Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ HHTHHAKKKKKRKHAKKAKKAKEKKRANCH vie (iPa00 PRATISH INDAN Shah namo vItarAgAya paMDita pravara AzAdhAvasacanaH dharmAmRtastha uttaramA sAgAradharmA P AVa ALNOR prakAzakaHjaina sAhitya prasAraka kAryAlayasya sattvAdhikArI bihArIlAla kaThanerA jainaH / HAR prathamAvRttiH-- 1000 prati / ASADha, vIra ni0 saM0 2454 jUna, san 1928 I0 ACEBHASMEERUMAR HTMKOCKS mUlyaM sArthaikarUpyakam / IPEDKAKKAKKKKIETARKARK oir ON
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakaH bihArIlAla kaThanerA jaina, mAlika, jainasAhitya prasAraka kAryAlaya, hIrAbAga, giragAMva bmbii| mudrakaHvaMzIdhara udayarAja paMDita, mAlika:-zrIdhara prasa, bhavAnIpeTha, solApura.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AbhAra-pradarzana / .-MAKes zrI mANikacanda digambara jaina graMthamAlA dvArA prakAzita saMskaraNa parase hamane ise prakAzita kiyA hai / ataH hama graMthamAlAke AbhArI haiM / au zrImAna paMDita baMzIdharajI jaina zAstrI, mAlika zrIdhara presa, solApura ne isakA prUpha saMzodhana karanekA kaSTa uThAyA hai| isaliye Apako dhanyavAda hai| -prkaashk| pAThya grth| jaina siddhAMta / triloksAra s.1||),bhaassaattiikaa 5 // gomaTTasAra-jIvakAMDa-sArtha 2 // sAgAradharmAmRta-saTIka 1 // gomaTTasAra-karmakAMDa-sArtha 2 // nyAya / jaina siddhAMta pravezikA aSTasahasrI tatvArtharAjavArtikAlaMkAra-saTIka 4 AptaparIkSA-mUla - sArtha / tattvArthazlokavArtikAlaMkAra-saTIka 4JAptamImAMsA-mUla bhASA // tatvArthasUtra (mosazAstra )-sArtha // AptamImAMsA-pramANa parIkSA saTIka1) dravyasaMgraha - sAnvayArtha |)vistRtarth tarka saMgraha vRhadrvyasaMgraha-saTIka, sabhApya 2] vyAnuyoga tarkaNA 2J paMcAdhyAyI-mUla / ) vistRta bhASya 5 // parIkSAmukha sArtha ), // puruSArthasiddhyupAya sAnvayArtha 10 prameyaratnamAlA-saMskRta ||),bhaassaa 1) puruSArthasiddhyupAya-vistRtabhASya 5||) prameyakamala mArtaDa ratnakaraMDazrAvakAcAra-saTIka 2) saptabhaMgItaraMgiNI-sArtha ratnakaraMDa zrAvakAcAra-sAnvayArtha / vyAkaraNa / sarvArthasiddhi-mUla 2J kAtaMtra paMcasaMdhi-sArtha sarvArthasiddhi-sArtha-pra. khaMDa 6) kAtaMtra rUpamAlA saMpUrNa 1 // dvi. khaMDa 8J, , pUrvArdha // ), uttarArdhasamayaprAbhRta do sa. TIkA saha 3 // jainendra prakriyA- paM. vaMzIdharajI 2) CCCELCEL
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 jainendra laghuvRtti - paM. rAjakumAra 1) padmacaMdrakoSa - 7) jainendra paMcAdhyAyI-mUla sUtrapAThaH / vRhadujaina zabdArNava- pra. khaMDa-31) dhAturUpAvalI bAlabodha vyAkaraNa- sArtha- pUrvArdha bAlabodha vyAkaraNa- uttarArdha madhyasiddhAMta kaumudI - varadarAja laghusiddhAMta kaumudI zabdarUpAvali zabdArNavacandrikA samAsacakra sArasvata-mUla-pUrvA. I=) saji. // - ) jayanta vijaya sArasvata candrakIrti TI. pU. 1 / / / ) u.1 // ) tilakamaMjarI sArasvata- tInoM vRtti 1) saji . 1 ( ) dharmazarmAbhyudaya sArasvata caMdrakIrti TIkA tInoM. 3) prabhAvaka carita -siddhAMta kaumudI - bhaTTojIdIkSita 3) pArzvabhyudaya siddhAMta kaumudI tatvabodhanITIkA 6) purudevacampU = ) vizvalocanakoSa III) 1 ) alaMkAra ciMtAmaNi 11) kAvyAnuzAsana - hemacaMdra 11) kAvyAnuzAsana - saTIka vAgbhaTTa = ) gadyaciMtAmaNi 9" amarakoSa - saTIka 1 = ), dhanaMjaya nAmamAlA - sArtha 117) kAvya campU aura alaMkAra / 2 / / 3) candraprabha carita - mUla 1) bhASA 1 / - ) || jayakumAra sulocanA 17 bihArIlAla kaThanerA jaina, mAlika - jaina sAhitya prasAraka kAryAlaya, hIrAbAga, poSTa giragAMva, baMbaI / 2 / 1 1 // Dou saMskRta pravezinI dvi. bhAga 5 ) yazastilaka campU- pU. 3 / / u. 2 / / / / koSa / vAgmaTAlaMkAra- saTIka II) sArtha 1 || ) amarakoSa - mUla II), zabdakoSasahita hitopadeza - mUla III) sArtha 1 // ), 2) III ) kSatracUDAmaNi sArtha 9 || ) saji . 2 ) sArtha 3 kSatracUDAmaNi jIvaMdhara campU saMyukta 2) // =) DIrasaubhAgya 5 // ) saba jagaha ke chape saba prakArake jaina graMthoMke milane kA patA: (III
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo viitraagaav| dharmAmRtastha uttarabhAgaH saTIkaH sAgAradharmaH zrIvardhamAnamAnamya mandabuddhiprabuddhaye / dharmAmRtoktasAgara-dharmaTIkAM karomyaham // 1 // samarthanAdi yannAtra bruve. vyAsabhayArakvacit / ... tajjJAnadIpikAkhyaita-tpaJjikAyAM vilokyatAm // 2 // atha caturthAdhyAye sudRgbodho galavRtta-moho viSayaniHspRhaH / hiMsAdervirataH kAAdyatiH syAcchAvakoM'zata: // ityuktam / ato madhyamaGgalavidhAnapUrvakaM vineyAnprati sAgAradharmAmRta pratipAdyatayA pratijAnIte atha natvA'rhato'ruNa-caraNAn zramaNAnapi / taddharmarAgiNAM dharmaH sAgArANAM praNeSyate // 1 // TIkA-praNeSyate prtipaadyissyte'smaabhiH| kaH, uktakarmatApannaH dharmaH ekadezavira tilakSaNaM cAritram / keSAM, sAgArANAM vakSyamANalakSaNAnAM gRhasthAnAm / kiMviziSTAnAM, taddharmarAgiNAM teSAM zramaNAnAM dharme sarvaviratirUpe cAritre rAgiNAM saMhananAdidoSAdakurvatAmapi prItimatAma, yatidharmAnurAgarahitAnAmagAriNAM dezaviraterapyasamyagrUpatvAt / sarvaviratilAlasaH khalu dezaviratipariNAmaH / kiM kRtvA praNeSyate, natvA ziraHpravhIkaraNAdinA vizuddhamanoniyogena ca pUjayitvA / kAn, arhatastIrthakaraparamadevAn / kiviziSTAn, akSUNacaraNAn akSuNaM sampUrNa sakalamohaprakSayAdAvirbhUtatvena nitya nirmalaM caraNaM yathAkhyAtacAritraM yeSAM te akSuNacaraNAstAn / na kevalamahato
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / tvA zramaNAnapi namaskRtya : zrAmyanti bAhyamAbhyantaraM ca tapazcarantIti zramaNA AcAryopAdhyAyasAdhavastAn / kiMviziSTAn akSUNacaraNAn akSUNaM bhAvanAvizeSacalAdanaticAra cAritraM kSAyopazamikasaMyamapariNAmo yeSAM te tAn / kathaM atha, atheti zabdo maGgalArthaH adhikArArtho vA / itaH sAgAradharmo'dhikriyate ityarthaH // 1 // 2 kiMlakSaNAH sAgArA ityAhaanAdyavidyAdoSottha-catuH saJjJAjvarAturAH / zazvatsvajJAnavimukhAH sAgArA viSayonmukhAH // 2 // TIkA - atra bhavantIti kriyAdhyAhAraH / bhavanti / ke, sAgArAH agAraMgRhaM sakalaparigrahopalakSaNaM saha agAreNa vartante iti sAgArA: / etadeva anAdyavidyetyAdi bizeSaNatrayeNa sphuTayati- kiMviziSTAH sAgArA bhavanti, zazvatsvajJAnavimukhAH zazvadanavarataM svajJAne " ego meM sAsado Aza NANadaMsaNalakkhano / sesA me bAhirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA " ityAdiparamAgamaprarUpite svAtmAvabodhe vimukhAH parAGmukhAH, tatra mukhyatayA' nupayuktA ityarthaH / punaH kiMviziSTAH, viSayonmukhAH viSayeviSTeSu srakkAbhinyAdiSvaniSTeSu ca durbhojanadurvyasanAdiSu unmukhAH rAgAt dveSAcca vyApRtAH udyuktAH / kuta etaditi hetu prathamAntatvena nirdizati / punaH kiMviziSTAH. anAdyavidyAdoSo catuH saJjJA jvarAturAH avidyA anityAzuciduHkhAnAtmasu viparItakhyAtiH yasmAtpUrvaM nAsti sa Adi:, nAstyAdirthasyAH sA'nAdiH anAdizvAsa avidyA ca anAdyavidyA, saiva doSo vAtapittakaphAnAM vaiSamyam, utthAnamutthA udbhUtiH, anAdyavidyA doSAdutthA yeSAM te anAdyavidyAdoSotthAH, saJjJAH AhArAdyabhilASAnubhava nasaMskArarUpAzcatasraH, tathA jvarAH prAkRto vaikRtazceti dvau pratyekaM sAdhyo'sAdhyazceti catvAraH, saJjJA eva jvarA mohasantAparUnatvAt saJjJAjvarAH, catvArazca te saJjJAjvarAzca catuHsaJjJAjvarAH, anAdyavidyAdopotthAzca te catussaJjJAjvarAzca anAdyavidyAdoSotthacatu: "
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamodhyAyaH / saJjJAjvarAH tairAturAH kadarthitAH / yata evambhUtAstataH zazvatsvajJAnavimukhAH / ata eva ca nityaM viSayonmukhAH svapara prakAzAtmakatvAdAtmano vimukhAH // 2 // bhadhantareNa tAnevAha anAdyavidyAnusmRtAM granthasaJjJAmapAsitum / 1 apArayantaH sAgArAH prAyo viSayamUcchitAH // 3 // TIkA -- atrApi bhavantIti kriyAdhyAhAraH / evamazrayamANaM kriyApadaM purastAdapyadhyAhAryam / bhavanti / ke te, sAgArAH / kiMviziSTAH viSayamUrcchitAH kAminyAdiviSayeSu mamedaM bhogyamahamasya svAmItyevaM mamakArAhaGkAravikalpaparatantratathA'dhyavasitAH / kathaM prAyo, bAhulyena sudRSTayo'pi cAritrAvaraNakarmodayavazAdevaM paryavasannAH samyagdRSTayaH / ye tu kecijjanmAntarAbhyastaratnayAnubhAvAtsAmrAjyAdizriyamapyanubhavanto'satInAMyopabhoganyAyena tattvajJAnadeza saMyamapraNidhAnaparatvena bhuJjAnA apyabhuJjAnavadavabhAsante tadvyabhicArapradarzanArthe prAya ityucyate / kiM kurvantaste tathA bhavantItyAha -- apArayantaH azaknuvantaH / kiM kartuM, apAsituM nirAkartuM / kAM granthasaJjJAM granthe parigrahe sajJA mamedamiti mUrchA pariNAmastAM / kiMviziSTAM, anAdyavidyayASnusyUtAM bojAGkuranyAyena santatyA pravartamAnA tAm // 3 // evaM sAgArAn lakSayitvA tadbhAvAbhAvanidAnayoravidyA vidyayorbIjopadezArthamidamAha - naratve'pi pazUyante mithyAtvagrastacetasaH || pazutve'pi narAyante samyaktva vyakta cetanAH // 4 // TIkA-- pazuyantaM hitAhitaviveka vikalatayA pazava ivAcaranti / ke te, mithyAtvagrastacetasaH mithyAtvena viparItAbhinivezena prastamAviSTaM yeto 1 dhAtrIbAlAsatInAtha - padminI calavAvit / dagdharajjuvadAbhAti bhuJjAno'pi na