAM na thAya. vid---dIThuM -joyeluM viThThI-di:-fSTa-najara sidga -suTasajeluM ' fsaTTa-STi -sajana, jagata vAMTI-da-ekavAra vIyAnArI gAya vagere pichI-pRthva-pRthvI mika-mR:-bhRgu-bRhapati fmo-mu -bhamaro fmAro-mRdvAra-senAnI jhArI-kaLaza-pANInuM vAsaNa fsAro-cAra:-zaNagAra sigADho-ArA-ziyAla vidhA-pRpA-aruci hiMdI-ughana ghusi-ghumRd-caMdana viru-gRDhavi -vRddha kavi-gharaDo kavi samiddhi-samRddhi:-samRddhi-saMpatti -ddhi-ddhi-raSya-saMpatti Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aeTama adhyAyaprathama pAda giddhI-gRddhiH-bolupatA kiso-kRshH-sh-sh-paat| kisANU-kRzAnu:-makina kisarA-kRsarA-bhAyahI kicchaM-kRccham-du:5 tippa -tRptam-tRpta, saMtuSTa kisio-kRSita:-yesA, peDUta nivo-nRpaH-21 kiccA-kRtyA-devasadhA pUrana vagere / kiI-kRti:dhiI-dhRtiH-dhai kivo-kRpaH-samartha kiviNo-kRpaNaH-15 kivANaM-kRpANam-2pAe-ta2vAra viJcuo-vRzcikaH-nI cha vittaM-vRttam-74, sahavAsa, manI gaye, yaritra vittI-vRtti:-patana hia-hRtam-72 vAhitta-vyAhRtam-tyu vihio-bRMhita:-pANu-pahANu visI-sI-*vimAna sAnu sAsana-35-5ma' isI-RSi:-Si viiNho-vitRSNaH-vizeSa tRzzazavANe! athavA tu varanA chihaa-spRhaa-259| sai-sakRt-me pAra ukiTa-utkRSram-3STi nisaMso-nRzaMsa:-dhAtA bahulAdhikArane lIdhe koI zabdamAM AdinA bane 6 thato nathI. riddhI RddhiH-25-2DhImA-* Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pRSThe vA anuttarapade ||8|1|129 // pRSTa zabda jyAre uttarapadamAM na heAya tyAre tenA TM vikalpe karavA. piTTi, paTTI-pRSTham:- pII pipiriviaM - pR pRSTharisthApitam pI 52 sthApelu mahiva- mahipRSTham pRthvInI pIsa yahIM pRSTha zabda uttarapadamA che tathA / ina thayo. 2] masRNa- mRgAGka-mRtyu-zRGga- dhRSTe vA // 8 / 1 / 130 // masRNa, mRgAGka, mRtyu, zaGkha, bhane pRSTa zabdamAM ne i vithAyo masiNaM, masaNaM, - masRNam - vAyu suvANu miako, mayaMko - mRgAGka: -caMdra miccU maccU-mRtyu:- mRtyu DiTTI-mIca siMgaM, saMga - zRGgam - zAgaDa, zikhara fagt, gt-4: 4-415-[Het over dhRSTa-dhAha-nirsa ud tu vagere zabdamAM AdinA ne karavA. uU-Rtu:-Rtu parAmuTThI-parAmRSTa:- bheo parAmarza rela te 987-490-2421 A ||8|1|131 // pauTTo - prakRSTa:- parase, va2sya puhaI - pRthivI - pRthvI pattI-pravRttiH pravRtti pAuso - prAvRda - parasAha bharADI - pAusa DhAM pAo - prAvRtaH - aye bhuI - mRti:-bhara poSaya-pagAra pahuDi - prabhRti-tyArathI sahane, vagere pAhuDaM prAmRtam - prAkRta - leTa parahuA - parabhRtaH - zrI vaDe poSAyesa-prayasa Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhayAya-prathamapAda [53 nihu-nibhRtam-meta viu-vivRtam-nyAre 12thA vaattaaye| viuaM-vivRtam- vipa295 4resa saMvuaM-saMvRtam-sAM / sayabhayukta vuttaMto-vRttAnta:-vRttAMta, samAyA2 nivvua-nitam-thA bhuta yayesa nivvuI-nirvRti:-mokSa buMdaM-vRndam-samUha vRMdAvaNo-vRndAvana;-sAmanu nAma--mathurApana vuTTo-vRddhaH-16-muTThI hiMdI buDhA vuTTI-vRddhiH-vRddhi-pa6I-bahI' mApI me usaho-RSabhaH-5018 muNAla-mRNAlam-bhalanA 6 ujjU-RjuH-sa21 jAmAuo-jAmAtRka:-bhAI maauo-maatRkH-bhaataavaan| mAuA--mAtRkA-252 cyana pore bhUNa varNA bhAuo-bhrAtRka:-ne mAchate piuo-pitRk:-pitaayaa| puhupI-pRthvI- nivRtta-bRndArake vA // 8 / 1 / 132 // nivRtta bhane vRndAraka zomA Rne| u vi48 42vI. nivRtta, niatta-nivRttam-nivRtta-52pArasa- yA parata yeto. vundArayA, vndaarcaa-bRndaarkaaH-he| vRSabhe vA vA // 8 / 1 / 133 // vRghama zabdamAM 25 sAthenA vane eTale AkhA ne 3 vika9pa karavo. usaho, vasaho-vRSabhaH-16 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gauNAntyasya // 8 / 1 / 134 // AkAravALo zabda gauNa hoya-mukhya na hoya-to tene cheDe Avela no 3 karo. mAmaMDasuM-mAtRma -mAtAnuM maMDaLa vika-pitR -piyara-pitAnuM ghara hi dI-pahara mAraM-mAtRmU-mAyaruM, mAtAnuM ghara mAsi-mAtRvaMsamAsI-mAtAnI bahena risiyA-pitRvasA-phoI-pitAnI bena-phaIbA fai-pitRvanam-smazAna-pitRonuM vana pisavapiti yamarAja A badhA zabdomAM RkAravALo mAtR ane pitR zabda gauNa rIte vaparAyela che-mukhya rIte vaparAyela nathI. mAtuH it vA // 8 / 1 / 135 // jyAre mAtR zabda gauNa heAya tyAre tene ane 6 vikape kare. mArU, mArA-mAtA-mArUM koI koI prayogamAM bahulAdhikArane lIdhe mAtR zarada gauNa na hoya te paNa tra6 no rU thaI jAya che. mAnaM- manA-mAtAonuM ud Ud ota mRSi // 8 / 1 / 136 // kRpA zabdamAM bA ne hRsva 3, dIrgha ane yo thaI jAya che. murAvAzo, mUtAvAsa, molAvAma-kRSAvAda- mRSAvAda-khoTuM bolavuM. rU-4ta vRda-di-utha-pR-nAnna dArUnA vRe, vRSTi, pRtha, , ane naz zabdamAM ne kAra ane 3 kAra thaI jAya che. vido, yuda-je-varasele viTTI, gudira -vRDI-varasAda pi, puduM-pUtha-alaga-jUda niraMja, mu-pR-mRdaMga-haraDenA AkAra jevuM vAjuM-laka vagere nattima, naro-pnA-nAtu athavA pautra Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aeTama adhyAya-prathama yAda [55 bA bRhaspatau // 8 / 1 / 138 // bRhaspatti 15mAM Rte| i bhane u viye thAya che. bihapphaI, buhapphaI-bahapphaI- bRhaspatiH- guru, guruvAra, 1725ti. hidImA bIphe id-ed-od vRnte // 8 / 1 / 139 // vRnta zahanA Rne| i, e bhane o yAya . viNTaM, veNTa, voNTa- vRntam- 02, 2, renI nAye 57 // 14 cha te riH kevalasya // 8 / 1140 // je 6 kevaLa svarUpa che -vya jana sAthe joDAyela nathI evA na kara cUI jAya che. riddhI-RddhiH-25, 28, ddhi-saMpatti riccho-RkSa: RNa-Rju-RSabha-Rtu-RSau vA // 8 / 1 / 141 // RNa, Rju, RSabha, Rtu mane RSi zamA Rne ri vipe thAya che. riNaM, aNaM-RNam-heSu, 25 rijjU, ujjU-RjuH- saraNa risaho, usaho-vRSabha: paNa riU, uU-RtuH-2ta-Rtu. kuRtu-20 risI, isI-RSi:-*pi dRzaH vip-Taka-sakaH // 8 / 1 / 142 // dRzu pAtune kvim, Tak bhane sak pratyaya sAyA hoya tyAre dRz dhAtunA RnA riyaI naya che. kvip-srivnnnno-shgvrnn:-s25| 19 vaale| sarirUbo-sahagurUpa:-saramA 35vaale| saribaMdINaM-sahagUbandinAm-sA mahAmAna Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Tak -- sariso- sadRzaH - srme| sakU - sariccho- sadRkSa :- sarame / Tak -- eAriso- etAdezaH -nI ve bhavAriso- bhavArA:-tabhArI deva-yApanI vo jArisA - yAdRza:, tenI leve| tAriso- tAdRza:-tevA, tenI va ke riso- kIdRza: - DonI deva eriso - Iza: - yAnI mevA khAve annAriso- anyAdRzaH - anyanI deva amhAriso- asmAddaza: - bhArAva tumhAriso-- yudhmAdRza: - tArA deva saMskRta bhASAyAM the ki prtyye| che, mAM ne kvipU, Tak, sak nI sAthai pa/1/152 mA sUtrathI vihita karelA che te ja ahIM levAneA che, bIjAne nahI". AdRte DhiH ||8|1|143 // Ahata zahanA R no di tha laya che. Adio - Ahata : - mAharesa, yATesa- yAdayo ariH dRpte || 8|1|144 // hRpta zahanA R| ari tha laya che. dario-dRptaH - abhibhAnI- harSavAno dariasIheNa - dRptasiMhema-abhimAnI siMha vaDe hainA pheraphAra luta ili: klRpta- klR || 8|1|145 // klRpta ne knna zobhAMnA lne| ili thAya che. kilitakusumoyAre-ptakusumopacAreSu maneA subhAyAzabhAM kilitto kapta:- yelu, rayelu kilinno - 1-5378:-0071 dhArAkilinnavattaM - dhArAkalUnnavartma-dhArAthI lii| thayeseo bhArga Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda varNanA pheraphAra eta id vA vedanA-capeTA-devara-kesare // 8 / 1146 // vedanA, capeTA, devara ane kesara samhAnA e no i vi8pe pAya che. viaNA, veaNA-vedanA-vIe-vahanA, pii| caviDA, cveddaa-cpettaa-ypettaa-tbhaaye| athavA sameta viaDacaveDAviNoA-vikaTacapeTAvinodA:-vi4- yAnA vinAhI diaro, devaro-devara:-312, 12 kisaraM, kesara-kesaram-sa2 mahamahiadasaNakisaraM-maghamadhitadazana kezaram-sugadhita itana sa2 mahilA, mahelA-mahilA-strI-41 me 2wat get 21tatra cha bheTale mahelA nuM mahilA pye samayAnu nathA. UH stene vA // 8 // 1 // 147 // stena zamanA e ne| U vipe thAya che. thUNo, thego-stena:-yAra ai nA 32312 ait et // 8 // 1 / 148 // dareka zabadanA AdinA che no kare. selaa-shailaa:-57.3| teloka-trailokyam-trae so erAvaNo-airAvaNaH-gairAvata hAthI kelAso-kailAsa:-khAsa naamn| parvata vejo-vedyaH-vaidha keDhavo-kaiTabha:-Tana nAmanI rAkSasa vehavvaM-vaidhavyam-vaidhavya-vidhavApag-5titipa Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana it saidhanva-zanaizcare // 8 / 1 / 149 // saindhava mate zanaizcara zobhA ai ne| i I 14 che. sindhavaM-saindhavam-siyAsUrA-siva saNiccharo-zanaizvara:-zava-za nevAra sainye vA // 8 // 1 // 150 // sainya 256mA senA meM nei vi85 thAya che. sinnaM, senna-sainyam-sai-4-senA-1142 ___ aiH daityAdau ca / / 8 / 1 / 151 // sainya zabhA pane daitya vagere zahImA ainaai yAya cha. e nA apavAda mATenuM A sUtra che. sainna-sainyam-sainya daicco-daityaH-deya dainna-dainyam-hInatA-garImA aisa aM-aizvaryam--mezvayaM bhairavo-bhairava:-21 vaijavaNo-vaijavana:- gAtranuM nAma daiva-daivatam-devata vaiAlIaM-vainAlIyam-vetAba samadhI pathA vaitAlIya nAmanA 76 vaieso-vaidezaH-videza sAdhA vaieho-vaidehaH- vinA vaidabbho-vaidarbha:-vimanA vaissAgaro-vaizvAnaraH-mani kaiavaM-kaitavam-kaitava---358 vaisAho-auzAkha:--vaizApa mAsa sirN-svorm-strair-2327| bhurANa caitta -caityam-satya Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [ pa nRtya zabdamAM jyAre tya nA tU ane ya nI vacce haiM AvI jAya tyAre A taiyama na lAge, jyAre haiM na Ave tyAre lAge, cekhaM-cetiya-caityam--caitya A prAkRtamAM caitya AkhA zabdane badale zrI khelAya che. zrIyaMta-caityavattvanam--rautyavaMdana gherAvo vALAkh kAra vagere zabdomAM enA r Adeza vikalpe thAya che. vaDara, cara-Dhauram-vera, depa vAto, jAso-hAsa:-kailAsa parvata vAva, yaM-vairava -kairava caMdravikAsI kamaLa vasavaLo, vesavaLo--autranaLa:-kubera vaDyuMpAcaLo, trasaMvAyaLo- vaizampAyana;-e nAmanA RSi varUjiyo, vAoi-vaitAhi : vaitAlika siga, vesimam-Dhauzim-vaizika-kAmazAstra catto, zvetto-caitra:-caitra mAsa padma saive / / 8 / / / / phaiva zabdamAM OM ne ! ane kapha ema vArAphtI thAya che. phendra, phaTana-vaivar bhAgya 356nIcetti gaga gAza, ll gurau ane nIca zabdatA che te zrama thAya che. 5---UMcuM nIcaya-1au:-nIcuA mukhya zabdane 6 lagADavAthI gha zabda ane gADavAthI nIca zabda bane. A baMne rudra ane nIca vAM prayeAga banI jAya che eTale A sUtra banAvavAtI saunuM ujjama ane nausUnuM nIca thAya e khAtara A sUtra banAvelu che. ane nIca zabdane rUpa dvArA ujvayaM ane jarUra nathI tApaNu rUpa ja thAya paNa e sivAya bIju rUpa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Ir dhairye ||8|1|155 // dhairya zabdamAM Ite dI rUM thaI jAya che. dhIraM dhairyam dhairya dhIraM harai visAo - dhairya harati viSAdaH - me dhairya ne barI se che. ataH ad vA anyonya - prakoSTha - Atodya - zirovedanAmanohara - saroruhe - tozca vaH ||8|1|156 // anyonya, prakoSTha, Atoya, zirovedanA, manohara ane saroruha zamhobhAM onA tra vikaTape thaI jAya che. ane jyAre jo nA thAya tyAre roSTha zabdanA tA - tathA Atoya zahanA tane! va urI deve. annunnaM, annannaM- anyo'nyam-anyonya paras52 pavaTTho, pauTTo - prakoSTha :- patha-prazanI niiyene| lAga athavA pahanA hAtha-pAtho AvajjaM, AujjaM - Atodyam-trA, vAdya siroviaNA, siraviaNA - zirovedanA- zizavenA-bhastaunI pIDA manoharaM, maNaharaM - manoharam - bhanaDara saroruhaM, sarara hai- saroruham-taNAvAM aganA maNa Ut socchvAse || 8|1|157 // socchvAsa zabdamA o to hII U tha laya che sUsAso-socchvAsa:- 32vAsa sAthai gavi au - AaH || 8|1|158 // o zabdamAM konAM aru ane bhAtra evAM e uccAraNA thAya che. au - garao-gau:- jaha gauA - gAvaH-58Naho gauA-gAya Aa - gAo - gau: jaha A niyama dvArA te! zonuM navu rUpa ja thAya paNa = zabdane 4 pratyaya lagADavAthI tenuM gaua 35 thAya. ahIM ApekSAM gaeo, gauA 3the| ka pratyayavANA gaua -zabdanAM samavA. harassa esA gAI - harasya eSA gau:- zaMnI yA gAya che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama a yAya-prathama yAda auta ot // 8 / 1 / 159 // zabdanA AdinA sau kArano zarAra thaI jAya che. komuI-kaumudI-aumudI jovvaNaM-yauvanam-yauvana-pAnI kotthuho-kaustubha:-austubha nAmanA / kosaMbI-kauzAmbI-auzanI nagarI koMco-krauJcaH- ya nAmarnu 56 // 25 // bhAya naamne| 564 kosio-kauzika:-dhura ut saundaryAdau // 8 / 1 / 160 // saundarya kore zobhA au n| u thAya . mundaraM, mundariaM-saundaryam-soya / muMjAyaNo-mautrAyana:-vizeSa nAma cha suMDo-zoNDa:-matta-438-bhadha pauvAmA pAsata muddhoaNI- zauddhodani:-zukhAnanA putra-bhagavAna muLe duvArio-dauvArikaH-62pAsa mugaMdhattaNa-sauganthyam-suma pApA pulomI-paulomI-vizeSa nAma suvaNNio-sauvarNika:-senI kaukSeyake vA // 8 // 11161 // kaukSayaka zamAM au n| u viye yAya che. koccheayaM, kuccheayaM-ko kSeyakam- akSImA rahenArI talavAra auH paurAdau ca // 81 / 162 // pora pore zamA bhane kaukSayaka zamA auM no au thA 14 cha... kauccheaya-kokSayakara-3kSimA 29nAtalavAra pauro-aura:-purama:- bhAM-24nAge paurajaNo-paurajana:-puramA 29nA2 bhAsa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara]. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana karavo- #aurava-kuno putra, kuru dezane nivAsI varasAruM- tra-kuzalatA-hoMziyArI vari-raSama-pauruSa sahR-audha-sudhA-cunA-vaDe dhoLela makAna-mahela jarU-4:-gauDadezane vAsI marI-mauri mastaka maf-nauna-mana sAra -sau-nakSatro -aa :- taMtramatanA upAsaka - zaktinA upAsaka Acca gaurave // 8 / 1163 // aurava zabdamAM mane A thAya ane paNa thAya che. RAravuM, T3rarva-navama- gaurava nAvi AvaH // 8 / 1 / 164 // na zabdamAM no sAva thAya che nI-nAva+=navA tai-nAva-hoDI sasvara vyaMjanane pheraphAra et trayodazAdau svarasya sasvaravyaJjanena // 8 / 1 / 165 // trA vagere saMkhyAvAcaka zabdomAM AdinA svarano te ravara pachI Avela svara ane vyaMjananI sAthe eTale trayo ane trayam bhAgane te thaI jAya che. terahR-trayA -tera tevI- ---viMzati- trevIsa sthavira-vicakila-ayaskAre // 8 / 1 / 166 // vira zabdamAM sthavi aMzano the thAya che. vijika zabdamAM vira aMzanora thAya che ane kayAre zabdamAM vayam aMzane 9 thAya che. zero-sthavi- vivRddha versa-vivA-baheDAnuM phUla Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-prathama yAda [13 bahula adhikArane lIdhe koI kaI prayAgamAM vija zabdanuM visaruM rUpa paNa yAya che. bhaI viaillapasUNapujA-vicakilaprasUnapuJjA:-viyasi pupanA TalA, ekAro-ayaskAra:-Tu dhnaare|-su.2. __ vA kadale // 8 / 1 / 167 // kadala zamAM kA azanI 4i5 ke 4 14 cha. kelaM, kayalaM-karalam-gu kelI, kayalI-kadalI-3. vA itaH karNikAre // 8 // 1 // 168 // karNikAra zamA rNikAra azanI vipe paNera yagaya . kaNNero, kaNNiAro-karNikAra:- 412 ayau vA ait // 8 / 1 / 169 / / ayi a-yayane pahale ai 1i8 152 / 5 che. ai ! bIhemi-ayi ! bIhemi-ayi ! bibhemi- are ! huM bhI chu ai ! ummattie ! aghi ummattie- ayi unmattike-bhare 6-mtti| prAkRta bhASAmAM che kArane prayoga thato nathI ema kaheluM che te paNa cina A sUtradhArA karavAthI mAtra A prAgamAM ja che vaparAya che ema A sUtrathI samA . ot pUtara-badara-navamAlikA-navaphalikA-yUgaphale // 8 / 1 / 170 // pUtaranA puutne| po. thAya cha badaranA bdne| bo thAya che navamAlikAnA bhane navaphalikAnA nvn| no ane pUgaphalanA pRgane! po yaI jaya che. poro-pUtara:-pAzInA paare| boraM-badaram- mora nAmanu (hiMdI-bera) borI-badarI-2DItuM vRkSa (nArIti) nomAliA-navamAlikA sarnu nAma nohaliA-nabaphalikA " " popphalaM-pUgaphalam-zakSaNa-sepArI popphalI-pUgaphalI- " tuM 4kSa (nArImati) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana na vA mayUkha-lavaNa-caturguNa-caturtha-caturdaza-caturvAra-sukumAra-kutUhala udUkhala-ulUkhale // 8 // 11171 // mayUkha nA myuune| mo, lavaNanA lbne| lo, caturguNa, caturtha, caturdaza, caturvAra yAra zahanA cturne| co, sukumAramA sukuno so, kutUhalanA kutuune| ko ane ukhalabha uduun| o tathA unkhalabhAM unnA o 1i8 yAya che. moho, maUho-mayUkha:- 7i295 loNaM, lavaNaM-lavaNam-sU-sava-bhI cogguNo, cuggunno-cturgunn:-yaagnne| cotthI, cuttho-cturthH-yothe| cotthI, cautthI-caturthI- yotha'-(nAAMti) yo timi coddaha, cauddaha-caturdaza-yo / codasI, cuddsii-cturdshii-yo:| ( na ti ) covvAro, cauvvAro-caturvAra:-yAra pAra somAlo, sukumAlo-mukumAra:-suvANI, subhAra kohalla, kouhalla-kutUhalam-tUsa taha manne kohaliye-tathA manye kutUhalika !-De utaravi ! ! tama bhAnu chu ohalo, uUhalo-udUkhalam-mAMgiye okkhala, ulhala-ulUhalam- " mayUranA arthamAM saMskRtamAM mora zabda che ane mayUra zabda paNa che e zabdo svataMtra- judA judA che tethI kapUrane mora thayo ema na samajavuM. ava-apa-ute // 8 // 1 // 172 // sava ane 31 upasargane badale ane vika95 arthavALA vAta nipAtane badale o piye thAya che. ava-oarai, avayarai-avatarati-patare cha, lAtare che. oAso, avayAso-avakAza:-aza apa-osarai, avasarai-apasarati-5sare cha, paach| cha osAria, avasA ria-apasAritam-pAchu 4Ava uta-o vaNaM, ua varNa-uta vanam -24 / vana cha hai ? o ghaNo, ua ghaNo uta ghn:-|| 12sA cha ? Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-zrama pAda bahulane lIdhe keI kAI pratyeAgamAM A niyama lAgatA nathI, vayaM-kaLataC-jANelu Javaso-gavAna:-apazabda 34 ravI ?--ta raviH ?-A sUrya che ke ? hata 6 upe aaaaaaaa 31 zabdanA ne dI ane ae vikalpe thaI jAya che. tiyaM, motima, vasima-vasitama- upahAsa jJAo, moDyA, vallAo bAdhyAyaH-upAdhyAya mAso, zrotrAno, vAso, upavAsa:-upavAsa namaH nine / 8 / / 7 / / niSA zabdanA miSa nA '' aMzane kama thaI jAya che. niSa-1+rUSa-1+3ma=bhuma=bhukhaLo, jaLo=fnavaLa:--beThelA prAvane anu-ba aai / 7 / / prAcaraLa zabdanA prAcatA mAva aMzaneA kaMmmu ane 3 evAM e rUpe vikalpe thaI jAya che. q=x+Ava=pra+nu=paMtu=vaMturanaM=nnAvaranam-pAgaraNa, ADhavA-pAtharavAnuM prA=tra+gAva=tra+gA3=13=132=TMvAm [ kRSa 33 svarAd asaMyuktasya anAdeH || 8|1|176 || 81544mA sUtrathI laine 815175 mUtrA sudhInAM sUtro dvArA 7, A, rU, rUM, 3, 4, 6, 6, nai, ko, sau e bavAnA pherArA anukrame batAvelA che have 814177mA sUtrathI TheTha AkhA pAda sudhI asaMyukta vyaMjananA pherAza atAvavAnA che tenI mucanA A 8415176mAM mUtra dvArA AcAya Ape che. 8515176muM sUtra koI khAsa vidhAna karatuM nathI paNa e ema sUcave che ke, 8515177 sUtrathI laine je kaMI vidhAna karavAmAM AvanAra che te, svara pachI AvelA asa yukta ane AdimAM nahI rahelA evA vyaMjanane lAgu paDe che' ema samajavAnuM che eTale A sUtra A pAdanA cheDA sudhI pahoMce evu adhikAra sUtra che. hema-5 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemaca dra zabdAnuzAsana -1-2-na-1-3-1-ca-vAM kAryo jIj|ArchA AdimAM nahI AvelA ane asa yukta tathA svarathI pachI AvelA, , haiM, 6. na, ta, haiM, 5, 6 ane vA prAya: leApa thaI jAya che. -tistyacaro-tIthA:-tItha karanAra-jaina tIrthaMkara chooTo:-leka 3] sacaDha-zaTam-chakaDA, zakaTa-gADuM T--nakonaTM:-na+ga-gati na karI zake evuM parvata vagere nAM nagaraC-tera, nagara, (cAMpAnera vagere) mayaMo--mRdu:-mRganA nizAnavALe-caMdra ~~~ sarphezI-iMdrANI cAho-praha:-vALane pakaDavA ~~ carca-natama-rajata-rUpu vayAyarUM-tranAti:-prajApati-brahmA, athavA prajAne pati no-na:-gAjanAra-hAthI ta---- vicALe vitAna--vistAra rasAya-sAtam-rasAtaLa--pRthvInuM taLiyuM --pAtALa bhASAmAM 'sAtALa' nardayati:ti, sAdhu jogI jatine vera' -- gayA~AtA-gadA maLo-manaH-madana-kAmadeva va--2 fig:-fg-zatru yujharano---puruSa:-sArA puruSa ca-cA-cAg:-dayALu dayAvALA nayanaM-nayanamu-te-AMkha-A zabdamAM yanA leA pa thayA pachI bAkI rahelA 'neA ya thayela che. vibolo-viyoga-viyeAga-judA paDavu, .. hAyanuM-hAthama-lAvaNya viddo-viputra:- vizudha-deva athavA paMDita vayAhA14vAna:-vaDavAnaLa agni-samudramAM rahenArA agni. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [ 67 ahIM vanA lepanA udAharaNamAM AcArya vivudha zabda dvArA vanuM udAharaNa Ape che, ethI ema sajavAnuM che ke prAkRta bhASAmAM stra ane va ne ekasarakhA samajavAmAM Ave che. saMskRtamAM paNa vAyarekSyam eTale va ane ghanI ekatA che. evo vicAra prasiddha che. satramAM prAya: zabda mUkavAthI AcArya evuM jaNAve che ke, je zabdamAMnA , , , vagerene lepa karavAthI zabdano artha barAbara samajAya nahIM tayA artha aMge bhrama Ubho thAya evuM jyAM jaNAya tyAM tathA je zabdo vizeSanAmarUpa hoya te zabdomAM ja ra vagerene lopa na kare eTale A niyama na lagADavo. jemake - (1) gurUpunarmu-aho kurakuma thaI jAya to zabdano artha samajI zakAto nathI. (2) prayAgara-ahIM vAyagarva thavAthI vicAra zabda vaDe vrayAne artha nIkaLato nathI. (3) sunavaNI-mukAta:-buddha bhagavAna. ahIM no lepa thAya to sumamAM rUpa thAya. ema thavAthI yukavo zabda buddha bhagavAnano artha jaNAvI zake ema nathI. (4) : zabdamAM ane lopa thaI jAya to tethI samaru zabda dvArA "agaranA kASTane artha samajAto nathI. () vAva6 zabdamAM vano lepa thaI jatAM samAva6 rUpa thAya. ane te samAvaM rUpa sAva nA arthane jaNAvI zakatuM nathI. (6) viga mAM jano lepa thavAthI vALuM rUpa thAya ane e vimaLa rU5 agana-paMkho" arthane jaNAvI zakatuM nathI athavA vijhanam eTale "UjaDa sthAna." viganan nuM virALe karavAthI te dvArA "UjaDa sthAna" rU5 artha samajI zakAto nathI. (7) kutAna rUpamAM tane lepa thaI jAya te gumAra proga thAya ane e prayAga sutAra nA mULa arthane jaNAvI zakato nathI. putAramu-sArI tArAvALuM ke sArI AMkhanI kIkIvALuM. (8) viduro zabdamAM vikara rUpa thaI jAya che ane viro rU5 vidura nAmanA arthane jaNAvI zakatuM nathI. vidura e vizeSa nAma che. (5) vAva mAM no lepa thaI jatAM samAva rU5 thaI javAne lIdhe ene artha spaSTa jaNAI zakato nathI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana (10) e ja rIte samavAya:-samavAyonuM samayAtro, ya: vonuM o ane dAnava:tuM DhALyo ke vALaborUpa thatAM te te zabdA peAtAnA mULa ane jaNAvI zakatA nathI, eTale kahevAnA Azaya e che ke je je zabdomAM 652 na vagerene lApa karatAM barAbara artha samajI na zakAya tyAM lepa na thAya, 68 ] nIcenA zabdomAM cala vagere vyaMjanA anusvAra rUpa vyaMjana pachI AvelA che, svara pachI nathI tethI tene lepa na thAya : so-sadara:-bheLaseLa athavA maMtro-zaMkara:-zakara bhagavAna saMgamo--sakrama:-sa gama navaMvaro-nA cara:-rAtre nAre-rAkSasa-te-rAtri dhanano-dhanakAya:-agni vasaMto-dvivaMtapaH-zatrune tapAvanAra puzcaro-pura 12:--iMdra saMvAto-saMvAtaH-meLApa sayamo-saMyamaH-sa jama saMghuDo-vruta:-savaravALA, sayamI sevaro---vara:--zrI abhinaMdana nAmanA ceAthA tI karanA pitAnuM nAma nIcenA zabdomAM TM vagere saMyukta che tethI leApa na thAya: ka -go-ga:-sU [ ----- co- zrca:-pUjanIya Ja--vana-yarcasva tIya-tyAgavA lAyaka ta-gitdhUrtaH-dhUta-luccA T-GAo-kAma:--uddAma-ucca va-vi:-vi-vapra-brAhmaNa ca-cyuM-ccana-vecavA-kharIdAyAgya 6-suna -sarvam-sava-ardhuM -saba kAI kAI yAgamAM saMyukta varNa ne paN leApa thaI naya che-- navo AmAM 2 te vyaja kke anusvAra sAthe sayAga hai!vA chatAMya naiyaro rUpa thaI jAya che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aptama adhyAya-prathama pAda [ nIcenA zabdomAM 64 vagere AdimAM AvelA hevAthI lApa thatA nathI, jemake dAho--A:-kALa vakhata dho-5:-gaMdha coro-caura:-cAra nAro-gAra:-yAra, vyabhicArI mAsa. REAT:-jhADa 2a7-38:-89-2430 pAtra -vAm-pApa vaLo-varna:-varNa A 7 7 1 vagere AdivALAM udAharaNAmAM thatuM udAharaNa ApyuM nathI, kAraNa ke prAkRta bhASAmAM AdimAM ya nuM ga uccAraNa ja thaI jatuM hAvAthI prAkRta bhASAmAM koI pada AdimAM ya vALuM maLaze ja nahI je zabda samAsavALA che tyAM akhaMDa zabda' mAnI levAmAM Ave te jaga zvAna anAdimAM maLaze ane tethI tene lepa paNu thaze. jo samAsanA banne zabdone vibhaktinA kAraNe judAM judAM pade mAnavAmAM rakhAve te haiM vagere padanI AdimAM Avaze tethI A niyamathI lepa nahIM thAya. arthAt vibhaktinI apekSAe bhinna pada hAya che tethI tyAM prayeAgAnusAre leApa paNa karave. jemake -mudAro, mulyo-munnara:-sukhanA karanAra na---gAmitro, thAyamio-Amitta:-Agamane jANakAra ---navaro, nagaro-nacara:-jalacara prANI ta-patrutaro, vasukAro--vadyutara;-dhaNA vadhAre 7. muddo, muddo-yuga:-sArA evA pANInA dhare nIcenA prayAgamAM AdimAM paNa leApa thaI gayA cheH sa 3-4 puna:-te vaLI so a-sa 6-te ane E-vim--cihna, nizAna kAI zabdamAM 6 te jJa paNa thaI jAya che ---vimArgI-pizAstrI-paizAcI bhASA. tA na~ Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zakhadAnuzAsana nIcenA zabdomAM carcAyaa 84447mAM sUtra dvArA "ka" ne "ga" thayela cheH Urd Baa[-ekapaNuM gu- -eka 3mu-samu:-amuka 37-3mu , sAvA-vAva-zrAvaka sAra-gAra-AkAra athavA apavAda-chUTachATa mAri-A:-Aka-kheMcANa jo sutrogara-ovoTUthonAraT:-lekamAM udyota karanArA A pada "caturvizatistava nAmanA jaina sUtramAM AdimAM ja Ave che. A prAkRtamAM bIjuM paNa evuM thaI jAya che ke jenuM vidhAna karyuM ja nathI hatuM, jemake - mA -bAnyUnat--saMkoca-A prayogamAM 2 ne ra thaI gayo che. yamunA-cAmuNDA-kAmuka-atimuktake maH anunAsikazca // 8 / 1 / 178 // yamunA, cAmu, mujha ane garimuja zabdamAM ma no lepa thaI jAya che ne lepa thaI gayA pachI mane pUrva svara anunAsikarUpe belAya che. zaikaLA-munA-yamunA nadI calA-vAsukI-cAmuMDA devI 43-AmukAmI mANasa affkata-gatimukSma-jemAMthI ratha bane tevuM lAkaDAnuM jhADa A badhA prayogomAM meM anunAsikarUpe to jaLavAyela ja che keTaleka sthaLe tanuja mAM A niyama lAgato nathI jemake- muMtaya athavA amuttaryA. juo tAlArA na avarNAt paH // 8 / 1179 // ka varNa pachI 1 Avela hoya to tene lepa thato nathI. sava-45tha-zapatha-sogana sAva-zA:-zrApa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama yAda [7 varaphyu zabdamAM vara ane puSTa e be zabdone samAsa che tethI jyAre vibhaktinI apekSAe eTale judAM judAM padanI apekSAe banne padane judAM mAnavAmAM Ave tyAre purane 1 AdimAM AvI jAya che tethI A niyama dvArA 1nA lepane niSedha thato nathI paNa jyAre vAkayanI apekSAe eTale thayela samAsanI apekSAe varapuTTa zabdane eka ja pada mAnIe to puTTa ne va anAdimAM AvI jAya che tethI tA177 sUtra dvArA 1 ne lepa thaI zake che. arthAta varapuTTa zabdanAM vara3TTa ane varavu ema banne rUpa sAdhI zakAya che. graMthakAre Apela varasaTTo padane eka akhaMDa pada nahI paNa judAM judAM pada samajIne ahIM ghaTAvavAnuM che. judAM judAM pada samajIe to ja puru padane ja AdimAM AvI zake ane ahIM Apela varazno pratiudAharaNa rUpe ghaTI zake. upara jaNAvela rIte mAnIe to paNa eka bIjo vivAda Ubho thAya tema che. te e che ke je puTTa padanA vane AdimAM mAnIe to 81177 sUtra dvArA te vano lopa kevI rIte thAya ? 81177muM sUtra paNa anAdimAM Avela "' ne lopa kare che. eTale A udAharaNa vivAdAspada lAge che eTale kharI rIte 81177 sUtra varapuTTa zabdane lagADI varadR rUpa sAdhavuM ja hoya to vadhuno AdhAra laIne ema mAnavuM joIe ke " punaH' nuM ne 3La" vagere 81177mAM sUtramAM jaNAvelA prayogonI peThe kathAya AdimAM paNa lepa thaI jAya che. ema mAnIe to ja vara3o prayoga sAdhI zakAya. athavA ema samajavuM joIe ke kayAMka varSa pachI AvelA AdinA 1 ne 5 bahulane lIdhe lepa thaI jAya che ane AdimAM 1 vALA evA prayogamAM lepano niSedha karanAra 81179 sUtrano niyama lAgu paDato nathI. avarNaH yazrutiH // 8 // 1180 // jyAre ja 1 2 = vagere vargo, 3 varNa pachI AvelA hoya ane temano TAlA17chA niyama dvArA lepa thayA pachI je je zabdomAM A varNa bAkI rahetA heya arthAta be varSanI vacce jyAre ga vagerene lepa thaI jAya tyAre bAkI rahele varNa ISapRSTaprayatnatara "dha" jevo saMbhaLAya che. arthAta e varNane thaI jAya che. tirottara:-tIrthakara sacaDha-Ada-chakaDe-gADu navaraM-nAra--nagara-jyAM koI "kara-verA levAtA nathI tevuM sthaLa na+kara=nakara-nagara Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana matro-mAda: cadra jyo--catrarU:-vALane pakaDavA AyamI-dAcaLa:-kAcatA maNi racayaM--tama-25 -cAMdI yArDa-nApati:--brahmA, kuMbhAra rasAyanuM-sAtammU- pRthvI-jamIna-tuM taLa~bhASAmAM 'sAtALa' pAyAnuM-dhAtAjI-pAtALa mayo--mana:-madana-kAmadeva thA-vA--gadA nayanayanam----teNa-AMkha tA. cAlu: dayALu rAyA-hAthama-kAMti nIcenA zabdomAM ja cAna vagere lepAyA pachI zeSa ma va rahetA nathI tevI tyAM ya zrRti thaI nathI. saraLo-rAjunam-pakSI athavA zatruna vaLo-vrazuLa:-vadhAre guNavALA va-suram--dhaNuM rAtre-rAkhIvam kamaLa niyo-nivRtta:-haNAyelA ninao-ninaya:, ninATMH-ninAda-avAja vA vAyu:-vAyu phai-vi:-kavi nIcenA zabdomAM 1 ca na vagere A vaNu pachI AvelA nathI tethI ca zruti na thaI. jemake-- hobatta-hova tya--lAkanuM Tekaro phevara:-devara-de-pitanA nAnA bhAI kAI kAI prayAgamAM e 'avaNa''nI vacce 'arna' nathI hotA tyAM paNa ca zruti thaI jAya che. jemake-vicaH-pati-pIe che--A prayAgamAM 6, 6 varNa pachI Avele| nathI paNa varna pachI Avela che chatAM ya zrRti thaI gaI. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda no pheraphAra luna-para-je gagve 8 za68 ra ane zrI zabdamAM no huM karI devo ane zujha zabda je "puSpa arthavALo na hoya to tenA ja ne kare. yugo-:-kuja-kIMgaNA-baDe vaLAM-ra-khapara athavA ThIba gro-:-khala vaMdharva luijhaya-sUi--vaivA inakasUnama-kujAnA phUlane bAMdhIne-A vAkyamAM kuga zabda puchava arthane sUcaka che tethI te na thayo. A prAkRtamAM bIjA zabdomAM paNa # no 3 thaI jAya che. jemake- vArisarga-Arata-khAMsI afari-ifsena A prayoga nathi kagi nAmanA jaina pratikramaNanA sUtramAM Ave che. sikaMmatamu-kaseluM marakata-madakale gaH kanduke tu AdeH // 8 / 1 / 182 // marajata ane mAruM zabdomAM ja na ja karI de ane anyUjha zabdamAM te AdinA ne 1 karo. mayaM-ramata-marakata maNi mAho-:-makano hAthI-madathI yukta hAthI tuma--ramavAno daDA-jue 8157 kirAte caH // 8 / 1 / 183 // jirAta zabdanA #ne 2 karo. vAgo-vijarAta -karAta-bhIla jirAta zabda jayAre mukhya rIte "bhIla arthamAM na hoya tyAre ja na thAya. jemake-tamima hRra-rAcaM- nAma: dura-rAtamUhararUpa kirAtane ame namIe chIe. ahIM kirAta" zabda mukhyapaNe "bhIla' arthane sUcavato nathI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 04] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gujarAtI bhASAmAM "kariyAtuM' ane hiMdI bhASAmAM virAyatA zabda amuka jAtanA auSadho sUcaka che. te zabdane saMbaMdha rAta zabda sAthe lAge che, jema kirAta-bhIla-leke jaMgalamAM rahe che tema A auSadha paNa jaMgalamAM thAya che e rIte "kariyAtuM" cirAyanA" zabdane saMbaMdha virAta" zabda sAthe joDI zakAya.. zIkare bha-hau vA // 8 // 1 // 184 // zIra nA ne ma ane dR banne vikalpa thAya che. mo, sIDI, sIgaro-zara-pANInA chAMTA hiMdI sIna "TADhathI kaMpavuM kriyApadane saMbaMdha prastuta zIra-lIra zabda sAthe joDI zakAya. candrikAyAM maH // 1 / 185 // varidra zabdamAM ne ma thaI jAya che. vaMtimA-ridra-caMdrano prakAzacaMdramA. mam zabda sAthe vaMtima zabdane sarakhAvo. A. hemacaMdra pitAnA saMskRta koza abhidhAna itAmaNinA zirachamAM caMdrikA" artha mATe vandrimA zabda Ape che. 2 kAMDa 106 zleka. zilojI eTale vINelA vadhArAnA zabdone saMgraharUpa koza nikaSa-sphaTika-cikure haH 8 / 1 / 186 // niSa, rijha ane vikara zabdanA ne zuM thaI jAya che. ni-ni:-kasoTIne paththara -TisphaTika maNi vidu-vidhura -vALa durga nAmano vaiyAkaraNa ema kahe che ke, vidura zabda saMskRta bhASAmAM paNa che, A hakIkata "amarakoza" nA TIkAkAra kSIrasvAmIe paNa potAnI TIkAmAM dhI che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama yAda kha poren| 32312 kha-gha-tha--dha-bhAm // 8 / 1 / 187 // svarathA 52 yAvesA, sayuta sane manAhimA 2ddes| kha, gha, tha, dha, sane bha ne pahale prAtamA prAyaH ha somavA. kha- sAhA-zAkhA-zApA, 3 athavA mAga muha-mukham-bhuma mehlaa-mekhlaa-haare| lihai-likhati-sale cha gha- meho-megha:-mela athavA vasAha jahaNaM-jaghanam-sAtha mAho-mAghaH-bhAbhalA bhaDinA lAhai- lAghate-sarAhe che-pAya re che. nAho-nAtha:-nAtha Avasaho-AvasathaH-basapArnu 25-269 / mihuNa-mithunam kahai-kathayati-hecha dha-- sAhU-sAdhu:-sAdhu puruSa vAho-vyAdha:- zirI, vyathA 32naare| bhiro-bdhir:-shere| baahi-baadhte-paadhaa-paa|-re iMdahaNU-indradhanu:- dhanuSya bha- sahA-sabhA-samA sahAvo-svabhAva:-2vabhAva naha-nabha:--4110 thaNaharo-stanabharaH-2tananI mAra sohai-zobhate-zAmecha naayen| zahomA kha, gha, tha, dha, bha 212 pachI thA 55 anuruvAra pachIche ke vyaMjana pachI che tethI zuM na thAya : sakho-zakha:-zabha . Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -6 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana saMdho-satra:-sadha vaMcA--sthA -geAdaDI DhAMdho-vadha:-badha lamo-sanma:-thAMbhalA nIcenA zabdomAM 3, gha, tha, dha, meM saMyukta che tethI haiM na thAya. mavaDa-gAyAti-te kahe che. avaDa-avruti-te pUje che. cara-tyate te zlAdhA kare che. siddho-siddhaH-siddha puruSa kAMcarU-nAti-te bAMdhe che janma-myate lAbha meLavAya che. = nIcenA zabdomAM la, va, tha, tra, ma vyajatA AdimAM che tethI r na thAya, zajJate che medA-parvati che mevA:-AkAzamAM meA gAje che. maccharU thaLo-pati-vatta:-varasAda jAya che. prAya:' kaheluM hovAthI nIcenA zabdomAM 3, gha, tha, dha, sa tA 4tha tA nathI. suritavalo-savilaha:-sarasavanA kheALa pacagho-pracaghana:--pralayakALane varasAda ciro-sthira:-asthira niLayoginadharma:-jine jaNAvelA dhama vaLarRmo-prabhRmaya:-jene bhaya nAsI gayA che. naDhuM-nama:-AkAza. upara jaNAvelA A badhA zabdomAM hyu vagerene haiM karavAmAM zabdanA artha barAbara samajI zakAya ema nathI, mATe jyAM mULa barAbara samajAya tyAM ja A niyama lagADavA. thatA dha pRthaka gho vA // 8|1|188 // pRthak zabdanA thatA vikalpe karavA. pitraM, puSaM, pi, pu-pRtha juduM Ave teA mULa zabdane a Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [7 5 vara : 18681 ra0 zabdamAM ravano ja thAya che. saMja--rU -leDhAnI sAMkaLa. 1 ne meM umA-mALio mA pATA? punAmAM ane mArA zabdonA ane ma thAya che. punAma-punA :-punnAganuM jhADa punAmArUM vasate-punAmAni vasa?-vasaMta RtumAM punAga khIle che. mALi-mAni-bhAgIdAraNa-strI kopa karavAnA svabhAvavALI strI mATe saMskRtamAM mAni zabada -amara0 tathA abhidhAna 1 ne stra chAge laH // 81 // 191 // chA zabdamAM no ra thAya che. chA-chA-bakaro chAThI-cha-chALI-bakarI bhASAmAM bakarAMne "chALa" kahe che. gadheDAM upara nAkhIne "anAja" vagerenAM hAlamAM Ave che e chAlakAM" bakarAMnA vALamAMthI banAvavAmAM Ave che. mATe ja tene chAlakAM kahevAya che. ne 2 Utve durbhaga-subhage vaH // 8 / 1 / 1 / 192 // TurmA ane gumara zabdanA dUravano dIrgha ka thayA pachI mane va thAya che. dUvo-Turma:--durbhaga-asuMdara sUvo-rUma-subhaga-suMdara sutro, yugo-A prayogamAM dIrgha kathA nathI tethI A niyama na lAgyo. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana rana pheraphAra khacita-pizAcayozvaH sa-llau vA // 8 / 1 / 193 / / tti zabdamAM ne ja thAya che ane vizA zabdamAM 2 no rasa thAya che. so, ravo -jita:-bharela vaso , pisAyo-vizA-pizAya-bhUta pizAca athavA je dezanA nAma uparathI paizAcI bhASAnuM nAma pracalita thayela che tevA eka dezanuM nAma. jaTile jo jho kA // 8 / 1 / 194 // naTi zabdamAMnA kane vika9pe 4 karo. oi, nahiro-garirAjaTila-jAvALe athavA gUMcavAyela ra ne huM To DaH // 81 // 195 // svarathI para AvelA, asaMyukta ane anAdimAM rahelA tene 3 karo. vaDo-naTa-naTa mo-maTa:-bhaTa-subhaTa-laDavaiyA ghara-ghaTate-ghaDe che. ghaMTa mAM ra anusvAra pachI che svara pachI nathI tethI vaTTA -"khATale khATa_A raNadA zabdamAM saMyukta che tethI razno hala -eka dezanuM nAma che. mAM AdimAM che tethI A traNe udAharaNa mAM Tane 3 na tha. Ta nAma te dezanuM sUcaka che, je dezanA nAma uparathI bhASAnuM nAma rANI pracalita thayela che bahula adhikArane lIdhe koI sthaLe A niyama lAgato nathI. ara-mati A rUpamAM Tane 3 na thayo. maTa-AthaDe che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saTA, ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathamaSAda TunA Dha maTA-zaSTa-Tame 4: 58aaaaaa rATa ane Tama mAM te OM karavA. saTTA-saTA--yALa-si hatI yALa sacaDho--ATa;-chakaDA-gA Dho-keTama.-rAkSasanuM nAma 3 nA ha sphaTike laH ||8|1|197 // ra izabdamAMnI te ja karave. jiddo-paTiva-skraTikarmA eka jatanuM ratna Ti zabdamAM 195nA sUtra dvArA TatA 3 karyAM pachI 202mAM sUtranA niyamathI sne ha thaI zake che. capeTA - pATau vA // 8|1|198 // 2veTA zabdanA ane pAT dhAtunA TanA cha vikalpe thAya che. virA, viTA-capeTA-capeTA-pajo, tamAcA hiMdI savpata hArepha, jAlepha-dhAti-bhAga pADe che, phADe che--ALave che 4nA pheraphAra maiM Dha: gA.A svara pachI AvelA, asaMyukta ane nAdamAM rahelA 34 karavA. maDho--maka:-maha-sanyAsIAne rahevAnuM sthAna, ghara-mADha sohAyaH-za-luccA mANasa maDho-jJamaDha:-kAca jhAro--jhAra:-kuhADA, kodALA va-pati-paDhe che-bhaNe che {79 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana veTa vaivuMs:-mAM 4 anusvAra pachI che tethI-- fa -tiSThati-mAM saMyukta che tethI- himA sAru - titi A TAru padane anAdimAM nathI paNa AdimAM che tethI A traNe udAharaNomAM A niyama na lAge. aGkoThe laH // 8 // 1 // 20 // koTa zabdane 4 ne bevaDe ra4 karo. voranTo--mazno:-aMkala e zotryasetrasubdha -oDhannakSata6)-aMkalanA telathI copaDeluM. upara ho vA 30 8 20 dira zabdamAMnA no du vikalpa karo ane thAya tyAre rane 3 karo. vido, piDharo-piTara-thALI suna pheraphAra Do laH // 8 // 1 // 202 // svarathI para rahelA, asaMyukta ane anAdimAM AvelA rane prAyaH sa thAya che. vacAmuhaM-vavA mula-DInuM mukha du-3:-garuDa tAcaM-tAramuM-taLAva kIlA krIDati- are cha mAMDa-mueF-muMDa ane kroDhaH joiE-dhanuSa e bane zabdomAM 3 anusvAra pachI Avela che tethI A niyama na lAge. jo karta-khADo-mAM 3 saMyukta che tethI A niyama na lAgyo. rama mio athavA Dimo ramata. Dima-a:-bALaka rame che. ahIM ! AdimAM hovAthI A niyama na lAge. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuji-aTama adhyAya-prathama pAda [ 80 " prAyaH thAya che" ema kahevAthI koI koI zabdamAM 3 4 vikalpa thAya che. vajhi, va3i9-valezabaDiza-mAchalAMne khavaDAvavAnI vastu rAtri, vA-tAma-dADama guru, gu-gua:-goLa bArI, , -nA-nADI garuM, nara-nara-eka jAtanuM ghAsa. saMskRtamAM narca zabda paNa che. gAme, mAro-ApI3 -muM juo 58110 pA e ja rIte koI koI prayogomAM 3 no 4 thato nathI nivivuM-niDhi--gIca-ghIca, ghaTTa navo-aus:-gauDa dezano nivAsI fka-tikU-pIDAyela nIkuM-nI mU-mALA-sarakhA niya kar-23:-tAro taDIta-kAMThe, taTa ne pheraphAra veNau No vA // 8 / 1 / 203 // vejI zabdamAM ja no 4 vikalpa thAya che. , vaiT-g:-vAMsaDe. belagAma-veNugrAma ta ne pheraphAra tucche tazca-chau vA // 8 / 1 / 204 // tuSTa zabdamAM ta no 1 ane ra vika9pe thAya che. 3chuM, chuM-tuccha-tuccha. hema-6 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] siddhahemaca'dra zabdAnuzAsana tagara - trasara - tUvare TaH ||8|1|205 || tagara, asara bhane tUvara rAnA tanoTa 2. Tagaro-nagara:-tagaranuM jhADa, tagaranuM sADaDu Tasaro-tasara:-sutarane vITevAnuM sAdhana TUro- tUvara:- tuure| 2 prati- Adau DaH || 8|1|206 // prati vagere honA ta no prAya: Da thAya che. paDavanna - pratipannam - svIkAre parihAso - pratibhAsa:- pratibhAsa athavA parihAso pratihAsaH -- pratihAsa paDihAro - pratIhAraH- paDerehA2, 42vAna 41fest-facqfa-ulazuula--eilk paDisAro - pratisAra:- pratisAra paDiniatta - pratinivRttam-pAna paDimA - pratimA- pratibhA-bhUrti athavA saraNI vastu paDiyA-pratipat-pratiSadha - paDave paDaMsuA - pratizrut-53cha / pratidhvani paDikarai - pratikaroti pratI2 32 he. pahuDi- prabhRti-vagere pAhuDe - prAbhRtam - prAbhUta, leTa- sogAha a1a37-891ga:-2)&PAI paDAyA- patAkA-patA- dhana baheDao bibhItaka :-sDeDu haraDaI - harItakI - 323 mayaM - mRtakam - bhahu A prAkRtamAM nIcenA zabdomAM pazu 3 thaI jAya che : dukkaDaM - duSkRtam-huSTRta-pAya suka-sukRtam - suta- puNya Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama yAda [83 mAruM-kADhatamuM-lAveluM ava6- vasta-hareluM " prAya: thAya che ema kahevAthI ghaNuM zabdomAM 3 thato nathI. vasamacaM-pratisamayamU-prati samaya vayaM-ad pam-pratikULa-viruddha saMpa-saMpati-hamaNAM vALaM-pratiSThAnam-pratiSThAna. vana-paThaNa-e nAmanuM gAma pA -pratijJA-pratijJA. itve vetase // 8 / 1207 // vetam zabdamAM jyAre tene tta thAya tyAre ti no kara. vaidilo-veti-vetara-netara ". davAnI'' 8 /1/4maMtra vaitan mAM 7 nA 2 no ru kare che. eTale mAlama paDe che ke ta nA 3 ne ? hameza thAya che. tema chatAM A sUtramAM kahyuM che ke jyAre ta nA ya no DuM thAya tyAre te ne 3 karo. e uparathI ema phalita thAya che ke vaitara mAM ta nA 3 no ru niyata rIte na thato hovo joIe. arthAta koI prayogamAM ta nA 3 ne rU na thato hovo joIe. ema mAnIe to ja A sUtramAM "dha no ru thayA pachI' ema je kaheluM che te sArthaka thaI zake. jafmata-timura i: 8aaaa208 fmata zabdanA ane timu zabdanA ta no na karavo. maLa-mita:-vacce Avela kaLietayaM-tamuran[-ratha banAvavAnA lAkaDAnuM jhADa bahula aMdhakArane lIdhe tamurata zabdanA tana na thato paNa nathI. baramuttayaM / rAvata arthamAM saMskRtamAM be zabdo che. eka rAvaLa ane bIjo rAvata e bane zabdo svataMtra judA judA che tethI gharAvata ne harAvaLa karavAnI jarUra nathI athata rAvata ne tane ja karavAnI jarUra nathI. purAvo, purAvaLo. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemaca' zabdAnuzAsana ne pheraphAra rudite dinA NNaH // 8 // 1 // 209 // phurita zabdanA hita aMzane eTale ja sAthenA tane bevaDo na thaI jAya che. sui-ti-rANuM-sudana keTalAka vaiyAkaraNae A sthaLe "vAvivuM ?" evuM sUtra mUkeluM che. eno artha ema thAya che ke "tuM vagere zabdomAM tane karo. ahIM prazna thAya che ke "AcAryazrI A jAtanuM vidhAna kema nathI karatA ? tene uttara ApavA khuda graMthakAra ja sUcave che ke "ta nA 2 nuM vidhAna che zaurasenI bhASAmAM, mAgadhI bhASAmAM tathA apabhraMza bhASAmAM karavAnuM che." mATe ahIM karyuM nathI. prAkRta bhASAmAM to teno lepa ja thAya che. jemake - rika, 3-g:-Rtu racarca-2nAmuM-rUpuM gai -- - -Ata:-gayele bA-rAta:-Avele saMvayaM-sAMprata[-hAlamA, hamaNuM vo-cata:-jethI, je kAraNathI, kAraNa ke ta- -tethI - mU-kareluM du- mha NeluM yAto -hatAza-jenI AzA haNAyela--nAza pAmo-che te kumA-butaH-sAMbhaLe mAvikarra-gati:-AkRti-AkAra nivu nirvataH-zAMta thayela tA-tA:-dAda-pitA vaya-vetara:TudritIya -bIje prAkRtamAM to AvAM ta nA lepavALAM zaratuM 3i ke 4, vagera rUpe ja thAya che paNa 3rR (Atu:), 26 (ragatama) evA prayogo thatA nathI. kadAca koI ThekANe prAkRta Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda bhASAmAM paNa AvA TM vALA prayAge! maLe te e mATe vyatyayazca' 831447 e sUtra che ja, eTale vAhindu Dha:" e sUtranI ahI jarUra nathI' ema graMthakAranA abhiprAya che. saMskRtanA dhRti zabdane badale prAkRtamAM fI mATe te zrRteiitta" TAra!131! evuM sUtra ame mATe ahIM keI vidhAnanI jarUra nathI. sati zabdanA tenA r karavA. sattarI-sakSati:-sirora ttanA pheraphAra maLatau 4:8AAranA atarIpAtavAdane H 58AArA rUpa thAya che, te rUpanI siddhi kahevAnA ja chIe, tethI te matamI ane mAtavAna zabdonA jJa nA ru karavA. barasI-atanI-aLasI. sAAdano, sAMvALo-sAtavAhana:-sAtavAhana ke zAlivAhana e rAjAnuM nAma che. jIe 8-1-8. sAADhI mAsA-sAtavAdanI mAtrA-sAtavAhane melavAmAM ke lakhavAmAM pratyeAjelI bhASA ke lipi. vanti zabdamAM tta tA 7 vikalpe thAya che. naMte vA 8AArA pavitra, paruiM-patima-ghaDapaNamAM AvatAM-paLiyAM-dhALA vALa. ~>] pIte yo che vazarA zIta zabdane jyAre 'svA'mAM vaparAtA hra prayatya lAge tyAre tenA ja vikalpe thAya che. pIyaruM, pautranuM-- vItama-pILu paula (pILuM)mAM 'ravA'mAM vaparAtA haiM lAgelA nathI tethI ta nA va na thayuM. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana vitasti-vasati-bharata-kAtara--mAtuliGge haH // 8 / 1 / 214 // vitasti, vasati, bharata, kAtara bhane mAtuliGga zamhAnA ta nA ha yAya che. vihatthI-vitasti:-veta. vasahI-vasatiH-nivAsa sthAna-24Ae. "bahula adhikArane lIdhe vasati mAM ta ne huM to paNa nathI jemake - vasaI bharahA-bharata:-bharata rAjanuM nAma kAhalo-kAtara:-jAlA athavA 52 mAhuliMga-mAtuliGgam-mAnne maatulinggne| paryAyavAyI mAtula 15-6 56 ke tane bhI niyama nasaNe, pratibhA mAtuluGganu mAuluMga thAya che. tha n| 32312 methi-zithira-zithila-prathame thasya DhaH / / 8 / 11215 / / methi, zithira, zithila bhane prathama zahanA tha nA Dha thAya che. meDhI-methi:-bheDA-mAdhAra siDhiro-zithira:-zithina-hIse:siDhilo-zithila:- " " " pddhmo-prthmH-prthm-pddett| nizItha-pRthivyoH vA // 8 // 11216 // nizItha ne pRthivI zahonA thne| Dha thAya che. nisIDo, nisIho-nizItha:-madhyarAtrI nisIDo, nisIhApuDhavA, puhavI-pRthvI-pRthvI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuji-aTama adhyAya-prathama pAka [ 87 ne pheraphAra rAna-I-dharA-vahurAda-ma-jo vA 8AA22mI vAna, dara, , drA, 3, , , vanma, Tarma, vana, voTu zabdanA ne 3 vikalpa karavo. sa', sAM-zana-DasavuM 36, 3-2:-Dasele kaDha, DhaDha-:dADhe, bole , DhA-AstrADolanAro hIMcako , vaM-3:-DA, dAMDe-DAMDo 31, rara:-Dara-bhaya DADho, vATTo-vA-dAha-DAha-dAjha-baLatarA haMmo, haMma-ma:-daMbha-kapaTa suramo, - -DAbha, darbha i, -jana-hiMsA sttro, vo-tA:-dohada-manana dehale-garbhavatIne dehale thAya te jyAre hara zabada "bhaya" arthamAM hoya tyAre tene A niyama lAge paNa vara zabdane artha 'aDadhuM hoya tyAre A niyama na lAge. -draDha aDadhuM vikasita vaMza ThAzara18mA vaMza ane 2 dhAtunA no 3 thAya che sa -zati-Dase che. 3 -ti-Le che. saMkhyA-gadgade raH // 8 / 11219 // saMkhyAvAcaka zabdano 2 svarathI para Avela hoya, asaMyukta ane anAdimAM raheluM hoya to evA Dhano 2 thAya che. ane nA zabdanA Tu no 2 thAya che mA-gvAza-agiyAra vIrahuM-Dha za-bAra Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana teraha-trayodaza-tara gaggaraM- gadgadam-2 yA gai mosa: te dasa yA vAyabhA dasa nAda mAhimAMcha bhane caddahamA da saMyukta che bhATe ane prayogamAM Tuna 2 na thayo. kadalyAm adrume / / 8 / 1 / 220 // kadalI za6 yA vRkSavAya nAya tyAtanA dano ra 423 // . karalI-kadalI-62rAnI meta kayalI mana kelI-3-26 'bha'-nAnA -pAyAvAdI karalI na yAya. pradIpi-dohade laH // 8 // 1 // 22 // pradIpa (pra saathain| dIpa) yaatun| dn| la 42v| sane dohana zamanA manAhinA dn| la 42ve. palIvei--pradIpyate-sako cha, yAya cha palittaM-pradIptam-5litA, 'sit| yo pyo'-solu yApyu dohalo-dohada:-nizAnI hoDale kadambe vA // 8 // 1 // 222 // kadamba zahanA da / vipe la 42ve| ___ kalambo, kayambo-kadambaH-46manu / dIpau dho vA // 8 // 1 // 223 // dIpa yaatun| da dha vi zvA. dhippai. dippai-dIdhyate-hope cha kadarthite vaH // 8 / 1224 // kadarthita zamana dn| dha thAya cha kavaDio-kadarthitaH- zyanA pAbhelI. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-jhathama pAda [84 kakude haH // 811225 // kakuda 20 mA da / ha thAya che. ka'haM-kakudam-1-4nI bhUdha dhn| 3212 niSadhe dho DhaH // 8 // 1 // 226 / / niSadha 2 mA dhne| Dha thAya ke nisaTo-niSadhaH-ni55 me zinu nAma cha. vA auSadhe // 8 // 11227 / / auSadha 206mA dhanI Dha vidhe yAya cha osaDham, osahaM-auSadham-bhauSadha, maaNs-15|| nn| 3212 no NaH // 8 / 1 / 228 // svarathI para AvelA asaMyukta ane anAdimAM rahelA ne ne thAya che. kaNayaM-kanakam-na-sonu-dhAtu kan-zAma mayaNo-madana:-abhava vayaNaM-vacanam-15-veSNu-yayana vayaNaM--vahana-bhuma nayaNaM-nayanam-te, mAMsa mANai-mAnate-te bhArI cha. A prAkRtamAM keTalAka prayogomAM na no na thato nathI, jemake- AlanAlaM-30 anilo-pavana analo-agni Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ &p ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nA Aau dAza2215 asayukta ane AdimAM AvelA 7 no La vikalpe thAya che ro, naro--nara:-tara rUM, nare-naI-nadI zerU, naipha-nayati-laI jAya che nyAya zabdamAM saMyukta na che tethI sa tA ja na thAya. no--- -cAca:-nyAya nimna-nApitte jI-rdU vA 8AAra30nA nirde zabdamAM 7 nA ja vikalpe thAya che ane jJAti zabdamAM maiM nA jU vikalpe thAya che. chidro, nivo--nimna;--lIbaDA inphrAviyo, nAviyo--fSata:-havaDAvatAre|-hama, nAI viko zabdanA AdinA ti aMzane saMskRtanA nA dhAtunA preraka rUpa snApi sAthe barAbara sarakhAvI zakAya. A sarakhAmaNI jotAM viJa nAmane mULa artha 'navaDAvanArA' thAya. A jotAM amarakAzamAM tathA zrIhemAcArya kRta abhidhAnaci MtAmAMNu kAzamAM na Avyate rUti jJAtiH'' evI je vyutpatti batAvela che te vizeSa ciMtanIya che. athavA narI kalpita che, vaLA vyavahAramAM lagna vagerenA prasaMga upara 'tAvI'tu pradhAna kAryAM varane navarAvavAnu che.' e hakIkata prasiddha ja che. e jotAM A, hemacaMdra jJAti nA Adi ''nA ddA' banAvIne A zabdanA saMbaMdha snA dhAtu sAthe joDe che e vizeSa ucita che. 5nA pheraphAra ho 6: 58AArA svarathI para AvelA asayukta ane anAdimAM rahelA 5 ne prAyaH va karavA. satraho-patha:-zapatha-pratinA sAro-zAva: zApa-zrApa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-prathama pAda [ 92 savaso-3vasaI:-vijJa, saDaTa athavA dhAtunA AgalA bhAgamAM joDAnArA zabda vo-praDhI:-dIvA phono-TIva:-dIvA jAlo-hAracava:--kAzyapa vizeSa nAma che pAyaM-vAvaN-pApa putramA~35mA-upamA viruM pim kapilavaNa jhaLayuM-vuLavar-maDaduM - zama ThAvo-chAva:-samUha vAruM-vAruN-khAparI, khAparInuM hADakuM, kapALa mahivAjo-mahivA:-mahIMne pALanArA rAjA covad--nopati:-gAyAne pati-sADha athavA gAyAne mAlika geAvALa tavaD.-tapati- tape che. var-1te-kape che--kAMpe che--ahIM va svarathI para nathI paNa anusvArathI para che tethI A niyama na lAge. aghdhamatto-pramatta:-udyamI-ahIM saMyukta va che tethI A niyama na lAge, mudLa vaDharU-muslena varuti-sukhapUrvaka vAMce che--ahIM paNa 5 AdimAM che, tethI A niyama na lAge, vaD-vi:-vAMdarA f{TM-fg:-zatru A che udAharaNAmAM pahelA udAharaNa ne mAM v dhAtune ja pUche ethI tene badalI na zakAya ane bIna udAharaNa ripu mAM rUttu pratyayaneA ja va che tethI te paNa na badalI zakAya mATe kahe che ke vidhAna hAvAthI 5 te va thayA nathI. ? na? fe prAkRta bhASAmAM vanA saMbaMdhamAM e vidhAna che. eka te 8511177 sUtravaDe thAya che ane gAtuM AvI thAya che. A talave eka sAthe thavAnA saMbhava nathI mATe je vidhAna karavAthI anai! bhrama na thAya mane je vidhAna kAnane sAMbhaLavu sukhakara lAge tevu eka vidhAna karavuM. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pAdi-pa4pa-riya-parivA--panasa-pArima : / / 8 / / 23 / preraka prayAgavALA varte dhAtunA eTale vaTi dhAtunA 1 ne! hra karavA ane vaDuSa, ritra, relA, vanasa ane mindra zabdonA 5 nA karavA. 92] bhAi, jADa-vAyati--kADe che. jui--dhavaH-pharasu, krUsI jevu, kaThAra darlRio-pariva:--eka prakAranuM zastra jihA-rilA-2-cAre kAra san-khedelI khAI dAsa-vanasa:-dRSNasanuM jhADa hrATiAvAmitra:-mIThA lIMbaDA prabhUte vaH ||8|1|233 // mRta zabdanA 6 ne! maiM thAya che. yadutta-mUtam-jue: DArA985 hiMdI-zradyuta-baheAta-kheta-bahu, dhaNuM. nIpa-bApIke mo 58||2rUA nISa ane AvI zabdonA parA ma vikalpe thAya che. nImo, zauyoIva:-kadakhanuM jhADa AAmeTA, bAveDo AvIs:-mugaTa uparanI mALA, hegu juo 58 / 1410 pA pApaddharaH ||8|1|235 // vArlRi zabdamAM aMdaranA 6 te 2 thAya che. vADhI-vAddhi: pAradhi, zikArI zikArInI hiMsArUpa pApamaya pravRtti joIne tene mATe vA+ddhi e e zabda dvArA vADhuiM zabda kapAyela jaNAya che, tyAre pAradhI zabdanA mULamAM kAI judA zabda hoya ema bhAse che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [93. ne pheraphAra Eo ma-Dho TArarUddA varathI para, asaMyukta ane anAdimAM rahelA B ne ma ane zuM thAya che, koI zabdamAM 3 ne ma thAya che ane kayAMka 4 ne zuM thAya che. kavacita ma- -:-rapha " himA-zi-kamaLanuM mULa, jhADanuM mULa kavacita huM--- murAdRDhaM-muilBram -matI kavacit bane-ma, sarasTanuM-saphala, saheluM da, a [-aphala-eLe javuM-phogaTa javuM samAcA, sAtriI-zeTi-niga DI-nagoDa samarI, sI-ArI-meilI gumaDu, gurU-kuti-the che zuM-zupati-mUke che, vaNe che, bAMdhe che. ahIM svarathI para # nathI paNa anusvArathI para che. tethI A niyama na lAge. pu-puSama-phUla--ahIM saMyukta ka che tethI A niyama na lAgyo. cida -fareta -nAga thira che. ahIM AdimAM che tethI A niyama na lAgyo. #-$erLI -kALo nAga. A prayogamAM prAyaH kahevAthI ma ke huM na thayo paNuM ja rahyo. ve no pheraphAra bo vaH // 811237 // svarathI para evA asaMyukta ane anAdimAM rahelA vana va thAya che. karAvra, vAtR-sAhU:-dudhI, hIMdI-Dhava savo-varuda-kAbaracItaruM saMskRta bhASAmAM ane prAkRta bhASAmAM 1 ane 2 vacce bheda manAto nathI. "va-yo. ca' evuM saMskRta vacana prasiddha che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -4] siddhahemacandra zabdAnuzAsana bisinyAM bhaH // 8|11238 // viIi nA va ! ma thAya che. misiLI--visinI-bisavALI kamalinI sUtramAM strIliMgavALA visI zabdanA nirdeza karela che taiyo ekalA visa zabdane A niyama na lAge. vitataMtuvevALa-visatatuvevAnAm bisanA taMtu jevA kAmaLa nyu menyau / / 231|| dhanya zabdamAM vate! meM ane ya vArAtI thAya che. mano, yaMtro-manya:-dhaDa 'ka' eTale 'mAthu, jenA upara 'mAthuM' baMdhAyela che te ka+banyu=kabanyuM. aneA pheraphAra kaiTabhe bho vaH // 8|1|240 // jaiTama zabdanA maiM nA va thAya che. levo-Tama:-eka rAkSasanuM nAma. jue sUtra 196muM, meM te pheraphAra viSame mo do vA // 8 / 1 / 241 / / viSama zabdanA mane 3 vikalpe thAya che. visaTTo, visamo-viSama:-viSama-sarakhu nahIM vAMku McU ke, kaThaNa maLye vaH 8AArakA manmatha zabdanA asaMyukta 'ma'! eTale AdinA mane va thAya che. vrukSmaddo-manmatha-kAmadeva vA gamimantrA~ ||tAra4|| amimanyu zabdanAma nA vaeN vikalpe thAya che. anti, adghimanna-gamimanyu:-abhimanyu-prasiddha vizeSa nAma che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuti-aSTama adhyAya-jhathama yAda Ni bhramare so vA // 81 // 244 // amara zabdanA ma ne sa vikalpa thAya che. masaLo, mamaro-prama-bhamare sa ane ma lakhavAmAM vizeSa sarakhA hevAthI "" ne badale ja kapAyo lAge che athavA vaMcAyo lAge che. 2 ne pheraphAra AdeH yaH jaH // 8 // 1 // 245 // zabdanI AdinA ca na ja thAya che, gato-carA:-jaza--yaza kamo-ma:-yama gADuMthAti-jAya che vavavava mAM ane viLayo mAM AdimAM ya nathI tethI A niyama na lAge. upasargavALA je zabdomAM ja AveluM che tene bahula adhikArI anAdine samajIne sa karI levo. saMgamo-saMyama:-saMyama saMgI-saMcA:-saMyoga kApaDano-kApayA:-apayaza upasargavALA zabdamAM koI sthaLe ya na thato nathI. paco-prayoga:-prayoga Apa prAkRtamAM Adine ya no lepa paNa thAya che. bAvacaM-thAkyAtakU-jevuM kahyuM tevuM-uttamottama cAritranuM nAma thAyAta che gArca -AthAnAta-jevuM japuM tevuM- nagna. yuSmadi arthapare taH // 851246 // yuman zabda jyAre sarvanAmarUpa hoya eTale teno artha "tuM-tAruM" "tamAruM re thato hoya tyAre tenA nA ta thAya che. tumAriyo-yuggAdaza:-tamArA jevo tura-yudamIyA-tamAro Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana tumhadamhapayaraNaM-yuSmadasmat karaNam-241 vAyamA yuSmat , asmata za6 sarvanAma. vAyara nathA. 'yuSmat zanu bhane asmat za6nu 25 // ' me| saapaacne| matha cha, tathI ma ya na ta na yo. yaSTyAM laH // 8 // 1 // 247 / / yaSTi zahanA ya na la 32va!. laThI-yaSTi:-sAhI veNulaTThI veNuyaSTi.-vAsanI sArI ucchulaTo-ikSuyaSTiH-zanI sahI. 'sAho' ase za2nI yaSTi kA mahulaTThI-madhuyaSTi:- madhanI sADI-DIbhadha vA uttarIya-anIya-tIya-kRdaye jjaH // 8 // 1248 // uttarIya zamA ya no vdde| jaja vidaye thAya cha, tathA tanA anIya pratyayanA ya ne ene ya pratyayano bevaDo na vikalpa thAya che. tathA taddhitanA "tIya' pratyayana ca no bevaDa vikalpa thAya che. uttarijja, uttriiy-uttriiym-3520|-mes anIya-karaNija karaNIyaM, karaNIaM-karaNIyam-42vAsAya vimhayaNijja, bimhayaNIyaM, vimhynniiaN-vismyniiym-virmy|24 javaNija, javaNIya , javaNIaM-yApanIyam-vitAvA kRdya-pejA, peyA, peA-peyA-pAvA yAya tIya-biijjo, biIo, bIo-dvitIyaH-nne chAyAmAM haH akAntau vA 1249 / / jyAre chAyA zabdano "kAMti artha na hoya tyAre tenA ya ne 6 vikalpa thAya che. chAhI, chaayaa-chaayaa-chaaNye|-taanaa sabhA vacchassa uchAhI, vacchassa cchAyA-vRkSasya chAyA-vRkSanI chAyA sacchAhaM . sacchAyaM-sacchAyam-chAyA sahita muha-cchAyA-mukhacchAyA-bhubhanI iti--- mI 'ti' hovAyA / niyamathI ya na da na thayo. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAha - vau katipaye // 8 / 1 / 250 // katipaya zahanA ya ne| DAha tathA va vArAratI thAya che. kaivAhaM, kaia - katipayam-Talu 6 nA pheraphAra laghutti-aSTama adhyAya-prathama pAda kiri-mere roDaH ||8|1|251 // kiri bhane bhera zabhAnA ra noDa thAya che. kiDI-kiri:-vaza saMskRtabhAM kirinA paryAya3 pekiTi zabda paNa che - "daMSTrI kiTi - AsyalAGgalau" abhi0 ci0 kAM0 4, zlo. 1277. 25 kiTi zahanuM prAkRta uccAraNa kiDI thAya che. bheDo-bhera :- bheDiyo-TeTI saMskRtAM bheDa zapa hai. "saMphAla: zRGgiNo bheDa: " abhi0 ciM0 kAM 0 4, zloka. 1277. paryANanAra ne| DA vizye thAya che. paDAyANaM, pallANaM paryANam- padmAyu hebha-7 paryANe DA vA // 8|1|252 // karavIra nA pahelA ra ne| Na thAya che. kaNavIro-karavIra:-42 karavIre NaH || 8|1|253 // haridrAdau laH || 8|1 / 254 // riyA vagere zabdonA asaMyukta rate haiM thAya che. daliddI - haridrANahara daliddAi - iridrAti-haridra thAya che-hurgatimA rahe dalido -daridraH- haridra dAlidda - dAridryam - jahara - Apasa hAliddo- hAridra:- 6 jatuM joDa 7 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gadiro gudhiSThirA-yuddhamAM sthira athavA yudhiSThira-vizeSa nAma che. siDhiro-ziziraH-Alo, mada muddo-muvara:-vAcAla-bakavAdI carcALo-rajI:-paga vastuLo-sukha:-varuNa nAmane deva hu-kuLa-karuNa nAmane rasa athavA karUNApAtra banAva kuMvAjho-mAra:-aMgAre so -sAra:-satkAra sonA-sukumAra:-sukamALa-suvALe viA-virAd:-bhIla tri-parivA-khAI hastrio -parigha -AgaLo pAdiro-AramadrA-devadArunuM vRkSa athavA lImaDAnuM vRkSa #igo-otara:-kAle-kAyara -Ava:-rAgavALo avA-sAra:-nAnI bArI athavA gupta dvAra matotramara:-bhamaro darsa-gaTaramu-peTa, udara vaDho - vadara:-mUrkha chAtra nikuao-niTura -niSphara puruSa, kaThora mAnavI bahula adhikArane lIdhe jyAre caraLa zabda "paga' arthane sUcaka hoya tyAre tenA 2 ne 4 karo. - 14. jyAre paga arthe na hoya tyAre varaLa zabda ja rahe. jemake-cAra-caravALa[-AcAra-cAritra ane kriyA bahula adhikArane lIdhe pramara zabdanA mane na thAya tyAre ja tenA 2ne 4 kara-masa. jyAre sa na thAya tyAre mama rUpa thAya. vaLI, bahula adhikArane lIdhe gaDhara, vaDhara ane nirara vagere zabdonA 2ne 4 na thayo hoya evA prayoga paNa thAya che- nada-TaraH | vaDhara-vaiTara: nirA -nidakura: .. ASa prAkRtamAM 2 no paNa stra thaI jAya che- yuvADhAM--tArAga-dvArI-bAra aMga-jaina dharmasaMmata tenAM mULa bAra zAstra, ArSa prAkRtamAM AvA bIjA prayogo paNa samajI levA. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-prathama yAda [et 4 ne pheraphAra sthUle laH raH // 8 // 1 // 255 // dhUDha zabdanA sane 2 samajavo thoraM-zUjha-skUla-jADuM cUDhamada-dhUmajhU -vizeSa nAma che -A prayogamAM je AdinA zabdane thara mAnavAmAM Ave to uparanA 8 kArapa4mAM sUtrathI 2ne 4 karo. lAhala-lAgala-lAGagUle vA AdeHNaH // 8 // 2256 // DhAdara, sTArTa ane hArTa zabdonA AdinA 4 no ja vikalpa thAya che. bA, jAdu-Adu-mleccha lokonI eka jAta iAruM, DhADha-AkUka-haLa jUira, saMpUraM-AsUm-pUchaDuM -vAMdarAnI amuka jAtane tenA pUMchaDAne lIdhe laMgUra" kahevAmAM Ave che. lalATe ca // 8 // 1 // 257 // aDhAra zabdamAM AdinA 4 ne na samajavo. fjarA, gAruM - trATa-kapALa, nilA, lalATa g0 sATa zabdamAM to e "la" che temAM zuM bane "lIne na karavo ? 30 trATa zabdanA AdinA ja "lane "" karo. 20 evuM zI rIte jANavuM ? 30 e vAta jaNAvavA sAru ja AcArya sUtramAM 2 zabda mUkela che. va ne pheraphAra zavare vo maH // 8 // 1 // 258 // zAra zabdanA 3 ne ma karo. sAro-zAra:-eka laDAyaka jAti. zavara zabdane paNa A niyama lAge che. prastuta samara zabda sAthe yuddhabhUmi' arthanA sUcaka sabhara zabdane sarakhA. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana svapna-nIvyoH vA // 8 // 1259 / / vana ane navI zadaSmAMnA ne 5 vikalpa kare. timiLa, siviLA-kavadara -vapna nImI, navI-thI-mULa mUDI, aMgarakhAnI kasanI gAMTha, nIcenA vastranI gAMTha. -: : TIzaradda tAlavya za kArane ane mUrdhanya gha kArane prAkRtamAM datya sa kAra thAya che. - zara-zabda-sAda yusa --kuza-DAbha- DAbhaMDA" nAmanuM ghAsa tathA zrIrAmacaMdrajInA putranuM nAma nisaMta nRzaMsa: -nara, zasa-haNanAra-dhAtakI-mANasone saMhAra karanAra-krUra raM-vaiza-vaMza-manuSya vagerene vaMza athavA vAMsaDe sAmA-zyAmA-soLa varasanI zyAmA-strI - -daza sopha-zomase-zobhe che. visa-virAti-praveza kare che pa-sanDo-gus:-sAMDha, napuMsaka nidA-nig -nikA-senA vagerene kasa kADhavAno paththara ke kasoTIno paththara kSA-vAyakrodha vagere kapAya ghara-ghoghati-gokhe che-jorathI avAja karIne gekhe che za, --sevo-zeSa:-zeSabAkI athavA zeSanAga vise-vizeSa:-vizeSa cheka nIce jaNAvelA roSa ane viroSa zabdanA tAlavya za ane mUrdhanya 1 bannene daMtya sa thayo che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-prathama pAda [101 ne pheraphAra snuSAyAM Nho na vA // 8 // 1 // 261 // tRSA zabdanA unA da vikalpa thAya che. yuddA, tulA-tuSA-putravadhUnuSA mATe marAThImAM kula ke huNa zabda vaparAya che. daza-pApANe haH // 8 / 1262 // ne zane zu vikape thAya che ane vALanA va no chu vikaTupe thAya che. Dhaza-dumuda, hasamuha -Amua:-daza mevALe rAvaNa ravo, vastro-zAtra-buddha ro, saro-zaratha:-dazaratha rAjA athavA dasa rathavALo , vasa-rA-daza bAheM-kADhaza-agiyAra vAra-DhA-bAra teraDha-tratA -tera pArALa, vAsALAvApALa -pASANa, pAhANo, pahANa ke pANo sane pheraphAra divase saH / / 8 / 1 / 263 / / divasa zabdanA sane 2 vikalpa thAya che. vigato, divaso-visa:-daha, dI-divasa-dahADe haH ghaH anusvArAt // 8 / / 264 // anusvAra pachI AvelA na 9 vikalpa thAya che. siMgha, zI-sihR:-siMha, siMgha ghaNuM lokonA nAmanI pachavADe siMgha zabda Ave che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhASAmAM "bhAvasaMgajI ema 'siMghane badale "saMga' zabda paNa pracalita che. - saMghAra, saMdaro-saMAra-saM hAra-saMghAra-nAza bahula adhikArane lIdhe anusvAra pachI nahIM AvelA ne paNa gha thAya che. rAdho, vA-rA-dAha-baLatarA 5, rA tathA tene pheraphAra SaT-zamI-zAva-sudhA-saptapaNeSu AdeH chaH // 8 / 1 / 265 // ghaTa zabdanA no cha thAya che. zamI ane jJAtra zabdonA za ne cha thAya che. sudhI ane satavaLe zabdonA sa ne che thAya che. -Sa - saMkhyA TES: cho-chaTTo i STa-chaTha athavA chaThThI-vidhAtA ra-chamIzarma-zamI nAmanuM vRkSa. jenI aMdara agni rahelo che. (hiMdI-sema) chAyo-zAtra-che-chokaro sa-su-muvA-cUne, "chAgoLa" zabdamAM sudhA+pura-goLa-ema be zabdo che, kaDIo leke cunA sAthe ke sImeMTa sAthe goLa meLave ja che.-caNataranA kAmamAM "chAgoLa" vaparAya che. chattivALo-satA-sAdaDanuM jhADa zirAyAM vA // 8 / 1 / 266 // zirA zabdanA za no che vikalpa thAya che. ucharA, sirA-zirA-nasa, pANInI sera-jamInamAM amuka sthaLe "pANInI sera che ema pANILA loko kahI zake che pachI kUvo khodanArA ke khodAvanArA tyAM de che. luga bhAjana-danuja-rAjakule jaH sasvarasya na vA / / 8 / 1 / 267 // mAnana, guga, rAgakuTa zabdomAM AkhA ne eTale varasahita 6ne vika lepa thAya che. mALa, mA-mAsa-mAnanA[-bhANuM, tarabhANuM-traNa khAnAMvALuM bhANuM- geranuM tarabhANuM bharo" Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-apTema adhyAya-prathama yAda sajIvo, khunavadonu'vadha:-rAkSasatA vadha rA37, 16:-gaC-rAjakuLa-rAvaLuM ke rAvaNuM. jyAra--prAcAra-gaLate -gauH 585568aa nyA ane trAr zabdonA AkhA ne lepa vikalpe thAya che. ane mAtA zabdanA AkhA 1nA lepa vikalpe thAya che. vAraLa, vAyaraLa-trAgAM-vyAraC-vyAkaraNa vAcAro-prAjA:-prakAra-kilA-kATa vAro, mAo, bALako-mAgata:-AyA-AvelA. jisaya-zAhayama-4ne ca: ||80Ara6|| viSaya, AhAsa ane phreMca zabdanA AkhA ya nA lApa vikalpe thAya che, visaruM, siyaM--visayama-kaLI, a'kurA vAchAsa, jAhAyanuM-dhArAyasamU-kALu lATu [ 103 saddio, sacitro-saca:-sahRdaya-hRdayavALA-sajjana maLayamamA Ai-mArnavalamA: sayA:-sahRdaye-paripakava jJAnavALA manuSyA mahA va-meATA sAgara--samAna gaMbhIra hoya che. nAhyA te di thavaMti-yA te sarca: gUdgha te-jyAre te sahuye vaDe grahaNa karAya che. nisananunvibisa Airya-nizamanApitadruzyasa sUryameM-sAMbhaLavA mATe jemaNe hradaya soMpeluM che tevA mANusanu hRdaya. durgADhavI-3nusvara-pArapatana-pArapITeDansara: ||8AAra7nA TunAvavI, Tucara, vAvatana ane vArSIka zabdomAM vaccenA AkhA lApa vikalpe thAya che. suzA-vI, jhummA-vI-3 tevI durgA nAmanI devI-pAvatI devI kuMvaro, 331ro-druzrvara:-ubarAnuM jhADa, pA-vaDhaLa, pAya-naM-vA pasana -pagelAgaNuM, page paDavu pA-vIDha, vAya--vIDha-pAITama-paga rAkhavAnuM pAvaDuM vacalA AkhA maiMnA lepanu vidhAna karelu hAvAthI durgAdevI zabdanA AdinA OMne leApa na thAya. OM nA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] siddhahemacaka zabdAnuzAsana yAvata-tAvata-jIvita-AvartamAna-avaTa-prAdhAraka-devakula-evameve vaH 8ra7A. thAvata, tAvata, nIti, sAvartamAna, atraka, prakAra, sevaputra ane ivameva-A badhA zAnA vacalA AkhA vano lepa vikalpa thAya che. gA, vAva-thAvata- jyAM sudhI sA, tAva-tAvatyAM sudhI nIrma, nIvigaM-nIvitamU-jIvita amALo, kAvattamALo-bAvartamAnaH-pharatA-pharyA karato sa, vaDo-va-kUvA vAro, vAvAro-prAvAra -DhavAnuM -34, seva-34- 4-devaLa meva, gvameva-putrava-ema ja. vacalA AkhA vanA lepanuM vidhAna hevAthI havAmAM cheDAnA vane lepa na ja thAya. AcArya zrI hemacaMdra racelA siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI svapajJa vRttinA aSTama adhyAyanA prathama pAne savivecana anuvAda pUro thayo. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama adAca (dvitIya pAda) saMyukta drArA A adhikArasUtra che arthAta A sUtra kaI prakAranuM vidhAna karatuM nathI paNa evuM sUcana kare che ke, A pAkanA bIjA sUtrathI laIne 115-(ekase ne paMdara)mA sUtra sudhInAM sUtromAM je je vidhAna karela che te te saMyukta vyaMjanane lAgu pADavAnuM che-je kaMI vidhAna batAveluM che te tamAma saMyukta vyaMjanane sthAne -samajavAnuM che.. za-mu-TTa- -mRdu vA vA rArA za, muza, , juvAna ane mRdutva zabadanA saMyukta vyaMjanane sthAne vikalpa nuM uccAraNa karavuM. zno, satta-za:-zakta, samartha mukko, mutta-mu:-ravataMtra-mukta-chUTo athavA mUke sa, ro-ra:-Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dI- nAgni drArASThA vizeSa nAmamAM AvelA daksa 25ne rane badale raNanuM uccAraNa karavuM - laM-kudaram-pepara-taLAva povarinA-puri-pokharaNI, vAvaDI, jemAM kamaLe ugatAM hoya evo jalAzaya-kamalinI nijaa-nimU-prAcIna kALe cAlato senAne sikko athavA sonuM -dhaMdho dvadha-khAMdha ravaidhavAra-rAvAra-senAne paDAva avara-mavAra -dhADa pADavI nIcenA zabdo vizeSa nAmarUpa nathI tethI temAM nuM uccAraNa na thAya.. dukkA-duSkaram-hu042 niva-nivakapamU-niSkapa nimonamra-kImata namAra-madvA:-namaskAra savayaM-saMta-saMskRta sAra-saMra:- saMskAra taro-taravara:-taskara-ThAkara, cera. zuSka-skande vA // 8 // 2 // 5 // zukra ane zrad zabdanA saMyukta vyaMjananuM eTale % ane #nuM va uccAraNa vika9pe karavuM. surata, su-gudaNamu-sukhuM athavA sU-kapaDuM mUrtayuM ke sUvAnA Dha, - -zaMkarano putra kArtikeya. davi pArAdA TA vagere zabdonA saMyukta vyaMjananuM uccAraNa karavuM. To-TavA-viSa-jhera voDa-koTa:-nakhathI cAmaDInuM dabAvuM. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [ 107 voDa-roTa-phele, pheDe vega - -nAza kartA, nAzaka-pheDanAra ri - Ta: , , , thA madare drArA cAlu zabdano hara-mahAdeva-artha na hoya tyAre tene saMyukta maMjananuM va uccAraNa karavuM. lAgU -sthAnu -jhADanuM sthira raheluM ThUMThuM nIcenA thANu zabdano "mahAdeva" artha che tethI temAM na bolAya. thANuLo rahA thALo: relI-mahAdevanA kapALamAM rahelI rekhA-caMdrarekhA. tame stara vATArA tame namana ke dhAtunA ta nuM rahyuM uccAraNa vikalpa karavuM. haMmare, mo-sanma:lAkaDA vagereno khaMbhe ke thaMbha-tha bha-cAMllo thI ane tArA stanma nAmane ke dhAtune "nizcalatA-bilakula 5da vagaranuM-halanacalana vagaranuM -artha hoya tyAre nAM 1 ane ra ema be uccAraNe vArApharatI karavAM. zaMmAM, mo-tarama-thaMbhI javuM bilakula nizcaLa thavuM ke rahevuM caMmiznara, aMmijha-tase-thaMbhI jAya che-halanacalana vagaranuM bane che. ra na va drArA rajI zabdanA saMyukta vyaMjananuM uccAraNa vikalpa karavuM. ro-ra:-regyo-raMgele ro-ra-raMgele -rAto zu jo vA drArA zu nA nuM uccAraNa vikalpa karavuM. huM', su-sumU-cuMgI-dArU-jakAta athavA mUlya, kImata, sarakhA-- cuMgIdharane "cuMgI zabda. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108]. siddhahemacaka zabdAnuzAsana jitvare : dArAzA Rtti tathA catavara zabdanA saMyukta vyaMjananuM 2 uccAraNa karavuM. vivI-tti-kRtti-cAmaDuM. kRtivAsA-cAmaDAnuM vastra paheranAra mahAdeva cara -vAra-cAcara, ceka caH je drArA rUA vaica sivAyanA bIjA zabdanA ratha ne badale bela. sara-satyama-sAcuM vo -gya:-pratyaya-vizvAsa citra zabdanuM rUpa thAya, ahIM ya no va na thAya. paNa thAya che. 3 rU5 karSe ratha da va ArAjA pratyuSa zabdanA ya ne badale 2 lo ane te sAthe vane badale zuM vikalpa belo. vijUdo, vRkSa-vadhUpa-prAta:kALa -thva-4-dhyAM che--jJA vis drArA kaI kaI prayogamAM tava ne badale bolAya che, dA ne badale i belAya che, drane badale ane ne badale vra bolAya che. va-movA-mukavA-bhogavIne athavA bhojana karIne jAva-zAvA-jANIne sA-pravA-sAMbhaLIne a-pichI-pRthva-pRthvInuM rAjya dra-vinaM-vidvAna-vidhAna i-guNAnuvA-bUjhIne-jANIne "bhoccA sagala Nicchi vija bujjhA aNannayaggAmI / caiUNa, tava kAuM saMtI pattI sivaM paramaM" // -zrI hemacaMdranA guru A. devacaMdrakRta zAntinAthacaritra. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pATha [109 [bhutvavA sakalAM pRthvI vidvAn buddhvA ananyAkagAmI / rAvavA, tavaH vI zAntiH prAta: zivaM parama ] samagra pRthvInA rAjyane bhogavIne vidvAna ane ananyagAmI-mAtra nirvANapade janArA-evA zAMtinAtha bhagavAna barAbara samajI-bUjhIne pRthvInA rAjyane tajI daIne,:tapa karIne paramapadarUpa zivane pAmyA. vRzcike ceH cuH vA / / 8 / 2 / 16 // vRzcika zabdanA ci ne badale vika9pe gunuM uccAraNa karavuM. vivumo, viMgu, vimo, vijhima-juo-1rapa tathA 8130- kRSi vIMchI. hiMdI vardU ke vIr. chaH akSyAdau // 8 // 2 // 17 // ali vagere zabdanA halane badale ja bola, huM na ela. --i-AMkha harR--zelaDI ke zeraDI strI-trI:-lakSmI-lAi vo-vala-kAkha-hAthanuM mULa chai-suta-chIMka chIruM-kSIram-dUdha sari -saMrakSaka-samAna, tenA jevo vo -vRkSa -vRkSa-jhADa majhiyAmakSiA-makSikA-mAkhI chetta-kSetramU-khetara phuddA-sudha ke zudhI-bhUkha -la -kuzaLa, hoMziyAra kuchI-li-kukSi-kUkha-trizalA mAtAnI kUkhe mahAvIra jamyA". che-vakSa:-chAtI zuLo-23La -cUra karI nAkhela-khuba vAparelo jI-velA-hAthInI jhUlane bAMdhavAnuM deraDuM athavA kaMdore chAro-kSAra:-khAro, bhama, khAra-mAtsarya Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] siddhahemacaka zabdAnuzAsana puchegacaM-che -keDe bAMdhela taravAra vagere kurA-sura:-chero, hajAmane a, pazuno nakha, bANa 3cha-=kSana-kakSA-baLada, sAMDha jIyaM-latama-dhA, kSata sAriDuMsAdRzyamaM-sarakhApaNuM bahulane lIdhe koI prayAgamAM che na hovA chatAM saMyukta vyaMjanane che thaI gayela che. che -dhatima-chAyeluM, DhAkeluM ArSa prAkRtamAM zabdanuM jaq, kSIranuM vara ane sAru nuM sArivA rU5 banI jAya che arthAta A prayogamAM le paNa bolAya che. kSamAyAM kI / / 8 / 2 / 18 // jyAre kSamA zabdano pRthvI" artha hoya tyAre tenA tane cha bolAya che. mA-kSamA-pRthvI Ima-zmA pRthvI kSamA ane smA e banne zabado sarakhA hovAthI pravI' arthavALA karma zabdane paNa A niyama lAge che. jyAM mA ke karma no artha "pRthvI na hoya tyAM A niyama lAgatuM nathI. ramI-kSama-sahana karavuM, kSamA rAkhavI. kAle vA tArADA traNa zabdanA ne badale cha vikapa bela. rira, ria-bakSa--nakSatra karacha, vivo-bakSa:-rIMcha lita zabdane badale prAkRtamAM phUDha zabda vaparAya che. tenI siddhi padArA1raNA sUtra dvArA samajI levI. tethI kSita nA kSa no che karavAnI jarUra nathI. supara 3 TArAro utsava' athavALA kSaNa zabdanA kSa no cha belavo. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvatIya pAda [111 chaLo-phaLa:-utsava marAThI- "La" zabdanA la mAM ane gha e be varSe bhaLelA che temAMthI 10Ara,77LA yama dvArA no lepa karI daIe to 3 thAya ane pachI te uparathI sajA marAThI rU5 sAdhI zakAya. eTale "samaya" artha hoya tyAre navo prayoga karavo paNa chaLo prayoga karavo. dUvAta --tsa-lAma nizcAdrArArA hUrta svara pachI tarata ja AvelA , a, rasa ane a ne badale che levo, mAtra eka nizcala' zabdamAM A niyama na lAge. ica- - -patha eTale rasto. je vastu rastAmAM athavA jIvananA rastAmAM hitakArI hoya te 5-hitakArI Fa-vami -pazcima-pazcima dizA, pazcima dizAnuM. pAzcAtya saM-chA- sAruM -utsAha, udyamamAM daDha sAmartha cNa-ra-apsarA-apsarA-IdranI sabhAmAM nAcanArI devI nizvane badale to niSo prayoga thAya paNa nicho na thAya. ArSa prAkRtamAM ca ne badalane paNa vaparAya che. tavaMtazyantadhya, tathA prakAranuM-sAcuM sAmarca-3---3 nA TArA22A sAmartha, vAraane vatsava zabdanA saMyukta vyaMjananuM che uccAraNa hepe karavuM. rAmajI, sAlve-sAma-sAmartha- zakti ko , muma-bhuja-utsuka 3chavo, kasavo-sava:- chava pRdAyama dvArA rUA. zabdanA saMyukta vyaMjanane ja belavo. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana chaThThI-chU-pRhA-AkAMkSA A sUtradhArA dhRNAnA dAno "cha" karavAnuM kahela hovAthI TArA53 sUtranA vidhAna dvArA dAnA no ja na thAya. bahula adhikArane lIdhe nizabdanuM nivido rUpa thAya che arthAta A prayAgamAM rajU ne thato nathI. gha-3-A ja drArArakA , ane ne badale na belAya che. -ma -meghadU-mada-gAMDapaNa-pedA karanAru-madhya saMjJA-savA-besavAnuM sthAna mavaDa-avamU-pApa-nahIM bolavA yogya gu--ti:-prakAza jho-aotaH , -jhakajhoga:-jitavA yogya senA-dhyA-seja-pathArI rca--maDagA--mAryA-bhArajA-strI vajJa-Arcana-kAja kAma vaka-varcama-uttama 1 gAmo-vaya:paryAya-vAro, pariNAma vagata-varkAtakU-pUratuM magAyA-maryAdA~maryAdA mAryA zabdanuM mAriyA evuM paNa uccAraNa thAya che. juo, 18 rA107 minya gau vA TArarA. camakavu zabdanA ca nuM uccAraNa vika9pe thAya che tathA uccAraNa paNa vika9pe thAya che. 1. niru+chUTTa dvArA nividdo rUpa A pramANe sAdhI zakAya-nivRDha A zabdamAM no lepa kare, pachI sUno lepa karavo, pachI pRnA kadane rU karavo ane vane bevaDe karo- nispR-ni-niSido niSyi. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuni-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [ 113 himakarR, bakrima, mahima-mamathu:-abhimanyu-bhImane putra A vidhAna ekalA maLyuM zabadane na lAge ethI manuM magna uccAraNa ja thAya. paNa makakU ke mar uccAraNa na thAya. mana eTale yajJa, krodha, dInatA. sAdhva--hyAM : 8IrAradA sAvA zabadanA batranuM vra uccAraNa karavuM tathA ya ane i nuM paNa za uccAraNa karavuM. sakassA vasa-Dara~bIka - -aSyata-bajhAya che--baMdhAya che kSA -dhyAna-dhyAna ravA-rAdhyAya -upAdhyAya-bhaNAvanArosAya-vAdhyAya -svAdhyAya saka-sAma-sAdhya vijJa-vicA-viMdhyAcaLa nAmane parvata ---kSo-sA:-sahya-sahana karI zakAya te athavA sahya nAmano parvata-sahyAdri mAthuM-mAma-mAre mATe gua-gu-gUja - gajavuM-khIsuM, guhya-rahAyarU5-gupta -nati-nAjhe che bAMdhe che, dhyane vA drArArA ajha zabdanA pya nuM uccAraNa vikalpa karavuM , gha-:-vaja-dhajA rUpe zA sArA 28 rU dhAtunA che ne badale uccAraNa karavuM sama+ =nisArU- -sArI rIte tejavI thAya che-caLake che. vidha=vijJAcvIdhe--vizeSa tejasvI thAya che-vizeSa caLake che. hema-8 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vRtta-pravRtti -pAna- re Tara TArArA vRtta, pravRtta, kRti, vana ane paryata e badhA zabdonA saMyukta vyaMjanane badale eTale a ne badale tathA rtha ne badale Ta belavo. gha-vRtta-vATe-goLAkAra vo-pravRtta -pravRtta-pravarte le. pravRtta mAMnA ne A niyama na lAge vRtta zabda levAthI pravRtta zabda AvI jAya che chatAM pravRtta zabda mUkIne AcArya jaNAve che ke nivRtta, saMvRtta, parAvRtta vagere cheDe vRtta zabdavALA bIjA zabdone A niyama na lAge madira-vRtti-mArI vaLa-vattana-pATaNa-nagara kAri-jata-karthanA pAmelo te adhUrtA dvArArUpe dhUrta vagere zabdone choDI daIne bAkInA zabdonA tene badale Ta belavo. vo-varta --pANumAM varta-vartanAro-rahenArA-vadhAre samaya pANImAM rahenAre-dhIvara, mAchImAra, athavA nAva khenAro-hAMkanAro-kevaTiye vartaH battI, vATa-dIvAnI vATa gaTTo-narta, eka dezanuM nAma, te dezane nivAsI-jATa nAmanI eka jAta vava-pravartate pravarte che vaikuruM-vartumu-vATaluM, gALa, vRttAkAra 2aj -AgavArtamrAjasaMbaMdhI vAto tathA ghareNAmAM vaparAto vizeSa prakArano pathara-virATano ratanapaTa rAgavata (rAgAvarta)-. mi. . 4 saLaMga le. 1066 (strIo rAjAvaratanI mALA pahere che.) nadR-natI-nartakI, nRtya karanArI sarvi-saMvartita-ekatrita, saMyukta dhUrta vagere je je zabdo A nIce batAvelA che temanA lai no Ta na thAya, te zabdo A pramANe che - ghutto-dhUrta dhUndhutAro-lucco ttiI-Ati:-kIti vattA-vArtA-jema keAInuM vRtta-jIvanakathA-Ave te vArtA, kathA kAvattAM -bAvartana-cakrAkAra bramaNa Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda L 115 nivattaf-nivartana-nivRtti, jyAM pravRtti baMdha thAya te sthiti athavA pAchA vaLavuM vavattaLaM-vartanamU-pravartana-pravartavuM saMvatta-saMvartana-jyAM aneka mArga maLatA hoya te sthAna vAvarUgo-bAvartaH-cakrAkAra bramaNa karanAro nivatta-nivarsava:-pAcho AvanAra, lenAra nivRttama-ni :banAvanAra pavatta -pravartara:-pravRtti karanAro saMvatta-saMvartA-vaDavAnala tathA baLadevanuM haLa-saMvataka auttarA-vartiA -battI, saLI, kalama vatti-vAta-vArtA kahenAra-kathAkAra tti-jAti-kArtika mAsa kannatti-vartita:-kapAyele, chedAyele jattarI-vartI-kAtara murtI-mUrti-mUrti mutto-pUrva -mUta, pragaTa-game te koI idriya dvArA jaNAya te mudu muhUrtaH-muhUrta vArtA zabdane uparanA zabdomAM gaNAvela che eTale tenuM vattA rUpa thAya che bahulanA adhikArane lIdhe vadA rUpa paNa thAya che. vRnta Ta ThArIrUzA vRta zabdanA tane badale bolo. varaM-jo-baTa-DIMTiyuM-jenI nIce phaLa laTakI rahe te bIMTa tAruM- tAta-tADanA pAMdaDAno banelo paMkhe. veTanA mATe juo 18113lA zi-visaMzu drArApharo mayi zabdatA ane visaMzu zabdanA sthAne sthAne 4 belavo. mI-gaci-asthi-hADakuM prAkRta bhASAmAM 3-a4i-zabda strIliMgI paNa che. visaMyukaM-vivaMdhuram -avyavasthita. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaka zabdAnuzAsana styAna-caturtha-arthe vA // 8 // 2 // 33 // cAna, caturtha ane vArtha zabdanA saMyukta vyaMjanano vikalpa Ta belavo. TIna, ei-dAnana-thINuM -jAmI gayeluM vaTTa, carasthA-caiturtha-cotho sadda-artha - pra jana- "mA" "vArate" arthane sUcaka ahIM le.. tethI dhana" arthanA bedhaka "artha' zabdane A niyama na lAge, tethI ja ayo- :- dhana-dolata. praya nu-gr-saMvare 8ArArUkA rada, zabda ane zabdone choDIne bIjA zabdonA ne badale Ta belavo. -caritra:-lAThI-lAkaDI muTTI-mudira-mUDI, muka viTTI-Ti:-dAjha-najara tti-vRSTi-sajana, sarjana karAyela stra STi-vI viTTI-zara:-zAsana-zIkhAmaNa puTTI-pue:-puSTa, pati -STamU-kaccha-kAThuM, du:kha sura-surAdA:-dezanuM nAma che-"soraTha deza sohAmaNo" -Ara:-Iti -priya-"brAhmaNane bhojana ISTa che" amz-ni -aniSTa. - nIcenA zabdomAM 4 belAto nathI : yo-ra-uTa DrA-3STa-iTa. phuTavuLa -dAlUma -- ITanA cUrNanI-bhUkAnI-jema saMko-saMe:-sArI rIte deza-jkhapAmela A traNa zabdo valA che tethI temAM A niyama na lAge. tai : 8rArUA . narta zabdanA te no 3 belavo. ja-rti -khADe, gaDhe. -ArtA-khADa, hiMdI paDhA saMskRta bhASAnI peThe prAkRtamAM garta zabda strIliMgI paNa che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [117 saMmarva-vi-vijI-ra-parva-te drArArUddo saMma, vitarka, viraa, jajIruM ( 2 nAma tathA praDha dhAtu), ane mati zabadonA ne badale 3 bolavo. saMmago saMma-saMmarda, bhIMsa, sAMkaDa, chAtIe chAtI bhiMsAya evI bhIDa vika-vitaf-jemAM lAkaDAM jaDelAM che evI cAra khUNAvALI jamIna athavA cAra khUNAvALe eTale viDDo-vijha-vamana-UlaTI - - , ,, jhaTi-riMta:-cheDela-Dele jIrU36-chati -chAMDe che, iDe che. khAtAM khAtAM chAMDavuM-paDatuM melavuM. A Tura rU5 rU3-rva dhAtunuM che. jarU-4-keDe vA -navartiA-koDI, kaDI, kAvaDiyuM marama-mati:-madata, masaLela athavA maraDele saMmagie --saMmati:-masaLela-mardana karele, cALI nAkhela. e vA drArArUnI nAma zabdanA ne badale 3 vikalpa bala. mArU, ama-gamaH-gadheDe, gaDho, marAThI paTava. ranTIrijA-minsipATe ghag; dArArUTa riyA ane miniTa zabdanA saMyukta ne badale 43 bolo. vADhi - riyA-kadarA, guphA miDiyA-minivAsa-gaphaNa sta 4 dArArU stabdha zabdanA sta ne badale 8 bola tathA iSa ne badale Tu bolavo. --tA:-nizcala Ubhale, hiMdI TADho "sUravAra TrA TADho mAro milArI" AzramamajhanAvaDhi pR. 82 hiMdustAnI magana. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dha- vidha-vRddhi Dha: ITArASTa dha, vigha, vRddhi ane gre zabdonA saMyukta vyaMjanane badale 3 bela, -5:-dADhe, baLe vika-vizva:-vizeSa baLelo-pAkela athavA vidyA dvArA pAkelo-catura yu-vRddhiA-vadhArA, vRddhi, vaddI-"bArane be vadi AvI eka" 3o-vRDha -bUDhA, uMmara vagerethI vadhelI vevRddha, jJAnavRddha vagere. bahulane lIdhe vRddha zabdanuM koI prayogamAM viDha uccAraNa paNa thAya che. vinirvi-kavinivita-vRddha kavioe-prAcIna kavioe nirUpeluM. ke zraddhA-kri -gadaf yanta vA tArASTazA al, Ef, mUrdhana ane ardha zabdamAM aMte rahelA saMyukta vyaMjanarUpa dra ne badale DhanuM uccAraNa vikalpa karavuM. sA, dvA-DhA-zraddhA-saradhA Dha, rUddha-di-ya-saMpatti-DhIALuM riTjha, riddha-ddhi: muMTA-mudrA-mULa-mUrdhana-muMDa-mAyuM sa, TU-pardhana-aDadhuM hiMdI-gAthA naH | ITArAskarA janane ane jJane badale na bela. -nibaM-nigna-nenuM, nAnuM-nIcuM vaLa-trazunna:-kAmadeva, pradyumna-zrIkRSNanA putranuM vizeSa nAma. jJa-LAnaM-jJAna-jJAna sai-saMjJA-sAna- saMjJA-"sanAbhAI' "saniyo" vana-prajJA-prajJA-buddhi -"pannAlAla" "pAnAcaMda' vijAnaM-vijJAna-vijJAna-vizeSa jJAna-navI navI zodhonuM jJAna Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [ 119 jhArAjU-vaccatarA- 8 rASTarUA. vAta, vicaraza ane ratta zabdanA saMyukta vyaMjanane badale na belo. quiANA-vazAzata-pacAsa, paMcAsa, marAThI-ghAsa vAraTTa-vaDhaza-panara-paMdara hiMdI ghara marAThI para Dhivi-ttama-dIdheluM-hiMdI DhInA, sIni-"one na ni vaghAra " 3ghArI-udhADI-nAgI, na thavA ni-dIdhI. (Azrama bhajanAvalI, pR. 83, hiMdI bha0 25.) manyau ntaH vA // 8 // 44 // maju zabdanA saMyukta vyaMjanane badale 7 vikape bolavo. mata ,mata, anna-manyu -aparAdha. tA thaH asamata-sta dvArA sa ne badale nuM uccAraNa karavuM. tho-hRhata hAya, hA, hA , hathoDI, hathiyAra, hathoTI, hiMdI kriyAna-hAthamAM levuM tha-stutiH-thava-stuti-jenaparaMparAmAM thaya' zabda vizeSa prasiddha che thod-aotra-stotra thocuM-tto-tokAvuM. "ka", "keka', thoDo' A zabdo samUhane paNa sUcave che para-tara:-patthara asthi-rita che tya-svasti-kalyANa. suspati-sAruM che A niyama samasta ane zabdane lAgato nathI. rasamo-:-sAmaTuM-badhuM tavA-tanna:-DALa vagaranuM vRkSa athavA dhAnyane muzke-6 DAM. tave vA TArASTaddA tava zabdanA ta ne badale ja vikalpa che . thavA. tavA-tavaH-stavana, rastuti Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ghare tha Tau dArANA paryanta zabdanA cta ne badale e bolo tathA Ta paNa belavo. vaDha, vaRR- nta palaTo-pAlaTa-pherakAra palAMThI-palekI' 'havApAlaTo" "pANI pAlaTo' vA ude tha ra paTArA48 varasAduM zabdanA sa nuM tha uccAraNa vikalpa karavuM ane tha cAraNa sAthe ja kATu zabdanA ru nuM uccAraNa karavuM. kAro, chA-3sADa-utsAha-uta-UMcI jAtanI, sAha-sahanazakti -kaThaNa pravRtti karatI vakhate paNa UMcI jAtanI sahanazakti. yASTi - TArAskarA mAsTara zabdanA ne badale bolo tathA sAthe ja darane badale dha bela. sAtriDha - briTA-AzleSa karelo-bheTele-coTelo vidune zvaH vA dorAdho. vidda zabadanA ne badale vikalpa 5 belavo. vidhe, vi, rUzve, hR-vimu-cihna-nizAna, lA. cIMdhavuM, cenacALA. marma-tmanaH 5 vA ||rArA madamana ane sAmana zabdanA saMyukta vyaMjanano 5 vika9pe belo. maLyo, mo-madamana-bhApa, bApha, bhama. maghA, -mAtamA-Apa, ApA, ApaNu, pate, AmA AtAbhAI savALA, mattALa - ramAna:-AtmAo, ApaNe ruma-vana drArAparA ruma ane mane badale 1 belavo. uMvarma -kuMpaLa, kaLI ruzvi-suvimaLa-maNI rukSmaNI-rukhIbAI vizeSa nAma suthvI-mina-sonAvALuM ke cAMdIvALuM jamI, karma-sanmasanuM ke rU5-mina-senAvALuM ke cAMdIvALuM prAkRtamAM kyAMka ruma zabda paNa vaparAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghukRti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda T121 dagyo : drArA rUA. che ane 5 ne badale ja bolAya che. da-puda -pu -puSpa --rAivaF-ghAsa nipho-nidaoNSa -pIlavuM, pIsI nAkhavuM niva-nipAva:-vAla athavA jhAlara nAmanuM dhAnya -E- -thoDuM thoDuM halanuM calavuM if wddha-pratighadhana -pratispadhI-harIpha bahulane lIdhe koI koI prayogamAM A niyama vikape lAge che. ane kaI kaI prayAgamAM to lAgato paNa nathI. vikalpa ja thayo-vu , -rAti-buhaspati, guru, hiMdI vIra ja na thayo- nava-niSNa -nipRha-spRhA vagarane niSpa saLa-nipunamU-puruSatvano abhAva varaparuM-ravara-paraspara maLe : tArApajhA madama zabdanA dama ne badale na karavo. mi-mI:-bhISma, bhayAnaka athavA vizeSa nAma che-"bhISma pitAmaha zleSmaNi vA // 8 // 2 // 55 // kAmanuM zabdanA te ne B vikalpa bela. sa, siciThThonA --mana--leSma-zaleSama-saLekhama tApra-gAtre vara 8IrAddA tAtra ane mAtra zabdonA ne badale kaa belavo. tavaM-tAbrama-tAMbu ava --mAdhyama-AMbo saMvira ane kavira e be zabdo to dezya prAkRtanA che eTale temAM nava thayo che ema na samajavuM. juo, sANaMdu varga 2,gA 0 56 tathA varga 5, gA0 5. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hu mada vA drArA 27mI huM ne badale ma vikapa belo. niramA, hRA-ni-jIbha, paDa jIbha avestAnI bhASAmAM kahyuM ne badale divA zabda bolAya che, te nirdI nuM UlaTuM uccAraNa che vA vihvale vau vazca // 8 // 2 // 58 // viru zabdanA TU ne ma vikalpa belavo tathA te sAthe ja AdinA vinA 2 ne badale meM vikalpa belo eTale va no ma vikalpa bolavo. fmamo-vima, vo-vihR-vidavala-vAMphaLa-gabharAyelo vA karo drArA kada nA parva ne me vikalpa belavo. - - - UMdhuM varamare ma va tArAmAM mIra zabdanA rUma no krama vikalpa karavo. mArI-44mIra:-kAzamIra dezanuM nAma che kamhArA dezavAcI nAma ekavacanamAM nahIM paNa bahuvacanamAM vaparAya che 4mI nA no vA thayela che, juo 81100 maH mA tArAddA. mane badale ma bela. sanmampana-janma-janama va-maho-mamaH -mamaya-manane mathanAra kAmadeva maH-mana-manmana-memaNavuM-anukaraNa zabda Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [1ra3. ma: vA drArAddarA ema ne badale ma vikalpa belavo. gu, gurUSa-yumama-juo, jeDI-ekI saMkhyA - timma, tiratimantega, tejadAra, tIkhuM taravAranI dhAra vizeSa "teja' heya che tethI taravArane "tega' kahevAya che. tegabahAdura" nAma zikhomAM pracalita che. brahmacarya-tUrya-saundarya-zauNDIyeM seH raH // 8 / 2 / 63 // trahmacarya, sUrya, sau. zarIrya e dareka zabdanA ne badale 2 belavo. vamAM-hmacaryA-brahmacarya tUraM-sUrya-tUra-rAju mu- samU-sauMdarya TIzaukIryama-baLa dhi zabdanA | no 2 vikalpa balavo. dhIraM-vinaMdaurya, dhIraja sUrya' arthanA vAcaka sUra ane sUrya ema be svataMtra zabdo ja saMskRta bhASAmAM che ethI sUrya' dvArA rajUra zabdane lAvavAnI jarUra nathI eTale jhUrya nA A ne ra karavAnI jarUra nathI. sUra-sUra-suya mugo-sUrya-sUraja taH caMnne pArAvAlA varcata zabdano jyAre kAra (juo 8158) pachI Avela hoya tyAre tene-no-ra belavo. ghAMto- ta:-sImA, cheDA prAMta bhAga, tyAM sudhI. jyAM vatta ne , kAra pachI na hoya tyAM A niyama na lAge. vagaMta-vata:-paryata Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] bAtha tyAre tenA siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zabdane ne badale 2 melave. che -sAyan-accheruM, Azraya, acaraja die A zabdamAM " kAra pachI meM nathI paNa kAi nA tra kAra pachI che tethI '' te badale ra na thayA paNa rca ne badale rila thaI gaye|. juo nIcenuM 67muM sUtra. Arya drArA66|| jyAre dukAra (jue 811558) pachI AveleA DrAya ata: tri-ara-mni-rItraM dvArAddA zabdanA e pachI AvelA te badale risa, kAra, ranna ane rItra evAM cAra uccAraNA vArAkaratI karavAM. A ali, kaTTA. arikana, i+ca-Azcaryam-Azraya jyAM bAtha zabdanA thyA che thayelA hoya tyAM A niyama na lAge paNa upara jaNAvelA 181ra6 te niyama lAge-acchera / A mUtramAM sUtrakAre haiM: te badale : karyuM " hAta te paNa kAma cAlata, kemake DAra589 muM sUtra eka 'la'te evA phala' karavA racela ja che. sutrakArane eveA vicAra thayA hrAya ke hulA Azraya laI kadAca kaI prayAga karanAra mevaDA 'la' na paNa kare mATe A prayAgamAM te bahula te Azraya laIne paNa ekavaDA 'la' na ja thAya ema jaNAvavA mevaDA 'lla' karyA hAya enI kalpanA karI zakAya. yesta-poLa-saumAryuM chuMH dvArA68|| vargasa, pAna ane saumAya zabdanA ' ne badale evaDA cha-mAlave. paTTa-vantama-palaTelu, palaTavuM, UlaTu (jue, 8:247) vatha-vacastam palaTelu 10A-vAnama-palANa-gheDA uparanuM palANu suvALApaNuM--ya somae'' dazavaikAlika sUtra sauamaruM-mojhamArthama adhyayana 2 gAthA pAMcamI--tyanasaumAryamasogmlN saukumAryamU suMvALapane cheADa eTale parizrama kara-duHkha sahana kar prAkRtamAM mAra ane mar ema banne zabdo pracalita che. jue 5831067|| 'sauqamAnA' ke 'saukrama'nA 'ku'nA 'ka' mATe jue 851110LA va zabdanuM prAkRta bhASAmAM varlDa 35 thAya che tathA ai paNa thAya che. va Mto, TTio ( jue, dvArA107 )-prrAdbha:-palaMga, DhAliyA-jemAM TakSeA- dhava-suve te. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [125 vRdaspati-vanaputyo sa va ArAdaDA. vRti tathA vanaspati zabdanA ravane badale vikalpa na belavo. vasa, varU, mayarsa, mayarDa (juo, drArA 37)-vRdghati brahaspati, "patavAra athavA devAno guru. vAsa, vAparuM vanatiH-vanaspati vAte hai maLa ArA70 vAya zabda "AMsu" artha hoya tyAre vana Tu belavo. vAM-vA :-AMsu "yAhUciLa 3" (juo 8182) vASatruighavALa lAyati-AMsurUpa pANInA pravAha vaDe ALuM kare che-bhInuM kare che. bApha' atha hoya tyAre vadhu zabdanuM vada rUpa thAya che. vA -vA:-bApha sApane tArA jApaLa zabdanA uM ne badale zuM bolavo. wAvaLI--apaLA-sonAnA sikko gvaLa zabdanuM paNa jAvA rUpa bane che athavA vAghavaLa zabdamAM prathama vA ne che (jue, 81584) karyA pachI A niyama vaDe une zuM karavAthI paNa dAvA rUpa thaI zake che. athavA vAva ane jApAna ane zabdone ekasarakhA mAnIne A niyama dvArA ghAMpA nuM hRAvA rU5 sAdhI levuM. athavA " gzavitamU nanaivata'je za, mULa zabdanI eTale sUtramAM batAvela zabdanI jevo hoya chatAM pitAnA eka bhAgamAM bahu De pheraphAra dharAvato hoya te paNa mULa zabda ja manAya che, te nyAyanA niyama vaDe mALa ane vartALa e banne zabdo vize paNa samajavuM arthAta A nyAya dvArA A niyama pAMga zabdane paNa lAge. surakSitartha vA drArA Tuka, TiLa ane tIrtha zabdanA saMyukta vyaMjanane vika9pe belavo. TuruM, sukalaM-du:kha, dakha-dudhavavuM-dukhavavuM-duHkha devuM paTukrava TuvA trira-varakuM duHvitA vira:-bIjAnA duHkhe duHkhI thanArA viralA hoya che Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dAhiNo, dakkhiNo- dakSiNa :- DAlo athavA bho tUhaM, titthaM - tIrtham - tIrtha- vAre. kUSmANDayAM SmaH lastu NDo vA // 8|2|73 // mArI zabdanA ma tA haiM elaveA tathA OM te te| OM viSe elave. kohalI, kohaMDI - kUSmANDI- aNA-ajA nAmanA janI vesa pakSma-zma Sma sma - mAM mhaH ||8|2|74 || pakSman zahanA kSma no mha molve| tathA hama sma yA renu mha ubhyA29 525. , pahaM- pakSman papa (010); hama zma - kumhANo-kuzmAna:- artha hezanu nAma hai kamhArA-kazmIrA:- azmIra deza - gimho - grISmaH -zrISma Rtu panhAI - pakSmANi pa ( zra0 10 ) pamhalaloaNA - pakSmalalocanA-yAMpayukta movANI umhA--USmA-nuM--garama-bhUja dhAtu Upa dula- pIDA-tAya-hA thave / hama - amhAriso- asmAdRzaH - abhArA srme| fargit-faz:-Cazx4-931-24144deg zrahmA hma -- bamhA - brahman sumhA - sujhaa:-6|6 hezanu nAma che pazu zabdamAM AvelA zma, camhaNo-brAhmaNa:- zrAhmaNa bamhaceraM - brahmacaryam - zrahmayarya kAI kaI prayAgamAM bahula adhikArane lIdhe haiM ne badale # uccAraNa paNa thAya che mbha - bambhaNo-brAhmaNa:- zrAhma bambhaceraM-brahmacaryam-zrahnayarya simbho - zleSman zleSma-samabha. kAI kAI prayAgamAM tA rama tathA mate haiM thatA paNa nathI. rassI - razmiH - maNahanI ghoDAnI rAza saro - smara:- |bhava Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda (120 sUkSma----E @-aaN : 8ArA7ki sUkSma zabdanA karma ne hu uccAra karavo tathA koI paNa zabdamAM AvelA na, , , , TULa ane ne badale huM uccAra karavo. sAduM-sUphamam-sukSma, "nAnuM sUnuM e prayogamAM AvatA "mana" zabdane sa sAthe sarakhAvo. -urThThA-prazna-prazna si -zi:-liMga daLa-vid-viSNuviSNu deva f"dR-:-jitanAra, chatavAnA svabhAvavALo -LA-kRSNa vizeSa nAma athavA "kRSNa varNa 3vi-3Sama-pAghaDI dattanoi-3yonA-caMdra vagere prakAza vphA-nAta-nhAyela-hAyo-snAna karela pADuo- nuta:-pAno Avavo-strIone chAtImAM "dUdhane pAno Ave che-ubharo Ave te. -avo-vari-agni. AdivAsInI bhASAmAM vadi zabda sAMbhaLyo che -nAnu-jantu nAmane rAjA TU-puavhIM-kULa -divasanI pUrvabhAga dU+gaddana aham-divasa avara -javarAkrU -divasano apara bhAga-apara+ahana -sAruM-ka -nAnuM sanuM. marAThI sAnahAna zabdane sTA sAthe sarakhA tijuM-tArAmatIrNa-tIkhuM--aNuvALuM jyAre gaI ane tarksa zabdanA saMyukta vyaMjananI vacce huM AvI jAya che tyAre-si-daLa:-kALA raMgavALe. sino-tarasama athavA badhuM -evAM rUpe thAya che. stra nA siLa mATe juo, 812 1 04 ane jyAre vacce rU na Ave tyAre e banne zabdonuM A niyama vaDe 6 rUpa thAya che. jyAre kRSA zabdane vizeSanAmarU5 artha heya-kRSNa-vAsudeva-artha hoya tyAre tenuM ja rUpa A niyama dvArA thAya che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hR: radaH drArAhuddA huM ne badale Tu ema UlaTuM uccAraNa karavuM. nhA-ra-dhoLuM kamaLa vAba-prArA-prahalAda vizeSa nAma che athavA vizeSa AnaMda. -ja-da-da_ta--------)(pAm % 0ArA77 zabdanA saMyukta vyaMjanonI pUrvamAM AvelA , 1, 2, 3, 4, 2, 5, za, 6, , , - 3, )( 1 tathA )( - ATalA vyaMjanano lepa thaI jAya che. -mu-muram-bhajana kareluM athavA bhogaveluM sibaM-fsastha-mINa -TuDha-3-dUdha athavA doheluM mudra-mu-mugdha-moha pAmeluM TU-jIvo- pADha:- pagavALo bhamaro athavA cha caraNavALA cho nAmane cheda - 8mu-kAyaphaLa -va-vA:-khAMDu-talavAra sannA-gharaga:-sAta svaromAM prathama svara tu--3rapa6-upaluM-kamaLa 3 vAga-3 :-upada-pedAza-utpanna thavuM -rAtaH-u5tana-Urdhvagamata-UMce UpaDavuM-UMce UDavuM 1 bahulane lIdhe saMyukta vyaMjananI pAchaLa Avele evo vAna ga lopAya tyAre khAMDu" zabda sAdhI zakAya--vaM-vADuM-atyAre paNa garAsiyA vagere keTalaka kemenA loko "khAMDu' laIne paraNavA jAya che. keTalIka kathAomAM kanyAo "khAMDAM' sAthe paraNyAnI hakIkta Ave che. bhASAmAM vAMnuM zabda 'vaLI gayeluM" athavA "namI gayeluM" arthamAM pracalita che. jema taravAra sIdhI nathI hotI paNa "vaLI gayela hoya che tema je "ghaDo' vagere vAsaNa barAbara na mukAyela hoya tene "khAMgu" kahevAmAM Ave che. mANasa paNa zarIranI apekSAe dekhAvamAM sIdho na dekhAto hoya paNa thoDo vaLI gayelo dekhAte hoya to tene "khAMgo' kahevAmAM Ave che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lamitra adhyAya-dvitIya pAda TU-maNu-ma]:--jalakAka-pANIne kAgaDA mogaro--muraH "meAgarI, curamu khAMDavAtI megI ayo hatheADAnA AkAranuM eka prakAranuM zastra p--gR1-muttta:-sUtelA yuno-jIta:-gupta-chupAyelA, gapata karI gayela-chupAvI rAkhela athavA surakSita 2-04-2C-nAnusUnuM, marAThI-ddAna niSo-nizrva-nizcala, riyara. aruca calatA, ri-vagaraneA-caMcalatA krU-citro-ti:-khalanA pAmele no-nAdaH-sneha [E dudha-zcaMtate-jhare che. cue che--suve che-Tapake che chU--i151-1fche:-jyAM gAyeAnI sthiti hoya te sthAnamAM thatI vAtacIta-gADa chaThThIvA:-chaThThA, khaMDA fnadgurA-niSThura:-niSThura, dayA vinAne vagaranA 1---][-3 vam -du:kha 2)(--saMjJAoN-anta)(vAtA:-antAda-vacce paDavu-vacce AvI hatu. adha: ma-nAm ||ArAchA zabdonA saMyukta vyaMjaneAnI pAdaLa AvelA krU, maiM ane TeTalA yajaneAnuM uccAraNa thatuM nathI eTale leApa thaI jAya che. yU-mAM-yuman-jummA-ekI saMkhyA agara khetI joDI rastI-mi:-rassI, dera uN, rAza saro-mara:-kAmadeva sera-smaraN-vikasvara, khIlavAnA svabhAvavALu 1 ra'kArane sthAne A varNa thayela che. enI AkRti vajanI jevI che eTale e vaccethI sAMkaDo che. A jihvAmUlIya vaNa che ane 'ka' tathA kha'nI pUrve ja Ave che tathA A va nuM uccAraNa visa'ne maLatuM Ave che. 2 'kArane sthAne A varNa thayela che enI AkRti hAthInA kuMbhasthaLa jevI che. A vaNa ne upamAnIya kahevAmAM Ave che ane tenu' sthAna eSTha che tathA A vaNu 'pa' tathA 'k'nI pUrveja Ave che tathA A vaNa nu" uccAraNa visane maLatu' Ave che. hema-9 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana g~~zo--na:-nAgA-kapaDAM vagarane, luccA bdo-hada:-lAgele g sAmA-zyAmA-zyAmA-zrI jhuka -OC-bhIta vAdo--ThyAyaH-zikArI sarvatra havAm avandre 8Ara071|| saMyukta vyaMjaneAmAM AgaLa rahelA ke pAchaLa rahelA haiM, v-v, tathA r e vyaMjanenuM uccAraNa thatuM nathI, A niyama eka mAtra vandra zabdane lAgate nathI. | ha AgaLa--hA-hA-ulkA jvALA va-vam-vAgala-jhADanI chAla maiM AgaLa -so-za6:-sAda-zabda saddo-ar:-va-sa vatsara, medha roTTo-jIpa :-leAbhI, zikArI 2 AgaLa-go-%0:--sUrya, AkaDA ra zo-karna:-va-vibhAga # pAchaLa-sAduM- nam--sUnuM-nAnuMsUnuM vidho-vidra:-vyAkuLatA-becenI ya pAchaLa--paM, pika -qDC-pAkelu dho-vRtta:-dhvasa pAmela-nAza thayela pAchaLa-- caya --p--cakra-cAka-cAkaDA, paiDu gaddo-graha:-graha-zatI, ravi vagere graha razI-rAtri:-rAta kAI kAI prayAgAmAM AgaLanA lepa tathA pAchaLane lepa ema banne taraphanA lAnA prasaga Ave che tyAM prayAgAnusAre AgaLanA, pALane ke vArApharatI ema bannenA leA karIne rUpe! sAdhavAM. Tvina zabdamAM upara jaNAvelA 77 mA niyama dvArA AgaLanA hU~ nA lepa prApta che ane A niyama dvArA pAchaLanA vchtA lApa paNa prApta che tyAM AgaLanA lepa karavA--TU ne lApa karavAno paNa pAchaLanA lApa karI zo rUpa na karavuM-e rUpa dvArA arthanuM spaSTIkaraNa thatuM nathI. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-dvatIya pAda (131 e ja rIte varama nuM jamaNa banAvavuM paNa uparanA 78 mA sUtra dvArA pU ne lepa karI va na banAvavuM. sarva nuM nava banAvavuM paNa va ne lepa karI sara na banAvavuM. jyAM AgalA vya jananA tathA pAchalA vyaMjananA ema banne vyaMjananA lopano prasaMga Ave eTale jyAM be lepane prasaMga Ave tyAM AgaLanA vyaMjananA lepanAM udAharaNa mAtra no lepa-viDaLo-dimuLa -bamaNe vo-tiyaH-bIje mAtra no lepa--mukavai-guma-ghAsanuM doraDuM mudatra - ka - ' ' ahIM vana ke vano lepa na thayo. upara jaNAvyA pramANe be lopana prasaMge pAchaLanA lopanAM udAharaNa mAtra 2 no lepa-vaM-jAdUkAvya pha7-7bhyA-dhoriye ma-mAnyam-mALA mAtra 2 no lepa-driyo-vi:-di5di-bevaDe, gha-pInAre-be vaDe-mukha vaDe ane maMtra vaDe pInAro hAthI --iphrijha:-brAhmaNa sutrA-dvijJAti -brAhmaNa koI kaI prayogomAM te vArApharatI lepa thAya che eTale ke I prayogamAM AgaLanA vyaMjanane lepa thAya che ane kaI praye gamAM pAchaLanA vyaMjanane lepa thAya che arthAta ema vArApharatI lepa thaI jAya che- pAchaLanA ne lopa-viLI-3dvi-udvigna AgaLanA 1 no lepa-3hiarLo- ,, ,, AgaLanA 2 ne lApa-vA-dvAra-bAraNuM AgaLanA ne lepa-vimo athavA vIgo-tici:-bIje pAchaLanA vaeN ne lopAra- , , pAchaLanA veno lepa-TuDo- i -bIje vatra zabdane A niyama lAgato nathI. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prAkRtamAM A zabda vijAtIya saMyukta vyaMjanavALo che tethI bilakula saMskRtinI jevo jaNAya che. A zabadanA ne lepa nIcenA sTAra 80 sUtrathI paNa na karo. kemake A sUtra dvArA 2 nA lepano niSedha karelo che. je nIcenA niyama dvArA A zabadanA 2 nA rane lepa vikape karavAmAM Ave to A sUtramAM niSedha karavo taddana nakAmo ja thAya. eTale A rIte vicAra karIne varUM nA 2 no lepa koI paNa niyama dvArA nitye temaja vikapha paNa na thaI zake arthAta vandranuM vaMde rUpa thaI ja na zake. vana-vRnda, samUha, ToLuM jue hai0 uNAdi sUtra 387 mAravADI bhASAmAM paraNavA janAra vara ne vidra kahe che ane vane viMTaLI kahe che. paraNavA janAra ghaNe bhAge ToLAmAM hoya che. ke je na vA tArA || zabdanA 2 nA rane lepa vikaTa karavo. viMdo, co-z-caMdramA , suro -ziva, rudra-bhayaMkara ma, madra-madramu-suMdara, kalyANakArI samudo, samudro-samudra-samudra-dariyo prAkRta bhASAmAM vijAtIya saMyukta vyaMjane vaparAtA nathI evo sAmAnya niyama che chatAM niyamo dvArA vihita karavAmAM AvelA evA keTalAka vijAtIya saMyukata vyaMjano paNa vaparAya che. jemake bhaTTa (jue, 8ra74) i (jue, 81275) 2 (jue, 8ra76) 2 (jue, 82380) saMskRtano dRDha (pANIno dharo) zabda vyatyaya thavAne lIdhe kUda thaI jAya che. ane A niyama dvArA prAkRtamAM tenAM be rUpa bane che-o, uo. keTalAka vaiyAkaraNa prAkRtamAM ekaluM rUdo rUpa ja mAne che, do nahI. koI vaiyAkaraNa 2 rUpane paNa saMskRtanuM rUpa mAne che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-ahama adhyAya-dvitIya pAda [133 'taruNa puruSa" arthanA sUcaka "voz-juvAna" vagere zabda hamezAM dravALA ja che ane te dezya prAkRtanA ja che. jemake - sikkhaMtu vodrahIo vodrahammi paDiA-zikSantAM taruNyaH taruNahRda patitAH taruNarUpa juvAnarUpa-pANInA dharAmAM paDelI yuvatio zIkho. dhAma dvArA vAtra zabdanA ane lepa vikalpa karavo. patta tathA dhAra, dhAtrI-dhAtrI-dhavarAvanArI mAtA-dhAva mAtA. dhAtrI zabdamAM 5818 | niyama vaDe hasva karI devAthI ghaNI rUpa paNa banaze. dhAtI, dhA-dhAtrI-zabdamAM pahelAM rephano lepa karavAthI dhArtara rUpa banaze. ghArI-dhAtrI zabdamAM ta ne lepa karI devAthI dhArI rUpa banaze. dhA-dhAtrI zabdanA no ane 4 no (ArA77) tathA (TArA79) lepa karavAthI dhAruM rUpa thaze. dhAtrI eTale dhAva mAtA athavA tamAma jIvone dhAraNa karanArI pRvI. tane jaDa drArArA tA zabdanA lepa vikalpa karo. tija, tijauM-tIrdI-tI-tIkSaNa-tINuM athavA tIkhuM jJaH nara dvArAdarUpa zuM ane e be vijAtIya vyaMjane bhegA thavAthI 7 vyaMjana banela che eTale jhU saMyukta vyaMjana ja che. za (B) mAMnA no lopa kare, no lepa karavAthI bAkI na raheze tethI marthAta ne badale vika9pe na bela. kALa, baM-jJAna-jJAna savajJa, saMav-sarvajJa:-badhI varatuonuM traNe kALanuM jJAna dharAvanAra madhvajJa, akhU-apajJa -thoDuM jANanAra madhUkano, aqwq-gAmA - bAtamag-AtmAne jANanAra sUtraka, vadhU-vaivajJa:-devane jANanAre Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hRSiko, mijUti -Igitane jANanAra-zarIranA avaya dvArA karavAmAM AvatA saMketane jaNanAro maLo gaM, maLa-manojJapu-mana vaDe jaNAya te-suMdara ahiMga, madijU-mamikSa -sArI rIte jANakAra vA,pUjA-prajJA-prajJA-buddhi aMkanA, kALA- gAjJA-AjJA saMsA, sA-saMjJA--saMjJA-sAna bahulane lIdhe koI prayogamAM A niyama lAgato nathI. vighA-vijJAnama vijJAna-vizeSa jJAna ahIM, vinA rUpa na ja thAya madhyAhU drArA kA madhyAhna zabdanA TU ne lepa vikalpa karavo. maza, kSa-divasane madhya bhAga-khare bapora dazAhe // 8 // 2 / 85 // zArda zabdanA da no lepa karavo. DhasAra-zArpha -eka vaMzanuM nAma-je vaMzamAM daza vyaktio pUjavA yogya thayela hoya te vaMza. uparanuM rA84 sUtra ane A dvArA85 sUtra-A bane sUtro sAthe karI zakAya ema che paNa dvArA 84 sUtramAM vikape vidhAna karavAnuM che ane A rApa mA satramAM vikalpa vidhAna karavAnuM nathI, ema A bane sUtronAM judI judI jAtanAM vidhAna hovAthI A bane ne judAM judAM banAvelAM che. gA rumajhumarAne 8ra8ddA madhu ane ramazAna e pratyeka zabdanA AdinA guno lepa karavo mAt, maMDU, marahU- maccha--dADhImUcha. juo, 581 ra 6I masA -zAnamma sANa, mahANa zabane ke sane eTale--muDadAMone jyAM bALavAmAM ke dATavAmAM Ave te sthAna-jagyA-nuM nAma "mazAna" che "zava' zabdanuM varita uccAraNuM "sva" thayuM, pachI "sva"nuM "ma" thayuM ane "zayana' zabdanuM zAna" uccAraNa thayuM, e rIte zava tathA zayana e be zabdanA saMyogathI mazAna" zabda pedA thayela che ema nirukta- kAranI kalpanA che, "zavazayana'no artha jotAM A kalpanA anucita jaNAtI nathI. ArSa prAkRtamAM rUdmazAna zabdanAM sALaM, musA ema be rUpa paNa thAya che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda 6H thinke ArAnA thvindra zabdanA zrA lAkha karavA, lApa karyo pachI A bAkI rahe che. haeNriaro-riyA:--eka satyavAdI prAcIna rALanuM nAma gau ca dvArA88 rAtri zabdanA tranA lApa viSe karavA, lApa karyo pachI mAtra OM bAkI rahe. rArpha, razI--rAtriH-rAta A. hemacaMdra jaNAve che ke vizrAMtirUpa sukha Ape te rA+tri=rAtriH / A zabdamAM mULa devu' dhAtu ane tri pratyaya kapAyela che. |135 banAvo rojA-'ddezo: dvitvam ||802085 je vyaMjana anAdimAM AvelA hAya ane sayukta vyaMjanamAMthI eka vyaMjananA lepa thatAM zeSa-makI-bacele-rahelA-hAya tenuM Tvina~meva u uccAraNathAya che. tathA je vyaMjana anAdimAM AvelA haiAya ane AdezarUpa thayele DrAya eTale kAI vyaMjanane sthAne AdezarUpa thayela hAya--tenuM paNa ditva thAya che. zeSa-vata, patara--- 1ta6:-kalpavRkSa muLa-muta-muk-khAdheluM, bhAgavelu rudra -baM-yudham-dUdha, deheluM razaoN-no-nana;-nAgA-kapaDAM vinAne-kapaDAM nahI paheranAra-athavA vicAranI dRSTie sadvicAra hIna-tAgA- luccA 31-31-3Y=~ -uC/kA-jvALA 1-laoN-ga:-sUrya, AkaDe muvo-mulyo-mUrtta:-mU Adeza-ddo, unnA, paTTo TaTa-DakhelA, DaMkha mArela-ahI 1 Adeza che jue dvArArA nA-cAH-yakSa-ahI haiM Adeza che juo ArAkA naM-5-24:-2 geleA--ahIM| Adeza che jue tArA vircA-ttiH-kRtti-cAmaDuM-ahI ca Adeza che jue 8ArA2A durvya-sAnAvALu, cAMdIvALu -ahIM 1 Adeza che jue TAraparA bahula na lIdhe kAI prayAgamAM A niyama lAgatA nathI. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vaLio -znarana-badhuM-ahIM ne ne na AdezarUpa che te paNa dhitva na thayo. ethI - karino rUpa na thAya 3i-ti A traNe prayogamAM 3 tathA 4 AdezarUpa che to { paNa AdimAM AvelA che. tethI dhitva na thayuM, vamo-sama: | je zomAM zeSa akSara ja, saMyukata vyaMjanarU5 heAya tathA Adeza ja saMyukta bhaMjana35 hoya tyAM be vyaMjana che ja tethI saMyukta vyaMjananuM dhitva na thAya eTale be vyaMjananA bIjA be vyaMjana na thAya. A baMne pragomAM AdezarUpa stra ane vivu-vRzci: mifo3vAsko-mi3i1; \ temanuM diva na thAya. | vs banene saMyukta vyaMjana ja che. tethI eTale vanuM na thAya tathA nuM jarUra na thAya. dina-turtho upara phUla TArAne jyAM jyAM varganA bIjA zeSarUpa ke AdezarUpa vyaMjananuM eTale ja che gha ane januM dhitva thAya tyAM badhe ja rahala ne badale , ne badale che, ne badale , i ne badale ya ane pakSane badale nuM uccAraNa karavuM. tathA jyAM jyAM varganA cothA zeSarUpa ke AdezarUpa vyaMjananuM eTale gha, sa, 3, 5, ane manuM dhitva thayeluM hoya tyAM badhe ja % ne badale 6, kAkSane badale nsa, 3ne badala rUDha, ghA ne badale dUdha ane mane badale enuM uccAraNa karavuM. zeSa-valALa nuM vAvALe cAlyAna-vyAkhyAna-vakhANa vagho nuM vo-vyAvra:-vAgha mu9 nuM gucha-mUccha-mUchI ni nuM nira-nara -jharaNuM + nuM -aaN cha-kATha, lAkaDuM tirtha nuM tiljIrtha--tIrtha niuLa nuM niddho-nirTUna:-daridra zu nuM gu-guF-paganI ghUMTI nimbara nuM nimaro-nirmara:-pUNuM, bharapUra Adeza-nara nuM gAvo-cakSa-yakSa gha nuM udAharaNa nathI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aTama adhyAya-dvitIya pAda 130 bI nuM cha- kSi-AMka-kha maa nuM maDavaM-majhadU-madhya paTa nuM gha-pRSThapITha nuM 34-:-vRddha-gharaDe hRththo nuM TUtha-hRta:-hAtha mAuio nuM mADhi - 2i -AkSepa karele, eTale pui nuM purva-q4q-puSpa-kula fmammatro nuM mima-viharo-vyAkuLa DhanuM moTuM-tva-ulUkhala-khAMNiyA-khAMDaNiye. A zabdamAM 8218 sUtrathI dhitva thayuM che nI nuM navA-nA-navA-na-A prayogamAM 8 rA56 sUtrathI drita thayuM che samAsa-no -pakvajhA-vAnara dIpanA eka rAjAnuM nAma, jene vaja kapinA nizAnavALe che te arjuna-A zabdamAM 82 17 sUtrathI dhitva thayuM che vAgo-vAta -khodela. A prayogamAM kaI vyaMjana sAthe joDAela heDI te vyaMjanano lepa thatA bAkI rahela nathI paNa svAbhAvika che tethI zeSa rUpa nathI temaja koI vyaMjanane badale 3 thayela nathI paNa mULathI ja tuM che tethI AdezarUpa paNa nathI e kAraNathI A niyama na lAge. dvIdhe vA drArAzA uM zabdamAM ne badale dag thAya tyAre tenuM gha uccAraNa vikalpa karavuM. jyAre vra uccAraNa na thAya tyAre rvane 2 lepAI jatAM bAkI rahela gha no huM thAya che. gho, oi , hoddo-rAI-lAMbuM. na dIrdhAnusvArAt // 8 / 2 / 92 // lAkSaNika-kaI niyamathI zabdamAM thayela-dI svara hoya athavA zabdamAM alAkSaNika-ravAbhAvika rIte-dI svara hoya to te bane jAtanA dIrdha pachI AvelA koI vyaMjananuM dvitra thatuM nathI. tema koI niyamathI zabdamAM anusvAra thayela Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hAya athavA zabdamAM svAbhAvika rIte anusvAra heya te! te banne jAtanA anusvAra pachI AvelA kaoNI vyaMjananu dvi thatuM nathI. lAkSaNika dIdha--jUTokSintaH-phe kele maMIAo-ni:zvAmu:-nizvAsa :-paza dAmo- alAkSaNika dI --1Asa-pArzva-pArzva-paDakhu, jainatI karanuM eka vizeSa nAma pAnAya saHsaM--zIrSak---mastaka phUDa -phebaraH-Izvara no--rya:-zatru hAsa-hAsya-eka prakAranuM nRtya mAsa-bAthama-mukha paisA-prebsa:-dAsa, neAkara mAruM-avamAnyam--nakAmI cIja ALA--bAjJA-AnA bALat-zrAnti:--jJA ALavaLa-prAjJaparama-jaNAvavu te lAkSaNika anusvAra saMma-yajJama-trAMsu-trikANa-traNa khUNAvALu jue 81ra6 alAkSaNika anusvAra-maMjJA -sandhyA-so vijJo-vidhna:-e nAmanA pata tAjo-dAMyA:-kAMsAmAMthI banAvela kAI prakAranuM vAju -kAMsIne -do: 8Ara0thI koI paNa zabdamAM AvelA ra tathA haiM tuM dvitva thatuM nathI. mundara-saurcana-su MdaratA-mumAM nuM mukhyattta na thAya--e ja pramANe candvara-vrahmacaryam-brahmacarya-nAranuM vi na thAya--e ja rIteparaMtuM varcantamu-tyAM sudhI-nAr nuM paNa dila na thAya, zeSa-viSTo-vidva:-vihavala-vo tuM vidyu na thAya. Adeza-dALo---A:vaLa:-sikko-dALo tu vALo na thAya. re badhe ja AdezarUpa maLe che paNa kayAMya roSarUpa maLatA nathI tethI A niyamamAM AdezarUpa evA ekalA renu udAharaNa ApeluM che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [13 dhRSTadyumne NaH // 8 / 2 / 94 // vRghu zabadanA AdezarUpa na nuM ddhitva na thAya. dhaTThajjuNo-dhRSTadyumna:- vizeSa nAma che. dhRSTadyumna: nu ghaTTajjugNo na 5.5.. karNikAre vA // 8 / 95 // karNikAra zanA za535 Na nu hita vipe thAya che. kaNNiAro, kaNiAro-karNikAra:-439nu aura dRpte // 8 // 2 / 96 // dapta zahanA 2535 meTase pta mAthI yekSA ta nu hitta na yAya. dariasIheNa-daritasoddeNa-dRptasiMhena-15 yA siMka 43-mA prayogamA dRpta nu daritta na yAya 54 darita yAya. samAse vA // 8 / 2 / 97 // samAsamAM AvelA zabdonA zeSarUpa tathA AdezarUpa vyaMjanenuM vikalpa. hitya yAya che. naiggAmo, naigAmo-nadIgrAmaH- nInu gAbha kusumappayaro, kumumapayaro-kusumaprakara:- sonA 512-sabhUkha devatthuI, davathuI-devastutiH-vanI stuti harakkhaMdA, harakhaMdA-hara-skandau-62 sane 246 ANAlakkhabho, ANAlakhaMbho-AnAlastambha:-DAyAne 55vAnA yAmalo. bahulaM adhikArane lIdhe zabdonA je yaMjane zeSarUpa na hoya ane AdezarU5 paNa na hoya tyAM paNa A niyama lAge che. sappiyAso, spivaaso-spipaas:-pyaasvaanne| baddhapphalo, baddhaphalo:-baddhaphala:-mAM 5 yAyesa chata vRkSa. malayasiharakkhar3a, malayasiharakhaMDa-malayazikharakhaNDam -mAya patanA zikharano bhAra pammukkaM. pamukaM-pramuktam-sArI zata bhuta thye| asaNaM, adaMsaNaM-adarzanam-- he5.te Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana patrimUruM, padmi-pratibhU-pratikULa telTona, tejAra hoyayam-traNa leAka-svalAka, malAya ane pAtALalAka. AvA bIjA aneka zabdo samajI levA. taihAro ArA teja vagere zabdamAM AvelA aMtya vyaMjananu ke ananya-aMdaranA-vyaMjananu dvitva prayAgAnusAre thAya che. anya- tairuM te-tela maMDunA-ma: meDaka-deDakA vepharuM-vicavimmelA nAmI velanuM la ugna:-saraLa viSAdrIkA-lajajA vadhutta-mRtama- bahuta-ghaNu khUba sotta -srotanU-pravAha pakSma-prema-prema anantya-jIvana--cauvananjobana, yauvana A prAkRtamAM A niyama lAgatA nathI. sogo-pratisrota:-sAme pravAha vikSosimbA-vizra`ttasiA-zakA, vahema sevADhau yA ArA|| sevA vagere zabdomAM AvelA AMtya vyaMjananu ke ananya vyaMjananuM prayAgAnusAre dvitva vikalpe thAya che. aMtya-sevA, sevA-sevA neTTa, naoNruM-mALA-5 khInA mALeA navalA, nA-nAlAH-nakhA nidio, nidio-nidita:-mUkelA vAdo, vAdio-cArlRta:-khelAvele mA,-mAna a-mRtyum--mRdu-narama x1, Jo-va:-eka Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuji-aTama adhyAya-dvitIya pAda [141 kouhallaM, kouhala-kautUhalam tU63 vAulo, vAulo-vyAkula:-- vittavANA, yiMtAtura thulo, thoro-sthUla:-2thUla- / hutaM, huaM-hRtam hametu daivvaM, daiva-devam-nazIya-bhAjya tuhiko, tuNhio-tUSNIka:-mauna dhA251 42nA2-yU5 22nAra muko, mUo-mUkaH-bhUka khaNNU , khANU-sthANu:-mahAna, 4 thiNNaM, thINaM-styAnam-yo, yI gaye sana-ya-amhakkeraM, amhakera--asmadIyam-samA taM ccea, taM cea-tad eva-te 5252-te / so cia, so cia-seH cia-te puru5 5252-te puruSa / Agamane vadhAre zAGgai GAt pUrvaH at // 8 // 2 // 10 // zA zabdamAM rUnI pUrve umerAya che. sAr+a+f=sAraGga-zAm-2 mAMyI mane -dhanuSa kSmA-zlAghA-ratne antyavyaJjanAt // 82 / 101 / / kSmA, lAghA gane ratna zonA saMyuta vyananI vayye arthAt . zabdonA saMyukta vyaMjananA aMtya vyaMjananI pahelAM ma umerAya che. kyA zabdamAM manI pahalA 1 a bherAya che. cha+a+mA-chamA kSa+a+mA-kSmA-pRthvI s+a+lAhA-salAhA-lAghA-prazasA rat+a+naMrataNaM athavA rayaNaM-ratnam-2tana ArSa prAkRtamAM sUkSma nA ma nI pahelAM paNa na umerAya che. muha+a+ma=suhamaMsUkSa+a+ma=sUkSamam-sUkSmam - nAnu ___ sneha-agnyoH vA // 8 / 2 / 102 // sneha sane agni zamAM sna nI vaye sane gni nI 52ye a vipe ubherAya che. s+a+neha-saNeho, neho-sneha:-rane aga+a+ni-agaNI, aggI-agniH-01, ani Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] siddhahema zabdAnuzAsana kSe sAta dvArA rUA dakSa zabdamAM 4 nI pahelAM ma umerAya che. akSaravo- RkSa -pIMpaLo ---na-ziyA-STithayuM phatta dvArA 20 dR mAM nI pahelAM ? umerAya che. - 6+A=ri-mana-pUjanIya deva +hA=rahRA-ra-garahaNa-niMdA va++=vari- -meranuM pIMchuM tathA zrI ne badale sirI, ne badale hirI, drIta: ne badale dRirIma, rajana ne badale Lio, kriyA ne badale riyA thAya che. hirI -zrI:-zabhA, lakSmI hirIndI-lajajA hirI -Ita:-lajajAzIla-lajajAnuM madira-gavarlajajA vagarano-bezarama-dhRSTa siLo-9i -sarva viriyAkriyA-kriyA-AcaraNa kiSkrima-3thA-hA, AnaMda, rAjIkhuzI, bhAgyathI zrI, dI vagere zabdo je je prayogamAM Ave tyAM badhe temanuM ahIM jaNAveluM ja uracAraNa prAkRta bhASAmAM thAya che. ArSa prAkRtamAM to kriyA ne badale kriyA uccAraNa paNa thAya che. "yaM nA vicAddI'-Avazyakaniyukti gA. 101 vizeSAvo bhAva 1 saLaMga gAthA 1156-aaN jJAnaM ciThThInamU-kriyA ? AcaraNa-vagaranuM jJAna haNAyelu che--nakAmuM che. vidhi-viTA-maMgala, AnaMda, rAjIkhuzI, bhAgyathI-A arthanuM sUcaka avyaya --tapta thA TArara0pa za mAM ane umAM 2 nI pahelAM huM vikalpa umerAya che. -gADha+++=gAya +so=gAriyo, sAyaMso-mArza-Arasa arIse-darpaNa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [843 sudarisaNo, suIsaNo-sudarzana:-su2, sArAzate navasAya, ye zAsa va ta gRhasthanuM vizeSa prasiddha nAma de-sudarzana zeTha darisaNaM, damaNa-darzanam-zana-levAnu-nA rSa-vara+i+sa-varisa, vAsa-15 -12sa varisA, vAsA=varSA-varSA-12sAha varisa-saya, vAsa-saya-varSazatam-se 15 kayAMya kayAMya ; nitya paNa umerAya che. parAmariso-parAmarza:-vicAra hariso-harSaH-65, mAna amriso-amrssHtaH ne badale viga tathA tata evA be prayogo thAya che ane vastra ne badale vajira tathA vajja sevA meM pryog| yAya che. tapu+i+d=tapita-tavio, tatto-tapta:-tapelo-12ma vaja+i+2=vajira-vajiraM, vajja - vajram-501 __ lAt / / 8 / 2 / 106 // saMyukta nI pahelAM 6 umerAya che. k+i+linna-kilinna-klinnam-bhAnuM himAM-gilA k+i+liTTa-kili-kliSTam-siSTa-sezavANu s+i+liTTha-siliTTa-zliSTam-su42. nAle-pAsapAsa +i+Tu-pilu-juSTam-'maNe p +i+losa-piloso-'loSaH-hAra sa+i+limha-silimho-.-lemA-- lehaman-zaleSama-samama sa+i+lesa-sileso-leSa:-mAgina suk+i+la-sukkilaM, muilaM-zuklam-zusa-veta-gho-zusa sU+i+loa-siloo- *loka:-1-42 athavA donAbhanAI k+i+lesa-kilesA-kaleza:-leza amba+i+la-ambilaM-ambalam-pATa g+i+lAi-gilAi-glAyati-zAni pAmecha gU+i+lANaM-gilANaM-glAnam-zani-SEEsInatA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana m+i lANa-milANaM-mlAnammAni-52mAI k +i+lammai-kilammai-klAmyati- pAmecha, yAnaya che-42bhAya che +3+laMtaM-kilaMtaM-klAntam-thA3 gaye bahula adhikArane lIdhe A niyama kaI prayogomAM lAgato paNa nathI. kalama nu kilama na thayu 59 kamI-klamaHplava nu pilara na thayu para pavo-plava:-pUra, 7 -564 / viplaba nu vipilava na thayu para vippvo-do-riye| 'sukkapakkha'nA mukkanu sukila na 5yu 5) mukka-zusa-veta utpalAvayati nu udhipalAvai na yayu pAra uppAvei- ve che. syAd-bhavya-caitya-cauryasameSu yAt // 8 // 2 // 107 / / , syAt , bhavya bhane caitya kSetraNe zahoma ya nI pahesA i mAthI naya cha bhane ___ cauya zamA tathA cauyo| ya pAya mI zobhA yn| ya 5DemA i bhe2|5 . siA-(sa+i+yAta=)syAt-yAya athavA apekSA siAvAo-(sa.+i+AvAo=) syAdvAda:-syAhA-sanatapAI sa eka apekSAne dhyAnamAM rAkhIne bolavuM ke vicAravuM bhaviyo-(bhavU+i+yo=) bhvyH-saare| cetiyaH, ceiya -(cet+i+yama=) caityam-yaitya-yitA 52 yo bhA27 cauryasama-coriya-(cora+i+yam=) caurym-yo| thariya- (thera+i+ya =) thariya-sthairya m-sthiratA bhAriA-(bhAra+he+A=) mezInu bharaNapoSaNa 32 / 5 te bhAryAgaMbhIri-gAmbhIryam-galIratA bhArajA-patnI gahIria-gAbhIyem , Ayario-AcArya:-mAyA muMdaria-maundaryam - suratA soriaM-zaurya m-zau viiri-viirym-vaa-5-52|4m vari-varyam-zre sUrio-sUrya :-surya ghIriaM-dhairyama-kAya bamhacari-brahmacaryam-zramAnya Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-ratIya pAda strane mAtra 8208 na zabdamAM nuM pahelAM huM umeroya che. simphaLa =vinA, siviLa-sva:-svani A prAkRtamAM muLio ke sumiLo zabda vaparAya che. snigdhe vA aditau / / 8 / 2 / 109 // tripa zabdamAM - nI pahelAM che ane vikape umerAya che. ++Lia=Ladra, sUra+Ladra =siddhi', kAMI na umerAya tyAre- nidra-dvi-nigdha-cIkaNuM AT ITArA106 satranA anuvAdamAM Apela viruM zabda uparanu TipaNa- khATo rasa arthanA sUcaka be zabdo A. hemacaMdra potAnA abhi0 citra kozanA zilochamAM ApelA che. "gaDha: kAraka:" arthAt mAtra ane kAra = A be zabdo "khATA rasanA vAcaka che. khATA rasa arthanA vAcaka evA 6 vagaranA 3-4 zabda dvArA maMvitra phUpa na sAdhI zakAya mATe ja ahI mAtra zabadanA "nI pUrve 6 umeravo jarUrI che paNa a4 zabdanA stranI pUrve nahIM ema zabdanA nI pUrve 6 umeravAthI kadI viruM rUpa nahI sadhAya paNa amiTha rU5 sadhAze je barAbara nathI. AcArasaMga nAmanA prathama aMgapa jaina AgamamAM (zrI jabavi. saM.) pR. 129 sUtra 369mAM khATA" arthano sUcaka yaMvara zabda vaparAyela che. "AMbalI' zabdano saMbaMdha paNa prastuta astra zabda sAthe ja che. AcArya hemacaMdra paTArApavA sUtramAM dezya prAkRta bhASAne eka parivara zabda Apela che. jeno stra karIne paNa e saMvira zabda dvArA aMDhi zabda sAdhI zakAya paNa kavine "khATe artha hoya to ja e zabda 34 arthane sUcavI zake. A sAdhanAmAM rU umeravAnI jarUra nathI. AcAryo dezIzabdasaMgrahamAM prathama varga gAthA paMdaramImAM 'AMbA arthane sUcaka vira zabda Apela che. hema-10 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kRSNe vaNe vA // 8 / 2 / 110 // kALA raMganA arthavALA ja zabdamAM jU nI pahelAM ma ane 6 vikalpa umerAya che. maLo=ALo, +chuM+LosaLo, vo-zULa -kALo jyAM zradam zabda viSNuno vAcaka hoya tyAM ekaluM yAda rUpa ja thAya. vo-RI-kAna-kAnajI kAnagopI ut ca arhati // 8 / 2 / 111 // mata zabdamAM TU pahelAM a, 6 ane 7 umerAya che, mata-+ga+ho==Aro, ma++do=ario , +3+=mA -pUjanIya ma7matotramato, ++haMto=arihaMto, +3+=matat manapUjanIya padma-chadma-mUrkha-dvAre vA // 8 // 2 // 112 // vA, chA ane dvAra zabdamAM r pachI 3 vikalpa umerAya che ane pUrva zabdamAM pachI 3 vika9pe umerAya che. va+3=E-, vorma-1rmamU-kamaLa jI+3+maM-chaTurna, imaM-chA-chaLakapaTa mura+3++va-guruvI -muvavo-pUrNa:-mUrakha +3vAraM-kuvAra, vAra, hera, vAraM-TrAram-bAraNuM tanvItulyeSu // 8 // 2 // 113 // guNavAcaka 3 kArAMta zabdane nArIjAtimAM hai (rA435) pratyaya lAge che, AthI tanu nuM tanvI, raghu nuM jIva ane guru nuM juva vagere zabdo bane che A badhA zabdo taravI tulya kahevAya. A zabdamAM saMyukta akSaranI vacce 3 umerAI jAya che eTale na, 6, 8, 6, TU vagerenI pahelAM 3 umerAya che ane e zabdonAM tayNI vagere rUpa bane che. ta+=+=tanathI, tavI-tApI-pAtaLI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [147 +3+4=xgvI, sTava -DhavI-nAnI r[+4+=yhI-gurthI-garavI, bhAre dR+3+vI=surIvaThThI-dhaNI pu3 vI=puDDavI-pRthvI-pahoLI mR+3+vI=mahuvI athavA makathI mRddhI-narama bahulane lIdhe je zabda tavI tulya nathI temAM paNa 3 umerAI jAya che. +3+gha=muhurgha-namU-koI pradezanuM nAma che. A prAkRtamAM sUkSma zabdamAM paNa 3 umerAya che. 3+=muvamaM-mukma-sUmamu-sUkSma-nAnuM vje vacce TArajhA eka svaravALA padarUpa zvavuM ane sva zabdamAM nI pahelAM 3 umerAya che. -3-ve-ruve--huve yaM- kRtam AvatI kAle karavAnuM -3--3--potAnA suve gaLA-rva ganAH-pitAnA mANase samAsamAM vagana zabda traNa svaravALA padarUpa che eTale ahIM no thAya. zvakana:-co. jyAyAm It // 8 // 2 // 115 // kathA zabdamAM jU sAthe joDAyelA 2 nI pahelAM zuM AvI jAya che. yA=IyA, nagI-kA-dhanunI dorI saMskRta bhASAmAM racA no paryAya navA zabda che ja ane navA zabda dvAra mA ke nIcA rUpa sAdhI zakAya che. vyatyayavidhAna dvArA116mA sUtrathI laIne TArA124mA sUtra sudhI varNanA sthAna parivartananuMne badalavAnuM-vidhAna che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148] 18] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gvArA ra-caityayaH paThArA dA. vaLuM ane vArANasI zabdomAM jU ane juno vyatyaya karavo-UlaTo uccAra kare eTale pahehyAM nA bolo ane te pachI 2 bela, ema sthAna parivartana karavuM. - -hAthaNuM vALArasI-vArANasI-vartamAnamAM "banArasa' nAmanuM nagara-kAzI sUtramAM je zabda daI UkArAMta hoI ahIM strIliMgI zabdane levAnuM vihita che mATe puliMgI rejI zabdane A niyama na lAge. po khUA hAthI. A prayogamAM aneka na thAya yAtrAne - dArANA mAAna zabdamAM jU ane jU nAM sthAna badalI nAkhavAM. unALA -AnaH-hAthIne bAMdhavAno khIle-AlAna zALAma-bhAnatama -hAthIne bAMdhavAne thAMbhale acalapure ca-loH // 8 / 2 / 118 // caDhapura zabdamAM 1 ane 2 nuM sthAna badalI nAkhavuM. kADhavapuraMgapura-acalapura e nAmanuM mahArASTramAM Avela nagara mahArAje -oH +ArAzA mahArASTra zabdamAM 8 ane 6nuM sthAna badalI nAkhavuM. nara-mahArASTra-mahArASTra e dezanuM nAma che-mahAra jAtinuM rASTra. mULa prAcIna zabda nara che, paMDitoe A zabdane mahArASTra zabda sAthe sarakhAvavAnI kalpanA karela che ane e mATe 2 ane 8 no yatyaya karavAnuM vidhAna karela che. mArA vicAra pramANe te maradda zabadanuM sAmya bIjA koI jUnA zabda sAthe levuM joIe paNa mArI sAthe nahIM. gujarAta" zabdane Adino gunara zabda jema jAtivAcaka heI "gujara' prajAne sUcaka che tema maDha ke nara e zabda ka9pI zakavAmAM aitihAsika vAMdho na Avato hoya to marara ke mahara ne mara ke maka zabda kAI jAtivAcaka hoI zake, marada ke madara nuM ja mAru uccAraNa hoI zake. A aMge paMDito ane aitihAsika jarUra vicAre. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghughari-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [19 sUre to tArA 20 dUra zabdamAM dR ane dunuM sthAna badalI nAkhavuM. do-dU:-pANIno dharo ArSa prAkRtamAM dUrane badale dRDha thayA pachI dura thAya che. rame magvuM rIme-mahApuMDarIka nAmanA dharAmAM daritA -Ika vA paTArAzA ritA zabdamAM vinA rane ane tAnA ane vikalpa vyatyaya thAya che. eTale ranuM sthAna vikalpa 4 le che ane 4 nuM sthAna vikalpa 2 le che. giro, rimA-ritA -haratAla jUnI prAcIna ke arvAcIna hastalikhita pothIomAM lakhelA akSaro khoTA jaNAya to tene cekI nAkhavA sAru haratAla" nAmanuM dravya vaparAya che, vaLI jyAre bhavAyA bhavAI kare che tyAre A pILA ane cakacakatA padArthane vATIne moDhA upara lagADe che jethI rAtre meTuM cakacakita dekhAya che. dhu hoH sArA2rA. dhu zabdamAM ghane zuM thayA pachI 4 ane vikalpa vyatyaya thaI jAya che. dRba, caMduma-dhumU-haLavuM, laghu-nAnuM prazna--Dhavuka zabdamAM sUtrakAra kahe che ke, stra ane Tu ne sthAna badale karavo, paNa zabdamAM zuM nathI tenuM zuM ? kharI rIte sUtramAM gho: karyuM hota to 4 ane ghana sthAna balo thAta. jema-ghaTyu-du paNa AcAryane to hRrtunuM rUpa ISTa che, ghaNuma ISTa nathI. AdimAM gha AvavAthI zuM thAya kevI rIte? uttara-koI prayogamAM AdimAM paNa ghane ru thaI jAya ema jaNAvavA mATe sUtramAM "4-do:" evuM vidhAna karyuM che. athavA stradhunA ne pahelAM " karIne Tura banAvavuM ane pachI ja A niyama lagADa. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] siddhahemacaka zabdAnuzAsana lalATe l-ddoH||8||2||123|| trATa zabdamAM bIja rune ane chellA 3 ne sthAna badale vikalpa karavo. ghAyuM-AraM-trATak--lalATa. 811257 satra dvArA trATa zabdanA AdinA sane sthAne nuM vidhAna kareluM che tethI ahI bIjA stra ane rU ne sthAna badale karavAnuM che, pahelAnA ane nahI. che H 8ArA 24 0 zabdamAM zuM kAra ane e kArane sthAna badale vikalpa karo. gukhyuM, -guca-guhya, guMju, gupta go, saNo-sA-salve-sahana karavA yogya athavA dakSiNa pradezamAM Avelo "sahyAdi nAmane moTA parvata Adeza vidhAna to tho-va-vAda dvArA ao zabdane badale thokSa, zova ane zetra zabda vikalpa vAparavA. thouM, tharva, tharva, thoa-a<<[-thoDuM athavA theka-thekaDo-samUha duhita-bhaginyoH dhRA-bahiNyau // 82 // 126 // Turine badale vikalpa dhUma vAparavuM ane mananI ne badale vaLi vikape vAparavuM. dhUma, himA-ditA-dIkarI--peTanI chokarI vahi, maLI-mani-bahena, baheNa-benI, bhena, benAM, bena, bhaNI. maninAvati ne badale banevI athavA bahoI mananI zabdamAM AdimAM je ma che temAM 2 ane huM ema be vyaMjano maLelA che. rU ane huM maLIne manuM sarjana thayela che eTale jema le, huM ane uno banelo che tema ma paNa jU ane zuM bane che eTale saMyukta vyaMjana che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-ahama adhyAya-ritIya pAda (151 ekalo meM ja nahIM paNa gha, , , I ane meM e pAMce saMyukta vyaMjana che. gha mAM zuM ane huM, za mAM ane 6, Dha mAM huM ane 6, dha mAM TU ane 6 tathA ma mAM 2 tathA dR bhaLelA che eTale gha, 4, 8, dha tathA ma e pace saMyukta vyaMjano che. je loko aMgrejI mULAkSara jANe che teo gha, , 4, gha tathA ma vyaMjano zI rIte banelA che te barAbara samajI zake che. A prakAre ja 3, 4, 8, che ane w e pAMce paNa saMyukta vyaMjane ja che rava mAM ru ane , che mAM 1 ane 2, 4 mAM 2 ane , tha mAM ta ane 6 tathA # mAM 5 ane 6 bhaLelA che ethI , cha, 8, 9 ane 3. e pace aSa akSare paNa saMyukta vyaMjana ja che. vRkSa-tiyoH hA-chaM ArApha271 vRkSa zabdane badale zabda vikalpa vAparo tathA kSipta zabdane badale phUda zabda vikalpa vAparavo. ravI. vo-vRkSa -vRkSa-jhADa sarvatra 4-2-rAm kavara TArAskA niyamathI vRkSa nI Adine "va" lepAyA pachI baphA-nukra ApoApa thaI jAya che phUDha, vi-kalama-phekeluM phUDha, vizva--kSita-upara pheMkeluM-upara choDelu vanitAyAH vilayA // 82 / 128 // vanitA zabdane vikalpa triyA banAve. vicA, vaLagA-vanitA-strI. "nitA' nA "na" nA "ne "va' sAthe joDavAthI ane "ne 4 uccAravAthI viyA thaI jAya che. keTalAka vaiyAkaraNe kahe che ke vizvA zabda saMskRtamAM paNa vaparAya che. Twaa vataH phUDa sTArara9/ jyAM Sata zabda gauNa hoya tyAM tene dUra Adeza vikape karo. sipi, ra#iI-vatuvaravADI pAkelI, cica have ravi-vizA va SaSaAMbalInI peThe cheDI pAkelI, jUra na thAya tyAre vira dava sivizA paNa thAya. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana striyAH itthI // 2 // 130 // zrI zabdane badale dulthI zabda vika9pe vAparavo. phuthI, I-sI-strI. - tIthI, AgaLa joDavAthI phaOI. ghaNuM belanArA svaranI sahAyatA vinA saMyukta akSaranuM uccAraNa karI zakatA nathI. tethI strI ne badale dulya bole che. e rIte putrI zabdanuM rUthI thayela che. diH dArArU dhRti zabdane badale vidi viSe vAparavA. dhRti zabdamAM je gha che temAM ane zuM samAyelA ja che. ghiuM, vikRti: _daurya mArjArasya maJjara-baJjarau // 8 / 2 / 132 // mArgAra zabdane badale magara ane vAra evA be zabdo vikaTa belAya che. maMga, , maMgAra TAlAradA mAnAro, mArgA -mAMjara-bilADe nArIjAti marI, varI, nArI, magArI, mArgArI-mAMjarI bilADI vaiDUryasya veruliaM // 8 // 2 // 133 // vaijJa zabdane badale vesujhica vikape vAparavo. verurijha, vesu-vairyama-vidUra' nAmanA parvatamAM thanAra vaiDUrya rana fi6 hAthe rUAnImaH dArArUko. rUAnam zabdane badale enTi ane merA evA be zabdo vikalpa vAparavA. phagAni, elphi, zettA -AnI-hamaNAM-cAlu kALamAM hanIm nA nI nA pUrva ni mATe TAlA10nA sUtra juo. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [153 ladhuvRttioTama adhyAya-dvitIya pAda pUrvasya purimaH // 8 // 2 // 135 // pUrva zahane maya purima za6 vikSye vAparave.. purimaM, puvvaM-pUrvam-pUrva nu. purA bhavam purimam purA+i=purimam-5sAna A rIte purA zabda dvArA purama zabda sAdhI zakAya che. 'purima-carimANa kappo' pUrvanA tAya 42 nA bhane 525-sA tAya 42nA sAdhuone AcAra. trastasya hittha-tachau // 8 // 2 // 136 // vasta zahane parI hittha bhane taTTha shm| 18ce vA52vA. hitya, tara, tatthaM-stam-trAsa pAsa-pAyesa. tatthaM-trAlu bRhaspatau bahoH bhayaH / / 8 / 2 / 137 // bRhaspati zahanA bRha-baha mevA me 85 mane pahale bhaya sevA me nAnA uccAra kara. bhayassaI, bhayapphaI, bRhaspatiH, vaan| guru, prapatavAra, guruvAra bhaya na yAya sAre-vahassaI, bahapphaI, bahappaI, bihassaI, bihapphaI, bihappaI, buhassaI, buhapphaI, buhppii-bRhspti:-tu| 811 / 138 malina-ubhaya-zukti-chupta-Arabdha-padAteH maila-avaha-sippi chika-ADhatta-pAikkaM // 8 / 2 / 138 // malina ne pahale maila, ubhaya ne pahale avaha, zukti / mahale sippi, chupta ne mahase chikka, Arabdha ne pahale ADhatta bhane padAti ne pahale pAIka ubhyAraNa vidathe 2. mailaM, maliNaM-malinam-bhalinaavahaM, ubhaya-ubhayam-anna-1 bleDa avahoAsaM-ubhayAvakAsa-ubhayAvakAzam-the pANu aAzavANu avahabalaM-ubhayabalaM-ubhayabalam-se yAnunu 3 re mAnA mANu sippI, suttI-zukti:- chI5 chiko, chutto-chupt:-25sheso-dhule| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bADhA, mADho-Ara-AraMbhe zarU karelo vAraE, vacA-vAtiH-pAyagA, padAti kharI rIte vAti zabda dvArA vAra- zabda sAdha sugama che. keTalAka vaiyAkaraNa samaya ne badale gavada na karatAM vadda kare che. ArSa prAkRtamAM samaya kADha-bane kALa-e prayoga thAya che. hRAvAda dA drArA rUDA hRNA zabdane badale TADhA zabda vApare. vADhA-haMdU-dADha A DhADha zabda saMskRta bhASAmAM paNa che. "DijhA--amara0 lI. "di saMdhi phaMDA" amiSA marya kAMDa. vaho vArdi-vAda drArA 24. vari zabdane badale laf ane vAri evA be zabdo vArApharatI vAparavA vArdUi, vAda-bihAra paNa huM dArANA adhamU zabdane badale de zabda vAparavo. -:heThaLa-nIce - adha:rathamU dvArA ma haidra-sAdhavuM sugama che. mAtR-gi: musigA- 8ra4ra. mAtRraNA ne badale mAsamA ane mArA zabdo vAparavA tathA pitRSyatAne badale simA ane virAchA zabdo vAparavA. mAlikA, mArUcha-mAtRvasA-mAtAnI bahena-mAsI pisina, pikaccha-pitRaNA-pitAnI bahena-phaI ke phaI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dritIya pAda tirthaH tittiSThaH 58ArAkA tiryaM zabdane badale tiraSThi zabda vAparave. ttirioi pe-tirtha prekSate-ADu jue che, A prAkRtamAM tirtha zabdane badale tiriA zabda vaparAya che. mukhya ghara: atau 58Ara|4| tRti zabda sivAya bIje jyAM ekale ke putra padamAM ke uttarapadamAM vRd zabda AvyA te te rada zabdane badale ghara zabda vAparave. [ 151 dho-mRduH-gRha-dhara gharasAmI-gRhasvAmI-dharane svAmI rAyag-rAgaTaC-rAjavInuM ghara-mahela athavA rAjagRha nAmanuM nagara garpha-ti:--gharaneA pati..A prayAgamAM rUti zabda heAvAthI gRhaiM tu ghara na melAya eTale gharanphre na khelAya paNa narphe khelAya. A prAkRtamAM rAzide nAre DhothA-rAjagRha nagara hatuM-emAM ghara thatu nathI.. kRdaMta-prakaraNa 'ka'vagere anA sUcaka judA judA pratyayA, dhAtuone lagADavAmAM Ave che. tyAre te pratyayeAvaLeA zabda 'nAma' rUpa bane che. dhAtuene nAma banAvavA sAru je je pratyayeA lagADavAmAM Ave che te te pratyayezane 'kRta' pratyayeA kahevAmAM Ave che. A 'kRt' pratyaya jemane cheDe lAgelA hAya che tevA dhAtuonAM rUpane mRtaMta-kRdaMta-nAme oLakhavAmAM Ave che, tevAM kRdaMta nAmeAnI sAdhanA mATenA prakaraNanuM nAma kRdaMta prakaraNa che. A, hemacaMdre racelA 'sihahemacaMdra" nAmanA saMskRta vyAkaraNamAM A kRdaMta prakaraNa mATe AkhA pAMcame adhyAya che. A pAMcamA adhyAyanA khIjA pAdanA sUtra 27 mAthI 83mA sUtra sudhImAM je je kRdaMtanA pratyaye jaNAvela che te tamAma pratyayAne upayeAga prastuta ||8Ara014A sUtramAM karele che. 58ArA14pappA sUtramAM jaNAvelA 'zIla', 'dharmAM' ane 'sAdhu' e traNe arthAne sUcavanAra, badha! maLIne je satyAvIza (27) pratyayeA che te badhA, udAharaNa. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sAthe A nIce batAvelA che ? pratyaya udAharaNa 1. tR- vartu-karavAnA zIlavALo 2. pharg- vari-caravAnA zIlavALo 3. ET-narg-jaya meLavavAnA zIlavALo 4. jhu-thI-7-sthira rahevAnA zIlavALo 5. kanu -phe kavInA zIlavALe 6. 3-4muM- lAbha meLavavAnA zIlavALo 7 vAsu-vAsu-vaMdana karavAnA zIlavALo 8. sundhAsu-dhAvavAnA zIlavALA 9. mAhu- DrAhu-zraddhA rAkhavAnA zIlavALo 10. rU-pApati-paDavAnA zIlavALA 11. -mADu-thavAnA zIlavALA 12. vana-vopana-kAma karavAnA zIlavALe 13. kAvAvabaDabaDa karavAnA zIlavALo-baDabaDiyA 14. --Arma-zAMtinA zIlavALA 15. -kSA-pheMkavAnA zIlavALA 16. mAta-varAva-saMsevA karavAnA zIlavALo 17. 37-1ii jItavAnA zIlavALA 18. mara--ghasmara-khAvAnI zIlavALA 19. kara--vidura-jANavAnA zIlavALo 20. du-maju-bIvAnA zIlavALe 21. du-mahuve che , 22. su-mahu- ,, ,, 23. vara-nityara-tavAnA zIlavALA 24. 2-netra-namavAnA zIlavALo 25. 7-dana sUvAnA-zI lavALo 26. vara-zvara - aizvaryanA zIlavALe 27. viva6-dhI-dhI-buddhi A 27 pratyayo "zIla, dharma ane sAdhu arthanA sUcaka che. A sattAvIza pratyayone badale prAkRta bhASAmAM pUra pratyaya vaparAya che. e hakIkata Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda sUcavavA sAru A, hemacaMdra kahe che ke, zIjAvardhanya karaH 58ArAzA 'zI', dharma', ane 'sAyu' e traNa ane sUcavanArA upara jaNAvelA sattAvIza pratyaye| saMskRtamAM che. e sattAvIzuM . pratyayeAne badale prAkRtabhASAmAM mAtra eka phra pratyaya vaparAya che. dhAtu mAtrane 'zIra' ane batAvavA pharI pratyaya lAge che. dharma ,, 17 33 39 .. ', .. 'sAdhu' zIla eTale svabhAva. jemake kAInA 'hasa hasa' karavAne! svabhAva hoya che.. dhama eTale peAtAnA kuLanA, potAnA getraneA, ke peAtAnI nAtajAtanA athavA peAtAnA kuTuMbane AcAra-rivAja, sAdhu eTale sArI rIte kriyA karavAnI pravRtti. .. [5 "" dhAtunA peAtAne je artha hoya te teA kAyama rahe che. paNa jyAre dhAtunA atha sAthe 'zIla'te atha joDAyA hAya, dharma'nA atha joDAyA hoya ane 'sArI kriyA karavAne!' artha joDAyA hoya tyAre phara pratyaya dhAtu mAtrane lagADavAneA che. jemake vAtu (1) haiMsu-hasa hasa karavAnA zIlavALA-svabhAvavALe; je hoya te daisira---daisiro (prathamA ekavacana) kahevAya. has+2=Zsira-tiro (2) na--tamana karavAnA zIlavALA je hoya te sama+kra-mira-niro (prathamA eka va0) kahevAya. (3) hova-rAvAnA svabhAvavALe-vAre ghaDIe 'rA rA' karanArA-rAtala hoya te rovu+phara-rovira-rezavireza (pratha. eka va.) kahevAya. (4) -je svabhAve lajajALu hoya te-zaramALa heAya te nU+ra-nira-niro (5) saM0 nav--gar-je svabhAve mela mela karanArA hoya te-navrUrasaMvi---viro-khela khAla karanArA-elakaNA - (6) saM. levu tevu je kaMpavAnA-dhrujavAnA svabhAvavALA hAya-vAre vAre kapyA karatA hAya te-trey-ra-vevi-vaiviA-dhrujyA karanArA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana (7) saM0 pra-ma...--bhamavAnA-AthaDavAnA-svabhAvavALa hoya te-maH+ phura-mari-mamiro-bhamanArA-rakhaDanAre-AthaDatyA karanArA (8) ha0 varSa-3chava-jene ucchavAsa levAnI Teva hoya-svabhAva hoya te kalasUpha-kAsA-kasahiro-ucchavAsa lenAra A rIte dareka dhAtune ra pratyaya lagADIne rUpa sAdhI levAM. ahIM mAtra "zIla arthanA udAharaNo Apela che, paNa te udAharaNo pramANe dharma" tathA "sAdhu" arthanA paNa udAharaNe samajI levAM. jemake dharma-hasavAnA dharmavALo-vi? "sA' sAruM sAruM belanAre vahiro-(varU-dira) keTalAka vyAkaraNakAro upara jaNAvelA tamAma pratyayone badale "ra' nathI vAparatA paNa mAtra tRna pratyayane badale "ra" vAparavAnuM kahe che. temanA matamAM upara jaNAvelA badhA pratyayone badale dUra na vaparAya. mAtra eka tR pratyayane badale ja ra vaparAya arthAta temanA mate- rajunuM carira rUpa na thAya. bhAvuka nuM bhAvira bhIsa nuM bIhira Izvara nuM Isira namra nuM namira saMvara tumu-kULatugAbAda 8rAjaddA saMbaMdhaka bhUtakRdaMtanA artha sUcaka saMskRtanA varA pratyayane badale tun , 3 (ma), sUpa, chaLa, tukALa, samAja pratye vAparavA eTale dhAtumAtrane A prayo lagADavA. tumudasuE=a-STavA-joIne mo+tu=mojuM-muvA-mUkIne-choDIne ma-mamma=mamarma=mamama-pratyA-bhamIne-bhramaNa karIne ra mata=ramiga-ravA-ramIne Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuji-aTama adhyAya-dvitIya pAda [159 tUna-vetaskULa=ghaTULa-ghIvA-grahaNa karIne matuLa=+T= -ravA-karIne A sthaLe sULa na lepAI gayo che. tumALa-me+tumALa=menumAna-mitta-bhedIne +3mALa=lokamAna-zUravA-sAMbhaLIne vayig sAvasi' "vaMhitA' sUtranI prathama gAthAmAM vaMtu rUpa Ave che. A ArSa rU5 che mATe tenA tuma na mu no lopa thaI gayo che. vaMderUtum vaMvituM. vaMti-nTivA-vAMTIne vanitA evA siddha sata rU5 uparathI paNa tyAM nA no lopa karIne prAkRtamAM vaMdittA rUpa banI zake che. e ja rIte karavA rUpane badale ArSa prAkRtamAM DuM rUpa thAya che. huM rUpanA anusvArano lepa karavAthI ghaTTa rUpa paNa bane che. taddhita prakaraNa martha : pATorAkanA saMskRtamAM tenuM AevA arthamAM AvatA pratyayane ranartha kahe che. e mane sUcavavA IMca vagere pratyayonu vidhAna kareluM che. te rUma IMca vagere pratyayone badale prAkRtamAM jhera pratyaya vAparo. yuHdrarphaya-+-tuvera -tamAro marra-mama+ra- ra-amAro bahula adhikArane lIdhe A niyama badhe lAgato nathI, kemake maDhIya ne badale maya thAya che. e ja pramANe vALanIca ne badale vaLIga thAya che. arthAta "mA' ane vALiLIma' zabdamAM hRya pratyaya kAyama rahe che. ava-mIyapakSe--mArA pakSamAM vALI -nAginIyA:-pANininA matane mAnanArA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana para-rAjabhyAM ka-Dikau ca // 8 // 2 // 148 // vara zabada pachI AvatA martha pratyayane badale ane zera karyA vAparavA, tathA rAgana zabda pachI AvatA phAmartha pratyayane badale rU (zi) ane kera pratyayo vAparavA. varI-12+#-AraE-Ara-pArakuM- juo TAkA ja gAM -nAga+DaeN-ArU, rA-rAgIya-rAjAnuM-rAnA-rAjya saMbaMdhI yummasmaraH anaH pratha: tA24/. vA yu-garama: -nagI datyAdi ddArANA sUtra dvArA yu ane garbhadra zabdo pachI AvatA suramartha nA saMskRta aMga vagere pratyayone badale prAkRtamAM gya pratyaya vAparo. guma+ga-pune+thaya-tuw+g-tuzvayaM-mAmU-tamAru marAThI-tumavA. ama+3-35ra+mezvaya-amedava- kannara-mAmAvaE-amAruM marAThI-sAmAcA vaH caiH sadArAvA sthA phuve chAparA tathA chAlA paDA ityAdi sUtra dvArA tenI peThe evA arthamAM saMskRtamAM AvatA vata pratyayane badale prAkRtamAM 2 pratyaya vAparavo. mathurA vata-madurAgra-madura thamadhurAva7--mathurAnI peThe mathura 13rite pAsAyA-mathurAva pATaDhiputre prANAyA-mathurAnI peThe pATaliputramAM prAsAda-mahela-che. sarvAGgAd Inasya ikaH // 8 / 2 / 151 // saMskRta vyAkaraNa siddha ladhuvRttinA 1494 sUtrathI sarvA zabdane lAgatA na pratyayane badale prAkRtamAM rUDha pratyaya vApara. sarvAna -savaMja+rU-saamo-sajana:-AkhA aMgamAM vyApele. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvatIya pAda thI 2 rUT drArApurI saMskRta vyAkaraNa siddhahema lavRttinA nityaM : vRthva 489 sUtra dvArA ca zabdane lAgatA La pratyayane badale prAkRtamAM (ra) pratyaya vaparAya che. vasthAna nityaM yAti kRti-cit+La-thi+T-di+ca-poi-thi:nitya musAro karanAra pravAsI Iyasya AtmanaH NayaH || 8|2| 153 || Atman zabdane saMskRtamAM lAgatA yane badale nava pratyaya vAparave. gAmane timU-gAma+Aya-avLa-bhAtmIyam tima-ApaNuM hita (161 svastha simAnta" vA 58ArAzA mAthe ca-tau zALA ityAdi niyama dvArA saMskRtamAM 'bhAva' ane sUcavavA mATe AvatA ttva pratyayane badale ane bIjA paNa bhAva anA sUcaka pratyayAne badale prAkRtamAM rmA (f%0mA) ane ttaLa evA e pratyayeA vikalpe vaparAya che. vInasya mAva: vIna+q=vI+mA=pavimA, vIna+7=poLa+ttana=pILattaLa, vI+7=vInata-vIratvam -puSTapaNu vuDavacamAyaH putra+5=34mA=pumA,pu+saLa-ghuttaI-puSpapaNuM, vu+1=Jntta -buvatvam-pRSapaNu 'saMskRtamAM 71558) vagere sUtreA 'zru' vagere zabdAneva te badale mana gere pratyayeA lagADavAnA' che ema batAve che tyAM A niyama na lagADavA, vInatA zabdanuM prAkRtamAM pauLayA 35 paNa thAya che ane 584Ara60nA putra dvArA vaoNLavA rUpa zaurasenI bhASAmAM thAya che. tethI A sUtramAM teM prayayane madale haiM| vAparavAnI vAta karI nathI. vaidika-vedenI-bhASAmAM tva ne badale cana pratyaya vaparAya che. ttaLa ane tvada banne pratyayA sarakhA che. moTAt sainya helDaH ||ArA aThTho zabda sivAyanA khIjA zabdone lAgelA tairu pratyayane badale prAkRtamAM hema-11 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162] siddhahemaca`dra zabdAnuzAsana ella ( Della) pratyaya vAparave // 7|1|13|| sUtra 62 'tila' vagere zabhoMne 'sneha' ane sUcavavA je te pratyaya lAge che tene ahIM levAnA che. kaTuka+tailam=kraDua+ellaM=kaDuellaM-$$vu N tena surahijaleNa kaDuellaM-surabhijalena kaTukatelam -sugaMdhita pANI sAthai mizrita kaDavu tela aGkoTa+tailam=aMkollatellaM - asanuM tela yA sUtramAM viddhita usa 'alla' pratyaya 'taila' pratyayanuM Aheta 3SAMtara che. etad lukU ca || 8|2| 156 || yat - tad - etadaH atoH iti parimANuvAcaka atu ne badale prAkRtamAM parimANuvAcaka vRtti pratyaya vaparAya che. tethI yAvat ne pahale ja+ittia = jittiaM - yAvat-lu, tAvat ne pahale ta+ittia = tittia - tAvat-teTasu atAvat ne pahale ata+ittia = ittiaM - bhetAvat - peTalu atAvat ne nyAre ittia pratyaya sAge tyAre atAvat ne| sopa yaha laya tathA tenuM itia 35 jane che. zabdAne jhAgesA idam- kimaca Dettia - Dettila - DedahA H || 8 |2| 157 / / iyat, kiyat, yAvat tAvat, ane metAvat se paribhASA atu vagere pratyayane mahale attia (Dettia ), attila (Dettila) ne veddaha (Deddaha ) pratyayo vaparAya che. iyat yaM kiyatmAM paribhAvAya yat pratyaya se sane bhetAvat, yAvat tathA tAvat bhAM Avat pratyaya che. idam+ yat - attibha= attia, attilaM, addahoTalu kim+ yat-ka+atti, ka+atila-kettilaM, ka+adaha-kedahaM DeTa yat+Avat-ya+attia - ja+tti-jetti, ja+attila-jettilaM, ja+addahajeddaha - bheTasu tat+Avat-ta + atti- tetti, tettila, teddaha -telu atat+Avat-bhettibha, bhettilaM, bheddaha kheTasu kRtvasaH hu ||8/2 / 158 // chArA109 sUtra dvArA 'vAra' arthAMmAM vihita karelA ttvanuM pratyayane badale prAkRtamAM dusaM evA pratyaya vAparavA. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [ 163 yaduvaMzata:-se vAra sadu-dunnakRa:-hajAravAra ArSa prAkRtamAM 'tivRtto gAyAviyALa' vagere vAkyomAM dutta ne badale go pratyaya vaparAyela che. A vRtto pratyaya vat pratyayanuM prAkRta uccAraNa mAtra che. viyAmimuvama-priyanI ke priyAnI sAme-picadud A zabda, prAkRtamAM vaparAya che. tene je dutta aMza che te dutta aMza yafmamurNa zabdanA paryAyarUpa che. mimuva' arthavALA e Tu pada ane A dutta pratyaya vacce keI saMbaMdha nathI, mAtra te be vacce akSaranI samAnatA che. arthAta vidura no dutta aMza pratyayarUpa nathI, cAra-ra-gAI-vanta-mA-ra-ra-majA: matoH ' 8ArA / A. hemacaMdra charA ityAdi sUtro dvArA saMskRtamAM "vALA arthamAM vihita karelA mastu pratyayane badale prAkRtamAM AvuM, pharasa, 30, sAsa, vaMta, maMta, rUtta, phura ane maLa evA nava pratye vaparAya che. sAsu-du+mAruM=naidA-davAnanehALa rayA+mADuM cA-racAvAyA phaMDyU+gAhu=A-rcAvAna-IrSyALu RgrAhu+T=Dha gAju- jJAta-lAjavALI-lA jALa zaramALa -sohA-stra=sohinjho-zamAtrAnazobhAvALo chAyA+=ArUDhA-chAyAvA-chAyAvALo-kAMtivALA gAmastra=gAmitkaM-cAmavA pahoravALo-paheredAra vastra - vizAra+Astra vikAsu-vivAravAna-vicAravALo ke vivAravA-- vikAravALo mAM+=kaMkunjho-mAMsavAnuM-mAMsala-mAMsavALo-puSTa q+==go -rSavA--darpavALo, garviSTha-magarUra athavA pu-DapheLa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mA ---sad+gA=saddAro-rAvAna--zabdavALe! naTA+gA=nAho-gaTAvAn-jaTAvALeA TA+ga=kAjo-dAvAnuM--zAvALA sap rsa+bA=sAho-rasavAna---rasALa, rasavALA goddA+mA=noddAho-coAAvAna--jayAnAvALA-dedIpyamAna vaMta -dha+vaMta=Lavato-dhanavAna-dhanavaMta-dhanavALA matti+vaMta=mattiva to-mattimAna-bhaktivALeA athavA bhAtavALA bhAtIgaLa maMta--hanu+maMta=hanumaMto-hanumAna--hanumAna siri+maMta=sirimaMto-zrImAna--zrImAna lakSmIvALA dhanavAna pu+maMta=puLamaMto-puyavAna-puNyavALA-puNyazALI rjJa---*+ H=71AthavAna-kAvyavALA kavi mAna+phtta=mALo-mAravA-mAnavALA k{q+phara=vviro-cavAnuM-ma -gava vALA dA+2=raddio-relAvAna-khAvALA mA+madhaLamaLo-dhanavAna-dhanavALo sodA+maLa-sodAmano-seAhAmaNuM!-zAbhAvALeA keTalAka vaiyAkaraNeA tune badale mA pratyaya vApare che. dUnu+mA=jUnumA-- hanumAna saskRtamAM jema matu vaparAya che tema e ja arthamAM phanU tathA vagere pratyaye vaparAya che. jemake--na--nin=dharI-dhanavALA-dhanI-dhaNI -Ja +36=citra:-arthavALA vagere rUpA samajavAM. A niyama te| mAtra matu mATe ja che, bIjA phana, vagere pratyayA mATe nathI. khIjA pratyaye| sauMskRtanI mAphaka samajI levAnA che ane te khIjA pratyayeAne prAkRtamAM vAparatAM te te pratyayAmAM prAkRtanA niyama pramANe pheraphAra karI levAte che. matva pratyayAnuM prakaraNa A, hemacaMdre !te karela siddhahema zabdAnuzAsana gAmanA vyAkaraNamAM 7aaaa1 thI ArA74 sudhI che. saMskRtamAM mattu uparAMta-- phUjI-sAhi:--zALAvALA, praziSTha:-prajJAvALA .--gaTA:jaTAvALA, vAcA:vAcALa Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda kipa 165 bAhupAhu-kRpAvALo. magnA arthanA sUcaka AvA aneka pratyaya che. A pratya, prAkRtamAM vihita karelA , mAru, bAju vagere pratyayonI sAthe barAbara maLatA Ave che. 7o to tamaH vA drArA 260mAM paMcama vibhaktinA arthane sUcavavA mATe vihita karelA tat pratyayane badale prAtamAM tto ane to pratyaya vikalpe vaparAya che. sava+jJovRtto-sarvataH-cAre bAjuthI varo=sava -sarvata: , g+Fi=uri - -eka taraphathI gvaro=gjho-gvataH anana+rA =anna-anyataH anyathI mano =- ,, +rA , kuta-kayAMthI +=+hota:- , +rAra=gara-gata:-jyAMthI gotrajJo-cata:ta+Fir=to, tataH-tyAMthI ta+ = -tata:- , DuM+tA=rUra-AthI ke A taraphathI dR+=rUDo-ta:-ahIMthI-A bAjuthI jyAre A be pratyaya na thAya tyAre tenuM pratyayane badale badhe ya vaparAya che. jemake-sAvo, Imo, manamo, vega, nA, to, rUmo | tra didathA dvArA 'AdhAra' arthane sUcavavA mATe vihita karelA tra6 pratyayane badale prAkRtamAM hi, ru ane 0 pratyaya vaparAya che. na+ri=gacitra-jyAM, jahAM ta+dintahi-tatratyAM, nahIM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FE ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana +phri-hi-tra-kanyAM, kahI anna+dui=anyatra khIje sthaLe na+haiM=nadacatra-janmyAM, hIM a+g=afe-az-cui, del' +g=8-tra-kAM, kahI anna+4=antarde-anyatra-khIje sthaLe R+tha=JazUnyatrajyAM, jahIM ta+tha=dtya-tatra-tyAM, tahI' {+hyu-ca-tra-kAM, kahI anna+T=annatya-anyatra khIje sthaLe vA jAvuM TH si niga rU||8||6|| chAra|95 siddha laghu. nA sUtra dvArA zabdanA banelA vA rUpanA vA pratyayane sthAne prAkRtamAM tti, tri', phaJA ke DvA evA traNa pratyayeA vikalpe vaparAya che. #+si=tti-vA, cAyA-ekavAra, si na lAge tyAre yA K+fes*=li'-,, simaM eka + iA = aikkaIA iA "" 13 .. ,, "" "" 32 .. "" .. hisTa-kundau mave dvArA6 'bhava' arthAte eTale- temAM thayelA' evA ane sUcavavA mATe prAkRta (Di4), 34 (durjA) evA pratyayeA vaparAya che. bhASAmAM rU trAme mAjhAma+3=mi+s+A=miJiA-prAILA-gAmamAM ,, thayelI gAmaDiyaNu pure mana=pura+7=purinTa -paurama-zaheramAM thayelu ghurAmana=purA+ltha-purAtanama-pahelAM thayelu -jUnu -purANu haida+ '=adRi adhatanaC--helu -heThaLanuM-nIce thayelu R+\ =3s -32etanam upaluM -uparanuM -upara thayela nimaya-v+37 =Ambuddha-Amim-khAtmAmAM thayelu'-- peAtAmAM thayeluM keTalAka vaiyAkaraNe prAkRtamAM 'bhava' ane sUcavavA sAru mAjI pratyayane ane mAru pratyayane paNa upayega kare che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [117 svAthe kazca vA // 8 / 2 / 164 // koI paNa nAmane svArtha mAM varga-athavA ca pratyaya vikalpa lAve che, Sid illa (Dilla) ane ulla (Dulla) prtyye| 59 vi sAge che. piJjarameva picarayaM-piJjara+ya=piMjarayaM-pANu-piJjarakam ___ kuMkumapiMjaraya-kuGkumapiJjarakam-342 53 pANu sa2 le pANu candra eva cndrk-cndr+ocNdro-yaaNhe|gynn+y+mmi=gynnymmi-ggnke-bhaashmaa pakkhumbhaMta+yaM-pakkhu tayaM-prakSubhyatkam-kSAna pAmatu dharaNIhara-pakkhubhaMtayaM-dharaNIdharaprakSubhyatkam-574 43 kSoma pAmatu duhia+ya=duhiyaya+e duhiyae=duHkhitake-du:mita duhiyae rAmahiayae-duHkhitake rAmahRdayake-du:pA mevA rAmanAyamA iha+ya =ihaya-ihakam-sahI-pAse Alelu+ya =AleThuaM-A leSTukam-24veSa bhATa / ahIM bahula adhikAranA niyama vaDe mArehu nA anusvArane lopa thayela che A pratyayo be vAra eTale uparAupara paNa lAge che. vahu+ke+ka=bahuaya-bahukakam-vAyu prAkRtamAM che. pratyayane badale vizeSe karIne tene athavA 2 vAparavAnuM che, kayAMya ke vaparAyo nathI chatAM graMthakAre je ja pratyayanuM vidhAna kareluM che te paizAcI bhASAnA vidhAna mATe che. paizAcI bhASAmAM ja ne lepa thato nathI. vatana+kavatanaka-vadanakam-bahana, bheAM, vatanake--mAMmA vatanake batanakaM samappetUna-vadanake badanakaM samarpya-bhAMbhA bhei nAmAne ill-pllv+illllvill-pllvillenn-pllvken-56|| 13 nijiAsoapallavilleNa-nirjitAzokapallavakena-azAnA thA caDiyAtA vaDe ,, puras+illa| puriSTra-puraskam puraskama thaye purA+illa | purilaM-purAkam | ulla-piya+ulla+ka=piullao-priyaka:-priya maha piullao-mama priyaka:-mAre priya " muha+ulla=muhulla-bhupa-bhAM hastaka+ulla=hatthulla-hatthullA-DAya- sAyA, hAtho. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jyAre A pratyaya na lAge tyAre mULa zabdo emane ema vaparAya che. jemake - co, nathabaM, rU, mATuM, vasuM, vaMdu, muhaM, . kuti , ajJAta ane a85 arthamAM te saMskRta pramANe chAyA33 sUtra mujaba * pratyAyano upayoga kare. saMskRtamAM 7315 sUtra vaDe te pratyayanuM vidhAna to che paNa te vidhAna amuka zabdo mATe che. ahIM prAkRtamAM vihita karele 3 pratyaya vyApaka rIte tamAma zabdone lAge che mATe saMskRtanA vidhAnathI kAma na cAlata, tethI ja pratyayanuM juduM vidhAna kareluM che. sura nava-pArva ldrArA dUdha. nava ane putra zabdathI svArthamAM vikalpa thAya che. nava+=navo -navIna -navale Iva+sTa=go -g:-ekale gjha zabdanA u/rAuDa sUtrathI dirbhAva karatAM ghauM zabda bane che. jyAre A se na thAya tyAre-tro, pakSa, pm ke mo vaparAya che. upareH saMvyAne // 8 // 2 // 166 // upara oDheluM' evA arthamAM vAri zabdane svArthamAM stra pratyaya thAya che. 3pari+nTsa-gavara, mavaritra -3parita-upara-upara oDheluM vastra jyAM "upara oDheluM' evo artha na hoya tyAM prayoga thAya jhavari-3ri-upara vArinA "pha" nA "a" mATe juo |rAka 08 bhASAmAM je upara zabda pracalita che tenI sAdhanA A pramANe che - __uparitana-upariaNa-uparaNa-uparaNo vivAhamAM jene khesa tarIke vara rAkhe che tene "uparaNo' kahe che. OMva mayA hAthA drArAddazA. >> zabdane svArthamAM mathA ane mamayA (4mayA) pratyaya lAge che. +mayA=mumayA-y-bhavAM jha+mayAM-mamathI-tra -bhavA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [ 169 zanaiH zcima ITArA268A. zanaina zabdane svArthamAM rUTsa (Dima) pratyaya lAge che. zanaisU+=saLiyaM-zanaiH-dhIre jima avaDho-zane avagUDha -dhIre karIne AliMgelo manAkaH na vA DayaM ca // 8 / 2 / 169 // manA avyayane svArthamAM 3yuM ane ke DicaM pratyo vikalpa lAge che. manA+ga+maLa, magAmanA-alpatA-kamI-khAmI manAyaMtramaNi', , , , tamArAmAM kazI "mA" nathI eTale tamArAmAM kazI ochAza-khAmI-kamI-maNa -nathI. mizrAva sTima dvArA 7che. mitra zabdane svArtha sUcavavA mATe sAtrima (jhima) pratyaya vikalpe lAge che. mizrazAstrimra =milAsTima, fmAM-mizramu-masAla-mizra-bheguM thayeluM. bhASAmAM je "masAle' zabda cAlu che te, mizra zabda sAthe saMbaMdhita che. raH ArAza7 dIrgha zabdane "svArtha sUcaka 2 vikape thAya che. *ra=dUra, hR--lAMbuM-dIrgha-dIragha. siddha laghuna chAlApa 5 sUtrathI vihita karelA bhAvavAcaka stra vagere pratye nAmane eka vAra lAgyA pachI pAkRtamAM pharI vAra paNa enA e ja pratya-"va" vagere pratya-svArtha 'no artha sUcavavA sAru vika9pe thAya che. mRtyu+vaM+tA=mahubattatA-mahubattayA, madumaracA-mRdutvena-kamaLapaNe, naramAzathI. saMskRta bhASAmAM atizaya arthamAM rUSTha vagere pratyaya thAya che. e "atizaya arthavALA pratyA pachI bIjA "atizaya' arthavALA pratyaya lAge che. prAkRtamAM paNa e ja pramANe karavAnuM che. jemake - thag+stara=sNatara:-prAkRta necara-vadhAre moTo janaSTha tara=niruthara-niTara:-vadhAre nAne. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A prakAre bIjA paNa prayogo sAdhI levAnA che. uparanA prayogomAM eka pratyaya lAgela che ane te pachI bIjo tara pratyaya lAgela che. vidyutUtra-pati-pata DhA paTArA 7rUAA faz, patra, vAta ane madha-A cAra zabdone svArtha mAM 4 pratyaya vikalpa lAge che. vizu+4=vinuA, viSna- vivA-vIjaLI =+x=AruMvarta-patrakU-patrala-pAtaLuM saMskRtamAM paNa 1tra zabda A ja arthamAM che. uta+=AvaruM, garuM, vamaM-pItAmpILuM += , kAMdha- dha: AMdhaLo. jyAre na thAya tyAre vijJa, vara, vIe ane aMdha evAM rUpa thAya che, je sAthesAtha upara batAvyAM che. yugala" arthamAM saMskRtamAM camaDha zabda prasiddha che. e camaDha zabdanuM prAkRtamAM namaruM rUpa sAdhavAnuM che. gamamAM svArthamAM pratyaya Avyo che evI kalpanA karavAnI jarUra nathI. gama saMvat dhAtune uNAdi pR0 39 sUtra 46pa dvArA kArya pratyaya lagADavAthI camasa zabda sadhAya che zabdanI sAdhanA A pramANe che-camaca-gama-zabada banela che ane yugala' arthano sUcaka che. eTale "yuga" arthavALA yama zabdane stra pratyaya lAgela che ema samajavAnuM nathI. "" pAtra dvArA 74o. goLa vagere zabdo bahulanI rIte nipAtarU5 samajavAnA che. je zabdamAM mULa prakati' keTalI che ane pratyayano aMza keTalo che tathA je zabadanI racanA kaI rIte thaI che ? eTale ke I varNana lopa karIne, koI varNarUpa Agama umerIne ke koI varNamAM vikAra karIne eTale kaI jAtano pheraphAra karIne zabda banelo che ? tevuM jJAna je zabdo vize na thAya athavA evuM jJAna je zabdo vize maLI zakatuM na hoya te zabdone "nipAta "rUpa samajavAnA che jemake "rAma' zabda che tenI vyutpatti-ramate ti rAma: ema thAya che eTale e zabdamAM "ram' prakRti che ane 3 pratyaya che evI khabara paDe che tethI te zabda nipAtarUpa nathI paNa ghaNuM zabdo evA che jemAM AvI khabara paDatI nathI tethI e zabada avyupanna gaNAya Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [ 171 athavA nipAtarUpa gaNAya. AvA zabde pAra vagaranA che. e badhA zabde bhASAmAM teA cAlu heAya ja che paNa tenI vyutpatti jANI zakAtI nathI tethI tene nipAta rUpa samajavAnA che. AvA nipAtarUpa prAkRta zabdone 'dezya prAkRta' kahevAmAM Ave che. dezya prAkRta eTale ghaNA jUnA zabdo. sa`bhava che ke enI kAI kALe vyutpatti karI zakAtI hAya ke maLatI hoya ane pAchaLathI e bhulAI javAthI e zaTThAne nipAtarUpa gaNavAnI paddhati jUnA kALathI cAlI Ave che. A sUtramAM AvA keTalAka nipAtarUpa zabdAnI gaNanA karelI che ane sAthe tenA artho ApelA che-- mULa zabda a-bhaLatuM sa`skRta [~ gAvI gAya vosiraNa bahiddhA 07 baLada pANI i: 07 ca: balIvarda : AmaH Z&-- Au paMcALa pAMcAvana tevaNNA trepana teMtAlIsa teAlIsA visagga visarjana -pheMkI devu pheMkI devu nItiniruddha vAM maithuna LAmusibata kArya --kAma katthaI kAI ThekANe cit athavA cit paJcapaJcAzat tripaJcAzat tricArizata nipAtane maLatA AvatA zabdo athavA tenA arthasUcaka zabdA tathA e zabdo vize neAMdha byuTsa : chu sarzanam 11 gAvI trI ane coLI zabdonI noMdha mahAbhASyakAra pata jali maharSi e mahAbhASyanA ArabhamAM. ja lIdhela che. rogo-gAyA baillo pacAsamAM pAMca vadhAre pacAsamAM traNa vadhAre cAlIsamAM traNa vadhAre visaggo vosaraNaM yadi eTale sadAcAramAM jeta Ave evu . sadAcArathI bahAranu--je pravatana tene dhA-dhAraNa karavu'-hinA mubvahai udvahana kare che dghati-A zabdamAM zarUAtamAM maiM umerAyela che vaTMjo AhaTA nAmanA rega-vAya-mRgI-jevA vyAdhi-kApahmAra:-vandro uttama, votham--ga-kada mAMthI utpanna-UbhuM thayela- kanduTTa nIlu kamala janma pAmela Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] chichi dhiddhi-dhi|2 dhiratthu paDisiddhI pADisiddhI caccika nilaNa maghoNa mahanta bhavanta AsIsA | pratispardhA dhira thaa| dhigastu - pratispardhiH dhara iMdra siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dhik dhik sakkhiNa sAkSI sAkSI jammaNa 04nbha, 4nbhavuM janma meTA Apa, tame AzIrvAda bhASAmAM 'dhikkAra'ne sUcavavA chI chI' zabda pracalita che zamAM dhigUnA 'ga'ne mahale '3' thayela che prati sAdhanA spardhA dhAtune i pratyaya lagADavAthI A zabda banI zake che caccikkaM - carcekyam - carcA bheTale seya lgaauve| nilayanam niddelaNaM maghavan maghoNo, maghoNo zaha to maghavannA prathamA viktinA rUpanuM juduM uccAraNa che mahAn bhavAn AzI: kAI ThekANe dUte sthAne OM ane meM vaparAya che. vayara-De bRhattara - vaDDayaraM athavA vRddhataram bhimora- bhinA madhyabhAga - himasya ura : - himora :- bhimoro kahrAMya hatA haiM thAya che-- sakkho jammaNaM mahaMto bhavaMto AsIsA khuDDaa - kSudala - nAnI - kSullaka:, kSudraka:-khuDDuo ghAyaNa-bhoTo vAna -gAnArAyAmAM bhAgaNa tarI khaavte| gAyanaH - ghAyaNo 'vaTa sthaulye' vaThaH- vaDho vaDha-bhU-vaThati iti vaTaH kakudha-bhajanI dha atthakaka - aje kakudam - kakudham akANDam atthakkaM lajjAluiNI-vannamazInI vesa lajjAvatI - lajjAluiNI kuDa-tUna kutUhalam - kuDDa - 315 mAyaMda yAM mAkandaH, cUta: mAyaMdo ghaNA vaiyAkaraNA A mArU zabdane sarakRta paNa mAne che. amarAzakAre tathA khuTTa DebhayaM drasUri abhidhAnaciMtAmaNikozanA ziloJchabhAM ' mAkandaH rasAla: ema noMdhIne mAr zabdane saMskRta TharAvela che. bhaTTia - viSNu viSNu:- saMsAratuM bharaNapoSaNa unAre bhartRkaH bhaTTio karasI - smazAna zmazAnam - karasI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [173 ma -asura asurA:-agayA verU-khela-krIDA kheTam-kheDa tithinikUlanI raja pauSpa rajaH-tinicchi astra-divasa dinam-allaM varu-samartha samartha: vAva-vayava-pAko -napuMsaka paNDakaH, nilAJcha:-Nelaccho lAchu dhAtu dvArA A zabda susAdhya che. va -kapAsa karvA:-vI 3garabaLavAna balI, ujjvala:-ujjalo sapuratuM bela tAmbUlam-jhasura chiMcha-vyabhicAriNI strI puM calI-chichaI sATuTI-zAkhA zAkhA-sA hulo vAne adhikAra hovAthI A nipAta karelA zabdone badale te te arthanA sUcaka prAkRta zabdo paNa vaparAya che - goNo ne pahale goo baillona 056le usaho zAka ne badale garuM-vagere goDhA ane joDhAyarI e bane judA judA saMskRta zabdo che. ene maLatA prAkRta zabda nostra ane gorAvarI sAdhavAnA che. A banne zabdone nipAta samajavAnA nathI. AvA nipAtarUpe keTalAka zabdo mahArASTra ane vidarbha vagere dezomAM prasiddha che tethI te zabdone ane tenA arthone te te dezanA loko pAsethI jANI levA joIe. temAMnA keTalAka zabdo ahIM ApelA che. mAdhi vagere nAmanA ane kriyApadonA artho graMthakAre ApelA nathI, temane leko pAsethI jANI levAnI bhalAmaNa karI che. ame ahIM A zabdone kozamAMthI ane dezI zabdasaMgrahamAMthI A nIce ApelA che. Aditya-calita, kupita, vyAkuLa -bhayaMkara, lalakAra viki-vistAra, ATopa, ADaMbara pari-gayela (mano Adeza)-84162 3pehR3-uTa, ADaMbaravALo macra-mara-abhimAna-garva Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pattiSThira-prati+nna+=pratIkSapratIkSA karanAra paTTama-AlavAla-kayAre, avyavasthita vihRag3-viTa-vyAkula -3+4-3 narsa-baLavAna durastrAharu--zIdhrA, varA- hIMcake barAbara na cAlato hoya ane besanAranI jamaNuM ane DAbI bAju calAvavAmAM Avato hoya tene bhASAmAM "halephale' kahe che. keTalAka kriyAzabdo paNa mahArASTra vagere dezomAM prasiddha che - avayAsa-gavapazyati-jue che phumphullai-pamphulyate- le cha hajjAra-tpati--phADe che. saMskRta zabdo dvArA vyAkaraNanA niyamo vaDe prAkRta zabdo banAvatAM keTalAka zabdo evA bane che jenA artho samajavA durgama bane che mATe evA keTalAka durgama saMskRta zabdo uparathI vyAkaraNanA niyamo lagADIne prAkRta zabda na banAvavA paNa temane badale bIjA saraLa saMrakRta ke prAkRta zabdone upayoga karavo joIe. Ama che mATe chUTa, zRMdara, vAkya, vi, vAcaspati, vikTarazrava , kata. pro ane kota vagere zabdone prAkRta vyAkaraNanA niyamo lagADIne prAkRta na banAvavA tathA zi vagere pratyayavALA nirita, somaputra, , zujha vagere zabdone prAtanA niyamo lagADIne prAkRta na banAvavA. e rIte zabda banAvIne pUrvanA kavioe prayoga karyo nathI. ApaNe paNa zrAti thAya evA athavA arthanI viSamatA upajAve evA keI zabdone prayAga na kare paNa AvA upara jaNAvelA vagere zabdone badale tenA paryAyarUpa -kuzaLa-catura vagere zabdone vAparavA ane niti vagere zabdone badale te zabdonA arthane saraLatAthI sUcave evA bIjA sarala saMskRta zabdo uparathI prAkRta zabdone banAvIne vAparavA. zraNano ke riTe banAvIne vAparavAne badale kuzastra zabda vAparo ane prAkRtamAM gurUne prayoga karavo. vAcaspatine vAcAryuM vAyavarlDa vAparavAne badale prAkRtamAM "vAcaspati' ane sUcaka guru zabda ja vApare. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda vidAbavA no vidurasavo ema prAkRta zabda banAvIne vAparavAne badale te zabdane samAna arthavALA ri: zabda ja vAparo. pRdada vagere zabdonuM prAkRta rUpAMtara karIne temano prayoga karavAno prAkRtamAM niSedha kare che to paNa parivRtra vagere upasargavALA tevA zabdono prayoga to prAkRtamAM thaI zake che- maracavarigha-A vAkayamAM vari upasarga sAthe chUTa zabda vaparAyelo che. matadArikReq-maMdara parvatanA taTa sAthe cAre bAjue ghasAyeluM. taminidALa -A vAkyamAM ni sAthe chUTa zabda vaparAyela che. tavinivRiTAna-pratidina ghasAyela kAmadeva. A adhUruM pada jaNAya che. ArSa prAkRtamAM to prAcIna prayogone lakSyamAM laIne tadanusAra tamAma prayogo aviruddha che. eTale badhA prayogo karavAnI chUTa che. jemake - gha-pRdA-ghasAyelI mA-kRSTI-mAMjelI, zuddha karelI virasA murjaravALusAra-vidyuta zurukSAnusAra-zrutanA lakSaNane anusarIne vidvAne. vaiteramu ba puNo-vAcAntapu 2 puna:-ane vaLI bIja vAkyomAM. A badhA A prayogomAM vRSTa, pRSTa, vina ane vA zabdonuM prAkRtinA niyama pramANe parivartana karIne prayoga thayela che. 1 prazna-A. hemacaMdra abhidhAna ciMtAmaNi-kozamAM kahyuM che ke "vyutpattisaMhitAH rAH DhA: mAvAva:'mAd33, ma va vagere zabdo vyutpatti vagaranA che eTale e zabdomAM "mULa prakRti keTalI che ane pratyayane bhAga keTale che' tenI khabara paDatI nathI, mATe e zabdo vyutpattirahita che tema chatAM kAphijhavaraNa mAM bAravaTTathati rUti mAravADa tathA thase rUti mavaH ema vyutpatti batAvI che. eTale A zabdone vyutpattirahita kema mAnI zakAya? u--A. hemacaMdra kahe che ke je zabdanI je vyutpatti batAvI hoya te pramANe lekamAM arthanI dRSTie te zabdono vyavahAra thavo joIe. je zabdo AvI vyutpattivALA hoya te ja zabdo vyutpattisahita kahevAya. paNa je zabdo AvA na hoya eTale jevI rIte vyutpatti batAvI che tevI rIte je zabdone lokamAM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vyavahAra thato na hoya to batAvela vyutpatti anvarthaka-sArthaka-na gaNAya, eTale AvI nirarthaka vyutpattivALA zabdo vyutpattirahita ja gaNAya, tethI temane nipAtarUpa ja samajavAnA heya. pra.