________________
લઘુવૃત્તિ-અષ્ટમ અધ્યાય-પ્રથમ પાદ
[ ૬૭ અહીં વના લેપના ઉદાહરણમાં આચાર્ય વિવુધ શબ્દ દ્વારા વનું ઉદાહરણ આપે છે, એથી એમ સજવાનું છે કે પ્રાકૃત ભાષામાં સ્ત્ર અને વ ને એકસરખા સમજવામાં આવે છે. સંસ્કૃતમાં પણ વાયરેક્ષ્યમ્ એટલે વ અને ઘની એકતા છે. એવો વિચાર પ્રસિદ્ધ છે.
સત્રમાં પ્રાય: શબ્દ મૂકવાથી આચાર્ય એવું જણાવે છે કે, જે શબ્દમાંના , , , વગેરેને લેપ કરવાથી શબ્દનો અર્થ બરાબર સમજાય નહીં તયા અર્થ અંગે ભ્રમ ઊભો થાય એવું જ્યાં જણાય ત્યાં તથા જે શબ્દો વિશેષનામરૂપ હોય તે શબ્દોમાં જ ર વગેરેને લોપ ન કરે એટલે આ નિયમ ન લગાડવો. જેમકે –
(૧) ગુરૂપુનર્મુ-અહો કુરકુમ થઈ જાય તો શબ્દનો અર્થ સમજી શકાતો નથી.
(૨) પ્રયાગર–અહીં વાયગર્વ થવાથી વિચાર શબ્દ વડે વ્રયાને અર્થ નીકળતો નથી.
(૩) સુનવણી–મુકાત:–બુદ્ધ ભગવાન. અહીં નો લેપ થાય તો સુમમાં રૂપ થાય. એમ થવાથી યુકવો શબ્દ બુદ્ધ ભગવાનનો અર્થ જણાવી શકે એમ નથી.
(૪) : શબ્દમાં અને લોપ થઈ જાય તો તેથી સમરુ શબ્દ દ્વારા “અગરના કાષ્ટને અર્થ સમજાતો નથી.
() વાવ૬ શબ્દમાં વનો લેપ થઈ જતાં સમાવ૬ રૂપ થાય. અને તે સમાવં રૂપ સાવ ના અર્થને જણાવી શકતું નથી.
(૬) વિગ માં જનો લેપ થવાથી વાળું રૂપ થાય અને એ વિમળ રૂ૫ અગન–પંખો” અર્થને જણાવી શકતું નથી અથવા વિઝનમ્ એટલે “ઊજડ સ્થાન.” વિગનન્ નું વિરાળે કરવાથી તે દ્વારા “ઊજડ સ્થાન” રૂ૫ અર્થ સમજી શકાતો નથી.
(૭) કુતાન રૂપમાં તને લેપ થઈ જાય તે ગુમાર પ્રોગ થાય અને એ પ્રયાગ સુતાર ના મૂળ અર્થને જણાવી શકતો નથી. પુતારમુ–સારી તારાવાળું કે સારી આંખની કીકીવાળું.
(૮) વિદુરો શબ્દમાં વિકર રૂપ થઈ જાય છે અને વિરો રૂ૫ વિદુર નામના અર્થને જણાવી શકતું નથી. વિદુર એ વિશેષ નામ છે.
(5) વાવ માં નો લેપ થઈ જતાં સમાવ રૂ૫ થઈ જવાને લીધે એને અર્થ સ્પષ્ટ જણાઈ શકતો નથી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