pApabhAk // 2 vapugRhaM dhanaM dArAH putramitrANi zatravaH / sarvathAnyasvabhAvAni mUDhaH svAni prapadyate //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| mano yeSAM te / ka sati, jaratve'pi, narA hi prAyo vicAracaturacetasaH kila prasiddhAstave'pi sati kiM punastiryagAdibhave ityapizadvArthaH / evamavidyAmUlakAraNaM mithyAdarzanaM vibhAvya vidyAmUlakAraNaM samyagdarzanaM bhAvayitumAha-pazutve'pItyAdi, narAyante hitAhitavicAracaturatayA narA ivA. caranti / ke te, samyaktvavyaktacetanAH samyaktvena tatvArthazraddhAnalakSaNena samyagdarzanapariNAmena vyaktA prazamasaMvegAnukampAstikyAnubhAvaiH pratItiyogyA kRtA cetanA caitanyasampad yeSAM te / ka sati, pazutve'pi, pazavastiyazcaste . cAtra sajJina eva / jAtyA tiryagbhAve'pi sati samyaktvamAhAtmyAddheyopAdeyatattvajJAH pazavo'pi bhavanti kiM punarmanuSyAdaya ityapizabdArthaH // 4 // __ evaM sAmAnyato mithyAtvAnubhAvaM pradaryedAnIM tasya trividhasyApyanubhAvamupamAnairanubhAvayitumAha keSAzcidandhandhatamasA-yate'gRhItaM grahAyate'nyeSAm / mithyAtvamiha gRhItaM zalyati sAMzayikamapareSAm // 5 // TIkA-andhatamasAyate ghorAjJAnavivartahetutayA nibiDAMdhakAravadAcarati / kiM tat , mithyAtvaM / kiMviziSTamagRhIta paropadezamantareNa pravRttatvAdanupAta anAdisantatyA pravartamAnastattvArucirUpazcitpariNAma ityarthaH / keSAM tattathA syAdityAha-keSAJcit ekendriyAdisajJipaJcendriyaparyantAnAM / ka, iha saMsAre / tathA grahAyate vividhAkArakAritayA grahavadAcarati bhUtAvezava dvivartata 1 rAgAdiSu ca doSeSu cittavRttinivarhaNam / taM prAhuH prazamaM prAjJAH samantAdbatabhUSaNam // 2 zArIramAnasAgantu-vedanAprabhavAdbhavAt / svapnaMdrajAlasaMkalpA-dItiH saMvega ucyate // 3 satve sarvatra cittasya dayArdratvaM dayAlavaH / dharmasya paramaM mUla-manukampAM pracakSate / / 4 Apte zrute vrate tattve cittamAstikyasaMyutam / AstikyamAstikairuktaM yuktaM yuktidhareNa vA //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamodhyAyaH / ityarthaH / kiM tat , mithyAtvaM / kiviziSTaM, gRhItaM paropadezAdupAttamatattvAbhinivezalakSaNaM cidvaikRtaM / keSAM, anyeSAM saJjJipaJcendriyANAM / tathA zalyati bahuduHkhahetutvAccharIrAntaHpraviSTakANDAdivadAcarati / kiM sat, mithyAtvaM / kimAkhyaM, sAMzayikaM mithyAtvakarmodaye sati jJAnAvaraNodayavizeSavazAt kimidaM jIvAdi vastu yathA jainairanekAntAtmakamucyate tathA syAdutasvidanyatheti calitA pratItiH saMzayaH, saMzaye bhavaM sAMzayika kvacidaprAptanizcayamAtmasvarUpaM / keSAM tattathA syAdityAha-pareSAm indrAcAryAdInAm // 5 // nanvavidyAmUlamidhyAtvanirmathanasamarthasya samyakvapariNAmasya katamA prAdurbhAvanasAmagrItyanuyoge satIdamucyate AsamabhavyatAkarma-hAnisajJitvazuddhibhAk / dezanAdyastamithyAtvo jIvaH samyaktvamaznute // 6 // - TIkA-aznute prApnoti / ko'sau, jIva aatmaa| kiM tat, samyaktvaM tattvArthazraddhAnaM / kiviziSTaH san, AsannabhavyatAkarmahAnisajJitvazuddhi bhAk, bhavyo ratnatrayAvirbhAvayogyo jIvaH, AsannaH katipayabhavapApyanirvANapadaH, AsannazcAsau bhavyazcAsannabhavyastasya bhAva AsannabhavyatA, karma-- hAnirmidhyAtvAdInAM samyaktvapratibandhakakarmaNAM yathAsambhavamupazamaH kSayo-' pazamaH kSayo vA, saJjJA zikSA kriyAlApopadezagrAhitvaM sajJA'syAstIti sajJI sajhino bhAvaH sajJitvaM, mano'vaSTambhata: zikSA-kriyAlApopadezavit / / yeSAM te sajJino ma| vRSakIragajAdayaH // iti / zuddhivizuddhapariNAmaH, AsannabhavyatA ca karmahAnizca sajJitvaM ca zuddhizcetItaretarayoge dvandve sati tAzcatasro bhajate sevate tato nApaitIti tadbhAgantaraGgasamyagdarzanAdibhAvakAraNasampanna ityarthaH / punaH kiMviziSTaH, dezanAdyastamithyAtvaH dezanA samyaggurUpadezaH sA Adiryasya jAtismaraNajinapratimAdarzanAderbahiraGgakAraNakalApasya sa dezanAdiH tena astaM nirAkRtamupazamAdyavasthAM nItaM mithyAtvaM darzanamohAkhyaM karma taddhetuko vA sarvathaikAntAbhinivezo yasya sa tthoktH||6||
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / 1 sAmprata yo'yaM samyaktvasAmanyAM satyAM samyaggurUpadezo 'vazyaMmRgyastasyedAnImatra samupadeSUNAM praviralatvAnuzocanadvAreNa durlabhatvaM lakSayati-kaliprAvRSi mithyAdi ko ghacchannAsu diviha / khadyotavatsudeSTAro hi dyotante kacitkvacit // 7 // TIkA - dyotante prakAzante AtmAnaM darzayanti dRzyante ityarthaH / ke te, pradeSTAraH su zobhanaM nirbAdhaM sampUrNa vA jIvAditatvaM dizaMtyupadizantIti sudeSTAraH samyagguravaH / kvacitkacit, kApi na sarvatra / kasmin iha bharatakSetre / kiMvat, khadyotavat jyotiriGgaNA yathA / kAsu satISu, dikSu sadupadezeSu kakupsu ca / kiMviziSTAsu, mithyA sarvayaikAntaviSayatvAdasatyA dizo bauddhAdivAdyupadezAsta eva meghA dizAmivAnekAntopadezanAbArakatvAt vaizcchannAsu chAditAsu pratItyaviSayIkRtAsu / kadA, kaliprAvRSi kaliH dupSamAkhyaH paJcamakAlaH sa eva prAvRD varSAkAlastatra / ayamarthaH - yadA varSAkAle meghAcchAditAsu dikSu sUryAdiprakAzAbhAve kvacitkacitpradeze khadyotA dyotante tatheha duSSamAyAM kacitkacidAryadeze sadupadeSTAraH prakAzante na punaH kRtayu. Adivadyatratatra zrutakevalinaH kevalino vA dRzyante iti / hi zabdena kaSTArthe nAntastApamabhivyanakti / | 6 iha duSSamA samayasAmarthyAdde zikavaddezyAnAmapi darzana mohodayAkrAntacitta tayA dezanAnarhatvAtprAyo bhadrakA api puruSA dezanAyAM bhUyAsurityAzAstenAthamahe'dya bhadrANA-mapyatra kimu sadRzAm / hemnyalabhye hi hemAzma -lAbhAya spRhayena kaH // 8 // TIkA - nAthAmahe bhadrakA api jIvA dezanArhA bhUyAsurityAzAsmahe / pha, vayaM / keSAM, bhadrANAmapi / kimu, kiM punaH / sadRzAM samyagdRSTInAM vizeSato 1 vidvanmanyatathA sadasyatitarAmuddaNDavAgDambarAH zRMgArAdirasaH pramodajanakaM vyAkhyAnamAtanvate / ye te ca pratisana santi bahavo vyAmoha vistAriNo yebhyastatparamAtmatatvaviSaya jJAnaM tu te durlabhAH //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamodhyAyaH / nAthAmaha ityarthaH / ka. atra kSetre / kadA, adya asminkAle / amumevArthamuttarArddhana samarthayate / hi yasmAdarthe / ko na spRhayet nAbhilaSet / kasmai, hemAzmalAbhAya suvarNopalaprAptyartha / ka sati, hemni suvarNe / kiMviziSTe, alabhye labdhumazakye // 2 // bhadrakasya lakSaNamuktvA tasyaiva dravyatayA dezanArhatvamAha kudharmastho'pi saddharma laghukarmatayA'dviSan / ___ bhadraH sa dezyo dravyatvA-bhAbhadrastadviparyayAt // 9 // TIkA-bhaNyate / ko'sau, bhadraH / kiM kurvana, madviSan dvessvissymkurvn| kaM, saddharma san samIcInaH pramANopapano dharmo'bhyudayaniHzreyasopAyastam / kayA, laghukarmatayA laghu alpaM karma saddharmadveSanimittaM mithyAtvaM yasya soyaM laghukarmA tasya bhAvastattA tayA lghukrmtyaa| kiMviziSTo'pi, kudharmasthe pramANabAdhite dharma AsaktaH; na kevalamubhayormadhyastha ityapizabdArthaH / kiM punarasAvityAha-dezyaH, dharme vyutpAdanIyaH / ko'sau, sabhadraH / kasmAt , dravyatvAt agAmisamyaktvaguNayogyatvAt / na punardezyaH / kau'sau abhadraH kudharmasthaH saddharma gurukarmatayA dviSan / kasmAt , AgAmisamyaktvaguNayogyatvAbhAvAt / __idAnImAptopadezasamampAditazuzrUSAdiguNaH samyakvahIno'pi tadvAniva sadbhUtavyavahArabhAjAM pratibhAsate iti nidarzanena pravyaktIkaroti zalAkayevAptagirA''sasUtrapravezamArgo maNivaJca yaH syAt / hIno'pi rucyA rucimatsu tadvad bhUyAdaso sAMvyavahArikANAm / 10 // TokA-yaH puruSaH syAt bhavet / kiMviziSTaH, AptasUtrapravezamArga eva / cazabdasyAtrAvadhAraNArthasya yojanAt / sUtraM paramAgamaH, pravezamArgaH zuzrUSAdiguNaH, sUtrasya pravezamArgo'ntastattvaparicchedanopAyaH sUtrapravezamArgaH, AptaH prAptaH sUtrapravezamArgo yena sa tathoktaH / kayA, AptagirA sadguruvAcA / kayeva, zalAkayeva chidrakaravajrasUcikayA yathA / kiMvat, maNivat yathA maNiH zalAkayA AptapravezamArgaH syAt, AptaH prAptaH sUtrasya tantoHpravezamArgaH chidraM yena sa tathoktaH asau bhUyAt pratibhAseta / kiMvat, tadvat rucimAniva / keSAM sAMvya
