Siddhahemshabdanushasana Part 3

SR No.: 004814
Original Sutra Author: N/A
Author: Bechardas Doshi
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1978
Total Pages: 534
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Grammar
File Size: 17 MB

Page 433

સિદ્ધહેમચંદ્ર શબ્દાનુશાસન
કારાંત નામથી લાગેલા પાંચમી વિભક્તિના એકવચન અતૂ-૪–ને બલે અપભ્રંશમાં હૈં અને ૐ એમ એ પ્રત્યયેા વપરાય છે, વચ્છ+સિ-વ+દે વદે વૃક્ષ પાસેથી
વચ્છ+ft-નઇ+જ્જુ-વચ્છતુઁ. યદુ ! વૃક્ષ પાસેથી ગ્રહણ કરે છે. હેંદી ભાષામાં પેસે છ તા હૈં ' એવા વાકયોમાં ૐ શબ્દને જે સે પ્રત્યય લાગેલ છે તે પ્રસ્તુત હૈં પ્રત્યય સાથે સરખાવવા જેવા છે,
6
,
वच्छ हे गृहइ फलई जणु कडु पल्लव वज्जेइ । तो वि महद्दु अणु व ते उच्छंगि घरेइ ||३१ वृक्षाद् गृहाति फलानि जनः कटून् पलवान् वर्जयति । तद् अपि महाद्रुमः सुजनो यथा तान् उत्सङ्गे धरति ॥
જણુ—માણસ- વૃક્ષ ઉપરથી ક્ળાને તે ગ્રહણ કરી લે કે-તેાડી લે છે • અને તે મૂળવાળાં વૃક્ષનાં કડવાં પાંદડાને લેતેા નથી. પાંદડાં ભલે કડવાં છે પણ સજ્જન–સુજન–પુરુષની જેમ તે મહાક્ષ, કડવાં પાંદડાંને પણ પેાતાના ખેાળામાં જ રાખે છે-જેમ સુજન માણસે।, કડવી પ્રકૃતિના લોકો તરફ પણ તિરસ્કારની નજરે જોતા નથી પણ રસ્નેહભાવે-સહાનુભૂતિની દૃષ્ટિએ-જુએ છે. તેમ વૃક્ષ પશુ કડવાં પાંદડાંને પણ ખેાળામાં જ રાખે છે.
૪૧૨ ]
સ્વસઃ ૐ || ડાકારરૂગા
અકારાંત નામથી લાગેલા પંચમી
બદલે અપભ્રંશમાં હૈં વપરાય છે.
વિભક્તિના બહુવચનના મ્યસ્ક્રૂ પ્રયયને
રિનિ+ચ-નિરિસિંદુ -ગિરિના શૃગા-શિખરા-ઉપરથી શિશુ,મ્ય:
दूरुड्डाणें पडिउ खलु अपणु जणु मारे |
जिह गिरिसिंगहुं पडिअ सिल अन्नु वि चूरु करे ||१२ दूराड्डयनेन पतितः खलः आत्मानं जनं मारयति ।
यथा शृगेभ्यपतिता शिला अन्यम् अपि चूरम् - चूर्ण-करोति
ટૂરાને તૃતી, વિલ. દૂર ઊંચે ઊડવાને લીધે ૩૩ પ્રથમા વિભ. વહુ પ્રથમા ત્રિભ, સવ્પણુ દ્વિતીયા વિભ. નળુ દ્વિતીયા વિભ‚ મારૂ ક્રિયાપદ વર્તમાનકાળ ત્રીજો પુરુષ એકવચન. નિર્દે-યથા અવ્યય. રિસિāં પાંચમી વિ ચિત્ર પ્રથમાં સિદ્ધ પ્રથમા, કાનુ દ્વિતીયા.વિ અવ્યય. વૃદ્વિતીયા. રૂ ક્રિયાપદ.
દૂર ઊંચે ઊડવાને લીધે નીચે પડેલ ખન્ન–દુ ટ-માણસ પેાતાને મારે છે અને ખીજા માણસને પણ મારે છે. જેમ પતનાં શિખરા ઉપરથી ગબડી પડેલ શલ્યાશિલા-પથ્થર-પેાતાને ચૂરે કરી નાખે છે અને બીજાને પણ ચૂરા કરી નાખે છે.