________________
૫૦૬ ]
સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન પ્ર જીરૂ-જુએ છે–અર્થને બદલે “જોયું” એવો ભૂતકાળને અર્થ.
પ્રારામાસ–બેલે છે–અર્થને બદલે બોલ્યો' એ ભૂતકાળને અર્થ.. ૨. ભૂતકાળને વર્તમાન–
સોહીમ ક્રિયાપદને લાગેલે ભૂતકાળસૂચક “ગ” પ્રત્યય વર્તમાનકાળને બતાવે છે.. પ્રા. રોગ-“સાંભળ્યું–ને બદલે “સાંભળે છે એવો વર્તમાનકાળનો અર્થ ૩ અપભ્રંશ ભાષામાં પ્રચલિત સંયુક્ત રનો ભાગધીમાં પણ પ્રયાગ. રા–મોળુ–મં–મા મ–ાર્દેશ–વરસાદે ચિત્ર રાત–માનુ–માં–માર: વુમન્સ–વૈયા: સંવિત:
સેંકડે મનુષ્યોના માંસથી ભારે થેલે-માંસથી ભરેલે, ચરબીના સહસ્ત્ર કુંભના–હજાર ઘડાના-સંચયવાળો.
અપભ્રંશના ૮૪૩૯૮ના નિયમ દ્વારા સધાયેલ “રકારવાળું શા રૂપ માગધી ભાવાના આ વાક્યમાં વપરાયેલ છે. ૪ કાળ પરિવર્તનનાં ઉદાહરણે–
अह पेच्छइ रहुतणओ। अथ प्रेक्षांचके रघुतनयः “રઘુતન–રામે-જેવું –અહીં વેજી વર્તમાનકાળ છે પણ તેનો અર્થ પક્ષ ભૂતકાળને “જેવું” એ સમજ.
आभासइ रयणीअरे । आबभाषे रजनीचरान् રાક્ષસને કહ્યું.–અહીં માસ એ વર્તમાન કાળનો પ્રયોગ છે છતાં તેને અર્થ’ અહીં કહ્યું એમ પક્ષ ભૂતકાળને સમજ.
સોહી ઇસ વંઠ | ઋળોતિ [s: ava: આ વંઠ-વાંઢ-સાંભળે છે-અહી લો–બુ ધાતુ પછી લાગેલ રીય પ્રત્યય ભૂતકાળનો છે છતાં તેનો અર્થ વમાનકાળરૂપે સમજવાનું છે.
शेषं संस्कृतवत् सिद्धम् ॥८।४।४४८॥ પ્રાકૃત, શૌરસેની, ભાગધી, પૈશાચી, ચૂલિકાપશાચી અને અપભ્રંશ ભાષાના સંબંધમાં જે કંઈ વિધાન કરવાનું બાકી રહી ગયું હોય તે બધું, સંસ્કૃત ભાષાની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