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / 1 vahArikANAM sunayaprayoktRNAm / keSu madhye, rucimatsu sudRSTiSu dIptimanmaNiSu ca mdhye| kiMviziSTo'pi hIno'pi rikto'lpo vaa| kayA,rucyA zudhdyA dIptyA kiM punA rucisampanna ityapizabdArthaH / etenAvyutpannasamyaktvAnAM sudRSTiSu madhye gaNanIyatopadiSTA / sudRSTivatte'pi satAM mAnyA bhavantIti bhaavH| .. evaM dezyadezako vyavasthApya sAgaradharmAcAriNamAriNaM lakSayitumAhanyAyopAttadhano yajana guNagurUn sadgIstrivarga bhajabhanyonyAnuguNaM tadarhagRhiNIsthAnAlayo hImayaH / yuktAhAravihAra AryasamitiH prAjJaH kRtajJo vazI zRNvan dharmavidhi dayAluraghabhIH sAgAradharma caret // 11 // TokA-atra * pUjyAzcArha , ityanenAh - saptamI / caritumarhatItyarthaH / vidhau vA, yathoktaguNena gRhiNA, sAgaradharmazcaritavya ityarthaH / atra pUrvo bhadraka uttaro dravyapAkSika iti vibhAgaH / caret anutiSThet / ko'sau, 'nyAyopAttadhana ' ityAdivizeSaNaizcaturdazabhiH samastairvyastai viziSTo gRhI / kaM, sAMgAradharmamiti vAkyArthaH / ito vizeSaNAni vyAkhyAyante / nyAyopAttadhanaH, svAmidrohamitradrohavizvasitavaJcanacauryAdigArtho pArjanaparihAreNArthopArjanopAyabhUtaH svasvavarNAnurUpaH sadAcAro nyAyaH tenopAttamupArjitamAtmasAtkRta dhana vibhavo yena sa tathoktaH / yajan guNagurun , guNAH sadAcArasaujanyaudAryadAkSiNyasthairya priyapUrvakapathamAbhimA 1 savatra zucayo dhArA: sukarmabalagarvitA: svakarmanihitAtmAna : pApAH savaidha zaGkitAH / / anyAyopArjitaM vittaM dazavarSANi tiSThati / prApte tvekAdaze varSe samUlaM ca vinazyati // yAnti nyAyapravRttasya tiryaJcopi sahAyatAm / apanthAnaM tu gacchantaM sodage'pi vimuJcati // . 2 lokApavAdarbhArutvaMdInAbhyuddharaNAdaraH / .. kRtajJatA sudAkSiNyaM sadAcAraH prakIrtitaH //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamodhyAyaH / SaNAdayaH svaparopakAriNa AtmadharmAstAn pUjayan bahumAnaprazaMsAsAhAyyakaraNAdinA samullAsayan, tathA puravo mAtApitarAvAcAryazca tAnapi pUjayan trisandhyapraNAmakaraNAdinopacaran, tathA guNairjJAnasaMyamAdibhirguravo mahAnto guNaguravastAnapi yajan sevAjJjalyAsanAbhyutthAnAdikaraNagaNena mAnayan, guNAzca guravazca guNaguravazceti vigRhyekazeSeNa guNaguravastAn / saidgIH, satI prazastA parAvarNavAdapArupyAdidoSarahitA gIrvAgyasyAsau sadgIH / triveMga bhajannanyonyAnuguNaM, parasparAnupaghAtakaM trivarga dharmArthakAmAn bhajan sevamAnaH / tadarhagRhiNIsthAnAlayaH, gRhiNI kaulAnyAdiguNAlaGkRtA patnI, sthAnaM puragrAmAdi vAstu ca, Alayo gRhaM, gRhiNI ca sthAnaM ca Alayazca gRhiNIsthAnAlayA:, tadarhA strivargayogyA gRhiNIsthAnAlayA yasya saH tathoktaH / nhImayaH, lajjAyA nirvRtta iva lajjAbhUyiSTho vA / yuktA hAravihAraH, yuktau zAstravihitAvAhAravihArau bhojanavicaraNe yasya saH / 1 yanmAtApitarau kleza sahate sambhave nRNAm / na tasya niSkRtiH zakyA kartuM varSazatairapi // / 2 yadicchasi vazIkarttuM jagadekena karmaNA / parApavAdazasyebhyo gAM carantIM nivAraya // paraparibhavaparivAdA-dAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcairgotraM pratibhava - manekabhavakovidurmocam // 3 yasya trivargazUnyAni dinAnyAyAnti yAnti ca / sa lohakArabhastreva zvasannapi na jIvati // pAdamAyAnnidhiM kuryAtpAdaM vittAya khaTvayet / dharmopabhogayoH pAdaM pAdaM bhartavyapoSaNe // AyArddha ca niyuJjIta dharme samadhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta yatnatastucchamaihikam // 4 abhyutthAnamupAgate gRhapatI tadbhASaNe namratA tatpAdArpitadRSTirAsanavidhau tasyopacaya svayaM / sute tatra zayIta tatprathamato jahyAcca zayyAmiti prAH putri niveditA: kulavadhUsiddhAMtadharmA ime //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| AryasamitiH, AryeSu sadAcaraNaikaprANeSu, na tu kitavadhUrtaviTabhaTTabhaNDanaTAdiSu, samitiH saGgatiryasyAsau / prAjJaH, UhApohAtmakamatijJAnAti zayavAn / kRtajJaH, kRtaM paropakRtaM jAnAti na ninhute / vaizI, iSTepvarthepvanAsaktyA viruddha vA'pravRttyA sparzanAdIndriyavikArAnirodhakAntaraGgAdiSaDvarganigrahaparazca / zRNvan dharmavidhi, dhamesyAbhyudayanizreyasahetovidhiH yuktyAgamAbhyAM pratiSThA taM zraNvan pratyahamAkarNayan / dayAluH, duHkhitaduHkhaprahANecchAlakSaNAM dayAM zIlayan , 'dharmasya mUlaM dayeti' 1 yadi satsaGganirato bhaviSyasi bhaviSyasi / atha sajjJAnagoSThISu patiSyasi patiSyasi / / 2 idaM phalamiyaM kriyA karaNametadeSa kramo vyayo'yamanuSaGgajaM phalamidaM dazaSA mama ayaM suhRdayaM dviSatprayatadezakAlAvimAviti prativitarkayanprayatate budho netaraH // pratyahaM pratyavekSeta nrshcritmaatmnH| kinnu me pazubhistulyaM kinnu satpuruSariti / / 3 vidhitsurenaM tadihAtmavazyaM kRtajJatAyAH samupaihi pAram / guNairupeto'pyakhilaiH kRtaghnaH samastamudrejayate hi lokam / 4 bhavyaH kiM kuzalaM mameti vimRzanduHkhAbhRzaM bhItivAna saukhyaiSI zravaNAdibuddhivibhavaH zrutvA vicArya sphuTam / dharma zarmakaraM dayAguNamayaM yuktyAgamAbhyAM sthita gRhNandharmakathAzrutAvadhikRtaH zAsyo nirastAgrahaH // . prANA yathA''tmano'bhISTA bhUtAnAmapi te tathA / Atmaupamyena bhUtAnAM dayAM kurvIta mAnavaH // zrayatAM dharmarvasvaM zrutvA caivAvadhAryatAm / / AtmanaH pratikUlAni pareSAM na samAcaret // avRttivyAdhizokArtA-nanuvarteta zaktitaH / AtmavatsatataM pazye-dapi kITapipIlikAH / /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmodhyaayH| zrutestAmavazyaM kurvANaH / aghabhIH, aghAtpApAt dRSTAdRSTApAyaphalAtkarmaNazcauryAdermadyapAnAdezca bibhyat pApabhIrurityarthaH / eSAM saMkSepato vyAkhyA'tra ktaa| vistarato dharmAmRtapaJjikAyAM jJAnadIpikAsaMjJikAyAM kRtA, sA sarvAta vRSTavyA // 11 // sAmprataM mandamativineyAnAM sukhasmRtyartha sakalasAgAradharma saGgrahAti samyaktvamamalamamalAnyaNuguNazikSAtratAni maraNAnte / sallekhanA ca vidhinA pUrNaH sAgAradharmo'yam // 12 // TIkA- bhavati / ayaM zrUyamANa: sAgAradharmaH / kiMviziSTaH, pUrNaH smgrH| ki kimityAha-samyaktvaM tAvakiviziSTaM, amalaM zaGkAdidoSarahitaM / tathA aNuguNazikSApUrvANi vratAni aNuguNazikSAvratAni aNuvratAni guNavratAni zikSAvratAni ca / kiMviziSTAni amalAni niraticArANi / na kevalaM niraticAratatvArthazraddhAnapUrvANi niraticArANuvratAdIni, kiM tarhi, maraNAnte vidhinA sallekhanA cetyayaM sampUrNaH zrAvakadharmaH / zeSavizeSaNAnAM yathAsvamatravAntarbhAvAdanuktasamuccayArthena cazabdena samuccayanAcca / tatra maraNamevAnto maraNAntastadbhavamaraNa, natvAvIcimaraNaM tasya pratikSaNaM sarvaprANiSu bhAvAt / sallekhanA samyeka lAbhAdyanapekSatvena lekhanA, bAhyenAbhyantareNa ca tapasA kAyakaSAyANAM kRzIkaraNam / vidhistu saptadazAdhyAye vakSyate / [ yatpratisamayamAyuSaH karmaNo niSekasyodayapUrvikA nirjarA bhavati tadAvIcimaraNam ] asaMyamino'pi samyagdRzaH karmaklezApakoM bhavatItyupadezArthamidamAha-- bhUrekhAdisadRkaSAyavazago yo vizvadRzvAjJayA heyaM vaiSayikaM sukhaM nijamupAdeyaM tviti zraddadhat / cauro mArayituM dhRtastalavareNevA''tmanindAdimAna zarmAkSaM bhajate rUjatyapi paraM nottapyate so'pyadhaiH // 13 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 . saagaardhrmH| ___TIkA-nottapyate notkRSTaM klizyate / ko'sau, so'pi aviratasamyagdRSTiH, kiM punaH tyaktaviSayasukhaH sarvAtmanaikadezena vA hiMsAdibhyo viratazcetyapizabdArthaH / kaiH kartRbhiH, aghaiH pApairdoSairvA bahubhiH / yaH kiM karotItyAhayo bhajate sevte| kiM tat, zarma sukham / kiM viziSTaM, AkSaM akSebhya iMdriyebhya AgataM cakSurAdibhiriSTarUpAdInanubhavata AvirbhUtamityarthaH / na kevalamindriya sukhamanubhavati yo rujatyapi pIDayati ca / kaM, paraM sthAvaraM jaMgamaM vA bhUtagrAmaM / kiM kurvan , zraddadhat abhinivishmaanH| kiM, heyaM vaiSayikaM sukhaM nijamupAdeya mati eva tu anAvadhAraNArtho bhinnakramaH / heyaM tyAjyaM na jAtu sevyaM / kiM tat, sukhaM / kiMviziSTaM, vaiSayikaM viSayeSviSTakAminyAdipvanubhUyamAneSu jAtaM, tatsevanasya duHkhakAraNakarmabandhanibandhanatvAt / tathA upAdeya ratnatrayopayogAdAtmanyAvirbhAvanIyaM / kiM tat , sukhaM / kiMbhUtaM, nijaM AtmotthaM nitya vA / ityevaM rocamAno na svapne'pyanyathA / kayA hetubhUtayA, vizvadRzvanaH sarvajJasya AjJA zAsanamanulaMdhya tayA 'nAnyathA vAdino jinA ' iti dRDhatamapratipattyetyarthaH / etena nizcayasamyagdarzanabhAgbhavannityuktaM veditavyam / punaH kiviziSTaH san , AtmanindAdimAn dhigmAmevaM pradIpahastamapyandhakUpe patantamityAtmAnaM nindayan , bhAvankathamasmai durgatiduHkhAya ghaTiSyate evamutpathacArI jano'yamiti gurusAkSikaM garhamANazca / nanvevaMbhUto bhavannapi kuto'kSasukhaM sevate, kutazca tadartha bhUtagrAma pIDayatItyAha-bharekhAdisadRkpAyavazago yataH, bhUrekhAdibhiH pRthvIbhedAdibhiH sadRzAstulyAH kaSAyAH bhUrekhAdisadRkSAyAH, dRSadavanItyAdisUtroktalakSaNA apratyAkhyAnAvaraNAdayo dvAdaza krodhAdivikalpAH teSAM vazaH pArataMtryaM taM gacchatIti tadgazcaritramohodayaparataMtraH sannityarthaH / ka iva, caura iva taskaro yathA / kiM viziSTaH, dhRto ruddhaH 1 na duHkhabIjaM zubhadarzanakSitau kadAcana kSipramapi prarohati / sadApyanuptaM sukhabIjamuttamaM kudarzane tadviparItamiSyate // 2 No iMdiesu virado No jIve thAvare tase vApi / jo saddahadi jiNuttaM saMmAiThI avirado so //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmodhyaayH| kiM kartu, mArayituM / mArayiSyAmyenamaha miti pratiruddhaH / kena, talavareNa koTTapAlena / ayagartho- yathA talavareNa mArayitumupakrAntazcauro yadyattena kharArohagAdikaM kAryate tattatkaroti tathA jIvo'pi cAritramohodayena yadyadanAtmanInaM bhAvadravyahiMsAdikaM kAryate tattadayogyaM jAnannapi karotyeva, darnivAratvAtsvakAle vipacyamAnasya karmaNaH / etena samyaktvagrahaNAtpUrvamabadvAyuSo'saMyatasyApi samyagdRSTeH sudevatvasumAnuSatvavyatirekeNa sakalasaMsArasaM. haraNAt karmaklezApakarSaH / baddhAyuSastu pazcAdagRhItasamyaktvasya narakagaterapiratnaprabhAyAM jaghanyasthityaivAnubhavanasambhavAt bahuduHkhoparamazca pratipAdita: pratipattavyaH / tataH saMyamalabdhikAlAtpUrva