Siddhahemshabdanushasana Part 3

SR No.: 004814
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1978
Total Pages: 534
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Grammar
File Size: 17 MB

Page 26

લઘુજિ-અષ્ટમ અધ્યાય-પ્રથમ પાદ
વિધાન કરેલું છે. એ અપેક્ષાએ પ્રાકૃત ભાષામાં માત્ર એક જ પ્રયોગમાં છે, વપરાયેલ છે, જુઓ ૮/૧/૨૬૯ સૂત્ર –ણે વીમા
વધુમ્ દ્રારા આ સમગ્ર પ્રાકૃત વ્યાકરણમાં જે જે વિધાનો કર્યો છે તે તમામને બહુલ સમજવાં, અર્થાત આ વસ્તુનો અધિકાર આખા વ્યાકરણમાં સમજવાનું છે.
કરેલું વિધાન ક્યાંક બરાબર થાય છે, ક્યાંક થતું પણ નથી અને ક્યાંક વિકલ્પ પણ થાય છે અને ક્યાંક વળી કરેલા વિધાનથી જુદું પણ થાય છે. જેવી રીતે વેદોની ભાષાનું વ્યાકરણ વિશેષતઃ અનિયત છે માટે જ પાણિનિએ પિતાના વ્યાકરણમાં ઠેકઠેકાણે હરિ વહુરમે જણાવેલું છે તેમ આ પ્રાકૃત ભાષાનું બંધારણ પણ વેદ ની ભાષાના બંધારણની પેઠે અનિયત જ છે. જ્યાં જ્યાં આ બહુલની પ્રવૃત્તિ થતી હશે ત્યાં ત્યાં ઉદાહરણ સાથે યથાસ્થાન બતાવીશું
પ્રાઈમ દ્રારા સંસ્કૃતના “લૌકિક સંરકૃતિ અને વૈદિક સંસ્કૃ' એમ બે પ્રકારે છે તેમ પ્રાકૃત ભાષાના બે પ્રકાર છે: (૧) લોકિક પ્રાકૃત અને (૨) આર્ષ પ્રાકૃત. જેમા લૌકિક પ્રાકૃત બહુલતાપ્રધાન છે તે આર્ષ પ્રાકૃત પણ બહુલતાપ્રધાન છે. ઋષિ. લકોએ પ્રાકૃત ભાષામાં જે રચના કરી તે ભાષાનું નામ આર્ષ પ્રાકૃત. ઋષિ એટલે ભગવાન મહાવીર અને તેમના પ્રાચીન ત્યાગી અનુયાયીએ. જે પ્રાકૃત શબ્દને વ્યાપક અર્થ લઈએ તો તેમાં બોદ્ધ પટકની પાલિ ભાષા પણ આવી શકે છે. એ અપેક્ષા" ઋષિ એટલે “બુદ્ધ ભગવાન અને પ્રાચીન ત્યાગી ભિક્ષુઓ પણ થઈ શકે.
જે વખતે ધર્મશાસ્ત્રની ભાપા આમજનતા સમજતી નહોતી અને ધર્મવિચારના સબ ધમાં ભારે ગૂગળ મગ અનુભવતી હતી તે વખતે ભગવાન મહાવીર અને ભગવાન બુદ્ધ લોકભાષામાં વમના વચારો રજૂ કર્યા.
ભ. મહાવીરે જે ભાષામાં ઉપદેશ કરે તેને અર્ધમાગધી ભાષા કહેવામાં આવે છે. ભ. મહાવીરને વિહાર વિશેષત: મગધમાં થયેલો. આથી તેઓ એવી ભાષા બોલતા કે જેથી મગધના લેકે સમજી શકે અને મગધ બહારના લોકે પણ સમજી શકે તેથી તેને “અર્ધ - ધી મષા કહેતા, બુદ્ધ ભગવાને તો માગધી ભાષામાં જ ઉપદેશ આપેલો તેથી તેમની ભાષા તો માગધી જ છે. પણ પછી ભાષાના નામ તરીકે “પાલિ ભાષા'ના નામથી પ્રચાર થયા. “પાલિ' શબ્દને ખરા