--je Ama che te vyutpatti zuM kAma batAvI? dhAtu judo batAvyo, pratyayaH judo batAvyo ema zA mATe karyuM? u0-A. hemacaMdra kahe che ke e vyutpatti karavAno hetu zabdamAM mAtra varNAnu pavane krama kevo che, e batAvavAnuM che paNa e vyutpatti pramANe artha samajIne lekamAM vyavahAranI pravRtti karavAnI nathI. jemake mAvajayati- je toDI nAkhe che te mAravA kahevAya-e artha vyutpatti pramANe nIkaLe che tyAre mAnavastra zabdano upayoga mAtra baUdra' arthamAM ja thAya che, bIje kyAMya thato nathI. e ja rIte jene suzobhita karI zakAya te mave kahevAya che. jyAre lekavyavahAramAM mare no artha amuka jAtanI jagyA ja che. eTale A batAvelI vyutpatio kAlpanika che, artha samajavA mATe bahu ochI madada kare che. tethI ikasaraLa mAM je je zabdonI vyutpatti batAvI che temAMnA 95 00 (paMcANuM TakA) zabdone arthanI daSTie vyutpatirahita ja samajavAnA che. zAkaTAyana nAmano vaiyAkaraNa ema mAne che ke " nAma mAtra dhAtumAMthI nIpajeluM che." e matane anusAra vaiyAkaraNoe AvI kAlpanika vyutpattiene batAvI che. AvI kalpita vyutpattio lekavyavahAramAM arthanI pravRttine aMge kAragata gaNAtI nathI mATe AvA badhA zabdone rUDha-akyupanna ke nipAtarUpa samajavAnA che. kharI rIte to nAmo dhAtumAMthI thayAM nathI. paNa lekamAM pracAra pAmelA tamAma jAtanA zabdomAMthI vicakSaNa vayAkaraNoe dhAtuone zodhI kADhayA che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuzana-aSTama adhyAya-dvitIya pAda avyayAnuM prakaraNa avyayam ||8|2|175 // A 8ArA175 sUtrathI laI ne A pAdanA aMta sudhI avyayane adhikAra che eTale ahI thI laIne AkhA pAda sudhI je zabdo batAvavAnA che te badhAnI avyaya saMjJA jANavI. tuM vAvopAse ||ArA?76|| tAM avyayane vAkayane upanyAsa' arthamAM eTale vAkayanI batAvavA prayoga karave. C vi traiparItye 58 / / 7 / / 'viparIta' arthamAM vi avyayanA prayoga karavA. te tiJasavaMtimovuM-taMtriAntimokSaN-devatAnA baMdInA te meAkSane Ama abhyupagame // 8 / 2 / 177 // myuvanama eTale 'svIkAra'nA arthamAM brAma avyayanA prayAga karave. JAma vA vaLorI-zrAma ca vanAvaTa--kharekhara, vanAvalI ghaTTa che. ema mAnuM chuM. [ 197 zarUAta vijJA! vaLe-viaA! vane-hA! vanamAM nathI. A vAkaya khelanAra 'jenI hayAtI vanamAM mAnatA hatA paNa te vanamAM nathI' ethI A vAkaya khele che juhax Rtarane 8 / / 7 / punarutta avyayaneA 'kareluM karavu' eTale ' enuMe karavuM' evA amAM prayAga karavA. ai ! suppai paMmulI NIsahehiM aMgehiM puNaruttaM - ayi ! svapiti pAMsulI nisaMhai ane punarutta --are, asadAcAriNI strI karelI ceSTAne ja vAraMvAra karIne thAkelAM aMge vaDe sUe che. hema-12 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana inji viSAta-vijapa-pazcAttApa-nizcaya-satve 58ArA280nA viSAda sparthAMmAM, vikalpa arthAMmAM, pazcAttApa arthAMmAM, nizcaya amAM ane satya arthamAM dRndri avyayane prayAga karavA. 178] handi calaNe Nao so, Na mANio handi hujja ettAhe / handi na hohI bhaNirI, sA sijjai handi tuha kajje || handi caraNe nataH saH na mAnitaH handi bhavet idAnIm / handi na bhaviSyati bhaNikA sA svidyati handi tava kArye // viSAda-kheda che ke te pagamAM namI paDyo, vikalpa----hamaNAM te mAnyo nahIM ke zuM? pazcAttApa-pastAvAne laIne te melanArI nathI nizcaya"--teNI nakkI tAre mATe du:khI thAya che. satya--daindri satyam----kharekhara satya che. handa ca gRhANArthe |8|2|181 // dRndra ane haeNndri e be avyayeAne! 'grahaNa kara' e amAM prayAga karavA. dainya vajonu rUma-dunya provastra mAm-tUM jo, Ane-strInegrahaNa kara danti-vRdALa-grahaNa kara saMskRtamAM dainta avyaya Ane maLatuM Ave che. mitra pitra viSa X 1 vitra vAthaeN vA 8Ara08|| 'va'nA--peThe'nA arthomAM mitra, piva, viva, ztra, 4 ane vinna avyayeAne vikalpe vAparavA. ' muga' mitra-mum va-kumudanI peThe caMcaLa pina--->nam va-caMdananI jema daiyo niva-sa: na- sanI peThe sAgaro -sAgara: dda-sAgaranI jema strIrogo nesalsa va nimmoo-kSAro: zevasya ca nimeM :-jANe kSIrAdakSIra samudra-zeSa nAganI kAMcaLInI peThe che. -nIhovamA -nIlakamaLanI mALAnI peThe. nIjIvamAna jyAre miva vagere na vaparAya tyAre DyU vaparAya che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aeTama adhyAya-dvitIya pAda (179 te traNe TArara8rUA nizAna sUcavavAnA arthamAM nena ane tenA e be avyaya vAparavAM. mamaruSya nena jhava-pramaragupta na mAnamU-je bAju bhamarAne avAja-gujArava --che te bAjue kamalavana che. mamarAM saMga ma -prArahatuM tene jamatravanama-je bAjue bhamarAno avAja-guMjArava -che te bAjue kamalana che. saMskRtamAM A avyAne maLatA cena ane tene avyAno prayAga thAya che. AcAryazrIe ja parArA 33 mutramAM ane tene avyayeno prayoga udAharaNa sAthe Apela che. Nai cea cia cca avadhAraNe // 8 // 2 // 184 // La, cesa, vima, -e cAra avyaya avadhAraNa-nizcaya-arthane sUcavanArAM che. nag LarU-AyA cha--gati vaDe ja gaM gema mAtra rokaLA-caMdra ma-tra mutra DhovanAnAmU-AMkhanuM ja je saMkecAI javuM aNubaddha taM cia kAmiNINaM-anubaddha tadeva kAminInAm-te 5 khIyAnI sAthe anubaddha che-strIone vaLageluM che- lAgeluM che. vega ane viga e be avyonA vano sevAso ArA sUtrathI dirbhAva thaI jAya che eTale mane badale ghara paNa vaparAya che tathA vizvane badale vUiDa paNa vaparAya che. te viga dhanA-te vima-te pravarte caitra vA-te ja dhanya che. te ja supurisA-te -te caiitra suputva -te ja sArA mANase che- sArA puruSo che. sa ca insa: -gva-2 -ane te ja puruSa rU5 vaDe sa 22 sITena-sa: 42--zInTenate ja pujya zIla vaDe vaTe nira-nizcaya: ITdrArA 28 nirdhAraNa" ane "nizcaya ane sUcavavA sAru ghare avyayano prayoga karavo. nirdhAraNa-bale puriso ghaNaMjao khattiANaM-bale puruSa: dhanaJjayaH kSatriyANAm kSatriyamAM balanI apekSAe dhanaMjaya pupa che. nizcaya -vase vahI-siMdaH 2-varbalanI apekSAe siMha ja che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zira sura dara varSe va ArA?8ddo vira, kura, dira e traNe a ne vika-nizcaya-arthane sucavavA vikalpa vAparavA varlDa vira radi -tve vira-raravara:-kharekhara, kAle niSphara hRdayavALe tarasa rUrata pura-kri-tenuM ja picavaNo -vicaDhaH Tri-4-priya mitra ja vira, rUra ke uttara na vaparAya tyAre zi0 vaparAya. vijha saina siviMNa manamAM-gvaM vijha saina vana anitA-teNe e pramANe ja teNIne svapnamAM kahyuM. Navara kevale // 8 / 2 / 187 // vara avyayane kevala-mAtra-arthamAM prayoga karavo. navara visAruM citra nizvaDaMti-Lavara vicALa fka nidAtati-kevaLa priya-game tevAM-kAme ja nivaDe che. Anantarye Navari // 8 // 2 // 188 // zarvAra avyayane Ananta--te pachI tarata ja--evA arthamAM vAparavuM. Mvara re suvA -navari 2 tabdha raghupatinA-ane pachI tarata ja tene raghupatie. keTalAka vaiyAkaraNe vaDha-zAna vayovara -Lavari" evuM eka ja sUtra kare che. eTale temanA mata pramANe vara ane vari bane avyayanA bane arthe samajavA. gAdi nivAro dvArA 282 nivAravuM " eTale "aTakAvI devuM' evA arthamAM gAdi avayano prayoga kare. kAdi di vALa sena-sAhi kiM vArisena sehena-lekha vAMcavAthI zuM ? ari ne maLatuM AvatuM addei avyaya saMskRtamAM che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [181 __ aNa NAI narthe // 8 / 2 / 190 // mA ane bAruM e be avyayone "niSedha" arthamAM vAparavA aNacintiamamuNaMtI-acintitam ajAnatI-ayi titane nahIM jAtA. saMskRtamAM maLa ne maLato na zabda svarAdei zabdonI AdimAM Ave che 5 // ta narAMta cha. namaH-- anibhaH-an+ibha: bAyA nahI', anagAra:-an+agAra:-32 varanA. NAI karami rosaM-NAI karomi roSam-I 215 nahI mAi mArthe // 8 // 2 // 19 // mA" arthane batAvavA eTale "nahi arthamAM mAruM avyayano prayoga karavo. mAiM kAhIa rosaM-mA kArphat roSam-15 / re. haddhI nirjede // 8 / 2 / 192 // 'hAdhik' zAhane pahale hadvI azya nirva-zani-a bhA 152 / 5 cha, haddhI haddhI, hA ! thAha dhAha-haddhI haddhI, hA dhAvata dhAvata-hA dhikU, hA dhik, hAya sAya, ghit2 cha ghi42 cha, hAya ! ho ho|. veve bhaya cAraNa-viSAde // 8 // 2 // 193 // 'maya', 'vA251-pAra- vayu' mane viSA' ' '-241 19 sayamA vevve a0yayana pryo|| 32vI. vavthe tti bhaye, vevve tti vAraNe, jUraNe a bavve tti / allAvirIi vi tuhaM vevve kti mayacchi ! kiM Ne // vavve iti bhaye, vevve iti vAraNe, jUraNe ca vevbe iti / ullApayantyA api tava vaizva iti mRgAkSi ! kiM (jJeyam) neyam // vAraNa-mRgAkSI ! bolatI evI tAre zuM jANavAnuM che ? athavA laI ____ yAnuM che? kiM ullAventIe ua jura tIeN kiM tu bhIAe / uvADirIe vevve tti tIe bhaNi na vimharimo // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kim ullApayantyA uta sUryamANayA kiM tu bhItayA / ubvADie ve iti tayA bhaNitaM na vismarAmaH // khelatI, vA khelAvatI, kheda karatI ane bhaya pAmatI evI tAre zu ? kiMtu du:kha vinAnI athavA vizeSa ratikrIDAne ke viparIta ratikrIDAne karanArI, evI teNIe tyAre kaheluM... ame bhUlatA nathI. vendra 6 Amantrane 58ArA64mA vendra ane venne e e avyayeAne AmaMtraNa arthAMmAM vAparavA. vaivyoche--vendra hai mohe !--he dAsI ! vendre mujhe ! vasi pALiJa -veve che muje ! vasivAnIyar~he muru dale ! tu' pANI vahe che ? mAmi halA hale saMkhyA vA // 8/2/195 // 'sakhInA AmaMtraNa' arthamAM mAmi, duhA ane phUche e traNa avyaye viye vAparavA. mAni risayarALa vi-li! sadazAkSarALASi-huM sakhi ! sarakhA akSaravALAonu paNa. vaLavada mALasa hA-praLamata mAnastra sahi !-he sakhI ! mAtane page lAge, dare cAsasa--de saghI ! datArAmya-he sakhI ! hatAzanI A avyaya na vaparAya tyAre tene badale sakhI' zabda paNa vaparAya che vaze --saddei ! risi Sila rUMDhe li ! phaiTI ya ti:-huM sakhI ! AvI ja gati ke saMmuvIyarane 28orA|| 'saMmuvIrana-sambula karavu--sAme jue' tathA 'sakhInuM AmaMtraNa' e me arthamAM maiM avyaya vAparavuM. maiMpattiJa tAva muri--a muri ! sIdda tAva-he suMdarI ! tuM prasannatA thA. je Apattitra nigattamu-dde sahi ! Japrasarve nirdaya-he sakhI ! maryAdA pramANe prasanna thaIne pAchI vaLa--pAchI ja Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [183 huM rAna-pRchA-navAra dvArA dAna', "pRcchA--pUchavA-arthamAM ane nivAraNuM'-'aTakAvavuM" e traNa arthomAM huM adhyayano prayoga karavo dAna--huM nAr adhULo gni-TuM pradAna mAmA phuvatuM potAnuM ja ApaNuM ja-grahaNa kara. pRcchA-TuM sAdhu samAvaM-zuM thaya samAvar--tuM sadbhAvane-kharI hakIkatane kahe nivAraNa-nirjasa ! tamora-nirTajha ! samavasara-nirlajaja ! tu cAlyo jA. hu khu nizcaya-vitarka-saMbhAvana-vismaye // 82 / 198 // Tu ane tu e be avyayo nizcaya, vitaka, saMbhAvanA ane vismaya e cAra arthomAM vaparAya che nizcaya--d fpa du anisirI-tapi athavA vamavi du chinnazrI:-to paNa (athavA) tU paNa kharekhara achinna zrI che. te 3 sirIE rasaM-tata priyA: rajU-te ja lakSmInuM ke zobhAnuM rahasya che vitarka---saMzaya athavA ta taka-- zuM navAM saMDhimA-na Tu navAM saMtA--zuM vizeSa sa praha nathI karatA ? e g -giaaN 9 dRti-te teNune hase che ? saMzayavaTara , ghUmavo -nazvara: huM dhUmaDha: vuiM- zuM varasAda che ke dhUmapaTala-dhumADAne samUha che ? saMbhAvanA-taravuM ja Tu vara maM-taratuM ne huM vara mama-Ane taravAnI saMbhAvanA nathI, padma zuM hRlatAM sati-saMbhava che ene hase che. vismaya-- ] go saMsiyo : ravanuM gs: sAra:-A hajAra mAthAvALo koNa che ? je zabane cheDe anusvAra hoya tenI pachI avyayane prayoga na kare, e hakIkata bahula adhikArane lIdhe samajI levI. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - 3 -mANeka-vimara-jUnedrArA gaha, AkSepa, vismaya ane sUcana e cAra arthomAM 3 avyayane pravega karavo. - f -% nirTana-o bezarama ! AkSepa-rajU karelA vAkyano viparyAsa thaze evI zaMkAthI e vAkyane pAchuM kheMcI levuM-enuM nAma Apa-"meM Ama kayAM kahyuM che ema kahevuM e AkSepa-3 ki mag maNizaM--3 miyA maLatan - ! zuM meM kahyuM che athavA o ! meM zuM kahyuM che ? vismaya- 8 muLigA-ka jJAtA-o ! mane zI rIte jANI lIdhI ? sucana -- 3 La = vijaLAyaM-na na vijJAtamU-- ! koNe jANyuM nathI ? lAyA drArA 200 'kutsA-nidA-arthamAM dhU avyayane prayoga karavo. yU ninno sothuM nirTanA roja dhU! nirla ja leka che. re are saMbhASaNa-ratikalahe vA // 8 / 2 / 201 // 'saMbhASaNa" artha mAM re ane "tikalaha arthamAM are avyayane vAparavAM. saMbhASaNa--re ! di ! maDadRrikA-re Taca ! ma hRriyA re hRdaya ! nAnI mALA athavA re rAma ! ma 36, sarakAra mA ra4, mRtA- re hRdaya tuM bALa mA, yAda AvI gaI. ratikalaha-~re mag HK mA jIre, vahANaM-mara mA sama mAM kuru kuvA-are ! mArI sAthe upahAsa na kara-mArI sAthe mazkarI na kara. hare kSepe ca // 8 // 2 // 202 // kSepa" arthamAM, "saMbhASaNa" ane "ratikalaha' arthamAM re avyayana prayoga karo. kSepa-dare fiDhana!-hare nirjana-are ! nirlajaja-be zarama ! saMbhASaNa-repurisA-re! puchuSA: -re! puruSe ratikalaha-hare vahu dare vaghuvama :re ghaNuM vahAlA !. ha ane re e be avyonuM A "hara' avyaya banela hoI zake. athavA enuM ja hakAravALuM uccAraNa heI zake. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda T185 185 o sUcanA-pazcAttApe / / 8 / 2 / 203 // sucanA" ane "pazcAttApa' arthamAM so avyayano prayoga karavo sUcanA- aviLayataf --- vinayaparAyaNe !-he avinayamAM tatpara- vinaya vagaranI ! pazcAttApa- na mag chAyArUttimAme- na mama chAyAvasthA-chAyAvALI -kAMtivALI-evI mArA vaDe nahIM. prazna-eka mo avyaya "vikalapa arthamAM vaparAya che to A sUtramAM e mAM ne "vikalpa' artha kema batAvyo nathI ? uttara--graMthakAra AcArya kahe che e mo avyaya to ame 81172 mA sUtramAM batAvela che eTale A sUtramAM temane vika95 artha batAvavAnI jarUra nathI-o ! virama na-o ! virAma namalla-e ! huM AkAzamAM banAvuM chuM-racuM chuM. athavA o ! viray fma na ba virata: athavA virajJA: dima namaste- AkAzamAM virAma pAmela chuM athavA AkAzamAM rajavagarano nirmaLa chuM. maLyo sUcanA- -mApa-saTdha-vismaya-gAna-mAvA bhaya-kheda-viSAda-pazcAttApe // 82 / 204 // sUcanA, du:kha, saMbhASaNa, aparAdha, viramaya, AnaMda, Adara, bhaya, kheda, viSAda, ane pazcAttApa e agiyAra arthomAM aTavA avyayano prayoga karavo. sUcanA-ma TuvaracAra-arvA surakAra !-he duSkarakAraka : duHkha-aao Dhati ciM-vo Dhanita TUTa-teo hRdayane daLe che-duHkha Ape che saMbhAvaNa-zastro vimAna umiLa -azvo umidaM mitra-are ? A zuM, A zuM ? aparAdha-avo hRti hima Tu vi ne vesa TuvaMti tuvaLa ! maDyo dararita Tara tathApi ne devyA mavanita yuvatInA- teo yuvatIonA hRdayane harI le che chatAM pAtra thatA nathI. vismaya-aao urSa dhi rae muLati dhuttA nAma i ! mAvo vimavi rahyuM nArita dhUta banAkhyaSiA -oha mANasomAM adhika heziyAra evA dhUrta mANaso kaMIpaNa rahasya jANe che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana AnaMda-vo muddAmiLa-avyo mutramAtamikS-AhA ! A suprabhAta che. 2562- abbo ajjamha sapphalaM jIaM-abvo aya asmAkaM satphalaM jIvitam ahA! Aje amAruM jIvita saphaLavALuM. bhaya-vo kammi tume navuM gar sA na nariri / 186 avo atIte teNI kheda na kare te, kheda-bacyo na gAmi chetta-mantro na yAmi kSetra-kheda che ke huM khetaramAM nahI jAuM. ca navAM phi sAna sUcita-e ! tArA gayA pachI jo t viSAda-stro nAsyaMti viai, pujya vadyunti, vanti rAya / ehi tassea guNA te cia abbo kaha Nu eaM // abvo nAzayanti dhRti, pulakaM vardhante dadati raNaraNakam / idAnIM tasyeti guNAH te eva avvo kathaM nu etat ? // ahA! dInA nAza kare che, mAMya vadhAre che ane utkaMThAne vega Ape che--hamaNAM tenA e pramANe te ja guNeA chea! kema cAya che ? pastAvA-azrvo tada te kyA aDhya nada yasa sAtheni| astro tathA tena vRttAka yathA ramya thayAni--teNe mane tevA prakAranI kaDI nAkhI ke huM }AnI pAse jaIne kahuM ? apha mAMmAyane 58ArA2015 sabhAvanA artha mAM rU avyayane prayoga karaveza. 36 kiMga ! f* na penjhasa !--civara ! jinaprekSa.--are diyara ! zuM tu' zvetA nathI ? athAvA tuM kema joteA nathI ? vaLe nizcaya-vizalpa-anukhye 6 8ArArA nizcaya, vikalpa, anukaMpanIya ane saMbhAvanA e cAra arthAmAM vage aghyayanA prayoga karave1. nizcayane kemi- vaLe tana-bhaNe, cAkkasa ApuM chuM. vikalpa-dopha vaLe na do-mati vA sa mati-te thAya ke na yAya. anukapya-DhAso vaLe na mugha--Asa: vaLe na mukhyata-bhaNe, dAsa anukaMpanIya che, mATe tene cheADI deveA na joi e. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [187 saMbhAvanA-na0i am = na 3 vihipariNAmo-nAti vaLe gata na varAti vidhi pariNAma -mAkhyate itat phartha -bhaNe, vidhinuM pariNAma je na Ape evuM kaMI nathI, badhuM Ape e saMbhavita che. ane vimala paTArara 07nA vimarza-vicAra-arthamAM mane avyayano prayoga karavo. maLe sUra-maLe sUrya-zuM sUrya che ? -athavA maLe sUra: zuM bharo che? bIjA vaiyAkaraNo A avyayane " mahuM mAnuM chuM" e artha paNa amo TArara08nA Azcarya arthamAM lo avyayano prayoga karavo. amo vADha vArikana-anna vAreAzcarya che ke kevI rIte pAra pAmI. zakAya? athavA te kevI rIte pUruM karI zakAya ? ma gaguo na vA 18pArAra 01// aqo avyayane "ravayaM arthamAM vikalpa vAparavuM. vi sayaM viasaMti appaNo kamalasarA-api svayaM vikasanti appaNo kamalasarAMsi kamaLavALAM saravare potAnI meLe vizada rIte vikAsa pAme che. athavA virATuM visati bahu spaSTa rIte vikAsa pAme che. vaLa ne badale vayam avyaya paNa vaparAya che- sAM reva musi daraLikanaM-ravayava jJAnAsi #LI mU-tArI meLe ja tuM tAruM kartAya jANe che. pratyekamaH pADikkaM pADiekkaM // 8 // 210 // pratyeka arthamAM vADi ane pAkigzna e be avyone prayoga vikape. thAya che ane vara zabda paNa vaparAya che. vAra, pAki, vasaM-pratyeka-ekeka-ekeeka-dareka 3Sa para 18rArA vagya arthamAM kalama aya vikalpa vAparavuM ane na vaparAya tyAre 33 ne badale pA() ane putra (prova4) evA zabdo paNa vaparAya che. ua niccala-nipphaMdA bhisiNI-pattammi rehai balAyA / nimarsa-ra-mAyaNa-rimA -muri 4 | vyArA bIje. u9lAsa ]. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -188 ] siddhahemacaka zabdAnuzAsana -vazya, -niqnA vilinI- rAvate vahAlA | nirmala-marakata-bhAjana-pratiSThitA zaGkhazuktiriva // -juo, kamalinInA patra upara, gati vagaranI tathA kaMpa vinAnI sthira balAkA-bagalI-zobhe che, jANe ke, cokhkhA marakatanA pAtramAM mUkelI zaMkhanI chIpa na hoya. rUharI rUtarathA che 8rarA rUtarathA-34dhA-te vagara-arthamAM durA avyaya vikalpa vAparavuM; eTale ke - jyAre phurA na vaparAya tyAre ra paNa vaparAya che. rUgharA nIsAmaf-tathA niHsAmAnya -nahi to niraMtara sAmAnya lake vaDe athavA vizeSaNo vaDe. phurI --tarathA-jhabhyathA-nahI te ekasari jhagiti saMprati / / 8 / 2 / 213 // "zIgha-jhaTa ane 'saMprati-vartamAnakALe arthamAM prajAsariyuM avyaya vaparAya che, g#sari -ekasapATa=ekasAthe-jhaTa athavA vartamAna samayamAM-hamaNuM moraullA mudhA // 8 / 2 / 214 // mudhA-phegaTa-arthamAM mIrA avyaya vaparAya che. mora3-mudhAphogaTa. dara ardha-alpe // 8 / 2215 // "ardhA-aDadhuM--arthamAM ane pit-alpa' arthamAM vara avyayane prayoga karavo. pUra-vimahimaM-na, pad vA visitamu-ardhavikasita athavA ochuM vikasita krio ne TArAradA prazna arthamAM viLo avyaya vaparAya che. Lio dhuNa-Lo dhuna vi-kema kaMpe che-dhUNe che ? vikrama zabdanuM paMcamInuM ekavacana paNa viLA thAya che. dArU 68 vimaLo-zAthI. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-dvitIya pAda [ 189 -- vAvapUrane dArANA pAdapUrti karavI hoya tyAM , ne ane ra e traNa avyomAMthI game te eka bavyaya vaparAya che. na 3LA zuM karuM-ne punaH 3 mIni-nahIM. AMkhe vaLI kAjukUruM thoDuM - nutram 3jatrA -anukULa kahIne ne 2 movI-Ati 2 14mI-kalamI cokhAnI gopI- rakhevAlI-grahaNa kare che. bo, daM, de, hA, nAma, mada, dRSi, pa, dAha, ri, ri, athavA pariDhio-A badhA avyaya to saMskRtasama-saMskRtanA avyAnI jevAM ja che. eTale A vize lakhavAnI jarUra nathI. thAyaH dArAra68 je je arthamAM niyata hoya te te arthamAM vi vagere avyayo prAkRtamAM vAparavAM. vi ane vi A bane avyaye pi-paNa-nA arthamAM niyata che. AcArya hemacaMdra racelA siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI paNa vRttivALA AThamA adhyAyanA bIjA pAkane savivecana anuvAda pUro thayA. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama adhyAya (tRtIya pAda) nAmanAM rUpanI prakriyA vIpsyAt syAdeH vIpsye svare mo vA // 8 // 3 // 1 // vabA nA artha sAthe je pada saMbaMdha rAkhe te pada " vIsya kahevAya evA avazya eTale vIsA sAthe saMbaMdha rAkhanArA pUrva pada pachI sthAti vibhakti Avela hAya ane te pachI vabA nA artha sAthe saMbaMdha rAkhanAruM bIjuM pada Avela hoya te pUrvapadane lAgelI cAra vibhaktine sthAne mU vikalpa bela. "vAkyamAM batAvelI kriyA dareka padArthane lAgu thAya evo artha jyAM jAte hoya tenuM nAma valsA. ane vizvA sAthe saMbaMdha rAkhanAruM je pada hoya te 5. g+gvamu=+=Ama-g=gzme athavA eka ekane-darekane arthAta kaI bAkI na rahe e rIte. na+na=+g#v=g#Hum=pkA athavA rU - ekaye eka vaDe-dareka vaDe -kAI bAkI na rahe e rIte dareka vaDe ma+ma-aMge+=+-Ami=sAmAni athavA aMge-dareka aMgamAM mataH : dArU nAmanA chevaTanA 4 kAra pachI AvelA prathamAnA TU (f) pratyayane badale zo (3) belavo. vajI+TU-vajI+mo=vo-vRkSa:-jhADa ekavacananA TU (f) vA phata-tarasa /TArUArA ytatva ane tat zabdanA e kAra pachI AvelA prathamA ne mo (3) vikalpa ko. gazg+=o athavA mesa-A-meghaH Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ] sa+sU=sa+go=so athavA sa-te-sa: so no athavA sa raro--te puruSa-sa: nara: siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nama-raso: jhu ||gogA a kArAMta nAmane lAgelA prathamAnA tathA dvitIyAnA bahuvacanane lepa karave.. pra010-q+baC==vacchA ee-A vRkSo-vRkSA: kSete dvi%00-ai+ sU=va che ve%0-vRkSane jo-vRkSAnuM prekSava gamaH banyAzA akArAMta nAmane cheDe AvelA bIjanA ekavacana anA ane lepa karavA.. va +{m-va+mu=vaccha pei-vRkSa prekSakSya jhADane je. TA-moH [H ||zA akArAMta nAmane lAgelA tRtIyAnA ekavacana JA (TA)neA ane hInA bahuvacana bAte karave. ve+gA=q+La che-jhADa vaDe vRkSa. q%0+gA=vai+(=vachALa-jhADAnuM vRkSAnAm. milo darda hi~ ||gA akArAMta nAmane lAgelA tRtIyAnA bahuvacana mis pratyaya ne badale hiM, fi', tathA haiiM evA traNa pratyayA vAparavA. 6i+misU=vahi=nna-vRkSo vaDe grau:, vRkSebhi:. ,, ;, q+fDhuM=zmfg.. ya+f=} -- , "" "" 73 .. vacche iyA chAdI-vRkSAe karelI chAyA-%0I: tA chAyA / vedanI bhASAmAM tRtIyAnA bahuvacanamAM vRmi: rUpa vaparAya che "" "" prAkRtamAM vaparAtA akArAMta nAmane lAgatA tRtIyAnA bahuvacanane ddei pratyaya ane vedonI bhASAmAM tRtIyAnA bahuvacanamAM vaparAtA mi; pratyaya e banne ghaNA ja sara khA che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [17 seTa ro-ro-Tu-phintiostu ITArAnA A kArAMta nAmane lAgelA paMcamInA ekavacana (3.zi)ne badale prAkRtamAM to, 2, 3, 6, to evA pAMca pratyayo vaparAya che ane sine lepa paNa thaI jAya che. va8+ma- vatto kvajha-jhADathI-vRkSAt -va+=achAtro- , , , , -vacchaDuM vachoTu- , , , , -+ hiMchAdi, ,, 48+rhito=aRAhitI- .. , , ache-vachI , ahIM sino lepa thayuM che. pra-vachAe, vachAyuM vagere rUpamAM che ane Tu vaparAyela nathI paNa mo ane 3 vaparAyela che to sUtramAM mAM ane 3 ja karavAnI jarUra hatI, to ane Tu zA mATe karyA ? u0-zaurasenI vagere bhASAomAM paNa A do ane Tu vaparAya mATe ahIM 6 kAravALA mo ane 3nuM vidhAna kareluM che. arthAta zaurasenI vagere bhASAomAM to ane sunuM vidhAna pharIvAra na karavuM paDe mATe ahIM ja te bane pratyAne jaNAvelA che. bhyasaH to do du hi hiMto suMto // 8 // 39 // na kArAMta nAmane lAgelA caturthI vibhakitanA ane paMcamI vibhaktinA bahuvacananA gat pratyaya ne badale prAkRtamAM tto, to, Tu, di, fhaMto ane huM to pratya vaparAya che. +mya-vacchako-chatto-kArDa mATe, jhADAthI vRkSepR: , , -vacche+ho- chA - , , , -acheTuvachADa , , , , ,, -ache+di-vachArdi- , , ,, va-i , , , -vacche+ddito-vachAdito , , , vadita che che , , , - kuMto-vachI kuMto ,, ,, vaccheduta che , hema-13 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana karA sara TArA makArAMta nAmane lAgelA SaSThInA ekavacana ne sthAne prAkRtamAM dakSa vaparAya che. giu+=piya+ra=piyara-priya-viyA, premana+sU===+===-premanuM-cheH 31mU-pavuMmarUlsa-pavuMmara-kuMbhanI pAsenuM-33mam 3ghavuMmassa sIgaDha-kuMbha pAsenI zItalatA-3yuma Tyam ! se bi ja TArA A kArAMta nAmane lAgelA saptamInA ekavacananA Ti pratyayane badale prAkRtamAM g kAra (2) ane dima pratyaya ema be pratyaya vAparavA. vRkSa-+-vajI+me-ache-jhADa upara ke jhADamAM- vRkSa , , -vacche+minvaccha , , , , 3135 sUtranA vidhAnathI bIjI vibhaktine badale tathA trIjI vibhaktine badale saptamI vibhakti paNa vaparAya che. A nIce e bIjI vibhaktine badale thayela saptamI vibhaktinA rUpanuM udAharaNa che tathA trIjI vibhaktine badale thayela saptamI vibhaktinA rUpanuM udAharaNa che: bIjIne badale saptamI Dhava+ -+mi-varima-devane ta+F-ta+Hi -tadi-tene trIjIne badale saptamI vi+-vava+rU-deva+mimadeva vaDe ta+-tA-tami-tama-te vaDe ahIM vari ane taki rUpo bIjI vibhaktinA arthane tathA trIjI vibhaktinA arthane sUcave che. A rUpo dekhAvamAM to saptamInAM rUpe jevAM ja jaNAya che paNa TAlA135 tra dvArA ahIM hai zabdane tathA 3 zabdane lAgela dvitIyAnA tathA tRtIyAnA sthAnamAM saptamI vibhakti vaparAyela che eTale dekhAvamAM bhale A rUpa saptamInAM rUpa jevAM jaNAtAM hoya paNa teno artha te dvitIyAnI jevo tathA tRtIyAnI jevo samajavAne che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [195 naH-- -to-Tu-DyAmi tIrthaH 10ArArA makArAMta nAmane lAgela prathamAnA bahuvacanano nara, dvitIyAnA bahuvacanane sat ane paMcamInA ekavacanane kRti e badhA pratyenI pahelAMnA sama no dIdha thAya che, tathA , do, Tu ane chaThThI vibhaktinA bahuvacanane mAn pratyaya--e badhA pratyenI pahelAMnA ane dIrgha thAya che. pra. bahu - vRkSa+jJa--vaiche tema-cha--jhADa-vRkSA: hiM bahu - vRkSa+za=I+- ,-jhADAne-kSAnuM 50 eka --==va-masacho, vAmo, vacha3, vachAdi, vachAto, vachI jhADathI-vRkSAt paM. bahu-vRkSamya-va+jJo-acho, vArtA-jhADethI-vagere-vRkSamya: 81.84 sUtrathI dUrva thAya che tethI vacchAne badale vachatto rUpa paNa thayela che. vRkSa+cca=I+=achA-vRkSothI-vRnyaH >> cha vache+=IMchI , 5. bahu -vRkSa+rAmu=vechA =vazvALa vRkSonuM-vRkSAnAm prava-sUtramAM si mUkavAthI tenA AdezarUpa to, Dho, tu AvI javAnA ja che to temane sUvakAre alaga zA kAraNe ne bA ? u-ti paMcamInuM ekavacana che ane A sUtramAM paMcamInA bahuvacananA pratyayone paNa levAnA che. tethI judA na jaNAvyA hoya te "ka" kahevAthI paMcamInA bahuvacananA pratyayo na ja AvI zake. kadAca "taMtra'nA nyAya vaDe paMcamInA ekavacananA tathA paMcamInA bahuvacananA tya akSaronI samAnatAnI apekSAe sarakhA hovAthI sa nA nirdeza dvArA camInA bahuvacananA to, voTuM ahIM laI zakAya kharI, paNa ahIM to huM ane ne jude nirdeza karIne sUtrakArane evuM sUcavavuM che ke paMcamInA bahuvacana myam ne dale je sto, hA, Tu vaparAya che te jyAre akArAMta nAmane lAge tyAre akArAMta minA aMtya 3 no dIrgha ja thAya. paNa zu na thAya. sUtramAM batAvela kRtinA nirdezathI je hA A sUtramAM AvI jAya ema zu kadAca mAnI zakAya paNa khAsa upara jaNAvela hakIkatane sUcavavA A sUtramAM - ao e traNa pratyane jude nirdeza karavAmAM Avela che ema AcAryano bhiprAya lAge che, tAparya e che ke kaI paNa akArAMta nAmanA paMcamInA TuvacanamAM stra pratyaya lAgatAM varachatta, vAro, vachAra evAM ja rUpe thAya. zu vattA, vA ane jeka evA rUpa na ja thAya. For D Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana bhyasi vA // 8 // 3 // 13 // bhyas prtyyn| mAheza35 hito, suMtA, hi prtyye| ata nAmane sAsara hoya te nAmanA aMtanA kArane vika9pe dIrdha thAya che. kSa+bhyasU=vaccha+hiMtA=vacchAhito, vacchehitA-vRkSAyA-vRkSebhyaH vaccha+suMtAvacchAmuMto, vacchesuMtA- , , vaccha+hi-vacchAhi, vacchehi TANa-zasi et // 8 // 3 // 14 // makArAMta nAmane kAno Adeza La ane zat pratyaya lAgyo hoya tyAre nAmanA chAnA anI e yAya che. vRkSa+TA-vaccha+Na=vaccheNa-vRkSa -vRkSaNa vRkSa+zasvaccha asU-vacche-vRkSAne-vRkSAn. bhAvacche 35mA 84 sUtrathA zas na sopa thy| cha. vacche peccha-vRkSAne ne-vRkSAn prekSasva apaNA, appaNiA, appaNaijA-mA 3pamA TAnA Na nathA 565 TA nANA, NiA ane NaiA cha tayA yA niyama na khANe. bhis-bhyasU-supi // 8 // 3 // 15 // trIjI vibhaktinuM bahuvacana mit, catuthInuM tathA paMcamInuM bahuvacana myam ane saptamInuM bahuvacana gu-e pratyaya lAgyA hoya to nAmanA cheDAnA e ne ! ya: jaya che. tR. 50- vRkss+bhisuu-vcch+hi-vcchehi-ksse| 13-vRkSebhiH, vRkSaH vRkSa+bhisU+vaccha+hi~ =vacchehi~- , , vRkSa+bhisa-vaccha+hiM-vacchehi- ,, ,, 50 50-vRkSa+bhyasvaccha+hiMto=vacchehito-vRkSA-bhATe,-vRkSebhyaH vRkSa+bhyasvaccha+muMto vacchesuMto+ , , , 5.0 50-vRkSa+bhyasvaccha+hivacchehi-vRkSAthI- ,, ,, vRkSa+bhyasvaccha+hiMto vacchehito- ,, ,, , vRkSa+bhyasU-vaccha+suMto=vacchesuMto- , " " sa0 50-vRkSa+su-vaccha+su-vacchesu-vRkSAmAM-vRkSeSu Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda rUDatA DhaH TArUAdA tRtIyA bahuvacana mitra, paMcamI bahuvacana svara ane saptama bahuvacana , A pratyaya lAgyA hoya te temanI pUrvanA-pahelAMnA-nAmanA cheDAnA ? ane 3 dIrdha thAya che. phu ne dIrgha minU iira+mik-ririrdi-vihiMparvato vaDe-nirimiTanara vRddhi+mincuddhi+riM-vRddhIf-buddhio vaDe-vRdvimi:-nArI vadhi+ma- di+ f hIdaM-judA judA prakAranAM dahIM vaDe-thimi -napuM. 4 no dIrgha misU-tarumasU-juduM-taheM-jhADa vaDe-tami-nara0 dhanumi-g+rdi-dhaordR-gAya vaDe-dhanumiH-nArI, madhu+mamadu-madRdRjudI judI jAtanAM madha vaDe-madhumi -napuM 0 rU ne dIrgha myasUri +nga-nirinirIyo-parvatAthI-girimyaHnara 0 niri+myasU-fmriphaMto-marAdi to- , , , riskutI-nirIkuMto- ,, +mya-vRddhi ko-yugo-buddhiothI-khrikhyA-nArI0 dhi+mya -mi rahImo-dahIMthI-viSya:-napuM - 3 nA vItha -ta+mya-taro tarotaruothI-taru-nara dhanu+bhyaznag+-La-gAyothI-mukhya -nArI0 madhu+ =+du+=+dRo-mahUDAMthI-madhurga:-napuM rU no dI mu-niri---riNu-parvatomAM-ffpunara vRddhi---yuddhI,-buddhiomAM-vRddhinArI0 dhi+mu-ku-dahIMmAM -dhiSa-napuM. 3no dIrSa musuhurUpu-vRkSomAM-tarupu-nara ghanusudhaorNu-gAyomAMnuSa-nArI0 dhupu=mahu-mahuDAMmAM-madhu-napuM bahula adhikArane lIdhe A niyama kyAMya lAgatA paNa nathI, jemakevirAmaminuM TALagoSThimArR-dvijanI bhUmimAM dAnarUpa jalathI bhInAM thayelAM- dvijabhUmiSu dAnajalAditAni. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A vAkyamAM amIyuM rUpa thayuM nathI paNa mamiNu ja rahela che. va i, vachejto, va -A rUpamAM pratyayanI pahelAM huM kAra ke 3 kAra nathI tethI dIrgha na thayo. niri, taruM -A rUpamAM bIjI vibhaktinuM ekavacana che, mijha, myAtrA ke pratya ja nathI. tethI A niyama na lAge. vatura vA |8IrAnI mi, mya, gurU pratyaya lAgyA hoya tyAre catur zabadanA 3 na dIdhuM vikalpa thAya che. catumi -cara+hi-caMda, ca-cAra vaDe-caturbhi: caturagnecara+mo-caMga, ra3mo-cArathI-caturnsara vaturmu -23+mu- kuM, vasuM-cAramAM-catuSe tRtIyAnA bahuvacana mikUnA ane caturthInA bahuvacana tathA paMcamInA bahu vacana na je Adezo batAvelA che te tamAma Adeze mAM paNa A niyama lAge che, udAharaNa te mAtra eka ja AdezanuM batAvela che. lupte zasi // 8 // 3 // 18 // bIjInA bahuvacana sU ne lopa thaI gayA pachI tenI pahelAMnA DuM ane 3ne dIdha thAya che. nara0 ri+za=nira-parvatane je zirIna velI nArI -vRddhiA =yuThThI-buddhione jeajddha , nara0-tA+rA++ -jhADone je-tedanuM nArI -dhanu+rA--Lu che- gAyone je-dhaH chelave siLio, taruNa i A prayogamAM zasa no lepa thayA nathI paNa zakya no no thayo che eTale rUpAntaranI apekSAe A rUpamAM pAra vidyamAna ja che eTale A niyama na lAge. ache -vRkSAr la-A rUpamAM zasastI pahelAM rU kAra tathA 3kAra nathI paNa e kAra che. pra.- ri, yuddha vageremAM pa baDhatavat 83124 nA niyamathI 8312 sUtra vaDe dIrgha thaI jaze to A sUtra zA mATe banAvyuM ? Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [ 199 u----A sUtra banAvIne AcAya ema jaNAve che ke 8AA1ra mu sutra khAsa karIne cheDe cavALA nAmane ja lAge che paNa sArvatrika nathI e sUcavavA tathA 8 / 3 / 12 muM sUtra prayAgAnusAre lAge che e sUcavavA ane r kAra, 3 kArane dIniyamita thAya ja e sUcavavA A sUtra juduM raceluM che. u-- -A sUtramAM 'tti' eTaluM ja pUratu che, lupta nuM zuM kAma che ? -jhupta na mUke teA je prayAgAmAM sUtA Lo thayelA che te praye!geAmAM paNa A niyama lAgI jaze arthAt r nAno thaye haiya tyAM paNa A niyama na lAge arthAt je rUpeDamAM sU koI paNa rIte hayAta na hoya paNa rAjU nA lepa ja thayuM! hAya eNTale kAI paNa rIte rUpAMtara vaDe paNa s hayAta hAya ja nahIM tyAM ja A niyama lAge--e samajamAM Ave te mATe ukta zabda mUkavA paDayo che. 310 avIne sau ||8||za?|| napusakaliIMga sivAya khIjA liMgavALAM, ane aMtamAM r kAravALAM tathA 3 kAravALAM nAmanA aMtanA rU ane 3nA prathamAnA ekavacanamAM dIdha thaI jAya che. fife+R=f1-pata--fft: yuAi+R=3DhI-buddhi yuniH teMDu+H=7-jhADa-73: *nu+ma=dhaLa-gAya dhanu: vA~duM, maduM-A prayAgamAM napusakaliMgI nAma che tethI dIdha na thAyaH zira, vRddhi, taru', zvetu A badhAM rUpe!mAM pahelI vibhakti ja nathI tethI dI na thAya keTalAka vaiyAkaraNAni, nirde, vAva, viThuM-e rUpe|ne prathamAnA ekavacananAM mAne che ane tenI sAdhanA A pramANe batAve che. napuMsakaliMga sivAyanA khInnali MgamAM paNa pheMkArAMta tathA 3 kArAMta nAmeAne pahelInA ekavacanane si pratyaya lAgyA haiAya tyAre atanA r ane 3nA dIdha vikalpe karavA ane dIrdha na thAya tyAre sine badale krUnuM uccAraNa karavuM. --niH / nidi -nidhiH / trAsa vAyu: 1 vidyu'vidyuH / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana fsa no kA ho vA tArAro narajAtimAM pharava pukArAMta ane sva 3 kArAMta nAmathI lAgelA prathamAnA bahuvacana garane badale sara (B) ane amo (mo) pratyaye vika9pe lagADavA. ni+jhanU= =+= +==jhA, manaca-agni sAiani =kAmo- , , , vAyu+gavAyu =vAya3 -vAyuo-vAyava; , , , vAyumo=vAyo-vAyu- , , , jyAre A Adeze na thAya tyAre bALako ane vALo rUpa thAya, juo, 8322 ane zeSetavat 813124 nA niyama vaDe mani+-, vAyu+ganna=A evAM rUpe paNa thAya, juo, 834. je je niyamo sara kArAMta nAmane mATe kahyA che te badhA 6 kArAMta ane sakArAMta nAmane paNa lagADavAnA che evo artha peDakatavata ne che e bAbatamAM vistArathI udAharaNe 83124 sUtramAM AvanArAM che. ' , - A rUpe strIliMgI che. tathA , ma -A rUpo napuMsakaliMgI che. tethI A niyama na lAge. grI, vA-A prayogamAM pahelI vibhaktinuM ekavacana che tethI A niyama na lAge. saLI, mo, vA, vALo pacha-A prayogamAM bIjI vibhaktinuM bahuvacana che tethI A niyama na lAge. awILo-agnione jue che ane vALo vAyuone jue che. vachA rUpamAM mULa zabda va8 e A kArAMta che tethI temAM aMte rU kAra ja nathI eTale A niyama na lAge. vA to Do dArUArazA puliMgavALA dUrava 3 kArAMta nAmane lAgelA prathamAnA bahuvacananA karyuM ne badale Avo pratyaya vikape vApara. sAdhu+==sAduMvo=Ada+gavo=Adaro-sAdhu-sAdhavaH Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [201 jyAre vo na thAya tyAre-sAdo, sApha3mAM 83ra0 sUtra lAge. sAduM rUpa 834 sUtrathI thAya tathA sAduLo TADAra sUtrathI thAya. vaicchA rUpamAM mULa nAmamAM 3 kAra ja nathI. vaLa , madda prayogonAM nAmo puliMgI ja nathI. kA, sAduLo pai-sAdhUna kelarava-sAdhuone je-A prayAgamAM pahelI vibhaktinuM bahuvacana nathI paNa bIjInuM bahuvacana che. - gha va dArUArA puliMgavALA TU sva rU kArAMta nAmane lAgelA narendra tathA sara pratyayane badale no pratyaya vikalpa vApare ane puliMgavALA Tuva 3 kArAMta nAmane lAgelA nam ane rAya ne badale ne pratyaya vikalpa vAparo. rijha-niramaLo-nirio rahRti-pahADo zobhe che. niya: rAgajo tada+gasUtA+Lo taLa rati-jhAMDa zobhe che-taravaH 2Tgate niri+rA-niri -jirino -pahADone je-nirInuM prekSatra tadu+ rAtazuLat=arLo vachaM-jhADAne jetaphanuM chelakara jyAre Lo na thAya tyAre ane taka rUpa thAya che. DuM, ma -A rUpa puliMgI nathI. jiri, ta-A prayogamAM , zam pratyaya nathI. chA, va-A rUpomAM mULa zabda ? kArAMta ke 3 kArAMta nathI. kArAMta nAmane lAgelA narsane Lo thAya ane ukArAMta nAmane lAgelA rAkSane thAya evo anukramavALe artha na thAya mATe sUtramAM nasa-zano: ema divacana mukela che arthAta IkorAMtane lAgelA tathA zarU na no thAya tathA 3 kArAMtane lAgelA jha tathA za6 nA nA thAya ema ja spaSTa artha samajavAnuM che. sa-raso: vIve vA dArUAraNA puliMgI ane napuMsakaliMgI sva 6 kArAMta ane hRsva 3 kArAMta nAmane lAgelA paMcamI vibhaktinA ekavacanane badale ane SaSThInA ekavacanane badale no vika9pe vApare. paMliMgIpha-niri+si-ri+=fifo gALo-pahADathI Avya-f: yAta: nirizna-jiriyana =Lio vimA-pahADane vikAra-ri: vijAra: Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 3-tA+sitakuLa =sa ko-jhADa pAsethI Abe-tara: mAta: tara+-taru+=ALo vagAra-jhADane vikAra tara: vizcaraH napuMsaka- dhaTiLI mA-dahIM pAsethI kAvyo-dana: sAta rAdha+-LiT-vaidino vikArA-dahIMno vikAra- satra: vivAraH madhu+3 simo -La gAma-madhuthI AvyA. madhu: mAta: madhu+3-Tu -gaTuLo vicAra-madhuno vikAra-madhuna: vivAra: jyAre A Le pratyaya na lAge tyAre huM kArata nAmanA paMcamInA ekavacanamAM kirI, zirIra, kirIti rUpe thAya che ane 3 kArAMta nAma che to, te, taefhaMta rUpa thAya che. je na thAya tyAre uThInA ekavacanamAM nirirasa, taru rUpa thAya che. niriNA, taruNA -nirinA kuLA kRta-A vAkayamAM rasa tathA pratyaya ja nathI paNa tRtIyAnuM ekavacana che. tethI A niyama na lAge. yuTrIsa, bUma mikI -buddhithI ane gAyathI prApta karyuM ane buddhinI tathA gAyanI samRddhi-A vAkyamAM puliMga ke napuMsakaliMga nathI paNa strIliMga che, tethI A niyama na lAge. damAma, maraNa-kamaLathIkamaLanuM-A rUpamAM mULa zabda jema che ane te napuMsakaliMgI paNa che chatAM mULa zabdane cheDe Tu kAra ke 3 kAra nathI tethI, A niyama na lAge. To nA drArA puliMga ane napuMsakaliMgI ? kArata ane 3 kArAMta nAmane lAgelA rA ne badale vApare. puliMga-nirikTA-1iLA-giri vaDe-niriNA jAmaja+rA-sAmakhi+A gAmanA mukhiyA vaDe-gALyA ratrapurA-vaDhavuM-khaLAne sApha karanAra vaDe-vavA tArI-tapuLAjhADa vaDe-tapu, napuMsaka-ddhidikSA-dahI vaDe-danA maTu -maMdu -madhu vaDe-madhune Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutta-aSThesa adhyAya-tRtIya pAda [ 203 fparI, tAra, fE, mRduM--A rUpeAmAM TA vibhakti ja nathI, paNa prathA vibhakti che tethI A niyama na lAge. buddhI, dhajA---A rUpe)mAM puli'gI ke napu MsakaliMgI nAma nathI paNa strIliMgI che tethI A niyama na lAge. maheza-35mAM mULa zabda kArAMta nathI, pahu akAra ta che tethI A niyama na lAge. vahIye vAt m me 58ArI napusakaliMgI svarAMta nAmane lAgelA prathamAnA eka sine badale meM vAparavA vana+5=+=avana-vanamU prema+su=pama+mu=pamAM-prema-prema Tft+1=;hi+ma=ryA.-dahI- dha madhu+=madu+m=majuM -madhu-madhu saMskRtamAM prathamAnA ekavacanamAM dhi ane madhu rUpe| thAya che, e rUpe uparathI vaNa parivartananA niyama dvArA prAkRtamAM paNa hiM, maTTu rUpe! sAdhI zakAya che jue 851187, ' keTalAka vaiyAkaraNe ne badale anunAsika vAparavAnI paNa bhalAmaNa kare che, emanA matamAM-hiM, mA~ evAM rUpe| paNa prathamAnA ekavacanamAM thAya che. vAho puliMga che, vAchA strIliMga che tethI A banne rUpe napu MsakaliMgI nathI tethI A niyama na lAge. sUtramAM rAta jaNAvyAthI ahIM tamAma svarAMta nAmeA samajavAM paNa uparanA sUtranI jema mAtra kArAMta ke ukArAMta ja na samajavAM. nandra-zasag-kuM-caH sannArItharthI: 580ra6|| napuMsakaliMgI nAmane lAgelA prathamAnA huvacanane ane dvitIyAnA bahu-vacanane badale anusika haiM, anusvAravALA OM ane fLa pratyayeA vaparAya che. temaja A traNe pratyayeAnI pUrve AvelA svarane dI thaI jAya che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] ane A i~ -- ja+ja=ja +i~ = jAe~--yAni ta+jasta+i~=tA hU~-te / -jJAni vacana+jas= vayaNa+i~ = vayaNAi~-vayanA - vacanAni jAI' vayaNAi~ amdde - vayo yamAzaM- yAni vacanAni asmAkam ina I une| U siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - paGkaja + jas= paMkayai = paMkayAI - bho- paGkajAni paGkaja + zas= paMkaya +i = paMkayAi - mAna " ummIlati paMkayAi ciTTati peccha vApIsatAM ubho he athavA jIvatAM kamaLAne juo. unmIlanti paGkajAni tiSThanti prekSastra vA dadhi+jas= dahi + I = dahII" -hIM the| - dadhIni dadhi + = dahi + I = dahI-mone "" madhu+jasU=mahu+i =mahUi - bhaDusi - madhUni madhu+zas=mahu +i =bhahUi --bhaDuDAne-madhUni Ni -- paGkaja + jas! = paMkaya + Ni=pa kayANi - ubho ubhone-- paGkajAni paGkaja + zas / dadhi + jas | dahi + Ni= dahINi nuhI nahI jatana hahIM kho tathA nuhI zasnuhI bhavanAM hahIM mAne dadhIni madhu+jas | =mahu+Ni= mahUNi nuhI ?hI bhavanAM bhadha tathA buTTI nahI zaslatana bhadhani-madhUni vacchA, vacche-thyA 3pAbhA bhUja nAma napuMsausiMgI nathI tathA yA niyama nAge muduM rUpamAM s ke zarU pratyaya ja nathI paNa prathamAnA ekavacananA pratyaya che tethI A niyama na lAge. striyAm ud - otau vA ||8|3|27|| nArIjAtinA nAmane lAgelA prathamAnA bahuvacana TMTM nA sthAnamAM 3 ane o vaparAya che tathA dvitIyAnA bahuvacana zarUnA rathAnamAM paNa 3 ane ko Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuci-aSTama adhyAya-tRtIya pAda 205. vaparAya che. A 3 ane mo pratyayanI pahelAMne svara hRsva hoya to dIrgha kare. mA nanna -mArA +=mA, mAmA,mALAo mAAH zarmA+=mAAra, mAmomALAone , yuddha+=|-vuddhina=cudrI, kumo-vividha prakAranI buddhio-vRddhayaH rA-vRddhi+o yuddha3, vRddho-vividha prakAranI buddhine-vRddha: savijhanU=+==sa -so+-samo | sakhIo-savAya zarU=13 saura-sadI-sosakhIone-savIH g+=+=g+==gs, juo juo- gAna: ghag+za=[+3, gham=Lo -jIbo gAyone vadhU+=+=vaTu+3-16 vahu+ma-va6mo va vava , vaha+zasva huu, bahUo vahUone vadhu jyAre 3 ane 3 pratyayo na vaparAya tyAre mA, yuddha, saTTa, baLa, vajU rUpo thAya che. vaccha-A rUpamAM mULa va zabda nArIjAtine zabda nathI, mATe A niyama na lAge-vRkSAH mArAi caM-prayogamAM prathama tathA dvitIyAnA bahuvacanane pratyaya nathI, paNa tRtIyAnA ekavacanane pratyaya che, tethI A niyama na lAgemAthA kRtam | taH te ja mA vA drArA ra8 strIliMgI evA dIrgha kArAMta nAmane lAgela pahelI vibhaktinA ekavacananA ne badale, pahelI vibhaktinA bahuvacananA a( gar)ne badale ane bIjI vibhaktine bahuvacananA aa(A)ne badale 3 vikape vaparAya che. pra. e. va0-gNA hRdaMtIsA, hRtIA hasatI-gSA phuvanatI praya ba0 va -orIgA, ra-gorIe-zIrtha: di ba0 va-noramA, gorI-gorIone-garI: tA-- gadgArpa , va tu hase TArUArA strIliMgI nAmane lAgelA trIjI vibhaktinA eka vacana sane badale mAM, mA, 6 ane 9 cAra pratye vaparAya che ane emanI pahelAMne svara dIrgha thaI jAya che. e ja rIte SaSThI vibhaktinA ekavacana ne badale ane saptamI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] siddhahemacaka zabdAnuzAsana vibhaktinA ekavacana ne badale 2, 3, huM ane A cAra pratye vaparAya che. tathA temanI pahelAMno svara dIrgha thAya che. paMcamI vibhaktinA ekavacana 3ti nA sthAne to e, sI, DuM ane zu pratyayo vikalpe vaparAya che ane enI pahelAMne svara daI thaI jAya che. 8330 sUtramAM niSedha karela hovAthI mudra vagere gAkArAMta zabdanAM muddAmA vagere rUpa na thAya mATe temane udAharaNamAM jaNAvela nathI. AkArAMta nAmanAM tRtIyAnAM, vakkInAM tathA saptamInAM ekavacananAM rUpomudvArA-muddAma=muddAma-mugdhA vaDe-mughayA muddhArUM muddhA-- , , , mudrA+=yuddhA- ,, ,, ,, e ja pramANe buddhimAnAM rUpo samajavA mukkAnuM cha pratyayavALuM rU5-muddhimAna mudrikA =giAma-mumbikA vaDe-mudhavA mutarA-+{=muddhimA- , muddhi+=muDhiyA- , , e ja rIte mAnAM rUpoimarAnuM va pratyayavALuM rUpa dhariA vajhigArA=maDA+=matri.--kamalikA vaDe- kabhalikayA samanni+=AmajikA- , maDhiyag+=jemaDhamA ,, , e ja rIte dUrava rUkArAMtanA rUpo samajavA kArAMta-vRddhi+=vRddhi+4=9DhIjha buddhi vaDe-vRddhA vRddhinI vRddhIkA- , , , zuddhi+phaeN=I - , , , vRddhi+=vRddhIe= , , , e ja prakAre dIrgha IkorAMtanAM ekavacananAM rUpo- IMkArAMta--savIrAsI akasIMga-sakhI vaDe-sarahayA rasa+=sadImAM , , sak=sahIpha ,, ,, rA =saMg taTa Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda e ja prakAre dRsva ukArAMta strIliMgI nAmanAM rUpo-- hakArAMta dhanu+1=dhaLu+tra=dhaLUtra-gAya vaDe-dhanyA *nu+=*nUtrAghenu+5=dhabUTudhaLu+=dhaLaQ .. e ja rIte dIkaUkArAMta strIliMgI nAmanAM rUpe nIce jaNAvyA pramANe samajavAM : " 17 "" varlDsa+3=4 - .. wr kArAMta-vag+A=vaT+=sUtra-va varlDa-vA g+=z-,' ', ,, >> ,, .. .. .. vahU~+=qg[- }, upara je udAharaNA Apela che te badhAM namUnA rUpe phakta eka TA pratyayane lagatAM ja ApelAM che paNa bIjA bAkInAM chaThThI vagere vibhaktinAM udA'raNA Apela nathI, kAraNa ke je udAharaNA Apela nathI te badhAM ja TA vibhaktivALAM rUponI jema ja thAya che, teA e nahI. pelAM badhAM ja udAharaNA paNa upara Apela udAharaNa jevAM samajI levA, pAMcamI vibhaktinA r pratyayane badale teA ztra, cA, 6, 6 e cAre AdezA vikalpe thAya che. 21 "" 31 sAkArAMta--muddA+TA-mudrAla, muddAra muddAd paSmInAM tathA saptamInAM ekavanamAM rUpa paNa AvAM ja che. vizeSa spaSTatA mATe AkArAMta vagere nAmeAnAM paMcamInAM rUpe nIce pramANe che : gAkArAMta-mundrA +3.ti-mullRAba, muddAru, muddA" mudrAno, muddAya, yuddhAdito mugdhAthI-sudhAyA: athavA rUkArAMta--vruddhi+'si-yuddhotra, yudghIbA, buddha, yuddhaIC athavA yupIzo, buddhI, yuddha hito phUMkArAMta-saI+3.si=sahItra, solA, sahI, saddIpa athavA sahIo, sahIu, sahIhiMto kArAMta--dhanu+3.si=', dhenU, veTTura, gheNa athavA vaso, dhaka, baLadiMto [201 - Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kArAMta-vaMdU+3.si=caitra, vaidumA, vaMdUka, dUra athavA vada, vadUka, vahUti A Adeze vikalpa thAya che tethI jyAre A Adezo na thAya tyAre je rUpa thAya che te A pramANe che mugo, mudrA, mudrAti ! mo, ra, rati | samo, sI, sItA bhUlo, pUra, dhArditA ! ba, vara, to ! che je attara" dArUAu 24 sUtrathI mAkArAMta, hakArAMta, raMkArAMta, sakArAta ane kArAMta zabdone paNa prakAranI jema pratyaya lAge che tethI ahIM sAkArAMta vagere zabdone DhAkAmuM sUtra tathA 8312muM sUtra paNa lAge che tethI mudrA vagere zabdane bakArAMtane lAgatA , 3, to vagere pratyayo paNa lAge che ane ahIM jaNAvelA paMcamInA ekavacanamAM pratyaya lAgatAM vRddhi, ghag, ra6 (rati)) zabdonA aMtya svarano dIrdha paNa thAya che. uparanA niyamamAM je cAra-e, bI, 6, g-pratya kahyA che temAMne mA pratyaya sAkArAMta nAmane lAgatuM nathI. tethI enAM trIjI, SaSThI ane saptamI vibhaktinA ekavacanamAM traNa rUpo ja thAya, cAra na thAya. mArI zabdanuM mAmA ane nAnA (saM. nanA) zabdanuM nAnhAnA rUpa na thAya. mA, mArA, mADhAImALA vaDa-mAhyA-A traNe rUpo ja thAya. ane A ja rUpa paMcamI, SaSThI ane saptamI vibhaktimAM paNa thAya che. pratyaye DIH na vA // 8 // 3 // 31 // saMskRta vyAkaraNamAM "' ityAdi rAjAra, mUtrathI amuka amuka pratyayone lIdhe nAmane huM (ka) lAge che ema kahyuM che te huM () pratyaya prAkRta bhASAmAM paNa strIliMgI nAmane vikalpa lAge che, jyAre huM (3) na lAge tyAre A lAge che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama ayAyatIya pAda (20 sA (ho)=saphaLa-sAdhanA-sAdhanA sApha+gI= sI - e kudara+rDa karI, jyAre phI na thAya tyAre luhAra -kurudezanI strI sAdA zabdane saMskRtanA 24ra0 mA sUtrathI hI thAya che ane sAru vageremAM saMskRtanA rAjA18 mA sUtrathI mA thAya che. gAra saH IITArUArUzA je puliMgI nAma jAtivAcaka nathI evA puMliMgI nAmamAMthI strIliMgI banelA nAmane huM (DI) pratyaya vikalpe lAge che. nIra, nIrA-lIlA raMgavALI vAstrI, cA-kALA raMgavALI mALI, dusamALA-hasatI muHLa, suqLA - zUrpaLavA vizeSa nAma che mAM-ma+=mI, mA-A strI vaDe- nayA +GphaLa, phumA-A strIonuM-AsAma -+=gs, gbA-e strI vaDe-ptA chuM+=, gzai-e strIonuM--putArA rinI-hAthaNI, ayA-ga-bakarI, pyA- -gheTI, A traNe nAme jAtivAcaka che tethI tene kI vikalpa na thAya. je zabdone sI pratyaya lagADavAnuM vidhAna nathI evA zabdone A vidhAna lAge che. je nAmo mATe nitya kI nuM vidhAna che tene A niyama na lAge, tethI jorI, mA e badhAmAM nitya phI lAge che tethI jora, jo; kumArI, mArA evAM. rUpo na thAya. vi-tattara gaNi-cama-gAma mATe rUArA pahelI vibhaktinuM ekavacana, bIjI vibhaktinuM ekavacana ane SaSThInuM bahuvacana-e traNa vibhaktinAM pratyayo sivAya bIjI koI paNa vibhaktinA pratya. lAge tyAre vim, catuM , tat e traNa zabdone ja vikalpa lagADavo. vi+jJa-++o , zAma-kaI kaI strIo-A: vinA - w=g, vAI-kaI strI vaDe-rayA f+-jI+;=Iyu, rAhu-kaI strIomAM- vAyu hema-14 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. siddhahemacaka zabdAnuzAsana e ja prakAre gIgo, gAgo-je strIo - tIga, tAma-te strIo-vagere rUpo samajavAM. kSa, gA, tA-e traNamAM pahelI vibhaktinA ekavacanane pratyaya che. jaM, uM, -mAM bIjI vibhaktinuM ekavacana che. vALa, gALa, tA-mAM jAma, yArAma, tAsAm ema pachInuM bahuvacana che eTale A rUpomAM A niyama na lAge - hI pratyaya vikalpa na thAya , , tIna evAM ja rUpa thAya. chAyA-haridrayoH // 8 // 3 // 34 // nArIjAtivALAM chAyA ane risA nAmane phI vika lAge che, jyAre ja na thAya tyAre mA lAge che. chAda, chAyA-cha-chAyA chI , dR -haLadara-rikA "IzA: ST dvArArUpa strIliMgI thavuM vagere zabdone mA (ST) pratyaya thAya che. kR==AhU =Na-bahena-strA nAnA+= += -naNaMda-nAnA hi+=ti+gA=triA-dIkarI-hitA go+jovA+918mamA=mAgAyana: (ahIM je nA jaya mATe juo 81158 triA-dIkarIo vaDe-hitRmi: sutriAku-dIkarIomAM-giy dunniAhu-dIkarIne putra-kutRita: dUra ane dArUArUddA bIjI vibhaktinuM ekavacana- pratyaya lAgyo hoya tyAre koI paNa strIliMgI nAmanA aMtya svarano hUva karavo. mA =mAruM-mALAne-mAn mALA+amUlamA-hasatIne-samAnAm nama=ADuM-nadIne- ttama Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuni-adama adAyanvatIya pAda ( 211 dusamALa+=samALi-hasatIne-samAnAma vaThTha+za--duM-vahune-vadhUm mArA, sahI, va-A traNe udAharaNamAM bAjI vibhaktine gam pratyaya nathI. paNa prathamAnA ekavacanane 2 pratyaya che. tethI hRsva na ca. na AmantryAt sau maH // 8 // 3 // 37 // 8ra5 sUtranA niyama dvArA pahelI vibhaktinA ekavacana ne napuMsakaliMgamAM zuM thAya' ema je vidhAna karela che te saMbadhanacaka napuMsakaliMgI nAmane na lAge. tR+=de tana-he tRNadhAsa - tRLa ! vadhi-+=de di-he dahIM- radhi ! madu+= madu-he madhu-de mag! te va: vA TArArUTa drAkAra nA niyama vaDe pahelI vibhaktinA ekavacanane badale che jyAM jyAM thavAne saMbhava che te ane 8319 sUtra dvArA kArAMta, zuM kArAMta ane sakArAMta nAmanA aMtya svarane dIrgha thavAne jyAM jyAM saMbhava che te-A bane vidhAna saMbodhananA ekavacanamAM vikalpa lAgu karavAM. joke 8319 muM sUtra sIdhI rIte rU karAMta tathA 3 kArAMtane ja lAge che to paNa rove vAvata 8121 nA niyamathI 8rUA12 muM sUtra A kArAMta nAmane paNa lAgu paDe che ema samajavuM, ethI AcAryo dvArA 19 muM sUtra A kArAMtane paNa lAgu pADela che. i kArAMta--de teva! huM tevo he ravAsamA ! de ravamAsamALo ajJa! kAga ! Tu kArata--de dUra ! je ri sakArAMta guha phre ! vada ! hai var nAviyuga ! athavA gAvA vadu ! he prabho ! jAni dvArA vizuddha vaDe-rAtivina gamo! vA ivada ! athavA padu! nivou-he prabho ! velakamAM be padArtha- pramo athavA gama! Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prazna--trakArAMta nAmane te! o ja thAya che ane tene dI' thavAnA te saMbhava ja nathI chatAM ahIM akArAMta nAmane paNa dIdhanuM vikalpe vidhAna zI rIte thaI zake: 212] uttara--prazna barAbara che. jo ke kArAMta ane kArAMta nAmane ja dIdha thavAnI rASatA 853519 sUtra pramANe che te paNa A sUtranI vRttimAM jaNAvela che ke kArAMta, kArAMta ane akArAMtane dIdha prApta che te vikalpe thAya e uparathI samajavAnuM che ke 83519 muM sUtra cakArAMta nAmane paNa lAge che eTale pheMkArAMta vagerene je dIdhuM nitya prApta che te vikalpe thAya ane saphArAMta nAmane te| dI prApta ja nathI chatAM A sUtramAM karelA sUcanathI te aprApta dI paNa kArAMta nAmane vikalpe cAya arthAt A niyama kArAMta, kArAMta ane kArAMta nAmeAnA anya svarane vikalpe dIdha karavAnuM paNa kahe che ane jyAM dI aprApta che tyAM paNa dIrgha vikalpe karavAnuM kahe che. .. nIce jaNAvelA prayAgamAM dI prApta nahAtA te A niyamathI dInuM vidhAna vikalpe karyu che eTale kArAMta nAmane ae vikalpe lAge tathA dI paNa vikalpe thAya ethI A nAmeAnA bheAdhanamAM traNa traNa rUpo thAya che---- ? seva !, de tevo!, Dhe tevA ! Dhe goyama !, hai poyamo !, hai vocamA ! hai vyAsava !, hai Asavo!, hai dAsavA ! re re rajyA !, re re vrudaya ! he capaLa-re te Ava ! 2! re! navinaya ! re! re ! niviLayA !-he niya-re re nirdenara ! rUkArAMta, OMkArAMta nAmeAne te| dIdha prApta ja che paNa A niyamathI sakheAdhanamAM dau vikalpe thAya che tethI te nAmAnAM mAtra e be rUpo thAya-- hai harI!, hai hari ! dde yudgha!, dye guru ! Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-AiTama ayAya-tRtIya pAda [ 213 kArAMta zabdonAM rUpAnI sAdhanA vizeH Bta at vA |DhArArU I saMbodhananA ekavacanamAM huM pratyaya lAgyo hoya tyAre tra kArAMta nAmane vika9pe nakArAMta karavAnuM che-vikalpa nakArAMta samajavAnuM che- kArAMta nAmanA aMtya -6 ne 3 vikalpa karavAnA che. pitR+=dde ! athavA fpamAM-he pitA - pita! hatR+sU= rAma! athavA Tre rAdhAra !-he dAtAra-Dhe sAtaH ! nAmni araM vA // 8 // 3 // 40 // saMbaMdhananA ekavacanamAM sU pratyaya lAgyo hoya tyAre pitR, prAtR, mAtra vagere vizeSa saMbaMdhasUcaka eTale vizeSa saMzAsUcaka saMbaMdhasUcaka nAmanA da ne badale mare vika9pe vAparo. para !, de vima!-he pitA !-- vitaH ! de sattAra !-he kartA-hai vartaH !A zabda vizeSa saMbaMdhavAcaka nathI tethI saMbaMdhananA ekavacanamAM ttAra rU5 na thayuM. 'S vAM gApa ! tArAzA saMbaMdhananA ekavacanamAM sU pratyaya lAgyo hoya tyAre je nAmane cheDe sApu pratyaya lAgela hoya te nAmanA aMtya mA ne vikalpa 4 karo. de mAre!, mADhA!-he mAlA - mA! de mahi!, he mahi --he mahilA !- mahi! 2 Dijhag!, rijhamA !-he AryAM - mA ! de !, de vanimA ! he gharaDI strI ?- phre gA!i de pivachA !-he phAI!-- pitRdavasa!--A rUpamAM aMte je mA che te vA no nathI tethI 5 na thayA. de mAphacchA !-he mAsI !-de mAtR vakSa: - , , , bahula adhikArane lIdhe kaI kaI nAmamAM mA ne zo thaI jAya che- ! he ammA !-de ! ahIM evA zabda cheDe mam vALe che. ammA ! maifma maLag-he mAtA ! tArA kahyA pachI kahuM chuM re mane ! bhaNAmi bhaNite Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prAkRta zabdomAM sAkArAMta strIliMgI zabdo be jAtanA che. eka te cheDe cAkU pratyayanA "mavALA ane bIjA mAtra sAdhAraNa mA vALA mArI vagere zabdo mApU pratyAyanA zI vALA che ane pichI, sariyA, vAviyA, jinA, chuMdA, saNA, navA vagere zabdo sAdhAraNa "mA'vALA che eTale jyAM mA ne Ane lagatuM koI vidhAna hoya tyAM upara jaNalA pichI vagere sAdhAraNa A vALA zabdo nahIM ja levA. no ho - to dUra TArAskarA saMbodhananA ekavacanamAM 6 lAgyo hoya tyAre dIrdha zuM kArAMta ane dIrgha 4 kArAMta nAmanA aMtya svarane hUrva karavA. de nI+=he ne !-he nahi! de jAmaLArU nAmani-he gAmanA mukhI !- grAmaLi! de samIksa-de samAhe zramaNI!-de zramani de vadhU+- vadurhe vahU-TTe vadhu pU+= 06-he khalapu-khaLAne sApha karanAra-de Dhag! vivA: dArANA jene cheDe vim pratyaya lAgyo che evA dIdhuM chuM kArAMta ane dIrgha kArAMta nAmanA aMtya svarane hasva kare. eTale viva6 pratyayavALAM tamAma kArAMta ane ja kArAMta nAma hasva huMkArAMta ane hasva 3 kArAMta ja samajavAM. prAma+=+maLI+gA=AmaM-gAmanA agresara vaDe-prAmA ra7pUrA= vaLA =vastraguNA-khaLuM sApha karanAra vaDe-vastrAvA jAmaM-+sU=AnapILo=AmagiLo-gAmanA netAnuM-grAmaLya: [+=IvuLa =vavuLa-khaLuM sApha karanAranuM-haruva: RtAM ud asi-am-auSu vA // 8 // 3 // 44 // pahelI vibhaktinuM ekavacana si. bIjI vibhaktinuM ekavacana [ ane pahelI tathA bIjI vibhaktinA dvivacana zaune choDIne bIjI game te svAdi vibhakti lAgI hoya tyAre sakArAMta nAmone vikape sakArAMta samajavAM eTale kArAMta nAmane aMtya no vika9pe 3 thaI jAya che. ma+==+=mALo, mA, mArU, mago, pakSemArA-martA: Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-vatIya pAda bhata +zasU-bhattu+No=bhattuNo, bhattU 5 bhattAre-bhan bhartR+TA bhattu+NA bhattuNA ,, -bhattAreNa-bhartA bhartR+bhisU-bhattu+hi bhattahiM ,, -bhacArehi-bhartRbhiH bhartR+Gasi bhattu+No=bhattuNo, bhattUo, bhattUu, bhattUhi, bhattUhito- pakSe bhattArAu, bhattArAhi, bhattArAhiMto, bhattArA-bhartuH bhartR +GasU bhattu+No=bhattuNo, bhattussa pakSe-bhattArassa-bhartuH bhartR +mup-bhattu+su=bhattUsu ,,-bhattAresu-bhartuSu sUtramAM jaNAvela batAm bahuvacana vyApaka arthanuM sUcaka hovAthI saMbaMdhapaay pitR, bhrAtR pore nAmomAM para yai ori jam , zasU , TA, bhisU, masi, TayuM ane gurU pratyaya lAge tyAM sa6 ne vikape 3 thAya che. pitR+jasU=piu+No=piuNo-pakSe-piarA-pitA-pitaraH pitR+zasU=piu+No=piuNo , -piare-pitA mAne-pilan jAmAtR+jasa jAmAu+No-jAmAuNo ,, -jAmAyarA-bhAIye-jAmAtaraH jAmAtR+zasU=jAmAu+No=jAmAuNo ,, -jAmAyare- bhAI mAne-jAmAn bhrAtR+jasa bhAu+No=bhAuNo ,, -bhAyarA-bhAI-bhrAtaraH bhrAtR+zasU=bhAu+No=bhAuNo ,, -bhAyare-bhAdhyAna-bhrAn tR+TA=piu+NA=piuNA ,, -piareNa-pitA :-pitrA pitR+bhisU piu+hiM-piUhiM , -piarehiN-pitaam| -pitRbhiH pitR+mu=piu+su piUsu ,, -piaresu-pitAsomAM-pitRSu piA, piara, pi-yAtraNe 35omA pAma si vimati cha. mImA avibhakti che ane trIjAmAM prathama tayA dritayA vibhaktino mAM pratyaya che- tethI A niyama na lAge. AraH syAdau // 8 // 3 // 45 // koI paNa sthAti vibhakti lAgI hoya tyAre sAmAnya kArAMta nAmanA cheDAnA no sAra thaI jAya che. bhartR +si bhttaar+o=bhttaaro-mtaa-po5942naare|-AR2-bhrtaa bhartR+jasU bhattAra+asU+bhattArA-51595 42nArAmA-bhartAraH bhartR +am bhattAra+am=bhattAra-poSaNa 42nArane-bhAram bhartR +zasa bhattAra+asU bhattAre-po595 42nArAmAne bhan Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana madru =mAra+nna=mAna-poSaNa karanAra vaDe-matra mamitU mAra+fhaM mArdi-poSaNa karanArAo vaDa-ma7mi. A pramANe ja paMcamI vagere badhI vibhaktio ane vacanomAM udAharaNa samajI levAM. | samAsamAM jyAM vibhakti lepAI gaI hoya tyAM paNa vibhaktine vidyamAna mAnIne A niyama lAge che. mAravidiyaM-poSake kareluM-maoviditam A prayogamAM "marAna vi imattAvidi' e samAsa che, samAsamAM vibhaktine lepa thaI jAya che chatAM vibhakti pahelAM AvelI hatI ane pachI tene lepa thayela che chatAM tevI lepa pAmelI vibhaktione paNa hayAta mAnIne A niyama lAgu paDayo che. A arA mAtuH // 8 // 346 // tamAma cAhi vibhaktio lAgI hoya tyAre mAtR zabdanA 16 no gA thAya che ane marA thAya che. eTale mAtR zabdane mAmA ke mAyA ane mArA ke mAkara rUpe A kArAMta samajavAnuM che. A mAyA ke mArA zabda cheDe mArU pratyayavALo nathI ja ema smRtimAM rAkhavAnuM che. mAtR+si=mAmA, mArA-mAtA, mAtA mAtRnnakUmArA+8=mAmA3, mArAmo, mAra3, mArA-mAtAe -mAtara: mAtRmUtramArga, nA-mAtAne-mAtaram A rIte tamAma vibhaktiomAM rUpe samajI levAM. bahula adhikArane lIdhe ema samajavAnuM che ke "mAtA" athavA "mA" arthavALA mAtR zabdanA ja nA A niyamamAM batAvelo "mA" karavAno che ane devI ke devatA arthanA sucaka mAtR zabdanA no garA Adeza karavAnuM che. jema ke- mAyAd chag-mAtAnI kukSimAM-mAtuH kukyA namo mAyarA-devatArUpa-mahAkAlI vagere devIrU 5-mAtAone namaskAra thAe-nama: mAtRkhyaH agAu AvI gayeluM 81135muM sUtra-mAturit vA-jyAre gauNa evA mAtR zabdane lAge tyAre SaSThInA bahuvacanamAM mAtR+mAm mAM mAtR nA tra no rU thaI jAya che tethI mALa rUpa bane che. 8344 niyama vaDe mAtR nA 4 no 3 karIe Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda (217 tyAre mAruM evuM rUpa thAya che ane e rUpa vaDe mAkaLa prayoga thAya che. "mANa samanneima vaM -A gAthA jaina muni Arya zrI vajIsvAmInA saMbaMdhamAM ka9pasUtravirAvalimAM che. mAtrA samanvita va-mAtAnI sAthe yukta evA Arya zrI svAmI AcAryane vAMdu chuM. mAvo, mALo vagere rUpamAM mAruM zabda sAthe rAti vibhakti sAkSAta vidyamAna nathI tethI A niyama na lAge. nAni : 8ArA47I. tamAma sthAti vibhaktio lAgI hoya tyAre saMbaMdhavAcaka-sagAIvAcaka tra kArAMta nAmanA aMtya 4 ne mara thaI jAya che. pitR-pitR+jhaTU-pagaramaH=fmarA-pitA-pitA: pitR+=fpaga2+3ma=pitAne-pitAm pitR+AnUpiyara+mA=pinna-pitAone-viZ pitR+A=piara phana=vicA-pitA vaDe-pitrA pitR- mifpagara+biriM-pitAo vaDe-pitRfmaH gAmAtR-kAmAtR+=+==AmAyara+==AmAyA-jamAIe-bAmAtara: gAmAtR+==AmAyara =gAmAcara-jamAIne-gAmAtaram gAmAtR+rA==AmAra+mara==AmA-jamAIone-vAmAna gAmAtRW==AmAyara+ra=gAmAyaNa--jamAI vaDe-gAmAtrA nAmAtR-mi+==AmAyara+hiM-rAmAyariM-jamAIo vaDe gAmAtRmi: brAtR---mAtR+=+=mIra+=aiyara-bhAIo-trAta: mAtR+=mAra+=mAra --bhAIne-trAtaram mAtR+rA mAra+3=maya-bhAIone-brAna mAtR+= mAna~mAra+2na=mAyA-bhAI vaDe-trAtrA mAtR+mizna=mAyara+rdi mAyareTiM-bhAIo vaDe-trAtRmi: mA sau navA TArA48 pahelI vibhaktinA ekavacanane 4 (f) lAgyo hoya tyAre game te kArAMta temanA aMtya = no A vikalpa kare ? vitRmbha=A , sA na thAya tyAre pArA-pitA-pitA Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219) siddhahemaca`dra zabdAnuzAsana nAmAyaro-jamAI-nAmAtA gAmAtR+dhUnAmAyA, mAta+sU=mAyA, mAyaro-bhrAtA--bhAI-trAtA tuM+K=ttA, vRttAro-kartA-kAM nakArAMta rAjan zabdanAM rUpAnI sAdhanA vize : rAjJa: ||8||4|| rAjJan zabdane pahelI vibhaktinA ekavacananA TM(ft) lAgyA hAya ane rAjJanuM zabdanA nU nai! lepa thayA hoya tyAre rAga zabdanA anya svarane vikalpe A thaI jAya che. rAganU+f=15+fma=rAyU+-nyU+=q23-rAjA-rAnA hai rAgana+si=dde rAy yU+mADhe rAtrA, pakSamAM--eTale jyAre brA na thAya tyAre-de zayALo-huM rAjA-de rAnam ! hai rAma ! evu je rUpa thAya che te te zaurasenI bhASAmAM thAya che. e rIte ja bAhmanu+si=avanA=zraghdhA-AtmA-jJAtmA hai gAma+mi=dde pa-huM AtmA hai Agamana ! AAtmana nuM gaLuM ! evu je rUpa thAya che te rAma' ! evA saurasenI bhASAnA rUpanI jema samajavuM. jIe 8|4Ara64 nAza-tti-hamAM o ArAnA rAjJan zabdane lAgelA prathamA vibhaktinA bahuvacana jJa ne badale, dvitIyA vibhaktinA bahuvacana zarU ne badale, paMcamI vibhaktinA ekavacana si ne badale ane SaSThI vibhaktinA ekavacana s ne badale nA vikalpe vaparAya che. rAnana+gamU=rAya+o=rAyALo, rAyA-rAjAe-rAjJAna: rAga-rAma=rAya+no=ALo, rAyA. rA-rAjAone jo-rAza: prekSava rAna+dasi=rAya+1=rAphaLo, rajjo, rAcAyo, rAyA3, rAyada, rAyAhito, rAsa-rAja pAsethI- -jJa: rAna+mU=rAma+mo=rAphaLo, raLo, rAyasa-rAjAnuM-11: Ta: bA~ ||8||zA rAganU zabdane lAgelA tRtIyA viktinA ekavacana TA ne badale nA vikalpe vAparavA. rAjJa+TA=rAya+LA=rALA, raLA, rALa-rAkha vaDe--nAjJA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-jUtIya pAda [218 iH jasya No-NA-Dau // 81352 // No, NA bhane sAtabhI vitina yananI Di. pratyaya sAmyo hAya tyAre rAjan zahanA ja nA 'a'ne| i vi74 12vI. rAjana+jasU rAja+No=rAiNA-nayA-rAjAnaH rAjana+zasU rAja+No rAiNo, rAyANo-2namAne-rAjJaH rAjana+Da.si-rAja+No-rAiNo, raNo, rAyAo, rAyAu, rAyAhi, rAyAhito, rAyA-rAjA pAsathI-rAjJaH rAjana+i.sU rAja+No=rAiNo, raNo-gana- rAjJaH rAjan+TA=rAja+NA-rAyaNA, rAiNA, raNNA, rAeNa-2 vaDe-rAjJA rAjana+Di-rAja+mmi=rAimmi, rAyammi-2zanamAM-rAjJi, rAjani iNam am-AmA // 8 // 3 // 53 // hitI vibhaktinA ekavacana kAnUnI sAthe ane SaSThI vibhaktinA bahuvacana Am nI sAthe rAjan zahanA ja ne thAne iNam mAheza piye thAya che. rAjan+am-rAja+am-rAiNaM, raayN-20||ne-raajaamm rAjan+Am-rAja+Am-rAiNaM, rAINaM- jamAnu-rAjJAm Id bhis-bhyas-Am-mupi // 8 // 3 // 54 // tRtIyA vibhaktinA bahuvacanane mizna , paMcama vibhaktinA bahuvacanane bhyasU , 14ii vimatinA kyanane Am anesatabhI vimastinA mhuvynn| mupU-ye yA pratyayAnI sAthai rAjan 206nA jaarne| I 42 1485 yAya . rAjana+bhisU=rAja+hirAIhi, rAyANehi, rAyehi-20mA 43-rAjabhiH rAjana+bhyasU-rAja+hi=rAI hi, rAIhito, rAImuMto, rAyANehi, rAyANehito -jamAthA-rAjabhyaH rAjan+Ama rAja+NaM rAINaM, rAyANANaM-3-2005mAnu-rAjJAm rAjana+mup=rAja+su-rAImu, rAyANesu-2zanamAmAM-rAjasu Ajasya TA-Gasi-Dassu saNA-goSu aNU // 8 // 3 // 55 // jyAM TAnuM ja rUpAMtara thayeluM che evo nA lAge che tyAre ane jyAM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220] siddhahema zabdAnuzAsana ruti, sU nuM no rUpAMtara thayeluM che e lAgyo hoya tyAre rAganuM zabdanA Aga aMzane vika9pe thAya che. rAkanA -rAgA =aT-+T+[+LA=rANA, rANA, rA-rAjA vaDe-rAjJA rAnana+zi=+=+=+Ana--abU-jI+=rANo, rAphaLo, rAyA rAjAthI-rAphara rAja+=+=+LonU+=-anu-ra+LA-rALo, rAphaLo, rAyasa-rAjAnuM-rAjJa: rAyALo caMdruti, che vA-A rUpamAM cho to che paNa te si, 2 ne nathI paNa prathama ane dvitIyAnA bahuvacana nA che. tethI A niyama na lAgyo. rANA-A rUpamAM TA ne bA nathI paNa 2 ne che tethI A niyama na lAgyo. puMsi anaH ANaH rAjavacca // 8 // 3 // 56 // je nAmane cheDe na hoya evA puliMgI nAmanA cheDAnA manane badale gALa evuM vika9pe rUpAMtara karavuM. jyAre mAna na thAya tyAre e mana vALA nAmane rAkanuM nAma mATe je je vidhAne karyA che te te prayogAnusAra lagADI devAM. jyAre gALa Adeza thAya tyAre zabda e kArAMta thaI jaze. e pachI je vidhAna A kArAMta nAmane mATe batAvela che te pramANe, ataH sera : vagere sUtro lagADIne kArya karavuM. jayAre gana nI jevAM rUpe karavAM hoya tyAre rAjJa: 8349, -AsU0 8350, To nA 8 kA51 ane rUnamanAmAM 83Apaka vagere niyamo lagADIne rUpe sAdhavA. gAmana+fsa-ghA+=AvALA-AmA-mAmA -pAzca=ALA-AtmAo-3nAnA: ,, -thALa+=pALa-Amane-sAmAnanuM , zamU-kALa+samra=mAne-AtmAone-gAma: , - vAgarU=-AmAM vaDe-gAmanA , +fmamU--gaLa DhALadi-AtmAo vaDe-grAmami: ,, +fsa-3 vALa+=ALA - AtmAthI-sAtmana: ,, mukhya-gAna kuMta=gALAmuM -AtmAothI-bAmasyA , +-bA+suMvALarasa-AtmAnuM-mAtmana ,, mA-pALa+=LAnA-AtmAonuM-manAmu , +ri-rUmavALa+nma=sAgarima-AtmAmAM-Atmani ,, mu-== NuM-AtmAomAM-mAma Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aptama adhyAya-tRtIya pAda appANa-kaya-yAtmA baDe rezu - AtmakRtam / bAkInAM bIna nA jevAM badhAM rUpo A prakAre che : Atman + si=appA, appo AtmA AtmA he Atman + si= he appA, he appa hai Atman ! he AtmA Atman+jas=appANo-AtmAnaH- AtmAyo Atmana+am=appANaM- AtmAnaM - AtmAne Atmana+zas=appANe= AtmanaH - AtmAni Atmana+TA=appaNA - AtmanA AtmA vaDe Atman + bhis=appehi-AtmabhiH - AtmAo vaDe " + Gasi = appANo, appAo, appAu, appAhi appArhito, appAsuMto, appA-AtmanaH - AtmAthI ,,+myam = apihi, apihito, appisuMto, appAo, appAu, appAhi appehi, appArhito appehito, appAsuMto appesuMto- AtmAothI Atman + Gasi=apaNo - AtmanaH - AtmAnuM + Am = appANaM, appiNaM, appINaM-AtmanAm - AtmAmanuM " Atman + Di=appe, appimmiyAtbhAbhAM Atmana+supra=adhpesu, appIsu- Atmasu - AtmAmAmAM rAjan + su = rAyANa+ o = rAyANI-rA-rAjA rAjan + jas= rAyANa+as= rAyANA-rAnI- rAjAnaH , +am =rAyANa+am = rAyANaM - rAnnane-rAjAnam +zasU=rAyANa+as=rAyANe - rAmane-rAjJaH +TA=rAyANa+ina=rAyANa- vaDe-rAjJA "3 " + bhis=raayaann+hiN=raayaannehiN-raannthe| vaDe-rAjabhiH +Gasi=rAyANa+hiMto=rAyANAhiMtoM-rAnnathI- rAjJaH +bhyas=rAyANa+hiMto rAyANAhito-rAnnakhothI - +Gasa=rAyANa+ssa= rAyANassa - zannanuM - rAjJaH -rAjabhyaH ,, + Am=rAyANa+NaM rAyANANaM- rAyo - rAjJAm "" + Di=rAyANa+mmi=rAyANammi- rAnamAM-rAjJi, rAjani +sup=rAyANa+su=rAyANesu - zobhA - rAjasu wr " " " [ 220 27 nyAre ANa na thAya tyAre-rAyA, rAyANo- prathamA; rAya, rAiNa-dvitIyA; raNNA, rAiNA, rAIhiM - tRtIyA; raNNo, rAiNo; rAihito, rAisuMto-yaturthI tathA pathimI; Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] siddhahesacaMdra zabdAnuzAsana rAhaNaM, rAI - SaSThI; rAimmi, rAe, rAIsu, rAesu - saptabhI- vagere bhAgaNa sAdhI batAvelAM badhAM rUpo samajI levAM. yA prabhA juva ( yuvan ) zahanAM juvANo, juvA, juA tathA juvANa jaNo 35 samaka sevAM. yA pramANe 04 mha (brahmana ) - bamhANo, bamhAlA addha (adhvan ) - advANo, addhA-bhArga uccha ( ukSan ) - ucchANo, ucchA-majaha gAva ( grAvan ) - gAvANo, gAvA-patthara pusa ( puSan ) - pusANo, pusA sUrya takkha (takSan ) - takkhANo takkhA - sutAra muddhA (mUrdhan ) - mudvANo, muddhA mAthu sA (zvan) -sA, saanno-itre| sukamma (sukarman ) - sukammA, sukammANo-sArAM urbhavAlA sukammai, sukammANaM- dvi0 00 sukamme, sukammANe- 0 a0va0 sukambhANe peccha-suGarbhAne sAzaM vANAne-le-sukarmaNa: prekSasva free kaha so sukrammANe te surbhavAne devI rIte me chepazyati kathaM saH sukarmaNaH / badhAM prathamAnAM ekavacananAM rUpo A niyama puli gI nAmane ja lAge che tethI zamena nuM sanma 25 thAya paNa sanmALuM na thAya. arthAta je nAmA puliMgI na hoya evAM nAmeAmAM AALa na thAya. na AtmanaH TaH NiA iA || 8|3|57 || Atman zabhane bAgelA TA pratyayane mahale NiA ne iA meM se prtyye| vikalpe vAparavA. AtmanU+TA= | appa + NiA=appaNiA-AtmanA AtmA vaDe-khAya vaDe appa+gaiA=appaNaiA 19 pakSa - appANeNa - AmanAappaNi pAuse uvagayammi pote theobhAsu bhAvatAM AtmanA prAvRSi upagate "appaNiA ya aiDDhi khANiA " [ prathama bhAga vasudevaDiMDI dhambhidasaDiDI "" " r 27 99 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [223 pR. 30] ane pote vedIne khedelI-bodAvelI gAmanA 2 vitarli vanitA adhvajamA, vala-abrAna. satra vagere sarvanAmarUpa zabdanAM rUpo : gataH sarva ke nasa dvArA 18 makArAMta sarvAri-sarva vagere zabdo -ne lAgelA prathama vibhaktinA bahuvacananA ne badale i (3) karo. sarva+==sava-+=saMve-sarva-badhA ma+gar=sana+D= --anya bIjA anya va+===-jeo- tata+=oNw=--teotte mi+=+=-kayA-ke +===-eka-kaI ekatara+==Athara+= _keTalA-tare taraphajhajhU=rUtharag=rUtha-bIjA-taMre savA riddhI-badhI Rddhio-sarvA: zraddhA --A prayogamAM satra zabda nArIjAtimAM AkArAMta che paNa 3 kArAMta nathI tethI A niyama na lAge. sava-A rUpamAM prathama bahuvacanane pratyaya nathI paNa uThI ekavacanane pratyaya che, tethI A niyamathI rasa ne ! na thAya. riti-rivAra dvArAzA 3 kArAMta sarva Adi nAmone lAgelA saptamI vibhaktinA ekavacana ne badale sti, ni ane ratha pratyaya lagADavA. sarvadamana- saMa+fk=afsa-sarvamAM-sAna sagnama= sanma- ,, satra+=+dhvaja- , 1 A khiI gAthA A pramANe che : "sayameva rukkha rovie, appaNiyA e viDi kAriyA / uvAiyalAddhayA ya se, kiM chagalA ! be bitti vAsase // " -A gAthAmAM raLavAne badale RriyA kahe che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] siddhahemaMca zabdAnuzAsana azvina = 7+-sannati-anyamAM-bIjAmAM ma7++=enami- , IbanA =zanaltha- ,, ,, A prakAre tamAma sarvADhi nAM rUpo samajI levAM. amuri-A rU5mAM mULa gaDha zabda che. mamumina-A zabda sarvAda to che, paNa 3 kArAMta hovAthI A niyama na lAge. nava gana mu-patala, urda TArUAddazA. 6 ane chatA zabdo sivAya bIjA ja kArAMta sarvodi zabdane lAgelA Dine badale fe Adeza vikalpa thAya che. sahima7-4fTuM sarvA, , sami. -sarvamAM-kSatmi7 anya+ri-gA+udR ana6i, annarsi, anagni, ananya-anyamAM--azmina vima+zmi -+rdiH, wta, mama, jaya-kenAmAM-athavA kenAmAM-Tsana gatasmina==f, afsa, ma, natya-jemAMcamina tata+mi==+=E, tafsta, tami, tasya-temAM- mina bahulane adhikAra hovAne lIdhe A niyama vim, cahna ane tat zabdone nArIjAtimAM paNa lAge che. eTale e zabdo ma kArAMta nathI te paNa A niyama. vikalpa lAge. +sthAma-+f=fe A niyama na lAge tyAre vANa, krI kaI strImAM-jasthAt cA+cA +riM==AjIruM ,, nAI, vI-je strImAM-cahyAnuM ta+kayA+-11+fhaM tArdi , tA, tI-te strImAM-tAna A traNa rUpomAM bahulaMnA adhikArathI "-cata-tata deg "8 rUArUrU A sUtra vaDe nArIjAtimAM 3 thayo nathI vahiM kIrdi tafhuM evAM rUpa thAya nahIM. kun nuM rUmasi-garima-A rUpamAM ane chata nuM prati -gifma-A rUpamAM.. sUtramAM phUF ane patano niSedha karela hevAthI A be pragamAM ei pratyaya vaparAtA nathI Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda Amo DesiM // 8 / 3 / 61 // arAta sarvAdi nAmAne bAgesA 50InA gAyana Am-sAm-2 pahale eti pratyaya vikape vApara. sarva+sAmsa va+esi savvesi, savvANa-mayAnu-sarveSAm anna+sAm anna+esi annesi, annANa-mInayAnu-anyeSAm avara+mAm avara+esiM=avaresiM, avarANa-bhImAnu-avareSAm idam+sAm=ima+esiM=imesi, imANa-mAmarnu-eSAm etada+sAm-ea+esiM-eesiM, eANa-meyAna-eteSAm yat+sAm ja+esi-jesi, jANa-samAnu-yeSAm tat+sAm=ta+esiMtesiM, tANa-taNAnu-teSAm kim+sAm=ka+esi kesi, kANa-nu-keSAm bahula adhikArane lIdhe A niyama AliMgamAM sakArAMta sAhi ne 51 sA. sarvA+sAm sancA+siM-savvesi, savvANa-dhAsArnu / anyA+sAmannA+siM-annesi, annANa-bhImArnu tat+sAm=tA+esi-tesiM, tANa-taNImAnu-vagere 35o sama sevA. kim-tadbhyAM DAsaH // 8 // 3 // 62 // kim ane tat zamdAne bAyA Ama-sAm-ne 16se Asa (asa) pratyaya vi76. 52.. kim+Am=++DAsa kAsa, kesi-Ana-keSAm tad+Am=ta+DAsatAsa, tesi--samAnu-teSAm kim-yat-tadbhyo dasaH / / 8 / 3 / 63 // kima gat bhane tat za hone vAlA hum ne thAne Asa (asa) vi48 vA 52vA. kim +isaka+DAsa-kAsa, kassa-nu-kasya yatU+dusa-ja+DAsa jAsa, jassa-renu-yasya tat+GasUta+DAsa tAsa, tassa--tenu-tasya . hama-15 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zarmadAnuzAsana strIliMgamAM mAM kArAMta banelA ra ane tat zabdane paNa bahulAdhikArane lIdhe A niyama vikalpe lAge che. kAsa kAe-dhaNe-3 ghana-kasyA dhanam tAsa, tAe dhaNaM-tInuM dhana-tasyA dhanam IdbhyaH ssA se // 8 // 364 // nArIjAtimAM dIrgha kArAMta banelA jil vagere zabdone lAgelA SaSThInA ekavacananA kura ne sthAne hatA ane te evA be Adeze vikalpa vAparavA. kim +Gas ko+ssA kissA; kI+se kIse, kIa, kIA, kIi, kIe zIna-kasyAH yat+s=jI+ssA=jissA; jI+se jIse; jIa, jIA-jIi, jIe sayAna-yasyAH tat+stI+ssA-tissA: tI+se tIse; tIa, tIA, tIi, tIe tInu-tasyAH DeH DAhe DAlA iA kAle // 8 // 3 // 65 // kim , yat , tat // 6 // 2 // yAre garnu bhayana yatu hAya tyAre saptamI savayananA hinA 2thAne Ahe, (DAhe), AlA(DAlA) ane iA mevAtraya prtyye| vika9pe vaparAya che. kim+smin-ka+Ahe=kAhe, kahiM, kassi, kammi, katya-vAre-kasmin kAle ka+AlA=kAlA, , , , , , , ka+iA kaiA, , , kadA thAre yat+smin ja+Ahe, jAhe; ahiM, jassi, jammi, jattha-gayAre-yasmin kAle ja+AlAjAlA; , , , , , yadA ja+iA jaiA; ,, . . ". " ". tat+smin ta+Ahe-tAhe; tahi, tassi, tammi, tattha-sAre-tasmin kAle ta+AlA-tAlA; , , , , , , ta+iA taiA; ,, , , , , tadA " tAlA jAti guNA jAlA te sahibaehi gheppaMti- tadA jAyante guNA: yadA te sahasyaH rAyante-nyAre saya mAse 3re yAra ta gue panI jaya che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuji-aSTama ayAya-tRtIya pAda [227 GaseH mhA // 8 // 3 // 66 // kim , yat ane tat zanhone dAdA 5 bhI sevacananA isi ne mAjhe mhA sevA pratyaya vikSye mokSAya che. kim+smAtaka+mhA kamhA, kAo-yAMyI, nAthI-kasmAt yat+smAt-ja+mhA-jamhA, kAo-zeyI, nAthI-yasmAta tat+pmAta ta+mhA-tamhA, tAo-tathI, tanAmI-tasmAt tadaH DoH // 8 // 3 // 6 // tat zane sAMgelA pAyabhI ye kyananA si ne thAne Do [144 252 / 5 che. tat+smAt=ta+Do=to, tanhA-tathI, tanAthI-tasmAt kimaH DiNo-DIsau // 8 / 3 / 68 // kim ne sAgesA 5 yamI seyanAnA kusi ne syAne Digo bhane DIsa praya vikalpe vaparAya che. kim+mAt=ka+iNo kigo; kamhA-yAMcI nAthI-kasmAt ka+Isa kIsa; kamhA - , , , idam-etat-ki-yat-tadbhyaH TaH DiNA // 8 // 3 // 69 // a rAta mevA mAne sarvAhi gaemA mAa! idama , etad, kima , yat , tat zabdone lAgelA trIjI vibhaktinA ekavacananA ne sathAne rUjA vikaTa vaparAya che. idam +TAima+iNA-imiNA, imaNa- 11-anena etada+TAeta+iNA ediNA, edeNa-me 21-etena kima+TA=+iNa' = 'kaNA, keNa-ge, na paDe-kena yat +TA-ja+iNA=jiNA, jaNa-ze, he-yena tata+TA=1+iNA=tiNA, teNa-taNe, te 5-tena tadaH NaH syAdau kvacit // 8 / 3 / 70 // tamAma sthAdi vibhakita lAgI heya tyAre kaI kaI pravegamAM ta6 zabdane badale ja zabda vaparAya che. na peccha-tana -taM prekSasva Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sobai aNaM rahuvaI-2dhupati tanA zA 2 cha-zocati ca taM raghupatiH nArIjatibhA 59 sA niyama lAge cha.-tAm ne pahale Nam / hatthunnAmia-muhINaM tiaDA-thelI 52 lAye bhAMza mevI tribhara! tene-hastonnAmitamukhI tAM trijaTA / geNa bhaNi-taNe laya-dhu-tena bhaNitam to Na karayalaTThiA-tathI to thezI 52 24I-tata: tana karatalasthitA bhaNiyaM ca NAe-ane tajIme bhaeyu-yu-bhaNitaM ca tayA NehiM kaya-tamAse yu-taiH kRtam NAhiM kayaM-tImAye yu-tAbhiH kRtam kimaH kaH tra-tasoH ca // 8 // 371 // syAdi rila lAlAya tyAre bhane tra mA tas prAyayo AyA sAre kim 2 pahale ka vApazvI... kim+si- o-ko-11-kaH kima+jasa-++-ke-hAra gayA-ke kim+ama-ka+am=ka-na-kam kim+zaMsaka+e-ke-ne-kAn kim +ttaak+inkenn-4-n| 43-kena kim+traka+stha+katha-yAM-kutra kim+tasUka+o=kao-cAMyA-kutaH kima+tasa-ka+tto katto- ,, . ,, ke+dokado- " " idamaH imaH // 8 // 3 // 72 // syAdi vimati hAmI hAya tyAre idam zahane para ima pA521. idam+si=ima+o=imo-yA-ayam idam+jasU ima+e ime-yA-ime idam +am ibha+am-ima-mAne-imam idama+zasa ima+e ime-mAmAne-imAn idam+TAima+ina imeNa-mAnA 3-anena nArInatibhA 19 // sA niyama lAge che. iyam ne pahale imA-sAkhI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda pu-striyoH na vA ayam imiA sau // 8373 // prathamAnuM ekavacana si vibhakti lAgI hoya tyAre puMliMgamAM rajU ne badale vekape layam thAya che ane strIliMgama vikalpa kumakA rUpa thAya che. puliMga-A +si=baya, me-A-grAma strIliMga-rUma+ simimI, rUma-A strIutA kA yajJo-athavA A kRtakArya-3thavA ya kRtArtha mimI vALama-dhaMgA- vANiyAnI putrI- vALanaguhitA ssi-ssayoH at // 8 / 3 / 74 // fsa ane rasa pratyayo lAgyA hoya tyAre rUDha zabdane badale vikalpa vAparo. kuma+=hiMsa, mali-AmAM-rminuM pharama+=A, DumakSa AnuM-patha bahula adhikArane lIdhe A niyama bIjA pratyamAM paNuM lAge che. puliMgarUma+mitra=gaWihi, rUDhiAo vaDe-miH [+=+g=gg, mevuM-AemAMstrIliMga- + =+f=fha, kumAdi-A strIo vaDe mAmi: te mena : drArA saptamI vibhaktinA ekavacanane ri pratyaya lAgyo hoya tyAre ane rama zabdane rUma Adeza thayo hoya tyAre rUma nA ma nI sAthe ki ne 2 Adeza thAya che. eTale fka ne badale na ane ki baMne maLIne vikalpa thAya che. 36+4==+=3; mamma-AmAM-mina na tathA dArUAddA zabdane lAgelA saptamInA ekavacananA ki nA sthAne A na thAya sApaka satrathI mane hi. pratyayane bale prApta hato tene niSedha karyo che. tethI saptamInA ekavacanamAM rU, phurita ane ramami ema traNa rUpe thAya paNa bdha na thAya. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana marA-rA-miti dvArA dvitIyA vibhaktinA ekavacana am tathA bahuvacana zam ane tRtIyA vibhaktine ekavacana TI ane bahuvacana mi pratyayo lAgyA hoya tyAre phara ne badale na zabda vika9pe vApara. rUma, be che-Ane je-6 prekSaa che, -Aone jonAra prekSaa phaLa, ceM -eNe karyuM - nena kRta TariM, behi Ao vaDe karAyuM-mi: zratama amA iNam // 8 // 3 // 78 // dvitIyAnA an sahita phUvane badale phaLanuM rU5 vika9pe vAparavuM. 26 ane Ama e bane maLIne kui rU5 vika vaparAya che. rUma veccha, rU veccha-Ane je-rumaM besahya vaLI si--bhA rUma- 2 8 rA7/ napuMsakaliMgamAM vartata dRDha zabda ane tene lAgelA prathama ekavacana ane dvitIyA ekavacana eTale si ane e banne maLIne muM, phaLo ane gm ema traNa rUpe thAya che. nasika, sugamo, phui fidR A UbhuM che- tiSThati rUmazra , rUnama, rUi dha ve-A dhanane je-4 dhanaM ghelarava kimaH phri dvArA prathama vibhaktinuM ekavacana, dvitIyA vibhaktinuM ekavacana ane napuMsakaliMgamAM vartate vim zabda-e bane maLIne iAdeza thaI jAya che. jinasika suda-tAruM karyuM kuLa che? - 34 tA? kima+=f f% te vAiDUtane zuM zuM game che?-f fja te (tava) pratimAti ? Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda yA hatuM sar--tara jU-bAmAM che-linI bAdazA rUma zabda ane SaSThI ekavacana maiM e banne maLIne me vikalpe thaI jAya che. tat zabda ane hI ekavacana TU e banne maLIne zaeN vikalpe thaI jAya che. tat zabda ane SaSThI ekavacana mu banne maLIne siM vikalpe thaI jAya che. mU zabda ane SaSThInA bahuvacananA mAmU e banne maLIne li vipe thaI jAya che. tata ane sAm e banne maLIne te vikalpe thaI jAya che. itat ane mAmU e banne maLIne si vikalpe thaI jAya che. rm evase, maNa zauruM--AnuM zIla-zastra sIm me, paimINa zuLA-eNInA guNA-masyA: J tata (e.10) bhai, tasa sauRs-tenuM zIla--tattva zImU me, tistA muLA-teNInA guNA-tasyA: zu; tata (e.10)-me, bRtta digaM--mAnuM ahita-taya tik me, "tIrya --eNInuM ahita-cetasyA: atimU AmanA utsAha-uSAmratsAda A strIone utsAha-jJAsAma ma+gAma=tti, mati, mALa vacchAdo 6 231 ta+mU=ti, tese, tAja muLA tata+mAm=fsa, pAsa, jJAna muLA-emanA guNA-teSAM muLA: si soruM-A strIenuM zIla-tAmAM zIma teonA guNa temAM gu teNIenA guNA-tAmAM muLA kAI vaiyAkaraNa kAma pratyaya sAthe rUma ane tA se Adeza paNa icche che. eTale enA mate SaSThI bahuvacananA gAma sAthe paNa mU ane hRta zabdona maiM rUpa thaI jAya che. utsAhaH Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMd zabdAnuzAsana vAta: se. zau sahe DhADharA tat zabdane lAgelA pAMcamI vibhaktinA ekavacana zi pratyayane badale so ane sAthe rUpA vikaTape vAparavAM. 232] dhRta+st : = to; pAyo, trAsa, jJAdi, bAdiMto--AnAthI-samAt (Dhe; 19 39 "" tthe ca tasya luk // 83 // 83 // tya, jo ane tAre pratyaye| lAgyA hAya tyAre sata te svara sahita 7 meAlAtA nathI tat+yazretsya-maeNltha-emAM atra I+no=e+to=etto--e-etamAta 54V=+ATe-gnDhe,, (A rUpeNamAM cheDAnA vyaMjanarUpaaApa karI nAkhyA pachI A 3 / sAdhavAM. ', " i: atItau mau va ||8||8|| saptamI ekavacananA sa~danA zmi thayA pachI aMt zabdanA maikArane ma vikalpe thAya che ane vikalpe thAya che, "" cetata+fs=cetata+mi=(sata+mni-yammi, eyamni- emAM--atasmin (DUta+mniyamni, emni ahIM paNa chevaTanA snA--atya vyaMjanarUpa----lepa karI nAkhave, 73 .. vA sa phaLam rUmo vinA moLA tti vibhakti ane tat zabda banne maLIne jsa, phattuM ane phaLamo evAM traNa rUpe! vikalpe thAya che. ta+si=A, phaLa, phaLamo; pakSe ya, sA, so sakvala vihata zarpha--badhAnI paNa A tirthakSya RSi SA gatiH savALa viciyAna sa mI-badhAye rAjAenI A pRthvI sadevAma api pArthivAnAm eSa mahI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda 23 saTTAmo gavarama-A svabhAva kharekhara, ca dramAne che eSaH svabhAvaH caiva zazadharasya ne fsara -A mAthuM- tat zira : tarara ta ra strI rAdhA fNa vibhakti lAgI hoya tyAre ane maMtata tathA tata zabda napuMsakaliMgamAM na hoya tyAre banne zabdonA ta no na kare. tata+fsa so puriso-te pura-3: pua: sA madiA -te mahilA-strI-sI maTTiA tata+si=pimo-A priyatnags: viya: sA munna!