saMsArebhIruNA bhavyena samyagdarzanArAdhanAyAM nityaM yatitavyamiti vidhau paryavasannametatsUtramadhigantavyam // ___ idAnIM dharmazarmavadyazo'pi manaHprasattinimittatvAt ziSTairavazyaM sevyamityupadeSTumAhadharma yazaH zarma ca sevamAnAH ke'pyekazo janma viduH kRtArtham / anye dvizo vima vayaM tvamoghAnyahAni yAnti trayasevayaiva // 14 // TIkA-viduH jaannti| ke, ke'pi laukikaaH| kiM tat, janma manuSyabhava grahaNam / kiMviziSTaM, kRtArtha kRtaH sAdhito'rthaH prayojanaM sAdhyaM yasya tat kiMkurvANAH, sevamAnAH kartavyatAnuraktabuddhyA sAdhayantaH / kaM, dharma sukRtam, yazaH kIrtim, zarma sukham / katham , ekazaH ekaikm| keciddharmamAtra kecidyazomAtra kecicca sukhamAtraM sAdhayanto vayaM prAptamanuSyajanmaphalA iti manyantaM nAnArucitvAllokasya / tathA anye lokacchandAnuvartinaH zAstrajJammanyAH 1 durgatAvAyuSo bandhAtsamyaktvaM yasya jAyate / ____ gaticchedo na tasyAsti tathApyalpatarA sthitiH // 2 janmonmAjyaM bhajatu bhavataH pAdapadmaM na labhyaM taJcetrevara caratu na ca dudevatAM sevatAM sH| aznAtyannaM yadiha sulabhaM durlabhaM cenmudhA''sta kSuvyAvRtya kavalayati kaH kAlakUTaM bubhukSuH / /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 sAgAradharmaH / viduH| kiM, janma / kimbhUtaM, katArtham / kiM kurvANAH, dharma yazaH zarma ca seva mAnAH / kathaM, dvizaH dve dve / keciddharmayazasI keciddharmazarmaNo kecidyazaHzarmaNI ca sAdhayanto janma phalavanmanyanta ityarthaH / tarhi yuSmAkaM kiM matamityatrAhaturvizepe / vidma jAnImaH / kete, vayaM laukikazAstrajJaparitoSakAriNaH / kAni ahAni dinAni arthAnnRjanmasambandhIni / kiM kurvanti, yAnni gacchanti / kiMviziSTAni,amoghAni saphalAni / kayA, trayasevayA dharmayazaHzarmasAdhanayA, na punarekaikasya dvayodayo nirvartanayetyevakArArthaH / etenAharahayathAzaktidharmAditraya sAdhyAmiti vidhiH pratyeyaH // 14 // evaM bhAvitasamyaktvasya saMyatatvasAmagrIvirahe kAlAdilabbilAbhAdavazyArohaNIya saMyatAsa~yatatvapadaM nirdeSTumAha - mUlottaraguNaniSThAmadhitiSThanpazcagurupadazaraNyaH / dAnayajanapradhAno jJAnasudhAM zrAvakaH pipAsuH syAt // 15 // TIkA-syAt bhaveta / ko'sau, zrAvakaH zRNoti gurvAdibhyo dharmamiti shraavkH| kiM kurvan, adhitiSThan upyunyjaanH|kaa, mUlottaraguNaniSThAM mUlAni uttaraguNaprarohaNanimittatvAt sa~yamArthibhiH prAganupTheyatvAcca uttare mUlaguNAnantarasevyatvAdutkRSTatvAcca, mUlAni ca uttare ca mUlottarAste ca te guNAzca saMyamavikalpAH teSAM niSThA nirvAho dRSTaphalanirapekSatayA nirAkulaM vahan / kimbhUto bhUtvetyAha-paMcagurupadazaraNyaH, paMcAnAM gurUNAmahadAdInAM padAni caraNAH zaraNyAni zaraNe AtiharaNe svAtmasamarpaNe vA sAdhUni yogyAni yasya sa tathoktaH / evaM samyagdarzanapUrvaka dezasa~yamamadhitiSThato dAnayajanAdhyayanalakSaNamAcAraM kartavyatayA dAnetyAdinA nirdizati-kIdRzastathAbhUtaH zrAvakaH syAt, dAnayajanapradhAnaH dAna-pAtrAdibhizcaturdhA, yajana-nityamahAdiyajJaH paMcadhA, dAnaM ca yajanaM ca dAnayajane pradhAne mukhya yasyAsau / 1 jo tasavahAdu virado aviradao taha ya thAvaravahAdo / ekasamayAmi jIvo viradAvirado jiNekkamai // 2 dhyAnana zobhate yogI saMyamena tapoSanaH / satyena vacasA rAjA gehI dAnena zobhata / /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ prthmodhyaayH| bArtA tuzrAvakasya gauNIti prdhaangrhnnaalkhyti| kiM cairiSNu: zrAvakaHsyAt, pipAsuH pAtumicchuH upayoktukAmaH / kAM, jJAnasudhAM svaparAntarajJAnAmRtam / evaM paJcamaguNasthAnaM nirdizya tadvikatthAnAM. bhAvavyAtmanAmekAdazAnA mupAsakapadAnAM madhye'nyatamaM vizuddhadRSTirbhahAvrataparipAlanalAlaso yathA. mazakti yaH pratipadyate tamabhinandati . . . rAgAdikSayatAratamyavikasacchuddhAtmasaMvitsukhasvAdAtmasvabahirbahistrasavadhAyahovyapohAtmasu / saTTagdarzanikAdidezaviratisthAneSu caikAdaza- . streka yaH zrayate yativrataratastaM zraddadhe zrAvakam // 16 // TokA-zraddadhe sAdhu karotyayamiti prtipdhe'hm| kaM, taM zrAvakaM / yaH kiM, yaH zrayate svIkurute / kiM tat , eka pd| keSu madhye, darzanikAdidezaviratisthAneSu ekAdazasu vkssymaannessu| kathambhUto bhUtvA, sak samyagdarzanazuddhaH / punaH kiMviziSTaH, yativratarataH yatInAmanagArANAM vratAni sarvahiMsAdiviratipariNAmAsteSu rata AsaktaH, sarvaviratikalazAropaNo hi shraavkdhrmpraasaadH| kiMviziSTeSu bhAvatastevityAha rAgAdikSayatAratamyetyAdi, kSayaH sarvavAtisarddhakAnAmudayAbhAvaH , arthAdezavAtisparddhakAnAmudayaH, tAratamya yathotaranutkarSaH, rAgAdInAM rAgadveSamohAnAM kSayatAramyena vikasantI AvirbhavantI cAsau zuddhAtmasaMvicca nirmalacidrUpAnubhUtiH saiva tadutyaM vA mukhamAnandastasya sAdaH vasavityA'nubhavaH sa evAtmA svarUpaM yeSAM tAni tadAtmAni teSu / ka, evaMbhUteSu abahiradhyAtaM / tarhi dravyataH kiMrUpeprityAhabahiH zarIre vAci manasi ca trasavadhaM AdiryeSAM sthUlAdInAM tAni trasavadhAdIni tAnyeva aMhAMsi pApAni tatkalavAttebhyo vyapoho vidhipUrvaka 1 AyuHzrIvapurAdikaM yadi bhavatpuNyaM puropArjita / syAtsarvaM na bhavenna tacca nitarAmAyAsite'pyAtmani / / hatyAyIH suvicArya kAryakuzalAH kArye'tra maMdodyamA / 'drAgAgAmibhavArthameva satataM prItyA yatante tarAm // .4M.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| devagurusadharmasAkSikamapoho viratiH saivAtmA eSAM tAni teSu / ' ca zabdasyAtra bhinnakramasya yojanAt // 16 // kiMlakSaNAste darzanikAdayo bhavantItyudizati dRSTyA mUlaguNASTakaM vratabharaM sAmAyikaM proSadhaM saccittAnadinavyavAyavanitArambhopadhimyo matAt / uddiSTAdapi bhojanAca viratiM prAptAH kramAtprAgguNa prauDhyA darzanikAdayaH saha bhavantyekAdazopAsakAH // 17 // ttiikaa-bhvnti| ke, upAsakAH zrAvakAH / kati, ekAdaza / kinnAmAnaH darzanikAdayaH / darzaniko'tha vratika ityAdinA vkssymaannaaH| kiMviziSTAH santaH,prAptAH pratipannAH / kiM tat, dRSTyA mUlaguNASTakamityAdiviratimityantaM dezasaMyama / tathA hi-samyaktvena viziSTaM mUlaguNASTakaM prApto drshnikH| sa eva ca vratabhara niraticArANyaNuvratAdIni prApto vrtikH| evamuttareSvapi sambandhaH kartavyaH / vyavAyo maithunam , vanitA strI, upadhiH parigrahaH, matAt madartha sAdhu kRtamanenedamityanumoditAt , api bhojanAt matAduddiSTAcca bhojanAdapi virati prApto'numatavirata uddiSTaviratazca, yo'numatamuddiSTaM ca bhojanamapi na kuryAt sa kimartha anyatrArambhAdau pApakarmaNyanumatiM dadyAt, uddiSTaM ca vasatyAcchAdanAdikamupayuJjItetyapizabdAllabhyate / kathaM te, tattatpadaM prAptAH, saha sArdham / kayA, prAgguNaprauDhyA dRSTimUlaguNASTakarSaNa saha vratabharaM, tatrayaprakarSaNa sAmAyikamityAdiyuktya! te tathA bhavantItyarthaH / kasmAttathA bhavanti, kramAt anAdiviSayAbhyAsAsaMyamabhagnamanaskatayA yugapattatrAsAmarthyAt / ___ sAmprataM duritApacayanimittejyAdidharmakarmasidhyartha kRSyAdiSaTkarmalakSaNa vArtAmAcarato gRhasthasyAvazyaMbhAvI sAvadyalezaH prAyazcittena pakSAdibhizca nirAkArya ityupadezArthamAha- . nityASTAhnikasaccatumurkhamahaH kalpadrumaindradhvajAvijyAH pAtrasamakriyAnvayadayAdattIstapaHsaMyamAn / svAdhyAyaM ca vidhAtumAdRtakRSIsevAvaNijyAdikaH zunyA''ptoditayA gRhI malalavaM pakSAdibhizva kSipet // 17 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamodhyAyaH / TIkA-kSipet nirAkuryAt / ko'sau, gRhI gRhsthH| kaM, malalavaM pApalezam / kayA, zudhdyA prAyazcittena / kiviziSTayA, aaptodityaa| na kevalaM tayA pakSAdibhizca pksscryaasaadhnaistribhiH| kiMviziSTaH san , AdRtakRSIsevAvaNijyAdikaH AdRtAni yathAsvaM pravartitAni kRSIsevAvaNijyAni AdizabdAnmaSIvidyAzilpAni ca SaDAjIvanakarmANi yena saH aaitkRssiisevaavnnijyaadikH| kiM kartu, vidhAtuM kartuM kariSyAmyaha mijyAdIni jinAgamaprasiddhAni paJca dharmakarmANIti adhyvsaay| kAni tAnItyAha-nityetyAdi, nityamahaH * aSTAhni kamahaH saccaturmuvamehaH kalpadrumaH aindradhvajazcati paJcAhatpUjAvizeSAH ijyaaH| uktaM ca ArSe bhagavajinasenapAda:proktA pUjArhatAmijyA sA caturdhA sadArcanaM / caturmukhamahaH kalpa-drumazcASTAhnikopi ca // 1 tatra nityamaho nAma zazvajjinagRhaM prati / svagRhAnnAyamAnA'rcA gandha puSpAkSatAdikA // caityacaMtyAlayAdInAM bhaktyA nirmApaNaM ca yat / zAsanIkRtya dAna ca grAmAdInAM sadArcanaM // yA ca pUjA munIndrANAM nityadAnAnuSaGgiNI / sa ca nityama ho zeyo yathAzaktyupakalpitaH / / * aSTAhniko mahaH sAva-janiko rUDha eva saH / 2 mahAmakuTabadvaistu kriyamANo mahAmahaH / __caturmukhaH sa vijJeyaH sarvatobhadra iyA'pa / / 3 datvA kimicchukaM dAnaM samrAbhiyaH pravartyate / kalpavRkSamahaH soyaM jagadAzAprapUraNaH / / 4 mahAnandradhvajonyastu surarAjaH kRto mahaH // balisnapanamityanya-trisadhyAsevayA samaM / ukteSveva vikalpeSu jJeyamanyacca tAdRzaM // evaM vidhavidhAnena yA mahajyA jinezinAm / vidhijJAstA muzantIjyAM vRttiM prAthamakalpikIM // vAtI vizuddhavRtyA syAtkRSyAdaunAmanuSThitiH /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 sAgAradharmaH / caturmukhasya saditivizeSaNAdatredAnImayameva paramotkRSTaH