________________
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
जइ केवई पावीसु पिउ अकिआ कुड्ड करी ? । पाणिउ नवइ सरावि जिव सव्वंगे पईसीसु ।। यदि कथमपि प्राप्स्यामि प्रियम् अकृतं कौतुकं करिष्ये । पानीयं नवके शरावे यथा सर्वाङ्गे प्रवेक्ष्यामि ॥
જો કેમે કરીને પિયુને પામીશ તે કદી નહીં કરેલું એવું કૌતુક કરી બતાવીશ, જેમ નવા શરાવમાં–નવા-કરાશકારામાં–રામપાતરમાં–નાખેલું પાણી પોતાના બધા જ અવયે દ્વારા શરાવમાં સર્વત્ર વ્યાપી જાય છે–ફેલાઈ પેસી જાય છે તેમ હું પિયુમાં મારાં બધાં અંગો વડે પેસી જઈશ-વ્યાપી જઈશ–ફેલાઈ જઈશ
उअ, कणिआरु पफुल्लिअउ कंचण-कंति--पयासु । गोरी-वयण-विणिज्जिअउ न सेवइ वणवासु ॥ उत–पश्य, कर्णिकार: प्रफुल्लितकः काञ्चनकान्तिप्रकाशः । गौरीवदनविनिर्जितक; इव सेवते वनवासम् ॥
જુઓ તો ખરા, સેનાની કાંતિ જેવા ચળકતા પીળાં ફૂલોને લીધે પીળા વર્ણવાળી આ કરેણ કેવી ફૂલીફાલી છે? જાણે કે ગોરીના મુખ પાસે જિતાઈ ગયેલી–પરાજય પામેલી–હોઈ એવી તે કરેણ વનવાસ સેવતી હોય એમ જણાય છે. જે કાઈ પરાજય પામેલ હોય તે લોકોને પોતાનું મુખ શી રીતે બતાવે ? એટલે જે કંઈ પરાજય પામે તે વનવાસ જ સેને?
मः अनुनासिकः वः वा ॥८।४।३९७॥ અનાદિમાં રહેલા એવા અસંયુક્ત મwારને બદલે અપભ્રંશ ભાષામાં અનુનાસિક વકાર વિકપે થાય છે.
મહું–વંદું-કમળ મમ–મવં–મોંરો-ભમરો-“ભરલાલ”
જ્યાં શબ્દમાં મૂળ મ ન હોય અને કોઈ નિયમથી મ થ હોય ત્યાં પણ આ નિયમ લાગે છે.
યથા–ગમ-નિવ, નિવ-જેમ–જુઓ, ટાકા ૦૧ તથા–તિન-તિવં, તિસ્વ-તેમ- , ,
માન-માં આદિમાં હેવાથી ન થયો. વષ્ણુ–માં સંયુક્ત હેવાથી ન થયો.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
