________________
લઘુતિ-અષ્ટમ અધ્યાય-તૃતીય પાદ
[૨૭૧ પ્રા. સં. વિધ્યર્થ સપ્તમી तुवरंतु - त्वरेन् તુવરત – त्वरध्वम् तुवरामो - त्वरमहि આ રીતે બધાં રૂપિ સમજી લેવાં.
वर्तमाना-भविष्यन्त्योश्च ज्ज ज्जा वा ॥८॥३॥१७७॥
વર્તમાનકાળના પ્રત્ય, ભવિષ્યકાળના પ્રત્યય અને વિધ્યાદિ અર્થમાં વપરાતા પ્રત્યયોને બદલે પ્રાકૃતમાં અને ઉના પ્રત્યા વિકપે વપરાય છે. હૃગ, હૃઝા, હૃ–તે હસે છે--હૃસતિ , ,, રિદિ–તે હસશે–સિદઘતિ, સિતા
, –તે હસો-દુસતુ, રેત પઢકર, વઢના, પઢતે ભણે છે–પતિ , , પઢિડિ–તે ભણશે–ટિસ્થતિ, પટિતા
, વઢ૩ -તે ભણો -૧૪તુ, વટેતુ મુળગ, મુળજ્ઞા, મુળ –ને સાભળે છે-ળોતિ
, , મુળદિ–તે સાંભળશે– તિ, શ્રોતા » , મુળ–તે સાંભળો-શૂળતુ, જુવાત
આ રીતે બધાં રૂપ સમજવાનાં છે. અવાગ, અફવાણના–મતિપાત યતિ, પ્રતિપાત નિત-હિંસા કરે છે મફવાયાન્ન, ગવાયાવંડગા – અનિવાતચિત, તિવાતfધ્યન્તિ; હિંસા કરાવશે ગતિવાતચિતા, તિવાતચિતાર ; વાતચેત, તિવાતી –હિંસા કરે
अतिपातयतु, अतिपातयन्तु એ પ્રમાણે પ્રાકૃતમાં ન સમજુબાજામ, ન સમgબાળગ, ન સમજુનાગેના રૂપે સમજવાં. સમગુનાનામ-સંમતિ આપે છે.
જેમ આ અઠ્ઠાઇઝ વગેરે રૂપ બતાવ્યાં છે તેમ બીજા પુરુષનાં અને પહેલા પુરુષનાં વર્તમાના, ભવિષ્યન્તી, સતમીનાં રૂપે પણ સમજી લેવાં.
બીજા કેટલાક વૈયાકરણે તો વર્તમાના, સપ્તમી, પંચમી, હ્યસ્તની, અવતની, પક્ષા, આશીર, સ્તની, ભવિષ્યન્તી અને ક્રિયાતિપત્તિ એ તમામના પ્રત્યયને બદલે અને ના પ્રત્યયો વાપવાનું વિધાન કરે છે. તેમના મત પ્રમાણે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