kalpavRkSasyAsambhavAditi prakAzayati / ata evaindradhvajena saha samasyaiSa nirdiSTaH / pAtre tyAdi. samA AtmanA samAnA kriyA AdhAnAdikA upalakSaNAnmantravratAdayazca yasyAso samakriyaH, pAtraM ca samakriyazca anvayazca dayA ca pAtrasamakriyAnvayana dayAstadAzrayA dattayo dAnAni taddatayastAH, pAtradattiM samAnadattimanvayadattiM dayAdattiM ca / tapo'nazanAdi saMyama vratadhAraNa / svAdhyAya zrutabhAvanAm / kimetatpakSAditrayamityAha syAnmaiyAdhupabaMhito'khilavadhatyAgo na hiMsyAmahaM dharmAdyarthamitIha pakSa uditaM doSaM vizodhyojjhataH / * sUnau nyasya nijAnvayaM gRhamatho caryA bhavetsAdhanaM tvante'nehatanUjjhanAdvizadayA dhyAtyAtmanaH zodhanam // TIkA -- syAt bhavet / ko'sau, pakSa: ahiMsApariNAmatvaM / kimAtmA, akhilavadhatyAgaH akhilo'nRtAdisahito vadhaH prANA timAtaH, sa ceha sAgAradharmaprakramAttrasavadhaviSaya eva tasya tyAgo vrjnN| kiMviziSTaH, maitryAdhupa 5 caturthI varNitA datti-rdayAdAnasamA'nvayaH / / sAnukampamanugrAhye prANivRnde'bhayapradA / trizuddhyAnugatA seyaM dayAdattirmatA budhaiH / / mahAtapodhanAyArcA-pratigrahapuraHsaram / pradAnamazanAdInAM pAtradAnaM tadiSyate // samAnAyAtmanA'nyasmai kriyaamntrvtaadibhiH| nistArakottamAyeha bhUhamAdyatisajanam // samAnadattireSA syAt pAtre madhyamatAmite / samAnapratipattyaiva pravRttA zraddhayA'nvitA // AtmAnvayapratiSThArtha sUnave yadazeSataH / samaM samayavittAbhyAM svavargasyAtisarjanaM / / saSA sakaladattiH syAt svAdhyAyaH zubhabhAvanA / tapo'nazanavRtyAdi saMyamo vratadhAraNam / /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamodhyAyaH / 19 1 bRMhito maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyabhAvanAbhirupacitaH / kena, na hiMsyAmahaM dharmAdyarthamityevamprakAreNa saGkalpena dharmArtha devatArthaM mantrasidyarthamauSadhArthamAhArArthaM vA prANighAtaM na kuryAmiti pratijJAya / ayaM hi mandakaSAyo'pi gRhavAsa sevanaratatvena pravartitArasbhatvAdanArambhajAmeva sAGkalpika hisAM parihartuM zaknoti na punarArambhAnuSaGgiNIma, tasyA gRhiNo'vazyambhAvAt / ka pakSaH syAt, iha eteSu pakSAdiSu madhye / tathA bhavet / kA'sau caryA darzanikAdArabhyAnumativirataM yAvadupAsakAcAraH / kasya gRhiNaH / kiM kurvataH, ujjhatastyajataH / kiM tat, gRhaM / kiM kRtvA nyasya sthApayitvA / kaM, nijAnvayaM svaM popyavargaM dhanaM, dharmya ca / kka, sunau putre / tadasambhave tattulye vaMzye'pi / kiM kRtvA, vizodhya vidhipUrvakaM prAyazcittena zAstroktavidhAnena nirAkRtya / kaM, doSaM hiMsAdikaM / kiMviziSTa, muditaM kRpyA didvAreNotpannaM kathamatho, pakSasa~skArAnantaraM vairAgyapariNAme pratyahamArohati satItyarthaH / tathA bhavet / kiM tat sAdhanaM kiM, zodhanaM zuddhI rAgAdidoSApanayanaM / kasya, AtmanaH cidrUpasya / kayA, dhyAtyA dhyAnena / kiMviziSTayA, vizadayA zuddhayA / kasmAt annahatanUjjhanAt annaM cAhAra Ihazca zarIraceSTA tanuzca zarIramannehatanavastAsAmujjhanaM niyatakAlaM yAvajjIvaM ca yathocitaM parityAgastasmAt / kva, ante gRhatyAgAvasAne maraNe cAsanne / tu' zabdAduditaM doSaM vizodhyetyanuvRtyAtrApi yojyam // 19 // { : idAnIM pakSAdikalpanAdvAreNa kRtAvatArAn zrAvakasya trIn prakArAnuddizya saMkSepeNa lakSayannAha - 1 pAkSikAdibhidA tredhA zrAvakastatra pAkSikaH / ddharmagRhyastaniSTho naiSThikaH sAdhakaH svayuk // 20 // TIkA - bhavati / ko'sau, zrAvakaH / katidhA, tredhA trividhaH / kayA, pAkSikAdibhidA pakSeNa carati dIvyati jayati vA, pAkSika: AdiryasyAsau pAkSikAdiH, pAkSiko naiSThikaH sAdhakazceti sa eva tena vA bhid bhedo vikalpakathanaM pAkSikAdibhid tayA / tAneva lakSaNato darzayati - tatretyAdi, tatra tasyAM pAkSikAdibhidi / bhavati / ko'sau, pAkSikaH / kiMrUpaH, taddharma
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| gRhyaH tasya zrAvakasya dharma ekadezahiMsAviratirUpaM vrataM gRhyaM pakSaH pratijJAviSayo yasyAsau prArabdhadezasaMyamaH zrAvakadharmasvIkArapara ityrthH| tathA bhvti| ko'sA, naiSThikaH niSThayA carati tatra vA bhavaH kiMviziSTaH, tanniSThaH tatra dharme niSThA nirvahaNaM yasyAsau. ghaTanAnadezasaMyamo niraticArazrAvakadharmanirvAhapara ityarthaH / tathA bhvti| ko'sau, sAdhakaH samAdhimaraNaM sAdhayatIti sAdhakaH / kiMviziSTaH, svayuk svasminnAtmani yuk samAdhiryasyAsau niSpanadezasaMyama AtmadhyAnatatpara iti bhadram // 20 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajadharmAmRtasAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacaMdrikAsajJAyAmAdito dazamaH . prakramAcca prathamo'dhyAyaH / dvitiiyo'dhyaayH| evaM sAgAradharma sUcayitvA pAkSikAcAraM prapaJcayitukAmaH prathamaM tAvadyAdRzasya bhavyasya sAgAradharmAbhyupagamo dharmAcAryairabhyunujJAyate tAdRzaM taM darzayannAha tyAjyAnajasraM viSayAn pazyato'pi jinAjJayA / mohAcyaktamazaktasya gRhidharmo'numanyate // 1 // TIkA-anumanyate kriyatA mityanujJAyate dharmAcAryaiH / ko'sau, gRhidharmaH / kasya, azaktasya asmrthsy| kiM kartu, tyaktuM / kAn , viSayAn iSTakAminyA dIn / kasmAt . mohAt prtyaakhyaanaavrnnlkssnncaaritrmohodyodrekaat| kiM kurvato'pi, pazyato'pi pratipadyamAnatya, na punaranantAnubandhirAgAdiparataMtravatsevyatayA'bhyupagacchata ityapizabdArthaH / kAn , viSayAn / kiviziSTAn, tyAjyAna asevyAn / katham , ajalaM zazvat / kayA, jinAjJayA vItarAgasarva 1 viSayaviSamAzanotthita-mohajvarajanitatIvratRSNasya / ni:zaktikasya bhavataH prAyaH peyAdhupakrama: zreyAn / /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / 21 jJAnullaMghyazAsanena samyagdarzanazuddhasya sata ityarthaH / idamatra tAtparya, ekadezaviratimahaM kariSyAmIti pratipadyamAno gRhI sUribhiromityanujJAyate / etena sthAvaravadhAnumatidoSAnuSaMgo'pyAcAryANAM parihRto bhavati // 1 // adhunA pAkSika darzana vizuddhimadhyAsInamahiMsA sidhyarthaM madyAdiviratau niyukta - tatrAdau zraddadhajjainI - mAjJAM hiMsAmapAsitum / madyamAMsamadhUnyujjhe- tpaJca kSIriphalAni ca / / 2 / TIkA-ujjhet tyajet / ko'sau, dezasaMyamonmukho gRhii| kAni, madyamAMsamadhUni na kevalametAni paJca kSIriphalAni ca kSIriNAM pippalAdInA paJcAnAM phalAni / ca - zabdAnnavanItarAtribhuktyagA litapAnIyAdikamapyutsRjedityanukta samuccitaM vratati / kiM karte, apAsituM tyaktaM / kAM, hiMsAM bhAvato madyAdiviSayarAgarUpAM dravyatazca tadgataprANiprANavyaparopaNalakSaNAm / kiM kurvan, zraddadhat / kAM, AjJAM / kiM viziSTAM, jainIM jinAgagamityarthaH / kka, Adau prathamataH / kva, tatra gRhidharme / etenedamuktaM bhavati, tAdRgjinAjJA zraddhAnenaiva madyAdiviratiM kurvan dezavratI syAt na kuladharmAdibudhdyA // 2 // 1 atha svamataparamatAbhyAM mUlaguNAn vibhajateaSTaitAn grahiNAM mUlaguNAn sthUlavadhAdi vA / phalasthAne smared dyUtaM madhusthAna ihaiva vA // 3 // TIkA - smaret smRtiviSayIkuryAt / kau'sau, mUlaguNasthApanodyataH sUriH / kAnU, mUlaguNAn / keSAM gRhiNAM / kiMviziSTAn etAn upAsakAdhyayanAdi 1 1 sarvavinAzI jIvastrasaMhanane tyAjyate yato jainaiH 1 sthAvarahananAnumatistataH kRtA taiH kathaM bhavati // 2 mAMsAziSu dayA nAsti na satyaM madyapAyiSu / anRzaMsyaM na martyeSu madhUdumbaraseviSu //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaarvrmH| zAstrAnusAribhiH pUrvamanuSTheyatayopadiSTAn / kati, aSTa madyamAMsamadhupaJcodumbarapha laviratirUpAn / vA-zabdaH pkssaantrsuucne| svAmisamaMtabhadramate punaH sUriH smaret / kiMtat, sthUlavadhAdi sthUlahiMsAnRtasteyamaithunagranthapaJcakam / kka, phalasthAne paJcodumbaraphalaprasaGge tannivRttau vA madyamAMsamadhuviratitraya paJcANuvratAni cASTau mUlaguNAn smaredityarthaH / punarvAzabdaH pakSAntarasucane / mahApurANamate tu-smaret kiM tat, dyUtaM / ka, mdhusthaane| kasmin ihaiva asminneva svAmyuktASTamUlaguNapakSe madyamAMsadyUtaviratitraya paMcANuvratAni cASTau mUlaguNAn smaredityarthaH / smaredityanena ca sarvatra yamaniyamAdau muktyaMge smaraNapareNa bhavitavyamiti lakSayati // ___ sampati madyasya jantubhUyiSThatAnuvAdapurassaramupayoktRNAmubhayalokabAdhakatvamupadarzayannavazyatyAjyatAmabhidhatte.. yadekabindoH pracaranti jIvAzcattat trilokImapi pUrayanti / yadviklavAzcamamamuMcalokaM yasyanti tat kazyamavazyamasyet // 4 / TIkA-asyet tyajet / ko'sau, svhitaissii| kiM tat, kazyaM madya / kathaM, avazyaM niyamena madyavirativrataM svIkuryAdityarthaH / yataH pUrayanti bhrnti| ke te, jIvAH / kAM, trilokImapi samasta viSTapamapi / kathaM, tat tataH / 1 madyamAMsamadhutyAgaiH sahodumbarapaJcakaiH / aSTAvete gRhasthAnAmuktA mUlaguNAH zrute // ( somadevaH ) 2 madyamAMsamadhutyAgaiH sahANuvatapaJcakam / . aSTau mUlaguNAnAhu-guhiNAM zramaNottamAH // (samantabhadraH) 3 hiMsAsatyasteyA-dabrahmaparigrahAcca bAdarabhedAt / ... dyUtAnmAMsAnmadyA-dviratigRhiNo'STa santyamI mUlaguNAH // 4 manomohasya hetutvA-nnidAnatvAcca durgate: / - madya sAdbhaH sadA tyAjamihAmutra ca doSakRt // viveka: saMyamo jJAna satyaM zAcaM dayA kSamA / madyAtpravIyate sarvaM tRNyA vanhikaNAdiva // .