-A mugdhA-paNa mudhA te gp gharanI-te A dhanya puruSa-te jItte ghacA A prayogamAM pahelI vibhaktinuM ekavacana nathI paNuM bahuvacana che. tAga mAM mahiyAo: tA: mA A prayogamAM paNa pahelI vibhaktinuM bahuvacana che, ekavacana nathI, tethI A baMne prayogomAM A niyama na lAge. teM tai-te A vana- ttas vana--A rUpamAM tenuM tathA sat zabda napusakaliMgamAM che tethI A niyama na lAge. vA adasaH dasya haH na ota-A-m / / 8 / 3 / 87 / / mAsa zabdane si vibhakti lAgI hoya tyAre nA no Tu vikalpa karo ane e zuM Adeza thayA pachI caDha zabdane 3 e niyamathI zo na thAya ane rAja. 18 satrathI nArIjAtimAM mA5 na thAya, tathA napu sakaliMgamAM va svarAma che." (AkAra sUtrathI sine 6 na thAya arthAta puliMga, strIliMga tathA napuMsakaliMgamAM traNe liMgamAM Tu evuM eka ja rUpa thAya. ghaTTa eTale mata matsa = Tu, mam puri-A puruSa-sau puruSa: yadu, mA -A strI-ra madirA mad, amuM vAM-A vana-: vainama Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234] siddhahema zabdAnuzAsana aha moho paraguNalahuayAi-asau mohaH paraguNalaghutAye-mInA guru saMdhutA karavA mATenI A pravRtti moharUpa che aha Ne hiaeNa hasai mAruya-taNao-1 numAn yathA samane se cha athavA tamAna se che-asau naH (asmAna ) 24thA tAn hasati. mArutatanayaH aha kamalamuhI yA sama yA bhubhavANI-asau kamalamukho muH syAdau // 8 // 388 // syAdi vimati 2il 14 tyAre adam nA da ne mu mAheza 32vI. -adasa+si=amU puriso-24| pu25 che-aso puruSaH / adas+jasa amuNo purisA-yA puruSA che-amI puruSA: na0-adas+amu-amuM varNa-mA vana-ada: vanam asa+jasU amUI vaNAI-mA vanA-amUni vanAni strI0-aisa+si amU mAlA-sA bhAsA-aso mAlA adasa+jasU amUu, amUo mAlAo-mA nAlAyA-amU: mAlA: adasU+TA amuNA-yA pa-amunA adamU+bhisU amUhi-zA 43-50 amIbhiH athavA zrI. amUbhiH adasU+i.si amUo, amRDa, amUhito-mAnAthA--0 amugmAt , athavA sIamudhyA: adasU+bhyam amUhito. amUmuMgI- 241 manAthA--* amIbhyaH athavA strI. amUbhyaH adasa+dRsa amuNo, amussa-bhAnu pu. amuSya, athavA mI0 amuSTAH adasU+Am=amUNa-2mA manu - amISAm athavA strI. amUSAm adas+Di. amumsi-mAma-50- amusmin athavA khI0 amUdhyAm adasa+sa-amRsa-AmanAmAM--pu. amISu mayA strI0 amUSu mmau aya-iau bA // 8 // 389 // saptamI vibhaktinA ekavacanane mi Adeza thayo hoya tyAre ane badale aya ane ia AzA vidaye 42v|. ___ada+mmi ayamni, iammi, amummi-sAmA -amuSmin adasU nA sU nA 5 ryA 5chI aTasU nA ada nAvIna mA niyama lagADavAno che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya yAda yuSmad nAM 35 yuSmadaH taM tu tuvaM tuha tumaM sinA || 8|3|90 // prathamA ekavacana si sahita yudhmata zabdanAM pAMca rUpe| thAya che : yuSmat+si=naM, tuM, tuvaM, tuhaM, tumaM diTTo-tu hITho-pAya-tvaM dRSTaH bhe tubbhe tujjha tumha tumhe unhe jasA || 8|3 // 91 // prathamA bahuvacana dgazyU sahita yumar nAM rUpA thAya che. yuSmat + jasU=me, tubhe, tujjha, tumha, tuthdde, uche ciTTha-tame galA choyUyaM tiSThatha ma te khale rIte AmAM je sukSma rUpa batAvyuM che. temAM 853104 niyamathI mha tathA jjha yA vidaye sAya che te tumhe tujjhe yAM3yo thAya. - ATha rUpe| thAya. [ 235 taM tuM tumaM tuvaM tuha tume tue amA || 8|3|92 // zrI vibhaktinA vayananA am pratyaya sAthai yuSmat zabhanAM taM, tuM, tumaM, tuvaM, tuha, tume, tue mevAM sAta 3 / thAya che. yuSmat+amU=taM, tuM, tumaM, tu, tuha, tuma, tue vaMdAmi-tana huM vAMhu - tvAM va vo tujjha tumbhe tumhe unhe bhe zasA || 8|3|93 // dvitIyA vilatinA avayana zas nI sAthai yuSmat nAM vo, tujjha, tunbhe, rahe, ucche thAne me khetra cha 3 / thAya che. yuSmat + zasa= vo, tujha, tumbhe- 8131104 niyamadhI tumhe tujjhe thAya, rAne tumhe, ucche, bhe pecchAmi tamane leu chu - yuSmAn pazyAmi medi de te ta tara tumaM tumai tumae tume tumAi TA || 8 | 3 | 94 // tRtIyA vibhatinA vayana TA sAthai yuSmat nAM bhe, di, de, te, tai, tae, maM, tumai, tumae, tume, tumAi mevAM agiyAra 3the| thAya che. yuSmat+yA=bhe, Di, de, te, tai, tae, tumaM tumai, tumae, tume, tumAi jampia-tArA baDe mokSAyu - - tvayA jalpitam Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *236] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhe tubhehiM ujjhehiM umhe tumhehiM unhehiM bhisA || 8|3|95 // tRtIyA vibhaktinA bahuvacananA mim pratyaya sAthe yumanUnAM ma, tumaMdi, unnaai, utteai, tuolRhiM aitti murtta-evAM cha rUpe thAya che. yughnani=meM, Turtti-8AkA104 nA niyamathI murdA, tufane kArtti, kampyUai, ahaiiM muttama-tame khAdhuM-tabhArA vaDe khavAyu - guSmAbhi: bhuktam tapha-va-tuma-36-3A hauM 580Aph paMcamI vibhaktinA ekavacananA itta pratyaya lAgyA hoya tyAre yuta zabdanAM ta, tutra, tuma, turda ane tum evAM pAMca rUpe thAya che. tathA jyAM JakArAMta rUpa che. tyAM kusi te badale to, mo, 3, f6, hiMto ane lepa evA Adeza yathAprApta karavA. tethI taMtra, tuma, nu, tarU ane tumane darekane sAM, DhA, OM vagere lagADIne paNa rUpe thAya che. yumanU+si=kSaphano, tuvano, turo, tumaso-' 8135104 '"nA niyamathI tumho, munnatof~~A rIte sAta rUpA thAya. tathA--e ja pramANe ko, haiM, Tvi dito ane va vagerenAM pratyeA sAthenAM udAharaNA samajI levAM. yuEt zabdanAM pAMcamo ekavacanamAM je tamo rUpa thAya che te svaH evA saMskRta 35 uparathI samajI levu. tvatta: rUpanA vate lApa karI visA o krU te e rUpane sAdhavu. tumha tumbha tahinto usinA ||8|3|97 // vrutti pratyaya sahita yuta zabdanAM mukhta, yugma ane ditAe traNa rUpe samajI levAM. yuta+3.si=suhaiM, yugma, dinto Apo--tyaMta bAta:-tArI pAsethI AvyA, ane 8535104 niyamathI muddattA, mumpano rUpA thAya te sAthe pAMca rUpe gaNAya. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda tuma-3636-3nhA mArA! jyAre paMcanI viktinA bahuvacananA myarUM pratyaya lAgyA hrAya tyAre yudhma7. zabdanAM tuma, turda, 37 ane 37 e cAra rUpA thAya che. yukSmatamyagra=mugmattA, suno, jUnAM rUpe! thAka ane 8|3|14nA niyamathI turtto, tumnasaTM rUpe thatAM cha rUpe thAya che.-e rIte ko, haiM, hiM, hiMto, kuMto vagere pratyayA sAthenAM tumheM, ane jU vagerenAM udAharaNA samada levAM. T--te-suda-tu4-3 -tuva-numa-tema turko-tumAphavi-2-4-6-353ma-ddA mA gA|1|| SaSThI vibhaktinA ekavacananA punyU pratyaya sAthe yut zabdanAM aDhAra rUpAH cAya che [ 237. yuma+ra =tarU, tu, te, tuE, tuTTu, haiM, tula, tuma, tune tumo, tumAra, f, te, rU, i, tuma, rUma, udR e adrAra rUpe thAya ane 8531104 nA niyamathI e aDhAramAM bIjA A tukhta, tuSpa, 3jja, kanna cAra rUpe| umerAvAthI badhAM maLIne bAvIsa rUpe thAya che. tu vo bhe tubbha tubbhaM tubbhANa tuvANa tumANa tuhANa umhANa AmA ||8|3|100 // SaSThI vibhaktinA bahuvacananA grAm pratyaya sAthe sunnata zabdanAM daza rUpe thAya che ane temAM ane O vALAM tathA 4 upara anusvAravAmAM rUpe umerAvAthI phula trevIza rUpe! thAya che. yudhmata+gA=stu, vo, maiM, tudhna, jhulma, TuTamALa, juvAna, sumALa, suddALa, 3iALa ane 835104nA niyamathI duTM ane tuSNa, tuo, tui suSmA tuvALa muddALa, tukkA, tumhAnuM, tuntAna, 3TALa gujjALa-tathA 856427nA niAmathI anusvAra thatAM tummALuM, tuvALa, tumALe, tuaALa, gunhAnuM dha--tamAruM dhanayumA dhanamU-- A rIte trevIza rUpe thAya che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tume tumae tumAi tai tae DinA // 8 // 3101 // saptamI vibhaktinA ka. pratyayanI sAthe gumata zabdanAM turma, tuma, tumADa, ta, tA evAM pAMca rUpa thAya che. yumata+kita, tuma, tumA, tapha, tA ciMtArAmAM raheluM che. tvayi sthitam tu-tulA-tuka-suda-sudAmA ne 8ra0ro. sAtamI vibhakinA ekavacanano di pratyaya lAge hoya tyAre yudamajU zabdanAM tuM, tuva, tuma, turuM, tuma evAM pAMca rUpa thAya che. yudamatada-tuma, tuvara, tumami, sumi tumadima-tathA 83104nA niyamathI Tami , takSazmi evAM sAta rUpe thAya che tathA 83pa9nA niyama vaDe turaMe, sumi, tuvaO e traNe rUpe tuva nAM thAya ane e pramANe tura tuTTa ane manamAM paNa traNa traNa rUpe samajI levAM. sura dArUA.rUpA sAtamI vibhaktinA bahuvacanane an pratyaya lAgyo hoya tyAre guman zabdanAM 102nA sUtramAM jaNAvelAM sAta rUpa thAya che. guDa +=tuj, tuva, tumaj, tu, tume-tathA kAla04nA niyamathI tuyuM, 7 mu ema sAta rUpa thAya ane badhAM rUpane anusvAra thAya tyAre-turuM, tuyuM, tumeruM, tudevuM, tumeruM, tuma, tu zuM evAM cauda rUpa thAya che. keTalAka vaiyAkaraNa sAtamI vibhaktinA bahuvacanamAM kAra vika9pe kare che temanA matamAM tuva, tumaNuM, tuha, tumaNuM, tuNu, tuksa! ema ekAra vinAnAM ane anusvAravALAM tathA anusvAravagaranAM babbe rUpa thAya che. tuvayuM, tumuM, turuM, tumaNuM, tuma huM, tuksayuM. bIje kaI vaiyAkaraNa saptamInA bahuvacanamAM tuma nA sthAnamAM tuma evo eka vadhAre Adeza kare che. tenA matamAM tumAtuThThANu, tuHINa ema traNa rUpa anusvAra vinAnA tathA bIjAM traNa rUpa anusvAravALAM vadhAre thAya che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRttIya pAda ubhaH mha jjhau vA || 8|3|104 // yuvratU nAM jaNAvelAM rUpeAmAM jyAM jyAM meM akSara che tene badale TM ane jjha pazu vikalpe vAparavA. AnAM udAharaNo jyAM jyAM saMbhava che tyAM tyAM AgaLa adhe ja ApyAM che. asmadnAM 35 / -- asmadaH mmi ammi amhi haM aha ahayaM sinA || 8|3 | 105 | prathamA vibhatinA vayana si pratyaya sAthai asmat zachanAM mmi, ammi, ahi, haM, ahaM, aho thAya che. asmat+simmi, ammi, amhi, ha. ahaM, ahayaM-- aham ajja mmi hAsiA mAmi ! teNa he samme ! tethe bhArI bAMsI rI- aya ahaM hAsitA he sakhe ! tena unnama, na ammi kuviA--tu nama, hupita thardha nathI-unnama, ahaM kupitA amhi karemi huM chu - ahaM karomi jeNa haM vidvAna vaDe huM vadhAI garhayena ahaM vidvA ki tummi ahaM-zu huM bujhAI garna chu- kiM paramRtA-viramRtA'smi aham karelA che eve huM eTale namele - ahaM kRtapraNAmaH / ahayaM kayaSpaNAmI - bheo prAma ( [ 235 amha amhe amho mo vayaM bhe jasA || 8|3 | 106 // prathamA vilatinA avayana jasa sathe astU rAhana amha, amche, amhAM mo vayaM ne mevA cha / thAya che. asmat+jas=amha, amhe, amho, mo, vayaM me bhaNAmA dvitIyA vilatinA khe'vayana amUnI ammi, amha, mamha, maM, mamaM, mimaM ne ahaM asmat + amNe, NaM, mi, ammi, Ne NaM mi ammi anha manha meM mamaM mima aha amA || 8 | 3 | 107/ sAthai asmat zabdanA Ne, ga, mi, vAM harA 3 thAya che. amha, mamha, maM, mamaM, mima, aha peccha bhane mAM prekSasva -ame kahAMe chA-vaya bhaNAmaH Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24.] siddhahemacaka zabdAnuzAsana amhe amho amha Ne zasA // 8 // 3 // 108 // dvitIyA vimatinA pahuyayana zasU nI sAthe asmat za.nAM amhe, amho, amha, Ne mevA yA2 35o yAra che. asmatU+zasU amhe, amho, amha, Ne pancha-amane na-asmAn prekSastha mi me mama mamae mamAi mada mae mayAi Ne TA / / 8 / 3 / 109 // tRyA vimatinA seyana TAnI sAtha asmat na mi, me, mama, mamae, mamAi, maDa, mae, mayAi, Ne sevA na 35o yAya che. asmat+TAbhi, meM, mama, mamae, mamAra, mai, mae, mayAi, Ne kaya meM yu-mayA kRtama amhehi amhAhi amha amhe Ne bhisA // 8 // 3 / 110 // tRtIyA vimatinA pAyana bhis sAthai asmat zana amhehi. amhAhi, amha, amhe, Ne sevA pAMya 35 // yAya. asmata+bhisU amhehi, amhAhi, amha, anhe, Ne-bhane yu-asmAbhiH kRtam mai-mama-maha-majjhA Dasau // 833111 // paMcama vibhakitanA ekavacanane zu pratyaya lAgyo hoya tyAre gamata zAnAM mai, mama, maha bhane majjha meva yAra 3 / thAya che. asmat+si-maitto, mamato, mahatto, majjhato Agao-mArI pAseyA pAvyAmat AgataH A cAre rUpane jema je lagADele che tema agAu jaNAvelA paMcamInA pratyayo do, du, hi, hitI bhane suI sagADIne 3 // parI sevA. asmat nu bhayabhI vibhatibhA matto me ge 35 yA chata 24tanA mattaH 35 852thA sAdhA sevAna -mano-mana:-mAyA mama-amhau bhyasi // 8 // 3 // 112 // paMcamI vibhaktinA bahuvacanano khyatta pratyaya lAge tyAre mamata zabdanAM mana ane maThTha evAM be rUpo thAya che. pachI A be rUpone agAu jaNAvelA bhyasU ne 56 152rAtA to, do, du, hito, muMto pratyayo basAIrAna mAnAM 55i rUpa samajI levAM. asmata+bhyasU-mamatto, mamAo, mamAu, mamAhito, mamehito,mamAsuMto, mamesuMto, amhatto, amhAo, amhAu, andehito, amhesuMto, amhAsuto Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [241 me mai mama maha mahaM majjha majjhaM amha amhaM GasA // 8 // 3 // 113 // pahI vimatinA mevayananA Gas pratyaya sAthai asmad zahanA me, mai, mama, maha, maha, majjha, majjhaM. amha, amha mevA nava 35 / thAya che. - asmad+sU-me, maI, mama, maha, maha, majjha, majjha, amha, amhaM dhaNa bhAru dhana-mama dhanam Ne No majjha amha amhaM amhe amho amhANa mamANa mahANa majjhANa AmA / / 8 / 3 / 114 // pI vibhaktinA mayata Am pratyaya sAthe asmad zahana Ne, No, majjha, amha, amha', amhe, amho, amhANa, mamANa, mahANa, majjhANa me agiyAra rUpa thAya che. asmad+Am=Ne, No, majjha, amha, amha, ambe, amho, amhANa, mamANa, mahANa, majjhANa dhaga-mabhAra ghana-asmAkaM dhanam me rIta 127 / / niyathA anusvAra yani amhANa, mamANaM. mahANaM, majjhANaM se zata 512 31 thAya che. mi mai mamAi mae me Di nA / / 8 / 3 / 115 / / satamA vimatinA meyayana Di pratyayatI sAthe asmad zana mi, mai, mamAi, mae ane me me pAMya 32 thAya che. asmad+hi-mi, mai, mamAi, mae, me ThiaM-bhArAmA 29su-mayi sthitam amha-mama-maha-majjhA Dau / / 8 / 3 / 116 // saptamI vibhaktinA ekavacanane rui pratyaya lAgyo hoya to samad zabdanAM amha, mama, maha, majjha sevA yA? 3 // thAya che. __ asmad+Di amhammi, mamammi, mahammi majjhammi Thiam-bhArAmA rahemayi sthitam / 12thaNe 813158 niyama pramANe amharisa, avhammi vagere rUpo paNa sAdhI levI. mupi // 8 / 3 / 117 // saptamI vibhaktinA bahuvacanane sun pratyaya lAgatAM rAma zabdanAM uparanA sUtramA vyA pramANe amhesu, mamepu, maddesu, majjhesu sevA yA2 3po thAya che. - asmad+pu-amhesu, mamesu, mahesu, majjhesu-bhabhArAmAM-asmAsu hebha-11 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana je vaiyAkaraNa purU pratyaya lAgatAM mA vikalpe mAne che tenA matamAM kAra vinAnAM A cAra rUpA vadhAre thAya che. jema--anu, mamanu, mattu, mAmu khIjo vaiyAkaraNa muk pratyaya lAgatAM aTM ne sthAne addA mAne che temanA matamAM antAnu rUpa vadhAre thAya che. amhevu vagere rUpomAM su upara anusvAra karIne paNu mamheNuM vagere rUpo sAdhavAnA che. saMkhyAvAcaka zabdonAM rUpo tre tI tRtIyAvai ||zA tRtIyA vibhaktinA mahuvacanathI laIne saptamInA mahuvacana sudhInA pratyaye lAgyA hAya tyAre tri zabdane to eveA Adeza karavA. tRkhava~tIrdi ya traNa jaNAe karyu -trimaH Rtam 5010va0-~IhiMto gALo-traNa jaNA pAsethI AvyA-triya bALata: 1a10--tij thaLa-traNa jaNAnuM dhana-yALAM dhanam sanma.10--tIdyu jhiM-traNa jaNAmAM rahelu -tripu sthitama Dhe to te DArAA tRtIyA vibhaktithI laIne saptamI sudhInA bahuvacananA pratyayeA lAgyA hAya tyAre dvi zabdanA Dho ane ve evAM e rUpe thAya che. tathA OM ne badale haiM pada paNa vaparAya che. tRba.va--Dhohi, vadi vaca'-e jaNe karyuM-drAmyAM tak 50ma.10--DhoEito, vaidito mAmo-be jaNa pAsethI AvyA-DhAmyAr 10%0va--Dhaundu, verU dhana-e jaNanuM dhana-yo: dhanam [AtaH sabava~~hotu, vesu kezaM e jaNAmAM rahelu -co:sthitam ahIM te te bale ke paNa vaparAya che. ethI hiM, hiMto vagere rUpe samajI levAM. tuve yo ivAi 2 nasa-rasa 58AzA prathamA vibhaktinA bahuvacana jJarU pratyayanI sAthe ane dvitIyA vibhaktinA ahuvacana tU pratyayanI sAthe dvi zabdanA jhule, yoni, vembi, ro ane va evAM pAMca rUpe thAya che. Tvi+nasa juve, voLi, veLi, yo, te Tima-be jaNA UbhA che-DhauyitA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [243 dvi+zasa duve, doNNi, veNNi, do, ve peccha-the yAne -dau prekSasva sahI paNa veNNi ne pahale beNNi 152 / 5 che. doNi ane veNNi prayogAbhA 81184 niyamayI duNNi, viNNi mevai 3 paNa thAya che. treH tiNNiH // 8 // 3 // 121 // prathama vibhaktinA bahuvacana nanna pratyayanI sAthe ane dvitIyA vibhaktinA bahuvacana rASTra pratyayanI sAthe tri zabdane sthAne tiLi rUpa thAya che. tri+jasU tiNi ThiA-traya 4 janA -trayaH sthitA: tri+zas=tiNNi peccha- tra na ne-trIn prekSasva caturaH cattAro cauro cattAri // 8 // 3 / 122 // prathamA vibhaktinA bahuvacana na pratyaya sAthe ane dvitIyA vibhaktinA bahuvacana zam pratyaya sAtha catur 206ne 2thAne cattAro, cauro, cattAri sevA taya 35! yAya che. catura+jasU.-cattAro, cauro, cattAri cinti-pyAra 46mAcha-catvAra: tiSThanti catura+zas-cattAro, cauro, cattAri peccha-yAra 04 gune ne-catura: prekSasva saMkhyAyAH AmaH Nha haM // 8 / 3 / 123 / / saMkhyAvAcaka nAmane lAgelA paThabahuvacana gAma pratyayane badale 6 ane hauM sevA meM prtyye| 152 / 5 7. dvi+Am=doNha, doha-menu-dvayoH tri+Am-tiNha, tiNha-tra -trayANAm catura+Am-cauNha, cauNha-yAnu--caturNAm paJca+Am=paJcaNha, paJcaha-pAMyanu-paJcAnAm Sada+Am=chaha, lAha-nu-paNNAm sapta+Ama sattaNha, sattaNha-sAtanu-saptAnAm aSTa+Am=aTThaNha, aTTAha-mAnu-aSTAnAm nava+Am-navaNha, navaNha-nayanu-navAnAm daza+Ama=dasaNha, dasaha-za-dazAnAm paJcadaza+Am=paNNarasaNha, paNNarasaNha divasANaM-542 hisAnu . pancadazAnAM dibasAnAm Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana aSTAdaza+AmU-aTThArasAha, aTThArasaha-sadAranu-aSTAdazAnAm aTThArasaha samaNasAhassINa-sadAra 62 zramazAnu-aSTAdazAnAm zramaNa kati+Am=kaiNha, kaiNha-vAnu-katInAm [sahasrANAm bahula adhikArane lIdhe A niyama vaMzata vagere zabdone lAgato nathI, tathA vIsaNha, vIsada vagere 35 // na yAya 55 vIsANaM me 35 yAya che. zeSa adantavat // 8 / 3 / 124 // bAkInA vize 3 kArAMta nAmanI peThe samajavuM. A sUtrane Azaya e che ke e kArAMta sivAyanAM bAkInAM A kArAMta, sva ikArAMta, hI I 42ita. 21 urAta, hI urAta tathA harava R ta me badhA zabdanAM rUpinI sAdhanA, kArAMta zabdanAM rUponI sAdhanA peThe samajavI ma 1-114 sUtra "jas-zaso: luka" cha. se aeNi nAmane sAgA na-zat nA lepanuM vidhAna kare che te zA kArAMta vagere nAmone paNa lAgu pADI devuM. mAlA+jasU-mAlA rahaMti-bhAtAyo zAmecha-mAlA: gajante giri+jasa girI rehaMti-giriyA zAme che-girayaH rAjante guru+jasgu rU rehti-gurm| zAle -gurava : rAjanta sahI+jasU sahI rehti-spaas| zAmecha-sakhyaH gajanta maha+jasU baha rehti-bhuume| zAmecha-vadhyaH rAjante mAlA+zasa mAlA peccha-bhAsAmane -mAlA: prekSasva giri+zasa girI peccha-tAna ne-girIn prekSasva guru+sUgurU peccha-gumAna gurUn prekSasva sakhI+zas=sahI peccha-samAmAne -sakhI: prekSasva vahana sam=baha paMccha-vahAna -vadhUH prekSasva 2--"amoDasya" 81315 sUtra asata nAbhana sAtA amU nA aArane lepa kare che te vidhAna tamAma svarAMta nAmone lAgu pADI devuM. mAlA+ammAlaM-mANAna-mAlAm giri+am=giri peccha-parvatane je-giriM prekSasa guru+am-guru peccha-una ne-guru prekSasa / sahI+am=sahiM peccha-samAna-sakhI prekSasva gAmaNI+amgAmaNi peccha-sAmanA netAna -grAmaNya prekSastra khalap+amkha lapu peccha=Nu so 42nArane ne-khalapvaM prekSasva Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [25 rU-TA-Ama:' da mUtra je ma kArAMta nAmane lAgelA pratyAne ane mAmu pratyayane ja kare che te 3 kArAMta Adi nAmone paNa lAgu karavuM. dAra=ALa --gaMdha vizeSa kareluM-A m DhADhA+=DhALa dhaLa-gaMdhanuM dhana-AnA dhanam mA=samUtramANa dha-mALAonuM dhana-mArA dhanam niri+mA-nirALa gha-patonuM dhana-nirInAM ghananuM [++==aa dhanaM-guruonuM dhana-guNAM ghanam sA =sahIna dha-sakhIonuM dhana-savIrAM gharanuM va+gAma=2ThThA dhaM -vahUonuM dhana-vana dhana puliMgavALA sva 6 kArata ane dUrva 3kArAMta nAmane lAgelA DhA pratyayanI vidhi kAraka sUtramAM kahelo che te strIliMgI ke vA kArAMta zabdo, tathA hRsva 6 kArAMta, dIrgha chuM kArAMta, dUrva 3 kArAMta, dIrgha 3 kArAMta ane drava la kArAMta zabdone mATe paNa samajI le -nAma+mA=mA =iAdi-mALAo vaDe-nAmi: nirama=ArI+di=ArIri-parvate vaDe-girimika mi=pura+di=zuka-guruo vaDe-gurami: vRddhi+mA=yuddha hiMvRddhadi-buddhio vaDe vRddhimiH ghanu+mi=dha[+TTa=-gA vaDe-dhanumiH sa+ = +=f-sakhIo vaDe- miH vadhuma=caMdRvidRhiM-vahUo vaDe-vadhUmi: jema ahIM di nAM rUpe ApyAM che tema jI ane urdU nAM rUpe paNa samajI levAM. A badhA prayogomAM 837 muM sUtra lagADavuM. 5-mAlA+isi-mAlAo, mAlAu, mAlAhitI vRddhi-sigayuddhako, yuddha, yuddhatA nu+sighaLuo, 3, ghagfhato sI+zi=I, sI, sadaMta vA =vaddago, vaDa, vahUti A rUpomAM 838 ne niyama lAge che. f6 ane 4nAM rUpe ahIM ApyAM nathI, kemake 8312, 8127 sUtro dvArA tenA vidhAnane niSedha karavAnA chIe. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 6 ---mA+myamu=mAhito, mAruAnuMto-mALAeAthI-mAruAmyaH fnf+yama=ciIhiMto, girIgto-parva tAthIrimsa: guru+myA=zudito, gusakuMtA-guruethI-myaH yuddhisthara-purvAaito, yudghAyuMto-buddhiethI-yunimya: ghenu+thama-pedito, dhenUbhuta-gAyAthI dhamukhya: saniyama=sahiMto, saddIkuMto-sakhIethI- salImya vadhUtamyama=hiMto, yajJo-thI-dhUmyaH cha--niri+sU=girisa-girinuM -f: guru+=+=gurulsa-gurunuM-nuro vi+sUrahilla dahInu -dana: madhu+==maduhsa-madhunu --mathuna: strIliMgamAM tA 8AkAra sUtramAM vidhAna karelu ja che tethI ahIM tenAM rUpe| ApyAM nathI. 8-~f+fg=fjfnma-parvatamAM--fo guru+Tivummiguruma- surau sRSi+f===dimni-dahIMmAM-dina madhu+f==madumi-madhumAM-mo STi ne badale tenA 6 vidhAnanuM 8635128 sUtra dvArA ame niSedha karavAna chIe mATe ahI' tenAM rU! ApyAM nathI. strIligamAM te Ta!kAra9 sUtra dvArA vidhAna kareluM ja che tethI tenAM rUpo ApyAM nathI. --ri+gasa-ro-patA-ziya: ri rAbhUziro-parva te ne-virAr guru+gaC=nu-gurue-1: guru+rAma=muda -gurue!ne-muna fnf+s*fd=fr{1}-parvatathI ni: gu+si=J1-guruthI-guro: R+JAmU=rI- parva tAnu --zi1Am nu+gA=zuLa guruenuM -muLAk cakSu pratyayamAM 853516 sUtrathI dInu nitya vidhAna kareluM che mATe TA3513 mA tti vA" sUtrathI rU kArAMtanA aMtanA ne tathA 3 kArAMtanA 'tana -- Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRti-aSTama adhyAyatIya pAda [240 3ne vikalpa dIrdha na thAya. bIjI vibhaktinuM bahuvacana, trIjI vibhaktinuM ekavacana ane bahuvacana, paMcamInuM bahuvacana, SaSThInuM bahuvacana ane saptamInuM bahuvacanatemAM 8314 ane 8315 sUtra dvArA je kAranuM vidhAna kareluM che tene 813128 mA sUtra dvArA niSedha karavAnuM che tethI tenuM vidhAna ahIM karyuM nathI. na dIrghaH No // 8 // 3 / 125 // nA , zam ane sine Lo Adeza thayA pachI Lo ne lIdhe dU3 rU kArAMta ane dava 3 kArAMtane "pa caDhAvata" 8124 nA niyamathI prApta thato ane 8312 nA niyamathI thanAro dIrgha thato nathI. praba0-ji+jhar=saLio vAu+jasU-vAuNo dvibava -zi=Lio vAu+zasU vAuNo paMe vari+ti=gaLio vA+si=kALo. paMcamInA ekavacana gaLI ane yo -A banne rUpomAM je Adeza nathI tethI 83124mA niyamane AdhAre 8 vAnaramA niyamathI dIdha thaI gayuM che. raH su dArUA2ddA gAkArAMta tathA kArAMta nAmone lAgelA sine lepa 838 sUtrathI 83124mA niyamane AdhAre prApta che te bakArAMta sivAyanAM nAme thato nathI tethI paMcamInA ekavacanamAM-mA, a, vAka evAM rUpo na thAya. tamAM mAtra ATalAM rUpo thAya--mAtto, mArAmo, mAsa--e rIte mAhiMto vagere thAya. e rIte paMcamI ekavacanamAM-za , vAka rUpo thAya. bhyasaH ca hiH // 8 / 3 / 127 // . . gAkArAMta, tukArAMta vagere nAmone 83124mA niyamane anusarIne prApta thatuM 838, 839 e be sutra vaDe ti ane par nuM je di vidhAna che te makArAMta sivAya koI nAmane lAgatuM nathI. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mAtra+si nAyAdito, mAtrA, mAla-mAlAthI-mAsA: mAtrA+khya nAhiMtA, mANutA, mAmA, mArA3-mAlAothI-mAkhyaH mii3.si=affhaMto, ya , gIra-agnithI-maneH zani-ca=sahiMto, gIto, sImA, 3-agniothI-manimna: arthAta A niyamane lIdhe mAAdi tathA mAnada vagere rUpo na thAya. 3. 3. ITArA228 gAkArAMta, kArata vagere nAmane 83124 mA niyamathI prApta thatuM 8311nA niyama dvArA saptamI vibhaktinA ekavacananuM je vidhAna kareluM che te sakArAMta sivAya koI nAmane lAgatuM nathI. samiti=gaNimi-agnimAM vAva+f=vAmi -vAyumAM-vAya. hira-krimi-dahIMmAM- dina madu+=+dumi-madhumAM- arthAta saptamInA ekavacanamAM ni zabdanuM mana, vAka zabdanuM vAgha draSTinuM kahe tathA madunuM maTe evAM rUpa na thAya. para rUAra // AkArAMta, IkorAMta vagere nAmane TAkA 124nA niyamathI prApta 8314 tathA 15 niyama dvArA dvitIyA vibhaktinA bahuvacanamAM, tRtIyA vibhaktinA ekavacanamAM tathA bahuvacanamAM, paMcamI vibhaktinA bahuvacanamAM ane saptamI vibhaktinA bahuvacanamAM je inuM vidhAna kareluM che te sakArAMta sivAya kaI nAmane na lAge. mA+rAhU=mArA pe-mAlAone jo-mA: prekSa dAdA=hAna RyuM-gaMdharve karyuM-A tam HI+mitrAdi varca-mAlAoe kahyuM-mAyAmi tam mA+=mAhiMto, mAthuM mAna-mALAo pAsethI Avyo mAjhAkhyaH mAta: mArca-hu=mAyAkimaM=mALAomAM raheluM-mArAmu sthita e ja rIte -aAiLo vALo, cA-nijA vALA, mi--gAdi vAdi, - to vAkadaMta, -gALI, vAkayuM vagere rUpamAM samajI levuM. roSe bhaktavata 822kAnA apavAda samApta Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [249 dvivacanasya bahuvacanam // 8 / 3 / 130 // prAkRta bhASAmAM nAmamAM ane kriyApadamAM badhe divacananA sthAne bahuvacana vAparavuM. A bhASAmAM kayAMya dvivacanano prayoga maLato nathI. jyAM be saMkhyAne spaSTa artha batAvavo hoya tyAM vizeSaNarUpe dUi zabdano prayoga karavo. doNi kuNaMti- re-dvau kurutaH du yuti - ,, , fe , be vaDe kare che-#AmyAM paroti DhohiMto, - ,, " huM , -enuM kare che-TUH rati ho, , -bemAM kare che- , , rojiLa dRsthA, vAyA, thayA, nayaNA-be hAtha, be paga, be stana, be nayana- sulta, vAva, teM tana, de nayane , , -vagere rUpe samajI levAM. agH paDhI dArUArUzA prAkRta bhASAmAM caturthI vibhaktine badale vaThI vibhakti vaparAya che. muLA -munine Ape che-munane sAta muLA -munione Ape che-nimyaH savAti namo viThTha-devane namaskAra thA-no havA namo vALa-devone namaskAra thAono khya: tArtha vA tArApharA tAya - tene mATe -arthamAM vaparAyelA catuthI ekavacana ne sthAne SaSThI vibhaktinuM ekavacana vika9pe vaparAya che. valsa, vavAya-vArthabhU-devane mATe savALa-ahIM SaSThI bahuvacana che tethI A niyama na lAge. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25.] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vadhAd DAi: ca vA // 8 / 3 / 133 // varSa zabdane lAgelA tAda arthanA sUcaka catuthI ekavacana ne sthAne sArU pratyaya ane SaSThI vibhaktinA ekavacanano pratyaya vikalpa vaparAya che. vadha+De. baha+Ai=vahAi, vahassa, vahAya-dhane mAre-vadhArtham judI judI vibhaktione sthAne judI judI vibhaktione vyavahAra ___ kacid dvitIyAdeH // 8 / 3 / 134 // kaI kaI prayogomAM dvitIyA vagere vibhaktione badale pachI vaparAya che. bha:vi0010-sImAdharaM vadene pahale sImAdharassa baMda maah| puruSate 4thavA sAmAdhara nAmanA puruSane huM vaMdana karuM chuM. sImAdhara bande / [ pukkharavaradIvaDDhe zrutastava gA. 2 ] . tissA muhaM bharimA ne pahale tissA muhassa bharimA-tAnA bhumane yA zame chI-tasyAH mukha smarAmaH / tR0030-dhaNeNa laddho ne pahale dhaNassa laddho-dhanathI prApta thayo. dhanena labdhaH ,, cireNa mukkA 2 56 cirassa mukkaa-vi2|1yii bhuta yayelI-cireNa muktA tR05010 -tehiM eaM aNAiNNaM ne pahale tesiM eaM aNAiNNaM - tamAme mA nali zAyade-taiH etad anAcIrNam / [ dazavakAlika sUtra adhyayana 3, gA. 1] 50010-corAo bIhaine pahale corassa bohai-yorayA mAye the-taurAda bibheti / iarAI jANa lahuakkharAi pAyantimillasahiAune pahale iarAI jANa lahuakkharAI pAyantimilasahiANa-pahA-tanA atibhanI sArthanA sakSazathI mIna saMdhu pakSazana -itarANi jAnIhi ladhvakSarANi pAdAntima-sahitebhyaH / sa0 me010-pidvimmi kesamAro / 56se piTThIe kesabhAro-508 uprte| zamA2 zikSA5-pRSTyAM kezabhAra: Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda dvitIyA - tRtIyayoH saptamI ||8|3 | 135 || kAI kaI prayAgAmAM dvitIyAne rathAne ane tRtIyAne sthAne saptamI thAya che. dvi0- gAmaM vasAmi, nayara na jAmi-grAmaM vasAmi, nagararauM na yAmi ne pahale gAme auft, at a sifa-muui ay'g', duzhi oral dul-91A vasAmi nagare na yAbhi tR0 -- mai vevirIe maliAi-IpatI khevI bhArA vaDe bharhita uzayAM-mayA vepamAnayAkampamAnayA-marditAni ne pahale vepamAnAyAm kampamAnAyAm mayi marditAniOM patI khetI bhArAmAM marhita . - ahI pazu artha ahasAyo che. tIhi tehi alaMkiyA puhavI-te vaDe pRthvI saMta che taiH tribhiH alaMkRtA pRthvI ne pahale tIsu temu alaMkiyA puhavI-te pRthvI ta che. paJcamyAH tRtIyA ca // 8|3|136 // kAI kAI prayAgamAM poMcamI vibhaktine badale tRtIyA vaparAya che ane saptamI pazu varAya che. corAsuto bIhar3a yorothI mAthe che-caurebhyaH bibheti ne mahajhe corehi bIhai yo vaDe zrIkhe che-coraiH bibheti [ 251 aMteurAo ramiumAgao rAyA-aMtaHpurathI ramAne rAjyavya-antaHpurAt rantvA Agata: rAjA ne pahale aMteure ramiumAgao rAyA-aMtaHpurabhAM 2mIne rAna Ayo- antaHpure rantvA Agata: rAjA. hI raMtu se rantum - 24vA bhAve prayoga pazu ghaTI zaDe che arthAt * aMtaHpuramAM ramavA mATe AvyA' e atha paNa saMga thaI zake che. saptamyAH dvitIyA // 8|3|137 // kAI kAI prayAgamAM saptamI vibhaktine badale dvitIyA vibhakti thAya che. vijjujjoya' bharai rattIe - zatabhAM vINInA prakAzane yA ure che - vidudUuddyotaM smarati rAtrau ne pahale bijjujjoya bharar3a rati-vAnA prakAzane rAte yA reche - vidyuudyotaM smarati rAtryAm tammi kAlammi, tammi samayanmi te aje, te samayene pahale teNaM kAleNaM, teNaM samaeNaM-te tena kAlena tena samayena. sabhaye - tasmin kAle, tasmin te samaye (kalpasUtra - prAraMbha ) - Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -252] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana te La va Le tai samag Ama padavimAga karAya che te jA tathA te samar e cAre pa saptamI ja che ane baMne vAkyAlaMkArasUcaka avyaya samajavuM. tathA kArSane Azraya laIne te padane saptamInuM samajavuM. kaI ThekANe prathamAne badala dvitIyA vaparAya che-- cIsA vi giLavA-cAvAze paNa jinavaro-uttama jina - catRvaMzatirapi binavAne badale vAva pi naLa rAcavIze jinezvara-vaitRzani kapa navara:. ahIM ravInaM 56 dvitIyAMta che. paNa kharI rIte vAvIa pada jinavarA nuM vizepaNa che mATe tene prathamAMta ja samajavuM. (malsa nAmara caturvizatalava-gAthA 5) kriyApadanI sAdhanA vAvahu drArArU8nA saMskRta bhASAmAM vaparAtA -Ara , rAjA ane 1 pArU deg pratyayanA ane prAkRtamAM lopa thaI jAya che. -ArubA, rAsA- gurunI jema AcaraNa kare che athavA aguru guru thAya che-musiva bAvarati-gIte athara aTE: Tda: mavati-gujarAta vacandra madramA, ramatamArU - damadama nahetuM ne damadama thAya che DhohiyAruM, DhAMDhirAga-alohita lehita thAya che-codatAya . ahIM maDhanA tathA triA e banne prayogomAM 2 ne lepa thayela che. tyAdInAm Adyatrayasya Adyasya ica-ecau // 8 / 3 / 139 / / tyAdi vibhaktiomAM paramaipada ke AtmapadanA Adya trinuM je paheluM tira, , nita ane ta, mAta, 3jo nuM tRtIya puruSanuM sUcaka je jhumakhuM che temAM AdimAM ti ane te che tene badale ? (ra) ane 4 (2) vAparavA. dAru, sukA athavA hRti, dute-te hase che-huta vivarU, vaivA athavA vaipati, vAse-te kaMpe che-rAti janA prayogomAM rU ne badale ti tathA ne badale te vaparAya che. ane mAM je = mUkele che te nizAna mATe che, tene upayoga 84318 mAM thavAnuM che. tAtparya e che ke jyAM stra ane putra no upayoga karyo hoya tyAM A ja rU ane iva levA. evI samajaNa mATe ahIM suvuM tathA t mAM r nI nizAnI karelI che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *-vevase ladhuvRtti-aSTama adhyAya-nRtIya pAda [253 dvitIyasya si se // 8 / 3 / 140 // tyAra vibhaktinA parIpadanA ane AtmapadanA bIjA trikanA-jhumakhAmAM bIjA puruSanA sayaka pratya-, tha, 2 ane 2, 3, mAMnA pahelA vacana sine badale prAkRtamAM rasa ane se vAparavA tathA tene badale paNa rasa ane te vAparavA. dUti -tuM hame che dasa hasa- ,, , J" vani-tuM kaMpe che - viva- ,, ,, ,, F** tRtIya mi drArA 24 svAti vibhaktinA paraupada ane AtmAne padanA trIjA trikanA jhUmakhAmAM pahelA puruSanA niva, vat, ma ate i, vaTe, ma mAMnA pahelA pahelA vayana mi ane i ne badale prAkRtamAM mi vAparavo. lAmi-huM hasuM chuM-hRtAmi vevAni-huM dhruju chuM-ve bahula adhikArane lIdhe keI koI pragamAM mir ne sthAne AvelA mi ne badale ele 5 vaparAya che arthAta mi nA kArane lepa thaI jAya che. rAyanAmi ne badale sa% thayuM-huM zaktimAna thAuM chuM. na mAni ne badale na mare thayuM-huM nathI marate. vaDhugAya! dariyuM - vadullAna! athavA de vasujJAcakTa ! rASituM rAkanomi-he bahu jANanArA ! repa karavA mATe huM zaktimAna chuM. bahuSu Adyasya nti nte ire / / 8 / 3 / 142 // yAtrinA parapadanA ane Abhane padanA pahelA trikamAM AvelA jhUmakhAnA tRtIya puruSa bahuvacanane nti, te evA je pratyayo che tenA sthAne nita, te, phare A traNa pratye prAkRtamAM vaparAya che. ahIM je kriyApadanA prAkRtanA pratye jaNAvelA che te pratyayAnI paraupada ke Atmapada evI koI sattA nathI, dhAtu mAtrane A pratye lAge che. dRti-teo hase che- satti vevaMti-teo dhruje che-tte Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana viMti-teo hase che-nita mitkRti-teo rame che-2matte jannate re mA-AkAzamAM megha gAje che-Arita che mevA: vIvRtta karavA ane rAkSasothI bIe che-vati rAkSa: 2 yuvAne kahiya-sAra varALADuM-kavinA hRdayarUpa sAgaramAM kAvyarano utpanna thAya che-3vadyate vicAra kAvyaratnAna viSNudi-vikSobha pAme che-vizunita rALa vi jo vahue vAda-be hAthe paNa zaktimAna nathI. prAkRta bhASAmAM rivacana to vaparAtuM ja nathI. mATe ja ahIM dvivacanane badale bahuvacananA pratyayo vaparAyela che je te pramatrata: vAda bahula adhikAne lIdhe bahuvacanano re pratyaya koIka prayogamAM ekavacanamAM paNa vaparAya che. jema- sUsaphara zArirvigro-gAmane kAdava sukAya che-ruti grAma-4ma: madhyamasya itthA-hacau // 8 / 3143 // tyAti nA paraupada ane AtmAne padanA madhyama-bIjA-puruSanA jhumakhAnA bahuvacananA bane pratyayone badale eTale ja tathA dave pratyayane badale rusthA ane ( evA be pratye vaparAya che. duniyA-tame haso cho-hRkSaya sada- , - , vaivisthA- - vada "-vo ' 8AAra 68 e sUtramAM je TUSa padano nirdeza karela che te dvArA prastuta sUtramAM jaNAvelA ja TUra le, e batAvavA mATe mAM - karelo che. bahula adhikArane lIdhe koI koI sthaLe trIjA puruSanA ekavacanamAM paNa A phuvA pratyaya vaparAya che, jemake-rAvate ne badale rolyA thAya. = = te raDrathA-je je tane ce-caTU cat tava racita tRtIyasya mo-mu-mAH // 8 // 3 // 144 // cADhi nA paramapada ane AtmapadanA prathama puruSanA trIjA trikanA bahuvacananA mar pratyayane badale mo, mu ane ma pratyaya vaparAya che. iMsAno, sAmu, phulAma-ame hasIe chIe-sAmaH tuvarAmo, tuvarAmu, tuvarAma-ame tvarA karIe chIe-varAmade Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda ata va vadhu se gA|| prAkRta bhASAmAM 8aaaa139 ane 8aaaa140 mA sUtramAM je r ane me pratyayanuM vidhAna kareluM che te pratyayA je dhAtu kArAMta hAya tene ja lAge che. bIjAne na lAge. Ja vikaraNa pratyaya lAgavAthI dhAtue cakArAMta bane che ane keTalAka dhAtu pAte ja cakArAMta hAya che. z=3+=hasa-te hase che-daiti hasUtra+se=dUsaNe-tuM hase che-hasi tuntra+a+=tuvara te varA kare che-varate tuvar+3+seturase-tU tarA kaheche-tyase ++me= rakSe-tU' kare che--kozi [255 je dhAtue vikaraNa pratyaya lAgIne akArAMta thayelA che temanAM A badhAM udAharaNA che. nIcenAM udAharaNA je dhAdhue svayaM sakArAMta che, tenAM samajavAnAM che : nivAsa-pIvAnI icchA kare che.-pivAsati sumuccha-niMdA kare che--jInuRta sAyase-tu' sAda kare che-rAjvAyame -mucchastu nidA kare che--numukSune TArU, TAsi: vattugAra, vasumati-A prayAgeAmAM dhAtu A kArAMta hAvAthI A niyama na lAge eTale TANa ke vanuJAme prayAga na thAya, do, ane phrApti e prayAgAmAM dhAtu, jo kArAMta hovAthI A niyama na lAge, kArAMta dhAtune ja krU ane maiM lAge evuM avadhAraNa batAvavA mATe ja sUtramAM vaeN zabda mUkelA che. jo sUtramAM dya na mUke te!paNa juduM sUtra banAvavAthI ja evu avadhAraNa thaI javAnuM che chatAM va mUkelA che tenuM kAraNa viparIta avadhAraNa na thAya e mATe che. '7 kArAMta dhAtune ddu ane maiM pratyaya ja thAya, bIjA pratyayA na thAya.' AvuM UlaTuM avadhAraNa thavAnA sa`bhava che. te saMbhavane dUra karavA sUtramAM ne nirdeza karelA che. jo upara jaNAvela UlaTu avadhAraNa thAya teA sara, dasa varU, vavasa evA rUpe na thAya. minA mateH siH ||8||4|| bIjA puruSanA ekavacananA tti pratyaya ane rU dhAtu e banne maLIne temane bale sa rUpa thAya che. ahIM se na levA paNa sa ja leve. --tu che-si Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 3 dhAtune jyAre te pratyaya lAge tyAre mam dhAtunuM asthi rUpa thAya che paNa masU+===mAre evuM rUpa na thAya mATe ja A niyamamAM pratyayane nirdeza karelo che. niphTara = ri- tuM niSphara che-niSphara: caDha kami che asthi tu-A rUpa ne pratyayavALuM che-tuM che--ma trama. mi-jo- uda-do-kada vA IITArASTranA pahelA puruSanA ekavacana karama rUpane badale mi rUpa vikalpe vaparAya che tathA basa dhAtunA pahelA puruSa bahuvacana ma; ne badale +ane huM rUpa paNa vikape vaparAya che. , vsa carci-A huM chuM -ug: kAzmi jaya mA, rAga -. cA -ame gayA.--tA: dama: A sUtramAM mu pratyayane nirdeza nathI karyo tethI ema mAlama paDe che ke, mu sAthe an dhAtunA kaTu rUpane prayoga pracalita nathI. pahelA puruSa ekavacanamAM Oi kaTTa (mi madana) ane bahuvacanamAM aghi ane athavA maLi (ma: vayanuM) evAM rUpa ja thAya che. paNa katri 3 Tu evuM rUpa thatuM nathI. prI--saMskRtamAM prathama puruSanA bahuvacanamAM ramaH rUpa thAya che, te maM: rUpa uparathI 8ArA74 nA niyama vaDa no masTa karIe ane 837nA niyamathI visargano (1) karIe to rUpa siddha thaI jAya che. e ja rIte sma: rUpano karIe ane 85111 sUtrathI visargane lepa karIe to kada rUpa siddha thAya che. A rIte + ane mad rUpe siddha thaI zake che to pachI A sUtramAM do ane sTra nuM vidhAna zA mATe karyuM ? u-prazna barAbara che paNa vibhaktine lagatI vidhiomAM saMskRta zuddharUpa uparathI prAkRta rUpa taiyAra karI zakAtAM nathI. evI prAcIna paraMparA che. je ema na hota te vRkSA uparathI vana, vRg uparathI vaghu, te uparathI sa, uparathI na, te uparathI te ane je uparathI * vagere aneka rUpa sAdhI zakAya che tema chatAM vyAkaraNamAM e rUpa mATe judA niyamo karelA che. e uparathI mAlama paDe che ke vibhaktinI vidhiomAM siddha rUpo kAma nathI lAgatAM ane e prAcIna prathAne anusarIne AcArya ahIM maro ane *huM rUpo sAdhA mATe tathA vache vagere rUpa sAdhavA mATe judAM judAM sUtre banAvelAM che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda matyika sthAtinA zALAkI batyi kriyApada ekavacanamAM, ane bahuvacanamAM tathA pahelA puruSamAM, bIjA puruSamAM ane trIjA puruSamAM kriyApadonI tamAma vibhakti sAthe badhe vaparAya che. asthi so-te che-nti saH sthi te-te che--santi te Si tuma-tuM che--si cama asthi tumhe tame che!--zya sUcana asthi matlRu chuM-mi adam asthi madde ame chIe--A: vacana asthi-hatu' tathA haze. je ar r Ava Ave 8004nA " pratyayane badale 3, 6, Ava ane Ave evA cAra pratyayeA vaparAya che. 4-35+f+ti=sU+ga+3=risar--darzAve che-- yati -jU+Li+ft=7++dda-dApha~karAve che-dhArayati '' +va+=Avar karAve chere+sAthe+ha=Aver karAve che-- 45+fLa+ti-jJAF+q+=sipha-hasAve che-dAsayati .. JAna- "? Ava "" hema-17 "" "" d. daitU+gAva+={zAvasa+Ave+D=sAve 23 "7 vasamU+Li+ti= vasamu++==yasAmek-upazama karAve che vAmati 3vasam+bAva+='vasamAva'',, vasamU+Ave+=vasamAver "3 . "" 13 250 "" 11 ,, 23 "" caturum adhikArane ladhe kayAMya haiM nathI thatA tethI gaLatuM nAr na thAya paNa gALAvarU rUpa thAya che. keI sthaLe mAre pratyaya nathI thatA tethI vAvek na thAya paNa pANDa thAya, maiM dhAtunuM mAvAye' na thAya paNa mAvepha thAya. 37 jIvata: tri: vA DozakhanI je dhAtumAM Adi akSara guru hAya evA dhAtune lAgelA ne badale vi vikalpe vAparave. zo++tam=odda+va+saM=sosavila, sosieN-zeSita karyu"-mUkavAthyu-zoktima Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana toS+i+tam+to+avi+aMtosavisaM, tosia-saMtuSTa yu-toSitam A bane udAharaNamAM bhUtakRdaMtane te pratyaya lAgela che. A banne prayogo bhUtakRdaMtanA che. bhrameH ADaH vA // 8 // 3 // 151 // zrama dhAtune lAgelA ni pratyayane badale mADa Adeza vika9pe thAya che. bhram+aya+ti-bhama+ADa+i=bhamADai, bhamADei-bhramayati bhamAvai, bhamAvei- ,, -mabhAve che. luga-AvI kta-bhAva-karmasu // 8 // 3152 // jayAre dhAtune ja pratyaya lAgela hoya tathA bhAva arthamAM ane karma arthamAM AvanArA pratyayo lAgelA hoya tyAre dhAtune lAgelA Li ne lopa thAya che ane Ni ne pahale Avi pratyaya 5 152rAya che. zinA sopa-kta-kR+Ni+itam=kAri+iya =kaariyN-2|0yu-kaaritm hasU+Ni+itam hAsi+iya-hAsiyaM-hasAvyu-hAsitam kSam+Ni+itam-khAmi+iyaM-khAmiya-mAnyu-bhAvya-kSamA vI-kSamitam linA mAvi-kta- kR+Ni+tam=kara+Ni+kara+bhAvi+aMkarAviaM-421-yu hasa+Ni+tam has+Ni+a has+Avi+aM-hasAvi-sAvyu kham+Ni+tam kham+Ni+a+kham+Avi+aM=khamAvi-sabhA-yu. linA sopa-bhAva tathA karma-kR+Ni+ya+te kAri+Iai=kAra+Iai=kArIai zavAya -kAryate kAri+ijjai kAra+ijjai-kArijjai vAya-kAryate has+Ni+ya+te hAsi+Ibhai hAsU+Iai=hAsIai-sAvAya-hAsyate hAsi+ijjai hAsa+ijjai hAsijjai- , , , rinA Avi-,, kara+Ni+Iai=kara+Avi+Iai karAvIai- 323vAya che. kara+Ni+ijjai-kara+Avi+ijjai=karAvijjai-,, ,, hasU+Ni+Iai-has+Avi+Iai hasAvoai- sApAya che. has+Ni+ijjai has+Avi+ijjai-sAvijjai--, , Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghujiTama adhayAya-tRtIya pAda [259 ra jiyAre gataH yAda 58 rA5rUA. dhAtune lAgelA ja ne jyAre ma, pu tathA lepa thAya tyAre dhAtunA AdinA A kArane mA thAya che. -varU+Li+phaeN==3+=ArU-pADe che-pAtayati maLa=mAra+=mAra-mAre che-mArayati -phALi+=+UTTA -karAve che-jAti a[+fba---khamAve che-samayati lepa-- Lapha = saM=jAriyaM-karAvyuM-Aritam a[+fjarU=vAmarUmaM=zvAmitra-khamAyuM-kSamitaH varuNa-krAphiMga kArIgarR-karAvAya chejAte va+-+TTa=vArphamaTTa=vAmI-khamAvAya che-lakhyate jara+f+==ArarUkana=Arikajha-karAvAya che-jAte rad[+Li+==Ama karrI svAminaDuM-khamAvAya che-lacate karavA, vAva, rAvaDaga mAM sAvi pratyaya che tethI teno ja thayo nathI. siMgA (saMgrAmayate)- A prayogamAM sama ane Li nI vacce nAnuM vyavadhAna che, tethI sam nA Adi ma no mA na thayA. ahIM dhAtu saMpAm (saMgrAma) che eTale saM aMzA dhAturUpa ja che paNa upasarga rUpa nathI e hakIkata dhyAnamAM rAkhavAnI che. jAra-A rUpamAM cheche teno sA na thAya paNa AdinA mane to mAM thayela ja che. TUNe--A rUpamAM AdimAM kAra che 3 kAra nathI tethI 3 no A na thAya. keTalAka vaiyAkaraNa ne badale gAve ane kavi pratyaya lAgyA hoya to paNa mane mA kare che. jemakejara ane TrAsAyika prayogomAM mane mA thaI gayo. TrAsAvimo gaLo sAmaDhI-zyAmaLI strIe mANasone hasAvyA-dAyitaH sanaH sthAnabhyA. au vA drArA 14o pahelA puruSa ekavacanano ni pratyaya lAgyo hoya tyAre e kArAMta dhAtunA cheDAnA ma ne vikalpa mA kare. rA+ma=ma, dulAmiDuM hasuM chuM-kAmi kALaksami=gALami, kALAmi-huM jANuM chuM-nAnAmi Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana aiMtama ma=mi, phriAIma huM lakhuM chuM athavA cAhuM chuM- likhAmi athavA lesi domi mAM che. e ja nathI tethI A na thAya. rU 2 mo-su-me vA drArA pahelA puruSanA bahuvacananA mo, mu ane ma pratyaya lAgyA hoya tyAre na kArAMta dhAtunA cheDAnA vA ne vikalpa thAya che ane huM paNa vikalpa thAya che. maLa-+ga+ma =mAmI, mAmI, manamo- ame bhaNIe chIe-manAmaH ma-++mu=maLamu, maLAmu, maLiyuM- , , , , mA +ma=maLama, maLAma, maLama- , , , 853158 nA niyama vaDe jyAre dhAtunA cheDAnA no g thAya tyAre mano, maLamuM, mana evAM rUpo thAya che. kAmo, dromo--e bane rUpamAM dhAtune cheDe ma nathI tethI A niyama na lAge. je 18 rAuddA jyAre ja pratyaya lAge che tyAre tenI pUrvanA mane rU karI devo. du rta= +=aaN -hasAyuM-tam vakrama+= +=paDhiAM-bhaNAyuM-Titama ma+tai=A+phaeNnama=AtimaM-hasAvAyuM-hAsitam pa+a+d= +==Ahij -bhaNAvAyuM-ghATitam te uparathI kArya ane nata uparathI naya rUpa siddha karavAnAM che. temAM A niyama lAgato nathI. sAthe, huka, dRrtha mAM # nI pahelAM e nathI tethI A niyama na lAge. sAthuM dhyAna karyuM -Atam huM eTale kutam avAja. dUkAM mRta-thayuM-hiMdI dRbA athavA mathA. et ca ktvA-tum-tavya-bhaviSyatsu / / 8 / 3 / 157 // saMbaMdhaka bhUtakRdaMtane karavA, hetvartha kRdaMtano tun ane vidhyartha kRdaMtane tavya tathA bhaviSyata kALanA pratyaya lAgyA hoya tyAre dhAtunA mane rU thAya che ane paNa thAya che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda vA--hasa+=+=sihasIne-sivA += +aa -seka - , , --+tuE=si+tum-situM athavA si3- hasavA mATe-mituma tumU=+tu-hatuM athavA du-lasavA mATe- , ta--tRsattezva=zista-kSetavuM athavA sivaM-hasavA yogya- hasitavyam , tivuM athavA hR+avaM= a - , bhaviSyakALa-sa+=+riM=sahi-hasaze-Syiti nahiMDa-+ =dira- ,, jhAkaLa rUpamAM kUvAnI pahelAM e nathI paNa mA te mA che eTale A niyama na lAgyA. vartamAnA-paJcamI-zatRSu vA // 8 / 3 / 158 // vartamAna vibhaktinA pratyaya ane kriyApadane lagata paMcamInA pratye lAgyA hoya tyAre ane zatru pratyaya lAgyo hoya tyAre dhAtunA prakArane kAra vikalpa thAya che. vartamAnA--hR++-tathA ++phaeN= -te hase che-tRti dRmama=sama tathA dAnama=ma-ame hasIe chIe-sUkAmaH paMcamI-- hama+3=haMsa3, 3-te hase-dRsatu sukha+==kuLa, muLe te sAMbhaLe-Latu . za---TU+3+nata=saMto, setote hasate-DranuM kyAMya A niyama lAgatuM nathI. jemake-gArU mAM A niyama lAgela nathI, tathA kyAMya prakArane mA paNa thAya che. jemake-muLA ne badale muLara. 4nA ane 44 pratyaya lAgyo hoya tyAre dhAtunA 2 kArane kAra thAya che. hR++7= =A-hase ke haso-ta athavA hRhatu 2+3+== - , , , , , jJA ane TUMka7 mAM dhAtune cheDe ja che paNa la nathI tethI A niyama na lAge. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana - vaya 8ra60 fja ane ra vagere dhAtuonA bhAve tathA karmaNi prayogomAM je judAM judAM rUpa thAya che te mATe ame AgaLa kahevAnA chIe paNa je dhAtuo vize bhAve tathA karmaNi prayoga aMge kAMI sUcana karyuM nathI te dhAtune lAgelA bhAvasUcaka ane karma sUcaka kaca pratyayane badale phaMga ane Daga ema be pratyayo vAparavA. +kyarU-++= --hasAya che,, suphajha =si - , , , +rA+to ++ntotrImatI-hasato-dRzyamAna: darata+nato-++=sigato- ,, , +++ALo-- mALa = gamALo-hasA--mAna: , mUna sa+mALA=sigALo- , , vArU=varkama+{=vartama-bhaNAya che-te - dU+phannaphpha= =- >> , , do+caDDa-homarU=Dhosa-thavAya che-mUyate. A ho+raMgarU===- , , bahula adhikArane lIdhe keTalAka prayogamAM vacce paNa vika9pe vaparAya che. mA nanna-(namUnama-marUjha) nava+jJa===-namAya che-nathI-nanya mA navijJa-(namU++rUna)na+ga+ganavikane jhanUnamAya che-sthata tega Dana (me++rUjha) a jJa= =-meLavAya che-nathI-trakhyate teja hinnea (marUDana) +jJa=xgna-meLavAya che labhyate tena ojhA (TU+ga+-achanna-- ajJa bacate ya nathI te Dijha (gar-+-+9) arju+17+%=jhinna- besAya che-Azcarsa - ahIM je navejha, jJa ane jenA prayoga batAvyA che temAM kriyApadane lAgela kanna pratyaya ja che ane te dhAtune lAgela puruSabedhaka pratyayane sthAne sIdhe ja bhAvakamamAM vaparAyela che. A traNe rUpomAM ca nathI lAge, paNa bIjAM traNa rUpamAM jaya lAgela che te hakIkta udAharaNemAMthI ja spaSTa jaNAya tema che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [ 263 zivajelAsa-Turva TArAzA ra dhAtune vaya pratyaya lAge tyAre vaca sahita da ne Dhora karI devo eTale nA traNa aMzano karI de ane vadhu dhAtune lAge tyAre jaya sahita vaghu ne gujja karI de eTale vanA aMzane lai karI devo. +-+DuM-phIsa+=I -dekhAya che- date varca skR-yuva+=vu varU-belAya che tamAM ane yunyamAM ya AvI gayela che tethI A rIta tathA ne vaca ne. badale vaparAtA IMga tathA sujJa lAge ja nahIM. sI hI hIa bhUtArthasya // 8 / 3 / 162 // bacatana vagere bhUtakALanA batAvelA saMskRta pratyayane badale traNe puruSanA bane vacanamAM svarAMta dhAtune ghI, 2 ane hIrA pratyaya lagADavA. hyastanabhUta adyatanabhUta parokSabhUtakR+t kAsI-yu-akarot akArSIt cakAra tuM - ,, ,, +Lav Aga-, ,, thAt kAsa-rahyo- satiSThat alyAta tasyo , TATTI- , , " thALavU ,, DAhIma- , ArSa prAkRtamAM bhUtakALamAM avavI rU5 vaparAyela che te rUpa saMskRtamAM hyastana bhUtakALanA anya puruSa ekavacanamAM thatA matrI rUpa uparathI siddha karI levuM. vivo namAvI- 6 gaDhavI devendra Ama kahyuM-A prayoga uttarAdhyayana sUtranA navacaMDanA nAmanA navamA adhyayanamAM vAraMvAra Ave che. jo ke A sUtramAM svarAMta dhAtu e spaSTa nirdeza karyo nathI to paNa nIcenuM 83163 muM sUtra vyaMjanAMta dhAtune mATe bhUtakALanA pratyayenuM vidhAna kare che mATe A sUtra svarAMta dhAtu mATe samajavuM. __vyaJjanAd IH // 8 // 3 // 163 // vyaMjanAMta dhAtuone lAgelA bacatanI vagere bhUtakALanA tamAma pratyayane badale ma pratyaya samaja. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana Tu+tuM, ta, =suvIma-te hato-samavat, amUta, mUtra samApta, 2, v=8+phema=saMchIma-te beTho-batta, mAsiTa, mAsAM jev[+, ta, nava= +rUM=ThThIma-teNe grahaNa karyuM-mAt, agrahIt , jagrAha waa, jA, jAhIrA ThAsI, TADha, tArI karUra, nAga vagere rUpamAM , ta, ane --evA je pratyayo batAvyA che te saMskRtanA dhoraNe batAvelA che ane hyastanI, adyatanI tathA parIkSAnA trIjA puruSanA ekavacananA parapadanA tathA atimane padanA paNa che. tena asteH Asi-ahesI // 3 // 164 // traNe bhUtakALane traNe puruSanA pratyayo ane banne vacanonA tamAma pratya sAthe gam dhAtunA bhAvi ane maNi evAM be rUpo thAya che. gAra yo-te hato, te hatA-AsIta , te Asana ,, sumaM-tuM hato, tame hatA-mAsI: a, bAhya , AduM-huM hato-ame hatA-mAsama, vayama mAlma ne mAhi-je hato, jeo hatA: mAsItta, 2 mAsana mali sA-te hato, te hatA-AsIs :, te bAra , tuma-tuM hato, tame hatA-rA: van, yam vAta , maheM-huM hato, ame hatA-zAsan maK , vacam AzmA ne maNi-je hato, je hatA-va; mAtu, e mAn jjAt saptamyA: iH vA // 83 / 165 // saptamInA sthAne prAkRtamAM jyAre ja pratyaya Avyo hoya tyAre e pachI chuM vika9pe vAparavo eTale ke 53 ane ema be pratye vAparavA. mata ne badale mava+taddoSa ane Dhoka evAM be rUpa thAya che. maviSyati giri drArAddaddA. dhAtune jyAre bhaviSyakALanA sUcaka sthati, sa, zyAma vagere adyatana bhaviSyanA tathA zvastana bhaviSyanI tamAma pratyaya lAgelA hoya tyAre te pratyenI pahelAM di umerI de. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhujiAiTama adhayAya-tRtIya pAda -o+ =ori-te thaze-mavigati, mavitA +nti-do+f+nita-hiMti- teo thaze-mavinita, mavitA: hRA+si-Dho +fhari=hiti-tuM thaze-mavikAsa. vitA +cA-+f+=ofthA-tame thaza-vica, mavitAsya Tu-+-hR+++ phaeNsidghi-te hasaze-sidasthati, sitA +-+da+=ADuiM-te karaze-rithati, vartA mi--spA dA ra va ArAddazA dhAtune jyAre bhaviSyakALanA pahelA puruSanA ekavacanane mi pratyaya ane pahelA puruSanA bahuvacananA mo, ane ma pratyaya lAgyA hoya tyAre fma ne badale sAma athavA hAni evA pratyaya vikalpa vAparavA. tathA me ne badale slAma ane TrAme tathA mune badale sAmu ane sAmu tathA mane badale sAma ane TrAma evA pratya vikalpa samajavA. -ossAma=slAmi-huM thaIza-vidhyAma dumi-phphAma dohAma- ,, , homa-hosA+mo=oraNAmo-ame thaIzuM vidhyAma: Dhora-Dho+ha+mogaThThAMmAM- , , +mutradosI+ryu hossI- ka >> ) Dho+mu=+mu=DhAMmun , , , Dho+ma-o+A+rma-slAma hR+W= +t++=ATTI- , " " jyAre rAma. DhAma, kAma, DhAma vagere na vaparAya tyAre uparanA niyama pramANe rUpa samajI levA. hRmi (ekavacana), hodimI, dama, hRmi (bahuvacana) kaI kaI prayogamAM bahula adhikArane lIdhe TAmo pratyaya vaparAto nathI. tethI kSiA 35 na thAya paNa suzimi ane sirasAmo e be rUpa thAya. mo-5-mAnAM dikSA dithA 18 rAu68 pahelA puruSanA bahuvacananA mA, mu ane ma e traNene badale hissA ane dilyAM e be pratyo vikalpa vAparavA. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zAradAnuzAsana hohimo tathA hossAmo ne pahale hohissA ane hohitthA hasihimo tathA hasissAmA ne ise hasihissA sane hasihitthA hissA ane hitthA vidhe yAya che tathA hohimo, hossAmo, hohAmo tathA hasihimo, hasissAmo kore 35 rIsevA. mo na 3pAnI 14 peThe hohimu, hossAmune 543 hohissA, tathA hohitthA tathA hohima, hossAma ne pahale hohissA, hAhitthA 33 / sama sevAM. meH ssaM // 8 // 3 // 169 // bhaviSyakALamAM vaparAtA pahelA puruSa ekavacana mi ne badale vikalpa vAparavo. ho+mi hAssaM-hAza-bhabiSyAmi hasU+mi=hasissaM- sI-hasiSyAmi kitta+mi=kittaissaM-patana raash-kiirtyissyaami| ssaM vidhe yAya che tathA hAhibhi, hAssAmi, hohAmi, hasissAmi mane kittiihimi vagere rUpa paNa karI levAM. kR-daH haM // 8 // 3 // 170 // dhAtuna lAgelA bhaviSyakALanA mi pratyayane badale zuM vikalpa vAparavo tathA 3 dhAtune lAgelA bhaviSyakALanA mi pratyayane badale dR viSe vAparavo. kR+mi kAha- rIza-kariSyAmi dA+mi dAha- sApAza-dAsyAmi zru-gami-rudi-vidi-dRzi-muci-vaci-chidi-bhidi-bhujAM socchaM gacchaM rocchavecchadacchamocchavoccha checcha bheccha bhocchaM // 8 / 3 / 171 // zru, gami, rudi, vidi, dRzi, muci, vaci, chidi, bhidi bhane bhuj dhAtumAne jyAre prathama puruSanA ekavacanane mi pratyaya lAgyo hoya tyAre dhAtu ane mi pratyaya sahita sabhanI manu me soccha, gaccha', rAMccha', veccha, daccha, moccha, voccha, checcha', bheccha ane bhocchaM sevA 35o yAra che. bhaviSyAnA paDenA pu35n| meyayananA bhi pratyayanI sAthai 7 ghAtunu soccha thAya, e ja pramANe am dhAtunuM mi pratyayanI sAthe kahyuM ane t dhAtunuM mi sAthe zeruM vagere rUpe samajI levAM. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda ra soheM-huM sAMbhaLIza-progrAmi najaruM-huM ja Iza-mithAma | saMchuM-huM sAthe ja Iza-vaMza 24-huM raDIza-rovidhyAmi, vachaM-huM jANIza--vidhyAmi -huM je Iza-rUkSyAmi, mora!-huM mukta thaIza-mokSyAmi vIruM -huM bolIza-zyAma cheruM-huM dIza- zyAma meruM-huM bhedIza-Ami mo-huM khAIza athavA bhogavIza-moze socchAdaya ijAdiSu hiluk ca vA // 8 // 3 // 172 // bhaviSyakALamAM AvanArA ane AgaLa AvelA 83139 mA sUtramAM jaNavelA evA tathA pratye lAgyA hoya tyAre upara jaNAvelA zuM vagere 10 dhAtuonA sojaka vagere anusvAra vagaranAM daza rUpe vaparAya che ane jyAre e dur vagere pratye lAgyA hoya tyAre tenI pahelAM rU umero tathA 183166 sUtra dvArA je di pratyaya lAgela hoya tene lepa vikalpa kare eTale phri pratyaya vAparo tathA na vAparo. trIjo putra e va--soI+rU=orijI-te sAMbhaLaze-ghoghati -so+++=ohi - , , --roja=so9i- , -bote --joddhi+=sacchi - , , trIjo pu. ba010----rojIrUra=ofati-teo sAMbhaLaze-ghoghanti --che-miti=soditi- , , bIjo putra e va---lojI+sa=koriNa-tuM sAMbhaLIza-zora --che-+ =chiiisa- , , bIjo putra ba-va-pra-zora+thA=thi -tame sAMbhaLaze-ghoLa -jI+diyA=chitriA- , , Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prathama pue va0 ami huM sAMbhaLIza.-zoSyAmi -Ada+mi=chihimi- , ,, -jIillAma, sacchiAmi, sacchia, ,, ,, Lprathama puba010 - jI+mo=Ami , ame sAMbhaLIzuM-thothA: sAcchanahi+=omi , sAjhisAmo , socchihAmo, socchihissA, sAcchihatyA je rIte ahIM mAtra eka prathama puruSanA bahuvacananA mo pratyayanAM rUpa batAvyAM che te rIte mu ane ma nAM rUpo paNa samajI levAM. e ja rIte rASTra dhAtunAM rUpe A samajavAM-- trIje pueka va--AjIrU, machidi-te jaze-miti ,, ,, bava - ,-fchati, ti teo jaze-miSyati bIje pu.e.va.- -cchisa, machidasa-tuM jaIza-misa , ba0 va - ,-cchirathA, zilya-tame jaze-mitha prathama pue va - -jhikRmi, dimi. sima1. vAchidyAmi, chuM, nahyuiM 'jaIza-ramiyAna che ? prathama pubava - --nijhamo, chidimo, sima 1ame jaIzuM- ajiAmo, pachida, anichahitthA | mithAma: e ja prakAre mu ane ma pratyaya lagADIne paNa rUpe samajI levAM. je rIte ane na dhAtunAM rUpo batAvelAM che te rIte haTU dhAtuthI laIne munna dhAtu sudhInA tamAma dhAtu nAM bhaviSyakALanAM rUpo samajavAnAM che. (ahIM chuM ane garajI nAM badhAM rUpa batAvyAM nathI, DAM ja rUpe banAvyAM che. tethI bAkInAM rUpo niyamAnusAra samAjane sAdhI levAnAM che.) du su mu vidhyAdiSu ekasmin trayANAm // 8 / 3 / 173 // vidhi, nimaMtraNa, AmaMtraNa vagere arthomAM vaparAtA trIjA puruSanA ekavacananA saMskRta tu ane tAm pratyane ba le tu pratyaya vaparAya che ane bIjA puruSanA ekavacananA saMskRta di ane 22 pratyayone badale ! pratyaya vaparAya che tathA pahelA puruSanA ekavacananA sarakRta mAni ane je pratyAne badale mu pratyaya vaparAya che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhutta-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [ 26 +ga+3+hasava sA=teNI ++mu= mu tuma tuM hRhU+ga+mutrasamu =huM piccha-te jue-brekSatAm ho-hRtu sA. hasa-sa stram hasuM -Ani karma jIme-huM jouM-che sUtramAM su pratyayanuM vidhAna te kareluM che paNa prAkRta bhASAmAM Tu ne badale 3 ne vizeSa upayoga che tema chatAM AcAryo 3 ne badale Tu pratyayanuM vidhAna ja kareluM che tenuM kAraNa e che ke huM pratyaya zaurasenI, mAgadhI vagere bhASAmAM kAmamAM Ave. arthAta prAkRmAM 2 ne lepa karIne 3 pratyaya vAparavo ane zaurasenImAM tathA mAgadhImAM huM praya vApare, A daSTie vicAratAM huM pratyaya karavAthI prAkRtanuM kAma sarI jAya che ane zaurasenI tathA mAgadhInuM kAma paNa sarI jAya che. zika vA drArA 74. 83173 mA mUtramAM jaNAvelA bIjA puruSa ekavacananA nuM pratyayane badale pratyaya vikape vaparAya che. hA+;=++hu=AyuM, rASTri, di-tuM Apa- DIskurA++mutrI ataH ijjamu-ijjahi-ijje-lukaH vA // 8 / 3 / 175 // makArAMta dhAtune lAgelA te ja hu pratyayane badale rujhahu, phanahi, rUkane pratyayo vikalapa vaparAya che tathA eka rUpa mu pratyaya vagaranuM paNa thAya che eTale pratyayane lepa paNa thaI jAya che. ++phanAM henna tuM hasa-hasa hR++ phaeNTTa= , , hR+3+ 1= 1 tathA jhUla, , evAM rUpa paNa thAya che. pho ane rAtre mAM dhAtu kArAMta nathI tethI A niyama na lAge. bahuSu ntu ha mo // 8 // 3 // 176 // vidhi, nimaMtraNa AmaMtraNa vagere aryomAM vaparAtA trIjA puruSanA bahu cananA saMskRta atu ane matAm pratyayene sthAne tu pratyaya vaparAya che tathA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bIjA puruSanA bahuvacananA saMskRta ta ane vat pratyayone badale zuM pratyaya vaparAya che tathA pahelA puruSa bahuvacananA saMta gAma ane kAmadai pratyane badale mo pratyaya vaparAya che. tu-hasatu-teo hasa-yu: athavA hRsatu hR--tame hase-ta athavA dRsata -NAmo-ame hasIe-hema athavA dRrAma e ja rIte tuvaraMtu (varatAma) ane tuvara (0razcama) tathA tuvarAmo (trarAma) rUpa samajI levAM. ahIM ravara dhAtu khyAdigaNano AtmopadI che 83173 mA sUtramAM ane 83176 mA sUtramAM je vidhi, nimaMtraNa, vagere arthe batAvelA che te arthomAM saMskRtamAM paMcamI - kriyApada vibhakti vaparAya che tathA saptamI-kriyApada vibhakti vaparAya che eTale jema ahIM 185mA satramAM tathA A sUtramAM paMcamInA ekavacananA ane bahuvacananA paraupadanA tathA AtmapadanA pratyaya batAvyA che tema saptamInA ekavacananA tathA bahuvacananA parapadanA tathA Atmane padanA pratyayo paNa samajI levAnA che. ane te pratyayone 83173 muM sUtra tathA A 83176 muM sUtra lagADavAnuM che. vizeSa spaSTIkaraNa mATe ahIM vidhyarthaka saptamInA pratyo jaNAvIe chIe. saM. ekavacana prA. pratye varara0 mAmane yAt ta - cA: thAH - 17) za yAm ) saM0 bahuvacana yus yAta kuMvam - = 6 yAma mahi - = mane A rIte pratyaya lagADIne rUpe banAvavAnAM che. prA. saM0 vidhyarthaka saptamI hasantu - haseyaH haseta jAno - hasema Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [271 prA. saM. vidhyartha saptamI tuvaraMtu - tvaren tuvarata - tvaradhvam tuvarAmo - tvaramahi A rIte badhAM rUpi samajI levAM. vartamAnA-bhaviSyantyozca jja jjA vA // 8 // 3 // 177 // vartamAnakALanA pratya, bhaviSyakALanA pratyaya ane vidhyAdi arthamAM vaparAtA pratyayone badale prAkRtamAM ane unA pratyA vikape vaparAya che. hRga, hRjhA, hR-te hase che--hRsati , ,, ridi-te hasaze-sidaghati, sitA , -te haso-dusatu, reta paDhakara, vaDhanA, paDhate bhaNe che-pati , , paDhiDi-te bhaNaze-Tisthati, paTitA , vaDha3 -te bhaNo -14tu, vaTetu muLaga, muLajJA, muLa -ne sAbhaLe che-Loti , , muLadi-te sAMbhaLaze- ti, zrotA >> , muLa-te sAMbhaLo-zULatu, juvAta A rIte badhAM rUpa samajavAnAM che. avAga, aphavANanA-matipAta yati, pratipAta nita-hiMsA kare che maphavAyAnna, gavAyAvaMDagA - anivAtacita, tivAtafdhyanti; hiMsA karAvaze gativAtacitA, tivAtacitAra ; vAtaceta, tivAtI -hiMsA kare atipAtayatu, atipAtayantu e pramANe prAkRtamAM na samajubAjAma, na samagbALaga, na samajunAgenA rUpe samajavAM. samagunAnAma-saMmati Ape che. jema A aThThAijha vagere rUpa batAvyAM che tema bIjA puruSanAM ane pahelA puruSanAM vartamAnA, bhaviSyantI, satamInAM rUpe paNa samajI levAM. bIjA keTalAka vaiyAkaraNe to vartamAnA, saptamI, paMcamI, hyastanI, avatanI, pakSA, AzIra, stanI, bhaviSyantI ane kriyAtipatti e tamAmanA pratyayane badale ane nA pratyayo vApavAnuM vidhAna kare che. temanA mata pramANe Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra723 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana __ bhavati, bhavet, bhavatu, abhavat, abhUta babhUva, bhUyAt. bhavitA, bhaviSyati. ane samavighata e tamAma rUpone badale Daga, daijJA evAM be ja rUpa thAya che. ___ madhye ca svarAntAd vA // 8 // 3 // 178 // dhAtune lAgelA vartamAnAnA, bhaviSyatInA, saptamIne ane paMcamInA tamAma pratyayane badale kanna ane nA vikalpa vaparAya che tathA svarAMta dhAtune lAgelA vartamAnAnA, bhaviSyatInA, saptamInA, paMcamInA pratyenI pahelAM Daga ane jJA vikalpa umerAya che eTale ke dhAtu ane jaNAvelA pratyayonI vacce ane nA vikalpa AvI jAya che. vartamAnAnA pratyayane sthAne jJa tathA kana-ga, jJA, de-te thAya che mati dhAtu tathA vartamAnanA pratyayanI vacce na tathA jJAna tathA jJA te thAya che-mavati. dhAtu ane pratyayane sthAne si1 hoga, nA, dosi-tuM thAya che-mati dhAtuM ane pratyayanI vacce gojhafsa, dogAsa , , , bhaviSyatIne sthAne- dR+rdi-nAga, degA, hite thaze-viSyati briAjhada, deaif , , dhAtu ane bhaviSyantInA - dIva, daijJA, doii tuM thaze-avirata pratyayanI vacce Jo gati, zokAiisaM- , , di+mi=Aga, jJA, dimi, jJAmi. . 'thaIza-mavidhyAmi I sjharse dimi, naslAmi - paMcamI, saptamI sthAne-3=, jJA, dera paMcamI, saptamInI vacce-tra, devanA-mahetu, mata A pramANe badhAM rUpo rAmajI levAnAM che. paramaipada-- , sekasI bhA ane Abhane pada---tuvega, tuvarejhI mAM dhAtu vyaMjanAta che tethI A niyama na lAge. kriyAtipattinA pratyone badale 34 ane jagA pratyayo vaparAya che. hojja, hAjjA-abhaviSyat , abhaviSyan abhaviSyanta tathA alaviSyanta A rIte ja kriyAtipattinA parIpadanA tathA Atmane padanA bIjA puruSanA ane pahelA puruSanA pratyayomAM paNa samajavAnuM che. varuM haia avifLasLa-cari amavicaTU -je varNana karavA yogya hota Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda [ ra3 ta-bhAi 5TArA28|| kriyAtipattinA tamAma pratyayone badale nata ane mAna pratye vAparavAmAM Ave che. honto, homANo-abhaviSyat , abhaviSyata "riNa-Ane riLa6 ! gar riLAdi nivesanto ! na sahanto ccia to rAhu-parihavaM se jiaMtassa" // he caMdra ! haraNane sthAne te siMhane besADavo hota to tAre te siMhanA jIvatAM sudhI rAhuno parAbhava sahana karavo na paData. "hariNasthAne hariNAGka ! yadi asi hariNAdhipa nyavezayidhyaH (nivesaMto si)| na asahiSyathA eva tadA rAhuparibhavaM asya jIvata:" // nisaMto-niveza karyo hata-nyAta sadaMtA-sahana karavuM paData- ma Lyata kriyAtipattimAM lAgelA nta tathA mALa prayovALAM rUpe ghaNuM karIne prathama vibhakitamAM ja vaparAya che. zatR-gAnAH tArA28 saMrakRtamAM vaparAtA parapadI zatru pratyayane badale prAkRtamAM stra ane mALa vaparAya che, tema ja saMskRtamAM vaparAtA Atmane padI bhAna pratyayane badale paNa prAkRtamAM tuM ane mALa vaparAya che. [+7-- +nta-saMto athavA to hasate-dusana +rAtRhR++mAnasamALo vXAna-pu -nta-vavA 1 1 kapatA-pamAna: Amane pada vi+mAna +a+mAI-vevamALo ! I ca striyAm // 83 / 182 / / za7 ane mana pratyayane badale strIliMgamAM prAkRtamAM zuM vaparAya che tathA ane mALa pratyayo vAparavAnA hoya tyAre ttA tathA ntI ane mALA tathA mALA pratyaya vAparavAnI che. hR+AtR- mahUM chuM-hasatI-hasantI +AtR-+ntI=saMtA- hema-18 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana hsuu+sht-hs| +AtR-+ga+mAnA=samALI-hasatI-santI +mz-++mALa=lamALI- ,, ,, e ja rIte veva, revantI revantA, vevamALI vevamA vagere rUpe mATe juo TharAra sUtra. AcArya hemacaMdra racelA siddhahemacaMdra zabdAnuzAsananI vRttinA AThamA adhyAyanA trIjA pAdane savivecana anuvAda pUre thaye. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama adhyAya (caturtha pAda) dvitaH vA TAkA A eka adhikAra sUtra che ane vidhisUtra-vidhAyaka sUtra-paNuM che. have pachInAM sUtromAM je dhAtuone, cheDe Tu nizAnavALA banAvIne mUkelA che te dhAtuone te te sUtramAM jaNAveluM vidhAna vika9pe lAgu karavAnuM che evuM A sUtranuM vidhAna che mATe A sUtra vidhisUtra che ane A vidhAnane jyAM sudhI dhAtuonA AdezanuM prakaraNa che tyAM sudhI badhe pahoMcADavAnuM che evI bhalAmaNa karatuM hovAthI A sUtra adhikAra sUtra che. : vara-1ra-3utra-siMdha-vajI-va-nA-rI sAdA DhojhArA je dhAtune badale vaDajhara, vagara, savAra, viyuga, saMgha, vonsa, rava, , sIsa ane sAdu e daza dhAtuone vikalpa vAparavAnA che. - -kahe che-phathati-vannara-vakajhara-kahe che. >> , , , vangara-puSkara, , , , , 3 -3LyAsa, pimukha-upamuLa- , * = = * saM-saM- vonTsa-voTTa ,, vavavava45-5 sIsa-sI - , - cha cha , sAdu-sA , Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A AdezomAMnA amuka dhAtuone saMkta dhAtuo sAthe A prakAre sarakhAvI zakAya. vi+3+=Dyunvara-suvarati vagara pra+ut+cara-proccara-proccarati-pajjarai +inzyati-utpAdhyati1 ut+pArayati-utpArayati |-uppaali pizuna-pizunayati-pimuNai saM+zu-saMsthAti-saMvaru brU-brUte-bollai va4-varjAi-A 0 varAti-vavapha napu-natpati-vaMDu zAnzAnta-sIsaTTa sAdh-sAdhayati-sAhai prAkRtamAM 3ghuksa kriyApada vaparAya che tene yuddha mAvaLe ke mane (bhasavuM) tpAdigaNanA 54mA dhAtune upasarga lagADIne tenA parathI sAdhavAnuM che. hata+Thuddha=--UMcethI bole che athavA UMcethI bhase che-jorathI bhase che. A badhA dhAtuone bIjA vaiyAkaraNae "dezI zabda saMgrahamAM mUkIne gaNavelA che tyAre ame-graMthakAra AcArya-to dhAtunA AdezarUpe ahIM batAvelA che. dezamAM gaNavAthI dhAtune bIjA koI pratyaya lAgI zakatA nathI. amArA vicAra pramANe A badhA dhAtuone, dhAtune lAgatA tamAma pratyayo tathA saMbaMdhaka bhUtakRdaMtano vA, hetvartha kRdaMtano tun , pAMceya jhulya pratya ane anaya, evA vagere bIjA aneka pratyaya lagADIne banelAM rUpo sAhityamAM vaparAya che. te mATe ame temane dezamAM noMdhyA nathI. jemake - artha_ citA ne badale jhariyo-kahelo-ahIM # pratyaya lAge che. citavAne badale vAgarikA-kahIne-ahIM karavA pratyaya lAgela che. thayana ne badale vagaraMta-kahetAahIMzatru pratyaya lAge che. vayitavyam ne badale vAgarimacaM-kahevAnuM-kahevA yogya-ahIM tavya pratyaya lAge che. janam ne badale-asjhara' - kaheza-ahIM vanaH pratyaya lAge che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [270 A rIte vividha pratyaya lAgIne dhAtunAM hajAre rUpa thAya che ane saMskRta dhAtunI prakriyA pramANe pratyAyano lepa, Agama vagere vidhi A dhAtuo aMge thAya che. 1880 katha vAkyaprabandhe / A dhAtu pANinIya dhAtu pAThamAM paNa che ane dhAtu sAthe ahIM jaNAvelA saMkhyAnaMbara te hema dhAtupAThanA ja che tathA A ratha dhAtu kaya kArAMta che. suNe viraH maTAkAra "duHkha kahevuM" evA arthamAM tha ne badale gira dhAtu vikalpa vAparavo. suMdaravuM yati ne badale viraDu-du:khane kahe che. gujule suku-dupuchA: 1844mAM nAbU (345) dhAtune badale zuLa, supuccha ane suzu evA traNa dhAtuo vikalpa vAparavA. Tgu-guplati-guccha-luna-kuLa gheNuM kare che. Tugu-33cheTugucha-Tu che; pujI TujI-Tugucha-33chaThTha ke lUpuMcha vagere. vRLA zabdanuM nAmadhAtunuM rU5 vRti thAya che. e chULathati sAthe A zu? rUpane sarakhAvI zakAya. TujI ane Tukucha ne badale anusvAravALo kucha tathA sujche paNa vaparAya che. jyAre anusvAra hoya tyAre "che' na vaparAya paNa mAtra "cha" vaparAya. 763 gup-jugups gardAyAm / 763 gup gopana-kutsanayoH / sumukSa-vaDyoH jIva-vojha TAkApA muAine badale nIrava dhAtu vikalpe vaparAya che ane vIja ne badale vojha dhAtu paNa vikaTape vaparAya che. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kumunna-vumukSatti-vRduva-nIravarU-bhojana karavA Icche che-nIre che. vIja-vIjayati- vojjai bhASAnuM "nIravuM' kriyApada nIrava sAthe sarakhAvAya. vanarU-vokaga-vaje che, vIMjaNe DhaLe che-paMkha nAkhe che. sUtramAM je van dhAtu batAvelo che jevInuM vIgane-tra-dhAtu che. e dhAtune ahIM jaNAvIne tene badale vonna dhAtu vAparavAnI sUcanA karelI che. amArI kaha5nA pramANe kadAca vojha ne badale vojha evo pATha susaMgata lAge che paNa Avo pATha kyAMya maLato nathI. 1487 bhujU-bubhukSu AhArecchAyAm / 1487 pAlana-abhyavahArayoH / 2047 vIjaNa vIjane 2 / dhyA-no zA- 8/kAdA grA dhAtune badale prAkRtamAM zA vaparAya che ane jai dhAtu dvArA taiyAra thayelA mAne badale jA vaparAya che. gA-yati-zAyarU, zA-dhyAna kare che. niSNATTa, jinsIma-jue che. dhyA dhAtunuM lA rUpa drArA26 sUtrathI sAdhI zakAya tema che ja, te chatAM paraMparAnusArI sUtrakAre tene ahIM jaNAvIne tenuM jJA rUpa banAvavAnI sUcanA karela che. ni (f) upasarga sAthenA khyA dhAtune "jevuM" artha che. -Ayati-lacaTTa, -gAya che. dhyAnamU- -dhyAna jAnam-sALaM-gANuM -gIta 3. dhyA cintAyAm / rU7 che je 1. "gaLu vIgane" ghAtune "kriyAranasamuccaya' nAmanA graMthamAM pR. 286 upara akArAMta sautra dhAturUpe noMdhelo che. 2. caMgana ane vagana e bane nAma "paMkhA' arthanA sUcaka che. vIjana zabda "paMkha nAMkhavo" evA arthane paNa sUcave che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRti-aSTama adhyAya-catutha" pAda jJaH nAi-muLI TAkohalI jJA dhAtune badale jJAna ane muLa dhAtuo vaparAya che. jJA-nAnAti-ALa, gALa-jANe che muLa, muLa- 5 >> bahuvaMnA adhikArane lIdhe jJA dhAtune badale bALa dhAtu vikape vaparAya che tethI tenA, nIce jaNAvelAM babbe rUpa banI zake che- sAtamu-kAzi, jA-jAyuM jJAvA-jhALajhaLa, jALa-jANIne jJAna-jhALa, nAnaM-jJAna-jANakArI kuLanuM pratijJAne dhAtu, haima dhAtupATha pramANe suhADhi gaNamAM 136 pAme che. pratijJAna eTale pratijJA karavI. jANavuM artha "pratijJAna" arthamAM samAI jAya che ja. saM0 muLati, prA - muLarU-jANe che upara je LAye vagere rUpa batAvela che te "jJA" dhAtune LA (tArA) karIne sAdhavAnAM che. maLa-jANe che-evuM je rUpa thAya che tene nIce jaNAvelA mana dhAtu dvArA sAdhavAnuM che. tene muLa sAthe koI saMbaMdha nathI. saMskRtamAM 6 nA khyAre (pahelo gaNu) dhAtunuM manati ane 1263manuM jJAne (cothe gaNa) dhAtunuM mAre ane 1507 ma- voine (AThamo gaNuM) dhAtunuM mane tathA 266 maLa rA (pahelo gaNa) dhAtunuM maLati rUpa thAya che. A badhAM rUpe sAthe muLati ke muLa ne sarakhAvI zakAya tathA 1365 muLa pratijJAne (chaThTho gaNa) dhAtunA muLati rUpa sAthe paNa prastuta muLu ne sarakhAvI zakAya. A sarakhAmaNImAM arthanI dRSTie khAsa phera paDato nathI. mAtra pahelA gaNane mad dhAtu bolavAnA arthane che e dhyAnamAM rahe, paNa "dhAnAm aneka: artha:" e nyAyanI apekSAe belavA' arthanA dhAtune paNa jANavA' arthane mAnI zakAya. 3ra : pumA 848 34 upasarga sAthenA mA dhAtune badale dhuma rU5 vAparavuM. +9--3ThThamata==dhumA-mA-ela bela karIne udhama kare che athavA dhame che. 4 mA zA-niraMtho: ! Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 'mA' dhAtu "zabda' arthano che eTale "dhama dham' evA avAja arthano sUcaka che ane "agni sAtheno saMga" arthane paNa che. dhamaNa dhamavAnI pravRttimAM agni sAthe saMyoga spaSTa ja che, ahIM e yAda rAkhavuM jarUrI che ke "huM boluM chuM' ema sUcavavA sAru dhamAmi ke prAkRta dhumAmi prayAga na ja vaparAya. at avyaya sAthe AvelA dhA dhAtune badale dhAtu vaparAya che. zraghA-aTUDhadhAti samaka-sa-zraddhA kare che TUdradhaTU-samAna vIvo-zraddhA karate jIva zraddhA nAma keAI akhaMDa nAma nathI paNa temAM zrad avyaya ane dhAM dhAtu e bene saMga che ane e be dvArA zraddhA zabda banela che 1139 dhA dhAraNe dAne ca / viveH pinna-ra-pa-paTTa: ITAkA "pIvA" arthanA dhAtune badale piga, , varu, ghorTa evA cAra dhAtuo vikalpe vaparAya che. pa-fpati=fpatra-pIe che vijJa-pi 13 paTTa-paTTavoTTa-voTTapha- -ghUMTaDA bhare che 2 pA pAne / divAdi gaNanA saM. dhAtu uparathI banelA kartari rU5 vIte sAthe pinnarU ke vikagaNa rUpane sarakhAvI zakAya ane A rUpa dvArA viga dhAtune kema na nipajAvI zakAya ? bhASAmAM pracalita "ghUMTaDo" tathA "ghUMTIe bane zabdone saMbaMdha prastuta thoda sAthe spaSTa jaNAya tema che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda udvAte: orammA vasuA || 4|4|11|| 30 upasa sAthenA vA dhAtune badale eTale udA ne badale mohammA ane vasubA evA e dhAtu vikalpe vaparAya che. 3+vAGavAr-sukAya che lohammA=ohammA-sukAya che vasuA=vasuAi sa. nivruta zabda che, tenA a vimu rUpa thAya, eTale prastuta vaghunnA 1062 vA ti-Adhano: wr ,, vasukI jAya che 7 * putra vagaranuM ' thAya che. dhAtune vipula nAma sAthe nidrAttaH audI nai ||Aza ni upasarga pachI AvelA TvA dhAtune badale eTale nidrA ne badale vIra ane uMgha ke gujju evA e dhAtue vikalpe vaparAya che. ni+rA=nidrAti-nirArU-nidrA le che godIra-modIpha-UMdhe che 34-3 ?? .. 1066 drA kutsitatai / A dhAtu bIjA jJAti gaNanA che. ( 201 A vidyuta drArA prAkRta na sarakhAvI zakAya ? na Atre: AgyaH 8aaaaaa A upasarga pachI AvelA prA dhAtune badale eTale AdhrAne khale A tha dhAtu vilkape vaparAya che. A+jJA-mA+nivra=gAniti-sUve che. Ava-bhAvapha-suthe che. mAgha na thAya tyAre aghArU athavA mApha rUpa thAya. saMskRta rUpa AnivrutinI sAthe cAne barAbara sarakhAvI zakAya che. kharI rIte tA mAnighra dvArA ja mAtra sAdhI zakAya che, paNu AcAye pUrva paraMparAne anusarIne Ama racanA karela lAge che. 3 vA gandhopAdAne / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nA: cakSu: 844 nA dhAtune badale mammatta dhAtu vikalpe vaparAya che. -rAti-A-snAna kare che amutta--amutta6- , saMskRtamAM avatha zabda che. yajJa pUro thayA pachI je snAna karavAmAM Ave che te mATe mavatha zabda vaparAya che. ahIM batAvelo amutta ane ravamaya e bane pade eka bIjA sAthe sarakhAvI zakAya ema che. 1064 nA zIre . zauca eTale zuci thavuM athavA nirmaLa thavuM-cekhA thavuM. sama : : ITAkA san pachI AvelA sthA dhAtune badale navA rUpe vaparAya che. sam+yA-saMratyAyati-saMvA-navArU-jAmI jAya che thIjI jAya che. cAna-saMvayaM-jAmI gayeluM-thIjI gayeluM 40 styA saMghAte zabde ca / : --dinirA: dAjhAddA. thA dhAtune badale TA, cala, ane nara e cAra dhAtuo vaparAya che.. sthA-tiSThati-Ubho rahe che, -AruM, 1 rU ke tAruM , sthAnamU-TA-sthAna kathita:--prasthAna karela tathA:- -UThyo-UThe prasthApita -Aviyo-paThA-mokalAvela 3thApita - vo-uThAvyo-uThADelo tha- -Ubho rahe che-thAke che vidu-vidR-Ubho rahe che vikiMUbho rahIne nirapU-niraq-ubho rahe che ahIM je vidR rUpa batAveluM che tenI sarakhAmaNI saMskRtanA tiSyati sAthe thaI zake che Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [283. bahula adhikArathI kaMI ThekANe A Adeza thatA nathI. sthitam-thi sthAnam-thANa prasthita:-pasthio utthitaH-utthio sthitvA-ThAUNa 5 sthA gatinivRttI udaH Tha-kukkurau // 8 / 4 / 17 // ut 95 pachI yApekSA sthA ghAtune mahale Tha ane kukkura dhAtu me| 152rAya che.. ut+sthA+uttiSThati ut+8=uTui-8 cha , ut+kukkura ukkukkurai-hecha mle: vA-pavyAyau // // 4 // 18 // mlA ghAtune pahale vA bhane pavAya mevA me paatum| vikSye 152 / 5 che. mlai-mlAyati-milAi-42bhAI jaya -sAna thAya cha vA-vAi- " " pavvAya-pavvAyai , " ahIM batAvelA vA dhAtunI AgaLa pra-1 jaDavAthI ghavAya dhAtu meLavI zakAya che, chatAM AcAryo pUrva paraMparAne anusAre vavAya mATe juduM vidhAna karela lAge che.. 32 mlA gaatrvinaame| nirmoM nimmANa-nimmavau // 8 // 4 // 19 // nir pachI AvetA mA dhAtune mahale merale nirmAne pahale nimmANa aneH nimmaba mevA me paatume| 152 / 5 cha. me mA ghAtunu mimIte 35 yAyatara mA dhAtu sahI savAnA che. nira +mA-nirmimIte- nie re cha nira+mA-nimmANai- , " ,, -nimmavai- , , Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .284] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sa25AvA-nirmANayati-NimmANai-nirmANaM karoti iti nirmANayati. bhAsa nirmANa' nAma 621 mA 35 sAdhI rAya che. nirmApayati-Nimmava-Nimmavai nimmava dhAtu 595 nirmApayati yApahanA nirmApu ma / 6 // 2 // sAdhI zaya che. 1137 mA mAna-zabdayoH / kSeH NijjaraH vA // 4 // 20 // li dhAtune badale gijhara dhAtu vikape vaparAya che. kSi-kSayati-kSaya pAme che. Nijjara=NijjaraI, jhijjai-kSaya pAme the. 812 / 3 / sarakhAvo-"rAga" arthavALA pahelA gaNanA 154 mA kvara dhAtu uparathI manatA dhyA56 nivarati-nijjarai- thAya -shgvaale| yAya che. 1. kSi kSaye / chadeH NeH Numa-nUma-sannuma-Dhakka-omvAla-pavvAlAH // 4 // 21 // Nyanta me ne che Ni pratyaya sAta che sevA chad ghAtune mahase sale chAdane mahase Numa, nUma, sannuma, Takka, obhvAla ane pavvAla sevA cha dhaatuye| vizva rAya che. chadU-chAdayati chAyai-chAye chaNuma-gumainUma-nUmai sannumaiDhakka-DhakkaiomvAla-ombAlai- ,, pavvAla-pavvAlai s250|-sthgti-ddkki-, saMvaraNa-DhAMkavuM-arthano sthaLa dhAtu khyAdi gaNane 1030 me che. 1655 chada sNvrnne| Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [285 nivi-patyoH NihoDaH // 8 // 4 // 22 // ni upasa pachI mAvenA Nyanta sevA vR yAtune mahale nivAra ne. pahale NihoDa dhAtu vidaye 441ya tathA ni 50ii sAvalA Nyanta sevA pata dhAtune badale vikalpa vaparAya che. nir +-nivArayati-nivArai-nivAra cha NihoDa-NihoDaipata-+Ni--pAtayati-pADei-pA NihoDa-NihoDD- , 1294 va varaNe / 962 patla 963 pathe gatau iti dhAtudvayam-ubhayaMdrIya pAtupA dUGaH dUmaH // 8 // 4 // 23 // cethA gaNanA thA evA TU dhAtune badale dhUma dhAtu vaparAya che. dU dUyate-dUma-dUmei-duHbhI re-bhecha dUmei majjha hiyyN-bhaa2| hayane du:|| 73 cha-dAvayati mama hRdayam / 1243 dU paritApe / dhavale: dumaH // 8 / 4 / 24 // nAmadhAturUpa thavasa dhAtune badale Tura dhAtu vika9pe vaparAya che. dhavala-dhavalayati-duma- dumaI, dhavalai-yo re che. bahula adhikArane lIdhe kArarU8 sUtrathI sumane badale tUma paNa vaparAya che. dhavalaM karoti iti dhavalayati / dhavalaya dhavalIkaraNe / dhavala nAma / dhavalaya dhAtu ninnaveza cha.. tuleH ohAmaH // 8 / 4 / 25 // Nyanta sevA totula dhAtune 54 ohAma thAtu vighe 152 / 5 che. tula-tolayati jolai-tAle cha-tANe. ohAma-ohAmai- ,, 1692 tula unmAne / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana viriceH oluNDa-ulluNDa-palhatthAH // 8 // 4 // 26 // vi upasa pachI AvasA Nyanta sevA rica ghAtuna mahale se viricane ma4ye oluNDa ulluNDa mane palahatya sevA ra dhAtu vi8 152 / 5 che. sUtramAM moTuMDa tathA 3chuMe be dhAtuone jaNAvavAnI jarUra nathI lAgatI. e bane dhAtunI akSarajanAmAM khAsa kaMI pharaka nathI. vi+ric=virec=viracayati-vireai-pasAra 14 cha, reya se cha oluNDa oluNDaiulluNDa-ulluNDaipalhattha plhtthiavlunntthti-smaav| oluNDai / ullunntthti-s2paav| ulluNDai / 1952 rica viyojane saMparcane ca / taDeH AhoDa-vihoDau // 8 / 4 / 27 // gyanta sevA taDa dhAtune 56le AhoDa bhane vihoDa dhAtu piye 152 / 5 che. taD+Ni-tADayati tADei +mAre cha AhoDa-AhoDai- " " vihoDa-vihoDai- , ,, sa. AhoDati, prA0 AhoDaha 247 huDU gato / sa. bihoDati, prA. vihoDai 1626 tai AghAte / athavA saM. AghoTate prA0 AhoDai sa0 vighoTate prA. vihoi 838 ghuTa parivartane dhAtu 62AghoTate-AhoDai kore 3 / sapAya cha mizre; vIsAla-melavau // 8 // 4 // 28 // Nyanta vA mizra dhAtune mahase vIsAla mane melava me me pAtumA vihaye 15215 che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [287 cha-meNave -meNave ke mizra+Ni-mizrayati=missai-mizra vIsAla-vIsAlai melava-melavai1907 mizra saMparcane / 1411 mila leSaNe / sa melayati prA0 melavai / uddhRle guNThaH // 8 / 4 / 29 // ut 5sa 54ii mAvesA Nyanta mevA dhUli ghAtune pahale merase udhdhUli ne badale guNa dhAtu vikalpe vaparAya che. ud+dhUli+Ni-uddhalayati-urdUlei - dhUmavANu 43 cha-dhUgAye -dhUma 3 cha guNTha-guNTai 'uddhala' me| svataMtra dhAtu nayA 595 ut sAthai dhUli zahane DAna uddhali nAma manApI ta 52thA nAmadhAtu manAvAne -dhUlim utkSipati iti uddhalayati / uddhala dhUlikSepe / bhrame tAliaNTa-tamADau // 4 // 30 // Nyanta sevA bhram pAtune mahale tAliaNTa bhane tamADa mevA dhAtu vidhe 152 / 5 che. bhram+Ni=bhramayati bhAmei, bhamAvei-mabhAva cha tAliaNTa-tAliaNTai-samAva cha tamADa-tamaDAisaMbhava bhamADa ne pahale sipinA bhramathA tamADa na samAyu hoya ! 1234 bhram anavasthAne / nazeH viuDa-nAsava-hArava-vippagAla-palAvAH // 8 // 4 // 31 // Nyanta mevA naz dhAtune mahale viuDa, nAsava, hArava, vippagAla mane palAva evA pAMca dhAtuo vikape vaparAya che. naz+Ni-nAzayati-nAsai-nasA viuDa-viuDa " Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana nAsava-nAsavai hArava-hAravai vippagAla=vippagAlai palAva-palAvai 1202 nazU adarzane / saM0 vikuTati prA0 viuDai / sa. hArayati prA. hAravai / sa. vipragAlayati prA0 vippagAlai / saM0 palAyate prA0 palAvai / dRzeH dAva-daMsa-dakkhavAH // 8 // 4 // 32 // Nyanta mevA dRza ghAtune pahale dAva, daMsa bhane dakkhava mema RNa dhaatume| vikalpe vaparAya che. dRza+Ni darzayati-darisai-hemA cha dAva-dAvaI dasa-dasai dakkhava-dakhabai sa. drakSayati prA0 dakkhavai-drakSayati / / drakSa dhAtu peso cha bhy| sa0 dakSayati prA. dakkhavai / 495 dRz prekSaNe / udghaTe: uggaH // 8 // 4 // 33 // ut upasa pachI AvetA Nyanta mevA ghaT dhAtune 056 meTale ughaTa ne badale 3 evo dhAtu vikalpe vaparAya che. ut+ghaTa+Ni-udUghaTayati ugghADai-udhAI cha ugga-uragar3a 1000 ghaTa ceSTAyAm spRhaH sihaH // 8 // 4 // 34 // NyaMta sevA spRha dhAtune mahase siha dhAtu 152saya che. spRh+nni-spRhyti-sih-sihi-25| re-che-bhegavAne gharache cha 1928 spRha IpsAyAm / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laivRtti-aSTama ayAya-catutha pAda 28 saMbhAvaH AsaMghaH // 8 // 4 // 35 // sam upasa pachI pAvasA Nyanta mevA bhU yAtune pahale mele saMbhAvane badale A dhAtu vika9pe vaparAya che. sam+bhU+Ni=saMbhAva-saMbhAvayati--AsaMgha=A+saMghai-saMbhAvanA re che. saM. Azakate prA. AsaMghai / 1 bhU sattAyAm / unnameH utthata-ullAla-guluguJcha-uppelAH // 8 // 4 // 36 // ut upasa pachI mApekSA Nyanta sevA nam dhAtune pahale mero unnamUne mahase utthaMgha, ullAla, guluguJcha ane uppela vA dhaatume| virUpe 152 / 5 7. ut+nam+Ni unnAma-unAmai- yu re the, ye nabhAve utthaMgha-utthaMSAullAla-ullAlai- " , sana. gulugumcha-guluguMchai " uSpela-upelai , , . 