________________
ર૭૨૩
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
__ भवति, भवेत्, भवतु, अभवत्, अभूत बभूव, भूयात्. भविता, भविष्यति. અને સમવિઘત એ તમામ રૂપોને બદલે ડગ, દૈજ્ઞા એવાં બે જ રૂપ થાય છે.
___ मध्ये च स्वरान्ताद् वा ॥८॥३॥१७८॥ ધાતુને લાગેલા વર્તમાનાના, ભવિષ્યતીના, સપ્તમીને અને પંચમીના તમામ પ્રત્યયને બદલે કન્ન અને ના વિકલ્પ વપરાય છે તથા સ્વરાંત ધાતુને લાગેલા વર્તમાનાના, ભવિષ્યતીના, સપ્તમીના, પંચમીના પ્રત્યેની પહેલાં ડગ અને જ્ઞા વિકલ્પ ઉમેરાય છે એટલે કે ધાતુ અને જણાવેલા પ્રત્યયોની વચ્ચે અને ના વિકલ્પ આવી જાય છે.
વર્તમાનાના પ્રત્યયને સ્થાને જ્ઞ તથા કન-ગ, જ્ઞા, દે–તે થાય છે મતિ
ધાતુ તથા વર્તમાનના પ્રત્યયની વચ્ચે ન તથા જ્ઞાન તથા જ્ઞા તે થાય છે–મવતિ. ધાતુ અને પ્રત્યયને સ્થાને સિ1 હોગ, ના, દોસિ–તું થાય છે–મતિ ધાતું અને પ્રત્યયની વચ્ચે ગોઝfસ, દોગાસ , , , ભવિષ્યતીને સ્થાને- દૃ+ર્દિ-નાગ, દેગા, હિતે થશે–વિષ્યતિ
બ્રિાઝદ, દેaif , , ધાતુ અને ભવિષ્યન્તીના – દીવ, દૈજ્ઞા, દોિિ તું થશે–અવિરત પ્રત્યયની વચ્ચે
Jો ગતિ, શોકાિિસં- , , દિ+મિ=ાગ, જ્ઞા, દિમિ, જ્ઞામિ. .
'થઈશ–મવિધ્યામિ I sઝર્સે દિમિ, નસ્લામિ - પંચમી, સપ્તમી સ્થાને-૩=, જ્ઞા, દેર
પંચમી, સપ્તમીની વચ્ચે-ત્ર, દેવના–મહેતુ, મત આ પ્રમાણે બધાં રૂપો રામજી લેવાનાં છે.
પરમૈપદ-- , સેકસી ભા અને આભને પદ---તુવેગ, તુવરેઝી માં ધાતુ વ્યંજનાત છે તેથી આ નિયમ ન લાગે.
ક્રિયાતિપત્તિના પ્રત્યોને બદલે ૩૪ અને જગા પ્રત્યયો વપરાય છે.
होज्ज, हाज्जा-अभविष्यत् , अभविष्यन् अभविष्यन्त तथा अलविष्यन्त આ રીતે જ ક્રિયાતિપત્તિના પરીપદના તથા આત્મને પદના બીજા પુરુષના અને પહેલા પુરુષના પ્રત્યયોમાં પણ સમજવાનું છે.
વરું હૈa avifળsળ-ચરિ અમવિચટૂ –જે વર્ણન કરવા યોગ્ય હોત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