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / ce, dyadi / pracaranti saMcaranti / ke, jIvAH kasmAt yadekabindoH yasya madyasyaikasmAd bindoH pRSataH sakAzAt, tajjAH prANino yadi vicareyurityarthaH / yatazca yasyanti bhraMzayanti zreyo,-'hitaM kurvantItyarthaH ke te, yadviklavAH yena madyena mohitamatayaH / kaM, lokaM / kiMviziSTa,-mamuM, na kevalamamuM ca tadbhavamuttarabhavaM ca duHkhamaya kurvantItyarthaH // 4 // idAnIM nadyapAnasya dravyabhAvahiMsAnidAnatvamanUdya tannivRttipravRttizIlAnAM guNadoSau dRSTAntadvAraNa spaSTayannAha pIte yatra rasAGgajIvanivahAH kSipraM mriyante'khilAH kAmakrodhabhayabhramaprabhRtayaH sAvadyamudyanti ca / tanmaya vratayanna dhUrtilaparAskandIva yAtyApadaM tatpAyI punarekapAdiva durAcAraM caranmajjati // 5 // . TIkA-na yAti na prApnoti / ko'sau, puruSaH / kAM, Apada vipadaM / kiM kurvana, vratayan vrata kurvan amadyapakulajAto'pi devAdisAkSika nivrtynnityrthH| kiM tat , tatprAguktavinipAtaprAya madyam / ka iva, dhUrtilaparAskandIva dhUrtilanAmA coro yathA / tatpAyI punarmadyazIlo majjati durgatiduHkhe brajati / kiM kurvan caran anutiSThan / kaM, durAcAraM agamyagamanAbhakSyabhakSaNApeyapAnAdikaM / ka iva, ekapAdiva ekapAnnAmaparivrAjako yathA / yatra kiM, yasminmadya pIte sti| niyante vipadyate / ke te, rasAGgajIvanivahAH raso'Gga kAraNa yeSAM te rasAMgAH rasajA ityarthaH, tathA rasasyAMgAni kAraNAni rasAMgAni madye rasajanakA ityarthaH, rasAMgAzca te jIvAzca rasAMgajIvAsteSAM nivahA: sNdhaataaH| kiMvi 1 rasajanAM ca bahUnAM jIvAnAM yoniriSyate madyam / .. madya bhajatAM teSAM hiMsA saJjAyate'vazyam / samutpadya vipadyeha dehino'nekazaH kila / / madye bhavanti kAlena manomohAya dehinAm / /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 saagaardhrmH| ziSTAH, akhilAH samastAH / kathaM, kSipra pAnAnantarameva / tathA udyanti utpadyante / ke te, kAmAdayaH / ka sati, yatra pIte sati / kathe, sAvadhaM pApena nindayA vA saha / kAmo yonyAdau riMsA, bhramo mithyAjJAnaM cakrArUDhasyeva zarIrabhramaNa, kAmazca krodhazca bhayaM ca bhramazca kAmakrodhabhayabhramAH te prabhRtayaH pramukhA yeSAmabhimAnahAsyAratizokAdInAM te // 5 // athacAravizuddhigarvitAnAM pizitAzanaM gaImANaH prAha -- sthAne'znantu palaM hetoH svtshcaashucikshmlaaH| vAdilAlAvadappadhuH zucimmanyAH kathaM nu tat // 6 // TokA- anantu bhakSayantu / ke te, kazmalAH jAtikulAcAramalinAH / kiM tat palaM mAMsaM / kiMviziSTaM, azuci / kasmAtU, hetoH zukrazoNitalakSaNAt kAraNAt , na kevalaM hetoH svatazca svabhAvena amedhyabIjamamadhyasvabhAvaM cetyarthaH / kathe, sthAne yuktaM kazmalAnAM tathApravRttyupapatteH / nu aho| kathamadhuH kathaM khAdeyuH garhAmahe / anyAyya ( anArya ) metat / gaheM saptamyA vidhAnAt / ke te, zucimmanyAH AcAravizuddhamAtmAnaM manyamAnAH / tat , palaM / kiMviziSTaM, zvAdilAlAvadapi zvAdInAM kukkuracitrakazyenAdInAM lAlA mukhasrAvaH zvAdilAlA sA asminnastIti zvAdilAlAvat, athavA zvAdilAlayA tulya zvAdilAlAvat kukkurAdilAlAyuktaM tattulyaM vA / api vismaye // 6 // sAmprataM svayameva paJcatvaM prAptasya paJcendriyasya matsyAderbhakSaNamadRSaNamutre kSamANAn pratyAha hiMsraH svayammRtasyApi syAdanan vA spRzanpalam / pakkApakkA hi tatpezyo nigodaughasutaH sdaa||7|| 1 bhakSayAnta palamastacetanA: saptadhAtumayadehasaMbhavam / yadvadanti ca zucitvamAtmAnaH kiM viDambanamataH paraM budhAH / yato mAMsAzinaH puMso damo dAnaM dayArdratA / satyazaicavratAcArA na syurvidyAdayo'pi ca //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / 25 : 1 TIkA - syAt bhavet / ko'sau pumAn kiMviziSTa:, hiMsraH dravya hiMsAzIlaH / bhAvahiMsAyAstu mAMsabhakSaNe darpakarataratvena vakSyamANatvAt / kiM kurvan, aznan khAdan, spRzan vA hastAdinA saMyojayan / kiM tat, palaM mAMsaM / kasya, svayamRtasyApi bhoktuH prayatnamantareNApi tyaktaprANasya matsyamahiSAdeH kiM punarAtmanA vadhitasyetyapizabdArthaH / kuta ityAha- hi yasmAt / bhavanti / kA, statpezyaH tasya palasya pezyaH kozAH / kiMviziSTAH, nigodaughasutaH nigodAnAM sAdhAraNAMgajIvAnAme kazarIrabhoktRNAmanantaprANinAmoghAH saGghAtAstAn suvanti janayantIti nigodaughasutaH / kiM kadAcinnatyAha- sadA sarvadA / kiMviziSTAH satyaH, pakkA pakkA pakkAzcApakkAzceti vigRhyaikazeSeNa pakkA pakkA ityasya lopastena pakkAH AmAH pacyamAnAzcetyarthaH // 7 // atha mAMsasya prANihiMsA tire kaprabhavatvenendriyadarpa karataratvena ca bhAvahiMsAhetutvAnuvAdapurassaraM tadbhakSaNaM narakAdigativivartana nimitatvenopadizannAhaprANihiMsArpitaM darpa-marpayattarasaM tarAm / rasayitvA nRzaMsaH svaM vivartayati saMsRtau // 8 // TIkA-vivartayati dravyakSetrakAlabhAvaiH parivartayati / ko'sau, nRzaMsaH krUrakarmakRt / kaM, svaM AtmAnaM / ka, saMsRtau saMsAre / kiM kRtvA, rasayitvA AsvAdya / 1 abhimAnabhayajugupsA- hAmyAratika'mazoka kopAdyAH / hiMsAyAH paryAyAH sarve'pi ca narakasaMnihitAH || na vinA prANivighAtAnmAMsasyotpattiriSyate yasmAt / mAMsa bhajatastasmAt prasaratyanivAritA hiMsA // ye bhakSayantyanyapalaM svakIyapalapuSTaye / ta eva ghAtakA yanna vada ko bhakSakaM vinA // mAMsAsvAdanalubbasya dehino dehinaM prati / hantuM pravartate buddhi: zAkinya iva durdhiyaH 2 AmAM nga pakkAM vA khAdati vA spRzati vA pizitapezIm / sa nihanti satatanicitaM piNDaM bahujIvakoTInAm // AmAsvapi pakkAsvapi vipacyamAnAsu mAMsapezISu / sAtatyenotpAdastajjAtInAM nigotAnAm //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 sAgAradharmaH / kiM tat , tarasa maaNs| kiMviziSTaM prANihiMsArpita paJcandriyajIvavadhasampAditaM / kiM kurvat ,arpayat smpaadyt|kN, darpa madAvezaM / kathaM, tarAM atizayenetya'vyayamidam / mRSTAnnAdibhyo'tizayena prANivadhAdutpanna tadvadapakaraM cetyartha // 8 // idAnIM sAMkalpikasyApi palabhakSaNasya doSaM tadviratiniSThAyAzca guNamudAharaNadvAreNa darzayati-.. bhramati pizitAzanAbhi-dhyAnAdapi saursenvtkugtiiH| ...... tadviratirataH sugati zrayati narazcaNDavatkhadiravadvA // 9 // TIkA--bhramati parAparavivarte parivartayati / ko'sau, jiivH| kAH, kugatIH nrkaadibhvgrhnnaani| kasmAt pizitAzanAbhidhyAnAdapi mAMsabhakSaNasaGkalpAt, kiM punastadbhakSaNAdityapizabdArthaH / kiMvat , saurasenavat saurasenarAjJA tulyaM / tathA zrayati labhate / ko'sau, naraH / kAM, sugati svargAdigati / kiviziSTaH san, tadviratirataH pizitanivRttAvAsaktaH / kiMvat, caNDavat caNDanAmojjayinyAM mAtaGgo yathA / athavA khadiravat khadirasAro nAma bhillarAjo yathA // 9 // adhunA mAMsa satAM bhakSaNIyaM prANyaGgatvAnmudgAdivadityanumAnAbhidhAnagrahAvezAnmAMsabhakSaNadakSiNAn pratyAha prANyaGgatve same'pyannaM bhojyaM mAMsaM na dhArmikaiH / bhogyA strItvAvizeSe'pi janairjAyaiva nAmbikA // 10 // TIkA-bhojyaM bhoktavyaM / kiM tat, annaM mudAMdidhAnyaM rasaraktavikArajatvA. bhAvAt / na tu bhojyaM / kiM tat, mAMsa rasaraktavikArajatvAt / kaiH, dhArmikaiH dharmamahiMsArUpaM caradbhiH / kva sati, prANyaGgatve jIvakAyatve / kiviziSTe,same'pi 1 paJcendriyasya kasyApi vadhe tnmaaNskssnne| yathA hi narakaprApti-na tathA dhAnyabhojanAt // dhAnyapAke prANivadhaH parameko'vaziSyate / gRhiNAM dezayaminAM sa tu nAtyaMtabAdhakaH // mAMsakhAdakagatiM vimRzaMtaH zasyabhojanamtA iha saMtaH / prApnuvaMti surasampadamuccai-jainazAsanajuSo gRhiNo'pi / /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / 27 annamAMsayostulye'pi, na ca prANikAyatvAddhauMnyasyApi mAMsatvamupakalpya, yo yaH prANikAyaH sa sa mAMsamiti vyApterabhAvAt / anyathA vRkSatvAdazokAdInAmapi nimbatvakalpanAprasaGgAt / yata: bhogyA anubhavanIyA ! kA'sau, jAyaiva,na punarambikA mAtA bhogyA / kaijanaiH lokaiH / ka sati, strItvAvizeSe'pi bhAryAmAtroH strItve tulye'pi // 10 // atha kramaprAptAnmadhudoSAnAhamadhukRvAtAghAtotthaM madhvazucyapi binduzaH / / khAdana banAtyaghaM sapta-grAmadAhAhaso'dhikam // 11 // TIkA-badhnAti AtmanA yojayati / ko'sau, pumAn / kiM tat agha pApaM / kiyat adhikaM atiriktN| kasmAt saptaMgrAmadAhAMhasaH graamsptkdaahkpaatkaat| kiM kurvan , khAdan bhakSayan / kiM tat , madhu kssaudr| kiMmAtramapi binduzaH bindu maatrmpi| kiMviziSTaM, madhukRtAM makSikAbhramaramazakAdInAM madhukaraprANinAM vrAtaH saGghastasya ghAto nAzastasmAdutthA utpattiryasya tanmadhukRhAtaghAtotthaM / punaH 1 mAMsaM jIvazarIra jIvazarIra bhavenna vA mAMsam / ____ yadvanimbo vRkSo vRkSastu bhavanna vA nimbaH // zuddhaM dugdhaM na gomAsaM vantuvaicitryamIdRzaM / viSaghnaM ratnamAheyaM viSaM ca vipade yataH // heyaM palaM payaH payaM same satyapi kAraNa / viSadrorAyuSe patra mUlaM tu mRtaye matam / / 2 grAmasaptakavidAhirephasA tulyatA na madhubhakSirephasaH / tulyamaJjAlajalena kutraci-nimnagApatijalaM na jAyate // yazcikhAdiSati sAraghaM kudhI-makSikAgaNavinAzanaspRhaH / pApakardamaniSedhanimnagA tasya hanta karuNA kutastanI ? / / svayameva vigalitaM yad gahItamathavA balena nijagolAt / tatrApi bhavati hiMsA tadAbhayaprANinAM ghAtAt // . 