388 nam prahatve / sa. ullAlapati prA0 ullAlai sA cha / sa0 utprerayati prA. uppelai / prasthApeH paTUThava-peNDavau // 8 // 4 // 37 // pra 5sa pachI pAvasA Nyanta vA sthA pAtune mahale merale prasthApne badale 16va ane java evA be dhAtuo viSe vaparAya che. pra+sthA+Ni+ti-prasthApayati-paTTa-paTThAvai, paTTavai-54ve -prayAna zavache. pennddv-pennddvibhASAmAM peMDane badale 3 dhAtu vaparAya che-soMDADavuM-seDADe che. 5 sthA gatinivRttau / hebha-18 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vijJapeH voka-avukkau // 8 // 4 // 38 // vi 75 pachI mAvA Nyanta sevA jJA ghAtune pahale so vijJapne sthAne vova ane 33% evA be dhAtuo vika9pe vaparAya che. vi+jJA+Ni-vijJApayavi-viNNavaI-vinati 43 cha-vijJApana 43 cha voka-vokkai- " " avuka-avakA- " " 1540 jJA avabodhane / aH alliva-caccuppa-paNAmAH // 8 // 4 // 39 // eyata sevA arpa ghAtuna 142 alliva, cacthuppa bhane paNAma mevA | dhAtuo vikape vaparAya che. allibai-pIne cha, caccuppai, paNAmai, appei-arpayati-bhAye cha yApeH javaH // 8 // 4 // 40 // Nyanta bheTale ne cha Ni pratyaya che sevA yA ghAtuna se yAp dhAtuna badale nava dhAtu vikalpa vAparo. yA+Ni-yApayati-jAvei-yApana re cha-vitA che. java-javai , 1062 yA prApaNe / plAve; omvAla-pavvAlau // 8 // 4 // 41 // Nyanta sevA plu dhAtune mele plAvane se ombAla mane pavvAla dhaatu| vikalpe vaparAya che. plu+Ni-lAvayati-pAvei-ve che omvAla-ombAlaipavvAla-paghAlaisaramAvA-utpalA kyasi-omvAlai praplAvayati-pavvAlai plAva mAM akSarenI saTA-sUsaTI thAne sIdhe omvAla tayA pavvAla dhAtuna nilavI zAya. pavvAlamAMnA pane pra 5 3 5 / sabha7 zAya. 598 plu gto| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aeTama adhyAya-caturtha pAda [281 vikrozeH pakkhoDaH // 8 // 4 // 42 // vikoza mevA eyata nAmadhAtune mahase pakkhoDa dhAtu 1i8 152 / 5 cha. vi+koza+Ni-vikozayati-vikosei-musu -syAna garnu 43 che. pakkhoDa pakkhoDai- ,, romantheH oggAla-vaggolau // 8 // 4 // 43 // eyata romantha nAmadhAtune pase oggAla sane vaggola mevA me dhAtumA vidathe 15235 . romasya-romantha+Ni-romasthayati-romanthai-zabhastha reche-yAvI yApIta vAM sudhI asara pahoMcADe che. oggAla-oggAlai-mAgANe cha vaggola-vaggolai--vAgane cha sa2pAvA-romasthayati-romathai udgAlayati-oggAlai vyudgAlayati-baggolai kameH NihuvaH // 84 // 44 // svArthi : Nyanta sevA kam dhAtune pahale Nihuva thAtu vighe 15215 . kam +NiG (3|4|2)-kaamyte-kaamei-427| 43 -4AmanA 4re . Nihava-Nihuvai- " ni sAyanA dhU dhAtu 62 // manatA saM. nidhuvati jiyA56 sAthe prastuta Nihuvaine samApI zAya. 789 kam kAntau / kAnti-27-bhAta-DAMza athavA amanA / prakAzeH NunnaH // 8 // 4 // 45 // pra 5sa pachI sApekSA Nyanta mevA kAza yAtune pahale meTale prakAzana badale juve dhAtu vikalpe vaparAya che. prakAza+Ni-prakAzayati-payAsei-prAze che. guvva-gubvai- , ,, sa. nuvati liyA56 sAtha prastuta guvvai ne sarasAvA. 830 kAz dIptau. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana je vichoTAkAkaddA thata evA dhAtune badale vinDojha dhAtu vikalpe vaparAya che. #q+na=qyati-4-kaMpe che-dhare che-kaMpAve che-halAve che. vichoTa-vichoTa- " , " " 757 kamp calane / mAro. va. 8447nI mA upasarga pachI AvelA vyakata evA 4 dhAtune badale eTale mAro dhAtune badale vastra dhAtu vikalpe vaparAya che. jA+juda+Ni-gAra vayati-mAro -caDAve che-vALe che. vo_vaTa- , , 948 ruha janmani / roje roja 8448 svArSika inta evA tuja arthAta ke dhAtune badale vikalpa vaparAya che. dunikayoti4-dale che-hoMce che. bhASAmAM vaparAtuM DAlavuM kriyApada prastuto sAthe sarakhAvo. =osTa- che 1693 dulU utkSepe / rajeH rAvaH // 8 // 4 // 49 // mtta evA ra dhAtune badale rAtre dhAtu vikape vaparAya che. ra+-rati --ra-raMge che, rAga kare che. gaDha-ve - , 24 dhAtu dvArA rAja zabda banela che ane rAja nAma uparathI rAAM jarAti ta rAjayati evuM kriyApada bane che. prastuta rAva sAthe saM0 rAjayati ne sarakhAvo. 866 raNa che ! Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuji-aeTama adhyAya-caturtha pAda raha3 evA ghaTra dhAtune badale varavAsa dhAtu vikalpe vaparAya che. ghaNi-gharati--ghaDe che parivArU-parivAre1000 ghaT ceSTAyAm / parivAra sAthe saM0 varivAti kriyApadane sarakhAvI zakAya. vaiSe parigAra; tAjAzA bUta evA vaida dhAtu badale varasAru dhAtu vikape vaparAya che. vana-vaiyati-DhavIMTe che. parimADha-parivAra- . 0 paricAlayati parivArayati prA0 pariAlei saM0 varicAti rUpa sAthe athavA vastra dhAtunA vari upasarga sAthenA rivAti rUpa sAthe parimAnDe kriyApadane sarakhAvI zakAya. kriyaH kiNaH veH tu kke ca // 8 // 4 // 52 // zrI dhAtunA nA banelA rUpane badale jiLa dhAtu vaparAya che ane vi upasarga pachI je e #aa rUpa AvyuM hoya to tene badale che ane zAna evA e dhAtuo vaparAya che. A sUtra ane AnI pachI AvanArAM bIjAM satramAM have kaI dhAtune khAsa vizeSa nirdeza vinA na levAnuM nathI. nAti-vijaLarUbaMgALI-ninA vi+-vi+kUiLa-vivija-vece che. hiMdI-vIvAnA. 108 zrI kUSNavinimaje . vyavanimaya-kaI eka vastunI bIjI vastu sAthe adalAbadalI karavI. gujarAtImAM "kharIda zabda pracalita che tene zIta sAthe sarakhAvAya. kavinimaya zabdane atha kiyAritnasamuccaya pAnA rapa1mAM sUcavarivarta zabda vaDe batAvela che. dravyaparivarta eTale dravyonuM parivartana-dravyonI adalAbadalIpaisA vaDe ghI kApaDa vagere kharIdavuM tenuM nAma dravyaparivarta. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 siddhahema zabdAnuzAsana bhiyo bhA-bIhau // 4 // 53 // bhI ghAtune pahale bhA bhane boha mevA me paatu| 152saya che. _ vibheti-bhAi, bIhai-maya pAme che- se che. bhI dhAtumA b+ha+I ama akSara yonI che. yA yojanA bIhane bhagatA sAva cha. bhItam-bhAi-maya pAbhe. bIha-bIhiaM- , " ma adhiArane sIdhe saMta bhIta: 352thA bhIo 35 555 yAya cha bhIta:-bhIo / 1132 bhI bhaye / AlIGaH allI // 1454 // A a5sa pachI aave| lI thAtune pahale merase AlIne se allI 152saya che. A+lI-AlIyate-allI-allIyai-mAzrita thAya che. __ AlIna:-allINo-yAzrita thavesA. sa. A+lI ane prastuta allI ganne semI sa2pA navA che. 1248 lI -leSaNe / nilI: NilIa-Nilukka-Nirigdha-lukka-likka lhikkaaH||8||455|| ni 5sa pachI sAkSA lI thAtune pahale se nilIne pahale NilIa, Nilaka, Nirigdha, lukka, likka bhane lihaka sevA 7 dhaatu| 152 / 5 che. ni+lI-nilIyate-nilijjai-sIna thAya che -yAMTI gaya che. NilIa-NilIai- , sarabhAva-nilIyate-NilIai ,, Nilukka-Nilukkar3a Nirigdha=Nirigdhailuka-lukkailikka-likkailihaka-lhikkaI Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catu thapAda (295 suMghane ni upasarga lagADIe to fbahu sAdhI zakAya che. chatAM AcAryo paraMparA pramANe ja Ade jude batAvela che. ema kalpanA karavI rahI 1248 lI zleSaNe / viTTI vira | DAkalA vi upasarga pachI AvelA A dhAtune badale eTale viskI ne rathAne virA dhAtu vikalpa vAparo. vi+- varIyate-viTIma-vizeSa vilIna thAya che-vilaya pAme che. virA-virA- , . " 1248 stra jene pa rautera -hATa dAkALI 6 dhAtune badale putra ane jITa evA be dhAtuo vikape vaparAya che. rati-rava:-- te avAja kare che-te raDe che. 1085 ru zabde / sure para TAkA dhAtunA june badale phaLa dhAtu vikape vaparAya che LAti-La te sAMbhaLe che zuLa-phaLa- , che suratI gujarAtImAM huNavuM-sAMbhaLavuM-pracalita hoya ema jaNAya che. ane yuvA peDhIkApA dhUm dhAtunA punu ne badale dhuva dhAtu vika9pe vaparAya che dhUpUtidhuLa -te kaMpe che-pUNe che dhuva-dhuMvADuM 1201 dhU kmpne| Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29] siddhahema zabdAnuzAsana muH do-va-havA: I846 ma dhAtune badale do, yuva, ane duva evA traNa dhAtuo viSe vaparAya che. - mavati-mava- thAya che (tRtIya purUSanuM e.va.) du-duvaDa hava-havai mAnti-mati-ti (ba010) , duvaMtika , duvaMti mutvA-mavivuM, vAM- thaIne varilIvido maravuM-kSaNa vibhAvavALo thaIne-varInavimava: mUtrA Adezo na thAya tyAre mAru, varimava6, saMmava. bahula adhikArane lIdhe koI prayogamAM bIjuM paNa rUpa thAya che. jema ke 3mata=bhugara-udbhava pAme che mUta-muvaM mudrita vyAkaraNamAM mULa pAThamAM mUrta ne badale mAM chapAyela che ane murta pAThAMtara che. amArI kalpanAmAM mukta ThIka jaNAya che ane matta pAThatara hoya. 1 bhU sattAyAm / aviti huH // // 46 // saMskRta vyAkaraNamAM jaNAvelA kriyApadanA pratyamAM 1nuM nizAna na hoya evA pratyaya lAgyo hoya tyAre meM dhAtune badale du dhAtu vikalpe vaparAya che. mavansi-Tu-hRti-thAya che. (ba010) mava-du+ =to-huMtA-huta-thato A vartamAnakUdatanuM rUpa che. hovuM rUpamAM tivra pratyaya che tethI te - nizAnavALe che tethI A niyama na lAge arthAta ne badale Tura rUpa na thAya. pRtha-spaSTa jaLavya drASTAdarA kartA " judo thayela " jaNAtuM hoya tyAM tathA kata "spaSTa thayelo jaNAto hoya tyAM | dhAtune badale giDha dhAtu vAparavo. pRthak mavati-nikaa-La vaDa-nivaDe che-judo thAya che. udo mavati--nivvarU-nivaDe che spaSTa , Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-akasTama adhyAya-caturtha pAda [ 297 kamo supa vI TIkAdarA samartha kartA jaNAto hoya te vra pachI AvelA meM dhAtune badale eTale meM ne badale prAkRtamAM vasuq dhAtu vikape vaparAya che. vra pachI AvelA meM dhAtune "samartha thavuM e ja artha thAya che. ghamavati-zq-vahugha, vama-samartha thAya che. ane divasa vaghuqz- aMgamAM ja samartha thato ke thatI nathI, je vaivakil-n prabhavati. te hUH // 84 // 6 // meM dhAtune ja pratyaya lAgyo hoya tyAre meM dhAtune badale 8 dhAtu vaparAya che. mUta-dR-dRma-thayeluM . hiMdI DUmA manubhUtama-manuM+hRgajuduM-anubhava kareluM prabhUta-pradU- dRrta-vadR-samartha thayeluM hiMdI vasuta prApaEta. je phaLa pAkoddA n dhAtunA vRA rUpane badale kuLa rUpa vikalpa vaparAya che. Loti- - -kare che. #rati-- - 888 vAro 1293 kR hiMsAyAm / kANekSite NiAraH // 8 // 4 // 66 // nekSita karavuM-kANuM AMkha karIne jovuM eTale kaTAkSa karo-kaTAkSa karavAnA vicArathI jevuM' evA arthamAM $ dhAtune badale nigAra dhAtu vikalpe vaparAya che. nimAra-jigara-nihALe che-kaTAkSa kare che-kANa AMkha karIne-aDadhI AMkha mIMcIne-jue che-nekSitaM ti sarakhA-saM. nimAyati prA. nigAra; bhASAmAM nihALavuM kriyApada prasiddha che. keTalAka loke "navAravuM bele che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana eka bIje "hiMsA' atha na sUcaka che dhAtu svAdi gaNane eTale pAMcama gaNane paNa che tene ahIM na levA mATe AcAryuM kAMI sUcana karela jaNAtuM nathI to paNa nIcenAM 66 mA sUtrathI teramA sutra sudhInAM vidhAna jotAM "hiMsA arthavALo dhAtu ahIM na levAya" ema lAge che. niSTanma-travane -saMvALa DAkoddA niSTaksa'-niSTa thavuM' evA arthamAM vaparAtA dhAtune badale biTakuda dhAtu vikalpa vApare che ane avaE karo eTale "AdhAra Apavo" evA arthamAM vaparAtA kR dhAtune badale saMvALa dhAtu vikalpa vAparavo. niSTanma rAti-na- da-ceSTA rahita thAya che-caMbhI jAya che. gavadamAM varAti-saMALa-saLaruM-AdhAra Ape che. zrame vAvampha // 8 / 4 / 68 // "zrama karavo' arthamAM vaparAtA dhAtune badale vAvakra dhAtu vikalpa vaparAya che. tra jAti-vAva-mahenata kare che. gvAdi gaNane gati ane sUcaka varSa dhAtu vAgha dhAtu sAthe sarakhAvI. zakAya. varSa dhAtune ca pratyaya lAge tyAre vAva-vAva-vAyaMka ema thaI zake che. __ manyunA oSThamAlinye NivvolaH / / 4 / 69 // phodha vaDe oSThane malina karavo-karaDa ke maraDo' evA athavALA , dhAtune badale nivoDha dhAtu vikalpe vaparAya che. manyunA jhuM mana roti-nizvA- nisa-krodhathI eThane karaDe che ke maraDe che. zaithilya-lambane SayallaH // 8470 // "zithila thavuM ane laTakI paDavuM' evA artha sAthe sabaMdha rAkhatA | dhAtune badale vacagra dhAtu vikape vaparAya che. ziziramavati-1 - --vaDhavaya-zithila thAma che, laTakI rahe che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda 29 niSpAta-AcchoTe NIlunchaH // 8471 // 'niSpatana-tIvye 57' mane 'AcchoTana--53' abhAvatA kR dhAtuna mahase NIluMcha , NIlubcha dhAtu vivA52ve. niSpatati 1 NIluMcha=NIluchai-nAye 53 cha, 5 che. AcchoTayati kSure kammaH // 8 // 4 // 72 // sura eTale astro "astrA sAthe saMbaMdha rAkhanAra eTale "hajAmata karavI atha sAthe saMbaMdha rAkhanAra dhAtune badale krama dhAtu vikalpe vaparAya che.. kSura karoti-kamma-kammavai-au2 bha-salamata-3re che. cATau gulalaH // 8473 // 'cATu-muzAmata 42vA' patha sAthai samaya yazavanAra kR dhAtune mahase gulala dhAtu vikalpa vaparAya che. cATu karoti-cADu karai-'yATu' 42 cha- gAne nyumole cha-muzAmata. are che.. gulala-gulalaigulala pahane jA' atha nA sUya: 'guDa' 56 sAthe sarabhAvI zaya. smareH jhara-jhura-bhara-bhala-laDha-vimhara-sumara-payara-pamhuhAH // 8 // 374 // smara yAtuna 56 jhara, jhura, bhara, bhala, laDha, vimhara, mumara. payara ane| pamhuha vA nava dhaatu| viye 152|y che. smR-smarati sri-2526| are. jhara jharaijhura jhurai- , bhara bhara ,, bhala bhalai-, laDha laDhaI-sadaya 34 vimhara vimhara-, sumara sumarai- , payarapa yarai- " pamhuha pamhuhai- , Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3.0] siddhahemacaka zabdAnuzAsana saramAva-bharati-bharai-bhalai-bharamasAbhA-yA sAvI, s2paave| laDha dhAtu sAthe laDhaNa 18 smR cintAyAm / vismuH pamhusa-vimhara-vIsarA // 8475 // vi upasa sArthanA smR dhAtune se pamhusa, vimhara sane vIsara mevA traya dhaatu| 15215 che. vismarati-pamhusa-pamhusai-virabha295 42 cha, bhUkSI gaya cha ,, vimhara-vimharai- ,, , vIsara-vIsarai- pIsarI gayo sa2pAvA-vismarati-vimharai tathA vIsarai / smR cintAyAm / vyAhageH koka-pokau // 8476 // vyA (vi bhane AGa sevA sayuta) sa sAnA hai dhAtune arase vyAha dhAtune pahale koka ane poka sevA se dhaatume| vi varAya che. vyAharati-vAharai-mAle che. koka-kokai, kukkai- cha. pokka-pokkai, pukkai- ,, -12 42 cha-22thA morI cha. sa. kokate prA0 kokkai, kukkai / sa. pUtkaroti prA0 pokai, pukkai / .885 ha haraNe / prasareH payalla-uvvellau // 8477 // 5 upasarga sAthenA 2 dhAtune badale ghara ane 3Sya evA be dhAtuo vikalpe vaparAya che. pra+sa-prasarati-pasarai-3sAya che. pathalla-payalai- , , uvela-uvechai- ,, , sa. pracalati prA0 payahai / sa. udvelati prA. uvei / gujarAtI phelAvuM' dhAtune vacaDha sAthe na sarakhAvAya? -25 sR gatau / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-tRtIya pAda 3 . mahamaho gandhe / / 8 / 478 // vra upasarga sAthenA tathA "gaMdhano phelAvo' arthanA sucaka 3 dhAtune badale mamada dhAtu vikalpe vaparAya che. "kadamada' e "jhagamaga'nI peThe anukaraNa zabda che. anukaraNa zabda uparathI mama' dhAtu kapAyela che. madama eTalo maghamaghA prazna-prati-madana-madamada-madhamadhe che.-gaMdha prasare che-gaMdha phelAya che.. mArUidho paras-mAlatInI gaMdha phelAya che-mAjhatI: prati gaMdha. sivAyanuM phelAvanuM artha hoya te vasara rUpa thAya paNa mahUmada rUpa na thAya. nisa dara-4-vAha-vahAlAH DhAkA78A. ni upasarga sAthe rU dhAtune badale nIdara, nIru, dhADa ane vAra. evA cAra dhAtuo vikalpe vaparAya che. nirati-nIza=Ladara-nIdarabahAra nIkaLe che. ni - - >> jA-dhA - - vaDa-varahAu- saM0 nikSati prA. DuM , A kriyApado saM0 nIti prAnI ] sarakhAmaNI mATe saM0 vahiti prA0 varadAsa} jaNAvelAM che. 2 3 rtA | gA: na: I848mAM nA dhAtune badale nA dhAtu vika9pe vaparAya che. gAjI=jJAArti=gAra-jAge che. === - , ga dhatu nA dhAtunuM ja eka bIjuM uccAraNa che.. 6.93 jAgR nidrAkSaye Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 302] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vyApreH AaDDaH // 8481 // "cA" (vi ane zA evA saMyukta upasarga) sAthenA 1 (chaThThA gaNanA) dhAtune arthAta dhyAne badale mAtra dhAtu vikalpe vaparAya che. vi+ga+=vyAyite-vAre-vApare che-udyama kare che. 3Ama=bhATuM-vAvare che-udyama kare che . 1465 pR vyAyAme / evA be saMH sArA dvArA sa6 upasarga pachI AvelA 9 dhAtune badale sAdura ane sAru dhAtuo vika9pe vapAya che. sa+q=iLoti=saMvara-ke che. arra=A - , sArda sAdu , 1294 3 varaNe / gA. samamiH 8AkArA mA upasarga sAthenA 4 dhAtune badale nAm dhAtu vikaTupe vaparAya che. sAkTa-ci==A -Adara kare che. sanAma=sunAma- , sarakhAvo saMmati athavA saMmAnayati athavA saMnAmata-sArI rIte name che 14 6 6 :bAra ! athavA saMmAna kare che. prada sArada ITAkASThA tra upasarga sAthenA 2 dhAtune badale sAra dhAtu vikalpe vaparAya che. tra-prati-vahArU-prahAra kare che sara-ra- che , saMbhave che ke te ane ma lakhavAmAM sarakhA hovAthI mAra (mApha) ne badale sAra (tAra) lakhAI gayuM hoya athavA ghaNA loko nuM "ha" jevuM uccAraNuM kare che. eTale vAra ne badalo sAra lakhAyuM hoya. -885 ha hrnne| Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-catuthapAda [303 avatare oha-orasau // 8485 / / ava upaga pachI AvelA DU dhAtune badale oTTa ane gorasa evA be dhAtuo vikalpe vaparAya che. ava+IMgavatarati=sagara=avatare che. moTuM -oz- ke, che orasa-orasai , " 27 civana- taragacA: havana eTale kUdavuM ane tAraNa eTale taravuM rA: vantara-ra-vAra DhAkAdA dhAtune badale vaya, tara, tIra ane vAra evA cAra dhAtuo vikalpa vaparAya che. zake che, samartha thAya che, zakitamAna thAya che. A =zoti=saMkra - zake che, kArya pUruM kare che, samartha thAya che- zaktimAna thAya che vaya- - . " tara-tara- tara--tAra- , , ghara-ghAra-pAra kare che. sarakhA-tarati tarapha ! tIrathati-rtarU . pArayati-vAra ! je artha vAk dhAtune che tene maLato ja artha tIra dhAtu tathA vAra dhAtuno che. 1901 tIra eTale kAma pUruM karavuM. 1902 vAra eTalo kAma pUruM karavuM. A bane dhAtu dasamA gurAdi gaNanA che. ghaNA grAmINa leke za ne bale 2 bole che ethI phAda padanuM cava-vaya ucAraNuM thaI gayuM na hoya ? 1300 za sat | : : II848nA # dhAtune badale thaze dhAtu vaparAya che. -kSati-dhadhanIce jAya che che-halakuM paDe che. 50 phaca nIcairgatau Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana chAyaH saMki DhAkA88 bhAi dhAtune badale sat dhAtu vaparAya che bhadrA -sa6-sahR-vakhANa kare che. RAsA -sAha-sa e rIte jALuM ane satra vacce ghaNI samAnatA che. 345 zlAgh katthane have Ta TAkATA rava dhAtune badale e dhAtu vikalpe vaparAya che var vati svarU-jaDe che vera-vegaDa- ' jo ke dhAtupAThamAM vajU dhAtu nathI paNa AcAryazrI "abhidhAna ciMtAmaNi kAzamAM "kR: citaH" (sAmAnya) ema be paryAya zabda Ape che ane bahute ti vata:" ema "lata" zabdanI vyutpatti paNa batAve che eTale var' dhAtunI hayAtI sAbita thAya che. "ra saMvAre dhAtu hevo joIe saM. vigati prA. vigaDa-vebae 1 181 naTu gaMdhAte 1. paH sajI- ICIjhADA vaghU dhAtune badale roDha ane 134 evA be dhAtuo viSe vaparAya che. vara-vazvati-payarU-pAka kare che-rasoI kare che-rAMdhe che. 4-o - che sarakhAvo-zUnzayati-loDhA | gRbhya eTale mAMsanAM roLAM. loDhAnA cULa jevA aDAmAM bharAvIne je mAMsa pakavavAmAM Ave che tene zu zabda sUcave che. 89 paca pAke / bhASAmAM vonjhI zabda pAkelI roTalI ke pUraNapoLI arthane sUcaka che te prasiddha che eTale piLI zabdane saMbaMdha vastra dhAtu sAthe joDI zakAya kharo. zUnya zabdane saMbaMdha pakavavAnI pravRtti sAthe che. A jotAM prastuta sauddha dhAtune zUnya zabda sAthe sarakhAvI zakAya khare. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda 1 30 muceH chaDDa-avaheDa-mella-ussika-reava-Nilluncha-dhaMsADAH // 8 / 4 / 9.1 // muc dhAtune pahale chaDa, avaheDa, mella, ussika, reava, pivuJcha bhane dhaMsADa evA sAta dhAtuo vikape vaparAya che. muc-muJcati-muai-bhU ch-ch| che. ___ chaha-chaDi-chAM3 cha-, chAMDavuM-vamana karavuM artha sUcaka chaTuM dhAtu curAdi gaNamAM 16 59o che avaheDa-avaheDada-bhU cha, tyo che. mella-mellai-mele che, bhU che. ussika ussikai- , reava-reavai- ,, ,, NichuJcha-Nillu chai ,, ,, dhaMsADa-dhaMsADaI- , ,, 1320 mucU mokssnne| duHkhe NivvalaH // 8 / 4 / 92 // duHkha mUkavuM" arthamAM vaparAtA mu dhAtune badale nivastra dhAtu vikalpa 15215 che. duHkhaM muJcati-duhaM muai-du:5 bhU che. Nivvala-Nivvalei- " " kanceH behava-velava-jUrava-umacchAH // 8493 // vaJca pAtune pahale vehava, velava, jUva bhane umaccha sevA yAra dhAtuo vikalpe vaparAya che. vaJca-vaJcati-vaMcai-hane cha athavA gaya che. vehava-vehavai- " velava-velavai- , jUrava-jUravai- " umaccha-umacchai 106 vaJcU gatau / hebha-20 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaka zabdAnuzAsana raceH uggaha-avaha-viDaviDDAH // 8494 // raca yAtuna 56 uggaha, avaha ane viDaviDa me 19 thaatume| vidhe va52rAya che. raca-racayati-rayai-raye che. uggaha-uggahai- , avaha-avahai- , viDaviDa-viDaviDi-,, 1853 raca pratiyatne / uvahattha-uvahatthai samAraceH uvahattha-sArava-samAra-kelAyAH // 8495 / / sam mane A 15sagI sAthai raca bheTale samAraca ghAtune 54se uvahattha, sArava, samAra bhane kelAya vA yA2 dhAtumA vipe 15215 cha. sam+A+raca-samAracayati-samArayai-samAre cha, sArI rIta 2yanA re cha gujarAtI bhASAmAM samAravuM' tathA 'samarAvavu' kriyApada prasiddha che. , smaave| upahastayati sArava-sAravai , sArApayati samAra-samArai " , samAracayati kelAya-kelA yai saM0 upahasta yati prA. uvahatthai / sa0 kelAyati prA. kelAyai / seDhA dhAtune "vilAsa athe sAthe saMbaMdha che ane te haimadhAtu pAThamAM 2020 mo che ema sva. pUjya vijayalAvaNyasUriziSya paM. zrI dakSavijayajI saMpAdita ladhuvRttimAM noMdhela che. siceH siJca-simpau // 8 / 4 / 96 // sicU dhAtune pahale sinca mane simpa sevA meM dhaatume| vidhe parAya che. sica-sincati-meai-sI ye siMca-siMcaI- " siMpa-siMpai .. , 1321 siJca kSaraNe / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda vRk dhAtune badale pucha dhAtu vaparAya che. vRche-pRcchati-pura-pucha-pUche che. 1347 praccha jJopsAyAm / garje: bukkaH // 8498 // na dhAtune badale 3 dhAtu vikalpe vaparAya che. - naiti-jJa-gaje che-gAje che. 3=vuM-gAje che. sarakhAvo-vRtti-vRgha . yuddha dhAtu haima dhAtupAThamAM 54 mo che. gujarAtI bhASAmAM "bhUMkavuM' kriyApada pracalita che tene prastuta vuDjha sAthe sarakhAvI zakAya ? 163 garja zabde / vRpe Ti: chAza, vRSa-"sAMDha-baLada,-gajato hoya evA arthanA ja dhAtune badale di dhAtu vikalpe vaparAya che. vRSamaH ati-gajharuM-baLada garje che-barADA pADe che. -di - ,, 'baLadanA saMbaMdhamAM " zabda bhASAmAM pracalita che. rAH jhagha-cha-sa-rIra-re TIkA? rAna dhAtune badale mag, jIga, sa, rara ane re evA pAMca dhAtuo vikalpe vaparAya che. rAga-rAte-rAja-rAje che-virAje che-bhe che. 3mAM agharuM- , araghe che chana chanarUpa, chAje che sara saha- , sohe che rara rara- , reTa - ,, rekhe che sarakhA-ardhati agharU Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sajjati chajjai / zobhate sohai, sahai rekhayati rehai 893 rAja dIptau / masje: AuDDa-NiuDDa-buDDa-khuppAH // 8 / 4 / 101 // masja yAtuna ma Au, NiuDa, buDDu bhane khuppa mevA yA2 dhAtu vikalpe vaparAya che. masja-majjati majjai pUche. AuDDa AuDDai , NiuDDa NiuDDai buDa buDDai pUre cha khupa khuppai bhUpecha sarAvo-AbruDati AuDai / nibruDati nniuhaa| buDati vuDDai / zubhyati khuppai-pAya che. 1352 masja zuddhau / pujeH Arola-camAlau // 8 / 4 / 102 // puJja yAtune pahale Arola bhane vamAla mevA meM dhAtu pidhe 152||y he puJja-puJjayati puMjai- me re cha- 42 cha-do che. Arola Arolai vamAla vamAlai puJja sabhUkha, pujaM karoti-puJjayati-se zata bhA puJja, nAmadhAtu cha 525 svataMtra dhAturUpe to te amane maLyo nathI. lasjeH jIhaH // 84 / 103 // lasja ghAtune 56 jIha pAtu viTye 152 / 5 cha. lasja lajnati lajaI sAre che. jIha jIhai ,, srmaa| jiheti, dhAtu hI, 52thI jIha jIhai / 1470 lAja brIDe / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catuthapAda [306 tije: omukkaH // 8 / 4 / 104 // tija ghAtune 56 osukka mevo dhAtu vighe 152|y che. tija-tejayati teai-12vI re cha. omukka osukkai , , teaNaM tejanam te 42. 667 tija kSamAyAM nizAne ca / nizAna seTa ta 42-tIkSaNa 427 mRjeH ugghusa-lubcha-puncha-puMsa-phusa-pusa-luha-hula-rosANAH // 84 / 105 // mRja dhAtune mahale ugghusa, luMcha, pucha, pusa, phusa, pusa, luha, hula bhane rosANa mev| nava dhaatume| pei va52rAya che. mRja mASTi-majjai-mA cha-sA -zu re cha. ugghusa ugghusai-dhase chaluMcha luMchai-sUche thepuMcha puMchai-bAMche chapuMsa pusai-bhUsI nAme che / phusa phusai- , pusa pusai luha luhai-TUme chaluha nuM sa hula mane cha rosANa rosANai-zana re che-sA3 . 1094 mRja zuddhau / bhaje. vemaya-musumUra-mara-sura-sUDa-vira-paviraJja-karaJja-nIrajAH // 8 / 4 / 106 // bhane bhaJja ghAtune 56 vemaya, musumUra, mUra, sUra, sUDa, vira, paviraja, karana nIraja sevA nava dhaatu| vizthe 152 / 5 che. bhajU bhanakti bhajai-mAra cha-mA -nAza 2 che. vemaya vebhayai Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31..] siddhahemacaMdra zayadAnuzAsana musugUra musumurai-mAMge che-nAza 3re cha. mUra mUrai-mere dIvAnI -zimA-bhore che sUra sUrai-sere meMsUDa sUDai-sUDe vira-viraha paviraja pavirajai " karaja karajaI nIraja nIraja saM0 murati prA0 murai / sa. mRDati prA0 murai / sa0 sUdate zrA0 sUDai / sUDai- saahiye| sUI cha. 1486 bhaJja Amardane / anuvraje paDiaggaH // 8 / 4 / 107 // anu upasa pachI bhAvanA vraj pAtune mAse meTase anuvra jane maha paDiagga dhAtu vikaTupe vaparAya che. anu+vaja-anuvrajati-aNuvaccai-pA71 laya che. paDiagga-paDiaggai- ,, 20 pratiaGgati prA0 paDiaggai. aGga dhAtu ti' mAnA che. 137 vraja gatau / arje: viDhavaH // 8 / 4 / 108 // arja pAtu ne mahase viDhava pAtu pi65 15||y che. arja-ati-ajja-vepAramA peha 72 che-mAna 2 cha-60 2 cha-bhAya che. viDhava-viDhavai142-arba arjane / Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [311 Tipe yujaH juJja jujja-juppA: // 8 / 4 / 109 // yuja pAtune mar3ha ju-ja, jujja ane juSpa mevA 11 dhAtu vaparAya che. yuja-yuGkte -juJja-ju jai-yAle the-no che. jujja-jujjai- " " juppa-juSpai prA0 jujai / sa. yujhyate prA. jujji| 1676 yuja yoge| bhujaH-muni-jima-jema-amma-aNha-samANa-camaDha-caDDAH // 8 / 4 / 110 // bhuja ghAtune mahale bhuMja, jima, jema, kmma, aNha, samANa, camaDha bhane caha evA ATha dhAtuo vikalpe vaparAya che. bhukte--muja-bhuja-muMjai-mona re cha-pAya 2-7 . jima-jimai-meM -pAya che. jema-jemai- rAmecha. , kamma-kammai- , . aNi-aNhaisamANa-samANai-,, , camaDha-camaDhaI- " " cahaca:saramAvA-jemati jimai / jemati jemi| aznAti annhii| samaznAti samANai / eka mitra bIjA mitrane pUche che ke Aje keTalI pUraNapathI caDAvI ? A caDAvI" kriyApadanA vadhAtuno saMbaMdha ahIM jaNAvelA dhAtu sAthe hemAta nathA. 1487 bhuja pAlana-abhyavahArayoH / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vA upena kammavaH // 8|4|111 // 35 upasarga pachI AvelA muga dhAtune badale eTale 35muna AkhAne badale dhAtu viu vaparAya che. kammava upabhuGkte-bahujai - upabhoga re che. 12] kammava - kammavai saM0 karmayati vyathavA karmApayati 1487 bhuja pAlana - abhyavahArayoH / gar3ha-gaDai 1000 ghaTa ceSTAyAm / ghaTe: gaDhaH ||8|4|112 // ghaTa dhAtune badale gaDha dhAtu vikalpe vaparAya che ghaTa-ghaDate-ghaDa-dhaDe che. ghaTa-ghaDa-gaDha (DihI gar3hanA) 93 "" saM0 murati 1440 sphuTa vikasane / " 0 kammavaI / samaH galaH || 8|4|113 // sam upasarga pachI AvelA gha dhAtune badale paru dhAtu vikalpe vaparAya che. sam + ghaTa-saMghaTate- saMghaDai-sA ghaDe che. sam + gala-saMgala - saMgalai ghaTa-ghaDa-gaDa-gala / saM. saMkalayati / prA. saMgalai / "" :3 hAsena sphuTe: muraH ||8|4|114 // sphur dhAtunA sabaMdha 'hUsavA' sAthe hoya te! tene badale mura dhAtu vikalpe vaparAya che. "" hAsena sphuTati-mura-murai- isavAne sIdhe jAte che mUDamAM che 0 muraiyAM bhore che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [313 maNDeH ciJca-ciJcaa-ciJcilla-rIDa-TiviDikkAH // 8 / 4 / 115 // maND dhAtune pahale cinca,, ciJcaa, ciJcilla, rIDa mana TiviDikka mevA pAya cAtume vi8pe 1521ya che. maNDU-maNDayati-maNDai-mAcha-zAme che. cica-ciJcai- , ciJcaa-ciJcaai- , , ciJcilla-ciJcillai-, ,, rIDa-rIDai- ,, TiviDika-TiviDikkai- , , sa caJcati prA. ciJcai, ciJcaai / se carcayati prA. caccai-ciJcai, ciJcaai / 1636 maND bhUSAyAm / tuDe: toDa-tuTTa-khuTTa-khuDa-ukhuDa-ullukka-Niluka-lukka ullUrAH |4|116 // tui ghAtune mahase toDa, tuTTa, khuTTa, khuDa, ukhuDa, ullukka, Nilakka, lukka bhane 3ra ema nava dhAtuo vikape vaparAya che. tui-tADati-toDai-tA cha tADa-tADai- ,, tuTTa-tuikhuTTa-khuTTai- , Teche. ukkhuDa-ukkhuDai.,, che. ullukka-ullukai-tAche. Nika - Nilukkai- " luka-lakkaiullUra-ullUrai-basUre cha-zarIrane vasUre che. sa toDati, tuDati prA0 toDai 0 truTayati prA. tuTTai saM truTati sa. khaTTati prA0 khuTTai sa. khaTati prA. khuDa sa0 utkhuTTati prA0 ukkhuDai 246 toD toDane / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dhULa: ghuja-roja-dhumma-dAH ||8||??|| pUrvA dhAtune badale ghuru, thro, vukSma ane vajja evA cAra dhAtue vikalpe vaparAya che. 314 ] ghUrNa--mULo--pusa-purI--AALe che dheALyA gayA. kola-voTar sa'0 prati AcArya hemacaMdre ravAyA' vaDe mathIne-levIte-banAvela dhALavAne--dahIM nA dheALavAne mATe ghora zabda potAnA abhidhAnaciMtAmaNi kAza'mAM makAMDamAM noMdhela che. te oru' zabdanA saMbaMdha prastuta 'vo' dhAtu sAthe hAI zake ? jo ke zrIhemaca`drAcArye te ghoi zabdane kaLArz0 (43")mAM dain dhAtu dvArA sAdhela che. ghumma-dhumma'-dhUme che. pada-pa6 -dhUme che--pahale che-(cahalapahala) cAle che. prA padmaOM / 709 ghUrNa bhramaNe / vivRteH saH || 8|4|118 // vi upasarga sAthe AvelA vR dhAtune badale teMsa dhAtu vikalpe vaparAya che. vidyuta-vivartate-civaTTa-pherAra pAme che. Tresa-Trusapha- saMte prA. DhuMsar- 955 vRt vartate / ', 964 kvath nipAke / Ay sa. aTTate mA ardhA ,, 77 the: aTTaH ||8||??|| vaN dhAtune badale adR dhAtu vikalpe vaparAya che. vac--vayate1-jjaDa kahe che-ukALe che. aTTa-akRtti eMTe che , ? mULa sthitithI-mULa rUpathI-dhvaMsa pAme che.. vi sAthe vRtta artha badalAI gayelo che Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-Adama adayAya-caturtha pAda [ 315 grantheH gaNThaH // 8 / 4 / 120 // granth dhAtune mahase gaNTha , gaMTha dhAtu vi4 1521ya . grantha-granthate-gaNTha-gaNTai-the che. he , granthi-gaNThI-para 718 granth kauttilye| jauriya mele vAyU vu mantheH ghusala-virolau // 8 / 4 / 121 // manth pAtune 56se ghusala bhane virola paatu| 58 152||y che. mantha-manthati-manyai-mathe che ghusala-ghusalai- , virola-virAlai-pasI che. sa0 vilolati prA. virAlai / 292 manth hiMsA-saMklezayA: / halAdeH avaacchaH // 8 / 4 / 122 // TLa vALA ke vagaranA TrA dhAtune badale avaga dhAtu vika9pe vaparAya che. halAde: me halAdinu 54Ana meM cayana cha. 'halAdi sevAni // tathA hUlAdi alI NivAkA 59 savA' sebha sUcakA sUtramA ilAde: mema gaNaveza che. hulAd-halAdate-halAdayate-lhAdai, lhAdei-subhA yAya . avaaccha=avaacchai- , , 738 hUlAd sukhe c| neH sadaH majjaH // 8 / 4 / 123 // ni upaga pachI AvelA sat dhAtune badale maDaka dhAtu vaparAya che. ni+sad-niSIdati-Nu+majja-gumajjai -se che. Ni n| Nu mAre mI, 8-1-94 attA ettha gumajjai-mAtmA sahI nibhAna yAya 8-mese che.-AtmA atra nimjti-nissiidti| samAva-nimajjati-Numajjai / 966 Sad vizaraNa-gati-avasAdaneSu / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana chideH duhAva - Nicchala - NijjhoDa - Nivvara - gillUra - lUrAH // 8|4|124 // chidra dhAtu se duhAva, Nicchala, NijjhoDa, Nivvara, jillUra thAne lUra mevA cha dhAtue vikalpe vaparAya che. chidU- chinanti-chindai- che che. duhAva - duhAvaiNicchala - NicchallaiNijjheDa- NijjJoDai, Nivvara - NivvaragillUra pillUrai mRd kSode / maDhamaDhaiparihaTTa - pariha khaDDa - khaDDaDi cacaDDai maDDamaDDai pannADa - pannADai 17 " " "3 " lUra-lUrai - 19 saramAvA -- dvidhApayati- duhAvai - dvidhA 5 cheu che. je u8ure che 1478 chidU dvaidhIkaraNe / " " " "" AGA oanda - uddAlau || 8|4|125 || zrA sAthenA chidra dhAtune badale somany ane dRAru evA e dhAtu vikalpe vaparAya che. " e kaTakA kare che. A +chidr-Acchinatti-Acchivaha ] che. oanda - oandaI uddAla--uddAlai srpaave|-- uddArayati - uddAlai | " mRdaH mala-maDha - parihaTTa - khaDDa - caDDa - maDDa - pannADAH ||8|4|126 // mRd dhAtune pahale mala, maDha, parihaTTa, khaDDa, caDDa, maDDa ne pannADa zubha sAta dhaatuye| vayazaya che. mRdU - mRdnAti - mala-malai bhaje che marchana re che. " " "" "" "" " 39 " "" " "" "" "" Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [317 spandeH culuculaH // 8 // 4 / 127 // spanda yAtune mahale culacula dhAtu 1i46 152rAya che. sandate-phanda culucula-culuculai 724 spandU kizciccalane / niraH padevalaH // 8 / 4 / 128 // niH upasarga sAthenA vaDha dhAtune badale vastra dhAtu vikalpe vaparAya che. nira+pad-niSpadyate-nippajjai-nIpate -panna thAya che. nira+vala-nivvalai-nIya cha-34-1 thAya cha-jIva: che. 1257 pada gatau / visaMvadeH viaTTa-viloTTa-phaMsAH // 8 / 4 / 129 // vi ane sam upa pachI yApekSA vad yAtune pahale viaTTa, vilA ane jaMka ema traNa dhAtuo vikalpe vaparAya che. vi+sam+vad -visa vadati-visaMvayai-vivAha 73 . via-viaTTaI-- , . viloTa-viloTTaphaMsa-phaMsai , , 998 vada vyaktAyAM vaaci| sa. vivartate prA. viaTTaI / sa. viluTayati prA. vilAi / sa. pAzayati prA0 phaMsai / zadaH aDa-pakkhoDau // 8 / 4 / 130 // zadU yAtune ma jhaDa bhane pakkhoDa dhaatu| 152 / 5 cha zAyate-zad-jhaDai-chole che-pAtaNure che. sarAvA--jhaTati-jhaDai prakhoTati-pakkhoDa 67 zad zAtane / Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana AkrandeH NIharaH // 8 / 4 / 131 // Akranda -dhAtune 163 NIhara dhAtu vi45 152||y che. Akandati-akkandai-mA 72 , 3me cha , mAsAve cha NIhara-NIharai- , , , sraav|-nihaadte-nniihri316 krandU rodana-AhvAnayoH / khideH jUra-visarau // 8 / 4 / 132 // nidU dhAtune pahale jUra bhane visUra mevA me pAtu vidhe 15rAya che. khidU-khidyate-khijjai-6 pAme che. jUra-jUraI- re che. visUra-visUrai- pAme che. / 259 khid dainye / sa0 juryate prA0 juraI / saM. biSdate prA. visUrai / rudheH utthaGghaH // 8 / 4 / 133 / / rudh ghAtune maha utthaGgha dhAtu vikSye 15rAya che. rudh ruNaddhi-sandhai-3 ghe che. utthaGgha-utthai-, sa uttaGgati-utthaMghai / 1473 rudha AvaraNe / niSedhe hakkaH // 8 / 8 / 134 // ni upasarga pachI AvelA vidha dhAtune badale durva dhAtu vikalpe vaparAya che. niSedhati-nisehai-niSedha 42 che. haka-hakaI320 SidhU gatyAm / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-catuthapAda 1316 krudheH jUraH // 8 / 4 / 135 // dhAtune badale 7 dhAtu vikalpe vaparAya che. krudhU-krudhyati-kujjhai-5 42 . jUra juraI- , 3 184 krudh kodhe / saM. jUryate prA. jUrai / janaH jA-jammau // 8 / 4 / 136 // jan dhAtune pahale jA bhane jamma sevA meM dhAtuo 152 / 5 che, jana-jA-jAyate-jAai-5-1 thAya che. jamma-jammai-4-bhe che. saramAvA--janmayati-jammai / 1265 janU prAdurbhAva. tane taDa-taDDa-taDDava-virallAH / / 8 / 4 / 137 // tana dhAtune mahase taDa, taha, taDava ne virala mevA yA2 dhaatume| vikSye (52rAya che. tana-tanoti-taNai-tAze cha, Ave che taDa-taDai , taha-taDDai , taDDava-taDavai-,, virala-viralai-,, 499 tan vistAre. tRpaH thippaH // 8 / 4 / 138 // tRp pAtune pahale thiya dhAtu 152|y che. tRp-tRpyate-thippa-thippai-tRpta cha 189 tRpa prItau / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana upasarpe: aliaH || 8|4|139 // 31 upasarga pachI AvelA sarve dhAtune badale hitra vikalpe vaparAya che. upa + sarpa-upasarpati - uvasappai-pAse laya cha allia-alliai saM0 AlIyate prA0 aliai / sUpU / saMtape jhaGkhaH ||8|4|140 // sam upasa pachI AvelA tap dhAtune badale jJarva dhAtu viSe vaparAya che. sam + tap-saMtapati- saMtavara saMtappai-saMtApa yAye che. jhai-kha-jhaMkhai-me che. :- 3 333 tap saMtApe / saM0 jhaSati prA0 jhakhai | vyApe: oaggaH ||8|4|141 // vi upasaga sAthenA bApU dhAtune badale emana dhAtu vikalpe vaparAya che.. fa+3ngs-arcaifa-aras-cui 9. oagga - oaggai,, 1307 Ap vyAptau / saM0 avavalgati prA0 oaggai | samApeH samAH || 8|4|142 // sam upasarga sAthainA Ap dhAtune pahale samANa dhAtu vivarAya .. sam + ApU-samApnoti -samAvei - sabhAve che, samApta 32 he. " samANa- samANai 1307 Apa vyAptau / "D "" Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [321 kSipe: galattha-aDDakkha-solla-pella-Nolla-chuha-hula-parI-ghattA. // 4 / 143 // kSip yAtuna 5 galattha, akkha, sola, pella, Nolcha athavA gulla, chaha, hula, paro sAta ghatta sevA napa yaatuye| pi48 552 / 5 . kSipa-kSipati-khivai-34 cha, hI bhU cha. galattha-galatthai- " aDakkha-Akkhai- ,, sola-solapela-pelairNola-Nollai . LNulla gulai chaha-chuhai parI-parIi dhatta-ghattaisaramAvA-galahastayati--galasthai-le pAya ina gharo mAre the. prerayati-pelai nudati-Nolai, gullai 1317 kSip prernne| utkSipeH gulagubcha-utthava-ullattha-ubbhutta-ussikka-hakkhuvAH // 8 / 4 / 144 // ut 5sa saathen| kSip dhAtune pahale gulaguJcha, utthaGgha, ullattha, ubbhutta, ussika ane hakkhuva me| 7 ghaatu| vikSye 152 / 5 che. ut+kSip-utakSipati-ukkhivai-ye 33 -chANe che. gulaguJcha-gulaguMchaiutthaGgha-utthavaiullattha-ullatthai ubbhutta-ubbhuttaihega-21 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ] sa uttaGgati prA0 utthaMghai / 635 me gatau - utsekate prA0 uskki / kSipa preraNe / siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ussikka - ussikkai - aye 3 ! - chAje che. hakkhuva - hakkhubai AkSipeH NIravaH ||8|4|115 // AGa upasarga sAthainA kSip dhAtune pahale NIrava dhAtu vivarAya che. A+kSip-AkSipati-akkhiva -- kSeya re NIrava-NIravai svape: kamavasa-lisa - loTTAH ||8|4|146 // sva dhAtune pahale kamavasa, lisa ne lAiTa mevAtra dhAtubhyo ye caparAya che. stram - svapiti suvai - sUkhe che. 1088 svap zaye / 754 vepa calane / -- kamavasa - kamavasaIlisa-lisailoTa- loTTai smaave|--941 chu pratIghAte. loTate-- loTTai-soTe che. 1417 liza-lizati- lisati-lisai " " " " 37 " vepeH Ayamba - Ayajjhau ||8|4|147 || vel dhAtune badale Ayanya ane trAyA evA e dhAtu vikalpe vaparAya che. vep-vepate-vevai-pe che-dhune, Ayamba - Ayambai- Ayajjha - Ayajjhai saraNAva---Akampate - Ayambai " 19 "" " " Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [323 vilapeH jhava vaDavaDau // 8 / 4 / 148 // vi 5 // saathen| lap dhAtuna mahase jhaGkha bhane vaDabaDa sevA me paatume| vika9pe vaparAya che. pi+lap-vilAti-vilavai-vitA5 43 . akhii+ se che. vaDavaDa-vaDavaDai-17macha. saM. badabada za652thI vaDavaDa yu Age the. jhaSa hiMsAyAm saM0 jhaSati prA0 jhakhai / 336 lap vyakte vacane / lipaH limpaH // 8 / 4 / 149 // limpa ghAtune pahale limpa dhAtu 152 / 5 cha. lip-limpati-limpai-bIce cha. 1324 lie upadahe / gupye vira-NaDau // 8 / 4 / 150 // dhAtune badale vira ane gaDha evA be dhAtuo vikape vaparAya che. gup-gupyati-guSpai-051 thAya che. vira-virai- " NaDa-NaDaI- " " 1192 gup vyAkulatve / krapaH avahaH NiH // 8 / 4 / 151 // Rp dhAtune so vipaage| avaha dhAtu 152||y che. kRpAM kroti-avh-avhaavei-1|| 42 je. 1009 krapa kRpAyAm / saM0 avabhAvayati-avahAvei / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pradIpeH teava-sanduma-saMdhukka-anbhuttAH // 8 / 4 / 152 // pra 5sa saathen| dIp dhAtune 14 teava, sanduma, sandhukka bhane abbhuta evA cAra dhAtuo vikape vaparAya che. pra+dIpa-pradIpyate-palIvai-bhUma prAza che. teava-teavaisanduma-sandumaIsandhukka-sandhuki-sapo cha. ., bhabbhutta-abbhuttaIsarAva!-tejayati-teabai-24 42 che. 876 dhukSa sadIpanAdiSu-saMdhukSate-saMdhukkai bhASAmAM cUle "saMzoka' ke "saMdhukavo prayoga pracalita che 1266 dIp dIpto / lubheH saMbhAvaH // 8 / 4 / 153 // lubha dhAtune 5 se saMbhAva dhAtu vighe 152rAya che. lubha-lubhyati-lubhai-soma 12-15 thAya che. __ saMbhAva-saMbhAvai- " " samAva-saMbhAvayati-saMbhAvai / lubha gAryo / kSubheH khaura-paDDuhau // 8 / 4 / 154|| suma dhAtune badale vAra ane vaphaDada evA be dhAtuo viSe vaparAya che, zubha-abhyati-gvubbhai-mAma cha- thAya . khaura-khaurai paDDaha-paDaDahai- " " 1199 zubha saMcalane Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adayAya-caturtha pAda 1325 AGaH rabheH rambha-Dhavau // 8 // 4 / 155 // AGa 5sa sAyanA rabha dhAtune pahale rambha bhane Dhava sevA me paatume| vikalpe vaparAya che. A+rabhU-Arabhate-Arabhai-bhArama 73 cha. Arambha-Arambhai Dhava-Dhavai785 ram raabhsye| upAlambheH zaGkha-paccAra-velavAH // 8 / 4 / 156 // upa ane A 354 sAthainA lambha dhAtune 14se jhala, paccAra ane valava evA traNa dhAtuo vikalpa vaparAya che. upa+A+labha-upAlabhate uvAlambhai-15 yA cha. jhada-kha-jhadakhaipaccAra-paccArai velava-velavaIsaM0 pracArayati prA0 paccArai / se valAyati athavA velati / prA0 velavai / 2010. belA bilAse mApAtu dhAtupAmA nathA 595 kaNDU mAdigamA cha methA sUtrAta vAyA sautra dhAtu cha athavA 443 vela calane para dhAtu che. 786 labha prAptau / avaH z2ambho jambhA // 8 / 4 / 157 // nAma dhAtune badale gama dhAtu vika9pe vaparAya che paNa vi upasarga sAthe jambha dhAtu hAya t| jambhA na 152|y. jambha-tambhate-janmA-jambhAi, jmbhaaai-05|| mAya che. vi+jumbha+bijambhate+viambhaikelipasaro viambhi+z3rne| prasAra se che. keliprasara: vijRmbhate-pahI vi sArtha jambha dhAtu hAnAyI jambhA mAheza na thayo. 784 jambha gAtravinAme / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32%] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhArAkAnte namaH NisuDhaH // 8 / 4 / 158 // bhArathI namI gayelo kartA hoya tyAre ja meM dhAtune badale Liyura dhAtu vikape vaparAya che. nam namati-NavaI __NimuDha-NisuDhai-bhA2nA mAne sIdhe nabhe che. 388 nam pravatve / vizrameH NivvA // 8 / 4 / 159 // vi sa sAnA zram dhAtune mahase NivvA pAtu vighe 152||y che. vi+zram-vizrAmyati-trIsamai-visAmo se. NivvA-NivvAi- , ,. sa0 nirvAti prA0 NivbAi / 1233 zram kheda-tapasaH / AkrameH ohAva-utthAra-cchundAH / / 8 / 4 / 160 // A a55 saayen| kram dhAtune pahale ohAva, utthAra bhane chanda dhaatu| vika vaparAya che. aa+krm-aakrmti-akkmi-aabhe| thAya 3 re che. ohAva-ohAvaI- " utthAra-utthArai- " chunda-chundai-- 385 kam pAdavikSepe / saM0 avabhAvayati prA. ohAvaI / sa. utsArayati prA0 utthAraI / sa. kSutti .prA0 chudai / dhAtu 1471 zudra, rudra dhAtu dvArA zuM parivartana saMbhavita che. koI mANasa bhIMsamAM AvI gayela hoya to "chuMdAI gayo' evo bhASAprayoga prasiddha che. eka vyajanarUpa khAdya mATe chuMdo' zabda bhASAmAM cAlu che "kerIne chuMdo' jyAre kerI upara charI ke cappAnuM AkramaNa thAya che. tyAre ja "do" mana che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 327 laghutti-aSTama adhyAya-caturtha pAda / 327 bhrameH Ti raTilla huNDalla-DhaNDhalla-cakkamma-bhammaDa-bhamaDa-bhamADatalaaNTa jhaNTa-jhampa-bhuma guma-phuma-phusa-huma dusa parI-parA // 8 / 4 / 16 / / bhram pAtune pahale TiriTilla, duNdulla, DhaDhalla, cakkamma, bhammaDa, bhamaDa, bhamADa, talaaNTa, jhaNTa, jhambha, bhuma, guma, phuma, phusa, duma, dusa, parI sana para sevA sadAra dhAtuo vikalpa vaparAya che. bhram-bhramati-bhamaI, TiriTila-TiriTilai-mame che. DhaNTalla-DhaNDhallai camma-cakammaDa mammaDa-mammaDa bhamaDa-bhama bhanAi-bhamAii tala aNTa-talaaNTai jhaNTa-jhaNTai jhamna-jhampa bhubha-bhumai guma-gumai phuma-phumai phusa-phumar3a duma-dumar3a dusa-humai parI-rI para-parai saramAvA- cakremati-cakammai-bhaza 3 cha parA+eti-pareti-parIi-same cha.. ,, tathA preti-parai ,, 1234 bhram anavasthAne / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328] , siddhahemacaka zabdAnuzAsana gameH aI-aiccha-aNuvajja-avajjasa-ukkusa-akkusa-pacaDDa-pacchanda___Ni-maha-NI-NINa-NIlukka-padaa-rambha-parealla-cola pariala-NiriNAsa-Nivaha-avaseha-avaharAH / / 84 / 162 // gam pAtune 16 aI, aiccha, aNuvajja, avajjasa, ukkusa, akkusa, pacaDa, pacchanda, Nimmaha, NI, NINa, NIlukka, padaa, rambha, parialla, vola, pariala, NiriNAsa, Nivaha, avaseha ane avahara sebha sevA dhaatum| pipe 152 / 5 . gam-gacchati-gacchai Mya che. aI-aIi - aicchu-aicchai , aNuvajja-aNuvajjai, avajjasU-avajjasai, ukus-ukkusUi , akkus - akusai " paccaDDa-paccai " pacchand-pacchandai ,, NimmahU-Nim mahai ,, NI NIi NI -NINai NIlukk-NIlukkA pada-daI rambha-rambha parialla-pariallai ,, 1vola-volai parial-parialai , NiriNAsU-NiriNAsai ,, Nivaha-Nivaha avaseha-avasehai , avahara-avaharai , sa2pAva-atigacchati-aicchai anuva jati-aNuvajjai / 1 na 52 52|n| 'va dina' sUtranI 45 bhI AyAma vola dhaatun| 65yoganIyanA dhamA yaye cha- "volaMtu me diahA" arthAt "zrItA 32 jinezvara bhagavAye helI kathAone yAda karatAM karatAM mArA divaso voraMtu eTale vyatIta thatA rahe." Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catu thadeg pAda [324 utkozati-ukkusai Akrozati-akkusai pratyaTati-paccaDui pranchandati-pacchadai nirmathati -Nimmahai nayati-NIi ninayati-NINai nilAkate-NIlukkai padayati-padaai ramate-raMbhai pariaTati paricalati -pariallai, parialai parialati vyavacalati-voli nirNazyati-NiriNAsaI nivahati Nivahai avasedhati-avasehai apaharati, avaharati avaharai saMskRtanA dhAtu pAThamAM gati arthane sUcaka cheka hama dhAtu che. te uparathI hammati-hammada ni+hampati-Nihammada nira+hammati-NIhammada A+hampati-Ahammai pra+hammati-pahammai-sA 55 3! sAvAna cha. se hamma dhAtu nataMtra che, tene ane na dhAtune zabdayAjanAnI apekSAe kaze saMbaMdha nathI. 396 gam gatI AGA ahipaccuH / / 8 / 4 / 163 / / AG 354 sAthainA gam dhAtune pahale ahipaccua dhAtu vi6 152||y che. A+gam-Aganchati-Agacchai bhAve . ahipaccua-ahipaccuai-, sa. abhipratyayati prA0 ahipaccuai / ti' mANA ay yAtunu tathA i dhAtunu ayati 35 manI za . Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana samA abhiH || 8|4|164 // sam upasa sAthenA yam dhAtune badale azmiTa dhAtu vikalpe vaparAya che.. sam + gam - saMgacchate saMgacchai abbhiDa - abbhaDai -2 -samAgama thAya che. 192 vi dhAtu 352thI saM0 AveTati prA0 abhiDa | 330] abhi-AGA ummatthaH || 8|4|165 || mi ane mAr upasarga sAthenA m dhAtune badale ummartya dhAtu vikae vaparAya che. abhi+A+gam-abhyAgacchati, ammAgacchai-sAme khAve che. ummattha- ummatthai saM0 unmanyati a0 ummatthaI / saM0 unmadhyate prA0 ummatthai / prati- AGA palohaH || 8|4|166 // vruti ane Ar upasarga sAthenA m dhAtune badale voTTa dhAtu vikalpe vadharAya che. prati+ A + gam - pratyAgacchati, paccAgaccha-pahAve. saramAvA - praloTati-paloTaDa / luTayati-paloDa | paloha-palohai- zameH paDisA - parisAmau ||8|4|167 // ' zam dhAtune pahale DisA bhane parisAma se dhAtukyazaya meM zam - zAmyati sammar3a-zAMta thAya che. paDisA - paDisAi - 1230 zam upazame / parisAma - parisAmai sarAvA - parizAmyati -parisammai 37 " Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhayAya-caturtha pAda [331. rameH saMkhuDDa-kheDDa umbhAva-kilikizca-koTuma-moTTAya-NIsara-vellAH // 8 / 4 / 168 // gam yAtune pahale saMkhuDDU, khe, umbhAva, vi.ri.kiJca, koTaTuma, moTTAya, NIsara,, ane vesTa evA ATha dhAtuo vikalpe vaparAya che. ram+ramate-ramai-2me che. saMkhuii-saMkhuDDai- , kheta-kheiDai- , umbhAva-ubhAvai-,, kilikiJca -kilikiMcai-2 . koTTam-koTumai moTadAy-moTA yai NIsara-NIsarai vella-bellai sa2pAva-kheTati-kheDi ubhAvayati-umbhAbai / nissarati-nIsarati / vachati - veSTai / 9.9 rama krIDAyAm / pUreH agghADa agdhava urddhamA-arjuma-ahiremA / / 8 / 4 / 269 // pUr dhAtune se agghAba, agghava, uddhumA, aGgama ane ahirema mevA pAMca dhAtuo vikalpe vaparAya che. pura-pUryate-pUrai-pUre che-bhare the. agghAi-agghADa agghava-agghavaha uddhamA-uddhamAi aGgam-aGgamaI ahirem -ahiremai sa0 ardhayati prA0 agghavai / saM0 abhirepate-ahiremai / 1268 pUra ApyAyane / Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 ] siddhahema zabdAnuzAsana tvaraH tuvara-jaaDau // 8 / 4 / 170 // tvara ghAtune pahale tabara ane jaaba ye me dhaatu| 15:, svr-tvrte-12|| 43 cha tuvri-tv| 3re cha; tara 2 cha jaaDa-jaaDaI 3 re che. tvaramANa -tuvrNto-12| 72tA. ,, jaaDato-Ta rato. saM0 jaTa saMghAte dhAtu 62 jaTati prA. jaai / 1010 tvara saMbhrame tyAdi-zatroH tUraH // 8 / 4 / 171 // kriyApadane lagatA tyAra pratyaya lAgelA hoya tathA zatru pratyaya lAgelo hoya te: svara yAtune pahale tUra dhAtu 152 / 5 . tvaratvarate-tUra-tUrai (121 13 . zatR-tvaramANa:-tUra-tUraMto (52 / 42te|. turaH atyAdau // 8 / 4 / 172 // tyAdi pratyayo sivAnA bheTale tanA pratyayo bAgesA 14 a tvara yAtune badale tura dhAtu vaparAya che. ___ tvara-tvarita:-tura-turio-varAyAyayedoM-utA tvaramANa:-tura--turaMto-4 42-(12 // 42tA-utAra 42to. kSara khira jhara pajjhara-paccaDa-Niccala-NiTuAH // 8 / 4 / 173 // kSar dhAtune 54 khira, jhara, paJjhara, paccaDa, Niccala mane NiTua evA cha dhAtuo vaparAya che. kSar-kSarati-52rI 5 . khira-khiraijhara-jharaI Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya- caturtha pAda 4333 pajjhara-pajjharai-parI 5 che. paccaDa-paccaDai , Niccala-NiJcalai ,. NiTUTua-NidaTuai ,, sa. kSarati prA0 jharai / jha bhATe dus-||8||2||3|| sa.. prakSarati prA0 pajjharai 971 kSara saMcalane ucchalaH utthallaH // 8 / 4 / 174 // sat upasarga sAthenA chatra dhAtune badale kADha e dhAtu vaparAya che. ut+chala-ucchalati utthalla-utthallati-yakSI 5 - 7 2 utthala: 5 / 5 / bhAnIya tA55 mA nathI. mAtra utthala-utthalati sabhaH udAharaNa samajavuM. ut+cala-uccalati-sAthe ucchlne| sa rAya. ucchan 410 271] car-uccara 809 zala-uchala 14061 1706cala-uccala A badhA dhAtuo sAthe yujharane saMbaMdha thaI zake. jUnI pratomAM che tathA tya lakhavAmAM sarakhA hoya che ethI 34 5NuM vaMcAya ane vAsa paNa vaMcAya - 976 sthala sthAne / vigaleH thippa-NiTUTuhau / / 8 / 4 / 175 // vi upasarga sAthenA dhAtune badale ziva ane niphTa evA be dhAtuo vikalpe vaparAya che. vi+ga:-vigalati-vigalai-vizeSa gaNe cha thippa-thippai-tRpta thAyale NiTuha-NiTuhai , samAva-sa. tRpyati prA. thippar3a 452 gala adane / Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :334 ) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dali-valyoH visaTTa-vamphau // 8 / 4 / 176 / / dali yAtune pahale visaiTa mana bali ghAtune pahale bampha pAtu vi48 152 / 5 che. da-dalayati-dalai--haNe che. trisaTTa-visadaTai ,, vala-jalate-valai-vaNe vampha-vamphaI / * 413 dala vizaraNe / 807 vala saMvaraNe / bhraMza phiDa phiTTa-phuDa phuTa-cukka bhullAH / / 8 / 4 / 177 // bhraMz dhAtune 14ve phiDa, phiTTa, phuDa, phuTa, cuka mane bhula sevA 7 dhaatume| vika9pe vaparAya che. bhrazU-bhrazya ti-bhaMsai braza 5 . phiDa-phiDai-12 cha, phiTTa-phiTTaI , haTa cha phuDa-phuDai-2 cha, nAza yAya ch-ghdde| TI gayA. phuTa-phuTTA , cuka-cukkai-yUche, bhula-bhullai-bhUsa cha, sa sphiTTayati prA0 phiTUTai / 1205 bhraMzU adhaHpatane / nazeH NiraNAsa-Nivaha-avaseha-paDisA-seha-avaharAH // 8 / 4 / 178 // naz dhAtune 56 NiraNAsa, Nivaha, abaseha, paDisA, seha ane abahara mevA cha dhAtuo vikalpa vaparAya che. naz-nazyati-nassai-nAza pAmele NiraNAsa-NiraNAsaI NivahU-Nivahai Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [ 335 avaseha-avasehai- za pAme paDisA-paDisAi saha-sehai avahara-avaharai sa2pAva-nirNazyati-NiraNAsai asedhati-avaseha pratizAtayati-DisAi madhati-sehada apaharati-avahaI 1202 zu adrshn| avAt kAza vAsaH // 8 / 4 / 179 // ava 35sa saathe| kAz dhAtune 056se bAsa dhAtu 152|che. ava+kAza-avakAzate-okAsai soza pAme o+vAsa-ovAsai-2441za pAme che. .830 kAza dIptau / saMdizeH appAhaH // 8 // 4 / 180 // sam upasA sAyanA diz dhAtune mahale ayAha tu vikSye 152|che. sam+diza-sadizati-sadisai-saheza mApe cha appAhU+appAhai- " 1318 dizu atisarjana / dRzaH niaccha-peccha-avayaccha avayajjha vajja-savvava-dekkha-oakkhaavakkha avaakkha-puloa-pulaa-nia-avaAsa-pAsAH // 8 // 4 // 18 // dRza dhAtu se niaccha, peccha, avayaccha, avayajjha, bajja, savvava, dakkha, akkha, avakkha, avaakkha, puloa, puvaa, nia, abaAsa mane pAsa sevA 52 tuo vaparAya che. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338] siddhahemacaka zabdAnuzAsana dRzU-pazyati-ye-nagare huye cha niaccha-niacchai-ye-Tumehepeccha-pecchai avayaccha-avayacchai avayajjha-avayajjhai vajja-vajjaI savvava-savvavai dekkha-dekhai oNakkha-oakkhai avakakha-avakkhaI avaakkha-avaakkhai puloa-puloeI pulaa-pulaeI nia-niaI avaAsa-avAsai pAsa-pAsa sarAvA-niyacchati-Niacchai / prekSate-pecchaI / avagacchati-avayacchaI / avekSate-avakkhai / pralokate-paloei 1 pralokate-pulaei / nayati-niai / avapazyati-avayAsaI / pazyati-pAsaI / 495 dRza prekSaNe / ni upasarga pachI AvelA thA dhAtune vikaraNane 3 lagADayA pachI nijjhAai-12me cha-prayoga thAya che. 2224AvA-nidhyAyati. yA dhAtu svatApAthI 84ra40 sUtrathI cheDe e kArane Agama vikapi Ave che. eTale jJAsu ane sAmA athavA ni sAtha nijhAi, nijjhAai abha mere 35o thAya che. 3pAna dRza dhAta sAthe / 5 nathA. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-AiTama adhyAya-catuthapAda [330 spRzaH phAsa-phaMsa-pharisa-chiva-chiha-AluGkha-AlihAH / / 8 / 4 / 182 // spRz dhAtune mahale phAsa, phaMsa, pharisa, chiba, chiha, Alukha bhane Aliha ema sAta dhAtuo vaparAya che. spRth+spRzati-25za 2 cha phAsa-phAsai 250 42 the- cha-ma phaMsa-phaMsai pharisa-pharisai , chiva-chivaI cho cha-chuse che. chiha-chahai AluGkha-Alukhai , Aliha-Alihai , sarAvA-chupati-chivai / 1375 chupa sparze / . ___Alikhati-Alihai / 1412 spRz saMsparze / pravizeH riaH||4||18|| vra upasarga sAthenA viza dhAtune badale rima dhAtu viSe vaparAya che. pra+viza-pravizati pavisai-praveza 43 che. ria-riai samAva-rIyate--riai / 1247 rI meTaseTa5-29-yU, mAra 62 / riai sAdhA zAya che. 1415 viza pravezane / prAd mRza-suSoH mhusaH // 8 / 4 / 184 // pra upasarga sAthenA mR ane mun dhAtune badale sunna dhAtu vaparAya che. pra+mRza-pramRzati-pamhus-pamhusai-2552 . pra+muSa-pramuSNAti-pamhusa-pamhusai-yArI re cha 1416 mRza aamrshne| Amarzana-25za 42v| 1563 muSa steye / steya-yorI 42vI. bha-22 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336] siddhahematha' zabdAnuzAsana piSeH Nivaha - NiriNAsa- NiriNajja - roThaca cazaH // 8|4|185 // piS dhAtune pahale viha, NiriNAsa, giriNajja, rozca bhane ca pAMtha dhAtu vikalpe vaparAya che. piS- pinaSTi- pIsaha - pIse cheyUrethUrA urI nAMce che. Nivaha-nirghahai " NiriNAsa - NiriNAsai -,, niriNajja - NiriNajjairoJca-roJcai "" caDa-caDDUi saM0 nivadhati athavA nibAdhate prA0 Nivahai / saM0 nirNazyati prA0 NiriNAsara / " sa nirNahyate 0 NiriNajjhai | saM0 luJcati prA0 roJcai 1493 pitr saMcUrNane / "" bhaSeH bhukaH || 8|4|186 // maiM dhAtune badale mu dhAtu vikalpe vaparAya che bhaS - bhaSati - bhasai - ase che, ane dheDAnA avAjane 'bhUMkavuM' kahevAya che. bhukka bhukkailU che, ase che. kaDDha - kaDhai sAaDDha - sA aDDhai -,, aJca-aJcai - 2 saM. bukkati prA0 bhukkati / 54 bukka bhaSaNe / ardha sthaje bhASaNe pazu pATha che 521 bhaS bhartsane / che- itarAnA bhavAnne 'asavu' uDevAya che kRSeH kaDDha - sAaDDha aJca - ANavcha- Ayavcha- AicchAH ||8|4|187 // kRS dhAtune pahale kaiDha, sAaDDha, aJca, ANaJcha, Ayancha bhane AiJcha bha * dhAtu vikalpe vaparAya che. kRS-karSati ypathavA kRSati-karisai-per3e che, jethe che kADhe che " 99 "3 " " .. " " Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda ANaJcha-ANanchai-peDe che, jethe che. AyaJcha=AyaJchai,, AiJcha = AiJchai - "" 506 tathA 1319 kRSa vilekhane / saM0 kRSTayati prA0 kaDDaD / saM0 saMkRSTayati prA0 sAanui / saM0 aJcati prA. aJcai / saM0 anvAJchati prA0 aNanchai / saM0 AJchati a0 AiJcha | wr " asau akkhoDaH ||8|4|188 // dh dhAtune! saMbaMdha taravAra' sAthe hAya teA ne badale savA dhAtu caparAya che. kRpa - kati athavA kRSati - akkhoDa-akkhoDai-taravArane myAnamAMthI kheMce che--kADhe che saM0 AkhoDayati akkhoDai / A sAthai 1863 khoTa, 251 khoi, 1598 kuTTa, athavA 1601 khuTTa De buTTa tathA 1806 kuTa. 506 tathA 1319 kRSa vilekhane / gaveSeH duNDulla-DhaNDhola - gamesa - ghattAH || 8|4|189 // gaveS dhAtune pahale duNdula, DaNDola, gamesa bhane ghatta khebha yAra dhaatuo| viuye vaparAya che. gaveSa- gaveSayati-gavesai duNdula-duNdullai-gaveSe cheda deNe che-DhUMDhe che- zodhe che. DhaDhola-DhaM Dhola gamesU-gamesa - ghatta - ghattai-gote che. 'gAyane zodhavI' ye ThiyA saramAvA - gaveSayati- gamesai 1919 gaveSu mArgaNe / "" ." 39 " = .y "" 37 "3 "" dvArA go+eSa gaveSu dhAtunI apanA thayesI lAge che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana zliSeH sAmagga-avayAsa-pariantAH // 8 / 4 / 190 // liy dhAtune 56 sAmagga, avayAsa ane parianta mebha na dhAtu vikape vaparAya che. gila-philaSyati-silesai-yAMTI gaya che. sAmagga-sAmaggai- , " avayAsa-avayAsai ,, , parianta-parianta i-, " saM0 avakAzate prA0 avayAsai / avapAzayati prA. avayAsai / paryantayati pro0 pariaMtai 1210 lie AliGgane / / mrakSeH coppaDaH // 8 / 4 / 191 // # dhAtune badale vadhu dhAtu vikalpe vaparAya che prakSa-mrakSati-makkhai-yopa: cha coppaDa-copaDai- , 568 makSa saMghAte / saMthAta- yayu-yATI . 'bhAga' za6 prakSa dhAtu hA pahA thavesa che. bhASAmA mApa-yo5'-yA56 pratyAsita cha. kALeH Aha-ahilaGgha-ahilaGkha-vacca-vampha-maha-siha vilumpAH // 8 / 4 / 192 // - kAGkSa ghAtune pase Aha, ahilaGgha, ahilaGakha, vacca, vampha, maha, siha, ane vihu ema ATha dhAtuo viSe vaparAya che. kA dakSa-kAGkSati-kaMkhai-zial 3re cha-42che che. Aha-Ahai-42che cha ahilaGgha-ahilai -- ahila-ahilakhai alisA5 43 cha vacca-baccai- pAMca-pAMca vampha-vamphaimaha-mahaisiha-sihai puDA are cha vilumpa-vilumpai Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [341 (38e sa2pAvA--abhilaSati-ahilaGghai, ahilaGghai / vA chati-vaccai / smRhayati-sihai tamArUM bUruM vAMcato nathI' e vAkyamAM vAMcato' eTale "icchato' artha cha bhane mene| 55 vacca , vaMcha dhAtu sAthai nanne / zAya ? 927 laS kaantau| pratIkSeH sAmaya-vihIra-viramAlAH // 814 / 193 // prati upasa saayn| IkSa yAtune pahale sAmaya, vihIra ane viramAla prema -traNa dhAtuo vikape vaparAya che. pratIkSa-pratIkSate-paDikkhai sAmay-sAmayai-vATa se che. vihIra-vihIrai- , viramAla-viramAlai- , sarAvA-vidhIrayati-vihIrai-vizeSa dhI20 21 cha saM0 samayati prA0 sAmayai-samayanI pratIkSA 42 cha 282 IkSa darzane / takSeH taccha-caccha-rampa-ramphA // 8 / 4 / 194 // takSa dhAtune 56le taccha, caccha, rampa bhane rampha sebha yA2 dhaatum| vidhe 152 / 5 che. re che. takSa-takSati-takkhai, taccha-tacchaI-tAse -chAlecha-pAta cacch-cacchai- " rampa-rampai- , " rampa-ramphaisaM0 rampati prA. rampai / bhASAmA 25'. sa. ramphati prA. ramphati / 57) takSa tanUkaraNe / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vikase: koAsa-bosaTTau // 8 / 4 / 195 // vi S5sa sArthanA kasU dhAtuna ma koAsa ane vosaTTa dhAtumA vidhe varAya che. vikasU-vikasati-vikasai, koAsU-koAsai-vise cha vosaTU-vosaTTai- , 987 kasa gatau / hase: guJjaH // 84 / 196 // has dhAtune pahale guja dhAtu viye 152 / 5 che. has-hasati-hasai, guja-gujai-gu che-se che. sarAvA-guJjati-guJjai 545 hasa hasane / strase: lhasa-Dimbhau // 8 / 4 / 197 // sram pAtune 56 lhasa sane Dimbha sebha me dhaatume| vikSye 152||y che. sras-sra sate-saMsai-DhI 5 naya cha-sarI jAya . lhama lhasa parilhasai salilavasaNaM-paDere pANIvANu-pAyA bhItuM yayenu- 4* sarI 53 cha-srasate salilabasanam / Dimbha-Dimbhai-dIj 531 jaya cha, sr| jaya che. samAva-Dipyati-Dimbhai-Dip dhAtu 1196me| cha * halasati prA. lahasati-halamA lha mATe me| 8 / 2 / 76 / 953 saMs avasrasane / . traseH Dara-voja-vajAH // 8 / 4 / 198 // trar dhAtune badale ane ema traNa dhAtuo vika9pe vaparAya che. tras-trasyati-tasai, tAsati-trAse cha-72 cha Dara-Darai- re che. vojji-bojjai. ,, vajj-bajjai- , 1015 dR bhaye dhAtu 6 / 2 / saM0 darati prA. Darai / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda nyasa: mi-Numau || 8|4|199 // ni sAthenA traN dhAtune badale mi ane numa evA e dhAtue vaparAya che. --nyAsa kare che nyasUnyasyati - NimaNimai - nIme he-sthApita mure che Numa-Nubha- Numai 1221 ni sAthe asa kSepaNe / >> paryasaH paloha - pallaTTa - palhatthAH ||8|4|200 // pari sAnA as dhAtune pahale paloha, palaTTa bhane palhattha mema | dhAtubha vaparAya che. q8-quzafa-4eHIES MY IS. pa paloha - palohai "" pallaTTa-pallaTTa -pakSI mAya che palhattha - palhRtthai saM0 paryastayati prA0 palhatthaI | 8|2|68 tathA 8|4|258 / bhASAmAM palAMThI ke paloMThI zabda pracalita che. A mATe gujarAtI eka meTA sAkSare zabdane mULarUpe kalpelA jaNAya che paNa mULarUpe varyastiA zabda or 42142 qufeam-qgf@yen-qeofcaen-yelin 3-yain } yaal. 1221 asa kSepaNe 1 jhakha - zakhai - che, 1090 zvasa prANane / " "" niHzvaseH zaGkhaH || 8|4|201 // nid sAthenA ghU dhAtune badale v dhAtu vikalpe vaparAya che. fa:au-fa:afafa-daas-dului qiu IS. [ 343 33 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344] siddhahemacaka zabdAnuzAsana ullase usala-Usumbha-Nillasa-pulaAa-guJjolla-AroAH // 84202 // ut sAthainA las dhAtuna pahale Usala, Usunbha 25yavA UmuMbha, Nilasa, pulaAa, gujolla sane Aroa sebha cha dhAtumA visthe 152rAya che. ullas-ullasati-ullasai-mAsa pAme che Usal-usalai Usumbha-Usunbhai pillasa-Nillasai , gellasa 1-Nellasai , pulaAbhaJ-pulaAai ,, gujolla 1-gujollai ,, gujullA-guz2ullai ,. Aroa-Aroai , sarAvA-ullasati-usalai / UsalaI yA prayogamA lasa Tu sala yaI gayesa che. utsumbhati-asUma bhai / pulkaayte-pulaaai| nirlasati-Nillasaha AroaI-Arocate543 lasa *leSaNa-krIDanayoH / bhAseH bhisaH // 8 // 4 // 203 // bhAs pAtune pahale bhisa pAtu vighe 152||y che. bhAs-bhAsate-bhAsai, bhis-bhisai-mAse-hIye. 846 bhAsa dIptau / ase ghisaH // 84204 // gras dhAtune 16se ghisa dhAtu vighe 152 / 5 cha. pras-grasate-gasai-jaye che-mAsa -jiye| bhara. ghisa-ghisai-pAya che. saM. ghasati prA. ghisaI / 855 grasa adane / Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aptama adhyAya-caturthAM pAda avAd gAhe : vAhaH || 8|4|205 || aba sAthainA gAhU dhAtune pahale ava sAthai vAha dhAtu viuye vaSarAya hai. avagAhU- avagAhUte - avagAhai, ogAhai-Du utare che- avagAhana kure ho ava + vAha - ovAha - aDDu atare che vagAna ure che. -871 mAha viloDane / Aruhe: caDa - valaggau ||8|4| 206 // A sAthenA hU~ dhAtune badale 23 ane vaTA ema be dhAtue vikalpe vaparAya che. AruhU- Arohati - Aruhai mAre re che. cai - caDai -thaDe che valagg-valaggai-naNage che-,, saramAvA - vilagate - vilaggai 1734 caTa - caTati - caDai gumma - gummai gummai-gummaDai muhe: gumma - gummaDau ||8|4|207 // mudda dhAtune badale zumbha ane zummasa ema e dhAtu vikalpe vaparAya che. muhaM - muhyati-mujjhai-bhujAya che-vicAra zubha thardha laya che-viyArI zakatA nathI 1238 muha vaicitye / ,,,, dd ahiUla - ahilai AluMkhati "3 saM0 abhipUlati prA0 ahiUlai / saM0 Alakhati prA0 AlukhaI / 552 daha bhasmIkaraNe / :" 22 "" 37 [ 345 33 dahe: ahiUla Alu || 8|4|208 // hU dhAtune baddale kArttitjha ane mAhula ema e dhAtu vikalpe vaparAya che. daha dahati - bahai - 6 che. " Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * siddhahemacaka zabdAnuzAsana grahaH vala-geNha-hara-paGga-niruvAra-ahipaccuAH // 84209 // graha dhAtune para vala, geha, hara, paGga, niruvAra bhane ahipaccua se cha. dhAtuo vaparAya che. graha-gRhNAti-giNhai-Da 33 cha vala-valai- paNe cha geNha-geNhai- " " hara-haraipaga-pagainiruvAra-niruvArai ahipaccua-ahipaccuai ,, samAva-gRhNAti-gaNDai / harati-haraI / prAGgati-paMgai / 1517 graha upAdAne / tvA-tum-tavyeSu ghet // 8 / 4 / 210 // katvA, tumU bhane tavya pratyayo pAyA hoya tyAre graha ghAtuna pase ghet dhAtu vAparave. ktvA-graha+ktvA-gRhItvA-ghet+tUNa-ghettUga, ghet+tuANa-ghettuANa-akSara rIna.. bahula adhikArane lIdhe koI koI prayogamAM A niyama lAgato nathI. tvA-graha+tvA-gRhItvA-geNhia / tum-graha+tum-grahItum-ghet+tum-ghettaM-65 42vA mATe tavya-graha+tavya-grahItavyam , ghet+tavyam-ghettavvaM-99 421 / yoya. vaco vot // 8 / 4 / 211 // ktvA, tum , tavya prtyye| sAyA hoya to vac dhAtune 54se von dhAtu vAparavA.. vacU+tvA-uktvA-bhAlIna vac+ktvA-vot+tUNa=vottaNa-solIna vac+tum-vasum-vot+tu-vottu-mAlavA mATe vac+tavyam-vaktavyam-vo+ttavvaM-vottava-mAlavA . 1096 vac bhASaNe / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda [347 ruda-bhuja-mucAM taH antyasya // 8 / 4 / 212 // katvA, tum mane tavya pratyayepAyA hai| tA rud 2 56 rot ya jaya che. bhuj nuM bhot sane muc nu mot ya ya che. rud+tvA-roditvA-rottaNa-zana-2na rud+tum=roditubha-rottuM-vA-27vA-bhATe ruda+tavya-roditavyam-rottavvaM-vAtuM-27vAnuM bhuja++tvA-bhuktavA-bhottUNa-pAna bhuj+tum-bhoktum-bhottuN-bhaav| bhATe bhuja+tavya-bhoktavyam-bhottavvaM-bhAvAnu muc+tvA-muktavA-mottUNa-bhUrIne muc+tum-moktum-mostu-bhUjA bhATe mun+tavya-moktavyam-mottavvaM-bhUvAnuM 1087 rud azruvimocane / 1187 bhuj pAlana-abhyavahArayoH / 1320 muc mokSaNe / __ dRzaH tena haH // 8 / 4 / 213 // dRzu pAtuna ktvA, tum bhane tavya vagere mAhimA ta 42vANA prtyye| sAyA heya te, te te pratyayonA te kAra sAthe zuM nA aMtya zune phu thAya che. dRSTvA ne le daLUNa-neta draSTum ,, diiN-ne| bhATa draSTavyam , daTTavvaM-pArnu A kRgaH bhUta-bhaviSyatozca // 8 / 4 / 214 // bhUtAnA sane bhaviSyamA pratyayo tathA ktvA, tum sane tavya pratyaya lAgyA hoya tyAre ne badale e vaparAya che. bhUta-kR+hIa kA+hI+kAhIa-akASIt , akarot , cakAra-yu lavi0-kR+hii-kAhii-kariSyati-mAne 52, kartA-yAvatI se 42ze. kvA-kR+UNa-kAUNa-kRtvA-rIna. tum-kR+tum-kaauN-krtum-421|| bhATa. tavya-kR+tavva kAtavvaM-mayA kAya-kartavyam-429 naye, Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana / . gam-iSa-yam-AsAM chaH // 84215 // gam , iS , yam bhane AsU ghAtunA chAnA vyasanamA cha gam+ai-gacchU+ai-gacchai-gaya che. i+ai-iccha+ai-icchai-2 cha yam+ai-jaccha+ai-jacchai-niyama 3re cha AsU+aI-accha+ai-acchai--mese che. 396 gam gatau / 1499 iSu icchAyAm / .386 yam uprme| 1119 Ama upavezane / chidi-bhida: ndaH / / 8 / 4 / 216 // chidra ne badale chin ane mit ne badale mit rUpe vAparavAM. chid-chinatti-chid+a+i-chiMdai-cha? che. bhid-bhinatti-bhida+a+i-bhidai-mehe che. 1478 chid dvaidhIkaraNe / 1477 bhid vidAraNe / yudha-budha-gRdha-krudha-sidha-muhAM jjhaH // 8 / 4 / 217 // yudhnA jujjha, budh ne| bujjha, gRdh negijjha, krudh ne| kujjha, sidh no sijma sane muha ne mujjha yAra cha : yudh jujjha-jujjhai-se che-yu 12yudhyate / budha-bujjha-bujjhai--pUche che-samale che-budhyate / gRgha-gijjha-gijjhai-sAlaya rAmeche-gRdhyati / krudh-kujjha-kujjhai- re-krudhyati / siMdha-sijjha-sijjhai-si6 52 cha--sidhyati / muha-mujjha-mujjhai-muMDAya che-muhyati / 1260 yudh saMprahAre / 1262 budh jJAne / 1187 gRth abhikA ikSAyAm / 1185 krudhU kope 1185 sidh saMrAddha 1238 muhU vaicitye / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuni-AiTama adhyAya-caturtha pAda [ 34 dha tha-mI 1 TAkAra68. dhu ne badale dudha ane phanma evAM rUpa vAparavAM tathA adhU ne badale haDa evuM rUpa paNa vAparavuM. -- --zva-dhe che-roke che- i .. rudh-rumbha-hammada rudh-rujjha-rujjhai 1473 had mAro | sada-patoH DaH // 8 / 4 / 219 // sat dhAtunuM sa3 ane vat dhAtunuM paNa evAM rUpa thAya che. sat-sara-sara-saDe che-sIti va-3-13-paDe che-vaMtati tha-vadhu Dha DhAkA22che. vatha dhAtune badale sadga ane varSa ne badale vaDha tathA vRd dhAtunA banelA. varSa ne badale paNa Dha-vaparAya che. zva- - -kahe che-ukALe che-kaDhI, kADhe- te 41-vaDha-vaDhaz-vadhe che- vardhati, vase vaDha ghavacaDhayo-deDakAno ke vAMdarAno kakaLATa vadhe che-vase daDhava -%. parivaphTaH jhAyA-lAvaNya vadhe che-parivardhati strAvam pra-mULa satramAM be ja dhAtuone nideza che to "tha-adha.' ema dvivacana ja hovuM joIe paNa mULamAM "vardhAma" ema bahuvacana che tenuM zuM kAraNa? u0-varSa dhAtu be che. eka te varSa dhAtu svataMtra che ane bIjo dhAtu vadhu ne vaSe bane che te che. e banne varSane ahIM samajavAnA che. evuM sUcavavA mULa sUtramAM "vardhA" ema bahuvacana mUkyuM che. arthAta eka vatha dhAtu, bIje varSa dhAtu ane trIjo grudha no banelo vadha dhatu ema kula traNa dhAtuo ahI levAnA che ethI bahuvacana ja hoya e ucita che. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] siddhahemacaka zabdAnuzAsana beSTaH // 8 // 4 // 221 // vaeNranA do dArArUka sUtra dvArA ya karyA pachI 1111 nayama dvArA ne 4 thaI jAya tema che chatAM sUtrakAra A sUtra banAvIne vera nA ne Dha karavAnuM sUcave che. veda-vette-- -vIMTe che ve. vedavyate- , veDhasjha-vIMTAya che. 373 veSTra veSTane / sama sura kArarA sad upasarga sAthenA veSTra dhAtunuM veDha rUpa thAya che. sarve ete-saMvedya-sArI rIte vIMTe che-sArI rIte bAMdhe che. sama+-saMveDha , vA uda: // 8 / 4 / 223 // vat upasarga sAthenA gheTu dhAtunuM vaidya rU5 vikalpa thAya che. hata+DaTa-3ete-30a-ukele che-chUTuM kare che. hatva -34 ,, , UbaLe che UkhaLe che. vivAM ja 84224nA. fea6 vagere dhAtuonA ghA ne badale jJa thAya che. tridviti-siga-sikana-sveda-parasevo-thAya che-zarIra paraseve savA-zikijharI-AkhA aMgamAM-paraseve rebajeba thayelI-parasevAvALI sarvAGgasvedanazIlAyA: saY+mTU-saMthakana-saMga-saMpAdana kare che-prApta kare che.saMpe sa pati saMparka ui-vidyate-vijJa-vikana-khedhe che-khIje che-dIna bane che-beda kare che. sUtramAM "vivAhU' ema bahuvacana mUkIne AcArya ema jaNAve che ke rivara dhAtu ane tenI jevA bIjA dhAtuo ke jemAM kA' thayele jaNAto hoya te badhA dhAtuone ahIM levAnA che ane prANa anusAra temanAM rUpa sAdhavAnAM che. 1178 svid gAtraprakSaraNe / 1257 pada gato / 1259 khid dainye / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda vaja - nRt-madAM ccaH ||8|4|225 bajnu cacca, nRtya tu nacca bhane madya tu macca 35 thAya che. naj - vrajati vacca vaccai - laya che. nRt- nRtyati nacca-nacca-nAye che. madra-mAdyati - - macca- maccai-mAye che-rSa 2 -2 - 137 braj gatau / - 1152 nRt nartane / 1236 mad harNe / - ruda - namo vaH ||8|4|226 // rudra nuM ruva rakhane nam nuM nava 35 thAya che. rudra - rudati - ruvai, rovai-khe che. nam - namati - navai - nabhe - namana ure che. zayyA ne vajI mAcyA re" zrIyazevijayajI upAdhyAya udavijaH || 8|4|227 // ut upasarga sAthenA vij dhAtunu ubviva 35 thAya hai. ud + vija-DAMdvajate--ubvivai - udvega pAme che. udvega:-uvevo- ga. 1468 vijU bhaya - calanayoH / khAda- dhAvo luk ||8|4|228 // khAd dhAtune pahale khA yAne dhAv dhAtune pahale vA 35 vayazaya che. khAd--khAdati - khA+i-khAi, khAai pyAya che. fecfa-1+fes-aife-wie-uid. khAdatu-khA+u-khAu-mAoo dhAvU dhAvati dhA-i-dhAi - dhAya che-hoDe che. dhAviSyati - dhA + hii - ghAhii-hoDaze. dhAvatu- dhA+u- ghAu = |Davu 'dhAnAmavI' meTale 'dhAMha' 'tame hoDo' khebha devu. thavA jAvu lehayo [ 352 ho athavA ho|. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352] siddhahema zabdAnuzAsana bahulanA adhikArane lIdhe A niyama vartamAnA, bhaviSyanI ane vidhi AdinA ekavacanamAM ja lAge che tethI bahuvacanamAM A niyama na lAge, jema ke sRja yaatun| 'ja' no 'ra' thAya cha bheTale khAdanti bhane dhAvanti / kaI kaI prayogamAM ekavacanamAM paNa dhA thato nathI. jemake - dhAvai purao-mAgaNa hou cha-dhAvati purtH| 294 khAd bhakSaNe / 920 dhAv gati-zuddhayoH / gti-he|3, zuddhi-dho. sRjaH raH // 8 / 4 / 229 // sRj dhaatun| 'na'ne 'ra' thAya , merale sRj dhAtunu sira 35 yAya che.. ni+sRja-nisRjati-ni+sira+i-nisirai-hAna che. vi+utU+sRja-vyutsRjati-vo+sira+i-vosirai-tyA 42 cha-chaDI he .. vi+ut+sRjAmi-vyutsRjAmi-vo+sira+mi-vosirAmi-chADI dhu ta chu.. 1349 sRja visarge / zakAdInAM dvitvam // 8 / 4 / 230 // za vagere dhAtuone anya vyaMjana bevaDA-Dabala-thAya che. zak-saka-sakkai- za che-zaknoti / jimU jimma-jimmai-bheje-jemati / laga-lAga-laggai-mAge-lagate / maga-magga-maggai-bhAga che-mAgeyati / kup-kuppa-kuppai-1 -kuSyati / naz-nassa-nassaDU-nAse -bhAga cha-nAza pAmecha-nazyati / ada-aTTa-aTTai-sAtha -bhATA mAre , 32-che-aTati / pari+ada-pariaTTa-pariai-pariaTTai - pravAsa re - dezATana re che. pari-nyAre pAdu, aTati-aTe che 32 55 cha-paryaTati. pra+luTa-palaTa-palaTrAi-pATe -navI 24 pAucha-praloTate / tuTU-tuTTa-tUTe che-416 12 . tuTati / naTa-naTTa-naTTai-nAye cha. naTati / / siva-sivva-sivvai-sIva cha-sIvyati / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [257 ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda ityAdi eTale A pramANe je prayogomAM aMtya vyaMjana bevaDe thayelo dekhAya tyAM badhe ja aMtya vyaMjana bevaDa karI devo tathA AvA bIjA paNa aneka prayoga sAdhI levA. 384 jim adane / 1024 lA sake / 1950 mArga anveSaNe / 1191 kup krodhe / 194 aTra gatau / 941 lada pratIpAte / 1438 tuTU kalahakarmaNi / 187 nada nRttau / 1164 siv utau / sphuTi-cale // 8 // 4 // 231 // sphudanu phuTa bhane cala nu calla 35 vikSye 152 / 5 che. 8, sphuTa-phuTa-phui-pAsa cha-sphuTati cala-calla-callai-yAle che-calati 1440 sphuda vikasane / 972 cala kampane / prAdeH mIleH // 8 / 4 / 232 // ka vagere upasarga pachI AvelA mIne badale mitra dhAtu vikape vaparAya che, pra+mIlati-pamIlai, pamillai-bhale che. ni+mIlati-nimIlai, nimillai-bhAM5 bhI yA laya che. sam+mIlati-:mIlai, saMmillai-bhegA yA che-bhare che. ud+mIlati-ummIlai, ummillai--343 - pisa pAne che. mIlai-20 35mA pra vore 15 Syat nayA tathA mA niyama nANe. ubha-23 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana uvarNasya avaH // 8 / 4 / 233 // dhAtunA paTanA uvrnnn| ava yAya cha nuG-nhav-niNhavaI-a5sA5 42 cha-nihanute / hu-ha-nihavai-homa re -nijuhute / cyuG-ca-cavai-sthAna 52thI sI laya che-cyavate / ru.. ravai-se che. roti / ku.-ka-kavai- are cha-4vA cha-savA 2 che. kauti / sU-sa-savai-prasa-thAya che. prasUte / +sU-pa+sa-pasavai- ma yA che. prasUte / 1106 hunu apanayane 62 427 mane ni sAthai hAya t| a55 12vI-yoga 1130 hu dAna-adanayo; hAna he sane ma 591 cu gato yU-Ta57, mati 42) 1085 ru zabde bu-savA 42v| 1086 ku zabde -maa-42| 1107 pU prANigarbhavimocane prAcIna gala maya zya -avatAra dhA291 42vA janama levo varNasya araH // 8 // 4 // 234 // dhAtunA cheDAnA 7 varNana mara thaI jAya che. kR-kara-karai-che-karoti / dhU-dhara-dharai-dhAraNa re -dharati mR-mara-marai-bhare che-ghiyate / vR-vara-varai-pare -vIre-vRNoti / sR-sarai-sa23 cha-sarati / ha-hara-hara-hare -harati / ha-tara-taraha-tare cha-tarati / / ju-jara-jarai-79 yAya che-jIyati / 888 kR-32 887 dhU dharaNe-ghara 1333 mR prANatyAge bhara 1294 vR varaNe 25 sa gatau / 185 hai hrnne| ta plvn-tgnnyoH| 114 ja jarasi 7 th-524|| 5 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pada [355 vRSAdInAm ariH // 84 // 235 // 26 vagere dhAtuonA 16 no ari karavo. pRS-barisa-barisai-12se cha-varSati / kRS-karisa-karisai-meM ye cha kati athavA kRSati / mRp-marisa-marisai-sana re -mati OM mRSati / hRS-harisa-harisai-moTu polecha , meTu 43 cha tathA 6 pAme che-harSati athavA hRSyati / 520 vRSa saMghAte hisAyAM ca / 527 vRSa secne| 1813 vRSa zaktibaMdhe / 506 kRSa vilekhane / 528 mRSa sahane secane c| 535 hRSa alIke / 1214 hRSa tuSTo / no ghaatun| prayogamA 'R' n| 'ari' thayeso bhaya te yAtuyAne vRSAdi gaNamAM samajavA. rupaAdInAM dIrghaH // 8 // 4 // 236 // supa vagere dhAtuonA vyaMjanamAM rahela Adya svarane dIdha thaI jAya che. ruSa-rUsa-sai-35 43 che-rudhyati // tuSa-tUsa-tUsai-saMtoSa pAme che-tudhyati / zuSa-mUsa-sUsaI-sujAya cha-zudhyati / duSa-dUsa- dusai-duSita yAya cha-dupyati / puSa-pUsa-pUsai-puru) thAya che-puSyati / zAsa-sIsa-sIsai-anuvAsana 72 cha-zAsti / 1215 ruSa raadhe| 1216 tuSa tusstto| 1208 zuSa shossnne| 1209 duSa kRtye 1175 puSa pusstto| 1.95 zAs anuziSTau / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yuvanakhya muLaH ||AkArarUnA 6 varSAMta ke 3 varSAMta dhAtunA maiM varNanA ane 3 varNanA guNa thaI jAya che eTale varnanA 6 tathA urjAnA o thAya che. ni+vA-gi+3-e-jitIne 356 ] nI+vA-nI+-1-laI jaIne 33 nI+ti-ne+ha-nepha-laI jAya che. (e. 10) nI+nti-neti nenti (0 10)+I+ti-nyU+3+ -35e-UDe che.,, (e. 10) nyU+TI+ti-TU-dainti-34 ti ', (bava) muvA-muyU+A-mottaLa-mUkIne hyunA -soLa-soLa-sAMbhaLIne ,, kAI kAI prayAgamAM A niyama nathI lAgatA-- nIco-nIta:-laI gayela TvILo-phrIna:-UDela. svarANAM svarAH || 8|4|238 // dhAtumAM rahelA svAne badale khIjA svareA bahula khelAya che, mU--varU, hivaDa thAya che-mati mUnA konA tra tathA rU Si-vinara, cuLa suNe che. ekaThuM kare che, caNe che-pinoti vinA te| 3 / zra+dhA-saddna tathA sALaM--zraddhA rAkhavI--zrAna-zraddhAnam / dhAva--dhAvara, dhruvad-deDe che-dhAti / dhruvRtti-dhAve che dhAva nA A nArU paNa thaye Du-havA, royaGa-avAja kare che, rue che--rauti / krAMya A niyama nitya lAge che jemake va-rAti-Ape che, harU-jAti-le che. viSeH-videha-vidhAti ke vimAti-dhAraNa kare che ke zAle che. A traNa prayAgamAM aa te ve, jA ne! che tathA dhA ne thai thayela che. nAsarnati--nAza pAme che. A prayAgamAM grUvrUnuM vemi rUpa thAya che. eTale hU~ nA thAya che. 1 meM Devu ke thavuM. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-AiTama adhyAya-caturtha pAda [ 35 1290 ci cayane / 1133 dhA dhAraNa karavuM, devuM 20 vAva gati ane zuddhi 08, 9 avAja karavo 604 vA devuM 1138 10 68 a levuM grahaNa karavuM 1131 ghA dhAraNa karavuM, devuM 1202 na nAsavuM 112pa spaSTa bolavuM. 1073 mA ze bhavuM vyaJjanAd ad ante // 8 / 4 / 239 // tamAma vyaMjanAMta dhAtuone cheDe 4 umerAya che. tra-mama-bhame che-tramati ! -hase che-hRti T-La-kare che-kuLati | gurU-vuM-cuMbana kare che-pujvati | ma--mambhaNe che-mati | 35+rAma-vasama-zAMta thAya che-3pazAsthati ! va+gI-vAgha-pAva-pAme che-prAti signa-fsava sIMce che-vizvati | _dhar-rUMdhe che-roke che-ddhi mu-musaM-hiMsA kare che-moSati ! Dha-3-harI jAya che-haraNa kare che-pati ! -ra-kare che- rati athavA rAta ! saMsakRta bhASAmAM je zatru, 45, gu, rasa, rana, 3, 4nA vagere vikaraNa pratye vaparAya che te badhAne badale prAkRta bhASAmAM mAtra "rA' vaparAya che ane jaNAvelA keTaloka saMskRta vikaraNe paNa ahIM prAkRtamAM prAyaH vaparAya che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 siddhahemacaka zabdAnuzAsana svarAd anataH vA // 8 / 4 / 240 // 3 kArAMta sivAyanA tamAma svarAMta dhAtuone vikaraNa A vikalpa lAge che. pA-pAi, pAai-pI che, 2kSaNa 42 cha-pivati, pAti / dhA-dhAi, ghAai hou cha-dhAvati / vi+dhA-vidhAi, vidhAai-re vidhAna 24-vidadhAti / yA-jAi, jAai-jaya che-yAti / dhyA-jhAi, jhAai-dhyAna re-dhyAyati / janma-jambhAai-mAsumAya he-jambhate / ud+vA-uvvAi, uvvAaDa-vAya-uvAti / mlA-milAi, bhilAai-42bhAya cha-mlAyati / bi+krI-vikkei, vikkAai-vece cha parI-vikINAti / bhU+tvA-hoUNa, hoIUNa-thaIna-bhUtvA cikitsati-ciMiccha-ciicchai-yisi che. jugupste-dugucch-dugucchi-ni| 2 che. A banne udAharaNomAM dhAtu sakArAMta hovAthI sa na thAya. 2 pA pAne / L1067 pA rakSaNe / 920 dhAvU pati-zuddhayoH 1139 dhA dhAraNe dAne ca / 1062 yA prApaNe / 30 vyA cintAyAm / 782 jambha gAtravinAme / bA gatau gandhe ca mlA harSakSaye krI dravyavinimaye bhU sattAyAm 286 kita nivAse 763 gup gopana-kutsanayo: ci-ji-zru-hu-stu-lU-pU-dhUgAM NaH isvazca / / 8 / 4 / 241 // ci, ji, dhru, hu, stu, lU , pU bhane dhU dhAtumAna cha bherAya cha bhane kArya svarane dUrava thAya che. ci+Na-ciNai-yo cha-cinoti / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-catutha pAda ji-jiNai - te che - jinAti hai jayati / zru- muNai-sAMje che-zRNoti / hu-huNai - 81 re che - juhoti / stu thuNai stuti 2 - stIti hai stunoti "tunvanti" - dui-saNe che- cunAti / 7-948-y-gaifa i dhU- dhuNai-dhU - dhunoti / 'ahula' adhikArane lIdhe kayAMya ucciNai - uccai - legu ure chedago re che. jeUNa-jiNiruNa-kutIne jayai - jiNai 4ya bhejave soUNa- suNiUNa- sAMbhagAne 1210 ci cayane 8 ji abhibhava 1296 zruzravaNe 1130 hu dAna - anayo: 1124 stu stutau / 1519 la chedane / 1518 pavane / 1520 v kampane / A niyama vikalpe lAge che. na vA karma-bhAve vvaH kyasya ca luk ||8|4|242 // jyAre bhAvamAM ane kama sa MskRtanA niyama pramANe ca pratyaya AvyA hAya tyAre 8 / 4 / 241 mA sUtramA ci vagere dhAtukhAne vva ( umasa ba) vilye lAge che ane jyAre tra umerAya tyAre te lepa thaI jAya che. [ 358 pri-citravai, ciNijjai-legu rAya che, ga rA che - cIyate / ji-jivvAi, jiMNijjai-ya bhejavAya -jIyate / zru-subbai,suNijjai-saM bhaNAya che - zrUyate } hu - humvai, hugijjai - homa thAya che - hUyate / zru - thubvai, thuNijjai-stuti rAya che stUyate / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 3-jIyA, suvighnarU-kapAya che--khetaramAM DuMDAMnI lANI-laNaNI-karAya che--jUyata / pU-putrar, nijharU -pavitra karAya che--jUthane ! brU-putrA, yuniphai-kapAya che--dhuNAya che-dhUmate / A pramANe ja viddipha ane vibihirU-cecaMte ema bhaviSyakALanAM rUpe samajI levAM. maH caiH 8AkAra4zA bhAvanA ane karmanA mya lAgye| ha|ya tyAre ekalA vi dhAtune cheDe Dabala #vikape umerAya che ane mna umerAya tyAre jyano lApa thaI jAya che. ci-nimaH, citra, vibhinna-soMgraha karavAmAM Ave che-nIyate / bhaviSyakALa-tri-cimmidira, vinnitti, vini-isaMgraha karavAmAM Avaze-caityaMte / -dhano: anyaT ||8||244 // haiMn tathA van dhAtune sa MskRta niyama anusAra jyAre jya pratyaya lAge tyAre ddana nuM dainya ane lasUnu anya vikalpe thAya che. te dRzya ane hyunyanA atya 'nya' aMzaneA phsa (Dabala ma) vikalpe thAya che ane jyAre nma thAya tyAre jya pratyayane! lApa thaI jAya che. +ya+te haiMmmara, duniJarU-haNavAmAM Ave che--nyate / la+yata-lammara, LajJarU-khAdavAmAM ke khaNavAmAM Ave che-layate ! bhaviSyakALa-hana-daimmittika, dainihi haNavAmAM Avaze dainighyate 1 tana-mmidira, saLihirU khAvAmAM ke khaNavAmAM Avaze-laniyate 1 'bahula'' adhikArane lIdhe dhAtunA kavara rUpamAM paNa rUnA dainma thaI jAya che. hammada-haNe che-dainti 1 kAI kAI prayAgamAM A niyama lAgatA paNa nathI, dantAM-haNavA yeAgya ntakyam / daitULa--haNIne- hatyA ! do huNeleAta: / Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [31 maH kuda-di-vada-dhAma ta ra mataH 84ra4RIL bhAvane ane karmane kya lAgyo hoya tyAre kuTuM, nA aMtya akSarano eTale-ne tathA dha dhAtunA aMtya akSarano eTale ino dama (Dabala ma) vikalpa thaI jAya che ane vad nA va nA ma no 3 thAya che eTale yudham paNa vika thaI jAya che. Tu+ca+ta-Tuma, ga-devAyachekullata ! Dhi+ja+se-kamarU, phikajJa-caTAya che-fute che da syate-ma, kaeNviDagaDDa-rokavAmAM Ave che-raMdhAya che-dhyate | ghadU+te-gurU, vagar-hevAya che-vahana karAya che-3ghate . bhaviSyakALa-midira, phriDa-dehavAze- te -vagere rUpo jANI levAM. jidda nAM tathA pU nAM tathA va8 nAM paNa bhaviSyakALanAM tathA bhAvanAM ane tuma nAM rUpe jANI levAM. DhaH = 8424ddA bhAvano ane karmano ya lAgyuM hoya tyAre 8 nA aMtya akSara hya no nna vikalpa thAya che ane pA thAya tyAre ya ne lepa thAya che. +++te-3nsa, hiMnnabaLAya che-dahana karAya che-rAta ! bhaviSyakALa-- kizadira, hihiTTa-baLA-dahana karAze-dhakyate | vanyuH dha: 84ra4rI. bhAvano ane karmanA veca lAgyo hoya tyAre varSe nA aMtya akSara ica ne jA vika9pe thAya che ane jyAre thAya tyAre ca ne lApa thAya che. vadhUna-te-ghara, zvAna-baMdhAya che vaMdhyate | bhavikA -a-mdira. vaniri-baMdhAze-marAte ! sa-supAt sudheH 84ra48 bhAvane ane kamane kaya lAgyo hoya tema , manu ane 35 pachI AvelA dhU dhAtunA Sya ne vikalpa thaI jAya che. sa6+nA+te-saMjJarU, saMdhinna-sArI rIte rokI zakAya che raMgete ! Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana anu+g+ca+tAluksa, 3gdhanna-anurodha karI zakAya che-anudate . 35+6dheya+tai-3varukSa, kavadhi -Agraha karI zakAya che-356dhyatA bhavi. kAMka-sabsiDhira, saruMdara-sArI rIte rokI zakAze- cate ) saMdu nAM rUponI peThe anurujJa tathA 3 nAM bhaviSyakALanAM bhAvamAM ane karmanAM rUpo samajavAM. rAmAnAM dvima 84244//. bhAvano ane karmanI vacce pratyaya lAgyo hoya tyAre jaE vagere dhAtuone chela vyaMjana bevaDAya che ane jyAre anya vyaMjana bevaDAya tyAre " " pratyayane 9pa thAya che. ma[++tai-A++, mika-ja vAya che te ! hR++ telUrU, vijJa--vasAya che-hRdyate majU++ta-macopha, maNina-bhaNAya che-mata ! phu +te-trugha, vijJa-huvAya che-aDakAya che-surata | drazyate-vaMs, vikasa-raDAya che-purAte (8 nA rUmATe juo 814226) samajayate-saMghama, nirme LavAya che-sTa+gate ! vaghumate-, manniphTa-kahevAya che--madhyate | mu++te-muka, meM ki-khavAya che-mukhyate | bhaviSya kADha-giri, mihira-javAze-mite ityAdi manAM bhAvamAM tathA karmanAM bhaviSyakALanAM rUpanI peThe dRra vagere dhAtuonAM. paNa bhAva-karmamAM bhaviSyakALanAM rUpo sAdhI levAM. hR---grAma bhAvane ane karmano vaya pratyaya lAgyo hoya tyAre Dha, , dRane ? dha tunA 6 varNane ra tha ya che ane ra thAya tyAre kaca no lepa thAya che, hR ste-ra6, sa--DarAya che-harI javAya che +-te-ra, rijha-karAya che-cite ! kR++ca+te-tIra, tarikavantarAya che. tIrtha sa+kyate-nIra, varasa-gharaDA thavAya che-jIrNa thavAya che-garcata che Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda anevidrav: ||80Ara-zA bhAvane ane karmanA ya pratyaya lAgyA heya tyAre arUM dhAtune badale viTaq dhAtu vikalpe vaparAya che ane vidyattva thAya tyAre cane lepa thaI jAya che. ai+ya+te-zikhara, viTavingara, niga'-jJayaMte upAja na karAya che. vivijJA~ nA viva mATe jue-8:108nI jJaH bna-kauTAkArapurA bhAvane ane kata ya pratyaya lAge! hAya tyAre jJA dhAtune badale Ava ane TM dhAtuo vaparAya che ane 7 tathA 6 vaparAya tyAre ca nA lApa thAya che. jJA+4+te-va', naTTu, nALijJapha, muLikana'-jaNAya che--jJAyate ! jJAyate rUpamAM jJate na karIe te! nAmarU, nADna-jJAyate rUpe thAya che. nagna lagADIe teA na teA la thaI jatAM a+LA na++-JaLA nar-jaNAtuM nathI--evu rUpa thAya che-na jJAyate |363 nyAdane vAdivvaH ||8AkArI bhAvane ane kane tvaca pratyaya lAge tyAre vi+jJA sAthenA haiM dhAtune bale vAdiSva dhAtu vikalpe vaparAya che ane dRighdha thayA pachI ya nA leApa thAya che. vi+jJA+ha+gaya+te-vAdvipaTTa, cAjhirolAvavAmAM Ave che-dRiyata / Ama, bAdaqH 58aaaaaa bhAvanA ane kane ca pratyaya lAge tyAre zrAz upasarga sAthenA ram dhAtune badale basaghdha eve dhAtu vikalpe vaparAya che ane bALa thayA pachI vaca nA lepa thAya che. ++caya-gADha p--AghdhA, bAvijJarU, bAvIJara-adAya che-Arabha karAya cheramyate / cAvIrUnA zrAva mATe jue 8aaaaaa nida-mitro: silpa ||8okArI bhAvanA ane karmAMnA thya pratyaya lAgyA haiAya tyAre hrida ane sin dhAtuone khale sighdha dhAtu vaparAya che ane sivva thatAM yanA leApa thAya che. fhaiM+ya-savva-sighdhas - sneha karAya che-vidyute / sikyU+ca --si cAya che--chaMTakAya che-sinyate 1 ' ', Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 964 ] siddhahema zabdAnuzAsana de gheuH TAkArapaddA bhAvane ane kamane kaya pratyaya lAgyo hoya tyAre ghara dhAtune badale ghag dhAtu vika9pe vaparAya che ane ghAva thAya tyAre kaca ne lopa thAya che. ja-ghavarU; jhinhAya che grahaNa karavAmAM Ave che - te pRzeH chig: 8jhArazA. bhAvano ane kamane ca pratyaya lAgyo hoya tyAre dhrujI dhAtune badale chiq dhAtu vikape vaparAya che ane chida vaparAya tyAre kaca no lopa thAya che. g+ca-chida -chidma -vijhana-bAya che-parza karAya che-aDakAya che.-pRzyatA na "IT" cAraH dAkArA "mAnata" vagere te pratyayavALA zabdono artha batAvavA mATe khuba Adi - je pratyayavALA zabdo vikalpa vaparAya che. AkrAMta arthamAM-mapuwo, kA-AphaDa-dabAyela. ukRSTa arthamAM-korsa, vidR-utkRSTa-utkarSa pAmela. sapaSTa atha mAM- -phuTa-spaTa. atikrAMta arthamAM-vALo, sapheMnnata-ullaMghela-ullaMghana karela--vItI gayela ke TapI gayela ke caDIyAto thayela vikasita arthamAM-vAso-vikasita. nipatita arthamAM-niyu-nIce pADele. ruSNa arthamAM-humA, suva-2SNu-gavALo-thayelo. ja mATe juo tArA satra naSTa arthamAM- vinAza pAmela. prakRSTa arthamAM-mahuddo-sahana karela. pramuSita arthamAM-1 -rAyela. ajita artha mAM-viTa-arjana karela-kamAyela. pRSTa arthamAM-kirta-sparza karela. sthApita arthamAM-nimiyaM-sthApana karela. AsvAdita arthamAM-svayaM cAkhela-sarakhA-gaNitam | Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda lUna amAM jhulaNela-kApela. tyakta arthamAM--nnaa--tyajelu cheoDI dIdheluM. kSipta amAM--gnosiJa-jhAMsela-phekI dIdheluM'. uddhRtta amAM--nigUDha bAkI rahela vadhela. payasta arthomAMpajUthaM, paTToTTa -pAlaTela-badalela. hevita a mAM-dIsaman--haNahaNATI karela. ityAdi eTale A sivAyanA AvA bIjA paNa zabdo samajavAnA che, dhAtavaH arthAntare api ||8|| 4 | 259 // je dhAtuo je amAM jaNAvelA che te dhAtu paNa jaNAve che. mULa atha ve che vahivaTjhar hi-- k- ffs-fg- jAya che yA-candra (8141112)-varicche che --thA (854587)-nIcANamAM jAya che. DhALamAM jAya che. vidhi-A (8145148)-sarTsa-vilApa kare che, 31+mA+m-3vAhana-(85516)-jJA-DapakA Ape che. e ja rIte- gaNe che [365. prAkRtamAM judA mate padArU-prahAra kare che, yuddha kare che. saMharapha--saMvaraNa kare che, DhAMke che, sa'hAra kare che. anudara-anukaraNa kare che nIg-zauca jAya che viharapha krIDA kare che. Ahar-AhAra kare che-khAya che. akalAyelA atha khAya che. jANuM che. praveza kare che. khAya che. vilaMba kare che. prativAd-parivArlR--paDhivA-vATa jue che. rakSaNa kare che. e ja prakAre keTalAka dhAtuo, keTalAka upasargo sAthe cokkasa amAM ja nitya vaparAya che.-- mele che. mele che. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prati-ri-Didarapha pharIthI bhare che-pUre che vara-ra6-choDe che. 31ra-pUje che. vATu-elAve che. vavasa'-paradeza jAya che-pravAsa kare che. gujjuva-De che. gujju nIkaLe che. saMskRtanI sAthe zabdAnI apekSAe maLatI AvatI ane prathama evI prAkRta bhASA saMbaMdhI vyAkaraNanA vicAra samApta, iti prathamaM " atha prAkRtam samApta / Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRta bhASAne maLatI AvatI khojI bIjI bhASAonAM eTale ra. zarasenI, 3. mAgadhI, 4. paizAcI 5. cUlikApaizAcI ane 6, apabhraMza bhASAonAM vyAkaraNAnA prAraMbha Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya evI zaurasenI bhASAnuM vyAkaraNa je dezanI mathurA rAjadhAnI kahevAtI evA prAcIna zArasena dezanI bhASAnuM vyAkaraNa atha zaurasenI taH daH anAdau zaurasenyAm ayuktasya // 8 / 4 / 260 // asaMyukta ta je padanI AdimAM na hoya to tene badale zauranI bhASAmAM 0 vaparAya che. to pUri-parina mA vinA aMti-jeNe pratijJA pUrI karI che evA mArutie te pachI maMtraNA karAyelA to-to--tataH | pUrita-ra-ridrA vari- -ti ! mAruti-mArutiLA--mAdatinA | maMtiHo mati+matrita: | perf-prA -utArdi-saMe gahmAjU enAthI parAga-prA-pratA saM" tamAta ,, tadhAta | tA dha, taraNa saphaLa maLajapaLavA mami-te rIte karI je rIte te rAjAnI kRpApAtra thAuM-A prayogamAM tavAno ane talsane te padanI AdimAM che tethI A niyama na lAge ahIM nIcenA prayogomAM te saMyukta akSara che tethI A niyama na lAge matto-ma: mAgarUtto, makatto-Aryaputra- sakAraM-satkAram gii ! sAnta-du ! zarUtaruM !-he alI! zakuntalA ! samAvi-sAraMjyAM satkAranI saMbhAvanA nathI-masaMmAvitasAram | hema-24 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana-zaurasenI dhaH vavavata dAjhAradda zausenI bhASAmAM kaI kaI prayogomAM saMyukta akSaramAM pAchaLa rahelA ta no ru thAya che. prAkR zaurasenI atha saMskRta mahaMto mado mahAna niJcito niccido nizcita nizcita: ante'raM andeuraM anta:puram mahAn vA AdeH tAvati // 8 / 4 / 262 // zaurasenI bhASAmAM tAvat zabdane badale hAva ane tAva ema bane rUpe vaparAya che arthAta tAvata, zabdanA AdinA tane paNa 8 vikalpa belAya che. tAva-Ava, tA-tyAM sudhI-tAvat ! A Amanvye sau vA inaH naH // 8 / 4 / 263 // rUra pratyayavALA nAmanA saMbaMdhananA ekavacanamAM aMtanA 7 ne badale zIrasenI bhASAmAM A vikalpe vaparAya che. mo gurUna-gurUtra- kacuM kI-aMtaHpuramAM rahenArA !-mo: vu!i mo mudina-mo gbA-he sukhI !-mo: yuva! A sUtramAM batAvela vikalpa, badhe pravartatA nathI paNa prayAga pramANe vyavasthitarUpe rUpe vaparAya che. eTale koI eka prayogamAM sA thAya ane bIjA koI prayogamAM mA na thAya. tethI mA savali-he tapasvI-mo: tA ivana ! mo mAhi-he manasvI-mo manazvina ! A banne udAharaNamAM jUnA rane A na tha Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [371 maH vA // 8 / 4 / 264 // na kArAMta nAnanA saMbaMdhananA ekavacanamAM na ne badale zorasenI bhASAmAM mU vikape vaparAya che. bho rAya !-bho rAya-he. 204-bho rAjan ! bho viatramna !--bho viayavamma !- vigatabhan-De manta2 pagaranA! __ bho vigatavarman vijayavarman ! vizeSa nAma 5 // yaza. bho mukambha-bho sukamma-De suman-subhA -242bhI !-bhoH sukarman ! bho bhagavata-bho bhayava- bhAvAna-bho bhagavan ! bho bhagavaMta ! kusumAuha !-bho bhayaba ! kusumAuha!-De bhagavan ! subhAyudha -maheva ! he bhagavanU kusumAyudha ! bhayava! titthaM pabatteha- bhagavan ! tIyana prativA--he bhagavan ! tIrtha pravartayata- vAyasota vA se sane aMtharnu / 145 che. pakSamA meTe yAre m / thayo yAresayalaloaaMteAri ! bhayava ! hudavaha ! samasAnI sahara yrnaa|-rhenaa| -- bhagavan ! mani!-sakalalokAntazcArin ! bhagavan ! hutavaha ! / bhavad-bhagavatoH // 8 / 4 / 265 // bhavat sane bhagavat samhona: prayanAna mevayamA nnA zaurasenI bhASAmA 6 belAya che. ahIM saMbodhananuM ekavacana samajavuM nahIM. etthabhaba-2415 prA0 etthabhavato atrabhavAn kiM etthabhava hiieNa ciMtedi ?-satrabhavAna-Apa-mahI yathA zu yitayA -kim atrabhavAn hRdayena cintayati ? edu bhava-2415 saav| prA. eca bhavanto etu bhavAn / bhagavaMto-bhayava -bhagavAn-bhagavan ! kayavato- kayava-42 mevA-kRtavan ! samaNo bhagavato mahAvIro-samaNe bhagavauM mahAvIre-zrama bhagavAna mahAvIra zramaNo bhagavAn mahAvIraH pajjalio bhagavato hutAsaNo-pajjalido bhayava hudAsaNo-mAvAna ani avasita yayA-prajvalitaH bhagavAn hutAzanaH Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana mavat ane maLavat zabdA sivAya paNa kAI kAI prayAgamAM bIjA zabda paNa A niyama lAge che. -- 372] maghavAno vAsAtaLo-maMtra vAsAsaLe-madhavAn iMdra -mavavAnuM dhArAsana; / saMpAto sauno-mAMAphalava sInno-ziSye sapanna karyu.-iqhitavAna ziSyaH . jya, remi, mAduM cakaryuM, karu chuM ane karIza.-tavAna, romi, kariSyAmi caH na vA ceka cyuH ||8|AradA zorasenI bhASAmAM meM ne badale cya vikalpe vaparAya che. annatta ! vanAjIya ddi--{ccatta ! vacceAnti-Aryaputra ! mate vizeSa vyAkuLa karavAmAM Avela che--huM muMjhAI gaI hyu "mAryaputra ! paryAkulIkRtA asmi / mungo-muccA-sUrya-sUrya 1 066- 0cca- kAya kArya- da / jyAre a na thAya tyAre na vaparAya che.-8AArA-ano / 16nAho kanavaravo--kAryone lIdhe paravaza-kAmAM lAgele-hAryavaza: zabdanI pAsenuM . A prakAranuM nizAna, zabdanI sAmAsikatAnuM sUcana kare che. nizAna, zabdanI AdimAM hoya te te zabda, pUrva padane samajave ane nizAna, zabdanI pachI hoya te te zabdane uttarapadane samajave. thaH 6H ||AkAra6nI padanI AdimAM na heAya evA tha ne zaurasenI bhASAmAM dha vikalpe melAya che. de-dhati, hevi-kahe che. thati 1 nApho-LAyo, bAho-nAtha-nAtha: / tuM -dha, huM-kema-tham / rAjJavo-rAjJavalA, rAJapaDho-rAja patha-rAjamArga-ranathaH / gAma-maLa-sthAma ceo-zraddheya-vizvAsapAtra-stheya: A ane prayAgAmAM tha padanI AdimAM che tethI A niyama na lAge, Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aTama adhyAya-caturtha pAda [373 iha-hacoH hasya // 8 / 4 / 268 // iha nA 'ha' ne pahale mata mAga purupanA mahuvacananA hacU pratyayanA 'ha' ne badale zaurasenI bhASAmAM dha vika9pe vaparAya che. dur mATe juo-83143 iha-idha, iha-pI-iha / hoha-hodha, hoha-tabhe thaa| ch|.-bhvth / parittAyaha-parittAyadha, parittAyaha-tabhe 20 / - paritrA yadhvam / bhuvaH bhaH // 8 / 4 / 269 // dhAtunA Tu kArane badale zaurasenI bhASAmAM ma vikalpe vaparAya che. hoi-bhodi, hodi-thAya che bhavati / huvaI-bhuvadi, huvadi- ,, , bhavai-bhavadi, havadi- ,, ,, rme| 814 // 6 // __ pUrvasya puravaH // 8 / 4 / 270 // 'pUrva zahane 54 zaurasenI bhASAmA purava za6 piTye 152 / 5 che. apuvvaM nAiyaM-apuravaM, apuvvaM nADayaM-apUrva nA4-apUrva nATakam / apuvvAgayaM-apuravAgadaM, apuvvAgadaM-apUrva Agamana-apUrvAgatam / apuvvaM padaM-apuravaM padaM, apuvvaM padaM-apUrva 56-apUrva padam / "apurava nADyaM" [abhijJAnazAkuntalam-aM0 1, pR0 13] ktvaH iya-dUNau // 8 / 4 / 271 // ktvA pratyayana pahale zaurasenI bhASAmA iya mane dUNa prtyye| vipe v52|5 . bhU+tvA-bhU+iya-bhaviya, bhU+dUNa-bhodUNa-thaIna bhUtvA / hu+iya-huviya, hu+dUNa-hodUNa- ,, , paDh+tvA-paDh+iya-paDhiya, paha+dUNa-paDh++dUNa-paDhidUNa-mahAna paThitvA / ram+tvA-ram+iya-ramiya, ram+Na-raMdUNa-2bhIne rantvA / Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TE4 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jyAre ca ane TULa na lAge tyAre mUvA-mo+zA-mottA ! Dhu+tlA-Dho+ttA--DhosA ! q+A-pa +s+ttA=dittA ! ramu+vA-mU+tA~rtA ? maH kula 5582422725 . ane m dhAtuone lAgelA vastrA pratyayane badale zaurasenI bhASAmAM kir -6 nizAnavALA-evA jhuma pratyaya vikalpe vaparAya che. +vA-TM+cavu?--kula, dariya, dastULa- karIne-hrA / T+vA-mU+gaDutra-putra, mandviya, pachikULa-jaIne-vA | phi: co: madrAkAra7|| 815139 mA sUtramAM sUcavelA v ane skrU pratyayeyane badale zaurasenI bhASAmAM vipratyaya vaparAya che. nI+ti-f1+3-ne6-ne+f-nephrei-laI jAya che.-nati 1+fta-phA+s-veluM-ve+ti-ti Ape che-hiMdI va guja de-vAti mU+tti-mU+-mepha-mA+himA--ithAya che-mati dU+ti-%0+3-or--Dho+ti-hori uparanA rahara sUtramAM vikalpane atha che te A sUtrathI baMdha thAya che eTale ahIMthI vikalpa' artha na samajate, "" ataH te 6 5854 / 2745 kArAMta dhAtune lAgelA v te badale zaurasenI bhASAmAM i ane phai pratyaya lAge che. ane sakArAMta dhAtune lAgelA v ne badale zaurasenI bhASAmAM de ane dvi pratyayeA lAge che, JaiDa, bara-5 4, sajjane ese cheJAte 13, iti, i.-jAya che.-paddhati ramara, rama-ramati, mahe-rame che-mate nir, bhinna-vijJaDhi, Ggite karAya che--niyate - Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-mama adhyAya-akuza pAda [35 - vasuzrAti mAM vadhu dhAtu zrA kArAMta che, nevi mAM nI dhAtu phUMkArAMta dhAtu che. ane moddi mAM meM dhAtu ke rAMta che--A traNe prayAgamAM dhAtuJa kArAMta nathI tethI A niyamathI ane f na thayAM paNa uparanA sutra dvArA ekale 'vi' pratyaya ja lAgyuM, maviSyati ziH 8 / / 27 // bhaviSyakALamAM r ane 6 nI pahelAM lAganArA hiM, rasA ane te khale zaurasenI bhASAmAM ekalA ssi vaparAya che. vi+i!--viDi-vi+f8+-visir-caze-viti ri+hi+7-hiRs--ri+rasa+risid-karahe, karaze-riti cchi+hi+3-noifg?-cchi+.sa+-nffsarjaze-miti zaurasenI bhASAmAM bhaviSyakALamAM hissA vALAM ane dA vALAM rUpe nahI thAya. * gata: utte hAro hATM ||854Ara76|| sakArAMta nAmane lakhelA pAMcamI vibhaktinA ekavacana si ne badale zaurasena bhASAmAM gADha ane sADhu pratyaye vaparAya che. TU+si-pUrA vaeN--pUrAvo etra, TUrAvu eka dUrathI ja-pUrAnlR va. pheMTAnIma: tALuM ||8||277thI phAnIma ne badale zaurasenI bhASAmAM jJAna rUpa vaparAya che. phaLa-Li-hamaNAM vAnIm | anaMtapALiyA ne bALavelu lo'' pachI tarata karavAnA kAryanI have A AjJA kare.--[majJAnArjI. 201, pR. 10] anantarakaraNIyam idAnIm AjJApayatu AryaH / anna', TvA ei--bIjuM. hamaNAM mAhi-ayaMta, dyAnIM vaoNdhim ! jJAni mATe jue-||8||2|| tasmAtta: ||8||278 / / tasmA rUpane badale zaurasenI bhASAmAM tA rUpa vaparAya taddA-tA--tenAthI, tethI-taramAt / taddAnAva visAmi-tA gAya vasAmi-tethI tyAM sudhI huM praveza karu tasmAd yAvat pravizAmi Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 ) siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tamhA ala-tA ala ediNA mANeNa-tayA ye mAnathA sayu-tasmAd alam etena mAnena ma antyAd Na vA id-etoH // 8 / 4 / 279 // nAmane cheDe rahelA [ pachI ? ke hu AvyA hoya to zaurasenI bhASAmAM ta ma 5ch| N viSe umerAya che. i-jutta ima-jutta+e+ima-jutta Nima, juttamiNaM-sA yukata cha-yuktam idam / sarisa ima-sarisa++ima-sarisa Nima, sarisamiNa- // sarabhu cha sadRzam idam / e-kiM eyaM-kiM++eya-kiM Neda-kimedaM- zucha?-kim etat / evaM eya-evaM++eya-evaM NedaM-evamedaM- mema cha-evam etat / "eva NedaM" [-abhijJAnazAku0 aM. 6, pR0 20.] evArthe rayeva // 84280 // eva nA athamA zaurasenI bhASAmA yyeva 152 / 5 cha. mama yyeva baMbhaNassa-zrAmaNa the| mAna-mama eva brAhmaNasya / so yyeva eso-ta / 40 cha-saH eva eSa: / haMje ceTayAvAne // 8 / 4 / 281 // dAsIne bolAvavAnA arthamAM zorasenA bhASAmAM dRne zabda vaparAya che. haje cadurike ! hu yatu2i41-he caturike ! / hImANahe vismaya-niveMde // 8 / 4 / 282 // vismayanA ane nirvedanA arthamAM zaurasenI bhASAmAM zrImALa avyaya vaparAya che. vismaya-hImANahe ! jIvantacchA me jaNaNI-mAzcaya che bhArI mAtA patA ch|42vaannaa cha.-hImANahe (Azcarya yat ) jIvadvatsA me jananI / ni-hImANahe palissaMtA hage edeNa niyavidhiNo duvavasideNa-potAnA mAyanA mA huvyavasAyane sAdhe hage-4me-yA gayA chIme-hImANahe (duHkhaM yat ) parizrAntAH vayam etena nijavidheH duyarvasitena / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvati-aSTama adhyAya-catutha pAda [377 je nava DhAkArarUA. nanuM arthamAM gaM avyaya zausenI bhASAmAM vaparAya che. kApodrayA-kharekhara, phaLanA udaya vagaranI A pravRtti che-nanuM a thA -i aimihiM paDhamaM caitra mALanaM- sAce ja, Aryamitre pahelAM ja AjJA karI hatI-nanu kA miza: vrathamam gva prAjJatam - maMtra ne mADha vari-kharekhara, Apa mArI AgaLa cAle cha-nanuM mavAnuM mana agrataH calati Apa prAkRtamAM vAkayanI zobhA mATe paNa baMno prayoga jaNAya chenamaMDaLu -namaskAra he namoDastu gayA -jyAre-cA tayA -tyAre-tA A traNe udAharaNamAM vaparAyelA baMne kaMI ja artha nathI paNa te mAtra vAkayamAM zobhArUpa che. ame re DhAkAra84o. "ha" artha mATe zausenI bhASAmAM amade avyaya vaparAya che. banma dabANa sumitrA muvADhiA mayaM-harSanI vAta che ke A surmilAmAM tame Asakta thayA cha- Hdde-harSa: cattA sAcAM suparijhaH mavAra dIdI viSAkya 8428 vidUSakane harSa batAve hoya tyAre zauranI bhASAmAM zrIhI avyaya vaparAya che. zrI me saMpannA maLeravA vicavacasa-havanI vAta che ke, priya mitranA manoratho pUrA thayA.-I-harSada yata-mA: saMvanA: manorathA: vicavacacaya. roSa prativara 8428ddA 84ra6 thI 84285 sudhI zaurasenI bhASAnI vizeSatA batAvI che. A sivAyanuM bIjuM badhuM prAkRtamAM jaNAvyA pramANe jANavuM. eTale ke 814 thI mAMDIne DhAkAra59 sUtro sudhImAM prAkRta bhASA saMbadhe je je vidhAno karelAM che Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaka zabdAnuzAsana tevAM ja zaurasenI bhASAmAM lAgu karavAnAM che. bIjAM keTalAMka vizeSa vidhAna dvArA 84ra60 thI mAMDIne 8ra85 sudhI zaurasenI bhASA aMge je pheraphAra batAvyo che te zaurasenI bhASAne lAgu karavAnuM che ane e pramANe udAharaNo goThavI levAnAM che. zaurasenI bhASAmAM lAgu karavAnAM je vidhAremAM khAsa pheraphAra karavAne nathI te vidhAne A prakAre che- - 2 no 3, 4 ne 3, 5 ne va, tra no , nada no chuM, na 3 vagere aneka vidhAno jemAM tema ja zaurasenAmAM cAlu rahe che ane te saMbaMdhI vidhAna aMge zuM saMbaMdhI vidhAna aMge, 2 saMbaMdhI vidhAna aMge ane du sabaMdhI vidhAna vagere aMge zorasenI bhASAnA niyamo lagADIne pheraphAro karavAnA che te upara mujaba jaNAvela ja che, jemake - hatA-sAhI-zaf : jubai jaNo-juvadijaNA-yuvatijanaH upayukta udAharaNamAM prAkRta 814 no niyama lAgela che ane zausenI pramANe 84 26 1 tathA 260 sUtra ta ne ? paNa thayelA che. A rIte tamAma vidhAnamAM jyAM kazo pheraphAra thavAno nathI tyAM te vidhAnone jemanAM tema prAkRta pramANe samajI levAnA che. rAmane jyAM zausenAnA niyama pramANe pheraphAra thAya che tyAM te pramANe pheraphAra karIne saurasenI bhAvAnAM rUpo sAdhI levAmAM che. zaurasenI bhASAnuM vyAkaraNa jotAM prAkRta ane zaurasenI bhASA vacce ghaNo ocho phera che. zIrasenInA vadhAre prayoga sAmAnya prakRtinA niyama pramANe sAdhI zakAya che. zauramenInuM vyAkaraNa samApta Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya evI mAgadhI bhASAnuM vyAkaraNa 3. mAgadhI bhASA ; prAkRta bhASA karatAM tathA zorasenI bhASA karatAM mAgadhI bhASAmAM je kAMI vizeSatA che te A nIcenAM sUtreAya batAvavAmAM Ave che ataH r sau kuMsi mAdhyAm 80A28nA pahelI vibhaktinuM ekavacana si pratyaya lAgyA haiAya tyAre narajAtimAM akArAMta nAmanA akAranA mAgadhI bhASAmAM kAra karavuM. mAgadhI a eze meze eze pulizekarebhi bhaMte ! karemi maMta mi mAMtA ! prAkRta eso meso eso puriso niThThI-niI-nidhi-nidhi: / rI-hA-hAtha-12| / [1-fro1-pavata-ff: - / A Te A pusta- he bhagavaMta! huM karuM chuM A traNe udAharaNeAmAM zabda kArAMta nathI tethI A na-ga-pANI-gajma-A zabda saskRta :-meSa: eSaH puruSaH karomi bhadanta ! lAge. niyama kArAMta te che paNa puliMgamAM nathI tethI A niyama na lAge. A graMtheAmAM vRddha puruSAe kahyuM che ke porALamaDhamApanAsAniyayaM daivajJa murttapurAtana-purANAM-sUtreA ardhamAgadhI bhASAmAM niyata che--e vidhAna, prAyaH karIne s te karavAnA vidhAnane anulakSIne samajavAnu che paNa 814288 sUtrathI mAgadhI bhASA aMge je je vidhAna karavAnAM che te vidhAnene AzrayIne vRddhonuM upayu ta vidhAna samajavAnu nathI, eTale ke 2 ne 7, sa terA, tathA cha ne Ta tathA phka ane rtha nA sta vagere vidhAtene lakSyamAM rAkhIne uparanuM A vidhAna nathI ema samajavAtu che arthAta eka 6 sivAyanAM mAgadhI bhASA mATenAM bIjA vidhAne ardhamAgadhI bhASAmAM prAya: vaparAyAM jaNAtAM nathI. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 380 ] siddhahemacaka zabdAnuzAsana ardhamAgadhI bhASAmAM racAyela jaina AgamamAM sUtromAM prathamAnA ekavacanamAM ghaNe sthaLe 5 kArane prayoga maLe che te A pramANe che re mAcha-ka jana Ave che ?-tara: mAchati ? se tAriNe suvaravaTuM giNi-te evA prakArano duHkhane sahana karanAra jiteMdriya che-sa tAdaza: Tu vasa: nitanitraya: ! samane mAra-zramaNa mahAvIra-zAmaLa: mahuvara: | maLanAra aNagAra-sAdhu-AnAra vagere aneka prayogo prAcIna sUtragraMthamAM narajAtimAM 9 kAravALA maLe che. - A kAravALo prayoga prAcIna sUtragraMthomAM vAraMvAra maLato hovAthI ane 2nA 4 vALA tathA sa nA rA vALA 8 tathA i nA Dha vALA ane 5 tathA rtha nA sta vALA vagere mAgadhI bhASAnA bIjA prAge vartamAna prAcIna sUtragraMthomAM vaparAyelA dekhAtA na hovAthI A sUtramAM batAvela mAgadhI bhASAnuM eka ja lakSaNa vartamAna jaina AgamomAM-sUtromAM-dekhAya che eTale "e eka lakSaNane laIne purAtana sUtro ardhamAgadhI bhASAmAM niyata che" evo Azaya uparanA ArSa vacanane samajavo. raH 4- DhAkAra88. rakArane badale mAgadhI bhASAmAM stra bolAya che ane daMtya kArane badale eTale za, 9 ane ra ne badale mAgadhI bhASAmAM tAlavya za belAya che. - 2 ne stra--nara- -nara, mANasa-gara: 1 -hAtha-ma: | sane zahRdaM-haMsa-TU: puta, yu-gurra-muta-zratama | soLe-maLa-zobhana-zamanam | - bane sa ne --sAra:-rA -sAra-sArasa: | mUrdhanya dhane za-puriso-purio -puruSa-puruSa: ! 1. mRta ane zamana zabdamAM ''-po: :" 8nAra 60aa niyamAnusAra za sa karavo ane pachI A niyama lagADavo. 2. e ja pramANe "-vo: hAlAra 60 niyama anusAra judA zabdanA mUrdhanya 5 ne sa karavo ane pachI A niyama lagADavo. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama ayAya-cA tha pAda 1381. prA. 35-rahasa maa.35-lhsh| prA.35-rAita bhA.35-lAyida / vasavaza / ahijugo-ahriyuge / namiranamila / vIra-vola / surasula / jinno-yinne| sira- sila / sayala-zayala / vigalita- viyalida / avajja-avayya / maMdAra- maMdAla / jaMbAla-yaMbAlaM / prAta-rahasa-vasa-namira-sura-sira-vigalita-maMdAra-rAita-aMhijugo / vIra-jiNo pakkhAlau mama sayalaM avajjajaMbAlaM // bhaagdhii-lhsh-vsh-nmil-shul-shil-viglid-mndaal-laayid-ahijuge| vIla-yiNe paskhAladu mama zayalamavayyayambAlaM // artha-bhaktinA AvegathI namra banelA devonA mastakamAMthI sarI paDelAM maMdAra puSpothI jemanA be caraNo zobhela che te vIra jinezvara mArAM samagra pAparUpa havana 5mAle-dhAI nAmI. saMskRta-rabhasa-vaza-namira (namra)--sura-zira:-vigalita-mandAra-rAjitAMhiyugaH / vIrajina : prakSAlayatu mama sakalamavadyajambAlam / / sa-poH saMyoge saH agrISme // 8 / 4 / 289 // saMyuta sa aneSana mahale mAnavI bhASAmA sa 15rAyache, 57ta grIhama sabhA A niyama lAgatuM nathI. A niyama dvArA34, 8ArA45, 8 rA53, 8ra74 tathA TArA77) vagere sUtronA apavAdarUpa che. e niyama mAgadhI bhASAmAM lAgatA nathI. sU-pakkhalai hatthI-paskhaladi hastI-hAthI dAnA pAbhecha -praskhalati hastI bihapphai-bihaspadI-1925ti-hevAnA zura-bRhaspatiH vihI bIphe / mava khalI-maskalI-se nAma cha bh||2 me tano zrama-maskarI / vimhao-viramaye--viramaya- ya-vismaya: / -sukkhadAru-zuskadAlu-sUkhA -zukadAru / kaTTha-kasTa-Ta-kaSTam / viNhuM-visnu- vine-viSNum / sapphakavalo-zaSpakavale-maNA ghAsana jiye|-shsspkvl: / umhA-usmA-garamI-USmA Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana niSphalaM - nisphalaM - niSila - niSphalam / dhaNukkhaMDaM-dhanu-khaMDaM-- dhnussyne| lAga - dhanuSkhaNDam / gimhavAsaro - gimhavAzale - zrISmano hivasa- grISmavAsaraH / A niyamamAM zrIm zabdane vajelA hevAthI praudama te A niyama lAgatA tathA bheTale grISma nuM gisma 35 na thAya. iSThayoH sTaH ||8|4|290 // rR ane cha A me saMyukta vyajatAne badale mAgadhI bhASAmAM sTe khelAya che. TTa - paTTo-pasTe-paTTo pATo- paTTa: bhaTTAriA - bhasTAlikA - lahArima-bhaTTArikA - mAharaNIya strI bhaTTiNI - bhaTiNI - aTTinI - bhaTTinI STha - mudruka - zuddha karda - sA - suSThu kRtam koTThAgAra - kosTAgAla- aSThAgAra - AhAra- koSThAgAram . stha-rthayoH staH // 8|4|291 // stha ane ne khale mAgadhI bhASAmAM hta melAya che. stha-uvaDio-uvastide - 42 thayela-upasthitaH muDio- zustide - sArI rAte sthira thayela-susthita: " stha-asthAI - astavadI - dhanavAna - arthapatiH satthavAho- zastavAdde- sArthavAda - sArthavAha :- moTA TolA sAthai deza-paradeza pravAsa karIne vepAra karanAra. ja- dya-yAM yaH ||8|4|292 // ja, dya ne ya ne hase bhAgadhI lApAnAM ya sosAya che. ja - jANaiyAdi-laye che- jAnAti jaNavao- - yaNavade - 046-heza- janapada: ajjuNA-ayyuNe-na-arjuna: dujjaNA - duyyaNe-huna- durjana: gajjati-gayyadi che-garjati guNavajjio-guNavayide - guvati-guNavarjitaH Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghu-aSTama adhyAya-catutha pAda dya - majja - mayyaM - madha - suza- madyam ajja-- ayyA- adya vijjAharo - biyAhale vidyAdhara - vidyAdhara : ayya kila viyyAhale AnaMdAne bharepara, vidyAdhara Ayo. ya - jAti yAdi-laya che-yAti jahAsarUvaM - yathAza dUva - jANavattayAgavattaM - yAnapAtra - vAlu yAnapAtram jaI - yadi -- yadi 2135 hoya te pramANe yathAsvarUpam prAkRta bhASAmAM AditA canA thaI jAya che. mAgadhI bhASAmAM AdimAM yatA ya kAyaba rahe che. eTale yane aMge ya'nA 'jJa' karavAnA prAkRtane 81ra45mA niyama mAgarzvamAM na lAge mATe catu badale paNa phrI canuM vidhAna karelu che. nya - Nya-jJa - jAM ||8|4|293 // nya, Nya, jJa, Jja the yA vyanAne pahale bhAgadhI bhASAmA Dampasa jJa vaparAya che. nya - abhimannukumArI-ahimakumAle - abhimanyubhAra - abhimanyukumAraH annadisaM-adiza-mIla dizA ta25-anyadizam sAmannaguNo- zAmajJaguNe-sAmAnya guNu-sAmAnyaguNa: kannakAvaraNaM-kaJjakAvalaNaM - unyAnu varaNa adhuM te kanyakAvaraNam Nya-- puNNavaMto- pujJayaMte - purazvAna-puNyavAn avambhaNaM - abamha jJa -- paNNAvisAlA puNNAhaM - punAhaM - pue hivasa- puNyAham puNNaM puJ / eya- puNyam zrahmaNya-pApa- abrahmaNyam vizAle - prajJAyA vidyANa-vizAla: savyaNNU-zavaJca sarvajJa-sarvajJaH aNNA - avaJJA avajJA - tiras2-avajJA a--aJjalI-aJgalo-navi-aJjali: r dhaNaJjao-ghaNaJjae -dhana 04ya- dhanaJjayaH pajalA-pale-saraNa - trAsalaH . [ 383 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana traNa: naH ||8AAra64|| traN dhAtunA TM te bhAgadhI bhASa mAM aa thAya che. vagar---vAri--jAya che--ntragati kacchI bhASAmAM vAAto rUpa sAMbhaLavAmAM Avela che. vraN dhAtumAM 8 / 4292aa ne niyama na lAge mATe A niyama banAvele che. 6 thI banAvau ||8AArA jyAM anAdimAM che ke cha hoya tyAM mAgadhI bhASAmAM te bannene badale zra melave. ly l{ AtrA jAvAi che guruitjhaD--32[ UchaLe che iti vicchinDo-Sitrine cIkaNo-vichi: puqharU-puzruti-pUche che--vRtti TArArA niyama dvArA prAkRtamAM jyAM kya, 4 ane sa tathA s ne badale che. khelAya che tevA che paNa ahIM levAne! che eTale je mULa i na hoya paNa niyabane lIdhe cha thayela hAya tevA lAkSaNika che paNa ahIM levAne che. E srAvannavaisro-zrAvanatha.-jene varSa jeTalA samaya prApta che--Avanavattara: lirischi pejhjhar--tirithi 58ArA14|| peneiva ku... jue che tirthak prekSate chAro-chADhe-bakarA-chaTM;-ahI AdimAM cha che mATe A niyama na lAge. grAmya gujarAtImAM 'bakara'ne 'chALAM' kahe che. kaH ||8|4|296 // kSasya kSa ne badale mAgadhI bhASamAM mUrtaya vajrAkRti-vAnI jevI AkRtivALe! - thaI jAya che. nAlo-ya-yakSa-yajJa: radavaso-7-karo-rAkSasa-1kSasa: jIyanandrA-vyayarudRDhA-kSaya dharA;-pralaya kALanA medhe!-- A prayAgamAM la AdimAM che tethI A niyama na lAge.. ja. che-Apazo. 8||297nA prekSa ane JAcakSanA kSa ne badale mAgadhI bhASAmAM kheAlAya che. padmalati-pati-jAe che prekSate Apatti-Arati-Ale che-mAca Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda tiSThA viSThaH 50aa2285 tiSTha ne badale mAgadhI bhASAmAM vighna khelAya che. tidUra-niruti-UbhA rahe che--titi / avarNAd vA usaH DAhaH || 8|4|299 // maiM varSAMta nAmane lAgelA chaThThI vibhaktinA ekavacana skrU ne badale mAgadhI bhASAmAM AdU vikalpe melAya che. ahaM na erisassa kammaNo kArI hage na elizAha kammAha kaaliihuM AvA kAmane karanAra nathI--duM maiM phaeNTazalya varmaLa: jArI mazarttasonitassa yujhabhbho-manavattazoLiyA me-bhagadattanA lAhIne ghaDeA - bhagadattazoNitasya kumbhaH Adu na thAya tyAre-- nImameLana pazcAddo hingrITi-bhImasenanI pAchaLa he.DAya che--calAya chebhiimsensy pazcAt hiNDayate / hema-25 [385 hiDimbA ghaDukayasoko na avasamati - hiDimbAe ghaDukkayazoke Na uvshmdihiDimbAne thayelA tenA putraghaTotkayane zaka zAMta thate! nathI--hiDiMmbayA ghaTotkacazoko na upazAmyati / gAmaH hArlR vA 58AArUnI maiM varSAMta nAma pachI lAgelA paThThI vibhaktinA bahuvacana bhAm ne khale mAgadhI bhASAmAM cheDe anunAsikALA kAE vikalpe vaparAya che. sannaLALa mudcyaLAE muduM-sajjane nuM mukha-saJanAnAM mulam mArlR na thAya tyAre--riyALa-naviALa--nare dronuM-rAjAnuM-rendrAnAmU 8141447NA nA vyatyaya thavAnA niyamane lIdhe prAkRta bhASAmAM paNa sAma te bale urphe taparAya che. tArlR, teMsi-teonuM-teSAm tunhAa, suddAnaM-tamAruM cukSmAm mahAda, annA-amAruM-trahmAm sariyA, sAina-nadIonu savitAm mmA, mmALa-karmAnuM-karmaLAk Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnuzAsana siddhahema anayamo ho / / 30 / / aham ke aham ne badale mAgadhI bhASAmAM haiMne vaparAya che. tathA vayam ne badale paNa ae vaparAya che. 32;] zevaM zausenIvat / 4 / 20 / / mAgadhI bhASA mATe je vizeSa vidhAneA karyAM che te sivAyanAM bAkInAM vidhAnA zaurasenI bhASAnI jema.mAgadhI bhASAmAM samajI levAM. ahaM sakkAyAratitthaNivAsI ghIro-hage zakkAvadAlatistaNivAzI ghiivlehuM, zakrAvatAra nAmanA tIyanA nivAsI dhIvara-mAchImAra-g - ahaM zakAvatAratIrthanivAsI dhIvaraH vayaM saMvattA-Dhane rAvattA-ame AvI pahoMcyA-vayaM saMtrAtA: AcAryanA A sUcanathI evu mAlama paDe che ke mAgadhI bhASA, zaurasenI bhASAnI vadhAre najIkanI che. zaurasenImAM je rIte 84Ara60 sUtrathI tene haiM kahelA che te rIte mAgadhI bhASAmAM paNa thaI jAya che-- tA ne! T-verAvuM-visatu-travijJatu-pese 19 svAmInA prasAda mATe-- anevI praveza kareA-virAtu Ayuta:-maninIpatti:-vAmitrasAvAca ,,-84Ara61-.-madaMto-mahAna are ! po maTuM blyu are ! zuM A meTA kakaLATa che? are! kim eSa mahAn kalakala: ? 12 pArAya-sAvAya-prasArAya-prasAda mATe virATu Avutte zamivazavAya'' 1815ra 60||-amijJAnazAhra baM6 a0 181 nirNaya sA. I.sa. 1937, ,,-11854ra6rA rAva, tAva-tAvata mAheSa trA pahela va, zrayaM TrAya ze. mAme'-mijJAnajJA>0 d g. 184, mAre| ke bacAve, A te temanuM Agamana thayuM.--mAyata vA dharata vA, ayaM tAvat tasya Agama: 6 nA A-844263-mo vuDyA ! mo MgrUM huM kaMcukI !mo: jhyuni abhijJAna zA. 1963 nI nirNayasAgaranI AvRtti. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-AiTama adhyAya-yagya pAda [387 nn| m-8|4|214-raayN !-rAyo !-rAjan ! bho rAya !-De 2 // n-bho rAjan ! ,, 8|4|215-bhv-bhvto-bhvaan-pot edu bhavaM zamaNe bhayavaM mahAvIle-mA5 zramaya bhagavAna mahApAra aa|. etu bhavAn zramaNaH bhagavAn mahAvIraH bhayavaM-bhagavaMto- bhagavAn bhayavaM kadante ye appaNo paTaka ujjhiya palassa pa pamANIkalezi bhagavAna kRtAMta je potAno pakSa choDIne bIjAnA pakSane pramANabhUta are cha-bhagavAn kRtAntaH yaH AtmanaH pakSa ujjhitvA parasya pakSa pramANIkaroSi rya no yy-8|4|266-ayyo-ajjo-aaryH ____ ayya ! eze khu kumAle malayakedU-De mAya ! | bhare52 sumAra mayatu cha-Arya ! eSaH khalu kumAraH malayaketu: yn| -14|217-"kdhehi" [abhijJAnazAku0 aMka 6, pR0 183]-kaddehi kathaya-tu he ale kuMbhilA ! kadhehi, hulisa ! tU he-are ! kumbhila ! kathaya ha ne dh-841268-oshldh-osrh-apsrt-me|72-5||ch| '2. ozaladha ayyA ! ozaladha-mAya ! 57||-5||ch| 32za-apasarata' AryAH ! apasarata idha iha-mahI viSe ha nA bha- 8141218- bhodi, hodi, bhoti-bhavati pUrva n| purv-8|4|270-apurve-apuvvo-apuurvH ktvA no iya, duunn-8|4|271-kliy-kriy-kRtvaa kiM khu zobhaNe bamhaNe zi tti kaliya lamJA paliggahe diNNe-'zu kharekhara sAro brAhmaNa che" ema karIne sajAe tane parigraha-strI ApekSa-kiM khalu zobhana: brAhmaNaH asi iti kRtvA rAjJA parigraho dattaH ? ktvA no ddddua-8|4|272 kaDua-kariya-kRtvA gaDuya-gamiya-gatvA Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ti pratyayane / di - 8141273 - Agacchadi -Agacchati amaccalaka pikkhidu ideA yyeva Agazcadi - amAtya rAkSasane levAne bhATe yA 25 04 Ave che - amAtyarAkSasaM prekSitum ita eka Agacchati a azaMta ThiyApahane de, di - 8141274 - zuNIade, zuNIadi-suNIati- zrUyate-sauMbhaNAya che ale ! kiM eze mahaMde kalayale zuNIade - mare, yA moTo jATa bha saMbhaNAya che?---are! kim eSaH mahAn kalakalaH zrUyate laviNyAjossi - 8141275 - bhavissidi - bhavissati-bhaviSyati tA kahiM nu gade luhilappie bhavissidi / yAM gye| udhirapriya thaze ? - tasmAt kutra nu gataH rudhirapriyo bhaviSyati isi ne AdA, Adu - 8141276 - bhAgulAyaNA dA - bhAgurAyaNA-bhAgurAyaNAt / api bhAgulAyaNAdA mudda pAvemi-hu pazu lAgurAyaNa pAsethI mudrA pAmu chu -ahamapi bhAgurAyaNAd mudrAM prApnomi / idAnIm no dANi - 8041277 - dANi - ehi idAnIm / zudha dANi hage zakAvayAla - tista - NivAzI zakrAvatAra tInA nivAsI idAnIm ahaM zakrAvatAratIrthanivAsI tasmAt netA - 8141278-tA- tamhA - tasmAt 1 tA yAva pavizAmi tathA hu le praveza maH antyAt NaH vA it-etoH ||8|4|278 // pachI z ne Agama vikalpe umerAya che-- yam dhIvale - sAMlaNe, ve dhIvara - bhAchI bhAra-zRNuta, dhIvara : yuttam+idam - yuktaM nimaM, yuttaM iNaM - yukta he yuktam idam / zalizaM + idaM zalizaM + iNaM - zalizaM NiNaM- sarisaM iNaM- sadRza - samu-che sadRzam idam / kim + edaM - kiM Neda, kiM edaM zubhe ? kim etat / eva ne! yyeva - 841280 - mama yyeva - bhAu - mama eva / hajje nipAta - 84281 - he caurie ! -haje cadulike! he yatumi he caturike ! - tasmAd yAvat pravizAmi / chIie Ave to m Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-cA tha" pAda 3i89 mAnadde nipAta-84282-jImALa- vimo-vismaya !!!-vimaya: mAnad ! ! nItivacA ne gaLo-"udAttarAghava" nAmanA nATakamAM rAkSasa A vAkayane bele che vismaya che ke mArI mAtA jIvaMta vatsavALI che-vimaya: nIvatavassA mana nananI !!! hImANahe nivede-, hImANahe palissaMtA hage edeNa niyavidhiNo duvvavazideNa vikrAMtabhIma' nAmanA nATakamAM A vAkyane rAkSasa bAle che- nirveda-kheda-che ke ame pitAnI vidhinA durvyavahArathI thAkI gayA chIe-kaMTALI gayA chIe-nirveH paracAttAH vayam tena nigavi: durvyavasitena / -nanuM maLe-84ra83--nag-nanuM avADhIvALuLayA rAyA-rAjAo game tyAre nahIM paNa avasare maLavA yogya che-nanuM avalovALIyA rAnA: samUdde-84ra84-gama-raso-vidUSaka durSa ! zaurasenI bhASAmAM ame zabda vidUSakanA harSane sUcaka che. ama2e, gjhAI gumAg suvADhi mayaM-harSa che ke, tame A surmilAmAM Asakta thayA cha-suda tathA sUrmANAM puro mavAna --84ra8pa-dI-riNa- I zaurasenI bhASAmAM " phIdI " zabda vidUSakanA harSane sUcaka che. hRddha saMnnA me maLIdhA viyavayasaM-'hAhI" eTale "khIkhI' ema hasatAM hasatAM vidUSaka bele che ke, mArA priya mitranA anerA pUrA thayA. hIhI eTale e harSanI vAta che-durNa, saMvanA mana manorathA: priyavayasyasya / A sivAyanuM badhuM prAkRta bhASAnI peThe mAgadhI bhASAmAM paNa samajavuM. A rIte 8ra60 thI je je vidhAno zaurasenI bhASAmAM karelAM che te badhAM mAgadhImAM paNa lAgu pADIne ahIM batAvelAM che. A sivAyanAM bIjAM vidhAne prAkRtanI peThe samajavAnAM che. 814 thI mAMDIne 84ra60 sudhInAM je vidhAne prAkRtamAM karyA che te vidhAne paNa mAgadhInI vizeSatAne dhyAnamAM Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390] siddhahemacaka zabdAnuzAsana rAkhIne mAgadhI bhASAmAM lagADavAnAM che eTale ke je vyaMjana vagere aMge mAgadhImAM je khAsa pheraphAra sUcavela che, te sivAya bAkInuM vyaMjano vagerene aMgenuM je kAMI parivartana karavAnuM hoya te badhuM zaurasenI bhASAnI peThe samajavAnuM che. te badhuM to batAvI dIdhela che. ane bAkInuM je kAMI prAkRta bhASAnI peThe samajavAnuM che te badhuM jAte samajI levAnuM che ane tenAM udAharaNo paNa jAte samajI levAnAM che. jemake 814 nuM udAharaNa - prA sAvalI-mA zattAvIzA , guvaphagaLo- , yuvaLei ! ,, vArImadde - vArImatI vagere. A udAharaNa phakta namUnArUpe Apela che, paNa AvAM bIjAM aneka udAharaNe pite jAte samajI levAnA che ane te 814 thI mAMDIne 8.4ra60 sudhInAM sUtronAM vidhAnane dhyAnamAM rAkhIne bhAgadhI bhASAnAM udAharaNo samajI levAnAM che. e badhAM udAharaNe ahIM to lakhI ja na zakAya athavA e badhAM udAharaNe adhyApake pite samajIne vidyAthIne batAvavAnAM che. mAgadhI bhASAnuM vyAkaraNa samApta. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. paizAcI bhASA paizAthI bhASAnuM vyAkaraNa paizAcI bhA che eTale amuka prakAranA lokenI bhASA. bhAkaDeyanA prAkata sarvasva vyAkaraNamAM amuka amuka dezane pizAca dezarUpe gaNAvelA che--jemake pAMDava deza, keya deza, bAhaka deza vagere. vartamAnamAM A deza kyAM Avela che te bAbata, saMpUrNa bhUgoLanI jANa kAro pAsethI jANI levI. jJaH kAda vairAtha TAkArU0rA paizAcI bhASAmAM jJa ne badale sarvatra waa eTale bevaDe kA belAya che. jhAgu-buddhi-trajJA ! sa-sALA-saMjJA-sAna-saMjJA ! savikhU-saMpU-saza-sarvazaH | bAnaM-ALaM-jJAna-jJAnam | vijJAnaM -vALa-vijJAna-vijJAnam | rAjJaH bA cim // 4 // 304 // rAganuM zabdanA rUpamAM jyAM jyAM jJa Ave che tyAM tyAM paizAcI bhASAmAM viNa vikalpa belAya che. ravinA pid, ra pataM-ravA vinaM-rAjA la-e-rA vitamUA hAnino gha, ro thartant vi-rAjAnuM dhana-rANa: dhanamAM rAnA rUpamAM nathI tethI A niyama na lAge eTale ja na na thAya. - kyA dArU0RI. sa ane 9 ne badale paizAcI bhASAmAM stra belAya che. jhA-navA kanyA-pacI che. amiSNu-gadamana abhimanya--gamimaH | pukA-puowvano puNyakamI-puSyAma, puwhaM-pujAruM puNya-pavitra-divasa-luNAdanA Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana : 18 84orUddA na ne sthAne pizAcI bhASAmAM ja belAya che. gunAnayuro-mugALakuvo-guNonA samUhathI yukta-guninyu: juna-guNa vaDe-gunena ! vora tA dArU07 takArane badale ane kArane badale paizAcI bhASAmAM te belAya che. -mAvatI-zaktizALI-aizvaryazAlI-mAvatI ! vagvatI-vazva-pArvatI-pArvatI . sataM--sataM-zata-so-rAtam -matanaparA-mAravo-kAmadevane AdhIna-maranAravAH | sata-sa -ghara-sadanam | tAmotaro-hAmoharo-jenA udarapeTa-upara mALA che te dAmodara-zrIkRSNAnovA vaselo--pradeza-za: vatanavaM-vA-mukha-vanam | do-doDu-thAo-mavA ramatu-ramatu-rame-ramatAm | takArane paNa je takAra karavAnuM kahevuM che tene Azaya e che ke tenA eTale takAranAM bIjAM vizeSa rUpAMtaro na thAya paNa te ja kAyama rahe. ethI patA nuM pAyA na thAya paNa paizAcImAM patA ja thAya. vetana: nuM reDiyo nA thAya paNa pizAcImAM veti ja thAya. tAtparya e ke prAkRtamAM jyAM jyAM ta kArane sthAne bIjAM bIjAM vizeSa vidhAna batAvelAM che tathA zaurasenAmAM ke mAgadhImAM je koI vidhAna takArane aMge kareluM che temAMnuM eka paNa vidhAna pizAcImAM lAgu na karavuM. temAM kyAMya vizeSarUpe takArano lepa paNa na kare ane jyAM jyAM ta ke dekhAya tyAM badhe ja paizAcI bhASAmAM takArane ja prayoga karavo. laH kaH // 8 // 4 // 308 // kane sthAne paizAcI bhASAmAM ja belAya che. sIjhaM-sI-zIla-zastram | Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda Tha3 3o-3-kuLa-lun na--jaLa-gam kiM-sarijhuM-jaLa-saratuM rahe te kSatrim vanajhAma-mA-kamaLa ! za-poH saH // 84 // 309 // ne sthAne ane sthAne paizAcI bhASAmAM te belAya che. -mati-so-zebhe che-zomAte | somanaM-sodaLa-zani-suMdara-omanaE !. sasI-sarva-caMdra-zarI ! so-so-zakaidra-rAjA athavA vorA, zakya athavA zakta-samarthazA . saMva-saMto-zakha-zAlaH | -visano-visano-viSama-viSama: | vinAno-vizALa-hAthIne dAMta, zIMgaDuM-vijJAna: | pra-prAkRta bhASAmAM za ne badale ane 3ne badale ja balavAnuM vidhAna kareluM ja che. tethI e vidhAna pramANe pizAcI bhASAmAM paNa rA ne ane vana sa thaI ja javAnA che te pachI A vidhAna zA mATe karyuM? u-A praznanuM samAdhAna e che ke, prAkRtamAM ne ane une badale sanuM vidhAna to kareluM che paNa apavAdarUpe amuka zabdomAM ane da (Ara 62) karela che ane amuka vidhAnamAM ne ane Sano (81265, 81ra66) che karelA che. e ApavAdika vidhAna paizAcImAM na ja lAge ane tamAma zabdonA rAne ane vane sa ja thaI jAya evuM nirapavAda vidhAna sUcavavA mATe A niyama khAsa karela che arthAt 81ra62, 81ra 65 tathA 8nAra66 sUtramAM batAvelAM vidhAno paizAcImAM lAge ja nahIM e eka vAta. bIjI vAta paNa e che ke 84324 mA niyamamAM ema jaNAvela che ke "-----7----vAM ghA sku" (81177) e sUtrathI mAMDIne "ghA-zIva-sudhA-sattAvuM mAre che." (nAra 6) sUtra sudhImAM prAkRta bhASAmAM je je vidhAne batAvelAM che temAMnuM eka paNa vidhAna pizAcI bhASAmAM na lAge ema kahevAthI " -So saH" (AvAra 60)mAM sUtramAM batAveluM sanuM vidhAna paNa paizAcImAM nahIM lAge tethI paizAcI bhASAmAM za ne ane vane badale 3 ja vAparavo evA vidhAnanI jarUra che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3&4 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana eTale A vidhAna karavAmAM na Ave te za ane cha paizAcI bhASAmAM jema che. tema ja raheze ane temane sa nahIM thAya mATe A vidhAna 8444324 sUtrarUpa, bAdhaka niyamane paNa bAdha karevA mATe jarUrI che, daitye carca H 58 / / 30 / ya zabdamAM rahelA ya ne paizAcI bhASAmAM 6 khelaveA. ditavava-diyayayaM--hRdaya--yam / ftava-diyace-hRdayamAMya ! kipihitapake atyaM cintayamAnI kiMpi kiM pi hiayaye atthaH ciMtayanALI-hRdayamAM kAMI ne kAMI ane eTale keI paNa jAtanA vicAra karatIkimpi kimapi hRdaya ke artha cintayamAnA / Toka tuH vArxzA OMne badale paizAcI bhASAmAM tu vikalpe khelAya che. jItu, kuTumba kuMva-kuTu baTuRn e ja rIte varphe varte, varU, paTuH / trADu cAtu, cADu, cATu ! vaDu vaDu, Rtu, Tu kaDavuM ktvaH tUnaH ||8|4|312 // vavA prayatnane badale paizAcI bhASAmAM tana thaI jAya che. sUna-gamidaLa~~~ InevA rasUna--miLa ramIne strA dasilUna-datti-hasIne--sitvA patina-varjiLa--paDhIne-bhaNIne-patniA vistRta-Li-kahIne-cisyA jUna-jUnau : gArzI saMskRta bhASAmAM sabaMdhaka bhUtakRdaMtanA vAnuM jyAM dvArUpa thayela hAyaH tyAM te aa te badale paizAco bhASAmAM jUna ane hyUna rUpa vaparAya che. madana athavA mathUna-mati-nAsIne maM sayana athavA sarajUnAgaDhana-joIne-pRhA, tasthamAlina-pAtaLuM karIne savA na ,, Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-catutha" pAda [364 rya-sna-STAM riya-sina-saTAH kvacit // 8 / 4 / 314 // rya ne pahale ivancita riya, sna ne pahale vayit sina bhane STa ne mAse cit sara paizAcI bhASAmAM bolAya che. bhAriyA-bhajanA-mA-2trI-bhAryA sinAtaM-hAya-khAyesu-snAna resu-snAtam kasaTa-kaTTha-48-kaSTam kvacit vAthA sUryaH tuM sujjo, snuSA nu sunuSA ane dRSTa: nu tiTTho yayu thata A udAharaNamAM A niyama na lAgyo. kyasya iyyaH // 8 // 4 / 315 // saMskRtamAM "bhAva" nA arthamAM ane karmanA arthamAM je ya pratyaya vaparAya che / pahale paizAyI bhASAmA iyya 1522ya che. giyyate-gijjate-gAya cha-gIyate diyyate-dijjate-hevAya the-pAya -dIyate ramiyyate-ramijjate-2mAya cha-ramyate pahigyate-paDhijjate-paDhAya cha-bhAyAya che-paThyate kRgaH DIraH // 8 / 4 / 316 // $ dhAtune "bhAva"mAM ane karmamAM lAgelA kya pratyayane badale paizAcI bhASAmAM (DIra) 152 / 5 che. kIrate-karijjate-42rAya che-kriyate pudhumataMsane sabbassa yyeva saMmAna kIrate-paDhamadaMsaNe savvassa ciya samAna ujate-prathama zanamA tamAma / sammAna rAya -vAmAM Ave che. madarzane sarvasya eva sammAnaM kriyate / yAdRzAdeH duH tiH // 84 // 317 // yAhaza yAhaka yAdRkSa, tAdRza tAdRk tAhakSa, kImA kohaka, kIlakSa, Isaya IdRk IdRkSa,. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana etAdRza etAhaka etAdRkSa, bhavAdaza bhavAha bhavAdakSa, anyAza anyAhA anyAdRkSa, yuSmAiza -yuSmAdRk yuSmAdRkSa, tvAdRza svAdRk svAdRkSa, asmAdRza asmAdRk asmAdRkSa, mAdRza mAk . mAdakSa vagaire zaNDAmAMnA dana pahale pezAyI nApAmA ti v52||y che. yAtiso-jAriso-ve-yAdRzaH / yAtikkho--jArikkho yAdRkSaH . tAtiso-tAriso-tA-tAdRzaH / tAtikkho tArikakho-tevA-tAdRkSaH / ketiso keriso-vA-kIdRzaH / etiso-eriso-meve| IdRza: etAtiso-etAriso-mevI-etAdRza: bhavAtiso-bhavAriso-tabhAza -bhavAdRzaH anAtiso-annAriso- |-anyAdRzaH tAtisA- taariso-taa| Pi-tvAdRzaH yumhaatiso-tumhaariso-tmaa| devA-yuSmAdRzaH mAtiso-mA riso-bhaa2| nA-mAdRzaH amhAtiso-amhAriso-bhabhArA nava-asmAdRza: / yAti-jAdi nevA yAdRk / thaa| rIta tAdRk vagerenAM 55 35o, sAdhI sevA. ne cha? kSa che sevA kIhakSa vagerenA 3the| yAtikkha vagairenI peThe sama sevA. ica-ecaH // 8 // 4 / 318 // prAkRta bhASAmAM kriyApadanA trIjA puruSanA ekavacanamAM je phu ane indra ( 83/138) pratyayo batAvelA che tene badale pizAcI bhASAmAM ti pratyaya 152 / 5 che. vasuAti-vasuAti-suya cha-udvAti bhoti-bhAti-thAya cha-bhavati neti-neti- ya -nayati teti-deti-he ch-ddaati| Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda vAta te = 8 chArU I makArAMta dhAtune mATe prAkRtamAM rUr ane nuM vidhAna kareluM che tene badale paizAcI bhASAmAM ne badale ti ane ne badale te pratye samajavA kA, vati-4vase, travata-lave che-bele che-ati achate, mati-achata, chati-bese che-vAte jIte, chati-jIte, chati-jAya che-ajIta ramate, ramata-ramate, ramati-rame che-ramatte doti ane naitimAM dhAtu nakArAMta nathI tethI A niyama na lAge. maviSyati ratha: va ASTarUra che prAkRta bhASAmAM bhaviSyakALamAM je va ane putra pratye batAvelA che tene badale paizAcI bhASAmAM ucca pratyaya ja vaparAya che. have pachI ema kahevAnuM che ke bAkI badhuM zausenI bhASAnI peThe samajavuM. e kathanane AdhAre dAjhAra 75aa sUtra dvArA paizAcI bhASAmAM bhaviSyakALamAM Tsi pratyaya thavAno saMbhava che. tene niSedha karavA A sUtramAM iva pada mUkela che arthAta paizAcI bhASAmAM ucca vaparAya paNa risa na vaparAya. huveyya-bhavissati-bhaviSyati taM tadhUna cintitaM nA kA esA huveyya-taM daLUNa cintitaM raNNA kA esA bhavissati tene joIne rAjAe vicAryuM ke A keNa haze ? nAM dATavA vittitaM rANA kA esA bhaviSyati ? rataH sura hatolAtU IDhAkArUrazA. sakArAMta nAmane lAgelA paMcamInA ekavacananA kuri pratyayane badale paizAcI. bhASAmAM hindu evA mAte ane mAtu pratyaya lAge che. tUrA, tUrAsu-jUro , rASa-dUrathI- rAt Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38] 'siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tAva ca tIe tUrAto yyeva tiTTho-tAva ca tIe dUrAo ciya diTThoane mevAmA tAye 2thA / nayA-tAvacca tayA dUrAdeva dRSTaH tUrAtu-dUgau-dUrathA-darAt tumAtA-tumAo-tArAthA-tvat tumAtu-tumAu-tabhAzayA-yuDamat mamAto-mamAu-bhAtAyA-mat mamAtu-mamAu-sabhAsayI-asmat / tada-idamoH TA nena striyAM tu nAe // 8 // 4 // 322 // satanA (tad-TA) tena 35ne pahale peza.yo bhASAmA nena 35 15215 che tathA strIliMgamAM sayA rUpane badale pizAcI bhASAmAM nAI rU5 vaparAya che. vA. saratamAM (idam-TA) anena 35ne male paizAyI bhAbhA nena 35 55215 che tathA strIliMgamAM banayA rUpane badale paizAcI bhASAmAM nApu rUpe vaparAya che. pulisa-nena-NeNa te vaDe, tena tena nena-imeNa-mA-anena tattha ca nena katasinAnena-tattha ca Na athavA imeNa kayaNhANeNa-mana tyA naze 2nAna 428 cha vA to athavA meNe-tatra ca tena athavA anena kRtasnAnena / zrIviga-nAe-NAe tazIme-tayA bhayavA sevAye-anayA / __ pUjito ca nAe pAtamgakusumappatAnena-pUjito ca NAe athavA imIe pAyagga-kusumappadANeNa-ana tI athamelAme pAnI abhAga pAse so bhUdhAta pUnyo-phUla rI-pUjitazca tayA athavA anayA pAdAnakusumapradAnena / tAe samIpaM-tInI 100-tasyAH samIpam-241 prayogamAM par3I vibhakti che tethI A niyama na lAge. eva ciMtayaMto gato so tA e samIpaM-eva ciMtayaMto gato so tAe samIva-ye pramANe piyAra 42tA ta tazInI pAse gye|-evN cintayan -gataH sa tasyAH samIpam / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lazruti-aSTama adhyAya-caturtha pAda 13 zeSaM zaurazenIvat / / 8 / 4 / 323 // upara je je vidhAne karelAM che te sivAyanAM bAkInAM bIjAM vidhAno ziaurasenI bhASAnI jema paizAcI bhASAmAM samajI levAM. shau2-8|4|215-bhgv-bhgvto-bhgvaan-bhgvaan / adha sasarIro bhagavauM makaradhajo ettha paribhamaMto huveyya-aha (81387) aha sasarIro bhagavaMtA makaraddhajo eltha paribbhamaMto bhavissati-24 lagavAna bha7254 zarIravANA ne sahI labhatA ze. asau sazarIra: bhagavAn makaradhvajaH atra paribhraman bhaviSyati / zau20 8 / 4 / 217 / kadha-kahIM-katham / evaM vighAe bhagavatIe kadha tAvasavesagahaNa kataM ? -240 nI (yuvati35) bhagavatI tAsa vezane // bhATe ahae ye ? eva vidhayA bhagavatyA katha tApasavezagrahaNa kRtam ? zau20 8 / 4 / 270 purakha-puvva-pUrvam / etisauM atiTTha-puravauM mahAdhana tana-parisauM adiTTapurva mahAdhaNaM daLUNapaIyAM chapA nahIneyekSA sevA mahAdhanANAta na-IdRzam adRSTa pUrva mahAdhana dRSTvA zau20 8 / 4 / 264 bhagavaM !-bhagavaMto-bhagavan ! rAjaM !-rAyA !-rAjanU ! zau20 84212 tAva, dAva-tAva, dAva-tAva-tAvat / zau20 864 / 214 / bhagavaM ! yati maM varaM payacchasi-he bhagavAna ! ne bhane 12 Ape-bhagavan ! yadi mama varaM prayacchasi / zau20 8 / 4 / 264 / rAyA ! ca dAva loke-mane tAle 2 saubhA-rAjan ! ca tAvat loke / 4 / 280 / yyeva-ciya-eva / tAva ca tIe tRrAtA yyeva tiTTho so AgacchamAno rAjA-tAva ca tIe dUrAo ciya diTTho so AgacchamANo rAyA-tyAre to dUrathA 14 bhAratAta zanane nayA-tAvacca tayA dUrAd eva dRSTaH Agacchan rAjA / Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana 11-2-nAti-16-zamyanton dro'rUrI prAkRta bhASAmAM 8 / 15177 sUtrathI laIne 8111ra6pa!A sUtra sudhImAM zabdonAM rUpAnI sAdhanA mATe je je vidhAnA karyAM che temAMnuM eka paNa vidhAna paizAcI bhASAmAM lAgatuM nathI. 40. maratU_macra-kAmadeva maratu; ahIM tacAta ne lApa na thayA. sagaraputtavazvana --caraputtavacaLa -sagara rAjAnA putranuM vacana sAraputravadhanam / ahI TM, pa, kaiM, tathA te lepa na thayeA tathA nate La na thayeA, vinayasenena chavita-vinayameLa ruvitra-vijayasena labyA khelyuA-vijJayamenena lapitam / ahIM la ya tathA 7 nA lepa na thaye| ane pa tA 7 paNa na thaye| tathA na teALa na thaye|. matanuM-mayan-madata-kAmadevane-madanam / ahIM nane! La na thayeA. tathA ne lepa na thatAM teA ta thayeA. pAchuM vAva pApa-paivam / ahIM 1 nA 6 na thayeA. AyuSa -trANu -zastra-mAyudham 1 ahIM yane! leApa na thayA tathA dhaM ne haiM paNa na thayA. tevo--vikaro ! --diyara-vicAra-DhavaraH / ahI' 7 ne lepa na thayeA. tathA tene devarI Dhi na thaye.. A pramANe bIjAM bIjA sUtrone lagatAM bIjA paNa udAharaNA samajI levAM. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. cUlikA paizAcI bhASA cUlikApaizAcike tRtIya-turyayoH Adya-dvitIyau // 8 / 4 / 325 // cUlikA paizAcI bhASAmAM trIjA janane badale tenA vargane pahelo vyaMjana bolAya che tathA cothA vyaMjanane badale tenA vargane bIjo vyaMjana belAya che. trAno pasA -~nakara-nayara -nagara-nagaram makkanA-maggaNo-za2, 5-mArgaNaH kiritaTa-girita-5 tanu taTa-giritaTam raacaa-raayaa-11-raajaa| caccara -jajjara--00-jarjaram cImUo-bheda-jImUta: taTAkaM-talAyaM- va-taDAgam maTalaM-maMDalaM-mana-maNDalam / Tamako inamao-ubharu-Damaruka: matanA-madaNo-bhava-madanaH kaMtappo-kaMdappI- ,, kandarpaH tAmotarI-dAmodaro-zrI -dAmA2 dAmodaraH pAlako-bAlaA-11-bAlakaH / yogAnI bhInne-mekho-meghI-meva-meghaH varakho-vagyo-bAdha-vyAghraH khammo-dhammo-ghAma-garamI-dharmaH niccharo-nijjharo-3 -nijharaH chaccharo-jhajjharo-me prAnusAra vAra jhajharaH kATha-gADha-mAda-bhAvya dhIya-gADham saMTho-sa Dho-sATa-SaNDhaH ThakkA-DhakkA-Tola-DhakkA mathuraM-madhura-madhura-madhuram ubha-21 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana thavo-dho-aAMdhava-bhAI-ZUR: yUnI pUrkI dhULa-dhUrI raso-mameza-vega-masa: rA--mmA-ra'bhA-keLa-ramA vI-mAyatI-bhagavatI mAyatI niyocitA-niyonitA-niyojita-nakkI karelu*niyonitam / mULarUpe jyAM trIjo vyaMjana na hoya paNa trIjo vyaMjana kAI niyamathI thayela hoya tyAM paNa tathA mULarUpe jyAM ceAthA vyaMjana na hoya paNa ceAthe| vyaMjana kAI niyamathI thayela hAya tyAM paNa A niyama lAge che-- vaTemA-rimA (8511206)-pratimA-mUrti pratimA-ahIM mULarUpe OM nathI. paNa ta aa 3 thayela che tATA-DhADhA (8)rA139) dADha-oTrA-ahIM mULarUpe 3nathI paNa TU ne haiM thayela che sa H vAgAkArA ra nA cUlikApaizAcImAM cha vikApe khelAya che. gojhA-gorI-gaurI calanagga-caraNagga-caraNAma tanuthalaM - tanuhara - tanudharam ludda - udda-rudram TURs-dUra-ddaram / cUlikApaizAcI bhASAnA padyane namUne-- vanamaya vanaya-pavita~~ohI|-25-05-tiryaka ! tasasu nakha-tappanesu ekAta satanuthala uddaM // prAkRta--paLamada vaLaya--vitra-gorI-cara5-5-Dividha / rasamu nada-daLeluM ebAraha-tara / a-snehathI vizeSa kupita thayelI gaurInA caraNanA agra bhAgamAM jemanuM pratibiMba paDelu che tethI ja daza nakharUpa darpaNeAmAM dekhAtA eTale ja agiyAra zAzane dhAraNa karanArA evA rudrane namarakAra karI. saMskRta-praLamata praya-pravita--gaurI-carAtra-naprativizrvam / rAmu nala-vadhu megarAtanudharam // Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAyajotutha pAda cUlikA paizAcI-vaMtalsa ca DhIDhA-vAtukana daMpatA vadhuthA ucchalaMti samuddA, sailA nipataMti taM hala namatha / / prAkRta-navaM takSa 2 vAyaveLA jaMpitA vamuddA | ucchalaMti samuddA, sailA nivaDaMti taM hara namaha / artha-lIlApUrvaka pagane UMca-nIce karIne eTale jemaNe potAnA paganA ThamakA vaDe nAca karatAM pRthvI kaMpI gaI che, samudro UchaLI rahyA che ane pahADo nIce paDI gayA che tevA hara-mahAdevane-namaskAra kare. saMskRta-nRtyakaa #A-pAvorakSana vitA vAdhA | ucchalanti samudrAH, zailAH nipatanti taM hara namata // gAri-puSyo pAma ThAkarUNA avAk bIjA keTalAka vaiyAkaraNonA matamAM cUlikArpazAcImAM paNa sujJa nA ga ne 2 thato nathI eTale niyokita zabdanA ka no 2 thato nathI tathA AdimAM AvelA varganA trIjA vyaMjanane badale cUlikA paizAcImAM paNa vargane pahelo vyaMjana thatuM nathI ane AdimAM AvelA varganA cothA vyaMjanane badale cUlikA paizAcImAM paNa vargane bIjo vyaMjana thato nathI. AdimAM AvelA-varganA-trIjA vyaMjanane badale vargane pahelo vyaMjana na thaye- -tI-gati-gamana--tiH nImU-nImUta-megha-mUta: ma-DamAnDamaru-mara: DhAmota-DhAma -dAmodara-tAmoTara: vo-vAsko-bALaka-vazva: | AdimAM AvelA-varganA-cothA vyaMjanane badale vargana bIje vyaMjana na thaye- tharamo-gharamAM-ghAma garamI-gharma jIro-saMkSaro-ghaDA jevuM vAju -: #- - - dhupadhuLI-nadI-dhunI mavartI-mAvatI-bhagavatI-mAvatI Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404] siddhahema zabdAnuzAsana ropa rAvata drAkArU28mA cUlikApaizAcImAM je vidhAno karyA che te sivAyanAM bAkInAM vidhAne bAbata paizAcI bhASAnI peThe samajI levuM. nara-nacara-nagara-tAram | | A baMne prayogomAM 7 ne | na mano-maLo-zara-bANamALa: { thAya paNa na ja rahe. A rIte ahIM bIjAM vidhAna bAbata paNa samajI levuM. ahIMno vAvata' zabada paizAcI bhASAnA vizeSa nikaTa hovAthI mAtra paizAcI bhASAne nirdeza kare che. bIju e ke, paizAcImAM paNa keTalAMka vidhAnA zausenInI peThe samajavAnAM che ema paizAcInA niyamomAM jaNAvela che te paNa ahIM samajavAnuM che. paizAcI bhASA zaurasenInI vizeSa nikaTa che chatAM temAMya prAkRtanuM koI koI vidhAna na ja lAge ema na samajavuM. vaLI, "zevaM paizAcIvata'' ema na kahetAM sUtrakAre zeSa kAvat " ema je moghama vidhAna karela che tethI paizAcImAM paNa koI kaI pragamAM prAkRtava, zaurava ane mAdhIvata vyaMjanaparivartana vagere na ja thAya ema na samajavuM. vaLI, vesTan ne adhikAra to sarvatra che ja eTale paNa "vAvata'no vyApaka artha samajavAnI vAtane Teke maLavA sahaja ane saraLa che. paizAcI bhASAnuM vyAkaraNa samApta Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apabhraMza bhASA apabhraMza bhASAnuM vyAkaraNa svarANAM svarAH prAyaH apabhraMze || 8|4 | 329 // apabhraMza bhASAmAM ravAne badale prAyaH bIjA svare~ apabhraMza bhASAmAM svarAnA uccAraNAmAM prAyaH karIne zreNI badalI thAya che, eTale ke eka svarane badale prAyaH karIne bIjo svara khelAya che. JA ne! ga-Asa-vattu, vAtmya-udAharaNarUpa prayeAga-kaccAla-kacALu hai te --vILA-vaLa, vIjaLILA-vINA 3 teA a, ba, 3-vADhu-vAha, yAjJA, vAg-bAMya-bAhu-hAtha, tA 1, 6, 3-vRSTi-TTi, iida, TTi-pa4-puMDI, pu'haM, pu'huM pADuM. nAmanA rAga. 'pADuM' pIDha upara thAya che zATe tene sabaMdha vRSTa rAkhta sAthe che. ghaNI vAra mAMdA mANasane lAMkhA vakhata pathArImAM sUI rahevu paDe che tethI tenI pIDabAM 'bhADAM' paDe tene 'cADAM' paNa kahevAya che. tema ja gheADA vagere pazuonI pIDa upara 'bhADu' paDI jAya che te mAruM ane prastuta vAkuM e banne zabdone sarakhAvavA jevAM che. 6 ne! Ga Ga, -tRna-sA, tijI, tR tR taraNu tA haiM, mudbhuta-mukSui-mudrika, mujju muddata--sukRta > ne! -guna-jino, vihino-gIlu -bhIMjAyela 6 ne 3, phai, i-helA-jijja, sTrAi, haida-rekhA-lekhA-lITo. bau nA traNa, zro-gaurI-ri, gofi-gerI-strI adhavA pAvatI apabarA bhASAmAM vyaMjananA pheraphAre! mATe ke svatA pheraphArA mATe je khAsa vidhAne batAvavAnAM che ane zabdanA rUpamAM pheraphAra mATe bhInna paNa je khAsa vidhAne batAvavAnAM che te tamAma vidhAnAmAM kAI kAI ThekANe prAkRta bhASAnI peThe ane zauramena bhASAnI peThe paNa pheraphAra thaI jAya che e hakIkatane sUcavavA mATe trakAre A sUtramAM Aya:' zabdanA nirdeza karela che. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana syAdau dIrgha-hasvau // 8 / 4 / 330 // nAmane jyAre yAtri vibhakti lAge tyAre nAmane aMtya vara je harava heya to apabhraMza bhASAmAM prAyaH dIdha thaI jAya che ane dIdhuM hoya to apabhraMza bhASAmAM prAyaH hasva thaI jAya che. no DhosTa-fsa-DhosTa--dhavA-dhavatra -dhavAra-DhoDha3-43-Dho -nAyaka- pati-prathamA vibhakti bhASAmAM "meTo Dholo thayo che paNa akkala nathI' evA prayogomAM tathA vagADavAne DhoDha ane sorI, DhaoNlTI vagere zabdomAM Dhojha zabda pracalita che. sAma-sAmA-zyAma-sAMvariyo mA ne ma-ra-reDha-rekhA-AMkelIsoTo saMbaMdhana-Dhotra !--Dho !-he nAyaka !-pati ! -vINam lAMbA vakhata sudhI. bIjI vibhakti strIliMga-maLiyA-maLa-jene kahevAmAM Avela che-je kahevAyelI che te maLatA prathama vibhakti pudI !-putti !-he putrI ! putri ! saMbodhana vibhakti malTI-maSTibhAlA jevI. prathama vibhakita varUddI-va-peThI ghaviSTA ,, prathamA bahuvacana-gho-ghoDA-ghoTA cheDA nisi-niti-nizitA:-tA-tejIlI. ravA-va-vAda-khaDage-taravAre DuM vAMkuM hoya te arthane sUcavavA bhASAmAM khAMguM zabda pracalita che, rAjAne prastuta sAthe sarakhAvI zakAya. 'taravAra" jevuM thoDuM vaLeluM-vAMkuMte khAMzuM, e rIte arthasAdazyane lIdhe vanrva -atvuM-vAnuM pracalita thayela hoya. DhollA sAmalA, dhaNa caMpA-vaNNI / nAi suvaNNa-reha kasavai diNNo // 1 dhavala:-patiH zyAmala:, dhanyA campAvarNA / jJAyate suvarNarekhA kaSapaTTake dattA // 1 pati zyAma che ane dhaNa-strI-caMpAno varNa jevI-pILI che. jANe ke kALA karsaTInA paththaranI upara senAnI rekhA dIdhelI-karelI che. dedhaka vRttimAM jaNAvela che ke ahIM "dhavane kaseTInA paththara sAthe tathA dhaNane sonAnI rekhA-AkA-sAthe je sarakhAvela che te viparIta ratane prasaMge saMgata thaI zake ema che. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda viparItarato tapU 35mAnuM samAdhyate"-DhoSavRtti pR 1 dhaNa-mAtA thavAne yAgya strI--jyAre strIne 'adharaNI'ne prasaga hoya che tyAre gIte mAM jeNInI adharaNI heya che teNIne dhULa zabdathI sUcavAyela che. jJAyate-nAya nAr eTale jANe ke DholA ! mai~ tuhu~ vAriA mA kuru dIhA mANu | niddae gamihI rattast ases hoi vihANu // dhava ! mayA tvaM vAritaH mA kuru dIrgham mAnam / nidrayA gamiSyati rAtrikA zIghra bhavati vibhAnam - prabhAtam / nir--nidrA vaDe--niMdamAM, mi| gamAI jaze-cAlI jaze-vItI jaze saMskRta vimAna eTale prakAza, te zabdanI sAthe vijJAna-vijJALu vahANuM zabdane sarakhAve. viTTI ! maTuM maLiya tuTuM 'mA hra veMcI vi'i| vutti! samaLI ma"i nirve mArapha himar vaklRi ||3| putrike ! mayA bhaNitA tvam ' mA kuru vakrAm dRSTim' / putri ! sakarNA bhalli : yathA mArayati hRdaye praviSTA / [40 bhaNelu -kahelu marAThI-ddA / putrI zabda sAthe viI ne sarakhAve. A niyama dvArA putrInA pu te 4 thayA pachI pittI--vettI-vettI viTTI-ema parivartana thaI zake che. ahIM bhASAmAM pracalita eTA, eTI zabdAne sarakhAvavA. AvI rIte bIjI bIjI vibhaktiemAM paNa AvAM udAharaNe samajI levAM. upara jaNAvelAM badhAM udAharaNAmAM nAmane lAgelI viktie leApAI gayelI che. jue 8545344 yaduSTa adhikArane lIdhe 8ArA77 niyama dvArA << zabdanA 7 leApa pAme tyAre vaTTa thAya, enI sAthe bhASAmAM pracalita 'khAMDuM' zabda sarakhAvI zakAya, vaza--vazAm A pada vArU kriyApadanu karma che. bhASAnA vAyora ke vAkora zabdamAMnA vALa zabdane vA zabda sAthe sarakhAveA, samana mATe pAsenA 'DAra' ke dora zabda pUratA che. machi zabda hiMsA arthanA sUcaka ma dhAtu dvArA Ave che. dhAtupAmAM mardo dhAtunA naMbara 812 che. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana veTI zabda putrIno sucaka che ane vai zabda putrane sUcaka che. nirutanI apekSAe ema vicArI zakAya ke viTTa-Ni eTale jene saMbaMdha mAM-mAtAmAM ane pitAmAM rahe che te driSTa--vidu-vi-A rIte vira sAthe paNa beTe ke beTIne sarakhAvI zakAya ane putra sAthe paNa sarakhAvI zakAya. paNa 329mAM niyama dvArA putranA pune pi karavo jarUrI che athavA patriI zabda sAthe paNa viTTI-Ta-ne sarakhAvI zakAya pitAnuM te patriya. si-mano 3ra DhAkArUrUA. pahelI vibhaktinuM ekavacana ane bIjI vibhaktinuM ekavacana a6 lAgyo hoya tyAre sakArAMta nAmanA ane apabhraMza bhASAmAM 3 thaI jAya che. muThTha+si-masa3-mu-jene daza me che evo rAvaNa drazamuva: mayaMvarasi-mAra+-macaMda-bhayaMkara mAra; saMrati-saMra-3-saMtara-zaMkara mahAdeva-AMtara: niyati-niyA+3-niyara-nivAra-nIkaLe. nitanna: bimaza-vimara-cayimaka-caDele carita: gura Adi gaNanA 1734 naMbaranA vat dhAtune phakta lagADavAthI te dvArA vati-vakAsa zabda banela che varamu+%E-cAmuda+3-varakuTuM-cAra mevALAne-brahmAne caturmuay cha* mu mu-muha3-4--g-cha mevALAne-kArtikeyane ghavmuvam ghaDiyA+si-ghaDiya-3-ATiyara-ghaDelo-sarajele. ghaTitA: dahamuhu bhuvaNabhayaMkara tosia-saMkaru niggau rahavari caDiau / caumuhu chanmuhu jhAivi ekkahiM lAivi nAvai daiveM ghaDiau / / 5 dazamukha: bhuvanabhayaMkara: toSitazaMkara: nirgata: rathavare caTitakaH / caturmukham SaNmukhaM dhyAtvA, ekasmin lAtvA, jJAyate devena caTitakaH / / sAmAnya mANasane to eka ja mukha hoya che tema chatAM mANasarUpa e rAvaNane dasa mukha kema? ene khulAso karavA A dohAnA uttarArdhamAM ja graMtha kAra e aMge uprekSA karatAM sUcave che ke rAvaNane ghaDatI vakhate devensarajanahArecatumukha-brahmA-nA cAra mukha tathA pamukha-zArtikeyanA cha mukha ema e banenAM 4+6=dasa mukhe bhegAM karIne kema jANe dasamukhA rAvaNanuM ghaDatara na karyuM hoya. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda upara jaNAvela udAharaNA uparAMta A gAthAmAM nIcenA je zabdo che temane atha A pramANe che. muvaLa-bhuvata-jagata tAsika-tASita-3mAna karela rana-avara uttama tha upara caNamu-catumu lam-cAra mukhavALA brahmAne chammug-paLamula--cha mukhavALA kAti kaeNyane jJAtri-dhyAvA-dhyAna karIne di-mina-ekanI aMdara chAvihAvA ke yiA-grahaNa karIne ke lagADIne nAva'--jJAyata-jaNAya che ke va -vena- deve -sarajanahAre. sau kuMtti oph vA | 8|||| si pratyaya lAgyA hrAya tyAre puliMgI makArAMta nAmanA aa apabhraMza sASAmAM ae vikalpe thaI jAya che. 409 na+r-1+tro-no-je 6: lo na thAya tyAre uparanA niyamathI nu. sa+S-sa+-so-te. mu. "" a| mihira / mura3 / samaru / a -aMga-zabda tarajAtimAM nathI mATe tenu saMga rUpa na thayuM paNa saMtu thayu. e rIte misiya-hyuM-zabda aMtu vizeSaNa AvAthI narajAtimAM nathI tethI tenuM miyiko rUpa na thayuM. paNa mihira thayuM. e ja rAte suraka "surata ane samadu-pUruM thayuM-zabdo naratimAM nathI tethI tenA gAmo na thayA eTale muko ane samaste rUpa na thayAM. agalia - neha nivAhaM joaNa- lakkhu vi jAu / varisa-saeNa vi jo milai sahi ! sokkhahaM so ThAu || agalitasnehAnAM nivRttAnAM yojanalakSam api yAtu / vatana aSi: ca: miti saddhi ! saunyAnAM ma thAya: ! thAya eTale sthAna. ja mane sneha-prema-arpAlata che--gaLI gayA natha-nAza pAmyA nathI-gu TakI rahela che evA lokomAMthI TAI lAkha jojana eTale lAMbe dUra jaIne paNa seksa varasa jeTalA lAMbA vakhate nirde-nivRtta-bhale pAche AvelA hAya tA paNa huM sakhI ! TakelA snehALeA e ja leka, sukhanA sthAnarUpa che Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana aMgahiM aMgu na miliu hali ! ahare aharu na pattu / pia joaMtihe muha-kamalu embai surau samattu // 7 maH # 1 miTitam mA ! Tu sahi ! adhare dhara: 1 prAtaH | priyasya dyotanayA: pazyanayAH mukhakamalam evam surataM samApam // suratapriya-kAmakrIDA jene priya che-evI eka sakhI strI potAnI sakhIne kahe che ke, he sakhI ! hajI to aMge sAthe aMga maLyAM nathI. oTha sudhI eka pahoMcyo nathI. huM te mArA priyanuM mukhakamaLa jenI ja rahI-jotI ja rahI eTalAmAM ema ne ema ja-surata-ratikrIDana-pUruM thaI gayuM. pata di DhAkArUrUrUA. TA pratyaya eTale trIjI vibhaktinuM ekavacana lAgyuM hoya tyAre sakArAMta nAmanA cheDAnA prakArano pukAra thAya che. vA -+mATaE, -Ana-dathita vaDe-patie-vasuHITAlArAthI sA ne lepa thayela che. ane 8434rathI 9 kAra upara anusvAra thayela che. gujarAtI bhASAmAM paNa trIjI vibhaktino che ke huM pra yaya che ja. vavasaMta -vasaMte+A ve+te+La-qvasaMteza-pravasatA-pravAsa karatA-vaDe 8-434rathI ja thaye.. nA -+-+TI -nakha vaDe. je mahu diNNA diahaDA daieM pavasaMteNa / tANa gaNetie aMguliu jajjariyAu naheNa // 8 ye mama dattA: divasakAH dayitena pravasatA / teSAM gaNayantyA: agulyaH jarjaritA: nakhena // pravAsa karatA patie mane je divaso dIdhA hatA eTale je divasomAM AvavAnuM kahyuM hatuM te divasene gaNatAM-gaNatAM te mArI AMgaLIo ja thaI gaI-kharI paDI arthAta to paNa hajI sudhI te Avyo nathI DinA it ca // 8 / 4 / 334 // saptamIne ekavacana -fz-pratyaya lAgyo hoya tyAre makarAMta nAmanA prakArane saptamI ekavacananA Tu pratyaya sAthe ja apabhraMza bhASAmAM kAra thAya che ane prakAra paNa thAya che. taba tarasa tare-taLiye Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuni-aTama adhyAya-catutha pAda 11 sAyaru uppari taNu dharaDa tali ghallai rynnaaii| sAmi subhiccu vi pariharai sammANei khalAI // 4 sAgaraH upari tRNam dharati, tale kSipati ratnAni / svAmI subhRtyam api pariharati sammAnayati khalAn // sAsu-sAgara, 3mri-upara, taLuM-takhaluM-taNakhalAne. ghara--dhAraNa kare che. ta4i-taLe-taLiyAmAM. balIghAle che. rathArUM-ratanene. sAmi-svAmI, dumi9-sArA sevakane. vi-paNa. variTTara-parahare che. samAjoduMsammAne che-sanmAna kare che. vADuM -khala vRttivALA lekonuM arthAta luccA lokonuM sanmAna kare che. _bhisi ed vA // 8 / 4 / 335 // trIjI vibhakti bahuvacanano mit pratyaya lAgyo hoya tyAre kArAMta nAmanA makArane pukAra vikape thAya che. +mi-kuLadaM-zudi, gunfheM-guNe vaDe. java+mijU-4varava+rdiDhavAvediM, sTardUi -lAkho vaDe. guNahi na saMpaya, kitti para phala lihiA bhuMjati / / kesari na lahai boDia vi, gaya lakkhehi gheppaMti // 10 guNaH na saMpadA, kIrtiH param phalAni likhitAni bhuJjanti / kesarI na labhate bADikAm api gajA: lakSaiH gRhyante // guNo vaDe saMpadA-lakSmI nathI maLatI, para-paNa-kIrti maLe che bhAgyamAM jevAM lakhelAM hoya tevAM phaLo jevo bhogave che. jyAre kesarI siMhanI bedI ke kANI koDI paNa lAbhatI-maLatI-UpajatI nathI tyAre hAthIone lAkha vaDe grahaNa karavAmAM Ave che-kharIdavAmAM Ave che. marelA siMhanI kazI kiMmata UpajatI nathI tyAre marelA hAthInI paNa ghaNI ghaNI kiMmata Upaje che ema lokomAM jANItuM che. 3H -TU / 84rUrUdA uparanAM sUtromAM "sakArAMta nAmanA' e rIte "bakArAMta' zabda pachI vibhaktinA arthane sUcaka hato tene badale ahIM "sakArAMta nAmathI e prakAre makArAMta zabda pAMcamI vibhaktimAM badalAI jAya che, tethI ahIM tene pAMcamI vibhaktivALo samajo. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana kArAMta nAmathI lAgelA pAMcamI vibhaktinA ekavacana atU-4-ne bale apabhraMzamAM haiM ane OM ema e pratyayeA vaparAya che, vaccha+si-va+de vade vRkSa pAsethI vaccha+ft-nai+jju-vacchatu~. yadu ! vRkSa pAsethI grahaNa kare che. heMdI bhASAmAM pese cha tA haiM ' evA vAkayomAM OM zabdane je se pratyaya lAgela che te prastuta haiM pratyaya sAthe sarakhAvavA jevA che, 6 , vaccha he gRhai phalaI jaNu kaDu pallava vajjei / to vi mahaddu aNu va te ucchaMgi gharei ||31 vRkSAd gRhAti phalAni janaH kaTUn palavAn varjayati / tad api mahAdrumaH sujano yathA tAn utsaGge dharati // jaNu--mANasa- vRkSa uparathI kLAne te grahaNa karI le ke-teADI le che * ane te mULavALAM vRkSanAM kaDavAM pAMdaDAne leteA nathI. pAMdaDAM bhale kaDavAM che paNa sajjana-sujana-puruSanI jema te mahAkSa, kaDavAM pAMdaDAMne paNa peAtAnA kheALAmAM ja rAkhe che-jema sujana mANase|, kaDavI prakRtinA loko tarapha paNa tiraskAranI najare jotA nathI paNa rasnehabhAve-sahAnubhUtinI dRSTie-jue che. tema vRkSa pazu kaDavAM pAMdaDAMne paNa kheALAmAM ja rAkhe che. 412 ] svasaH OM || DAkArarUgA akArAMta nAmathI lAgelA paMcamI badale apabhraMzamAM haiM vaparAya che. vibhaktinA bahuvacananA myaskrU prayayane rini+ca-nirisiMdu -girinA zRgA-zikharA-uparathI zizu,mya: dUruDDANeM paDiu khalu apaNu jaNu mAre | jiha girisiMgahuM paDia sila annu vi cUru kare ||12 dUrADDayanena patitaH khalaH AtmAnaM janaM mArayati / yathA zRgebhyapatitA zilA anyam api cUram - cUrNa-karoti TUrAne tRtI, vila. dUra UMce UDavAne lIdhe 33 prathamA vibha. vahu prathamA tribha, savpaNu dvitIyA vibha. naLu dvitIyA vibha, mArU kriyApada vartamAnakALa trIjo puruSa ekavacana. nirde-yathA avyaya. risiaM pAMcamI vi citra prathamAM siddha prathamA, kAnu dvitIyA.vi avyaya. vRdvitIyA. rU kriyApada. dUra UMce UDavAne lIdhe nIce paDela khanna-du Ta-mANasa peAtAne mAre che ane khIjA mANasane paNa mAre che. jema patanAM zikharA uparathI gabaDI paDela zalyAzilA-paththara-peAtAne cUre karI nAkhe che ane bIjAne paNa cUrA karI nAkhe che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-caturtha pAda (413 Raa ku- de vaDa dAjhArU38mA makArAMta nAmathI lAgelA SaSThInA ekavacana -:-ne badale apabhraMzamAM yu, thro ane chuM e traNa pratyaya vArApharatI vaparAya che. -tamajUta-ta7-tenA ta DhoDuM -- tudo -Tu -durlabhanA Tursamasya mu-para+2-2+ThuM-pArakAnA-bIjAnA para muLa+ Emutra+zuM- mumu-sujananA. jo guNa govaI appaNA payaDA karai parassu / tanuM hR jhanuna sudI vaDhi vijJa samAja || 13 yaH guNAn gopate AtmatyAn prakaTAn karoti parasya / tasya ahasU kaliyuge durlabha ya balim karoni sujanasya / / iaaN prathamA. 1JLa hitAyA. govaruM kriyApada ghaNA dvitIyA. vaya di0 varu kriyApada, parabhuM vaThI tapu SaSTha 3 prAthamA. vastrinu saptamI Tu paDI. va4i bITa vuiM kriyApada. sumuM paThThI. je mANasa potAnA guNone gupta rAkhe che-jAhera karato nathI ane bIjAnA guNone pragaTa kare che-jAhera kare che-te kaliyugamAM na maLI zake evA sujana, mANasane mATe huM mAruM balidAna karuM chuM. gAmaH OM 8 jArUrUA. makArAMta nAmamAM lAgelA SaSThInA bahuvacana yAne badale apabhraMza bhASAmAM zuM pratyaya vaparAya che. ta+[>ciD+ruM-tA-taNakhalAMonI 7LAnAm tALa pachI ba0 tarUDaLI prathama maM iprathama ja vi avyaya te tutIyA zrava - saptamI ekava0 vasaMti kriyApada aThTha avyaya nag prathamA ThAivi saMbaMdhaka bhUtakR0 uttara kriyApada gaDha, saTTa avyo rasaruM avyaya. mati kriyApada, taNahaM taijjI bhaMgi na vi te avaGayaDi vasati / aha jaNu laggivi uttarai aha saha saI majjati // 14|| tRNAnAM tRtIyA bhaGgI na api tena avaTataTe vasanti / aya janaH lagitvA uttarati atha saha svayaM majjanti / kUvAne kAMThe UgelA tRNanI koI trIjI rIta nathI, tethI te kUvAne kAMThe rahe. che. kAM to tene lAgIne-teno Teko laIne mANasa kUvAmAM Utare che ane kAM te temanI sAthe pote kuvAmAM magna thaI jAya che-bUDI jAya che-DUbI jAya che. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 ] siddhahemacaMdra zabanuzAsana jaina dharmAMnA pratikramaNa sUtramAM tatva siddha bhASA. kamannAyada sarvasAdhuThThuM evA je pAca namaskAra Ave che temAM tidvaM vageremAM je haiM pratyaya che te A SaDDInA bahuvacanane ja che, tamA arihaMta eTale ariha teAne namaskAra, huM 2 rUTU-30lRbhyAm ||8||4|| rUkArAMta tathA kArAMta nAmathI lAgelA pabdInA bahuvacananA jJAn pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM huM ane haiM e e pratyayeA vaparAya che. saLI+gAma-saLi+ha-safg-pakSIonuM rAjhanI nAma taha+gAm-taha+duM -sahaju taruonuM vRkSAnu -vRkSAnI upara-taLAma sauNihuM paka - phalAi / LadilajavacaLAph ||15 daivu ghAva vaNi taruhu~ so vari sukkhu, paTTha na vi devaM ghaTayati tarUNAm zakunInAm pakvaphalAni / tad varam saukhyam, praviSTAni na api karNe khalavacanAni / vidhAtA pakSIo mATe vanamAM vRkSeA upara vAMkAM LeA ghaDe che-saraje che te uttama sukha che paNa mAtra peTa bharavA mATe; kAnamAM je khala mANaseAnAM vacane praviSTa thAya che te ThIka nathI arthAta phaLa khAte rahevu' sArU che paNa meNAMTUNAM sAMbhaLyA karIne apamAna sAthe peTa bharavu e ThIka nathI. prAya: nA adhikAra heAvAthI kAI kAI prayAgamAM saptamInA bahuvacananA mud ne badale paNa OM vaparAya che. 3+mu--3+du -judu -yo:-bannemAM te tarapha. mane dhavalu virai sAmiaho garuA bharu pikkhevi / OM ina nuttaH TuTu siei leMDroAi reva / 16 svAmIne--peAtAnA zeThaneA-bhAre bhAra joIne uttama baLada kheda kare che. ke svAmIe mArA e khaMDa-TukaDA-karIne banne dizAmAM banne bAjumAM-mane zA mATe na jotA~-na joDayo ? nimya-kInAM phre---H / / 8aaaaaa kArAMta ane kArAMta nAmathI lAgelA paMcamI ekavacananA yU-Trutti-te badale apabhraMza bhASAmAM de pratyaya vaparAya che. caturthInA tathA paMcamInA bahuvacananA sUne badale OM' pratyaya vaparAya che ane saptamInA ekavacana ph----ine badale di pratyaya vaparAya che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catuthapAda [15 fsa--fjarinarasi-giri-niri-parvata pAsethI umareH taru+8.si-+-judde-vRkSa pAsethI karo: --samikhya-sAma+ThuM-sAmiDuM-ravAmIo pAsethI vAci: kUvAne kAMThe UgelAM ghAsanI bIjI koI bhaMgI-rIta-nathI te kUvAne kAMThe rahe che kAM to mANasa te ghAsane pakaDIne UtarI zake che ane kAM to tenI sAthe kUvAmAM magna thaI jAya che-DUbI jAya che-bUDI jAya che. ta6+nma-taraDuM-taduM-vRkSo pAsethI ta: '--i-+-- trihindu -kaLiyugamAM vastra husi --girihe silA yalu, taruhe pha gheppai nIsAvaNNu / ghara mellepiNu mANusahaM to vina ruccai 2NNu / / 17 giraH zilAtalam tageH phalANinA gRhya niHsAmAnyam / gRham muzyA manuSyANAM tad api na rocane akhyam / / mANasa potAnAM ghara caNavA sAru pahADa pAsethI zilAone-paththarone-meLave che ane vRkSo pAsethI khAvA sAru phaLa meLave che A hakIkata sarva sAmAnya che te paNa mANasone dhara melIne-cheDIne--jaMgalamAM rahevuM rucatuM nathI-gamatuM nathI arthAta ghara caNavA sAru pahADamAMthI paththaro lAvavA ane khAvA sAru vRkSo uparathI phaLa meLavavAM kabUla che paNa jyAM pathare che ane phaLo che te jaMgalamAM rahevuM mANasane rucatuM nathI. 17 bhyasU-tarUhu vi vakalu phalu muNi vi parihaNu asaNu lahaMti / sAmihu~ ettiu aggalaI Ayaru bhicca gRhati / / tarutaaH apivamjhAm , phalaM muniH api paricAnam, kSazaNaM labhate / svAmibhyaM aMtAgda agralam, Adara mRtyA gRNente / munio vRkSo pAsethI paNa paheravA vahakala-jhADanI chAla-meLave che ane khAvA mATe phaLo meLave che tema nokarI paNa pitAnA svAmI evA zeThiyAo pAsethI paheravA sAru kapaDAM meLave che ane peTa mATe-bhojana mATe-roTalA meLave che emAM mAtra eTaluM AgaLa che eTale vadhAre che ke zeThiyAo pAsethI nokarane Adara maLe che jayAre vRkSo pAsethI munione Adare ke evuM kAMI maLatuM nathI. aha virala-pahAu ji kalihi dhammu 18 dhaH adhu viratA prabhAva ava / have AjakAla kaLiyugamAM dharmane prabhAva ocho ja che-virala ja che. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra rAbdAnuzAsana gata 2: -anuvArI |8||342 // akArAMta nAmathI lAgelA trIjI vibhaktinA ekavacana srA ( TA)ne badale apabhraMzabhASAmAM na vaparAya che ane anusvAra paNa vaparAya che. 416] vasaMta+TA-vavasaMte+TA+vasaMteLa-pravAsa karatA-vaDe pravasatA anusvAra-8+TATA Dha''--svAmI vaDe cacetana t anusvAranA prayAga svara upara ja thAya che tethI TAne badale thayele anusvAra ra6 nA 6 upara lAgele che. varUpuM vanataMteA / / jue 8 / 4333, huM 2stuta: ||8||rUkazo kArAMta ane kArAMta nama pachI AvelA TAne badale apabhraMza mALAmAM eka huM, bIjo cha ane trIje anusvAra vaparAya che. chuM--zi+TA-zi+i-fing-agni vaDe amirA -vasaMta+-A-patrasaMte pravAsa karatA vaDe--prevasattA anuvAra-azi+TA= La agninA agni vaDe A sUtramAM nAnusmAte vALAna are suttara paNa thAya ane aa ane anuvAra ema thAya eTale kArAMta ane kArAta nAmane hAne badale paNa lAge tevI evAM rUpe paNa racAI zakAya. aggie UhauM hoi jagu, vAeM soalu temva 1 jo puNu ariMga sIalA tasu uNhattaNu kemva // 20 agni vaDe jagata UnuM thAya che ane temaja vAta vaDe jagata zItala thAya che. jo vaLI, agni vaDe vastu zItaLa thatI hAya te| pachI te uSNu kema thAya? eTale agni vaDe paNa ThaMDI thanArI vastu garama kevI rIte thAya ? eTale jo vastu agni vaDe paNa ThaMDI thatI hoya te! tene garama kevI rIte karavI ? A rIte kArAMta nAmanAM paNa udAharaNA samajI levAM. taDu+-1-13+"-naruttuM-taruvaDe-jhADa vaDe taLA taDu+17x+"--tay - taru+NA-tarUNa tadda+TA-ta-vRkSa vaDe 77 "" Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-nyatha pAra [47 nIcenA A padyamAM piALa rUpamAM ja pratyaya che ane mAiM rUpamAM anusvAra pratyaya le. vippiayArau jai vi piu to vi taM ANahi ajju / / aggiNa daDDhA jai vi ghara to te aggi kajju / / 21 vipriyakAraka: yadi api priyaH tad api tam Anaya adya / agninA dagdhaM yadi api gRha tataH tena agninA kAryam // eka sakhI bIjI sakhIne kahe che-je ke mArA piyu-svAmI-vipriya karanAro che--aNagamatuM karanAra che-mane gamatuM karanArA nathI to paNa tene Aje mArI pAse teDI lAva. jo ke agni vaDe ghara baLI jAya che te paNa te agni sAthe kAma to pADavuM ja paDe che. si-am-jasa-zasAM luka // 8 // 4 // 344 // nAbhane sAnA si (prathamA me010), am (dvitIyA me010), jas (prayamA 5010) sane zas (dvitIyA 5030) pratyayonA apabhraMza bhASAmA 5 yAya che. sieha+si-eha- sinA / 5 ythe| . se eSA thali+si-thali- , yaNa sthalI muNIsima+si-muNIsima-, manuSya59 manuSyatvam sAmali+si-sAmali- , zyAmA zyAmalA vammahu+si-vammahu- , bha-bhaya-maheva manmatha: amvaggA+am-vagga--2I am nAso thayo. gAne-vAgane-yorAne valgAm vakima+am-vakima- , , vakatAne-vAMkApaNane-ne vakrimANam netranA TAkSa jasnisiA+jasU-nisiA-sahI jasUna lo5 yayA. nizita-tIkSaya-dhA262 nizitAH khagga+jasU-khagga maDo-tavArI khaGgAH ei+jas-eI meyA-ye ete ti+jam-ti ta te ghoDA+jasU-ghoDA ghoDA ghoTakAH bha-27 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] siddhahema zabdAnuzAsana vA-nimayasara+A-nimaya-sA-ahIM zAne lepa thayuM che. nijaka zarAne potAnI bANone nizAna ei ti ghoDA eha thali ei ti nisiA khagga / pazu muLa sima kALI no na vi vAk vA ra2 juo, 84330 che A padya 330mAM sUtramAM paNa dIrghane dUrva karavAnA ane svane dIrdha karavAnA udAharaNa mATe Avela che. paNa presanI saratacUkane lIdhe te padya tyAM rahI gayela che, te ja padyane lepane lagatAM udAharaNa samajavA sAru ahIM Apela che. ete te ghoTakAH eSA sthalI ete te nizitAH khagAH / atra manuSyatA jJAyate ya: na api-naiva-vAlayati valgAm // jiva jiva vakima loaNahaM niru sAmali sikkhei / tiva tiva vammahu niyayasaru khara-patthari tikkhei / / 23 yathA yathA vakrimANaM locanAnAM nizcitaM zyAmalI zikSate / tathA tathA mama: nijhArAnuM varaytare taphAyati che jema jema zyAmA-juvAnaDI-strI AMkhanI vAMkAIne-AMkhanA kaTAkSaneAMkhanA sakArA karavAnI kaLAne kharekhara zIkhe che eTale bIjAonI sAme AMkhanA cALA karavAnuM zIkhe che tema tema kAmadeva, pitAnAM bANanI aNIne teja karavA kharabacaDo paththara upara bANone ghasIne tIkhAM kare che-tIkSaNa aNIvALAM banAve che. eTale kAmadeva, mAnava upara AkramaNa karavAnI taiyArI kare che, SaSThyAH // 8 // 4 // 345 // apabhraMza bhASAmAM vaThI vibhaktino prAyaH lepa thAya che. 13+gA[-Aya hAthIonA. ahIM mAmuno lepa thayela che. ethI padyamAM rAjui prayoga na tha paNa jAya e ja prayoga thayo. saMgara-saehiM ju vaNNIai dekkhu amhArA kaMtu / aimattahaM cattaM kusahaM gaya kuMbhaI dAraMtu / / 23 saMgarazataiH yaH varNyate pazya asmadIyaM kAntam / atimattAnAM tyaktAGakuzAnAM gajAnAM kumbhAn dArayantam // seMkaDe saMgrAmamAM javAne lIdhe je vakhaNAto Avela che tevA amArA kaMthane, aMkuzane nahIM gaNakAratA evA bhadenmatta hAthIonA bhasthaLane cIrI nAkhato-phADI nAkhato-dekha-je. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvatti-aSTama adhyAya-caturtha pAda pra-A sUtrane samAveza uparanA sUtramAM thaI zakato hato eTale si- gar-rAjU pachInAM suMThTha ema sUtra racavAthI kAma sadhAtuM hatuM topaNa A sUtra juduM kema karyuM ? u0-uparanuM sutra vyApaka che eTale te tamAma prayogomAM lAge che, jyAre A sUtra phakata prayogone anusarIne ja cAle che ethI A sUtra pramANe to koka keka ja prayogamAM vakkIno lepa thAya che paNa ekeeka prayogamAM A niyama lAgata nathI' te hakIkatane sUcavavA sArU 344 mA sUtrathI A 345 muM sUtra juduM karyuM che. gAma basa ho !AchArUchaddA saMbodhananA bahuvacananA no apabhraMza bhASAmAM huM jAya che. 84344 mAM mUtrathI na ne lepa ja thavAne prasaMga hato tethI A sUtra karyuM che. arthAta saMbodhanamAM gat ne "do" paNa thaI zake che. tALa+na-taru+ho-tadAho ! huM tarUNe-juvAnaDAo! tALa ! takuLa+%-taphuni+-taduniTTo ! he taruNIo-juvAnaDIo ! taduSyaH ! taruNaho ! taruNiho ! muNi mai 'karahu ma appaho ghAu' / tA: ! tanyU: ' jJAti mayA "varata-kuhata-mAM mana: ghAta" || 24 he taruNa-juvAne ! he taruNIo-juvAnaDIo ! mArI jANamAM ema Avela che ke tame AtmAne ghAna-AtamaghAta-na kare. umarU-jupara Ei liTakArU47thI tRtIyA vibhaktinA bahuvacana milU ne badale ane saptamI vibhaktinA bahuvacananA mun pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM huM vaparAya che, gukha+mi-puna+rdi-gunfhaM-guNo vaDe gaLeH ma+zu++f-mahuM-mArgomAM bApu ti+nu+ti+-traNemAM tripu na saMca, vita vara ! juo, 84335 || mAra inavuM mArI mamrdi tirdi vivAda . 25 bhAgIrathI yathA bhAratI mArgeSu triSu api pravartate / jema bhAgIrathI svargaleka, maryaloka ane pAtALaleka ema traNenA mArgomAM pravarte che-e traNenA mArgomAM vahetI rahe che tema bhAratI-sarasvatI-paNa traNenA yAgemAM pravarte che-vahetI rahe che. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420] AligI nAma-- siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana thiyAM gata-raso: ud-or ||4ArU48nA strIliMgI nAmane lAgelA prathamAnA huvacananA s ne badale apabhraMza bhASAmAM 3 ane e vaparAya che. ane dvitIyAnA bahuvacananA v te badale paNa patraza bhASAmAM3 ane o vaparAya che. sUtramAM uddezyamAM tathA vidheyamAM vibhakitanAM vacane te bheda che eTale je vacana uddezyanuM che te ja vacana vidheyanuM nathI tethI anukrama na karavA. sUtranA nirdezamAM jyAM uddezyamAM ane vidheyamAM saMkhyA sarakhI hoya ane vacana paNa sarakhAM hoya tyAM anukrama samajavAnA che evA vyAkaraNa zAstrane niyama che. A sUtramAM gayU soH e SaSThInu dvivacana che ane strota e prathamAnu ekavacana che. | A sUtramAM 'jJayU-rAso:' e dvivacana che ane navU ane slR ema e pratyaya hAvAthI temanI be saMkhyA che tathA e uddezya vacana che ane '-srota' e vidheya vacana che, temAM pazu -srota ema be sAMkhyA che paNa -srota e ekavacana che tethI A mUtramAM uddezyamAM ane vidheyamAM saMkhyA sarakhI hAvA chatAM mAgaLa jaNAvyA pramANe vibhaktinAM vacana sarakhAM nathI eTale gartA 3 ane zay te o thAya eve; anukrama thaI na zake evI hakIkata jaNAvavA mATe AcAye lakhyu che ke, A mUtramAM vibhaktinAM vacananA bheda hAvAthI anukrama levAne nathI. nar madhu+inasa-yu+i-caMguhila-AMgaLIe nariyA+jJas-paricA+3-nariyA-jarjarita-gaLI gayelI, mahila jhariyAmo nadena / juo, 814aa333|| zas puMsa-A+rAm-mudrasa=11+3-suMsavRMgAGa--jenAM sava aMgeA sudara che evI vilAsinIone-vaizyAene jotA rahenAra enA suMdarasavyaMgAo vilAsigIo pecchaMtANa 26 sundarasarvAGgAH vilAsinI: prekSamANAnAm / : vijAsiLI+rAma-vi siLI+3-visiLI3-vizvAsa karanArI mAne suMdarasanuM pAnAvaiM-kuMvarasanA+go-musaeAo-sarvA ga-su darate-su Mdara Ane viAsinI+rAs-virusiLI+go-viAsiLIo-vilAsavatA srIbAne-vaizyAete Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda TaH 6 / / 04 / 24 / strIliMgI nAmane lAgalA TA ne badale apabhraMza bhASAmAM caMdrimA+TA-caMtima+-cUMDhima-cadrikA vaDe. nti+A-nti -kAMti vaDe nia - muha - karahiM vi muddha kira aMdhArai paDipekkhara / sati-maMka-caMtima puchu ArU na pUvaeN tevuTM ? | 27 nijamukhakaraiH api mugdhA kila andhakAra ke pratiprekSate / zima ----ndriyA puna; rjina mULe pati ? // mugdha strI peAtAnA ja mukhanAM kiraNeAnA prakAza vaDe paNa aMdhArAmAM sAmenI vastune kharekhara joI zake che teA pachI jyAre caMdramaMDaLanI caMdrikA phelAyelI hoya tyAre vaLI dUra dUra kema na dekhI zake ? jahiM maragayakaMtie saMvalia 128 - yatra marakatakAntyA saMvalitam jyAM marakatanI kAMti savalita-mizra dekhAya che. e ja rIte A nIcenAM bIjA udAharaNe| samajI levAM-- dhenu+TA-dhenu+-dhenu dhena vaDe-gAya vaDe penvA navI+TA-navI+--naphI-nadI vaDe racA 7dUTA-vahU~+pa-TU6-va vaDe vajjA mu-ttvo de lAkhanI strIliMgI nAmane lAgelA paThThInA ekavacana skrU ane paMcamInA ekavacana tti ne badale apabhraMza bhASAmAM hai vaparAya che. nIcenA badhA zabdo sAthe joDAyela sui zabdanA artha ava samajavAne che. ,, 12 47 360mallA+p-mAnande nAke zarIranA madhyabhAgavALInuM-pAtaLI keDavALInuM 0 virA+TU--vira+he-ga parade-mAlanArInu 0romA+iTa romAhi?-romA?i-rAmAvalIvALInuM vhAsA+r-dAsa+dde dAmaDhe hAyavALInuM - marudda 'timA+m-a tima+he-matkRtithe-nahi pAmatInuM .. 11 79 21 . thAya che. --- *nivAsA+TU-nivAsa+dde-nivAsathe--nivAsavALInuM dhaLA+c-dhaLa+re-dhaLa.-dhayAnuM-dhaNIyANInuM-strInu muddA+s~mudra.muddha hai-mugdha strInuM [sr C the ' Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana si-vA+ri-vAdevA-bAlAthI. tu-made tu--vaMvighe ! tu che---omAva ituccha-rA tuchayara-dAsa ! fmanvayanuM pratibadde tuccha--vamA-nivAsade | 29 annu ju tucchau~ tahe dhaNahe taM akkhaNaha na jAi / kaTari thaNataru muddhAhe je maNu vicci na mAi // 30 tucchamadhyAyAH tuccha jalpanazIlAyAH / tucchaaccharomAvalyA: tuccharAga ! tucchatarahAsAyAH / priyavacanam athavA priyavadanam alabhamAnAyAH tucchakAyamanmathanivAsAyAH // anyat yat tucchaka tasyA dhanyAyAH tat AkhyAtuna yAti / kaTare stanAntaram mugdhikAyA: yena mana: vamani athavA madhye na mAti / / koI sakhI nAyakane kahe che ke he tukarAga:- rAgavALA ! teM rAga che karyo tethI tArI priya strIne AmaMtraNa na ApyuM, ene lIdhe e strIno madhyabhAga keDano pradeza-khUba pAtaLo bane che, teNe have ghaNuM ochuM bole che-khedane lIdhe tene vadhAre bolavuM gamatuM nathI. acchI romarAjI tuccha thaI gaI che-pahelAM je romAMca thato hato te have osarI gayo che. hAsya paNa vadhAre chuM thaI gayuM che. piravacanu eTale priyanA vadana-mukha-ne athavA priyanA vacanane teNI pAmatI nathI. teNInA tu cha-pAtaLA-zarIramAM kAmadevane nivAsa to che ja. Ama tenAM badhAM aMge tuccha-pAtaLAM-durbaLa thaI gayAM che ane vaLI, bIju je teNInuM tu-pAtaLuM thaI gayuM che te kahyuM jAya tema nathI-te kahI zakAya ema nathI. Azcarya e che ke te mugdha strInAM be stano vacce khAlI bhAga evo turacha- sAMkaDa-thaI gayela che ke jethI e sAMkaDA bhAganI vacce teNInuM hRdaya-mana-mAI zakatuM nathI. upara jaNAvela strInuM stanAMtara-be stano vaccenuM aMtaruM-ghaNuM ja sAMkaDuM hovAne lIdhe teNInuM mana-hRdaya-temAM samAI zakatuM nathI arthAta teNInuM hRdaya tenA be stano vaccenA mArgamAM vizeSa uchALA mAre che-eTale hRdayanA dhabakArA vadhI gayA che arthAta hRdaya bahAra nikaLavA mathatuM na hoya? A dehAmAM kAra avyaya che ane te "Azcarya arthanuM sUcaka che. phoDe ti je hiya apaNa tAhaM parAI kavaNa ghaNa ? / vegaDuM homa ! vAdde kAyA virama thA || 31 sphoTayanti ye hRdayam AtmIya teSAM parakIyA kA ghRNA-dayA / galata Dho: ! yAtmanA vAyA: gAtA viSa: tA: | Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda 43 zarIramAM jyAM hRdayanu sthAna che te bhAgamAMthI ja stane bahAra nIkaLyA eTale A nIcenA dohAmAM AvI kalpanA karela che~~ huM leke ! je statA peAtAnA ja hradayane phADI nAkhIne bahAra Avela che. temane parAI pArakAtI-bIjAnI--yA zetI Ave ? mATe tame peAte jAte ja te bAlAthI-juvAnaDIthI--yeto arthAt tame pAtA vaDe peAtAnI jAtane saMbhALI rAkhajo. kAraNa ke have khAlAnAM stane viSama thaI gayAM che-vizALa thaI gayAM che-maryAdA bahAra gayAM che. car-gAmo: duH gAgarUpI strIliMgI nAmane lAgelA pAMcamI bahuvacananA slR ne badale ane pachI bahuvacananA mAmU ne badale apabhraMza bhASAmAM u pratyaya vaparAya che. vayaMsiyA+myam--vayaMsia+du-vayaMsi%0A~-sarakhI umaranI sakhIothI vayasyAmya: vayaMsiyA+mAm-vayaMsiJa+du-caMtiJadu-sarakhI uMmaranI sakhIonI vacce vayasyAnAm bhallA huA ju mAriA bahiNi ! mahArA kaMtu / lajjejjaMtu vayaMsiahu jai bhaggA gharu eMtu // 32 madra mUta thatu mArita: nitti ! maya jAnta: alajiSye vayasyAnAM yadi bhagnaH gRham aiyat // jeNInA patine yuddhamAM mArI nAkhavAmAM Avela che teNI peAtAnI sakhIne kahe che--huM bahena ! bhaluM thayuM ke, mArA pati laDAimAM ja bharAI gayA-- mArA patine laDAImAM ja mArI nAMkhavAmAM AvyA. jo mArA pati laDAImAMthI bhAgIte ghara taraph Avata tA huM sarakhesarakhI vayavALI sakhIothI ke sakhI vacce lAjI marta-zaramanI mArI marI jAta. 4 A dohAmAM ' jIjJetraMtu ' ane * tu ' e ane kriyApadA kriyAtipattinAM rUpe che. jue 8 / 3 / 180) Dhe che / / 8 / / 12 / strIliMgI nAmane lAgelA saptamInA ekavacana ne badale apabhraMza bhASAmAM urdU pratyaya vaparAya che. mahi+f---mahiddei-mahaeNindui-mahimAM-pRthvImAM-pRthvI upara-jamIna upara. e ja rIte bIna udAharaNA A prakAre samajI levAM. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana +di-pada-hi-gaMgAmAM. ghag+f-ghag+da-vedi-dhenamAM-gAyamAM. nArI+f-nArI+da-Ara di--nArImAM. vadRDha-vahUdi-vahUdi-vadumAM. vAyasu uDDAvatiae piu diTThau sahasa ti / addhA valayA mahihi gaya addhA phuTa 'taDa' ti / / 33 vAyasam uDDAyayantyA priyaH dRSSTaka: sahasA iti, ardhAni valayAni mahyAM gatAni ardhAni sphuTitAni 'taDa' iti / / AMgaNAmAM kAgaDAne "kA kA' karato joIne te kAgaDAne uDADatI keAI strIe ekadama-acAnaka-pitAnA priyane Avato dIThe-jeyo. tene jotAM ja te strInAM aDadhAM baleyAM jamIna upara paDI gayAM ane bAkInAM aDadhAM taDa' daIne tuTI gayAM. kAgaDAne uDADanArI strI priyanA virahathI vizeSa dubaLI thaI javAne lIdhe tenA hAtha eTalA badhA pAtaLA thaI gayA hatA jethI tenA aDadhAM bayAM sarakIne nIce paDI gayAM ane acAnaka priyane Avato joIne tene eTale badhA harakha thavAthI tenA hAthanuM kAMDuM phUlI jatAM, e hAtha uparanAM bAkInAM aDadhAM bayAM sAMkaDAM paDavAthI temAM hAtha na mAtAM "taDa daIne tUTI gayAM A dehAmAM vAvaMtimaNa e padane tRtIyA vibhaktivALuM samajavuM ane e padane dilano kartA mAnIe tyAre tenI tRtIyA vibhakti che ane uDADatInAM bayAM' evuM samajavuM hoya tyAre te padane chaThThI vibhaktivALuM samajavuM. tathA "uDADatI hatI tyAM to evo artha dhaTAvavo hoya tyAre e padane saptamInuM ekavacana paNa samajI zakAya. napuMsakaliMgI nAma strI naTU-rAsoH 84rUparA napuMsakaliMgavALAM nAmane lAgelA prathamAnA bahuvacananA namUne badale ane dvitIyAnA bahuvacanane zarR ne badale apabhraMza bhASAmAM zuM vaparAya che. ma3i4+ga --ganiraMkagarira-bhamarAonA ToLeToLAM makkA-mahaMmakuM-kamaLone. riyaDA -riki3+raM-ribaMDAruM-hAthInAM kuMbhasthaLane meri-saba dhaka bhUtakRdaMta-melIne-choDIne Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda 4i25 maheMti-kriyApada-irache che TAi 112. kamalaI mellavi ali-ulaI karigaDAI mahati / asulaha ecchaNa jAhaM bhali te Na vi dUra gaNaMti / / 34 kamalAni mukatvA alikulAni karigaNDAn mahanti-vA-chanti / asulabham eSituM yeyAM svabhAva: te na api dUra gaNayanti // bhamarAonuM ToLuM pAsenAM kamaLane melIne-hoDIne-hAthIonAM madathI bharelAM-paNuM dUra rahelAM ku bhasthaLone icche che. jeo asulabha vastune meLavavAnA AgrahI heyaevI ja TevavALA hoya-teo "vadhAre dUra javuM paDaze" evI vAtane gaNakAratA nathI; arthAt evA rasika lokone mana dUrane ke najIkane kAI hisAba ja hoto nathI. kAntasya ata uM si-amoH // 8 / 4 / 354 // je napuMsakaliMgI nAmane cheDe vA che evA nAmane lAgelA si pratyayane ane ama pratyayane apabhraMza bhASAmAM 8 thAya che. tu-tucchamaNa-tucchakaM-si ne lApa, juo 84344. mana-mamarmama-mAvuM-mam ne lepa, juo , pravRta-parima+mamsaramAM , , manu turacharyuM te paLa ! juo, 834350 || bhagga dekkhibi niaya-balu pasariau parassu / ummilai sasi-reha ji kari karavAlu piassu // 35 bhagnaka dRSTA nijakabala prasRtaka parasya / unmilati zazirekhA yathA kare karavAla: priyasya / / potAnA lazkarane bhAMgeluM ke bhAgI gayeluM dekhIne ane parazuM-zatrunA lakarane phelAyeluM dekhIne bIjanA caMdranI kalAnI jema priyanA hAthamAM talavAra jhagamagI rahI che-camakI rahI che. sarvAdi sarvanAma sa H hAM DhAkArUpa sarvAri-satta vagere-makArAMta nAmane lAgelA paMcamInAekavacana sine badale apabhraMza bhASAmAM sAM pratyaya vaparAya che. ga-3 si-gaThThAM-gadAM-jyAMthI Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaka zabdAnuzAsana ta+3-tAM-tadAM-tyAMthI ++si-+hAM-hAM-kyAMthI nAM taDa gA-jyAMthI thato Avelo carAtman mAta: taddAM tara sAmA-tyAMthI thato Avela tamAm mavana bhArata: hAM taka -kyAMthI thato Avele vAt maganU mAta zimA hi va 84 rUddA sarvAtimAM gaNAvelA sakArAMta vidU zabdane lAgelA paMcamI ekavacana sine badale apabhraMza bhASAmAM rU (f) pratyaya bolAya che. mi-+--+> vizAthA-zA hetuthI--zA kAraNane lIdhe athavA kyAMthI. kasmAt jai taho tuTriu nehaDA ma. sahu~ na vi tila-tAra ! / taM kihe vaMkehi loaNehi joijjau~ saya-vAra // 36 yadi tasya truTitaH snehaka: mayA saha na api tilatAra ! / tata ramAt va cotra: ghaTazarUvArAnuM ! he tilatAra !--jenI AMkhanI tArA-kAkI-tala jevI snigdha che--jenI AMkhamAM sneha che evA-he diladAra ! je mArI sAthe teno sneha nathI tUTayo to mArA tarapha seMkaDevAra vAMkI-kaTAkSamaya-najaro zA mATe pheravavAmAM Ave che-evI khIlI najaro vaDe huM zA mATe vAra vAra jevAu chuM. A dohAmAM vaparAyela nitAra zabda sAthe bhASAno " diladAra' zabda sarakhAvavA jevo che. ke hiM DhAkArUpaLA sarvADhi nakArAMta nAmane lAgelA saptamInA ekavacana gi pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM huM pratyaya belAya che. 1-1 -=fheM-jyAM dina ta-ta+rri-tariM-tyAM sakrUi - gThTha-gar--ekamAM mana +- manna+daM-kAdaM-bIjAmAM maryAmina +-+riMTiM-kahIM-kathA dina Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhukRSi-AiTama aDayAya-caturtha pAda [427 hi 'kappijjai sariNa saru chijjai khariMgaNa khaggu / tahiM tehai bhaDa-ghaDa-nivahi kaMtu payAsai maggu // yatra kalpyate-kRtyate-zareNa zaram chidyate khanena khaDgaH / tasmin tAdRze bhaTaghaTAnivahe kAnta: prakAzate mArgam / je raNasaMgrAmamAM bANa vaDe bANuM kapAya che tathA khAMDA vaDe khAMDuM chedAya che tevA prakAranA sainikonI ghaTAvALA ToLAmAM-tevA prakAranA sainikonI bhAre bhIMsavALA te raNasaMgrAmamAM-kaMca mArgane prakAzita kare che eTale tevI kApAkApInI bhIDamAM paNa te mArgane kADhato cAlyA jAya che. ekahiM akkhihiM sAvaNu, annahiM bhaddavau / mAhau mahiala-satthari, gaMDa-sthale sarau // 38 aMgihiM gimhu, suhacchItilavaNi maggasiru / tahe muddhahe muha-paMkar3a AvAsiu sisiru / / 39 ekasmin akSNi zrAvaNaH anyasmin bhAdrapadaH / mAghaka: mahitalamra tare gaNDasthale zarat / aGge grISmaH sukhAsikAtilavane mArgazirAH / tsy| mugdhAyA mukhapaje AvAsita: ziziraH / vijogaNa nArInI eka AkhamAM zrAvaNa-varSARtu-ane che bIjI AMkhamAM bhAdaravo-zarada-che ema banne AMkhamAMthI pANI TapakyA kare che. pathArImAM-mahinaLabheMyataLa-upara bichAvela pathArImAM eTale bhayapathArImAM mahAmAsa-zizirache, gAla, kAMsanA phUlanI peThe phikkA paDI gayelA che tethI tyAM-gAlanI AsapAsanA bhAga upara-zara6 Rtu che. aMgamAM kAmano tApa che tethI tyAM grISma-unALo-che. sukhAsanarUpa talanA vanamAM bhAgArahemaMta-che eTale jema mAgazara mahinAmAM talanAM vana badhA ja vaDhAI jAya che tema A viyogI mugdhA strInA sukhAsananesukhe besavAnI sthitine-uccheda ja thaI ja thI-sukhane nAza thaI javAthI te tharatharatI rahe che-tethI te-mugdhA strI-nA mukhakamaLa upara zizira Rtune AvAsa che eTale te mugdhA strInuM mukhaDuM karama iI gayela che. 1. saM0 pU---jAdU dhAtu sAthe 6 rU5nI sarakhAmaNI karI zakAya paNa 26 nA artha sAthe "kApavA arthano meLa bese nahIM. tema chatAM ITAkArapelA sUtra pramANe dhAtunA aneka artho hoya che' e nyAye karacate pada paNa vAparI zakAya. vAhamAmadAra kozamAM 6-6 dhAtune atha kApavuM' paNa Apela che tethI ahIM ziSyate paNa batAvela che. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana A padyomAM vijogaNa strInA zarIramAM varSA, zarada, grISma, mAgazara mAsa eTale hema ta ane zizira ema pAMca Rtue dekhAya che eTale AnaMdadAyI vasaMta sivAyanI badhI Rtue varatAya che ema batAvavAmAM Avela che. nIcenA dehAmAM strInA du:khanI parAkASThA batAvela che : diyA ! TTi 'taH'ttiri vAvavuM. jA / devakharaM yavihi kahi Thavara paI viNu dukkhasayAI ? / / sUrya ! chUTa 'taka' kRti hatlA hrArupe nim ? / pazyAmi hatavidhiH kutra sthApayati tvAM vinA duHkhazatAni // 428] he hradaya ! AvI duHkhamaya dazAmAM tuM 'taDa' karIne-taDa' daIne phUTI jA. have kAlakSepa karavAthI zuM ?-vilaMba karavArtho zu ? huM beuM chuM ke te hata-kALamukhA vidhi--tArA vinA seMkaDA du:khAte kayAM sthApana kare che? kayAM rAkhavAnA che? cat--tat--vimmyaH 31: rAmu: navA 58AArUkhA sarvAdimAM AvelA yaMtU, tat ane fC zabdo pachI AvelA pI ekavacana 3blyU ne khale apabhraMza bhASAmAM jJAsu-3Asu--vikalpe vaparAya che. yat-1+3-bhU-1+JAnu-nAyujene, jenuM carca tat-1+s*sU-ta+JAnu~tAmu-tene, tenuM tattva mU-+3K-T+JAmuAmu-kAne, keAnuM drazya jaMtu mahAra, dari ! satre ! nindva rasarU nAmu | atthihi satthihi hatthihi viThAu vi pheDai tAsu || 38 prAnta: manIya: hai are ! sahi ! nizcayana Tuti cahya / zraAH athavA ye: zatre; athavA zAstra, ddazte: athavA sTimi: Si sthAyasthaanm api spheTayati tasya // peAtAnA patinuM gaurava karatI keAI strI pAtAnI sakhIne kahe che--he alI sakhI ! mArA kaMthajenA upara nI-kharekhara- ujhe che tenA rahevAnA sthAnane athavA leAkAmAM teNe meLavela sthAnane tenI pratiSThAne-dhana vaDe athavA atre vaDe, zasro vaDe--hathiyAraza vaDe--athavA zAstro vaDe~zAstrArtha karIne--vAdavivAda karIne-ane chevaTe peAtAne hAthe athavA peAtAnA hAthIe vaDe paNa phreMDI nAkhe che-tADI nAkhe che athavA nIcu' karI nAkhe che. jIviu kAsu na vallahau dhaNu puNu kAsu na ichu / oNLi tri avastara niyamiti-sama naLapha visinDru ! 39 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuti-aSTama adhyAyacaturtha pAda [429 jIvitaM kasya na vallabhakaM dhanaM punaH kasya na iSTam / dve api avasare nipatita tRNasame gaNayati viziSTa: / / jIvana kone vahAluM nathI ? vaLI, dhana kene ISTra-priya-nathI ? paNa e bannene eTale jIvanane ane dhanane vakhata AvatAM viziSTa manuSya taNakhalAM jevAM samaje che arthAta evo kaI vakhata AvI paDe-evo koI prasaMga AvI paDe tyAre te bannene vizeSa ziSTa manuSya, e bannene vaLagI raheto nathI paNa taNakhalAM samAna samajIne-vAsakusa jevAM mAnIne-cheDI de che. strIliMgI evA catu, tatva ane viSNu zabdone lAgelA SaSThInA ekavacana . 4 ne badale apabhraMza bhASAmAM mahendra pratyaya vika9pe vaparAya che. - 3n-nA+-jeNInuM sat--tA+ -tA+adde-- -teNInuM. -+-+- keNInuM. nare je cahyA: saMvadhi jeNInA saMbaMdhanuM taNe ra3 tA: saMdha neNunA saMbaMdhanuM de tevuM thA: saMvadhi keNInA saMbaMdhanuM yat-tadaH si-amoH | traM 8 // 4 // 360 // fNa ane mam prayA lAgelA hoya to sarvAda cat zabdane badale apabhraMza bhASAmAM vra rUpa vikape vaparAya che tathA ane mam pratyaya lAgelA hoya to sarvAdi tat zabdane badale apabhraMza bhASAmAM - rU5 vikalpa vaparAya che. chuM ane tra ne lAgelA ti ane samu no lopa TAdArUchaka sUtrathI thAya che. narajAti-pat - yatna +--je. athavA nArIjAtinA+sa-duM-jeNI. - nA Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pha30 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana napuMsakaliMga- thatuM ga+siM-zuM-je kula, athavA gaM hi nara tattvatata-tari -vRM-te nArI, , tA+si-graM-teNI napuMsaka - che, ta+si--te kuLa , - narajAti--cata-ga+-+ , laM jene nArI -- >> gI+ma-che- , jeNIne napuMsaka - ", ga+gama-zuM -je kuLane - nara0-- - ta-saM -- taM-tene nArI--- , ta+ga-2 , ,-teNIne napuMsaka - * ta+matra che te kuLane prANi ciTThadi nAhu | traM raNi karadi na bhNtri| prAGgaNe tiSThati nAthaH yaH saH raNe karoti na bhrAntiH / je nAtha AMgaNAmAM Ubho che te ja raNamAM-raNabhUmimAM-saMgrAma kare che, e bAbata bhrAMti nathI. sainika ghare Ave che tyAre pitAnA svajane ane patnI sAthe vizeSa hetALa rIte varte che eTale ema thAya che ke Avo hetALa puruSa raNasaMgrAmamAM yuddha zI rIte karI zake ? te zuM kAne uttara A padyamAM che arthAta AMgaNAmAM je A pratyakSa ubhe che te nAthavAmI-pote ja raNamAM jaIne yuddha kare che emAM jarA paNa zrAMti nathI. te voTTIgarU nivavara taTU 3jagate cahna nirva te bolavuM joIe je nabhI zake. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuci-chAkaTama adhyAyacatutha" pAda idamaH imuH klIbe ||84361 // tti ane kaNa pratyaya lAgatAM napuMsakaliMgI rum zabdane badale apabhraMza bhASAmAM pu rU5 vaparAya che. [+si-muM-A kuLa - mama-mu-A kuLane 6 tuMg taLavuM. A kuLa tArataNuM-tAruM che. prathama vibhakti phu chuM tava hu chu teg A kuLane dekha-je. dvitIyA vibhakti ( kuruM vA etadaH strI-pu-klIbe eha eho ehu // 8 / 4 / 362 / / prathamAnA ekavacanano ula ane dvitIyAnA ekavacanane san pratyaya lAgatAM sarvAdinA strIliMgI itat zabdane badale apabhraMza bhASAmAM belAya che tathA puMliMgI gut zabdane badale gg belAya che ane napuMsakaliMgI patar zabdane badale chaThThuM bolAya che. strIliMga-tata-+-ga-eNI prathA tata+mam-udda-eNane hatA puliMga-tata +--e gs tatastramghaTTo-ene pata napuMsaka-tata+si-ghaNuM-e kuLa uttara hata+samU-hu-e kuLane tat mArI, i nara, pradu maLorAjI-1 g6 vahe ! ciMtatAjuM. jIrU ora viju 4 eSA kumArI eSa naraH etat manorathasthAnam / IdRzaM mUDa ! cintayatAm pazcAt bhavati vibhAnam // vi+mAM+na+=vimAna prAta:kADha: I. A kumArI che, A puruSa che ane A manoratha karavAnuM sthAna che. he mUDha! evuM ciMtavatAM to pachI vahANuM vAI jAya che-savAra paDI jAya che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ipha: khannAsauH ||dAkAkA prathamAnuM bahuvacana s pratyaya ane dvitIyAnuM bahuvacana zarU pratyaya lAgatAM tat zabdane badale rU khelAya che. 432 ] nartata+Ja -rU-ee te za6-ta+rAs-rU-eene jJAnU Ga ti ghoga haiM zani | jue 8AjA330na tu penDjha ! ene jo. jJAn prekSakSya attaH opha ||dAkA64|| prathamAnuM bahuvacana nar pratyaya lAgatAM ane dvitIyAnu bahuvacana jJazrva pratyayaH lAgatAM ar zabdane badale apabhraMza bhASAmAM loGa khelAya che. annu+gar-moD-eyAM-A-che.-pule ga, strIliMga ane napu MsakamAM vaparAya che. ar+rAvyo.--ekSyAMene--e te-puccha pUcha H jai pucchaha ghara DhAI to vaDDA ghara oi / vihalia - jaNa - abbhuddharaNu kaMtu kuDIrai joi // 42 yadi pRcchata gRhANi vRddhAni mahAnti tataH vRddhAni gRhANi / viphalitajana - abhyuddharaNaM kAntaM kuTIra ke pazya / / . '.. meTAM ghara vize pUchatA hA te meTAM dhara eyAM che ke, jyAM nirAza thayelA manuSyatA uddhAra karanAra katha je ATaDImAM beThela che te kATaDIne jue. arthAt krATaDI chatAM tyAM nirAza thayelAnA AdhAra beThela che tethI e mADhuM ghara che. .. rUma: AyaH ||8||rUddI nAmane lagatI koI paNa vibhaktine ekavacanane ke bahuvacanane pratyayaH lAgatAM rUm zabdane badale apabhraMza bhASamAM kyAya khelAya che. praba010-+ga -bAya+rUM-gADuM-Ae. ni di.101-4TC--rAjU-mAcaruM-mAyaDuM-Aene, 99 e10-mU+TA-gAya+-kALa- vaDe mena *e.10-mU+TU-gAya-Dho-mAyo-khAnuM mahda Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvrutti-aSTama ayAya-catutha' pAda bhAyaDuM chogo jomaLa gA-sA, na maMti 1 appie dii mauliarhi, pie diTThai vihati // imAni lokA: ! locanAni jAtismarANi na bhrAnti: / apriye dRSTa mukulayanti priye dRSTake vihasanti // huM loka ! A AkhAne peAtAnA pUrva bhavatu` smaraNa hAya-ema lAge che. kemake aNagamatI vastune jotAM ja AMkhe| biDAI-mI cAI-jAya che ane gamatI vastune jotAM ja AMkhe! hasI UThe che-khIlI UThe che. srojhaddo pada padmInuM ekavacana pachu thAya che. te vakhate leAkeAnI A AMkhe' ema paNa artha samajave, sosau ma sosau cci uahI vaDavAnalassa ki teNa ? | jaM jalai jale jalago AeNa vi kiM na pajjataM ? // zudhyatu mA zuSyatu eva udadhi: vaDavAnalasya kiM tena ? ) yad jvalati jale jvalanaH anena api kiM na paryAptam ? || dariyA sukAi--zeSAI-jAya ke na ja zASAya tethI vaDavAnalane zu ? arthAt vaDavAnalane evI ciMtAnuM kAMI kAraNa nathI paNa e javalanaAga-pANImAM bhaDake khaLI rahI che ene lIdhe vaDavAnalanuM sAmarthya zuM pUratuM nathI? eTale e zu eluM che ? arthAt pANImAM Aga baLI rahela che te zuM eche! camatkAra che ? Ayaho daiDha - kalevaraho jaM vAhiu taM sAru / jara uTubbhai to kucha aha ujjhara to chAru // [43 asya dagdhakalevarasya yad vAhitaM tat sAram | yadi uttamnAti tataH kudhyati atha dahyate tataH kSAraH // A banyA zarIramAMthI je kaI vahevaDAvI zakAya-meLavI zakAya-te meLavI levuM e sAruM-sArarUpa-che. jo te muDadAne DhAMkI rAkhavAmAM Ave te te kahAvA mAMDe che-sarDa che ane bALI devAmAM Ave teA te rAkha thaI jAya che, arthAt jyAM sudhI zarIra che tyAM sudhI temAMthI jeTalA lAbha laI zakAya eTalA laI leve. zarIrane Apela ' dagdha ' vizeSaNa tenI gAM batAvanAra che. leAkabhASA gujarAtImAM aNagame sUcaravA baLyu' ema meAlavAnA rivAja che. > hema-28 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ] siddhaheca'dra zabdAnuzAsana sarvasya sAhaH vA ||8|4|366 // sarve zabdane badale apabhraMza bhASAmAM sad zabda vikalpe vaparAya che. sAdu ane sa' tathA sau e rUpe! sarakhAvavAM jevAM che. sarva-sAda+sisAha+3-mAdu, savvu-badhA sarva: sAhu va lou taDaphaDa vaDDatta ho taNeNa / paNu para pAvia hatthe mokkalaDeNa // 46 save'pi loka taDaphaDa - praspandate vRddhatvasya mahattvasya saMbandhAya-hetave / vRddhAmaya-maDhayuM-1 prAcyate tena muma--mudrasena // badhAya leAkA vaDAI-meATAI-meLavavAnA hetune lIdhe taraDe che paNa je hAtha mAkaLe!-udAra-hAya tA meTAI pAmI zakAya che. dehAmAM vakRttaLo taneja A me padamAM paheluM pada SaSThI vibhaktivALu che ane bIju sabaMdhasUcaka taLeLa pada tRtIyA tribhaktivALuM che. tRtIyA 'hetu'nA anI sUcaka che tethI ahI 'hetune lIdhe' adarzAvela che. tApa e che ke meTAI meLavavAnA hetune AgaLa karIne badhA loko taraphaDe che arthAt meTAI meLavavA sAru badhA ja uparataLe thAya che-phAMphA mAre che. pazu moTAI meLavavAnuM mukhya sAdhata udAratA guNu che chatAM te guNana kAI bhAgye ja apanAve che. zimalApha -vaLauvA 8141267 nim zabdane badale apabhraMza bhASAmAM dArU ane vaLa evAM e rUpe vikahape ane che. prathamA-zik+ yA', -ikANu ? jimmU traLu, iathavA ko-krANu ? dvitIyA--vimban--Apha, kiAne ? t ,, mU+gam--vaLa, - '' tRtIyA-mi+mA-jhADa, vim na-kAtA vaDe, kayA hetu varDa, kim+A-kavaNeNa 'jayAre jvaLa ane ArU prayAga na thAya tyAre sajja thAya'--e hakIkata jaNAvavA tamAma rUpe! sAthe Ci rUpa batAvela che. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda 435 jai na su Avai, dUi ! ghara, kAi ahomuhu tujhu ? / vayaNu ju khaDai tau, sahie ! se| piu hoi na majjhu // yadi na sa Avati-Agacchati-dUti ! gRham kim adhomukhaM tava / vacanaM ya: khaNDayati tava sakhike ! sa: priyaH bhavati na mama / / he dUtI ! je te ghare na Ave te tethI tAre nIcuM mukha zA mATe karavuM ? he sakhI! je tAruM vacana kheDe te mAro priya na hoya-na gaNAya. jhADuM na dUra revaDuM ! juo, dAjha349 jouMti ne phigAruM vaLavuM tAruM pAchuM vaLa ghA ? . juo, 84350 supurisa kaMguhe aNuharahi bhaNa, kajje kavaNeNa ? / jivaM jivaM bahutaNu lahahiM tivaM tivaM navahiM sireNa // mupuruSAH kagU: anuharanti bhaNa, kAryeNa kena ? / yathA yathA vRddhatvam-mahattvam-labhante tathA tathA namanti zirasA / / sArA puruSa kAMganA choDanuM anukaraNa kayA hetune lIdhe kare che? te tuM kahe. jema jema vaDAI-vaDapaNa--moTAI-maLe che tema tema sArA puruSo mAthA vaDe name che.-kAMganA choDane phaLa AvatAM te choDa namI jAya che tema sArA mANase jema jema moTAI meLave che tema tema namra banI jAya che. jai sasaNehI, to muia, aha jIvai ninneha / / bihiM vi payArehiM dhaNa gaia, kiM gajjahi, khala ! meha ! // yadi sasnehA tadA mRtA, atha jIvati niHsnehA / dvAbhyAm api prakArAbhyAM dhanyA gatA, kiM garjasi khala ! megha ! / / koI virahI pravAsI kahe che ke mArA pravAsa pachI je mArI priyA nehavALI haze to marI gaI haze ane je te jIve che-jIvatI haze-to sneha vagaranI haze, ema banne prakAre te strI gayelI che, to he luccA megha ! tuM zA mATe garaje che ? gumanAM rUpa yuSmadaH sau tuhu // 8 / 4 / 368 // prathamAnA ekaccanane mi pratyaya lAgatAM yuman zabdane badale apabhraMzamAM tuduM rUpa vAparavuM. praezva yuSmata+si-tuhu~-tu-tvam Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhamara, sa ruNajhuNi 1 raNNaDai sA disi joi ma roi / sA mAlai desaMtaria jasu tuhu~ narahi vioi // bhramara ! mA raNadhvana araNya ke tAM diza thotitvA-dRSTvA-mA rudihi / sA mAlatI dezAntaritA yasyAH tvaM mriyase viyogena / he bhamarA ! tuM araNyamAM-jaMgalamAM rahevAne avAja na kara ane te dizAne joIne raDa nahIM, jenA viyoge tuM marI rahyo che te mAlatI dezAMtarita che-dezAMtara cAlI gaI che. bhamarAne uddezIne, koI puruSane kahelA A vacanane sAra e che ke, he puruSa! tArI priyatamA te cAlI gaI che tethI te dizAne joIne raDa nahIM. jasa-zasoH tumhe-tumhaI // 8 // 4 // 369 // prathamA bahuvacanane naralU pratyakSa ane dvitIyA bahuvacanane zat pratyaya lAgatAM yukata zabdane badale apabhraMza bhASAmAM tukke ane tu evA be rUpe vaparAya che. ane namUtathA rA no lepa thAya che. ahIM paNa uddeza ane vidheyamAM vacanabheda sUtramAM batAvela che eTale trarA: divacana che ane tu-tuahuM e ekavacana che eTale udezamAM ane vidheyamAM ahIM be saMkhyA sarakhI che chatAM vacananA bhedane lIdhe ahIM anukrama samajo nahIM eTale gar ne tunha ane zat ne turuM evo anukrama na samajo. jue sutra 348 kumatagatu, turaM-tame-dhUm yuma7+za-tu, tu -tamane-gumAna prathama-tu ke turuM nAgaDha | tame jANo zUn gAnIta dvitIyA-tu ke tu che? tamane jue che yudA- khela TA-ki-gamAM parUM taruM rAjIrU70mAM trIjI vibhaktinA ekavacanano TA, saptamI vibhaktinA ekavacanane ? ane dvitIyA vibhaktinA ekavacanane em pratyaya lAgatAM puSkata zabdane badale apabhraMza bhASAmAM paruM ane taruM evAM be rUpe vaparAya che ane e traNe pratye pratyeka rUpamAM samAI jAya che. 1. pahelA gaNana 1La dhAtu ane ina dhAtu e be dhAtuo maLIne jJAna e zabdanA anukaraNarUpa eka dhAtu banela che. tenuM A bIjA purUSanuM ekavacana che. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [437 yuma7-16, taDuM tArA vaDe-te tvacA yugamatada-vuM, tarUM-tArAmAM tvaci yudamata-gamU-, taDuM -tane vAgU pai mukkAhaM vi varataru ! phiTai pattattaNaM na pattANaM / tuha puNu chAyA jaI hojja kaha vi tA tehi pattehiM / / tvayA muktAnAm api varataro ! spheTayati patratvaM na patrANAm / tava punar chAyA yadi bhavet kathamapi tAvat taiH patraiH // he uttama vRkSa ? tArAthI kharI paDelAM pAMdaDAMonuM paNa pAMdaDAMpaNuM phaTatuM nathI. kAraNa ke te tArI chAyA hatI to koI paNa rIte te pAMdaDAMone lIdhe hatI-kaI kuTuMbanAM pAtro-sabhya-judA paDI gayA hoya to paNa temanI je chAyA-kAMti-vatI-prabhAva hato te to saMyukta sabhyone lIdhe hatA. A paNa Azaya A paghamAMthI nIkaLe che. mahu hiau taI, tAo tuhaM. sa vi anne viNaDijai / | piga jADuM karavuM suvuM, DuM tukSu, ma ma niritra mama hRdayaM tvayA, tayA tvam , sA api anyena vinaTrayate / priya ! kim karomi aham , kim tvam , matsyena matsya; gIryate-gIlyate // koI strI bIjI strImAM Asakta thayelA pitAnA patine kahe che ke, te mAruM hRdaya vizeSa vyAkula karela che ane teNIe tane vizeSa vyAkuLa karela che. ane teNI paNa bIjA dvArA vizeSa naDatara pAmela che-vizeSa nacAvAela che. AvI paristhitimAM he priya ! huM zuM karuM, tuM zuM kare ? "mAchalAne mAchaluM gaLatuM ja AvyuM che e nyAya saMsAramAM prasiddha che arthAta ekabIjAne eka bIjA phasAvatA AvyA che e jagatanI rIta jANItI che. paI maI vehiM vi raNa-gayahiM ko jaya-siri takkei ? / kesahiM lepiNu jama-gharaNi bhaNa, suha ko thakkei ? || svayA mayA dvAbhyAm api ragagatAbhyAM ka: jayazriyaM takayati ? kezeSu lAtvA yamagRhiNI bhaNa, mukhaM kaH tiSThati ? / / tuM ane huM banne raNamAM yuddhamAM-jatAM-pahoMcata-utaratAM-vijayalakSmIne bIjo kANa tAke ? arthAt jayazrIne bIjo keNa vare ? yamarAjAnI gharavALIne coTalAmAMthI pakaDIne kahe, koNa sukhe rahI zake ? arthAt ApaNuM be sivAya kadAca bIjo koI abhilASa karavA jAya to yamarAjanI gharavALIne caTalethI pakaDanAranA je hAla thAya tevA tenA hAla thAya. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana paI mellaMtihe mahu maraNu maI mellaMtaho tujjhu / sArasa, jasu jo veggalA so vi kRdaMtaho sajjhu // tvAM muJcantyA: mama maraNam mAm muJcataH tava / sArasa ! yasya ya: vikala: --dUrasthita:-sa api kRtAntasya sAdhyaH / / tane choDatAM mAruM maraNa che ane mane cheDatAM tAruM maraNa che. te rIte he sArasa ! jenAthI je vegaLA rahe che-dUra rahe che-te paNa yamane sAya-vaza-hoya che eTale yamane zaraNe jaya che-maraNa pAme che. A padyamAM taTTa zabda vAparIne graMthakAra jaNAve che ke apabhraMzamAM ja paNa vaparAya che. uparanAM padyamAM pUruM nuM ja udAharaNa Apela che. graMthakAra kahe che ke e ja rIte ta nA prayoga mATe paNa samajI levuM. mila turuM dAkArU7 tRtIyA vibhaktinA bahuvacanane mizra pratyaya lAgatAM kumata nuM apabhraMza bhASAmAM turda rUpa thAya che ane mitra pratyaya e rUpamAM ja samAI jAya che. yunnata+mi=suddei tame-tamoe-tamane-tamArA vaDe yudhyAmika tumhehiM amhehiM jaM kiau diTTau bahua-jaNeNa / taM tevaDau samara-bharu nijiu aka-khaNeNa / / yuSmAbhiH asmAbhiH yat kRtakam dRSTaM bahukajanena / sa tAvAn samarabharaH nirjitaH ekakSaNena // tame ane ame je karyuM te ghaNA lokoe joyela che. te vakhate teTale meTa te saMgrAmano bhAra eka kSaNamAM ApaNe jItI lIdhe. fsa- tA tu tugha drAkArU7rA paMcamInA eka vacanano rasa pratyaya lAgatAM ane SaSThInA eka vacanano pratyaya lAgatAM yudamat zabdane badale apabhraMza bhASAmAM taru tukSa, tuddha evAM traNa rUpe vaparAya che ane sa tathA TU e be pratyae dareka rUpamAM samAI jAya che. yuSamata+ki-sa3, tunna, tubaM-tArAthI-tArI pAsethI svata. guH+-ta, tukSa, sudha-tAruM, tArI, tAre tava. taNa tara vAvo, sukSa taSa vAvo, tu tava mA tArAthI-tArI pAsethI-te Avyo. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturthAM pAda taka muLa-sara, sugdha mati, tuvra anuttara AMta / jai utpatti anna jaga mahi-maMDali sikkhati // tava guNasaMpadAm tava matim tava anuttarAM kSAntim / jagati utpattim anye janAH mahimaNDale zikSante // jagatamAM badhuM pedA thayela che tyArathI mAMDIne eTale jagatanI utpattithI mAMDIne mahIma DaLamAM bIjA mAse| tArI pAse AvIne tArI guNu saMpadAne, tArI matine-buddhine ane tArI uttame!ttama kSamAne zIkhe che, [ 43 A padyanAM mULamAM pATha tti pAyela che, te bAbata 'utpattine AzrIne' utpatithI mAMDIne' ema samajIne ahI A panA a karela che. paNa A padyanA mULamAM Avela utpatti' padane badale pitta upetya evA pATha hoya teA ke 35nna evA pATha hAya teAghdhitta-patya-AvIne e artha barAbara saraMgata thaI zake athavA 356-ca pedA thaIne e atha paNu barAbara ghaTI zake che. prastuta vRttinA je artha batAvela che. te upara jaNAvela banne arthInI apekSAe barAbara cAgya jaNAya evA che ke kema ? e vicAraNIya che. la-gAmAM tumhareM 58AichA yuSmat paMcamI bahuvacananA r ane SaSThI bahuvacananA brAmpratyaya lAgatAM zabdane badale apabhraMza bhASAmAM tuEduM rUpa vaparAya che ane e banne pratyaye A dareka rUpamAM samAI jAya che. yumatanamya-tuhahaiM -tamArAthI-tamArI pAsethI yudhmatU yuma+JAm-sudUrlR -tamAruM yuSmAN tumtahA13 Avo tamArI pAsethI thatA ANye. yudhmaDha manana Ata; tumharphe 3' dhanaM tamAruM dhana. yughnIcuM dhanam / tumhAsu supA ||8|4|374 || saptamI bahuvacanane suv pratyaya lAgatAM yummata zabdane badale apabhraMza bhASAmAM tumhAmu rUpa thAya che ane murU pratyaya emAM samAI jAya che. yuma+muv-muddAmu-tamArAmAM yujJAsu tumhAmu mitra tamArAmAM rahelu. yunnAmu sthitama Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana rahmanAM rUpa sau asmadaH ha // 8 / 4 / 375 // prathamAnA ekavacanane pratyaya lAgatAM sat zabdane badale apabhraMza bhASAmAM zu rU5 vaparAya che -+fa-s -huM-ahI 84344 thI 4 ne lepa thaye che. ta, 3 - i38 5 juo 84338. ba--zora - DhAkArUA. prathamAne bahuvacanane najhma pratyaya lAgatAM ane dvitIyAnA bahuvacanane zA pratyaya lAgatAM sUkSma zabdane badale apabhraMza bhASAmAM adde ane ahaMkuM rUpa vaparAya che. 84344 niyama dvArA ahIM paNa gat ane zat ne lepa thAya che. ahIM paNa uddeza ane vidheyane anukrama na samajo. e mATe uddeza vacana ane vidheya vacana vacce sUtramAM vacanabheda mUke che. uzarU5 -zato e dvivacana che ane vidheyarUpa maLye, zuM e ekavacana che. pra. bahu - ma+ga- -ame, ama, hame, amahe vacam aH+jhal-aDDa6-ame ,, , ,, di bahu garama+za-zahe-amane-amane aramAna bahma+ rAma - ' , " A zrejavara, aa GrU amane jue che. aramAna pati 'amhe thovA riu bahua' kAyara emva bhagati / muddhi ! nihAlahi gayaNayala, 'kaI jaNa joNha karaMti' ? // "va tA: ripaH vaDDa" tara; evuM mamti | mugdhe ! nibhAlaya gaganatalaM 'kati janA: jyotsnA karanti-kurvanti' / / "ame thoDA chIe ane zatru dhaNA che' ema kAyara leko kahe che. he mugdha strI! tuM AkAzanA taLane nihALa to tane jaNAze ke tyAM keTalA jaNa janAprakAza-kare che-phelAvI rahyA che. gaganatala upara snAne phelAvanAra e ekale caMdra ja prakAzI rahyo che e taddana spaSTa che. aMbaNu lAivi je gayA pahia parAyA ke vi / avasu na suarhi muhacchiahiM jivaM amhaI tiva te vi // 1. saMyag-amapaNuM-ahaM paNuM-mamatA egjhanamU-ma-khaTasvAda Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturthAM pAda amlanaM lagayitvA ye gatAH pathikA parakIyA: ke api / avazyam athavA avazA; na svapanti sukhAsikAbhiH yathA vayam tathA te api / / je kAI paNa parAyA-paravaza thayelA-pathike amane mamatA lagADIne athavA amate khaTasvAda lagADIne gayA che tee sukhAsanamAM-sukhe-sUI zake ja nahIM --jema ame sukhAsananI rIte eTale sukhe hAIe e rIte sUI zakatA nathI tema te paNa nirAte sukhe sUI zake nahI.. lagADelI mamatAna asara bannene sukhe sUvA de ja nahIM. TA-nigamA marU 58045300thI trIjI viktinA ekavacananA TA, saptamI vibhaktinA ekavacananA di ane khIjI vibhaktinA ekavacananA kSar A pratyaye| lAgatAM asmata zabdane badale apabhraMza bhASAmAM mak rUpa thAya che ane te traNe pratyaye| mA~ rUpamAM samAI jAya che. bahmA-mA~ -me--mArA vaDe-mArA lIdhe-muja vaDe mA ama+ni--mapha-mArAmAM-mujamAM, me'mAM athavA humAM yi amata+gam-mA~ -mate, mujane mAmU marU JAnika, citra ! virviMgatlR vidharaDhopha trimAsi 1 +-- -nibaMdu vi tir tavaD nirde vicara laya-mAhi !! mayA jJAtam priya ! virahitAnAM kA'pi dharA bhavati vikAle / navaram mRgAGkaH api tathA tapati yathA dinakara : kSayakAle || varU maka aivi raLa-sAhi~ jue, 8542705 yi mayi dvayoH api raNagatayoH maphata meLa taddeza tukSu-mAm mukhyata: tava / jue 814|370na he priye athavA he priya ! me' jANyuM ke jee virahI che eTale priyathI ke priyAthI virahI che temate kALe-saMdhyA samaye-caMdra AvavAthI kAMI paNa dhara-dharapatanirAMta-thAya kharI. ahIM te| tema thavAne badale ulaTuM thayela che eTale sa MdhyAkALe teA kevala caMdra paNa temane evA bhayaMkara satApa Ape che jevA prAyane vakhate mUya [ 441 1. A padyane piviei ema samasta padya paNa laI zakAya che. dedhakavRttimAM pR. 21 upara samastapadyarUpe nathI lIdhuM paNa yei ! mA jJAtam" ema juduM padya atAvela che. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442). siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana amhahiM bhisA // 8 / 4 / 378 // trIjI vibhaktinA bahuvacanane mizna pratyaya lAgatAM gamatuM zabdane badale apabhraMza bhASAmAM ahiM rUpa vaparAya che ane mit pratyaya diM rUpamAM samAI jAya che. zarmAta+mitta-di-amArA vaDe-ameM-amoe samAmika tuhiM karuM = vijhavuM juo, 843 71 gumAmi garamAmi: thatuM kRtakam mahu majjhu Gasi-GasbhyAm // 8 / 4 / 379 // paMcamI vibhaktinA ekavacanano suri pratyaya lAgyo hoya te ane pachI vibhakitanA ekavacana 46 pratyaya lAgyo hoya to camata zabdane badale apabhraMza bhASAmAM madu ane mannu evAM be rUpo vaparAya che ane e banne pratye A rUpamAM samAI jAya che. mamatari-mahu, mar-mArAthI-mArI pAsethI-mujathI. meMthI mata mamata+-mahu, ma-muja, mAruM mama. madu tala gaDha mannu AMta3 jaao-mArI pAsethI thato gayo mata mavana jIta:mhu kaMtaho be dosaDA, helli ! ma jhaMkhahi Alu / detaho hau~ para uvvaria, jujhaMta ho karavAlu // mama kAntasya dvau doSako he ali ! mA jhaMkha-vada-Alam / dadata: aham param udbRtA yudhyamAnasya karavAlaH / / he alI ! he sakhI ! mArA kaMthanA be deSa che, paNa e bAbata tuM khoTuM ALa na bola-boTuM ALa na caDAva-khoTo upAlaMbha na Ape. jyAre e dAna deto hoya che tyAre badhuM ja ApI de che, mAtra dAnamAM huM eka ja bacI gaI chuM e tene eka deSa ane jyAre te laDate hoya che tyAre paNa badhuM ja ApI de che mAtra tenI "karavAla-talavAra-bacI rahe che e tene bIje doSa. jai bhaggA pArakkaDA to sahi ! majjhu pieNa / aha bhaggA amhahaMtaNA to teM mAriaDeNa // 1. saMskRtamAM zaNa dhAtu prathama gaNune che tenI sAthe prastuta kSa irUpane sarakhAvI rAkAya. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda (443 yadi bhagnAH parakIyakAH tataH sakhi ! mama priyeNa / atha bhagnAH asmadIyAH tataH tena mArita kena / / he sakhI! je pArakA eTale zatrunA sainike bhAgI gayA ke bhAMgI gayAnAza pAmyA-te te mArA priyane lIdhe ane amANA-amArA-sainike bhAgI gayA ke nAza pAmyA to te mAro priya bharAI gayA pachI. amhahaM bhyas-AmbhyAm // 8 / 4 / 380 // paMcamI vibhaktine bahuvacanane hU ane SaSThI vibhaktinA bahuvacanane mAnuM pratyaya lAgatAM e pratyayonI sAthe ja saman zabdane badale apabhraMza bhASAmAM * rU 5 vaparAya che. ara7+mya-ga-duM-amArAthI-amArI pAsethI gamata mamata+gAma-azvadR-amAruM-amataNuM hmAm a DroMtara mAvo amArI pAse thato Avyo. mamukhya mavana gAta: | TTa mai maphahuM to juo, 8439 mathe manA: azmarIyA mupA amhAmu // 8 // 4 // 381 // saptamI vibhaktinA bahuvacanane pratyaya lAgatAM e pratyayanI sAthe ja basmRta zabdanuM apabhraMza bhASAmAM mAthuM rUpa vaparAya che. smita+pu-gAyuM-amamAM-ame mAM-amArAmAM garamAyu mahAku TibaM-amArAmAM raheluM. asmApu sthitam dhAtunAM rUponI sAdhanA- tyAdeH Adhatrayasya bahutve hiM na vA // 8 // 4 // 382 // tyAyinuM -ti Adi vibhaktionuM--je prathama traNanuM jhumakhuM che te A che. - tir tat manti ane te mAte ane-A pratyayomAMnA vartamAnakALanA trIjA puruSane bahuvacananA gati ane te pratyone badale apabhraMza bhASAmAM rdi vikalpe vaparAya che. vaLI, saptamI eTale viyarca vagerenA sUcaka prathama traNanuM jhumakhuM cAtu cAtA yu ane hRta IMcAtA chUra-A pratyayomAnA trIjA puruSa bahuvacananA yu ane phurat pratyayone badale paNa apabhraMza bhASAmAM fe vikalpe vaparAya che. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -444] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vaLI, paMcamI eTale AjJArtha sUcaka prathama traNanuM jhumakhuM -tu2 tA 17 ane tApU vAtAm satA--A prayAmAM trIjA puruSa bahuvacananA catuM ane - zatA pratyene badale paNa apabhraMza bhASAmAM Ei vikape vaparAya che. dhannati-dha++rdi-dha, ghara ti-teo dhAraNa kare che ke dhAraNa kare. vara+nti-zarma- riMddhi , zAMti-teo kare che ke kare. rita-saMha++ , sahati-teo sahana kare che ke kare. saddagaMti-sa +rdi-sardi, sahRti kanse-teo zebhe che ke zobhe. juo 841001 7+nti- +rda- duM, Dhati-teo khele che ke khela-rame che ke rame. muha-kabari-badha tahe soha dharahiM naM mala-jujjhu sasi-rAhu karahiM / tahe sahahiM kurala bhamara-ula-tulia naM timira-DiMbha khellaMti milia // te strInuM caMdra samAna dhoLuM mukha ane te uparanA rAhu jevA kALA kezonI gUMthaNa evI zobhA dhAraNa kare che ke jANe caMdra ane rAhu e bane mayuddha karI rahyA na hoya? tathA teNInA bhamarAnA ToLA sAthe sarakhAvI zakAya evA vAkaDiyA ane kALA kezanI laTo evI UDI rahI che ke jANe aMdhAra nAM baccAM bhegAM thaIne ramatAM na hoya ? muvaravadha: tA: zomAM parata naM----raghuvaM zazi-rAva: rati-kRti tasyA: zobhante kuralA:-bakrakezA:-bhramarakulatulitA: naM-iva-timiraDimbhAH khelAna mitravA | madhyatra vAghA fNa DhAkArU8rUA. tyAdi vibhaktionuM je madhya trikanuM jhumakhuM che tevuM thar tha ane che sAthe have pratyayonuM banela che--A prayomAMnA AdinA bIjA purUnA ekavacananA fsa ane je pratyayone badale apabhraMza bhASAmAM ri pratyaya vikalpe vaparAya che. vaLI, saptamInA madhyatrikanuM tathA paMcamInA maryAtrikatuM je A jhumakhuM-cAra vAtaM vAta ane rUMdhA sAthA[ a[ tathA uda, , ta tathA ya mAthAt vat temAMnA AdinA bIjA puruSa ekavacanane pAm ane grAm tathA ura ane 2 pratyayone badale apabhraMza bhASAmAM pratyaya vikalpa vaparAya che. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda (445. 57--3ba+si-Tuba+di-durgAde, durgAsa-tu' rukha che ke rue vivi ke dyA: ke vidhi jammU-+z-+[[hi-rutti, so-tu meLave che ke meLave ke meLava hamase ke samayA: ke mahtva vA-vA+ga+yAr--vinga+yArlR-vijJa+dghi-vinahi, visa-deje aa:, vaidi vA nA dvi mATe jue, 813165, maiM Agama mATe jue, 83178, navvIA ! 'viSNu vijJa' maLava cittika di cAsa ! ? tuha jali, mahu puNu vaha bihuM vi na pUria Asa // hai cAtaka !-De bapaiyA ! 'piupiu' eTale 'pANI pIu pANI pIuM.' ema kahIne huM nirAza tu` keTalI vAra raDe ? pakSe-De priya ! huM priya ! ema kahIne huM nirAza strI ! tuM keTalIvAra raDayA kare ? he bapaiyA ! pANI vize-pANI mATenI-- tArI AzA pUrI na thaI ane vaLI, mArI AzA vallabha vize-vallabha mATenIvallabhanI prApti mATenI pUrI na thaI e rIte ApaNA bannenI AzA pUrI na thaI. vIdA! mArUM yonimeLa nidhiLa ! vAra ph vAra ! sAyari bhariara vimala-jali lahahi na akka i dhAra // he bapaiyA !-De e zarama ! vAre vAre dariye| bharela che chatAM temAMthI tu eka khelavAthI zu ? nirmaLa pANI vaDe. paNa dhAra pAmI zakatA nathI. kAI mahApaDita hAya tathA koI mahAdhanavAn hoya paNa te banne bhAre kaMjusa hAya-paDita kAIne jJAna na Ape tema dhanavAna kAIne mATe dhana paNa na vApare e aMge paNa A padhA bhAva ghaTAvI zakAya, AyahiM janmahiM annahiM vi gori ! su dijjahi kaMtu / yamahaM vataMsaha jo abhiDa hasatu || he ger mAtAjI ! tame A janmamAM ane khInna janmamAM paNa mane tevA katha Apajo, je madenmatta ane aMkuzane phagAvI denArA evA hAthIenI sAme hasatA hasatA bhIDatA hAya-bheTatA hAya. uIda ! cAta ! pivAmi Aimi' athavA srIpakSe 'priya ! priya !' maLavA kiyat rodiSi hatAza ! ? tava jale mama punaH ballabhake dvayoH api na pUritA AzA || varbIdA !-vAtatha ! m yatana nirdena ! vArama vAram ! sAgare bhRtake vimalajale labhase na akAm api dhArAm // asmin janmani anyasmin ani gauri ! sa dIyeta (vayA) kAnta: / gajAnAM mattAnAM tyaktA kuzAnAM ya: AbhindyAt hasan // + Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana tve duH bArUdrA sthAti vibhaktinA madhya trika jhumakhAnA khIjA puruSanA bahuvacananA tha ane te tathA yAta tathA dhvam ane tA ane m pratyayane balle apabhraMza bhASAmAM haiM pratyaya vikalpe vaparAya che. *** ] IQ+q-4+a+g-s%0ThThuM, k%04, phaojJa--tame iccheA che, tame IcchatA hAM ke tame iccho hA+tha-71+a+g-adu; vaijja, vimmada-tame dA che ke tame dejo ke tame de maLa+tha -maLa+3+duM-mang, mad, mazina tame mAgeA che bali - abbhatthaNi mahumahaNu lahuI hUA so i / ke tame mAgo ke tame mAgA jai icchahu vattaraM dehu, ma maggahu ko i // bali rAjA pAse abhyanA karavA jatAM-bhIkha mAgavA jatAM-khuda madhumayananArAyaNa-pe te paNa ladhu thaI gayA--halakA thaI gayA. jo meTAIne RcchatA ha| tA gho-dAna dIdhA karA-keAInI pAse bhIkha na mAge, antya - trayasya Adyasya u || 8|4 | 385 | tyAddi vibhaktionuM je chelluM-trIju jhumakhuM te mitr mas ane 6 varSe ma -A pratyayAmAMthI smAdinA eTale prathama puruSanA 'huM' anA medhaka mi ane " pratyayeAne badale apabhraMza bhASAmAM 3 vikalpe vaparAya che. vaLI, saptamInA aMtya trikanuM jhumakhuM te-yAma cAva yAma ane phreMca da raidi-A pratyayeAmAMthI AdinA prathama puruSa ekavacananA yam ane phreMca pratyayeAne adale mapabhraMza bhASAmAM pratyaya vikalpe vaparAya che. chap_q+1+mi-r+a+3-13, kami-khe McI kADhuM chuM-khe McI lAvuM chuM ke kheMcI kADhuM ke kheMcI lAvu'? +ft-f+s1+mi-f1+3-vinnara', nimi~karu` ke karu` ? vidhi vina3, pIDhaMtu padda, maM La! vadvisAra saMpai kaiDhauM vesa jivaM' buDu agghai vavasAu / / bhalene vidhAtA vizeSa naDatA rahe, bhalene grahe| pIDA karatA rahe, chatAMya he priye !- huM dhaNa ! tuM khe na kara. jema dhana vaDe vezyAne kheMcI kaDhAya che-khecI lavAya che tema jo yogya vyavasAya maLI jAya te sa Mpattine kheMcI kADhuM-kheMcI kaDhAya-khecI lavAya. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuji-aTama adhyAya-caturtha pAda [ 447, vahuve huM TAkArU8ddA tyAti vibhaktionA chelA jhumakhAmAM prathama puruSane bahuvacanane je ma ke mahuM pratyaya che tathA pAna ane phranahi ane kAma tathA sAmardo pratyayo che te tamAma pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM huM pratyaya vikape vaparAya che. cA-nA+ma-mara-jhADuM-nANuM, nAyu-ame jaIe chIe. ke jaIe gAma: ke rAma vagere aa++ma-vA+tuM-vahAduM, vasamu-vaLIe chIe. ke vaLIe vAmade vagere 807 va saMvarane -4+a+ --+duM, diga-ame meLavIe ema vagere vA-vidika ga ihRdu viga! tafhaM TarDa gADhuM . raNa-dubhikkheM bhaggAI, viNu jujjheM na valAhu / he priye! talavAra vagere zonA upayogathI-khAMDAnA khela karIne je kaMI je dezamAM maLI jAya te dezamAM ApaNe ja Ie. hamaNAM hamaNAM yuddhonI dukALa paDayo che--laDAIo thatI nathI tethI sainika zUravIra subhaTano dhaMdho karanArA ApaNe laDavaiyAo bhAMgI gayA chIe-bhUkhe maravAno samaya Avyo che. tethI yuddhanI taka meLavyA vinA pAchA nahIM karIe ke pAchA nahIM karAya. diyo rU- 3Nata 84387thI cAra vimatima AvatA AjJArthasUcaka kriyApadanI vibhakti paMcamInA - bIjA puruSa ekavacananA ura ane stra prazyone badale apabhraMza bhASAma 6, 3 ane e pratyayo vika9pe vaparAya che. 3-W-suma+ha-sumara+-yumara, amaradi-tuM smaraNa karayAda kare. mundR +-+{-meDhi, mezna-tuM mela-mUka, melI de. vara-vara+di-cara+-ri, varitu cara ke caraje. 3-vi+vive 3-visaMve+3-vivu, vihaMvadi-vilaMba kare ke vilaMba karaje. g-+-+--re, raSTi-kara, karaje ke ka-rAkha, rAkhe ke rAkhaje-pakaDa, pakaDe ke pakaDaje kuMjara ! samari ma salaiu saralA sAsa ma malli / kavala ji pAviya vihi-vasiNa te cari mANu ma melli / / he hAthI ! have tuM sallakIne na saMbhAra-na yAda kara ane lAMbA sIdhA nisAsA na mela. nasIbe tuM je keLiyAne pAme tene cAra kara ane tuM tAruM teja-mAna-abhimAna-na che. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bhamarA ! atyu vi liMbaDai ke vi diahaDA vilaMbu / ghaNa-pattalu chAyA-bahula phullai jAma kayaMbu / / he bhamarA ! tuM ahIM lAbaDA upara keTalAka paNa davADA vilaMba kara-vATa -rahI jA. jyAM sudhI kadaMba, ghaNAM pAMdaDAMvALo thaIne tathA ghaTAdAra chAMyaDAvALo banIne barAbara khAle-kUle-phUlevALI thAya. piya ! emvahi kare sellu kAreM, chaTTahi tuhu karavAlu / ja kAvAliya bappuDA lehi abhaggu kavAla // he priya! tuM hamaNAM karamAM-hAthamAM bhAluM kara-rAkha ane taravArane chAMDa-mela-. cheDI de, jethI bApaDA kApAlika paMthanA bAvAo potAne sAru bhikSApAtra mATe abhana-bhAgA tUTyA vinAnuM-AkhuM khapara-AkhI khoparI-kapALa-meLave. taravAra mAravAthI kheparI tUTI jatI hovAne lIdhe e kApalike AkhuM khapara, meLavI zakatA nathI. vayati syasya saH // 8 / 4 / 388 // bhaviSyakALanA parIpada tathA AtmapadanA cAra pratyayarUpe je rAti, cata: vagere aDhAra pratyayo saMskRta bhASAmAM vaparAya che te pratyAnA Adi. bhAgarUpa ne badale apabhraMza bhASAmAM ja bolAya che eTale hRtine badale ti ke sa6. nita ne badale saMti, yati ne badale , sthaLa ne badale sada, cAmina badale sAmi tathA zyAmane badale sAma-e prakAre pratyaya vaparAya che. do+ti-+1-8, sunnA, hoda26, phuca, hola, doTTi, TohIna hoze ke huze ke ho ke huhe-thaze-banaze. juo tArI . diahA jati jhaDappaDahiM paDahiM maNoraha panchi / jauM acchai taM mANiai, hosai karatu ma acchi / / divase to jhaTapaTa cAlyA jAya che ane manorA pAchaLa paDI jAya che eTale mane saphaLa thatA nathI mATe je kAMI sAme che tene mANI levuM jarUrI che 5 "haze-thaze-zuM-zI utAvaLa che ?" ema karato besI na rahe-ema karIne nirAMta na rAkha, kemake vakhata to vahyo jAya che, te kAMI ApaNane mATe thobhavAno nathI ane AvatI kAlanI koIne khabara che kharI ? Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [449 dhAvAdeza- kriyeH kIsu // 8 / 4 / 389 // prathama puruSa ekavacanamAM karmaNi prayogamAM vaparAtA eTale "kAuM chuM" arthamAM vaparAtA saMskRtanA nice prayogane badale apabhraMza bhASAmAM zrI, rU5 vikape vaparAya che. -+-vijJa+me-3 athavA givuM-karAuM chuM. saMtA bhoga ju pariharai tasu kaMtaho bali kIsu / tasu daiveNa vi muMDiyau jasu khallihaDa sIsu / / je kaMca pitAnI sAmenA hayAta bhogone tajI de che te kaMtha mATe huM balirUpa karAMuM chuM-vArI jAuM chuM-te kaMthanI huM pUjA karuM chuM. TAliye mANasa tyAgI nathI gaNAto, eNe saMyamanI dRSTie vALa muMDAvyA nathI arthAta tenuM mastaka to vidhAtAe ja muMDeluM che. mArI jAtane te kaMtha mATe oLadhoLa karI dauM chuM-prApta bhogone paNa tajI denArA te kaMtha mATe mArI jAta kazA hisAbamAM-lekhAmAM-nathI arthAt evA tyAgI kaMtha mATe mArI jAtane homI devAne avasara Ave to homI devA taiyAra chuM AvA pavitra kAryane mATe mArI jAtane kaze kaze hisAba nathI. jene mAthe TAla che evA TAliyAne to have kazuM muMDAvAnuM rahetuM nathI-mAthA uparanA vALa zobhArUpa jarUra gaNAya paNa TAliyA mANase kAMI vALAno tyAga to karyo ja nathI eTale TAliye hovAthI teNe mAthAnA vALanI zebhAne tyAga karela che ema kAMI kahI zakAya kharuM? arthAta jenI pAse bhegenI sAmagrI ja nathI tene tajavAnuM zuM hoya ? eTale jenI pAse tyAga karavA jevuM ja bAhya kazuM nathI e bAtha bhogonI sAmagrI vinAne chatAM lAlacu mAnava, tyAgI zI rIte kahevAya ? muvaH ja suMdara DhAkArUne paryApti-pUratuM athavA pahoMcavuM' evo artha thato hoya tyAre apabhraMza bhA sAmAM mU dhAtune badale Tu dhAtu vaparAya che. pra+mU-pa+nU+--+ku+-pasuva-pahoMcI jAya che. pAmI jAya che. aituMgattaNu ja thaNahaM sAM cheau, na hu lAhu / sahi ! jai kevaI tubisega ahari pahuccai nAhu / / hema-29 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana he sakhI ! staneAnI atiUMcAIne lIdhe-bharAvadArapaNAne lIdhe eka rIte nukasAna che, lAbha nathI ja, kemake UMcA stane! ADA AvatA hAvAthI nAthakAMca-jhaTa nahI paNa vilaMbe karIne adhara-eDa-sudhI paheAMcI zake che. brUgaH bruvaH vA // 8|4|391 // maiM dhAtune badale apabhraMza bhASAmAM dhruva dhAtu vikalpe vaparAya che. *-va+7 dhruvada-tame mele che| ke khelo zra+tyA-zra+govinu-trAgvinu R+vA-jU+govi-zrAvi ] khelIne, jyAre dhruva na vaparAya tyAre mULa maiM vaparAya +pA-tra+biLu-moqijI-khelIne. 81Ara sUtrathI 6 ne lepa karI detAM provinu thAya. dhruvadda muddAsika ri vi-kAMika paNa subhASita-suvacana-tame khelA ittaraM broppiNu sauNi Thiu puNu dusAsaNu broppi | to hau jAu oho hari jai mahu agara bropi // ATaluM melIne zakuni Ubho rahyo-aTakI gayeA. vaLI, du:zAsana-duryodhananA nAnA bhAI-melIne aTakI gaye| pachI te jyAM sudhI huM jANuM chuM tyAM sudhI mArI AgaLa melIne jo. A hari-nArAyaNa-peAte UbhA hoya.' A vAtacIta AMdhaLA dhRtarASTra pAse thaelA hoI zake, e a Mdha hovAthI praznArtha' evu anumana ja karI zake ke have 'hira vAto karanAra' tarIke UbhA hoI zake ? ne yugaH gADhArUA traN dhAtune badale apabhraMza bhASAmAM vughna dhAtu vaparAya che. meMga-yuga+%4s-3*-te jAya che. meM-yuga-koqi-yudhi-jaIne van-vutra+ghdhiA-yugengvinu. 'javA' arthanuM sUcaka vughnane maLatu kriyApada kacchI bhASAmAM pracalita che-vanmAto'. dazeH prasaH ||zA raMga dhAtune badale apabhraMza bhASAmAM pratta dhAtu vaparAya che. ca-pac-pradU+1+vi-brahmani--te jue che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama ayAya-caturtha pAda I451 rahe chUNA draSTArUchA pra dhAtunuM saMskRta bhASAmAM amuka prayogomAM jUnA rU5 vaparAya che te duLA ne badale apabhraMza bhASAmAM badhA prayogomAM rU5 vAparavuM. pradU-LA-bdu+meDipaNa-viSNu-grahaNa karIne. vaDha bdhiy -vratane grahaNa karIne paDha-adhyayana kara-bhaNa. takSaAdInAM chollAdayaH // 8 / 4 / 395 // tala Adi dhAtuone badale apabhraMza bhASAmAM choDha vagere dhAtuo vaparAya che. takSNa dhAtunuM "takSanuM kriyAvAcaka pada bane ane bhASAmAM tenuM "tAsavuM" kriyApada pracalita che. sanI loke, dAgInAne tAsIne vizeSa UjaLA karI Ape che. taae dhAtune mULa artha "tanukaraNa che tanUkaraNa eTale pAtaLuM-karavuM, "pAtaLuM tyAre ja thAya jyAre "tAsavAmAM-cholavAmAM Ave. mULa sUtranA "chojha" gADha -evA pAThamAM choDha pachI je mATe zabda jaNAvelo che tethI ema samajavAnuM che ke jIruM ane tenI jevA bIjA je kriyAvAcaka dezI kriyApado hoya temane badhAne ahIM nipAtarUpe sAdhI levAM. - takSa ne badale stra za syata-zoSTika=+gata-nTikatuM- ho heta. kriyAtipatti-sAMketika bhaviSya-nuM rUpa che. hA ne badale sajA saM phaMgara-krisa3-jhaLakI gayela-saLagI gayela sarakhA tivArI anu+tram ne badale kamarUnUvA-mam3vaMciDe-pAchaLa jaIne. mi+w7-3myAna-3mareva-gamma. akSaronI samAnatAne dhyAnamAM rAkhIne abhyaTananI kalpanA Avela che. kharo zabda zodhavA jevo che. nyAyate-zalyanI peThe khaTake che. prastuta zAya e nAma dhAtu che arthAt zanya nAma parathI banela zAya nAmadhAtune badale vR#I rUghugurU khaTake che, AkAMkSA thAya che evI tIvra AkAMkSA thAya che je hRdayamAM mULanI jema bhoMkAya che-khaTake che. prathama svADhi gaNanA "AkAMkSA arthavALA 186mAM nabaranA dhAtu nA saMta rUpa sAthe prastuta luhune sarakhAvI zakAya ema lAge che ti-e-ITa chAsAraDA - pArja ne badale ghu ghukra+dhurUM-gaDagaDavA kare che-ghurakyA kare che- ghuDa ghuDa evo avAja karyA kare che-gaDagaDe che. ahIM ghukane badale purU pATha hoya te na-gAjavAne artha baMdha bese che. yuvA -dhaDAkA kare che-dhaDadhaDa e avAja kare che. lipimAM to gha ane gha sarakhA vaMcAya che tethI " dhune badale "dhurU pATha saMgata thaI zake kharo. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sthAne badale jA ! tha+nti-vaMti-khaDA rahe che-acala-aTala-UbhA rahe che magna ne badale-majha. makA-ravA-manisa-bhAMgIne mannu dhAtunuM maniSa to vyAkaraNanA niyamathI ja thAya che paNa ahIM majJi3 pATha hovAthI tenI sAdhanA nipAta dvArA karela che. saMvAd ne badale 26+rUkA-vaMgir3a caMpAya che-dabAvAya che-tAbe karI levAya che. dhUjha ne badale hukUma | dhuramarU-putra-vRSTanI jema varte che. jiva tivaM tikkhA levi kara jai sasi chollijjantu / to jai gorihe muhakamali sarisima kA vi lahantu // tIkhAM kiraNone jema tema karIne laI laIne eTale caMdramAMthI tIkhAM kiraNene kADhI laIne pachI je caMdrane cholI nAkhavAmAM Avata to te, jagatamAM-saMsAramAM gorInA mukhakamala sAthe koI paNa sarakhAmaNI pAmI zakata kharo. caDullaDa cuNNIhoisai muddhi ! kavoli nihittaH / sAjAnaranAraghima vA-sa--iifsa3 / he mugdha strI ! pela-gAla-upara TekavI rAkhelA tArA hAthanI cUDalo, UnA UnA lAMbA nisAsArUpa agninI jvAlAethI tapI gayelo banatAM tethI te cUDalA upara AMsuo paDatAM eTale te cUDale AMsuonA pANIthI sArI rIte chaMTakAyela thatAM cUrNa thaI jaze-cUrecUrA thaI jaze. hAthIdAMtane cUDalo garama thatAM, te U para pANI paDatAM hAthIdAMta tUTI jAya che e hAthIdAMtane svabhAva che" e vAta lokomAM pracalita che. abbhaDavaMciu be payaiM pemmu niattai jAva / savvAsaga-riu--saMbhavaho kara pariattA tAva // ghammu:prema arthAt koI priyane ke priyAne vaLAvavA sAru be pagalAM pAchaLa jaIne jeTalI vAramAM pAchuM phare che teTalI vAra nAM to caMdranAM kiraNo cAre bAju phelAI gayAM arthAta jene vaLAvI che te samAgamanI apekSA robhI thaI gaI. hiai khudakkar3a goraDI gayaNi ghuDukkai mehu / vAsAtti pavAsuahaM visamA sakaDu ahu // varSARtuma pravAsa karanArA ne za rU A eka saMkaTanI sthiti-viSama sthiti-UbhI thatI hoya che ke te sIe haiDAmAM gorI -panna-khaTake che ane bIjI tarapha gagana mAM medha dhurakaH kare che- DAkaH karyA kare che. 1. sarvAzarivusaMva-vaMzana-zani, manino rivu na mathata samura. samudrama-. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [453 ammi ! payohara vajamA niccu je saMmuha thaMti / mahu kaMtaho samaraMgaNai gaya-ghaDa bhajjiu jati // he mADI ! samarAMgaNamAM-laDAInA medAnamAM AveluM zatruonA hAthIonuM ToLuM mAre kaMca sAme AvatAM eTale mArA kaMthane sAme Avela jemAM bhayanuM mAyuM" bhaMga pAmatAM DarI jaIne bhAgI jAya che tyAre mArA vAya je be kaThaNa tano che te to kazI bIka vinA tenI sAmene sAme TaTTArane TaTTAra ja rahe che, arthAta jenI sAmethI hAthIo jevA moTA baLavAna prANIo bhAgI jAya che tyAre mArA stane bhAgatA nathI paNa barAbara nizcaLapaNe kaMthanI sAmene sAme rahe che eTale mArAM kaThanga stane kaMthano barAbara sAmane karatA leza paNa bhayabhIta thatA nathI. putte jAeM kavaNu guNu avaguNu kavaNu muaNa ? / jA bappIkI muMhaDI caMpijjai avareNa // je putranI hayAtImAM vaMzaparaMparAthI cAlI AvelI bApukI bheyane bIjo kaI cAMpI bese-dabAvI bese te putra jo teya ze guNa? ane maryo toya zo avaguNa ? arthAta je pitAnI bApukI milakatane kadAca vadhArI na zake paNa sAcavI ya na zake e namAle putra hoya teya zuM ane na hoya toya zuM ? taM tettiu jalu sAyaraho so tevaDu vitthAru / tisahe nivAraNu palu vi navi para redhuThTha(? ghugghu)ai asAru // tat tAvat jalaM sAgarasya, sa tAvAn vistAraH / tRSAyA: nivAraNam palam api naiva, param dhRSTAyate(ghugghUyati asAraH // 1. vastra zabdano artha jyotiSazAstramAM paLa, vipaLa" ema sUmakALarUpe prasiddha che ethI ahI lo artha paLa batAvela che tathA "anekArthasaMgrahamAM AcAryazrIhemacaMdrajIe pala' zabdano artha gumAna batAvela che. ("pad umAna- mAMsayo:"-- ne laMDa kAMi 2, kala0507-caukhaMbA sirIjha) arthAta para eTale UbhuM mApavuM. jemake-dudha paLIthI mapAya che-e draSTie pala' zabdano "paLI' athe paNa ahIM jela che. A dohAmAM dodhakavRttimAM ghuTuM pADa chApela che, te rIte ame teno artha Apela che. A dohAvALo bIjI AvRttimAM purA pADa chApela che. ema lAge che ke bhASAmAM "dariyo ghUghave che e prayogamAM dhAtu pracalita che e uparathI yuddhamaDane badale gg pATha vadhAre ThIka jaNAya che. gha ane dha nI sarakhI lakhAvaTane lIdhe Ama "dha" vaMcA hoya. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana juo to kharA, A dariyAnuM te pANI teTaluM badhuM che ane ene te vistAra-gherAvo-paNa teTale badho che chatAM te, eka paLa jeTalA samaya mATe paNa tarasa'nuM nivAraNa karI zakato nathI athavA eka paLa-paLI-paNa pANI ApIne te ApaNI tarasanuM nivAraNa karI zakatuM nathI tema chatAMya bezaramanI jevo te asAra sAgara dhRSTatA karyA kare che-potAnI moTAIna barADA pADyA kare che athavA ghughave che-dhuLu" ema gAjyA kare che. anAdau svarAd asaMyuktAnAM ka-kha-ta-tha-pa-phAM ga-gha-da-dha-ba-bhAH // 8 // 4 // 396 // anAdimAM rahelA, asaMyukta ane svara pachI AvelA ne badale ja, tane badale gha, ne badale , che ne badale gha, va ne badale 2 ane ne badale me apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. na - vizlo-vacchedana-vikSobha karanAro-vaccha pADanAraviga karanAro. ne gha-su-mudde -"sukhe ke sukha-sukha vaDe. "sukhe samAdhe pahoMcI gayA" -ti-pihu-kahyuM che-kahela che ne va-zAyu vadhu-zapatha-saganasama ne majayaM-samasTaraM-saphaLa. q[-AdimAM ja hevAthI na thAya. niji nifjI rAThu micaM-miyaM padamAM svara pachI * nathI, anusvAra pachI che tethI ja na thAya. sevAdimAM saMyukta # che eTale ja na thAya. ee vivahiM tAvaLa mAM-gariSNadaM padamAM saMyukta karavuM che tethI na thAya. A vidhAna prAya: thAya che tethI keTalAka zabdomAM A niyama lAgatuM nathI eTale ne vagere thatAM nathI. madamA-diga-akRta-keIe nahIM kareluM tadana navuM-apUrva-2no na thayA. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAra (455 nagara-ahIM nADumAM mULa zabda jaLavAnA ja ne ja thayuM nathI te ja prakAre saMvaLa, ti vagere padamAM paNa ne ja thayo nathI. gira-kUlyo phAlyo. ne ma na thaye tathA mULa zabda rUpa "kutiH' mAM a ne Tu thayo nathI. vayANuM-vacApadamAM anAdi hovA chatAM mULa pra+1za nA) ne mana thayuM. viLi inagara-A padamAM mULa viginnitAnA tane huM na thayo. jaM diTTauM somaggahaNu asaI hiM hasiu nisaMku / piga-mANasa-vida-1 iii rAhu ciMku yad dRSTakam sAmagrahaNam asatIbhiH hasitama niHzaGkam / priyamAnuSa-vikSAbhakaram gila gila rAhuH mRgAGkam / / jyAre asatIoe caMdranuM grahaNa joyuM tyAre teoe caMdranI hAMsI karI. temaNe rAhune kahyuM ke he rAha ! priya manuSyo vacce viha-vacche-pADanAra- vibha karanAra A caMdra che, mATe tuM tene gaLI jA-gaLI jA. ammIe ! satthAvatdhehiM sughe ciMtijjai mANu / pie diTTe halohaleNa ko ceai apANu ? / / amba ! svasthAvasthe: sukhena cintyate mAnaH / priye dRSTe vyAkulatvena ka: cetayati AtmAnam ? // he mADI ! jyAre pUrI ravaratha dazA hoya tyAre ahaMkArane vicAra karI zakAya-phasaNuM lauM te piyu manAvavAne Avaze." evo vicAra karI zakAya, paNa A te priyane jotAM ja hAphaLA-phAMphaLA banI javAya che-hAlakaLa thavA mAMDe che evA samaye ke pitAnI jAtane cetavI zake? arthAta vyAkuLa sthitimAM badhuM bhulI ja javAya-rusaNAno vicAra zuM Ave? sabadhu kareppiNu kadhidu maI 'tasu para sabhalau~ jammu / jAsu na cAu, na cArahaDi, na ya pamhuTTau dhammu // zapathaM kRtvA kathitaM mayA 'tasya para saphalakam janma' / caca na cAma:, na cAramaTA, na va pramuSTaka varSa: | meM segana khAIne kaheluM che ke kevaLa tene ja janma saphaLa che ke jenI tyAgavRtti lapAI nathI, jenI cArabhaTI-ravIratA-le pAI nathI-jenuM zurAtana-lopAyuM nathI ane jene dharma cerAyA nathI-le pAye nathI. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jai kevaI pAvIsu piu akiA kuDDa karI ? / pANiu navai sarAvi jiva savvaMge paIsIsu / / yadi kathamapi prApsyAmi priyam akRtaM kautukaM kariSye / pAnIyaM navake zarAve yathA sarvAGge pravekSyAmi // jo keme karIne piyune pAmIza te kadI nahIM kareluM evuM kautuka karI batAvIza, jema navA zarAvamAM-navA-karAzakArAmAM-rAmapAtaramAM-nAkheluM pANI potAnA badhA ja avaye dvArA zarAvamAM sarvatra vyApI jAya che-phelAI pesI jAya che tema huM piyumAM mArAM badhAM aMgo vaDe pesI jaIza-vyApI jaIza-phelAI jaIza ua, kaNiAru paphulliau kaMcaNa-kaMti--payAsu / gorI-vayaNa-viNijjiau na sevai vaNavAsu // uta-pazya, karNikAra: praphullitakaH kAJcanakAntiprakAzaH / gaurIvadanavinirjitaka; iva sevate vanavAsam // juo to kharA, senAnI kAMti jevA caLakatA pILAM phUlone lIdhe pILA varNavALI A kareNa kevI phUlIphAlI che? jANe ke gorInA mukha pAse jitAI gayelI-parAjaya pAmelI-hoI evI te kareNa vanavAsa sevatI hoya ema jaNAya che. je kAI parAjaya pAmela hoya te lokone potAnuM mukha zI rIte batAve ? eTale je kaMI parAjaya pAme te vanavAsa ja sene? maH anunAsikaH vaH vA // 8 / 4 / 397 // anAdimAM rahelA evA asaMyukta mawArane badale apabhraMza bhASAmAM anunAsika vakAra vikape thAya che. mahuM-vaMduM-kamaLa mama-mavaM-moMro-bhamaro-"bharalAla" jyAM zabdamAM mULa ma na hoya ane koI niyamathI ma tha hoya tyAM paNa A niyama lAge che. yathA-gama-niva, niva-jema-juo, TAkA 01 tathA-tina-tivaM, tisva-tema- , , mAna-mAM AdimAM hevAthI na thayo. vaSNu-mAM saMyukta hevAthI na thayo. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [57 vA adhaH H luk // 8 / 4 / 398 // saMyukta akSaramAM pAchaLa rahelA ra ne apabhraMza bhASAmAM vikalpa lepa thAya che. fgya -rika , piyu-priya-vahAle-kaMtha-pati-viya; vicA-prioLa, pimeLa-priya vaDe. = q pAvI, pisa | juo, 84396 na ma vAra to sad ! mannu viUM . juo, tArA379 abhUtaH api kvacit / / 8 / 4 / 399 / / koI zabdamAM 2 na hoya te paNa apabhraMza bhASAmAM kavacita 2 umerAI jAya che. vyA:-rAhu athavA vAstuvyAsa maharSi vyAsena-vAseNa vAseNa bAsu mahA-risi au bhaNai 'jai sui-satthu pamANu / mAyahaM calaNa navaMtAhaM divi divi gaMgA-hANu / / vyAsa: maharSiH atat bhaNati yadi zratizAstra pramANam / mAtu: caraNAn namatAM divA divA-dine dine-gaGgAsnAnam // maharSi vyAsa ema kahe che ke je vedazAstra pramANarUpa hoya to eTale vedanuM vacana kharuM mAnIe to je leke pitAnA mAtApitAne rojane roja page lAge che teo rojane rAja gaMgAsnAna kare che-temane roja roja gharabeThAM gaMgA nAhyAnuM puNya maLe che. temane gaMgAmAM nahAvA mATe kAzIe javAnI jarUra nathI vAseNa vi bhAraha-khabhi vaddha / vyAsena api bhAratastambhe baddhA / vyAsa maharSie paNa mahAbhArata rUpa thAMbhalA sAthe bAMdhelI kathA. bApa-vipatta-sampAM 3H rU. 8440 bApa, vipatuM ane sampata zabdonA ne badale apabhraMza bhASAmAM prAya: $ bolAya che. vAva --mAya--Apatti-ApadA. vipa-viva-vipadA, ,, saM58-savaDu-saMpadA-saMpatti. bahulane lIdhe A niyama badhe lAgato nathI. saMpadma-saMghayA. saMpa na thayuM. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana anau karataho, purisaho Avai Avai / anaya karata:-kurvANasya puruSasya Apat Agacchati anyAya karatA purUSane Apatti-Aphata-Ave che. kaI prayogamAM A niyama lAgato nathI- guNahiM na saMpaya kitti para / mA, 814335 / / ahI saMpaya ne pahale saMpai naya. kathaM-yathA-tathAM thAdeH ema-ima-iha-idhA DitaH // 84401 // katham, yathA bhane tathA zahAnA tham tathA thA bhAganA apabhraMza bhASAmA ema, ima, iha sane idha 35 326 // 2 thAya che. mele katham ne pahale kema, kima, kiha mane kiMdha 3the| v52|5 . yathA ne mahase jema, jima, jiha ane jidha 3the| 152 / 5 cha bhane tathA ne pahale tema, tima, tiha bhane tidha 35 / 5531ya che. ka+tham-ka+ema-kema-3bha, ma rIna, sI rAta ? ? ka+tham-ka+ima-kima-,, ,. .. " ka+tham-ka+iha-kiha- " " " " ka+tham-ka-idha-kidha-,,,, , ya+thA-jema, jima, jiha, jidha-gema me zata, vI zata, 25 ta+thA-tema, tima, tiha, tidha-tama, te rAta, tI zata ta kema-vidha 'kema samappau dudaThu diNu ? kidha rayaNI chuDu hoi ?' / navavahu-dasaNa-lAlasau vahai maNoraha seAi / kathaM samApnotu duSTo dinaH ? kathaM rajanI zIghraM bhavati ? / navavadhUdarzana-lAlasaka: vahati manorathaM saH api // ahIM sapi zabda nizcaya arthane sUcaka che. "A duSTa divasa kema karIne pUro thaI jAya" "raMjana karanArI rAta kema karIne jhaTa AvI jAya" A manoratha te mAMsa kare che ke je navI vahUne jovA mATe vizeSa Atura heya-lAlacavALA hoya-adhika talasato heya. kiMvao gorImuha-nijiau baddali luka miyaMku / annu vi jo parihaviya-taNu se ki bhavai nisaMku ? // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturthI pAka [paha juo te kharA ke, garInA mukhanI kAMti dvArA parAjaya pAmele caMdra vAdaLAmAM ke saMtAI gayo che. bIje paNa je kAI bIja dvArA parAbhava pAmela hoya te ni:zaMka banIne khullI rIte-bedhaDaka-zaramAyA vinA-jAheramAM kema karIne bhamI-pharI zake ? arthAta na karI zake paNa satAyela-chU-ja rahe. hiMdubibaahri taNu rayaNa-vaNu kiha Thiu siri-ANaMda ! / niruvama-rasu pieM piavi jaNu sesahI diNNI mudda // bimbAdhare tanuH radanapraNaH kathaM sthita: zrIAnanda ! nirupamarasaM priyeNa pItvA iva zeSasya dattA mudrA / / zrI AnaMda nAmane rasika jana che tene koI pUche che ke, he AnaMda! strInA pAkA TiMDorA jevA lAla oTha upara dAMta vaDe paDelo nAno evo ghA kevo dekhAya-lAge-che--javAbamAM AnaMda kahe che ke, piue-premIe-nirupama adhararasa pIne pachI temAM je rasa bAkI rahyo che te bIje kAI pI na jAya ke e rasa DhaLI na jAya e mATe jANe ke eTharUpa zIzI upara mahera na mArI dIdhI hoya-e zIzInA moM upara bUcasIlana mAryuM hoya ema e nAnA ghAne varNavI zakAya. teabhnn sahi ! nihuahaM te maI jai piu didA sa-dosu / je na jANai majjhu maNu pakkhAvaDiaM tAsu // bhaNa sakhi ! nibhRtakam tathA mAm yadi priyaH dRSTaH sadoSaH / yathA na jAnAti mama manaH pakSApatitaM tasya / / he sakhI! teM je mAro priya, doSa sahita je heya-mArA priyana koI deSa joyo hoya to mane e bAbata ekAMtamAM gupacupa evI rIte kahe jethI tenI (patinI) paDakhe ja paDelArahelA-arthAta patinA pakSapAtI evA mArA manane khabara na paDe-tene deSa mArA mananI jANamAM na Ave-e rIte mane tuM gupacupa kahe. jiva jiva vakima loaNahaM / tirva tithai vahu nima-sara....... juo, jArU4s ti-ni maI jANi piavirahiahaMka vi dhara hAi viaali| navara miaMku vi tiha tavai jiha diNayara khaya-gAli // ghara gheryam (jue, DhAkArU77). Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460] , siddhahema zabdAnuzAsana meM jANeluM ke jene priyano ke priyAno viraha thayela che teone saMdhyA TANe kAMIka paNa dhIraja thAya, paNa A te tethI ulaTuM thayuM jaNAya che, kemake saMdhyA TANe caMdra paNa tevI rIte tapavA lAge che ke jema pralayakALe sUrya tapate heya. uparanAM paghonI jema jemAM nema, nina, nidda, nigha tathA tema, tima, tira -ane tidha athavaparAyela hoya tevAM udAharaNa paNa potAnI meLe ja samajI levAM. cAtAdIdAdA ho dehaH tAkAkA cAza, tAza, zuM ane IMrA zabdomAM je hajApati aMza eTale zuM rUpa aMza che tene badale apabhraMza bhASAmAM "" bolAya che. yA+sTAne badale nA+du-dda jevuM tArazane badale tA+g-teruM tevuM vIrA ne badale vaza+-da-veda kevuM rAne badale hR-ADyuM evuM ke evuM mahuM maLiya3 varsi-rAya ! tu, 3 mAjI saiz?I. jehu tehu navi hoi vaDha ! saI nArAyaNu ahu // mA maLatA varirAga ! vama, vIra mALa: koSa: ? ! yAdRk tAgU na api bhavati mUDha ! svaya nArAyaNaH aSaH // he balirAja ! A mAgaNa evo kevo che? e bAbata meM tane kahyuM ke, he mUDha! A mAgaNa koI jevo tevo-raste rakhaData AlatuphAlatu mAgaNa- bhIkhArI-na heya paNa A te nArAyaNa pote ja mAgaNa thaIne Avela che. matAM rU. 8440 rUA cAra, tArA, vIza ane phrA e cAre bakArAMta zabdonA sUga aMzane badale apabhraMza bhASAmAM sarasa (3) rU5 vaparAya che. cAza ne badale jha+ga -trAsa. tAza ne badale ta+gata , krIza ne badale - varUNa ane dA ne badale kuMgapha-saphara rUpa apabhraMzamAM vaparAya che, cAra-pra-gAma-jehavo-je-jeso. tA+- latA -tarUNa -tehavo-tevo-o. jI+za-- - + -- vo-ke-ke. +- -+garU-lo-gvo-e-aise. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturthAM pAda catra-taMtrayo: traNa jil-blyu-batta goSThi kA catra ane taMtra zabdanA tra aMzane baddhe apabhraMza bhASAmAM ennu ane mannu khelAya che eTale yaMtra zabdane badale gesTyu ane vattu tathA taMtra zabdane badale tetyu ane tattu rUpe! apabhraMzamAM vaparAya che. catra-netyu-na+behyu-nathu jayAM-je rathaLe. mAravADI bhASAmAM laDhe paMjAbImAM nitye. ta+--methu-ta+elyu- teg-tyAM-te sthaLe. mAravADImAM taMtre paMjAbImAM tisthe ya+tra-f1-1+matta- 1]- jaya.--je sthaLe, 7+tra--]-7+44--dtu-yAM--te sthaLe. jai seA ghaDadi prayAvAdI ketthu vi leppiNu sikkhu / jetthu vitthu vi bhetthu jagi bhaNa to tahi sArivakhu ? | jo te prajApati-vidhAtA-kAMyathI zikSA-vidyA-laIne-zIkhIne navuM rUpa ghaDatA-banAvatA-hAya teA kahe, jyAM-jyAM paNa kAI sthaLe A jagatamAM tenI sarakhu` kAka te acarA tA kAMIka te maLavu joIe ne? gatta vize yAM-je sthaLe rahelo tattu vize tyAM-te sthaLe rahelo. [461 bhu tra-atre ||8||4|| chutra ane traMtra zabdanA va Ane badale apabhraMza bhASAmAM jju khelAya che. eTale tra zabdane badale Rtyu ane tra zabdane badale ennurUpa apabha zamAM vaparAya che. vu+tra-belyu-3- bejI-Rtyu kathA-kace sthaLe. marAThI-Dhe mAravADI re pAkhI citye a+tra-prabhu-a-belyu-me-ahI'-A sthaLe. mAravADI-kaDhe pajAbI phthaeN ke vileppaNu sikkhu / 8|4 |404 | nethru ni tethru vi matyu nA ! juo, 8141404, cAvatu-tAvato: 'va'bAre meM 3 hiM drAkA406|| cAvatu ane tAt e ke avyayeAmAMnA varte bhAgane banne apabhraMza bhASAmAM meM, OM ane marda e traNamAMnA game te eka vaparAya che. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana yAvat zahane se jAma, jAu bhane jAmahiM tAvat zamane pahale tAma, tAu bhane tAmahi me| hI apamA 15rAya che. ma-yA+vat-ma-jA+ma-bAma-ri sudhA tA+vat-ma-tA+ma-tAma-rayAM sudhA uM-yA+vat+u-jA+u-jAu'-ori sudhA tA+vat-u-tA+utAu~-sudhA mahi-yA+vat-mahi-jA+mahiM-jAmahi-yAM sudhA-nyAre ___tA+vat-mahi-tA+mahi-tAmahi-tyA sudhA-yAre. tAma na nivaDai kuMbha-yaDi sIha-caveDa caDhaka / tAma samattahaM mayagalaha pai pai vajaha Dhaka / / yAvat na nipatati kumbhataTe siMhacepaTA caTaka / tAvat samastAnAM madakalAnAM pade pade vAdayati DhakkA // jyAM sudhI hAthIonA kuMbhasthaLa upara siMhanA paMjAne taDAko paDayo nathI tyAM sudhI ja madathI chakI gayelA tamAma hAthIonA peTa nIce laTakato bAMdhelo ghaMTa cAlatI vakhate pagale pagale vAgyA karavAno paNa siMhanI thapATa-phaTakepaDatAM ja e ghaMTa vAgato baMdha ja paDI javAne. tilaha tilattaNu tAu para jAu na neha galaMti / nehi paNaTuI te ji tila tila phiTTavi khala hoti / / tilAnAM tilatvana tAvat para yAvat na snehA: galanti / snehe praNaSTe te eva tilA: tilA: spheTitvA khalAH bhavanti / talamAM talapaNuM tyAM sudhI Take che jyAM sudhI te tala nehane-cIkAzanecheDatA nathI, talanI aMdarano sneha-cIkAza-nAza pAmatAM ja tala, tala maTIne ala-kheLa-thaI jAya che. mANasa paNa pitAnI A darane neha nAza pAmatAM ja - na-manI laya che. jAmahi visamI kajja-gai jIvaha majjhe ei / tAmahiM acchau iyara jaNu, suaNu vi aMtara dei // yAvad viSamA kAryagati: jIvAnAM madhye eti / tAvad AstAm itaro janaH, sujanaH api antara' dadAti // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-ama adhyAya-catutha pAda jIvAnI vacce cAlatI parasparanI kAmakAjanI gati-rIta-arasaparasane saMbaMdhayukta vyavahAra-jyAre viSama rIte-vakra Ne-cAlavA lAge che tyAre eTale jyAre jIveAnI bhAgyadazA palaTAya che tyAre Itara-halake-athavA sneha saMbaMdhavALA nahI" evA Itara-bIjo mANasa tA AMtA rAkhe ja paNa sujana sudhdhAM AMtareA rAkhe che--pITha pheravI bese che. vA catu-tatva: ato devaH ||8||407|| yat ane tat zabdane sa MskRta bhASAmAM 515149 sUtrArA, 'pari mANu' aA sUcaka atu pratyaya lAgatAM yAvat ane tAvat zabdo bane che. e yAtu ane tAvat zabdamAMnA tU bhAgane badale apabhraMza bhASAmAM vaeNka (vaDha) zabda vikalpe kheAlAya che. eTale Avane badale sevaka ane tAtUne badale tenaOM zabda apabhraMzamAM vikalpe vaparAya che. cA+vat--eva3-nA+beva3+3-nnevadu-jaiva-jeTalu -hiMdI nitanA tAva-evaDa-tA+eva3+3-tevadu-teva uM-teTalu - titanA [ss 93 jyAre evaDa na thAya tyAre thanArAMrUpa~~ yA+vata-metu-nA+kSetu+3-netuo-jeTalo (jue 854435), tA+va-belluru-nA+tu+ka-testusro-teTalo jue 8AjA435), nevaDu aMtara rAvaLa-mad, tetranu aMtara vaTTaLa-maheM || rAvaNa ane rAma vacce jeTaluM aMtara-taphAvata-che teTalo taphAvata pATaNa zahera ane gAmaDA vacce che. A vAkayamAM zaherane rAvaNa jevu ane gAmane rAma jevu banAvela che. vA rUm-zimo 'ca' AveH 804,408nA mU ane ri zabdane saMskRta bhASAmAM chA1148 sUtra dvArA 'parimANu arthanA sUcaka Rtu pratyaya lAgatAM cat ane yit zabda bane che. A cat ane yinA AdimAM ya vALA bhAgane badale-cat bhAgane-badale apabhraMza bhASAmAM evA vikalpe khelAya che. eTale cat ne badale eka ane yit ne badale vaka prayAga apabhraMzamAM vikalpe vaparAya che. pha+ca-bevas-+beva3+3-tra33-evaDu-evaDuM-eTalu. f+ya-eva3-vei+eva3+3-133-vattu keva u'-keTaluM. sevaka rUpa na thAya tyAre thanArAM rUpa-- rU+cata---bena-bennu+3-cennusro-eTalo, evA, niyata-esa-tibennu+zo-keTalo, kevaDA. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ] siddhahema evaDu aMtara-betAr antaram--ATaluM aMtarUM-ATale bheda vaDu aMtacitra antaram keTalu aMtara -keTalo bheda zabdAnuzAsana prastuta evaH pratyayanA sAdRzyathI ekavaDu evaDu, trevaDuM, ceAva uN vagere zabdomAM paNa bhASAmAM evaDu pratyaya lAgela che ane meTo, neTacho, teTala ane teTaoAmAM prastuta itu pratyaya vaparAyela che, sAmasAme. paraNya bAtiH [58545405 apabhraMza bhASAmAM paraspara' zabdanI AdimAM brU umerAya che. vara1raCvoghva6-1rovdu-avaroq, ane vana va thatAM-avaroq-paraspara athavA ekabIjA- te muggaDA harAviA je pariviTThA tAha / avaropparu joaMtAha' sAmiu gaMjiu jAha // te mudrakA hAritA ye pariviSTAH teSAm / parasparam dyotatAm pazyatAm - sAmikaH gaJjita; yeSAm // eka-bIjAnI sAme jotA rahyA ane jemano svAmI gAMjI gayA-hArI gayA eTale sevake jotA rahyA ane svAmI hArI gayA. sevAne je maga pIrasavAmAM AvelA te phreMAgaDha gayA arthAt sevakeAnuM khAdhu -sevakAne khavarAvyuM - eLe gayu-dhULamAM maLyu -sevAne khavarAvyAnu kAMi deMLa--pariNAma-na AvyuM. Athi--trotoH ujvArAthavam III464oll eN ane mo e banne svarA dvimAtrika che eTale te dI svara gaNAya che. paNa jyAre te ane eTale ke ane sro vagere vyaMjanenI sAthe maLI gayA hoya tyAre eTale ke, khe, ge, dhe vagere rUpe thayA hoya tathA ke. che, jo, jha vagere rUpe thayA haiAya tyAre apabhraMza bhASAmAM temanuM eTale haiM, ghe, je athavA LA, vA, te vagerenu laghu uccAraNa prAya: thAya che, mudde zabdamAM vatI sAthe * che tenuM laghu uccAraNa karavuM. aeTale tene mitrikarUpe-dvimAtrikanI jema--ta melave, paNa laghu melave-eka mAtrikanI jema khelaveA laghu uccAramne upayoga chaMdanI dRSTie upayogI che athavA uccAraNa karanArAone uccAraNa mATe anukULatA karI ApanAra che. jayAre uccAraNa karanArA ekamAtrika svara kaeNma melave ane dvimAtrika svara kema khelavA e bAbata upekSA karavA lAgyA tyAre graMthakAre temane mATe upara jaNAvela mArga zodhI kADhela hoya ? Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya caturtha pAda [415 yuddo zabdamAM 6 nI sAthe mo che tenuM vadhu uccAraNa karavuM eTale tene dvimAtrika na samajo paNa laghu eTale ekamAtrika samajavo. kuoN viMtirU mAjI-puNena virate mAnaH sukhanuM vAtAvaraNa hoya to mAnane vicAra karI zakAya. juo, DhAkArU dA A vAkyamAM purve padamAM akSaramAM je che che tene ladhu eTale ekamAtrika samaja. teNu - dura kaliyugamAM je durlabha-durmiLa-hoya evAne mATe huM balidAna ApI zakuM-juo, dArUrU mahAtmA gAMdhI jevA puruSottamane mATe mAthuM ApavAmAM vAMdho na gaNAya. udAharaNanuM A pAchaluM vAkaya anuvAdake ja pitA taraphathI anuvAdamAM umerela che paNa graMthakAra AcArya hemacaMdranuM nathIema samajavuM. padAnte u~-hu-hiM-haMkArANAm // 8 / 4 / 411 // vadane cheDe AvelA 3, huM, fhuM ane huM e cAra zabdonuM apabhraMza bhASAmAM prAyaH ladhu uccAraNa karavuM. je staranI pachI anusvAra Avelo hoya te svara guru gaNAya che paga apabhraMza bhASAmAM 3, huM, huM ane IMne svarane laghu samajavAno che. 8-05-ne ladhu samajavo. Dijhas , , , huM-tahandu ane hRdu - tuMne ladhu samaja. rdigaMduM-hiM ladhu samajo. daM-taLadrune ,, , manuM tu ta dhana ! juo, 8141rapa0 || vajhijhi3 mubAhyuM juo, TAjArUrU tajuduM vi 3 | juo, 8413 41 tA-trisAhi3 nahiM aMduM juo, jarU8dA taLahuM to maLi navi ! juo, vArU rU ThThA mA vA dAkArA apabhraMza bhASAmAM kahane badale ma vikalpa bolAya che.' saMskRta bhASAmAM A kyAMya maLatuM nathI paNa prAkRta bhASAmAM keda upalabdha che. hema-30 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana prAkRta bhASAmAM 8ArA74 sUtra dvArA zabdonA sma, chama, chama, dama ane ne badale je thAya che te huM ahIM levAno che. -NI -f+-AmamAM, pipho-grIma-unALo nirma-mama-si+-simo, si-zleSma-zaleSama-saLekhama grahuM-va+-brahma-brAhmaNa bambha ! te viralA ke vi nara je sambaga chailla / je kA te vaMcayara, je ujjua te balla / / / he brahmana ! bammana ! brAhmaNa ! jeo sarvI ge-sarva prakAre-jala-kuzaLahoya tevA koka viralA nara-manuSya--hoya che paNa vadhAre bhAge jotAM ema jaNAya che ke je kAnhAya che te vadhAre paDatA vAMkA-luccA-hoya che ane je saraLa hoya che te naryA baLada jevA hoya che-vadhu paDatA saraLa hoya che-mUrakha athavA tadana bhoTa-akkala vinAnA bhopA-jevA-hAya che. vacAdara mArUta-varA pAchArA zakAdA zabdane badale apabhraMza bhASAmAM gunA ane pravAsa ema be zabda vaparAya che. koInI sarakho" artha sUcavavA saMskRtamAM sadA ane prAkRtamAM sarasa zabda pracalita che tenI ja peThe bIjAnI jevo" artha sUcavavA prAkRtamAM nAta zabda pracalita che ane saMskRtamAM kAza zabda che. prastuta 3nArUsa ane saM0 3nyAdA banane zabdo paraspara maLatA ja che. mAdaza zabda ane kapAsa e bane zabda sarakhA che ane " sa" zabdanI sarakhAmaNImAM "mA" zabda paNa pedA thayela che. unmAdaza - jJAo ! sArA jhaa - 1:-mArapha-aparanI je- anyanI Teva -dekhAtabIjAnI jevo dekhAte. jeo pApAlAlaparA 32 tathA vaipara e banane zabdo samAna arthanA che. 'pArAnI jema prAcIna saMskRtamAM sArA zabda hovo joIe, e hakIkata A "varaphula' prayoga uparathI jANI zakAya che. prAyasaH prAu-prAiva-prAimba-paggimbAH // 8 / 4 / 414 // ghAyam avyayane badale apabhraMza bhASAmAM prAka, vAva, vAva ane nava ema cAra avyaye vaparAya che. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-aSTama adhyAya-catuthapAi [47 prAyas-prAu-bA rAna-prAye zana-prAya: rIne prAyas-prAiva-, prAyasU-prAimvaprAyam-paggimva-, prAu anne te dIhara leAaNa, annu ta bhuajualu annu su ghaNathaNa-hAru, ta annu ji muhakamalu / annu ji kesakalAvu, su annu ji prAu vihi jeNa niambiNi ghaDia, sa guNa-lAyaNNa-Nihi // anye te dIrgha leocane, anyat tad bhujayugalam / anya: sa ghinastanabhAraH, tad anya ava mukhakamalam / anya ava kezakalApaH saH anya ava prAyaH vidhi: yena nitambinI ghaTitA sA guNalAvaNyanidhiH // sa-ya-anerA-che ta hAI-ii-moyana, a che te muga-yuga, bhne| che te ghaTa stana-bhAra, ane huM ja che te mukhakamala, te kezakalApa anere ja che. teno vidhAtA-banAvanAro-paNa prAya: te anero ja che jeNe guNane ane lAvaNyane bhaMDAra evI te nitaMbanIne-strIne-ghaDelI che. prAivaprAiva muNiha vi bhraMtaDI te maNiaDA gaNati / akhai nirAmai parama pai ajju vilara na lahaMti / / prAya: munInAm api bhrAntikA tena bhaNikakAn gaNayanti / akSaye nirAmaye paramapaMda adyApi layaM na labhante / / prAya - ghaNuM karIne-munione paNa brAMti thaI gaI lAge che jene lIdhe teo paNa mALAnA maNakA gaNyA kare che-pheravyA kare che, kSaya vinAnA ane nirAmaya-roga vinAnA-evA parama padamAM hajI sudhI paNa teo laya pAmatA nathI. prAimva asu-jale prAimva goriahe sahi ! uvyattA nayaNa-sara / teM saMmuha saMpesiA deti tiricchI dhatta para // azrajalena prAyaH gauryAH sakhi ! udvatto nayanazaro / tena sammukho saMpreSito dadete tiryaga ghAtaM param / / .. dhanastanahAraH sebha 55 yAya. 'ghanastana 652ne| vAra' / a yAya. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 ] siddhahemaca' zabdAnuzAsana prAya: karIne he sakhI ! gerInAM nayanarUpa bhANu AMsunAM pANIthI bhIMjAyelAM che tethI sAme mekalelAM-sIdhAM ke kelAM-mAtra tirthayU-ADA-dhakko mAre che. zaranA kaLAne-khANunA kaLAte-teja karavA ghara upara pANI caDAvavAmAM Ave che eTale ahIM gorInAM nayanarUpa zara upara AMsuonuM pANI paDavAthI te teja thayela che. dIdhakavRtti'mAM A dehAnA judA artha A rIte teAMdhela che-- " 'nayaNasara' nayanasarasI, udvate ullasite, tena apare nayanasarasI saMmukhe preSite vara' vam, tirthak ittam kSepa dattaH '' - he sakhI ! ghaNuM karIne gorInAM nayanarUpa saravara AMsunAM pANInI dhArAthI urjasata thayela che--chalakAI gayAM che-chalochala bharAyelAM che tene lIdhe bIjA nayanarUpa sarAvar sAme mekasyAM, paNa mAtra ADe kSepa kare che-aLAya che--pANInA pravAha sAme bIjo sAmA Avelo pANIneA pravAha aphaLAya e svAbhAvika ja che. zaa- 'besI viSNu, setu hatuM, ThThI maLyuM anuLe' paggamva eva maNorahaI dukkaru dai kare || adhyati priyaH, roSiSyAmi aham, ruSTAM mAm anunayati-anuneSyati / prAya: atAn manorathAn duSkarAn dayitaH karoti // kAI nAyikA vicAra kare che ke mArA piu Avaze, hu repa karIzarIsAI jaIza, ruDelI evI mane pi manAvaze' paNa ghaNuM karIne yita-pi-mArI pAse anukULa samaye pahoMcI jAya che tethI te A manerathAne duSkara-ta karI zakAya evA-karI mUke che. arthAt mane AvA manArathAne karavAne| samaya ja rahetA nathI. vA anyathA anu: 58aaaaH // anyathA avyayane badale apatra bhASAmAM anu avyaya vikalpe vaparAya che. anyathA-anu, annanheM-bIjI kAI rIte virahANala-jAla-karAliyau pahiu ko vi buDivi Thiau / anu sisiAhi saumarunA~ dhUma 'tidu dubara ? // koI sthaLe ziyALAmAM ThaMDA pANImAMthI dhumADA nIkaLateA jaNAya che,-agni sivAya dhumADA kema nIkaLe ? ' evA anumAnathI kavi kalpanA kare che ke-kharekhara, viraharUpa agnitI jhALa vaDe dAjhelA hAthI dekhAvamAM bhayAnaka lAgatA kAI pravAsI pANInA A dharAmAM paDIne-DubakI mArIne rahelA hovA joIe. anyathA-ema Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda na hoya to-AvI kaDakaDatI ThaMDImAM ThaMDA pANImAMthI dhumADe kaI rIte nIkaLe ? je dAjhela heya ane pANImAM paDela hoya te ja dAjhela padArthamAMthI dhumADo nIkaLavAne saMbhava kharo. kutasaH kau kahaMtihu // 8 / 4 / 416 // utA avyayane badale apabhraMza bhASAmAM ane hRtidu evAM be avyaye vikalpe vaparAya che. uta:-9- zAthI ? kyAMthI ? kuta:- tihu , , mahu kaMtaho guTa-TThiaho kara jhupaDA balaMti ? aha riu-ruhireM ulhavai aha appaNe na bhaMti // jyAre mAro kaMtha potAnA gaMThamAM-rahevAnA sthAnamAM-vidyamAna hoyamahayAta hoya-sthita hoya-tyAre jhuMpaDAM kevI rIte baLe ? je kaMI saLagAve te mAre kaMtha kAM te zatruonuM lehI chAMTIne olavI nAkhe ane kAM to pitAnuM lehI chAMTIne olavI nAkhe. emAM brAMti-zaMkA nathI. mu jatig vadana3 . juo tA 41 / tata-to: to dAjhAjhA tata: ane tA e bane a ne badale apabhraMza bhASAmAM to avyaya vaparAya che. tata:-to-tethI tato tyAre. naDuM mA pArazna to sari ! mannu ni juo, vAjAra 76 / -Asa-dhurva-mA-manA --sAbu-puSNu- TAkA428nA gvam ne badale va, param ne badale para, saman ne badale samAju, dhruva ne badale dhavu, mA ne badale ane mana ne badale maLAve evAM avyo apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. gvaE-94-ema, e rIte, Ama ya Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana ghara-ghara-pazu, paraMtu gharam | samak-samAju-sAthe samA dhruva-dhuDDa-dhruva, nakkI, aphara-cokakasa-dhruvam ma-mA-nahIM, mA mA- che, bahulaM' eTale A vidhAna prAyika hovAthI mA ne badale meM kema paNa vaparAya che ane kayAMya mAM paNa vaparAya che. manA-maLA -ADu-maNA priya-saMgami kau niDI piaho parokkhaho kemva ? / maI binni vi vinnAsiA, nidda na emba na temva // piune samAgama thatAM UMdha kaI rIte Ave? ane piu pakSa--najara sAme na-hoya to paNa UMgha kaI rIte Ave? Ama mArI UMgha bane rIte eTale priyanA saMgamAM vaNasI gaI che ane viyogamAM ya vaNasI gaI cheUMdha Ame nathI AvatI ane teme ya nathI AvatI. vara aLahi ne saMya na ra | juo, ITakArUrUpa samA kaMtu ju sIhaho uvamiai ta mahu khaMDiu mANu / sIhu nirakkhaya gaya haNai piu payarakkha samANu / / eka nAyikA pAse potAnA patinA parAkramanuM varNana karatAM bIjI nAyikA kahe che-parAkramanI bAbatamAM loko mArA kaMthane siMhanI upamA Ape che eTale mAro kaMtha parAkramamAM siMha jevo che ema kahe che. ema kahevAthI mAruM mAna khaMDita thAya che. kemake siMha to nirava -rakhevALa vagaranA hAthIone haNe che jyAre mAro pati te vArata-pratirakSako sAthenA athavA rakhevALa evA pAyadaLa lazkara sAthenA hAthIone haNe che. eTale mArA kaMthane siMha sAthe sarakhAve, e tenI nyUnatA thaI kahevAya, ethI te upamA barAbara nathI. dhruvuM caMcalu jIviu dhruvu maraNu, pia! rUsijjai kAI ? / hosaI diahA rUsaNA divvaI varisa-sayAI // Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aeTama adhayAya-caturtha pAda [41 eka nAyaka potAnI priyAne kahe che ke-jiMdagI caMcaLa-asthira che ane maraNa nizcita che mATe he priye ! zA mATe rIsAya che? rIsAmaNanA-rUsaNavALAdivase seMkaDo divya varasa jeTalA ghaNA lAMbA thaI jaze arthAta e divase eTalA badhA lAMbA thaI jaze ke kema karIne khUTaze nahIM. divya varasa eTala karaoNDA mahinA athavA brahmAnuM varasa meM dhani ! I vilAsa 1 juo. TAdArU 8. mA dha ! vivarama | A sUtra mA ne bale ne prayoga vAparavAnI hakIkta kahe che paNa A sUtranuM vidhAna bAhulika hevAthI koI sthaLe mAne tathA mane prayoga paNa thAya che, jemake - mAmaanni paNaTui jai na taNu to desaDA caijja / mA dujjaNa--kara-pallavahiM dasijjatu bhamijja / / mAne praNaSTake yadi na tanum tata: dezam tyajet / mA durjanakarapallavaiH daryamAnaH bhramet // potAnuM teja athavA mAna nAza pAmatAM zarIrane choDI devuM joIe arthAta mRtyune ja svIkAra karI levo joIe, paNa je zArIrane na cheDI zake te dezane to cheDI ja deje paNa naThArA mANasenA hAthanI AMgaLIonA TeravA vaDe dekhADAto na bhamaje. arthAta koI tArI sAme AMgaLI cIdhe ane ema kahe ke A pelo bicAro rakhaDe che ema sAMbhaLavuM paDe ema na karaje. loNu vilijjai pANieNa ari ! khala ! meha ! ma gajju / bAliu galiu mu jhupaDA gori timmai ajju // lavaNaM vilIyate pAnIyena are! khala ! megha ! mA grj| jvAlitaM galitaM tat kuTIra gaurI timyati adya / / are ! khala medha! tuM garjanA na kara. pANI paDatAM lAvaNya-sauMdarya-vilA jAya che athavA mIThuM ogaLI jAya che, vAri - baLela ke baLI gayela te jhuMpaDuM Aje cue che tathA gorI bhIMjAya che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana dodhaka vRtti pramANe bIjo artha A prakAre che-are durjana baLyA menA megha ! tuM garjanA na kara. gorInuM lAvaNya pANI paDatAM vilAI jAya che, te jhuMpaDuM gaLe che-cue che ne gorI bhIMjAya che. A bIjA arthamAM vAjika zabda medhanA vizeSaNarUpe kapela che. vartamAnava arthane sUcaka 1160 ti ke 11 61 tIm dhAtu cethA vivAdri gaNamAM che, jema tithati pravega thAya che tema tIsthati prayoga paNa thAya che. mArkamAva eTale bhInuM thavuM - Adra eTale ALuM bhInuM-palaLela ke bhIMjAyela. mA- vihavi paNa?I vaMkuDau riddhihi jaNa-sAmannu / ki pi maNAuM mahu piahA sasi aNuharai na annu / vima praWe aw: kamiH gananAmA: . kim api manAk mama priyasya zazI anuharati na anya: // vaibhava naSTa thatAM vAMke thaI jAya che ane ddhi-saMpatti-vaibhava-bhaLatAM sAdhAraNa jana jevo rahe che. mArA priyanuM je kaMI thoDuM ghaNuM anukaraNa-anusaraNa karatuM hoya to te eka mAtra caMdra che, bIjuM koI nahIM. dodhakavRtti pramANe artha A prakAre jaNAya che-"vaibhavane nAza thayA pachI jyAre pharIvAra saMpatti maLe che tyAre sAmAnya lake vAMkA thAya che. jema caMdra tarapha tArAo vAMkA thAya che tema mArA nirdhana patinI tarapha lake vAMkA thAya che. zudrinA divasomAM eTale zuklapakSanA divase mAM bIjane caMdra vAMke hoya che ane te dhIre dhIre zukla pakSane chelle divase pUrepUro prakAze che arthAta bIjanA caMdrano vaibhava naSTa thayela che ane pUrNimAne divase te pUrepUro khIlela hevAthI teNe pitAne pUre vaibhava prApta karela che-A bhAvanI apekSAe ahIM ca nI sarakhAmaNI karela jaNAya che. koIe kapaDAM ghareNAM vagerene khuba ThATha karela heya tene joIne leke kahe che ke have kAMI "maNA nathI-kAMI khAmI nathI" A vAkyamAM vaparAyela "maNu" zabdane prastuta kArDa sAthe sarakhAvI zakAya kharo. manane artha "alpatA' che. manA vata" abhidhAna kAM 6 - 1536 mA eTale kAMIka-DuM. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catutha' pAda jijI-athavA-phiyA-14-napheH ji-va-vive-saduM-nAhiM 5855415 ne bale ri, athavA ne badale bahuvara, vivA ne badale viva, sad ne badale sakuM, te i ne badale nA evA zabdo apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. A vidhAna prAyika hAvAthI kAI kAI sthaLe vA ne badale avar na vaparAtAM maDhavA pada paNa vaparAya che. vi-zira-kharekhara-ji athavA-ava-athavA avA athavA - ahavA vivA-vive-divase sadda-sag-sAthe sad nahi-nAduiM-ta-nA pADavI, du bhASAmAM 'nahI' tathA kayAMya kAMya tlRi paNa khelavAmAM Ave che. .. >> Si kira na khAi na piai na vi ddavaI dhammi na veccai rUaDau | iha kivaNu na jANai jai jmhe| khaNeNa pahuccai dUaDau || kila na khAdati na pibati na api dadAti dharme na vyayati rUpakam / iha kRpaNa: na jAnAti yadi yamasya kSaNena prabhavati dUtakaH // kaMjUsa mANasa kharekhara khAte nathI, pIteA nathI, deteA nathI tathA dharmanA kAmamAM rUpiyA-raDe vAparatA nathI. AveA kaMjUsa mANasa A jagatamAM jANatA nathI ke jo jamane! dUta kSaNavAramAM tenI pAse pahoMcavAne che te A badhu ahI ja paDayu rahevAnuM che. ahavai ana susaha eha khoDi / athavA suvaMza-sArA vazavALA-leAkeAnI e kheADa nathI. A vidhAna bahulika hevAne lIdhe gavA paNa vaparAya che jAijjai tarhi desass lagbhai piaA patrANu- pamANu jai Avai to ANiyai ahavA taM ji nivANu || (473 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana te dezamAM javAnuM che jyAM pina kAMI pramANa-eMdhANa maLe eTale priyanA koI vAvaDa maLe-samAcAra-jANI zakAya. jo AvI zake to sAthe Aza-athavA nahIM Ave che te ja mAruM nipAna thaze eTale te ja mAruM navANa-eTale upakUpa-aveDA-thaze arthAta tyAM ja huM aveDAmAM paDIne marI jaIza. maravA mATe kUvo aveDe karavo e proga lokapracalita che. jhAdAvatu nipAnam 3 phUpahemata samidhAna le. 1092. hUMDhikAkAre nivANa ne artha nirvANa karyuM che paNa prAkRta nivAjha zabda nirvANanA arthamAM ghaTI zake nahIM. 'nirvANa" mATe to nigrAna zabda ja vaparAya dive vivi rivi-iig-roja roja gaMgAsnAna. jue sUtra 399 jau pavasaMte sahuM na gayaa na mua vioeM tassu / lajjijjai saMdesaDA ditihiM suhayajaNassu // jayAre teNe pravAsa karyo tyAre sAthe na gaI ane tene viyoga thatAM marI paNa na gaI to subhaga mANasa bAbata athavA suhaMda-mitrarUpa mANasa bAbata ke saMdeza detAM lAja Ava che-bhoMThapa lAge che-zarama Ave che arthAta priyanI sAthe na javAyuM tathA viyegama bharAyuM paNa nahIM evI paristhitimAM have saMdezAne zo artha eTale saMdezo detAM lAja Ave che. vArdi- ettahe meha piaMti jalu ettahe vaDavAnalu AvaTTai / pekkhu gahIrima sAyarahA akka vi kaNia nAhi ohaTTai // eka bAja vAdaLAM dariyAmAMthI pANI pI jAya che ane eka bAju vaDavAnala tene-dariyAne-eTa che. juo to kharA dariyAnI gaMbhIratA ke eka kaNa paNa eTale eka kaNI jeTale paNa te e che thato nathI emAM thoDI paNa oTa AvatI nathI. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda pazcAd-evameva-eva-idAnI-pratyuta-itasaH pacchai evai ji eva~hiM paJcaliu ettahe // 8 / 4 / 420 // pazcAt ne pahale pacchai, evameva ne 562 emvai, eva ne pahale ji, idAnIm ne mahase eva hiM, pratyuta ne ise paccaliu 1 sane ita: ne pahale ettahe va 35 // apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. pshcaat-pcchii-57-5|71 : 57 evameva-evai-mema -se pramANe eva-ji-1-yosa idAnI-ehiM-have-khamamA. pratyuta-paccaliu--mene mahase itaH-ettahe-mA mA-yA ta25. pacchai pacchai hoi vihANu / me|-5|4|362|| evai__embai surau samattu / 4 -814 // 33 // ji jAu, ma jaMtau pallavaha, dakkhau~ kai paya dei / hiai tiricchI hau~ ji para piu u barai karei // vAhe-male gye|, satAMnA pAsa na 54|-naane 31 nahI jouM chuM ke keTalAM pagalAM AgaLa de che huM ja hRdayamAM ADI paDI chuM. paraMtu priya pAnI mAtra 31-hemAva-72 che. ehihari naccAviu paMgaNai vimhai pADiu lou / emvahiM rAha-paoharahaM ja bhAvai taM hou // harine AMgaNAmAM nacAvyA. lekone vismayamAM pADyA-nAkhyA. have rAdhAnA payodharonuM je bhAve-phA-te thAya athar rAdhAne je karavuM hatuM te teNue karI lIdhuM, have je thavAnuM hoya te thAo. 1. yAMya 'paccalliu' 48 bhaNe che. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pa4i3- sAva-saloNI goraDI navakhI ka vi visa-gaThi / bhaDa paccaliu so marai jAsu na lAgai kaMThi // gorI-strI-eka judA ja prakAranI-navA prakAranI koI evI viSagraMthi chejherIlI gAMTha che ke UlaTuM teNI je subhaTane gaLe na vaLage te te subhaTa bharavA paDe che. vastuta: vepagraMthi jene vaLage te marI ja jAya tyAre A viSagraMthi te koI anerI che je na vaLage te subhaTa maravA paDe che. uttare- grde da riti gaNuM . juo, tAjA ja 11. viSaT-3-jarmana yuna-kutta-vira dAkArazA vighA ne badale guna, 3 ne badale kutta ane vana ne badale vira evAM rUpe apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. viSa-yu3-punara-kheda pAmela-viSAdavALA 3-3+pheM--kahyuM che-kahela che-35dvam athavA bram vardha-vizva+vi-ivacce, vacamAM-mAragamAM mai vuttauM tuhuM dhuru dharahi kasarehiM viguttAi / paI viNu dhavala ! na caGai bharu embai vunnau kAi ? / / meM tane kahyuM ne ke, huM dhavala !-he uttama LiyA-baLada ! tuM dhurane dhAraNa kara, bIjA gaLiyAoe to amane vagovyA che. tArA vinA he dhavalaA bharabhAra-bIjA keIthI caDaze-UpaDaze nahIM te tuM ema ja-nakAme nakAme-vinA kAraNabeda pAmela che. ma gura3 : juo, tIra -uparanuM udAharaNa-padya mag vivi te mA ! juo, 8 jIrU0. ghAnAM vaditamArA DhAkArarA apabhraMza bhASAmAM vra vagere zabdone badale vadi vagere zabdo vaparAya che. eTale zInna ne badale vari, ruTa ne badale ghaMgha4, aspRzyasaMsa ne badale vidAya, mA ne badale tavakka, sAmAya ne badale avA, dine badale ri, gADha ne badale niva, sAdhAraNa ne badale satUra, asAdhAraNa ne badale mArUtarA, kautuka ne badale , Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda (477. rIDa ne badale varU, ra ne badale ravA , amuta ne badale DhakSara, Trevi ne badale ,i pRthatha na badale zaMkuma, mUDha ne badale nA itathA vaDha, nava ne badale navala, avara ne badale 233, caDhine badale g3, saMvanane badale vera ane. taLa, mAmaigI ne badale sItA, "ca caTU iSTa tat tata' e AkhA vAkyane badale gAjJadizA-caSTiA -evA zabdo apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. je zabdonuM pRthakkaraNa ke vyutpatti jhaTa najaramAM na Ave evA zabdone vaiyAkaraNe nipAta dvArA siddharUpe sUcave che. saMskRtamAM jema macUra, mahA, kRSara Adi zabdone nipAta dvArA sAdhI batAvyA che tema ahIM vaNa, ghaMgha vagere zabdone zIgha vagerenA AdezarUpe nipAta dvArA sUcavyA che. A sthaLe graMthakAre "jhagaDAne badale "dhaMghala' e "ghavALo zabda sUcavela, che. paNa bhASAmAM dhavALo dhAMdhala' zabda "jhaghaDA'nA arthanA pracalita che. pAlItANA javA mATe je zihera sTezane gADI badalavI paDe che te ziheranI pAse ghAMghaLA' nAme eka gAma che. jeno Adeza batAvela che te zabda- ghaAdezarUpa zabda va+i3-vahi3-vahele-pahelavaheluM-jaladI. jaTa-paMgha(? ghUMgharu)+{-dAMghajIruMjhaghaDA-dhAMdhala-dhAMdhaliye. sarakRzyasaM+viTTA+-vaTTA-vaTALa-aspRzyane paze ke saMsarga-saMbaMdha maya-va+3-Dhava8--bhaya-Dara. mAmI -savA+pheMsavADaeN ApaNuM potAnuM draSTi-TTi-Ti-najara. vADha-ninga+3-niTu-nizcita-cokakasa. sAdhAraNa-+3-saahu-sAdhAraNa sAmAnya rUpa sAdhAra-gasaDhasu-asAmAnya-vizeSarUpa autu-o+haLa-koLa-kautuka vaDe. zo--veracaM-khela-krIDA ra-ravAja+gA -ravaLA ramaNa-ramaNIya-ra-suMdara. mad muta-3#ra-adbhuta-AzcaryakAraka he sarita-STi-he alI ! pRthaDya-gunama-juduM juduM Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana mUDhanAginnA-mUDha-anADI mUDha-4Dha-mUrkha nava-navala+navI-nAkhI-navIna-anerI-anAkhI avasara-vaDha3-ra3ra33-dhADa-pADavI-chApo mAro yadi-chuDu-le saMbandhin-kera saMbandhina-taNa saMvathIsUcaka ra pratyaya--jera-ra-ra pratyayayukta zabdanI trIjI vibhaktinuM ekavacana je artha phera ne che te ja artha tana-taLa- pratyayano che adyatana-AjanuM-navuM-tAju purAtana-purANuM--jUnuM mamataNuM-mAruM saMbadhIsUcaka-sana chaThThI vibhaktinA arthane bedhaka pratyaya che. je zabdane phera tathA tana-ga 0 tA-pratyaya lAgela hoya tevAM zabdarU5 nAma vizeSaNa rUpa bane che ane tene vizeSa pramANe vibhaktio lAge che. saMvandI-taLA -taLA-kerA-nA-prastutamAM "amArA mA maLI:-pramIlA-mamamalI-abhayavacana-Dara nahIM evuM vacana. mAmIviA-mammIsarI , yad yad dRSTaM tat tad yasyAM pravRttau sA yadRSTikA-jAiTriA tasyAm jAiTThiAnae -gAma-je je joyuM te te evuM-je kriyAtmaka pravRttimAM hoya te kriyArUpa pravRtti DiTAM-temAM-tevI pravRttimAM upara batAvelA vaDha thI mAMDIne vADhiA sudhInA zabdo jyAM jyAM vaparAyela che tenAM udAharaNa vahillaekku kaiaha vi na Avahi, annu vahillau jAhi / mai mittaDA ! pamANiau paI jehau khalu nAhiM // eka vAta to e ke, tuM kyAreya AvatuM nathI. bIjuM, Ave to vahele vahelo cAlyo jAya che arthAt Ave che to kharo paNa jaladI jaladI cAlyA jAya che. AvI sArI rItabhAta joIne he mitra ! meM pramANita-nakkI-karyuM che ke tArA jevo bIjo koI khalalu-nathI. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda 0i79 dhAMdhalajiva su-purisa tiva dhaMdhalaI, jimva nai timva valaNAi / jiva DoMgara tiva koTTarai hiA ! visara hi kAI ? // jhagaDAnA arthamAM vaMda-dhAMdhala zabda prasiddha che. A jagatamAM jema sajajane che tema dhAMdhala eTale dhAMdhaliyA loko paNa che. jema nadIo che tema vaheLA ya che. jema UMce caDavAmAM kaThaNa evA DuMgare che tema jamIna upara meTAM moTAM kiMtare ya che. AvI sthiti che mATe he haiyA ! zA mATe kheda kare che? tAtparya e jaNAya che ke jagatamAM jema amuka amuka apekSAe amuka amuka mAruM sAruM che tema amuka amuka apekSAe amuka amuka naThAruM naThAru paNa che arthAta sArAno ke naThArAne vyavahAra amuka apekSAne AdhIna che paNa nirapekSa nathI: gadheDo sAro ya che ane naThAre paNa che tema hAthI sAroya che ane naThAro ya che. A apekSAne upayoga mAnavInA tamAma vyavahAromAM spaSTa paNe pracalita che ane A jAtanA vyavahAranuM nAma ja sApekSavAda-yAdvAda-anekAMtavAda-che. ghAMdho" "ghAMghI 'ghAMghu zabdo vizeSa rUpe vaparAya che A 'ghAMgho' vagere zabdo kalaha ane sUcaka nathI jaNAtA paNa "ca.yavasthita jeva." arthanA sUcaka jaNAya che. AgaLa jaNAvyA pramANe kaha'- jiyo' artha sUcaka bhASAmAM dhAMdhala zabda prati ddha che eTale ema lAge che ke, prastutamAM vaghaNuM nahi paNa dhaMdhaE samajAya te jarAya anucita che. ghaMTa ekale ghAMgha-e zabda jhagaDA atha ne dyotaka che. lipamAM gha ane dha yarakhA jevA lAge che eTale saMbhavata: lipikAre gha na badale gha kaLyo hoya evI kalpanA thAya che. eTale vaMduM pATha samajavAmAM Ave to artha saMgati thaI zake-athavA vaMgha zabda paNa "kajiyA' arthane prasiddha paNe sUcaka hoya te ghaMghA pATha samajavAmAM ya harakata nathI. bIjuM e ke jema "supuruSache tema "dhAMdhala'-jhaghaDA-che eTale dhAMdhala-jhaghaDA-karanArA leke che e artha ahIM spaSTapaNe anukULa thaI zake tema che ane be ghavALA ghaMgha zabdane koI vizeSa artha jANamAM nathI tethI ja baMdha zabdane kalpa ThIka lAge che. viTTA je chaDDaviNu rayaNanihi appauM taDi ghallati / taha saMkhahaM viTTAla 46 phukkijjata bhamaMti // ratnanidhi jevA ratnanidhine-samudra-choDIne jeo pitAnI jAtane samudranA kAMThA Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] siddhahemacandra zabdAnuzAsana upara pheMke che-rAkhe che-te za'khAne vaTALa thayela che arthAt te za MkhA peAtAnI jAtane ratnanidhimAM rAkhatA nathI paNa kAMThe rAkhe che tethI teene aspRzya-adhama-lekAnA sasa thayela che. ethI adhama-DalakA-leke zakhAte phUMkatA TheraThera bhamI rahyA che. athavA halakA leke dvArA phUMkAtA zakhe TheraThera dekhAtA rahyA che. vartamAnamAM khAsa karIne uttara pradezamAM zaMkhe hiMdu dizamAM tema ja jaina maMdizamAM paNa vagADAya che. sabhava che ke AyAya zrInA samayamAM jaina madirAmAM gujarAtamAM za'khAneA upayega A| thate DrAya ane vizeSataH halakA lekAmAM zakha vagADavAnA pracAra hAya. jaina para parAmAM zrI temanAtha nAmanA trevIzamA tIrthaMkare pAMcajanya nAmane ati uttama za Mkha vagADele' e kathA supratiSThita che, - divehiM vittaraM khAhi vaDha ! saMci ma ekku vidrammu / ko bikkara se paDai jeNa samappai jammu // he mUDha ! je kaMI bhAgyaze pedA karela che-raLela che--tene khA-bhAgava. eka paNa damaDA bhegA na kara. saMbhava che ke koI paNa tevA bhaya AvI paDe jene lIdhe janma ja pUrA thaI jAya ane raLelu badhu emanuM ema ja paDyu ahI rahe. vinetti vittaka levAnitam dadhikavRtti pR. 4ra athavA vivetti vize: divase nI mahenatathI pedA kareluM-raLeluM~ema paNa ghaTI zake. appaNa joti ne tyAM abaLavuM / jue, 84(rU.0 5 Trenni ekamekauM jai vi joedi hari sudaThu savvAyareNa / to vihi jahi kahi vi rAhI / ko sakka sabarevi iiTa - nayaNA nehe paluTTA // jo ke hari ekeekane sArI rIte pUrA Adara sAthe joI rahyo che tepaNa dRDha-9 ITarAgajanya-snehane lIdhe jovA mATe vyAkuLa thayelAM tenAM nayaneAne saMyamamAM kANa rAkhI zake ? enI dRSTi te jyAM kayAMya rAdhA hoya tyAM ja vaLI jAya che. 'dodhakavRtti'mAM A padyamAM ri-nArAyaNa-te karUpe ane rAdhAne kartArUpe samajAvela che. atha A rIte Apela che khUba Adara sAthe rAdhA nArAyaNanu eke eka aMga jo ke jue che tApaNu dRSTirAgavALA dRDha snehane lIdhe aMganA je koI pradezamAM rAdhAe peAtAnI dRSTi sthApela che tene tyAMthI krANu saMvarI zake-aTakAvI zake ? Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda [481 A rathaLe rada zabdanA 'da'. A paNa batAvela che ane 'dRSTi rAgavALA dRDha sneha' evela Azaya jaNAvela che. voTTa ke chuTTa !!8542585 zabdane artha 'snehane lIdhe vyAkuLa' evA samajavAne che ane chuTTa 'nayana'nuM vizeSaNa che ema samajatAnuM che tathA ra4 eTale vadha-baLela a paNa levAya arthAt snehe khaLela eTale nehane lIdhe khaLatarAvALAM nayaneAne kANu rAkI zake ? niccaTTa vivekassu thirataNau jovvaNi kassa maraTTa ? | so lekhau paThAviara jo laggai nicca // vaibhavamAM kAne sthiratA hAya? yauvanamAM kaiAne ahukAra hAya ? te te lekha prayApita karavA-mekalavA-joIe . je barAbara coMTI jAya-barAbara hRdayamAM lAgI jAya. asaDDhala kahi saha kahi mayaraharu, kahiM barahiNu kahiM mehu / dUra-ThiyAha vi sajjanahaM hoi asaDDhala nehu // kayAM caMdra ane kAM makaradhara-sAgara ? kAM mArI ane kayAM medha ? dUra rahelA paNa sajjanenI vacce asAdhAraNa-vizeSa-rUpa-sneha hAya che. ku kuMjara annahaM taruarahaM kuDDe laI hatthu | maNu puNu akahiM sahahiM jai pucchaha paramatthu // jo ke hAthI kautukavarDa khIjA khInna meTAM jhADA taraph peAtAnI sUMDha lakhAvIne pheravatA rahe che paNa jo sAcu' pUcho te kahevuM joIe ke tenuM mana te eka sahalakAnI vela tarapha jAya che. ya yaM kayamamdehiM nicchyaM kiM paryapaha / aNuratA bhattA amhe mA caya sAbhiya ! // ame te kharekhara A ramata ja karelI, tame zuM mAlA che ? ame teA tamArI tarak anurAgavALAM chIe-tamArAM bhakta chIe, he svAmI ! amane na tajo-na tarakheDA. 2~39 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 ] siddhahemagra dra zabdAnuzAsana -- sarihiM na saMrehiM na saravarehiM na vi ujjANavaNehiM / desavaNNA hota ! mivasaMtehi suaNehi // nahIM' nadIone lIdhe, nahIM taLAve ne lIdhe, nahIM meTAM meTAM sarAvAne lIdhe, nahI udyAneAne lIdhe ke nahI. vanene lIdhe deze! ramaNIya hoya che paNa he mUDha ! nivAsa karatA sajjatene lIdhe deze! ramaNIya hAya che. - hiyA ! pai~ ehu bolliyau mahu aggai saya-vAra / 'TTipu viNa vasaMte 3' maya ! ri~sAra }} adbhuta sAravALA-kaNamAM kaThaNa ! tathA bhAMDa jevA bezarama ! hRdaya ! te" mArI AgaLa se`kaDevAra ema kahelu` ke jyAre piupravAsa karI Aya tyAre huM phUTI jaIza--tUTI jaIza. dainji phrendri mAvatti bAhu | jue, 84)rU76. juaMjhua eka kulI paMcahi rudvI taha~ paMcaha~ vijuaMjua buddhI / bahie ! taM ghara kahi kimva naMdau jetthu kuTuMbauM appaNachaMdau ? / / eka kATaDI-dhara--che, tene pAMca jaNe rAkelI che ane te pAMcenI paNa mata judI judI che. he bahena ! tuM kahe ke te dhara kevI rIte ?-AnaMda pAme, jyAM AkhuMge kuTu ApamatIluM-ApamativALuM -svachaMdI-hAya ? na nAhina jo puNu maNi ji khasaphasihUau citai dei na dammu na au / raivasa-maniru karaggulAliu gharahiM ji kAMtu guNai so nAliu || je mANasa kAmavAsanAnI AkAMkSAne lIdhe bhasyA kare che-manamAM ja e 1sakrUsa thayelA-AkuLavyAkuLa thayelA ciMtA karyAM kare che ane dAma kharacatena thI, eka rUpiye sarakhAya detA nathI-rUpiyA paNa kharA nathI te mUDha-anADI-dharamAM -ja rahIne hAthanA agrabhAgane ulALIne jANe pAte bhAlu calAvavAne abhyAsa kare che ema samaje che. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda T483 vaDhahiM vittaa afNa vaDha! juo, A DhAkA22 sUtra. nava navalI * viSa-ra jue, DhAkA 20 / 23vara calehiM calaMtehiM loaNehi je taI diTThA bAli ! / tahiM mayaraddhaya-baDau paDai apUrai kAli / / he bALA ! caMcaLa ane cAlatAM-sakArA karatAM-vAMkAM lecane vaDe teM jemane joyelA che temanA upara apUratA kALa-kAcI avasthAmAM akALe kAmadevanI dhADa -daroDo ke chApa-paDe che. agharUM vavasa3 | jue , 8 4 rU8 ra- gayau sa kesari, pia jalu niccitaI ! hariNAI ! / jamu kerae hukAraDaeM muhahu pati tRNAI // jene huMkAra sAMbhaLatAM ja moMmAMthI taraNuM paDI jAya che evo te kesarI siMha cAlyo gaye che tethI have naciMta thayelAM evAM he haraNa ! tame pANI pIo. taLa ma mA sa tA juo, mArU72 che. mammI sasthAvatyahaM AlavaNu sAhu vi lou karei / Adannaha manbhIsaDI jo sajjaNu so dei / / jyAre leke svastha avasthAvALA-nirAMtavALA hoya che tyAre temanI sAthe badhAya leke Alapana kare che-vAtacIta kare che paNa AdInene-ArtAne-dIna duHkhI lakAne to je sajajana hoya te ja abhayavacana Ape che arthAta gabharAvAnI ke DaravAnI jarUra nathI evuM AzvAsana Ape che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana gAma jai raccasi jAiTiae hiaDA ! muddhasahAva ! . lohe phuTaNaeNa jiva ghaNA sahesai tAva // mugdha svabhAvavALA he hradaya ! je je javAnuM maLe-arthAt je je jovAmAM, sAMbhaLavAmAM, sparzavAmAM, sughavAmAM ke cAkhavAmAM Ave eTale mArI sAme je kAMI Ave-te badhAmAM je te rAcavA jaIza to tAre ghaNuM sahana karavuM paDaze jema baTakI jatA loDhA vaDe ghaNe tApa sahevAya che eTale teDhAne jema tApa sahevA paDe che tema dudu--gAthA rajogujarAH DhAkArarUA. dudura vagere zabdo ke zabdanA anukaraNarUpa che ane pi vagere zabdo koI ceSTAnA anukaraNarUpa che. kAInA zabdanuM anukaraNa karanArA zabdo zabdAnukaraNarUpa zabdo kahevAya che. evA zabdomAM sukuMda vagere zabdono samAveza che tathA koInI ceSTAnuM anukaraNa karanArA zabdo ceSTAnukaraNarUpa zabdo kahevAya che, evA zabdomAM vRSi vagere zabdone samAveza thAya che. dhAro ke eka ThekANe moTuM ToLuM bheguM thayela che ane e ToLAne pAsenA daravAjAmAM praveza kare che paNa daravAjA baMdha che. jyAre daravAjo UghaDyo tyAre tarata e AkhuMya ToLuM "huDuDu" karatuM daravAjAmAM pese che. A TeLAnI ekasAmaTI samUhagatine nAma ApavuM hoya to ema kahevAya ke "huDuDu" karatuM ToLuM daravAjAmAM dhasI gayuM. prastuta apabhraMza bhASAne "huhuru za1da "huDuDu'paryAya lAge che ane te huDuDune badale sAdazyathI paMDitoe kalpala apabhraMzarU 5 zabda che. leke kuvAmAM nahAya che. e vakhate kUvAmAM "bhUsakA mAre che vA "dhUbakA" khAya che. ahIM bhUsake" ane dhUbake' zabda paNa nahAvAnA zabdanA anukaraNarUpa che ane e bane zabdo "huhura"nI peThe ja snAnanA avAjanA anukaraNarUpa che. A to zabdanuM anukaraNa karI batAvanArA zabdonI vata thaI. bIjA evA paNa zabdo che je prANI vagerenI ceSTanA anukaraNarUpa hoya che. jemake vAMdaro Thekato ThekatA "huka huka' kare che athavA ghu ghu kare che te vAnaranI ceSTA batAvanAra zabda "huka hukane apabhraMza bhASAmAM paMDitajanee "grghano AkAra ApI A zabdane vAMdarAnI ceSTAnA anukaraNurUpe ahIM batAvela lAge che. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [ 485 kaI laMgaDA mANasanI gatinuM anukaraNa karavuM ane te gatine sUcaka je rada banAvIe tene ceSTAnA anukaraNarUpe ahIM batAvela che. dhAro ke koI rotuM hoya, tenA revAne ceSTAnuM anukaraNa karIne koI mANasa roI batAve ane je zabada kADhe te zabda ceSTAnA anukaraNarUpa gaNAya. tevI ja rIte koI mANasa bUkaDo mArIne badhuM khAI jAya tenA bUkaDA mAravAnI ceSTAne koI karI batAve te kriyAne ceSTAnA anukaraNarUpe ahIM samajavAnI che. A rIte saraLatAthI samajAya e daSTie zabdanA anukaraNane ane ceSTAnA anukaraNane samajAvavA je kalpanA Avela che te ahIM batAvela che. graMthakAre nIcenA dehamAM hAjamAM paDatAM je zabda thAya che te zabdanuM tathA khAtAM khAtAM "kasara ka kasaraka' e je zabda thAya che tenuM ane hoko pItAM pItAM hokAnI nIcenA bhAgamAM je pANI bharela che teno je zabda thAya che tenuM udAharaNa Apela heya evI kalpanA thAya che. huM kALiyuM vALA dohAmAM "da" tathA "gna nava sardi vALA dohAmAM varaphra ane hUMTa e zabdone zabdAnukaraNarUpe batAvela lAge che. tathA zuSi ane 3varrasa e zabdone "anna vinA huM vALA dohAmAM ane siri naradDI vALA dohAmAM ceSTAnA anukaraNarUpe darzAvela jaNAya che. jema duHkha sukha vagere mananA bhAvone jaNAvavA mATe "arara", "hAyahAya" hAza" vagere zabda vaparAya che tema amuka prakAranA te te zabdone samajAvavA ti te jJApanIya zabdonA anukaraNa rUpa zabda apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. jema "kaI khAMsI khAya che' yA "chIMka khAya che temanA zabdanA anukaraNarUpa zabda bhASAmAM pracalita che tema bIjA prakAranA te te zabdonA anukaraNarUpa suduka vagere zabdo apabhra za bhASAmAM pracalita che tathA lekamAM je je judI judI ceSTAo thatI rahe che te tamAma ceSTAone sUcana karanArA paNuM zughi vagere zabdo paNa apabhraMza bhASAmAM pracalita che. jema koI mANasa lagaDe cAle che yA totaDuM bole che tenI ceSTAone batAvanArA ceTAnukaraNa rUpa zabdo bhASAmAM pracalita che tema te te ceSTAne batAvanArA anukaraNarUpa eTale ceSTAnukaraNa rU5 zabdo paNa apabhraMza bhASAmAM pracalita che. zughi vagere zabdo amuka ceSTAnA anukaraNa rUpa che. arthAta apabhraMza bhASAmAM zabdanA anukaraNarUpa zabdo duru' vagere che tema ceTAnA anukaraNa35 zabda nagupri vagere paNa che. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana amuka prakAranI judI judI ceSTAone arthAta je je vividha ceSTAo jovAmAM Ave che te te tamAma ceSTAone samajAvavA te ceSTAonA anukaraNasUcaka vRttighughuM-vagere amuka zabdano prayoga apabhraMza bhASAmAM thAya che eTale game te ceSTane zabda dvArA vyakta karavA sAru te te ceSTAnA anukaraNa rUpa zabda apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. prastuta sUtrano paramArtha e che ke zabdAnukaraNasUcaka "sudA' vagere zabda apabhraMza bhASAmAM vaparAya che tathA yughi vagere ceSTAnA anukaraNa sUcakarUpe apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. dukuMda zabdane upayoga-A pramANe samajavo- koI moTuM ToLuM daravAjAmAM pisI gayuM hoya to tenA pisavAnA avAjanuM anukaraNa karavA mATe ema kahevAya che ke ToLuM, "huha-huDuDu" karatuM pesI gayuM. vAta vagere zabda ceSTAnI anukaraNamAM apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. suhu-kUvAmAM ke bIjA jaLAzayamAM UMcethI kUdakA mAratI vakhate belA zabda-huhura-huDuDu-haDaDaDa'. -khAtI vakhate " kacaraka kacaraka" evo je avAja thAya che tenA anukaraNarUpa zabda. ghuMTa-pItI vakhate "ghuTa" evo je avAja nIkaLe che tenA anukaraNarUpa zabda -De kiyAM karavAM-vAMdaro jema DokiyAM kare che tema karavuM te ceSTAnuM anukaraNarUpa zabda vA-UThabesa UbhA thavuM ne besI javuM ane tema vAraMvAra karavuM arthAta evI ceSTA karavI te. mai jANiu buDDIsu hau~ premma-drahi 'huhuru' tti / navari aciMtiya saMpaDiya vippiya-nAva jhaDa ti / / huhuru-huDuDu" karataka kUdIne huM premanA dharAmAM bUDI jaze ema meM jANeluM-mAnelu -paNa A to ethI UlaTuM thayuM ke e vakhate ociMtI vipriya -vadhAre pratikULa-pravRttirUpa nAvaDI jhaTa AvIne mArI pAse pahoMcI gaI eTale pratikuLa banAva banI gayo-premanA dharAmAM bUDavuM te dUra rahyuM paNa UlaTuM ja banI gayuM. arthAta pi3nA dhyAnamAM mAro keI aparAdha AvI gayo athavA mane pine ja viyoga thaI gayo. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [487 sara-kacaraka kayAreka khajjai nau kasarakkehiM pijjai nau ghuTehiM / evai hoi suhacchaDI pieM diTUTe nayaNehiM / / kacaraka kAraka' evo avAja karIne piune kAMI khavAto nathI tema ghuMTaDe. ghUMTaDe peune pIvAte ya nathI chatAM AMkho vaDe dIThelA vipuThArA-ema ja sukhe besavAnuM maLe che-AMkho karIne zItala thAya che. pughi ghughu evI kalpita ceSTA ajja vi nAhu mahu jija ghari siddhatthA vaMdei / tAu~ ji virahu gakakhehi makkaDa-ghugghiu dai / / mArA ja gharamAM mAro nAtha hajI to sarasavanA dANAne vAMde che eTale pravAsa karatI vakhate maMgaLa mATe "sarasava' mukhamAM nAkhavA e rItane anusarIne sarasavane vAMde che teTalAmAM to goM khalAo vaDe mAMkaDAnI jema viraha, ghagvi- ghughu-kare che-DokiyAM kare che eTale have viraha anubhavavAnI veLA AvI pahoMcI che ema lAgavA mAMDe che. 3vasa- siri jara khaMDI loaDI gali maNiaDA na vIsa / to vi goTTA karAviA muddha' uTTha-baIsa / / juo to kharA, A mugdhA kevI che ke, jene mAthe jarI-jaLI-gayelI lebaDI-bakarAMnAM vALamAMthI banAvelI oDhaNI-lamapaTI che ane jemAM pUrA vIza maNakA paNa nathI evI kaThI gaLAmAM paherela che chatAM teNIe geSThavADAmAM rahenArA badhA jaNane UTha-besa karAvela che. ghaI AdayaH anarthakAH // 841424 // apabhraMza bhASAmAM ghauM Adi-vagere-keTalAka nipAtazabdo padyamAM pAdapUrti mATe ane gaghamAM vAkyAlaMkAra mATe vaparAya che paNa te nipa te koI jAtane artha sUcavavA nathI vaparAtA-nirarthaka-vaparAya che. Adi' ema kahyuM che tethI tAruM vagere zabdono prayoga paNa e rIte anarthaka ja samajo. vedanI bhASAmAM je vi e nipAta vaparAya che te paNa anarthaka ja hoya che. prastuta ghaDuM ane vedomAM vaparAte vi e banne zabdo sarakhAvavA jevA che. "e jiM vADuM " A vAkyamAM sAruM zabadano kaI khAsa artha nathI. mAtra Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488] siddhahemacaka zabdAnuzAsana balavA khAtara ja bolAela che. A vAruM zabdane prastuta ghaDuM tathA vi zabdo sAthe sarakhAvI zakAya. juo vyAkhyAprajJaptisUtra-bhagavatIsUtra-mULa saTIka anuvAda pU0 307 zataka 2, uddezaka 10 tathA vArUmasamAjaLavo nAmanA kezamAM paNa A lADu zabda nedhela che. ApaNuM leke mAM vAtacIta karatI vakhate ghaNA leke vacce vacce samajyA ke "sAMbhaLyuM ke "khabara che ne ke evA zabdone vAraMvAra bolavAnI TevavALA hoya che ane temanA A zabdano kaI artha ja nathI hoto. gharuM - kazo artha nathI-keTalIka vakhate Tevane lIdhe belatI vakhate keTalAka zabdo niSpojana ja vaparAya che tevo A gharUM zabda che. vADuM - A zabda paNa evo ja nirarthaka che chatAM apabhraMza bhASAmAM belatAM belatAM vaparAya che. ammaDi ! pacchAyAvaDA piu kalahiau viAli / 'ghai vivarIrI buddhaDI hoi viNAsahI kAli // he ammA ! huM sAMjane samaye mArA piunI sAthe kajiyo karI beThI, have bhAre pastAvo thAya che paNa zuM thAya ? jayAre vinAza thavAne kALa Avyo hoya tyAre mati UlaTI thaI jAya che. anubhavI puruSoe kaheluM ja che - gho jyAre karavAnI thAya tyAre ja te hetavADe pahoMcI jAya che. tAva -siddhi- tara dAjhAjhara jyAre tene mATe evo artha sUcavavo hoya tyAre kaMI paNa nAmanI sAthe apabhraMza bhASAmAM che, te, vi, ane taLeLa nipAtomAMthI koI paNa eka nipAta vaparAya che. hiMmATenA arthane sUcaka nipAta. ta3 heM-tArA mATe ra--i , a7 rasi-bIjane mATe taLena , sattano tana-vaDAI-moTAI-mATe A pramANe tehiM tathA InAM udAharaNo paNa samajI levAM. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghutti-aSTama adhyAya-catutha pAda DholA ! eha parihAsaDI aibhana kavaNarhi desi / tuM zikSaka ta3 hi~ pitra ! tuTTupuLu annahe rasa // he nAyaka ! A adbhuta parimASA-rIta-athavA parihAsa-mazkarI-kayA dezamAM che ke tAre mATe huM kSaya-kSINatAnAzapAsu ane tu zrIjI mATe kSaya nAza-pAme. 'huM jhiMkA'mAM ane 'dodhakavRttimAM amananA 'adbhuta' a karelA che. keTalAka vidvAneA arUci-ate mana-maLa-ema be zabdo kahyuM che, e bannenA arthA ahIM mesatA thaI jAya ema che, vAttaLado taLana 1 jue, 8140366 // puna:-vinaH svA%0 duH ||8||4|| punar zabdane tathA vinA zabdane apabhraMza bhASAmAM svArtha mAM 3-3-pratyaya lAge che eTale punaH ne badale puchu ane vinA te badale viSNu zabda vaparAya che. puna:-puchu--vaLI. faai-fag-fadi. [489 sumarijjai taM valahau~ ja vIsarai maNAu~ / jahiM puNu sumara jAuM gau taho nehaho kahU~ nAu~ ? // vahAluM te ja kahevAya je smaraNamAM satata Avatu rahe ane kadAca ja jarAkacADuM-bhUlI javAya. paraMtu je snehasaba dhanuM smaraNa thayuM ke tarata ja te cAhyuM jAya. te snehane--tevA snehane-zuM nAma ApavuM ? athavA--LI, jyAM snehanuM maraNu ja cAlyuM gayuM jAya ane sa MbhAratAM chatAM ya pharI yAda ja na Ave ke mahAmuzIbate yAda Ave te te ranehane zu nAma Apavu ! arthAt je snehane yAda rAkhavA sAru' tene vAraMvAra gekhI rAkhavA paDe tA te zuM sneha kahevAya kharA ? athavA-je je snehane krUrI karIne smaraNa karIne ja yAda rAkhI zakAya te te snehane zuM nAmaApavuM ? ) vijI nA 7 vAdu ! jue, 8 / / 386 / ) Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana avazyamaH DeM-Dau // 8 / 4 / 427 / / apabhraMza bhASAmAM chU-- bane 3-8-pratyaya lagADIne vayam zabdane upayoga karAya che eTale mavazya ne badale gaye ane avara evA be zabdo vaparAya che. avazya[+e- -avazya-cekasa. avazya[+-yavasa- " jibhiMdiu nAyagu vasikarahu jasu addhinna. annii| mUli viNai tuMbiNihe avase sukkarhi paNNaI // bIjI bIjI AMkha vagere ghaDiyo jene AdhIna che-tAbAmAM che-evI jIbha IdriyarUpa nAyaka-saradAra-ne vaza karo. tuMbaDInI velanuM mULa vinAza pAmI jAya te tenAM pAnAM-pAMdaDAM-to ApoApa avara-cokakasa-sukAI ja jAya. arthAta mULa nAyakane ja nAza karavA udyama kare. vasa na mudde sujhiTa | jue, 84 rU76 || rAH ri DhAkA428mAM. havA zabdane -ki-pratyaya lagADIne tenuM pa#fsa rUpa apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. za+ThTha- -ekavAra. ekkasi sIla-kalaMkiaha~ dijjahiM pacchittAi / jo puNu khaMDai aNudiahu tamu pacchitroM kAi~ ? // jemanuM zIla ekavAra kalaMkita-pita-thayuM hoya temane te prAyazcitta ApavuM ThIka che paNa zIlane roja roja je khaMDe che-khaMDita kare che-tene prAyazcitta devAthI zuM ? va-harI svA ira paTAkAcharaDA sa, - -ane -8-e traNamAMthI kaI eka pratyaya lagADane paNa apabhraMza bhASAmAM koI paNa nAmane vAparavAmAM Ave che. A traNa pratyaya lagADatAM saMskRtamAM vaparAtA nAmane lAgelA svArthika pratyayane lepa thAya che. A pratye lagADayA pachI nAmanA arthamAM kazuM phera paDato nathI tethI A pratyayone vArSika pratyayo gaNavAmAM Ave che. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [491. -rAtritastra-krAti-jJAtrima-jAriya+3-jarAjhima -vikarALa dAda-Tinama -diTha +3-viTa-dIThe maniSTha-- -viza+3- gara-aMgIThIrUpa-sagaDIrUpa ma-topa+%-Sara-o -sa3-Dhosa3+ga-doDha-do. 3-Ti-jaa+3ruM-kura-vRkuTaDI-nAnuM ghara virahANalajAlakarAliau pahiu paMthi jaM didaTau / te evi saMvarda vaMthiruM to ni gira amara che viraharU5 agninI jALothI tapelA vikarALa lAgatA pathikane-pravAsIne-mArgamAM joyo tethI bIjA tamAma paMthIoe-vaTemArguoe bhegA maLIne te tapelA vikarALa pathikane ja aMgIThIrUpe banAvI tApavAnI sagaDIrUpe-upayoga karyo. madu saMtaho re Dhosa3 | juo, davArU71 5 # 33ii vaMduM tuvI ! juo, 814142 | yogajAH ca eSAm // 8 / 4 / 430 // uparanA satramAM svArthanA sUcaka je traNa pratyayo , sa3 ane 30 jaNAvelA che te pratyayone paraspara saMyoga karavAthI je pro thAya te badhA vArApharatI apabhraMza bhASAmAM nAmane lagADavAmAM Ave che. 33+-garama / TursTa+ga-30ma , gu+- upara jaNAvelA AvA traNa pratye apabhraMzamAM vaparAya che. 33-Taca-surai--- - --diya33ma-cika -hie-hai - hRdaya. ahIM yA zabdanA ane 8nArakalA sUtrathI lepa karavo ane pachI kriya+ garama-phigaDhama prayoga banAvo varga-330-vUDutrama+-- kUTara-cUDale. 33ma-vaDha 343-vaikuMR3+gasTu -baLane ulladda-baahubl+ulladda-baahubllladda-lldda-lldd+asuu-baahublulldd'aabAhubaLane. A chelA prayogamAM 383 pratyaya lAgyA pachI prAkRtamAM nAmane lAganAra dvitIyAnA bahuvacanano mAM pratyaya lAgela che. rU 30 mA sUtrathI jyAre dIrdha na thAya tyAre vahunjhaDama evuM mULarUpa samajavuM. A prayogamAM traNe pratyayonA yoga che. 34+3-943ma. kharI rIte vasuraga ema prayoga thAya paNa zaramanA ane lepa thaI jevAthI vahunnarama prayoga thayela che. A rIte banelA vasunnaDama zabdane lAgelA Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana bIjI vibhaktinA bahuvacana n pratyayano 344 mA sUtrathI lepa kare ane agazma nA aMtya e ne mA karo. keMti ne miDha vANuM | juo, rUpa jU33 vuDDo | jue, 8 jIrU sAmi-pasAu salajju piu sImAsaMdhihiM vAsu / pekkhivi bAhubalullaDA dhaNa mellai nIsAsu // pitAnA pati upara savAmIne prasAda-kRpa, priyatamane zaramALa svabhAva, jyAM be rAjyonI hada bhegI thAya che tyAM raheThANa ane svAmInuM bAhubaLae badhuM joIne dhana-dhaNiyANI-strI-nisAsA mUke che. arthAt A sthitimAM priyatamA keNa jANe kyAre laDAImAM cAlyo jAya ane viraha sahana karavo paDe e vicArathI te zarIranI strI nisAsA mUke che. triya tavattAtrI dAjhAjharUA. uparanAM be sUtromAM eTale 84429 ane dAdAja30 sUtromAM kahelA ma, 33, subha eTale vastra pratyaya tathA 33, TAla, Tura ane 34ajha evA praya je nAmane lAgyA hoya te nAmane strIliMgI karavuM hoya tyAre apabhraMza bhASAmAM -DI-pratyaya lagADavo. rI--gIrI - +Ara--ora-gorI +-Til+34 - 2+-rI-keTaDalI-koTaDI-nAnuM ghara pahiA ! diTThI goraDI ? diTThI, bhaggu niaMta / aMsUsAsehiM kaMcuA tituvvANu karaMta // he pacika! gerIne dIThI? hA, dIThI, paNa pote paherelI kAMcaLIne AMsuo vaDe bhInI (fsaMta-bhI nI) karatI ane lAMbA uravAse vaDa te ja kAMcaLIne sUkI (vALa-sUrI) karatI tathA tAro mAraga jetI eTale tArI vATa jotI evI gorIne dIThI. * kunTI vaMhaiiM sunnI ! (juo, rAkara) +AntA-gAnAr hara 844 rUrI je pratyayane cheDe ma heya evA pratye je nAmane lAgyA hoya ane evA nAmane strIliMgI karavuM hoya tyAre apabhraMza bhASAmAM mA pratyaya lAge che. jyAM A niyama lAge tyAM uparanuM 84431muM sUtra na lAge. uparanA sUtranuM A sUtra apavAda che. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda (4944 dhU+i+--dhUDhiA+ma-dhUma-dhU8++-dhUDijhA-dhULa. piu Aiu, sua vattaDI, jhuNi kannaDai paiTTa / taho virahaho nAsaMtaaho dhUlaDiA vi na diTTha // piu Avyo, evI vAta sAMbhaLI ane eno avAja mArA kAnamAM peThe eTalAmAM to nAzI jatA te virahanI dhULa paNa dIThAmAM na AvI. arthAta viraha jhapATAbaMdha nAzI gayo. 3-1-2+33ma-jakhaDa-maheM-jIrU -A prayoga thavo joIe chatAM vyAkaraNamAM ane dhakavRttimAM paNa 36 A be "" vALo prayoga maLe che. La ne na karavAne kaI niyama jaNAtuM nathI. ethI vanara prayAga kevI rIte. sAdha ? e prazna jarUra vicAraNIya lAge che prastutamAM badhe phara A be na' vALo prayoga maLe che. jethI A anuvAdamAM paNa na ; pATha rAkhela che. chevaTa vaTu ke mArSano Azraya laI e prayoga sAdhI zakAya kharo paNa A sArI. ziSTa rIta lAgatI nathI. asya it e // 8 / 4 / 433 // strIliMgI nAmanA ya kAra pachI je pUrvokta 84432 sUtrathI i eTale mA pratyaya Avyo hoya to te nAmanA 3 kArane apabhraMza bhASAmAM rU kAra thaI jAya che. dhUjhiya3-dhU+gI-dhUrA-dhUkamAM dhUkamAM vina viTTa juo, 84432 || navuM nAma nArIjAtimAM nathI. puMliMgamAM che tethI tene "mA" pratyaya lAge nathI ane ema thavAthI tenaDanuM na thayuM nahIM tethI nahimArU paNa na thayuM. saMbhava che ke chaLaka zabdamAM jaLa ane 3 e banne ekasAthe AvelA che ane A zakhamAM sAthe AvelA be mUrdhanyanA uccAraNamAM eTalI sukaratA nathI jeTalI sukaratA 4 joDenA 7 ane 8 nA uccAraNamAM che. A apekSAe vicAratAM paNa ema jaNAya che ke kadAca belanArA leke e ja ne badale vana ne pracAra kare hoya athavA lipi karanArA lahiyAoe ja vA ne badale vana lakhI vALyuM hoya. |La ane na e be vacce lipinI apekSAe paNa ochuM sAmya nathI. hastalikhita thiIomAM 3 ne badale mALa tathA yanone ne badale maLeiLa lakheluM vAraMvAra vAMcavA maLe che. grLa ana3 paTTA juo, 84432 | 1. mA zabdanuM saptamInuM ekavacana 9 che. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahemaca'dra zabdAnuzAsana sukhanAre thaya hAH ||orUA yummata, asmata, vruta, mat Adine lAgelA saboMdhasUcaka phreMca pratyayavALA rUpa vukSmarIya, smarIya, vIya, mAya vageremAMnA phreMca pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM mAra-kAra-pratyaya vaparAya che. 494 ] phrUTa pratyaya mATe jue sidgama sa skRta zabdAnuzAsana ladhuvRtti ||3rA trayU+$ya-tuT+JAna-tudAra+phaLa-tuDhAreLa-tArA saMbaMdhI vaDe prastutamAM--tArA saMdezA vaDe. UmajUmaeNca-sa +gAr lRA+gaeN- mat+ya-mada+gAra-mahAra+trA-mArA-mArA e ja rIte yudhmaya-7+mAra-tumhAra-tumhAro-tamArA tumhAra-tuddA), tumhAra, tuEAre | gddAra-taddAro, suddAjaM tuhAra / cummaT nAtuTM mATe jue 8514ra46 tathA turlR mATe jue 83(9) samaya nuM bande+mAr~~~ zraddAra-saddAro, antAra, gaddAre mahA-mahAro, madAra, madArI --vagere bahman nA amDa mATe tathA madhu mATe jue 813 / 11 / upara jaNAvela suthAra vagerenAM vibhaktivALAM badhAM rUpe! tra kArAMta nAmano jevAM samajI levAM, nArIti hAya tA-saTTAi, tumhArI / mArI, suddAzta vagere rUpA strIliMgI nAmanI jevAM samajI levAM. napu`sakali ga hAya te-TMAraM, majjAtaM| tumhAraM, tuAra vagere rUpA napusakrali'gI nAmanI jevAM samajI levAM, saMdese kAi~ tuhAraNa ? jaM saMgaho na milijjai / muraivaMtari viA vALiLa pitra! pitrAsa tri ir ?!! jo saMga krarIte maLI zakAtu na heAya te tArA sadezA maLe ethI zuM' vaLe ? pi ! svapnamAM je pANI pIdhu hoya tenAthI pyAsa-tarasa chedAya kharI ! chIpe kharI ? Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [45 uparanA padyamAM vIta zabdanuM vama rUpAMtara thavuM joIe paNa 447 nA niyamathI pima thaI gayela che. visanuM tRtIya ekavacana pitta thayela che. juo dAkA333 tathA 342. atoH uttulaH // 8 / 4 / 435 / / 6 , vim , , tat ane itat e dareka zabdane lAgatA parimANamApasUcaka (1148 tathA 149) Atu pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM puttara- 7- pratyaya vaparAya che. A ja pratyaya lAge tyAre m vagere zabdonA Adi akSara sivAyanA bAkInA bhAgano eTale pharam nA mane, jim nA rUm no, yatna tathA tatva nA tema ja patatuM nA mata ne lepa thAya che athavA AkhA tatva no lepa thAya che. +gatuM (tu-thAna)-ramu+-go eTale viE+gatu (cituM-thAna)-lim+g7-7o keTale thataRtu (cAvatuM-cAvAna)-ta+gggao jeTale ta+gatu (tAvatu-tAvAna)-+T _te teTale. ta+Atu (AtAvatu-utAvA)-Atatattara-uttA eTale nArAMtimAM-gchI, , gag, tetrI ane juhI evAM rUpo - vaparAya che. napusakaliMgamAMvga, #g, pa, tevu ane evAM rUpe vaparAya che. jhaca ke pATAjhAjharUddA sarva vagere nAmone saptamInA arthano sucaka je tra pratyaya lAge che tene -badale apabhraMza bhASAmAM kedde-pratyaya vaparAya che. tra pratyaya mATe juo siddha che saMskRta zabdAi ladhutta chArA-2 tathA 93 ane 94 sUtra [+-matra-rANA -ahIM tata+tratatrata+ga-atadehIM -tyAM. 4 / zata kim nu kettahe, sarva tuM savvettahe. yat nuM jettahe, etat nu ettahe pUrva nuM puvede, varanuM che, kAranuM mAre vagere rUpo samajI levAM. ettahe tetahe bAri ghari lacchI visaMtula dhAi / pia-pabhaTTa va goraDI niccala kahiM vi na ThAi // Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana jANe ke potAnA priyatamathI vikhuTI-paDI gayelI-judI paDI gayelI-gorInI peThe-vivala-asthira-lakSmI-lAcha-ahIM tahIM game tyAM bahAra ke ghara tarapha deDyA kare che, te kyAMya TharIne nizcala rahetI nathI. -to vaLaH tAkAkarUNA bhAvavAcaka saMva ke ta pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM cqLa pratyaya vaparAya che. A davA pratyaya na vaparAya tyAre prApta bhASAmAM A drArA 4 niyama dvArA, tA pratyaya ane phrema pratyaya paNa vaparAya che. tatva ane tatra pratyaya mATe juo siddhahema zabdA laghu olhpapa vagere sutro cu- vRDha- jus-arg+=-kRSagvaDa5Na-moTAI. bAlapaNa, ghaDapaNa vagere zabdomAM paNa paLa pratyaya che. TU-vRddha+am- 1+-a37La-vaDapaNanu-moTAInuM. azug varipavitra juo bAjArUrUchI vatanI taLeLa | juo najArUrUcho phrema mA-vaLa-phamA-vaLamA-pInatA-puSTatA. rUmana pratyaya mATe jAo chAlA158 gAramana zabdanA aqLa rUpa sAthe prastuta dhULane sarakhAvI zakAya. saMskRtamAM bhAva arthanA rUmanuM pratyAyanI sAthe prastuta mAM pratyayane sarakhAvI zakAya. tA mATe juo 8IrA154 tavyasya ievva evvau evA // 8 / 4 / 438 // tavya pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM rUpeas, raas ane vA ema traNa pratyayomAMthI koI paNa pratyaya vaparAya che. guas--- +tavya-+paDya3 -rivarDa karavAnuM karavuM-kartavya mR-mastai trya-mara varSa -mariyea3 mavAnuM-maravuM raj-ad--devaDuM sahevAnuM-sahevuM-sahana karavA yogya iva-sva+taca-(vaghu ne putra ane te pachI tene so thAya) to+gvA-sora suvAnuM-sUvuM-sUvA gya nAta--gAvA-gAvA jAgavAnuM-jAgavuM-jAgavA gya Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda eu gRheNu dhuM mai~ jai u ubvArijjai / mahu karievvau~ kiM pina vi marievvau para dejjai // *'tAr. nRIvA cati mayA priya karIne mAre jo priyane tajI devAtA mane maraNa devAmAM Ave. succANu sihikaDhaNu ghaNa- kuTTaNu jaM loi / maMjie airattie~ sabbu sahebbau~ hoi || vrutyaMta tyayaMte taEi"-de dhakavRtti. e grahaNa hoya te mAruM kAMI paNa kavyuM nathI paraMtu majIThane peAtAnI janmabhUmimAMthI UkhaDI javu paDe che eTale paradeza javu paDe che. agnitA bhayaMkara tApamAM UkaLavuM paDe che ane pachI ghaNu vaDe kaTAvu paDe che eTale enA upara ghaNunA ghA paDe che eTale e atizaya rakta-rAtIevI majIne leAkamAM khUba khUba sahevuM paDe che. tAtparya e jaNAya che ke atizaya raktaeN atizaya rAgavaLAe-keTakeTaluM sahevu paDe che e samajavAnu che. soebA para vAriA pupphavaIhi samANu / jaggevA puNu ko dharai, jai so veu pamANu ? // [49 jo te vedavacanane pramANarUpa mAnavAmAM Ave te temAM te puSpavatI-rajasvalAstrI sAthe sUvAnuM paNa vArela che-niSedhela che. jo sUvAnA niSedha hAya to pachI jAgavAnuM-sahazayana karavA vagerenuM-teA kANu rAkhe ? arthAt rajasvalA sAthe suvAya nahIM tema jagAya paNa nahIM evu vedavacana che. 2 rUpha3-viJavaya ||8||43 // saMbaMdhaka bhUtakRdaMtanA savA pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM 6, 63, rUvi ane avi pratyaye vaparAya che. -TM-mA+vA-mA+mAra mArIne phrAma+vA-ma+3-mani-bhAMgIne ke bhAgIne 1. A dohA aMge dAdhakavRtti'mAM je saMdarbha sUcavela che te A pramANe che--kAI siddhapuruSe vidyA siddha karavA sAru koI nAyikAne dhana vagere ApIne teNInI pAse tenA bharathAranI mAgaNI karatAM te vidyAsiddha puruSane nAyikA je kAMI kahe che te A dohAmAM A pramANe matAvela che--A dhana vagere laIne mAre patine tajI devAna hoya te| mAruM kAMIpaNa kartavya nathI. mAtra mane maravAnuM ja devAmAM Ave. hema-32 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana vi-gukhyamaMtrA-gukhyavi-kutrivi-cuMbana karIne. -phuTa cheda-viTa-vi63+vA-vichoDezmave-vicha vacheDIne-TA paDI jaIne-cheDI daIne. hiaDA ! jai veria ghaNA to kiM abhi caDAhu~ ? / amhAha~ be hatthaDA jai puNu mAri marAhu~ // he hRdaya ! je ghaNA verI che te zuM AbhamAM caDI jaIe-bhAgI jaIe? amAre paNa be hAtha che, je vaLI bharavAnuM Ave to emane ema nahIM, paNa mArIne marIe. jaya-g3 manniA naMti | juo 84 rUpA rakkhai sA bisa-hAriNI be kara cumbivi jIu / paDibimbia-muMjAlu jalu jehiM aDohiu pIu / DahoLyA vinAnuM ane je muMjavALuM che eTale jemAM muMja nAmanA ghAsanuM pratibiMba paDela che arthAta je muMjavALuM hoya te "muMjAla' kahevAya evuM pANI je be hAthe e pIdhuM che te pitAnA be hAthanuM cuMbana karIne te panIhArI jIvatI rahela che. ahIM pANIne "muMjAla" vizeSaNa ApIne panIhArI ADakatarI rIte vizeSa rAgane lIdhe-muMjAla upara vizeSa sneha hovAne lIdhe muMjAla' nAmanI vyaktinuM smaraNa karatI jaNAya che arthAta muMjAla prati anurAgavALI koI strI maMA" evA vizeSa nAmanI sAthe samAnatA rAkhanAra eTale- muMja' ghAsa jemAM ugela che evA muMjavALA-muMjAla-pANI pIne jIvatI rahelI che. bAha vichoDavi jAhi tuhai, hau~ tei, ko dosu ? hiyayadiu jaI nIsarahi. jANau muMja! sarosu / / tuM mArI bAya-mAro hAtha-vachoDIne jA to jA, huM paNa tema karuM temAM ze. deza-vAMdho ? je tuM mArA hRdayamAMthI ja jAcAlyo jA-nIkaLI jA-to he muMja! tane kharA arthamAM roSavALo jANuM-samaju. saMbhava che ke mAlavAnA rAjA muMjanI loka prasiddha kaI hakIkata uparanA bane paghomAM seMdhAyela hoya. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lavRtti-aSTama adhyAya-catutha pAda qf-frjI-vi-vivaH ||8540440nI saMbaMdhaka bhUtakRdaMtanA karavA pratyayane badale uparanA 8540439 sUtramAM apabhraMza bhASAmAM je pratyaye vAparavAnuM jaNAvyu che te uparAMta dhdhi, qijI, vi ane vinu pratyaye| paNa apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. f-ni+vA-ft+fq--fq--jItIne vibuDhA+rA-31+viSNu-viSNu-daIne-deIne vi-hA+vA-chA+tri-diva laIne-leIne viSNu-yA+vA-jJA+viSNu-jJAtinu-jhAIne-dhyAna karIne, .. 3" pra-mUtrakAre 439 ane 440 e banne sUtronuM'vastra: rU-3-vi-vi-vi didhajI-tri-niyaMtra: evu eka sUtra kema na karyuM ane e be sUtro judAM judAM zA mATe karyAM? [ 49 u-apabhraMza bhASAmAM hetvartha kRda tanA tuma pratyayane badale paNa vi, qijI, vi ane dvinuM pratyaye vaparAya che eTale nIcenA sUtramAM tum pratyayane badale vaparAnArA pratyaye te nirdeza karela che te nirdeza sAthe dbi, viLu, vi ane vinu pratyaye|ne paNa samajavAnA che. A sUtrane juduM' karavAmAM Ave te ja A 440mA sutramAMthI A cAre vi, zui tri ane vinu pratyayeAnuM ja nIcenA 441mA sUtramAM anuvartana thaI zake. upara jaNAvyA pramANe e judAM judAM sUtrone badale eka ja sUtra karyuM hota tAnacenA 441mA sUtramAM ahIM jaNAvelA mAtra cAra pratyaye|nuM ja anuvana kevI rIte thaI zakata? na ja thaI zakata. . jeppi ase kasAya - balu, deviNu abhau jayassu / levi mahanvaya, sivu lahahiM jhAviNu tattassu // krodha vagere cAre kAyAnA azeSa bAne jItIne, jagatane abhaya daIne eTale pAtA taraphathI jagatane nirbhaya banAvIne tathA pAMca mahAvrata laIne ane tattvanuM dhyAna karIne manuSyeA zipane meLave che. tuma vaiM-trAgAruM-ahiM 65804044 // hevamRdatanA tuma pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM vaM, baLa, kALai ane ahiM e cAramAMne game te pratyaya vaparAya che tathA uparanA 8|4440mA sUtramAM jaNAvelA bi, viSNu, tri ane taLu mAMnA koI game te pratyaya paNa vaparAya che Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500] siddhahema zabdAnuzAsana eTale tum ne badale ahIM jaNAvelA ATha pratyayomAMne game te eka pratyA apabhraMza bhASAmAM vaparAya che. gvaM-AstumAWvaM--devA mATe maLa- stumra vara-karavA mATe -munna+tu-muMga+maLadru-muMgaLaduM-bhogavavA mATe ke bhojana karavA mATe mAdi-mujhastu-mujhaof-muMgaLaf- , , gfq--nita-nepabli-bUi-jItavA mATe gfqgcana+tumU-+gfqg_fqg-tajI devA mATe gva-vAstum-+gf-Avi-pALavA mATe gfy-A+tuma+viju-AIviju-vi-levA mATe devaM dukkaru niaya-dhaNu. karaNa na tau paDihAi / evai suha bhuMjaNaha~ maNu, para bhuMjaNahiM na jAI / / pitAnuM dhana bIjA keIne devAnuM-devA mATe duSkara lAge che, tapa karavAnuM -karavA mATe-phAvatuM nathI chatAM emane ema ja-kazuM karyA vagara-sukha bhogavavAnuMbhogavavA mATe-mana che paraMtu e rIte sukha bhogavavAnuM-bhegavavA mATe banatuM nathI jeSpi, caeppiNu sayala dhara, leviNu tavu paalevi| viNu sate titthesareNa ko sakai bhuvaNe vi ? / / AkhI pRthvIne jitavA mATenuM-jitavAnuM, jitIne te sAmrAjyane tyAga karavA mATenuM tyAga karavAnuM, tapane levA mATenuM levAnuM ane lIdhela tapane pALavA mATenuM-pALavAnuM, rapa badhAM kArya tIrthezvara-tIrthaMkara-zrI zAMtinAtha bhagavAna vinA AkhAya jagatamAM bIje keNa karI zake? H -Lo : 5 vA DhAkASThakarA jyAre an dhAtune apabhraMza bhASAmAM vaparAtA viSNu ane gva e be pratyaya lAge tyAre e banne pratyayeno Adino g kAra vikalpa lepa pAme che. vaLI, e kArane lepa thayA pachI amUnuM na thavAthI anusvAra pachI AvelA bevaDA banuM uccAraNa sukarapaNe thaI zakatuM nathI tethI bevaDA ne badale ekavaDe paNa samajavAno che. athavA ghaNu tathA vinA bevaDA ne vikalpa ekavaDe va thaI jAya che, ema samajavuM. jo ke evuM vidhAna sUtramAM nathI batAvyuM paNa lifqg tathA piLa ane iq tathA pi evA tenA prayoga uparathI upara kaDala hakIkta samajI zakAya che. gqgnamU+gfqgH+pip-pigujaIne-athavA javA mATe , gfqg-rameSyinuM , , Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghughari-aeTama aDayAya-caturtha pAda [501 gfq- +gfq_r ifjaIne >> -AdiSa gaMpiNu vANArasihiM nara aha ujjeNihiM gaMpi / muA parAvahiM parama--para divvaMtarai~ ma japi // varuNA ane asi e be nadIone jyAM saMgama thAya che tevI vArANasImAM- kAzImAM-jaIne je mANaso muA ane jeo jyAM mahAkALanuM prakhyAta maMdira che evI ujajainI nagarImAM jaIne muo teo paramapadane pAme che. bIjA divyAnI- eTale bIjAM devasthAnI bIjA tIrthonI-vAta "na bela-"na kahe. pijI ane bina kAra lepa na pAme tyAre amegiy ane amevi ne prayoga thAya che, jemake - T[+MT-mauiT-jaIne-athavA javA mATe [+bi-Ama-i ,, gaMga gamepitu jo muai jo sibatitthu gappi / koladi nidasAvAsagau so jamalou jiNeppi / je gaMgAkAMThe jaIne mare che tathA je zivatIrthamAM eTale badarImAM ke kedAramAM jaIne mare che te yamalokane-maraNane-jitane devanA AvAsamAM--svargamAM-gayela lahera kare che. tRnaH aNaH // 8 / 4 / 443 // saMskRta vyAkaraNamAM pArAra7 satra dvArA zIla, dharma ane sAdhu arthomAM vihita karela evA ane kartA" arthanA sUcaka tRna pratyayane badale apabhraMza bhASAmAM aAma pratyaya vaparAya che. mAtR-mAra+mA-mArA+3-mAravuM-mArakaNe jhU- vokjhAma-voTjhabargara-voTTA -belakaNo vastR-vaka -vajJA+3-tra naLarU-vAjaka-rAjavAnA-vAgavAnA svabhAvavALA ma+ThTha-mAna-masAma+3-masaLava-bhasakaNe-bhasavAnA svabhAvavALo hR0i mArA hAthI mArakaNe Dhora -leka belakaNe paradu vagaNa3-paha-paDa-dela-vAjavAnA-vAgavAnA-svabhAvavALo pujaya mahAra-zunaka-kUtaro-bhasavAnA svabhAvavALo. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana 'va' e naM-nara-nArU-nArU-Ni-baLavAjhAjha44o. rUva avyayane artha sUcavavA mATe apabhraMza bhASAmAM , 13, RArU, tAva, ni ane gag e chamAMnuM koI paNa eka avyaya vAparI zakAya. naM--jANe ke, peThe navadura navA mevanI peThe navuM-zai3 nA-nADuM " nava-nAvaDuM-, nag- ,, naM maTa-guDasu sasa-du karuM juo, 8438rA navuM- ravi-asthamaNi samAuleNa kaMTi viiNNu, na chiNNu / cakke khaMDa muNAliahe nau jIvaggalu diNNu / / sUrya AthamatAM vyAkula thayelA cakravAke mRNAlikAne eka TukaDo kaMThamAM-- gaLAmAM-mUkyo paNa teDyo nahIM. jANe ke jIva nIkaLI na jAya mATe jIvanI. ADe AgaLiyo na dIdho hoya ? sarakhA nidriA-dIdhela nA- ___ valayAvali-nivaDaNa-bhaeNa dhaNa uddhabbhua jaai| vallaha-viraha-mahAdahaho thAha gavesai nAi / / valabhanA-vahAlAnA-virahane lIdhe dUbaLI thaI javAthI pAtaLA paDI gayelA hAthavALI kaI strI potAnAM bayAM nIce paDI javAnI bIkane lIdhe banne hAtha UMcA rAkhIne cAlI jAya che. jANe ke e strI potAnA priyane viraharUpa mATe. dhare keTale UMDo che tene tAga zodhatI na hoya ? 1. A saMpUrNa vAkya A pramANe che- navanayaa-"mAna ke vinayI ramati nayA mA " A vizeSaNa zrI pArzvanAtha nAmanA trevINamA. tIrthakara mATe vaparAyela che. . siMdra eTale vidyAvAridhi va. paMDita zrI guvAranI saMpAdita udI anuvADha sati vaMcAtimA sUtra-pR. 150 mAthA 2.. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda (503 rAva pekkheviNu muhu jiNavaraho dohara-nayaNa-saloNu / ___nAvai guru-macchara-bhariu jalaNi pavIsai loNu / / jina bhagavAnanI AratI karyA pachI lavaNa-namaka-ne devatAmAM nAkhavAmAM Ave che. A jAtanI rIta joIne koI kavi nAce jaNAvela kalpanA kare che - zrIjina bhagavAnanuM mukha lAMbA nayanavALuM ane lAvaNyathI bharapUra jeIne bhAre bhasarathI-IrSyAthI-bhareluM lavaNa-mIThuM -namaka-jA ke agnimAM praveza karatuM na hoya ? caMpaya-kusumaho majjhi sahi ! bhasala paiTTau / sohai iMdaNIlu jaNi kaNai vaiTTau // he sakhI! jANe ke nIlama ratna senAnI vacce beTheluM hoya eTale senAnA ghareNAmAM raMgarUpe vacce jaDeluM hoya ema caMpAnA phUlanI vacce peThele bhamaro zobhe che. tenuM pILuM che ane Ida nIla-nIlama rana-ne hIro nIlo-kALo-che tema ahIM caMpAnuM phUla pILuM che ane bhamaro kALo che. e rIte sarakhAmaNI karela jaNAya che. jaNu niruvama-rasu pie~ piavi jaNu / 8141401 / liGgam atantram / / 8 / 4 / 445 // saMskRta bhASAmAM ane prAkRta bhASAmAM paNa nAmanA liMgane lagatA amuka amuka niyamo che tevA koI niyamo apabhraMza bhASAmAM cokkasa nathI arthAta liMganI bAbata apabhraMza bhASAmAM koI cokkasa taMtra nathI. jaya luMma vAkayamAM laya zabda ghaDI vibhakitavALo che paNa tenI te vibhakita lepa pAmela che ane zuMma zabda saMskRta-prAkRta bhASAmAM puliMgamAM che tethI tenuM zuMme rUgha thavAne badale apabhraMza bhASAmAM ja mar3e tuM e rIte e zabda napuMsakaliMgamAM vaparAya che. atra-e-zabda napuMsakaliMgamAM vaparAya che tyAre apabhraMza bhASAmAM te banma zabda mArUM ne badale emAM e rIte narajAtimAM vaparAya che. atra-matra+rDa-batrIAMtaraDuM-e vAkyane mAtra zabda napuMsakaliMgamAM che paNa apabhraMza bhASAmAM te rAtre ema vaparAvAne badale kAMtrI ema nArIjAtimAM vaparAya che. zAkhAvAcaka 30 zabda nArIjAtimAM yAtrA ema vaparAya che paNa te zabda apabhraMza bhASAmAM kahuM ema napuMsakaliMgamAM vaparAyo che. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504]. siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana marphe vAraMtu | juo, 8.34 abhA laggA DuMgarehiM pahiu raDaMtara jAi / jo ehA giri-gilaNa-maNu so kiM dhaNahe dhaNAi ? // vAdaLAM, DuMgaro sAthe lAgelAM che eTale vAdaLAM ane DuMgaro pAse pAse AvI gayAM che. ane pravAsI raDato jAya che. AvAM je vAdaLo, DuMgarane gaLI javAnI manovRttivALAM che te zuM dhaNa-dhaNiyANI-strI mATe dhananI jevuM AcaraNa kare kharAM? arthAt jema dhana strInuM rakSaNa kare che tema A vAdaLAM zuM strInI rakSA kare kharo ? ahIM dhana zabda uparathI baneluM prastuta vaLA kriyApada vaparAyela che. enuM saMskRta rUpAMtara dhanAyate thAya che. pAi vilaggI aMbaDI siru lhasiu khaMdhAmu / to vi. kaTArai hatthaDau valikijjara kaMtassu // page AMtaraDAM vaLagyAM che-vIMTaLAI gayAM che, mAthuM khabhA upara DhaLI paDayuM che, no paNa mArA kaMthane hAtha kaTArI upara che. evA kaMtha upara mArI jAtane oLaghoLa karI dauM chuM -evA kaMtha upara vArI jAuM chuM--evA kaMthane mATe maravA taiyAra chuM. siri caDiA khati pphalaI puNu DAlai~ moDaMti / to vi mahama saragAha~ avarA hiu na karaMti // / moTAM moTAM vRkSanAM zira-Toca-upara caDelAM pakSIo phaLone khAya che ane vaLI, vRkSonI DALIne maraDI nAkhe che-vAMkI karI nAkhe che chatAM te mahAdumomoTAM vRkSo pakSIono aparAdha karatA nathI eTale pakSIone koI takalIpha ApatA nathI. tAtparya e che ke pakSIo phaLo khAIne ane DALane vAMkI karIne vRkSone to aparAdha kare che paNa te mahAdUmo pakSIoe karela aparAdhane badale sAmo aparAdha karatA nathI. rausevA ICIjhAiSTaddA 'apabhraMza bhASAmAM ghaNuM kharuM pAravartana zarasenanA parivartananI peThe prAyaH thAya che. tane dra-vinimavitu ne badale vinavi vinirmita karyuM-banAvyuM , - tu ne badale vuiM kareluM , ragi ne badale raviNa ratie , vidita ne badale vihindu kareluM zaurasenI bhASAmAM asaMyukta ta 2 thAya che tema uparanA badhA zabdomAM ta no 2 thayela che. juo sUtra 84ra60 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laghuvRtti-aSTama adhyAya-caturtha pAda [505 sIsi seharu khaNu viNimmavidu khaNu kaMThi pAlaMbu kidu radie vihidu khaNu muMDamAlie / jaM paNaeNa taM namahu kusuma-dAma-kodaMDa kAmaho // kAmadevanA-kusumAyudhanA-kUlamAlArUpa athavA kUlamAlA sahita kodaMDane-dhanuSanekAmadevanI strI ratie snehapUrvaka kSaNamAM mAthA upara chogArUpe dhArela che, kSaNamAM kaMTha upara-gaLA mAM-prAlaMba-jhUmaNu-rUpe paherela che ane kSaNamAM muMDamAlikArUpe dhAraNa karela che evA kAmadevanA phUlamAlArUpa te kodaMDane-dhanuSane namo-namaskAra karo. vyatyayaH ca // 84 // 447 // A AThamA adhyAyamAM prAkRta, zaurasenI, mAgadhI, paizAcI, cUlikApaizAcI - tathA apabhraMza e badhI bhASAomAM je je vidhAne karelAM che temAM vyatyayaUlaTasUlaTuM-paNa thaI jAya che-je vidhAna prAkRtamAM karela che te zaurasenI, mAgadhI, paizAcI, cUlikA paizAcI ane apabhraMzamAM paNa thAya che. tathA je vidhAna mAgadhImAM karela che te prAkRta, zaurasenA ane paizAcImAM paNa thaI jAya che. jemake - 1. mAgadhI bhASAmAM tijha ne badale viSTa 84 218 vAparavAnuM vidhAna kareluM che te vidhAna prAkRtamAM, zausenAmAM ane paizAcImAM paNa thAya che. eTale vika-bho rahe che-rUpane prayoga prAkRtamAM, zaurasenImAM tathA paizAcImAM ema traNe bhASAomAM paNa thaI zake che. 2. ka, stra vagere jevA saMyukta akSaramAM jyAM repha pAchaLa Ave che tene vikalpa lepa karavAnuM vidhAna 184398 apabhraMza bhASAmAM kareluM che te mAgadhI bhASAmAM paNa thaI zake che. jemake, mAgadhI bhASAmAM sadasane badale "ra" kAravALuM zastra rU5 vaparAyela che: saM. zAstra prA. salsa mA. zastra 3. mAtra ukta bhASAonA svaranAM ke vyaMjananAM rUpAMtaronI bAbata paraspara parivartana thaI jAya che eTaluM ja nahIM paNa kriyApadanA pratyAnA je Adeze je kALamAM batAvelA che te Adeze batAvelA kALa sivAya bIjA kALamAM paNa vaparAya che. e paNa e prakAranuM UlaTasUlaTa parivartana ja che. eTale je Adeza vartamAnakALamAM batAvela che temano prayoga bhUtakALamAM paNa thaI jAya che ane bhUtakALamAM banAvela Adezo hoya temane prayoga vartamAnakALamAM paNa thaI jAya che: 1. vartamAnane bhUta vejha tathA sAmArU kriyApadane lAgela vartamAnakALane sUcaka ?' bhUtakALane artha batAve che. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ] siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana pra jIrU-jue che-arthane badale "joyuM" evo bhUtakALane artha. prArAmAsa-bele che-arthane badale bolyo' e bhUtakALane artha.. 2. bhUtakALane vartamAna- sohIma kriyApadane lAgele bhUtakALasUcaka "ga" pratyaya vartamAnakALane batAve che.. prA. roga-"sAMbhaLyuM-ne badale "sAMbhaLe che evo vartamAnakALano artha 3 apabhraMza bhASAmAM pracalita saMyukta rano bhAgadhImAM paNa prayAga. rA-moLu-maM-mA ma-Ardeza-varasAde citra rAta-mAnu-mAM-mAra: vumansa-vaiyA: saMvita: seMkaDe manuSyonA mAMsathI bhAre thele-mAMsathI bharele, carabInA sahastra kuMbhanA-hajAra ghaDAnA-saMcayavALo. apabhraMzanA 84398nA niyama dvArA sadhAyela "rakAravALuM zA rUpa mAgadhI bhAvAnA A vAkyamAM vaparAyela che. 4 kALa parivartananAM udAharaNe- aha pecchai rhutnno| atha prekSAMcake raghutanayaH "raghutana-rAme-jevuM -ahIM vejI vartamAnakALa che paNa teno artha pakSa bhUtakALane "jevuM" e samaja. AbhAsai rayaNIare / AbabhASe rajanIcarAn rAkSasane kahyuM.-ahIM mAsa e vartamAna kALano prayoga che chatAM tene artha' ahIM kahyuM ema pakSa bhUtakALane samaja. sohI isa vaMTha | RLoti [s: ava: A vaMTha-vAMDha-sAMbhaLe che-ahI lo-bu dhAtu pachI lAgela rIya pratyaya bhUtakALano che chatAM teno artha vamAnakALarUpe samajavAnuM che. zeSaM saMskRtavat siddham // 8 / 4 / 448 // prAkRta, zaurasenI, bhAgadhI, paizAcI, cUlikApazAcI ane apabhraMza bhASAnA saMbaMdhamAM je kaMI vidhAna karavAnuM bAkI rahI gayuM hoya te badhuM, saMskRta bhASAnI Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ladhuvRtti-aSTama adhyAya-catuthapAda [507 peThe jANavuM eTale sAta adhyAyamAM batAvelA saMskRta vyAkaraNamAM karelAM vidhAnanI peThe samajavuM. 1. saMskRta bhASAmAM catuthAnA ekavacanane mArA Adeza batAvelo che tenuM vidhAna prAkRta vagere bhASAonA vyAkaraNamAM karela nathI chatAM te gAya Adezane prAkRta vagere bhASAomAM paNa samajI le. jema ke nivArI zabdanuM nivArAya evuM caturthInA ekavacananuM rUpa prAkRta vagere bhASAomAM paNa samajavuM. 2. vaLI, nAmanAM athavA kriyApadanAM je rUpo saMskRtamAM vaparAya che tevAM ja rUpamAM thoDAka pheraphAra karIne taiyAra thayelAM rUpe paNa prAkRta bhASAmAM vaparAya che. nAmarUpa 3raDha nAmanAM 3rama ane re evAM be rU karavAnuM vidhAna prAkRtamAM che. to te uparAMta 3rati evuM trIju rUpa paNa saMskRtinI jevuM ja prAkRtamAM paNa samajI levuM. e ja rIte sira-zira--nAmanAM tRtIyA ekavacana sirasA tathA saptamI ekavacana tira, rimi, tirasa tathA rara-1ra-zabdanAM sare, sarakSi, sarasa evAM traNa traNa rUpo paNa prAkRtamAM samajI levAM. anuvAdaka umereluM - nAmarUpa 3. saMskRtamAM varSanA evuM tRtIyAMta rUpa thAya che. tenI jevuM ja ArSa prAkRtamAM lakhyu rUpa paNa samajI levuM. pAlibhASAmAM temanA tathA jamunA evAM be rUpa thAya che. kriyApadarUpa saM0 abravIt ArSa prA0 abbavI / saM0 avocat ArSa prA0 avoca / saM0 AsIt ghA mArI athavA mAta ! A rIte saMskRtanI jevAM ahIM jaNAvelAM kriyApada paNa aMtanA tana lopa karavAthI mA prAkRtamAM vaparAyelAM che. bIjA paNa saMskRtinI jevA AvA keTalAka prayogo thAya che te A rIte ja samajI levA. heTa-Thiya-sUra-nivAraNAya chattaM aho iva vahaMtI / ___jayai sasesA varAha-sAsa-dUrukkhayA puhavI / / nIce rahelA sUryanA tApanA nivAraNa mATe jANe ke nIce chatrane vahana karatI heya evI lAgatI tathA varAhanA joradAra zvAsanA phUMphADAthI pedA thayela pavanane lIdhe dUra sudhI UMcI pheMkAyelI evI zepa sahita-zeSanAga sahita-pRthavI jayavaMtI vate che. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 siddhahemacaMdra zabdAnuzAsana sUtramAM mUkela siddha zabda maMgaLane sUcaka che. te maMgaLane lIdhe zrotAonuM eTale A graMthane sAMbhaLanArAonuM tathA bhaNanArAonuM tathA vAMcanArAonu dIrgha AyuSya thAo tathA temano abhyadaya thAo e rIte graMthakAra zrI hemacaMdrasUri AzIrvAdanuM sUcana kare che. iti AcAryazrIhemacandrasUriviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasyopajJazabdAnuzAsanalabuvRttau aSTamasya adhyAyasya caturtha: pAda: samAptaH / tatsamAptau ca samAptaH aSTamaH adhyAyaH / samAptam ca prAkRtabhASAprabhRtiapabhraMzabhASAparyantAnAma __ SaNNAM bhASANAM vyAkaraNam / e pramANe AcArya zrI hemacaMdra pote banAvela "siddhahemacaMdra nAmanA zabdAnuzAsananI pote ja banAvela pravezavA nAmanI vRttinA AThamA adhyAyano cotho pAda pa thaye tenI samApti sAthe AThame adhyAya pUro thaye. ane sAthe ja prAkRta vagere apabhraMza sudhInI chae bhASAonuM vyAkaraNa pUruM thayuM. tathA paMDita becaradAsa jIvarAja dozIe gujarAtI bhASAmAM karelA samagra AThamA adhyAyano savivecana anuvAda paNa samAta thayo, / kalyANam maGgalam zivam / Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthakArakRtA prazastiH AsId vizAM patiramudracatuHsamudramudrAGkitakSitibharakSamabAhudaNDaH / zrImUlarAja iti durdharavairikumbhikaNThIravaH zuciculukyakulAvataMsaH // 1 tasyAnvaye samajani prabalapratApatigmadyutiH kSitipatirjayasiMhadevaH / yena svavaMzasavitaryaparaM sudhAMzI zrIsiddharAja iti nAma nijaM vyalekhi // 2 samyag niSevya caturazcaturo'pyupAyAn jitvopabhujya ca bhuvaM caturabdhikAJcIm / vidyAcatuSTayavinItamatirjitAtmA kASThAmavApa puruSArthacatuSTaye yaH // 3 tenAtivistRtadurAgamaviprakIrNazabdAnuzAsanasamUhakadarthitena / abhyarthito niravamaM vidhivad vyadhatta zabdAnuzAsanamidaM munihemacandraH // 4 prathama lekamAM AcArya solaMkI vaMzanA mULapuruSa rAjA malAjanI je varNana karela che te A pramANe che : rAjA mULarAja e nAmane nRpati hato, mULarAjane bAhudaMDa cAra samudrothI 1. bhAratavarSanI traNa bAju samudra che ane uttaranI bAju himAlaya che. dhAro ke rAjA mUlarAja bhAratanI samasta pRthvIno rAjA hoya to paNa bhAratavarSanI pRthvI kadI paNa cAra amo vaDe vITAyelI na hatI e te pratyakSa vAta che eTale jema kavioe samULagA na hovA chatAM cAra diggajo kalpelA che tema AcAryazrIe A cAra samudronI paNa rocaka kalpanA karelI jaNAya che. AcAryazrInA nivAsanAM mukhya sthAnamAM pATaNa ane khaMbhAta: pradhAnarUpe che. bAkI teo zatruMjayanI yAtrAe gayA hoya te valabhIpura paNa temaNe joyuM ja hoya ane dhaMdhukA te temanI janmabhUmi gaNAya che. AcAryanAM vihArasthAne tathA nivAsasthAno vizeSa suprasiddha che. temAM vasanArA A AcAryazrIe cAra samakonI je lpanA karela che te vizeSa camatkAra pedA kare tevI nathI lAgatI ? Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510] granthakArakRtA prazasitaH aMkita samasta pRthvInA bhArane vahevA mATe samartha hato, je mULarAja pitAnA mahAbaLavAna ane je kAIthI paNa dabAI na zake evA zatruone hAthIone nAza karavAmAM siMha samAna hatuM athavA zatrurUpa hAthIone nAza karavA mATe siMha je hato tathA je mULarAja pavitra evA culukya kuLamAM zikhararUpa hatA. (1) te mULarAjanA vaMzamAM jayasiMhadeva nAmane pRpati thayela che. te jayasiMhadevane prabaLa pratApa, sUrya samAna hato. tathA pitAnA vaMzanA utpAdaka pUrva puruSarUpa caMdramAnA phalaka upara je jayasiMhadeve potAnuM bIju nAma siddharAja che ema lakhI rAkheluM. (2) A catura evA siddharAja jayasiMha narezvara, dharma artha kAma ane vidyA athavA mekSarUpa cAre upAyane eTale cAre puruSArthone sArI rIte sevIne tathA jenI pharato cAra samudrarUpa kaMdoro che evI samagra pRthvIne jItIne tathA tene upabhoga karIne tathA cAre vidyA dvArA jeNe pitAnI buddhine meLavela che tathA je rAjA siddharAje pitAnA AtmA upara paNa jaya meLavela che evA e siddharAje cAre puruSArthanI sAdhanAmAM parAkASThA meLavela che eTale sarvotkRSTatA prApta karelI che. (3) rAjA siddharAjanA vakhatamAM rAjyAzrita pAThazALAomAM saMskRta tathA prAkRtA vagere bhASAone bhaNatA vidyArthIo mATe bhaNavAnAM judAM judAM vyAkaraNo te ghaNAM hatAM, paNa temAMnA keTalAMka to ghaNuM lAMbAM lAMbAM hatAM, vidyArthIone mATe bhAre rbodha hatAM, keTalAMka paracUraNiyAM jevAM hatAM eTale vyAkaraNaviSayaka bodhane barAbara carcanArAM eTale ApanArAM na hatAM eTale tevAM vyAkaraNone bhaNanArA vidyAthI vyAkaraNanuM pUruM jJAna meLavI na zakatA. AvI paristhitimAM siddharAje sthApela pAThazALAomAM laNanArA vidyArthIo ane adhyApako paNa potAne mATe saMskRta tathA prAkRta, zaurasenI vagere bhASAone zIkhavA ke zIkhavavA sAru koI sAruM vyAkaraNa upalabdha nathI ane je che te durbodha che tathA ghaNAM lAMbAM lAMbAM che, koImAM vyAkaraNanI pUrI mAhitI ja hotI nathI " ItyAdi rUpe vyAkaraNa saMbaMdhI aneka phariyAda karavA lAgyA tathA ema paNa kahevA lAgyA ke "mahArAja! ApaNI pAThazALAomAM ame je judAM judAM saMskRta vagere bhASAnAM vyAkaraNe bhaNIe chIe te vyAkaraNo durbodha che, ghaNAM lAMbAM che, keTalAMkamAM vyAkaraNanA viSaya pUro Apela nathI ane keTalAMkamAM koI jAtano krama nathI.' AvI paristhitimAM ame Ape sthApela pAThazALAomAM saMskRta vagere bhASAone zIdhra ane subodha thAya e rIte zI rIte zIkhI zakIe ? eTale amane bhaNavA Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calthakAratA zarata [511 mATe uttama vyAkaraNanAM pustake maLatAM nathI. A hakIkata sAMbhaLIne tathA vidyArthIonI takalIphone dhyAnamAM laIne rAjA siddharAja jayasiMhadeva vizeSa kheda pAmyA. ane e duHkharUpa vAtanI potAnA mitrarUpa AcArya hemacaMdrane jANa karI ane vinaMti karI ke "Apa evuM koI saraLa rItavALuM ane kramabaddha tathA bahu lAMbu nahIM ke bahu TUMkuM nahIM ane jemAM chae bhASAnAM vyAkaraNane viSaya barAbara samAI jAya ane ApaNA dezanI pAThazALAomAM bhaNatA vidyArthIone bhaNavAnuM sugama sAdhana maLI jAya e rIte eka vyAkaraNa taiyAra karI Ape mane (siddharAjane ) ghaNo AnaMda thaze." A jAtanI rAjAe vAraMvAra vinaMti karI tethI AcArya zrI hemacaMdra barAbara vidhipUrvaka A zabdAnuzAsana banAvela che arthAta saMskRtanA sAta adhyAya sahita prAkRta vagere bhASAonA AThamA adhyAyavALuM A, chae bhASAnuM vyAkaraNa zrI hemacaMdrasUrie banAvela che. (4) Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhahema zabdAnuzAsana (ladhuvRtti) khaMDa 3 nA paricaya A khaMDa 3mAM AThamA adhyAyano samAveza karavAmAM AvyA che. temAM prAkRta yA karaNanI carcA che. temAM prathama traNa pAdamAM zaurasenI, mAgadhI, pizAcI, cUlikApaizAcI tathA apabhraMza bhASAnuM vyAkaraNa che ane cothA pAdamAM paNa apabhraMza bhASAnuM vyAkaraNa che. te vatamAna kALanI gujarAtI, hiMdI, marAThI, baMgALI vagere bhASAnA itihAsa vize vizeSa prakAza nAMkhe che. apabhraMzanA vyAkaraNamAM saMthakAre potAnA samayamAM pracalita bhASAnAM ghaNAM pagho udAharaNarUpe ApelAM che tethI A bhASAnA svarUpano vizada khyAla Ave che. | anuvAdamAM dareka udAharaNanI pUrvAvasthA, sAdhyavasthA ane pachI siddha udAharaNa athe sAthe ApavA goThavaNa karela che ane yathAsthAna jarUrI spaSTatA apAyela che, siddhahema zabdAnuzAsana (laghuvRtti) khaMDa 3 rU. 25-0 0 w ainelibrary.org