________________
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
આ પદ્યોમાં વિજોગણ સ્ત્રીના શરીરમાં વર્ષા, શરદ, ગ્રીષ્મ, માગશર માસ એટલે હેમ ત અને શિશિર એમ પાંચ ઋતુએ દેખાય છે એટલે આનંદદાયી વસંત સિવાયની બધી ઋતુએ વરતાય છે એમ બતાવવામાં આવેલ છે.
નીચેના દેહામાં સ્ત્રીના દુ:ખની પરાકાષ્ઠા બતાવેલ છે :
દિયા ! ટ્ટિ ‘તઃ’ત્તિરિ વાવવું. જા । देवखरं यविहि कहि ठवर पई विणु दुक्खसयाई ? ।।
સૂર્ય ! છૂટ ‘તક’ કૃતિ હત્લા હ્રારુપે નિમ્ ? । पश्यामि हतविधिः कुत्र स्थापयति त्वां विना दुःखशतानि ॥
૪૨૮]
હે હ્રદય ! આવી દુઃખમય દશામાં તું ‘તડ’ કરીને-તડ’ દઈને ફૂટી જા. હવે કાલક્ષેપ કરવાથી શું ?–વિલંબ કરવાર્થો શુ ? હું બેઉં છું કે તે હત-કાળમુખા વિધિ—તારા વિના સેંકડા દુ:ખાતે કયાં સ્થાપન કરે છે? કયાં રાખવાના છે?
ચત્—તત્—વિમ્મ્યઃ ૩૧: રામુ: નવા ૫૮ાારૂખા
સર્વાદિમાં આવેલા યંતૂ, તત્ અને fÇ શબ્દો પછી આવેલા પી એકવચન ૩બ્લ્યૂ ને ખલે અપભ્રંશ ભાષામાં જ્ઞાસુ-૩ાસુ—વિકલ્પે વપરાય છે. યત્−1+૩-ભૂ-1+ઞાનુ-નાયુજેને, જેનું ચર્ચ તત્-૧+s•સૂ-ત+ઞાનુ~તામુ-તેને, તેનું તત્ત્વ મૂ-+3K-T+ઞામુામુ-કાને, કેાનું દ્રશ્ય
જંતુ મહાર, દરિ ! સત્રે ! નિન્દ્વ રસરૂ નામુ | अत्थिहि सत्थिहि हत्थिहि विठाउ वि फेडइ तासु || ३८ પ્રાન્ત: મનીય: હૈ અરે ! સહિ ! નિશ્ચયન ટુતિ ચહ્ય । શ્રĂઃ અથવા યે: શત્રે; અથવા શાસ્ત્ર, દ્દશ્તે: અથવા સ્ટિમિ: ષિ સ્થાયस्थानम् अपि स्फेटयति तस्य ॥
પેાતાના પતિનું ગૌરવ કરતી કેાઈ સ્ત્રી પાતાની સખીને કહે છે—હે અલી સખી ! મારા કંથજેના ઉપર ની-ખરેખર− ુઝે છે તેના રહેવાના સ્થાનને અથવા લેાકામાં તેણે મેળવેલ સ્થાનને તેની પ્રતિષ્ઠાને-ધન વડે અથવા અત્રે વડે, શસ્રો વડે—હથિયારશ વડે—અથવા શાસ્ત્રો વડે~શાસ્ત્રાર્થ કરીને—વાદવિવાદ કરીને-અને છેવટે પેાતાને હાથે અથવા પેાતાના હાથીએ વડે પણ ફ્રેંડી નાખે છે-તાડી નાખે છે અથવા નીચુ' કરી નાખે છે.
जीविउ कासु न वल्लहउ धणु पुणु कासु न इछु । ૉળિ ત્રિ અવસ્તર નિયમિતિ-સમ નળફ વિસિન્ડ્રુ ! ૩૯
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
