________________
૨૦૨]
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
૩–તા+સિતકુળ =સ કો-ઝાડ પાસેથી આબે–તર: માત:
તર+-તરુ+=ાળો વગાર-ઝાડને વિકાર તર: વિશ્ચરઃ નપુંસક- ધટિળી મા-દહીં પાસેથી કાવ્યો–દન: સાત
રાધ+–ળિT-વૈદિનો વિકારા-દહીંનો વિકાર- સત્ર: વિવારઃ મધુ+૩ સિમો –ળ ગામ-મધુથી આવ્યા. મધુ: માત:
મધુ+3-ટુ -ગટુળો વિચાર-મધુનો વિકાર-મધુન: વિવાર:
જ્યારે આ ળે પ્રત્યય ન લાગે ત્યારે હું કારત નામના પંચમીના એકવચનમાં કિરી, શિરીર, કિરીતિ રૂપે થાય છે અને ૩ કારાંત નામ છે તો, તે, તefહંત રૂપ થાય છે.
જે ન થાય ત્યારે ઉઠીના એકવચનમાં નિરિરસ, તરુ રૂપ થાય છે.
નિરિણા, તરુણા –નિરિના કુળા કૃત–આ વાકયમાં રસ તથા પ્રત્યય જ નથી પણ તૃતીયાનું એકવચન છે. તેથી આ નિયમ ન લાગે.
યુટ્રીસ, બૂમ મિકી –બુદ્ધિથી અને ગાયથી પ્રાપ્ત કર્યું અને બુદ્ધિની તથા ગાયની સમૃદ્ધિ-આ વાક્યમાં પુલિંગ કે નપુંસકલિંગ નથી પણ સ્ત્રીલિંગ છે, તેથી આ નિયમ ન લાગે.
દમામ, મરણ-કમળથીકમળનું–આ રૂપમાં મૂળ શબ્દ જેમ છે અને તે નપુંસકલિંગી પણ છે છતાં મૂળ શબ્દને છેડે ટુ કાર કે ૩ કાર નથી તેથી, આ નિયમ ન લાગે.
ટો ના દ્રારા પુલિંગ અને નપુંસકલિંગી ? કારત અને ૩ કારાંત નામને લાગેલા રા ને બદલે વાપરે. પુલિંગ–નિરિક્ટા-1િળા–ગિરિ વડે–નિરિણા
જામજ+રા–સામખિ+ા ગામના મુખિયા વડે-ગાળ્યા રત્રપુરા–વઢવું-ખળાને સાફ કરનાર વડે–વવા
તારી-તપુળાઝાડ વડે–તપુ, નપુંસક-દ્ધિદિક્ષા-દહી વડે–દના
મટુ –મંદુ -મધુ વડે–મધુને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