3 anekajaMtusaGghAta nighAtanasamudbhavam / ___ jagupsanIyaM lAlAvatka: svAdayati mAkSikam // mAkSikAgarbhasambhUta-bAlANDakAnapIDanAt / jAtaM madhu katha saMta: sevaMte kllaakRti| ekaikakusumakroDAdrasamApIya mkssikaaH| yadvamaMtima dhUcchiSTaM tadanaMti na dhArmikA:
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / 28 kiMviziSTa, azuci prANiniryAsajanyatvAnmakSikA divAntatvAccApavitraM mlecchalAlAdisampRktatvAt tucchaM ca // 11 // 1 atha kSaudravannavanItastra doSabhUyiSTatayA tyAjyatAmupatizati-madhuvannavanItaM ca muJcattatrApi bhUrizaH / dvimuhUrtAtparaM zazvatsaMsajantyaMgirAzayaH // 12 // TIkA - muJcat vratayet / ko'sau, dhArmikaH / kiM tat, nevanItaM ca dadhisAramapi / kiMvat, madhuvat kSaudraM yathA / yataH saMsajanti sammUrchanti / ke, aGgigarAzayaH jIvasaMghAtAH / kiyanto bhUrizaH pracurAH / kva, tatrApi na kevalaM madhuni navanIte'pi / kathaM, zazvat sadA / kathaM param, UrdhvaM / kasmAt dvimuhUrtAt muhUrtadvayAt // 12 // " atha paJcarakSaNe dravyabhAvahiMsAdoSamupapAdayati -- pippalodumbaralakSa- vaTaphalguphalAnyadan / hantyArdrANi trasAn zuSkA - Nyapi svaM rAgayogataH // 13 // TIkA - hanti hinasti / ko'sau puruSaH / kAnU, trasAn sthUlasUkSmaprANikulAkulatvAtteSAm / kiM kurvana, adan bhakSayan / kAni, pippalAdiphalAni / " 1 1 yanmuhUrtayugata: para sadA mUrchati pracurajIvarAzibhiH / tadvilanti navanItamatra ye te vrajanti khalu kAM gatiM mRtAH // aMtarmuhUrtAtparata: susUkSmA jaMturAzaya: / yatra mUrchanti nAdyaM tannavanItaM vivekibhiH|| 2 azvatthodumbaraprakSa- nyagrodhAdiphaleSvapi / pratyakSA: prANinaH sthUlA : sUkSmazcAgamagocarAH // sasaMkhyajIvavyapaghAtavRttibhirna dhIvarairasti samaM samAnatA / anaMtajIvavyaparopakANAmudumbarAhAravilolacetasAm // madyeodumbarapaJcakA mitra madhutyAgAH kRpA prANinAM naktaMbhuktivimuktirAptavinutistoyaM suvastrasRtam / Set praguNA guNA gaNadharairAgAriNAM kIrtitA ekenApyamunA vinA yadi bhaved bhUto na gehAbhramI /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 dvitIyodhyAyaH / phalguratra kAkodumbarikA, kiMviziSTAni, ArdrANi, na kevalamAANi tAnyadan sthUlasUkSmamANino hanti, kiM tarhi,zuSkANyapi kaalocchinntrsaannypi| tAnyadan svamAtmAnaM hanti / kasmAt,rAgayogataH prItisambandhAt / antardIpakatvAdidaM madhvAdipvapi yojyam / tatrApi rAgAvatAradvAreNAtmaghAtasyoktatvAt // 13 // atha nizAbhojanAgAlitajalopayogayormadyAdhupayogavadoSamayatvAtparihAramAha rAgajIvavadhApAya-bhUyastvAttadvadutsRjet / rAtribhaktaM tathA yujyA-na pAnIyamagAlitam // 14 // TIkA -utssRjedvaje yeddhArmikaH / kiM tat, rAtribhaktaM rAtrAvannaprAzanaM / kiMvat, tadvat madyapAnAdivat / kasmAt rAgetyAdi, rAgazca jIvavadhazca apAyAzca jalodarAdayaste bhUyAMso dinabhojanAdatizayena bahavo yatra tadrAgajIvavadhaHpAyabhUyastasya bhAvastattvaM tasmAt tathA na.yujyAt nopyunyjiit| kiM tat, pAnIya jalaM peyatvAttailavRtAdi vA sarva drvdrvyN| kiM viziSTa, magAlitaM vstraadprisRtm| sAmpratamanastamitabhojinaH satphalaM kiJcidRSTAntena mugdhajanaprarocanArtha prakaTayati citrakUTe'tra mAtaMgI yAmAnastamitatratAt / svamA mAritA jAtA nAgazrIH sAgarAGgajA // 15 // TIkA-jAtA utpnnaa| kA'sA, mAtaGgo antevAsinI / kiMviziSTA, sAga rAGgajA saagrdttshresstthiputrii| kiMnAmnI, nAgazrIH / ka, citrkuutte| kiMviziSTe, 'tra etasminneva mAlavadezasyottarasyAM dizi prasiddhe / kammAt, yAmAnastamitavratAt yAma praharamAtra pAlitAdanastamitabhojana niyamAt / kiMviziSTA satI mAritA / kena svabhA jAgarikanAmnA // 15 // evaM kRtaparikarmaNA pAkSikazrAvakeNa sthUlahiMsAdiviratirapi yathAtmazakti bhAvanIyetyupadezArthavAha1 arkAlokena vinA bhuMjAna: pariharetkathaM hiMsAm / api bodhitapraTIpo bhojyajuSAM sUkSmajIvAnAma / /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / sthUlahiMsAddhRtasteya-maithunagranthavarjanam / pApabhIrutayA'bhyasye dvalavIryanigRhakaH / / 16 / / TIkA - abhyasedbhAvayet / ko'sau, zrAvakaH / kiM tat, sthUletyAdi, vakSyamA NalakSaNaM sthUlahiMsAdiviratirUpamaNuvratapaJcakaM / kayA, pApabhIrutayA, na tu rAjAdibhayena, tatastadabhyAse karmakSapaNA'niSTeH / kiMviziSTaH san, balavIryanigUhaka: balamAhArAdijA zaktiH saiva naisargikaM vIrya tayornigUhakastadanusArItyarthaH // 16 // evaM hi sthUlahiMsAviratimabhyasyatA vezyAdAviva dyUte'pyAsaktirna kartavyetyupadizati-- dyUte hiMsA nRtasteya - lobhamAyAmaye sajan / 1 kva svaM kSipati nAnarthe vezyAkheTAnyadAravat // 17 // TIkA -- kAnarthe na kSipati, sarvasmindharmAdibhraMze vyApArayatItyarthaH / kaM, svaM AtmAnaM jAtiM ca / kiM kurvan, sajan, gRddhiM kurvan, kautukamAtreNa dyUtakrIDanasya pAkSikeNa tyaktumazakyatvAdevamucyate / va sajan, dyUte / kiMviziSTe hiMsA prANAtipAtaH, anRtamasatyavacanaM, steyaM caurya, lobho gArgya, mAyA vaJcanA tAH prakRtAH prAcuryeNa kRtA asminniti hiMsAdibhaye / kiMvat, vezyAyAmAkheTe paradAreSu ca yathA / vezyAdiSvapi hiMsAdimayatvAdAsajataH svasya jJAtInAM ca puruSArthabhraMzasya suprasiddhatvAt // 17 // 30 1 sarvAnarthaprathanaM mathanaM zaucasya sadma mAyAyAH / dUrAtparihartavya cauryAsatyAspadaM dyUtam // 2 kaupInaM vasanaM kadannamazanaM zayyA dharA pAMsulA jalpAzlIlagira: kuTumbakajanadrohaH sahAyA viTAH / vyApArAH pagvaJcanAni suhRdacaurA mahAnto dviSaH prAyaH saMgha durodaravyasaninaH sasAMravAsakrama: /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / __ atha pratipAdyAnurodhAddharmAcAryANAM sutrAvirodhena deshnaanaanaatvoplmbhaadbhgyntrennaassttmuulgunnaanuddessttumaah___mdyplmdhunishaashnpshcphliivirtipshckaapsnutii| jIvadayA jalagAlanamiti ca kvacidaSTamUlaguNAH // 18 // TIkA-vartante / ke, mUlaguNAH / kati, aSTaM / kva, kvacit zAstra / kathaM, madyetyAdi, paJcaphalI paJcAnAM phalAnAM samAhAraH pippalAdiphalapaJcakamityarthaH, tadviratireka evAtra mUlaguNaH, aptanutiH trikAladevavandanA, madyaM ca palaM ca madhu ca nizAzanaM ca paJcaphalI ca tAbhyaH paJcabhyo viratasyatAsAM paJcaka, taccAptanutizca te dve, jIvadayA anukampA, jalagAlanaM ceti // 18 // prakRtamupasaMharan sArvakAlikasamyaktvazuddhipUrvakamadyAdiviratikRtAM kRtopanItInAM brAhmaNakSatriyavizAM jinadharbhazrutyadhikAritAmA viSkartumAha yAvajjIvamiti tyaktvA mahApApAni zuddhadhIH / - jinadharmazruteryogyaH syAtkRtopanayo dvijaH // 19 // TIkA-syAdbhavet / ko'sau, dvijaH dvirjAto mAtRgarbhe jinasamayajJAnagarne copAdAt dvijo brAhmaNakSatriyavizAmanyatamaH 'trayo varNA dvijAtaya ' iti vacanAt / kiMviziSTaH, kRtopanayaH kRto yathAvi yupakalpita upanayo maujIbandhAdilakSaNopanItikriyA yasya sa tathoktaH / kivi ziSTaH syAt, yogyo'dhi kaarii| kasyA, jinadharmazruteH vItarAgasarvajJopadiSTasya dharmasya zrutiH zravaNa zAstra vA upAsakAdhyayanAdi tasyAH / kiM kRtvA, zuddhadhIH samyaktva vizuddhabuddhiH san / tyaktvA / kAni, mahApApAni mahadvipulamanantasaMsArakAraNaM pApaM yebhyastAni madyapAnAdIni prAkprabandhenoktAni / kathaM yAvajjIvaM jIvitAvavadhi / kathe, iti anena prakAreNa // 19 // 1 aSTAvaniSTadustaraduritAyatanAnyamAna parivarNya / jinadharmadezanAyA bhavanti pAtrANi zuddhadhiyaH / /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / . sahajAmahAryo cAlaukikI guNasampadamudrahato bhavyAn yathAsambhavamavagamayannAha-- jAtA jainakule purA jinavRSAbhyAsAnubhAvAdguNe ye'yatnopanataiH sphuranti sukRtAmagresarAH ke'pi te / ye'pyutpadya kudRvakule vidhivazAdIkSocite svaM guNavidyAzilpavimuktavRttini punantyanvIrate te'pi tAn // 20 // TIkA-santi / ke te, ke'pi praviralAH samprati bahUnAmabhAvAt / kiviziSTA, agresarAH samyaktvasahacAripuNyodayonmukhyAH / keSAM, sukRtAM kRtapuNyAnAM / ye kiM, ye sphuranti lokacitte camatkAraM kurvanti / kaiH, guNaH sagyaktvAdibhiH / kiMviziSTaM, yatnopanataiH prayatnamantareNa prAptaiH sahajairityarthaH / kiMviziSTAH santo, jAtA utpannAH / ka. jainakule jino devatA yeSAM te jainAsteSAM kulaM pUrvapuruSaparamparAprabhavo vaMzastatra, jinoktagarbhAdhAnAdinirvANaparyantakriyAmaMtrasaMskArayogye mahA-vaya ityarthaH / kasmAt , purA pUrvajanmani jinavRSasya sarvajJoktadharmasyAbhyAsaH asakRtpravRttistasyAnubhAvo mAhAtmya tajjanitapuSyodayastasmAt / tathA anvIrate'nugacchanti / ke, te'pi / kAn , tAn pUrvoktAn jainakulajAtAn , tatsahazA bhavantItyarthaH / ye kiM, ye punanti pavitrIkurvanti / kaM. svamAtmAnaM / kaiH, guNaiH vakSyamANatatvArthapratipatyAdibhiH / kiM kRtvA, utpadya janitvA / ka, kukkule'pi mithyAdRSTivaMze'pi / apiratra vismaye bhinnakramaH / kiMviziSTe, dIkSocite dIkSA vratAviSkaraNaM vratonmukhasya vRttiriti yAvat, sA cAtropAsakadIkSA jinamudrA vA upanItyAdisaMskAro vaa| punaH kiM viziSTa, vidyA zilpavimuktavRttini vidyA'trAjIvanArtha gItAdi-zAstraM, zilpaM kArukarma, tAbhyAM vimuktA tato'nyA vRttirvArtA kRSyAdilakSaNo jIvanopAyo yatra tasmin / kasmAt, vidhivazAt mithyaatvshcaaripunnyodyyogaat||20|| __ idAnIM dvijAtiSu kulakramAyAtamithyAdharmaparihAreNa vidhivajjinoktamArga mAzritya svAdhyAyadhyAnabalAdazubhakarmANi nighnantaM bhavyamabhiSTauti
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / tatvArtha pratipadya tIrthakathanAdAdAya dezavata taddIkSAgratAparAjitamahAmantro'stadurdaivataH / AGgaM pUrvamathAthasaMgrahamadhItyAdhItazAstrAntaraH parvAnte pratimAsamAdhimupayandhanyo nihantyaMhasI // 21 // TIkA-nihanti nAzayati / ko'sau, dhanyaH sukRtii| ke, aMhasI dravyabhAvapApe ityarthaH / kiM kurvan , upayan abhyamyan / kaM, pratimAsamA dhiM rAtripratimAyogaM / kva, parvAnte parvaNAM mAsi mAsi dvayoraSTamyordvayozcaturdazyorante avasAne rAtrAvityathaH / kiviziSTaH san ,adhItazAstrAntaraH adhItAni vipaThitAni zAstrAntarANi saugatA digranthA vyAkaraNAdIni ca yenaasau| kiM kRtvA, adhItya paThitvA / kam, arthasaMgrahaM uddhAragranthamupazrutya, sUtramapi kiMviziSTa, mAjhaM AcArAGgA didvAdazAGgazritaM, na kevalamAGga, paurva ca caturdazapUrvagatazrutA zritam / atha zabdo'tra cArthe / kimbhUto bhUtvA, astadurdaivataH tyaktamithyAdeva tAgaNaH / punaH kiMviziSTo bhRtvA, tadityAdi, tasya dezavratasya dIkSA agraM pUrva yasya tattaddIkSAgraM upAsakadIkSApUrvakaM dhRto gurumukhAddhArito'parAjito nAma mahAn gaNadharadevAdInAM pUjyo mantraH paJcanamaskArAkhyo yena sa taddIkSAgratAparAjitamahAmaMtra. / kiM kRtvA, AsAdya labdhvA / kiM tat dezavrataM taddIkSAmUlaguNASTakAdikaM / kiM kRtvA, pratipadya nishcity| kaM, tatvArtha jIvA dikaM / kasmAt , tIrthakathanAt tIrthasya dharmAcAryasya gRhasthAcAryasya vA kathanAdvAkyaprabandhAt / etA aSTau mithyAdRzo dIkSAnvayakriyAH krameNa saMkSepAda troktA vistaratastu jJAnapradIpikAyAmArya vA drssttvyaaH| atrArSoktaH zloko yathA avatAro vRttalAbha: sthAnalAbho gaNagrahaH / pUjArAdhya purNyayajJo dRDhacaryopayogitI // - 1 gururjanayitA tatva-jJAnaM garbhaH susaMskRtaH / tathA tatrAvatIrNo'sA bhavyAtmA dharmajanmanA / 2 tato'syavRttalAbha: syAttadaiva gurupaadyoH| praNatasya vratavrAta vidhaannopsedussH|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / 3 tataH kRtopavAsasya pUjAvidhipurassaram / sthAnalAbho bhavedasya tatrAyamucito vidhiH // jinAlaye zucau raMge padmamaSTadala likhet / vilikhedA jinAsthAna-maNDala samavRttakam // lakSNena piSTacUrNena salilAloDitena vA / vartanaM maNDalasyeSTaM candanAdidraveNa vA // tasminnaSTadale padme jaine vA''sthAnamaNDale / vidhinA likhite tajja-viSvagviracitArcane / / jinArcAbhimukhaM sUri-vidhinainaM nivezayet / tavopAsakadIkSeya-miti mUrdhni muhuH spRzan / paJcapuSTividhAnena spRSTvainamadhimastakam / pato;Ase dIkSayetyuktvA siddhazeSaM ca lambhayet // tataH paJcanamaskAra-padAnyasmAyupAdizet / mantro'yamakhilAtpApA-ttvAM punItAditIrayan // kRtvA vidhimimaM pazcAtpAraNAya visarjayet / gugaranugrahAtso'pi sambhIta svaM gRhaM vrajet // 4 iyantaM kAlamajJAnAtpUjitA:stha kRtadaram / pajyAstvidAnImasmAbhi-rasmatsayadevatAH / / tato'pamRSitenAla-manyatra svairamAsyatAm / iti prakAzamavatA nItvAnyatra kacittyajet // gaNagrahaH sa eSaH syAtprAktanaM devatAgaNam / visRjyAceMyataH zAntA devatA: smyocitaaH|| 5 pUjArAdhyAkhyayA khyAtA kriyA'sya syAdataH praa| pUjopavAsasampatyA gRhNato'GgArthasaMgraham // 6 tato'nyA puNyayajJAkhyA kriyA puNyAnubandhinI / zRNvataH pUrvavidyAnA-marthaM sabrahmacArigaH // tadAsya dRDhacaryAkhyA kriyA svasamaya zrutam / niSThApya zrRNvato granthAnbAhyAnanyAMzca kAMzcana / / dRDhavratasya tasyAnyA kriyA syAdupayogitA / pApavAsarpayanta prAtamAyogadhAraNam //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / atha zUdrasyApyAhArAdizuddhimato brAhmaNAdivaddharmakriyAkAritvaM yathocitamanumanyamAnaH prAha - zUdro'pyupaskarAcAravapuHzudhyA'stu taadRshH| . ___ jAtyA hIno'pi kAlAdilabdhau hyAtmA'sti dharmabhAk // 22 // TokA-astu bhavatu / ko'sau, zUdro'pi / kiMviziSTa,-stAdRzo jinadharmazruteryogyaH / kiviziSTaH san , upaskaraH AsanAdyupakaraNa, AcAraH madyAdi varatiH, vapuH zarIraM. teSAM trayANAM zudhyA pavitratayA viziSTaH / kuta ityAha-jAtyetyAdi, hi yasmAdasti bhavati / ko'sau, AtmA jIvaH / kiMviziSTo, dharmabhAk zrAvakadharmArAdhakaH / kasyAM satyAM, kAlAdilabdhau kAlAdInAM kAladezAdInAM labdhau dharmArAdhanayogyatAyAM satyAM / kiMviziSTo'pi hIno rikto'lpo vA, kiM punarutkRSTo madhyamo vetyapizaddhArthaH / kayA, jAtyA varNasambhRtyA / varNalakSaNamArSe yathA jAtigotrAdikarmANi zukladhyAnasya hetvH| yeSu te syustrayovarNAH zeSAH zUdrAH prakIrtitAH / ityamAnRzaMsyamamRSAbhASit parasvanivRttiricchAniyamo niSiddhAsu ca strISu brahmacaryamiti sarvasAdhAraNadharmamabhidhAyedAnImadhyayanaM yajanaM dAnaM brAhmaNakSatriyavizAM samAno dharmo'dhyApanayAjanapratigrahAzca brAhmaNAnAmeveti vizeSatastadvyAkhyAnArthamuttaraprabandhamupakramamANo yajanAdividhAnAya pAkSikaM tAvadevaM niyukte yajeta devaM seveta gurUnpAtrANi tarpayet / kama dharmya yazasyaM ca yathAlokaM sadA caret // 23 // __TIkA-yajeta pUjayet / kosau, zrAvakaH / kaM, devaM dIvyate stUyate iMdrAdibhiriti devaH paramAtmA taM / tathA seveta upAsIta / ko'sau, zrAvakaH / kAni, yAtrANi saMpUjyamAnamokSakAraNaguNAn / tathA Acaret anutiSThet / ko'sau, zrAvakaH / kiM tat ,karma bhRtvA''zritAnityAdinA vakSyamANaM / kiMviziSTaM,dharmya
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 saagaardhrmH| dayApradhAnatvAddharmAdanapetaM, na kevalaM dharmya yazasyaM ca dharmya tAvadavazyamAcaraNIya taccatkIrtyartha syAttadA sutarAM bhadrakamityayamarthazvazaddhenAnvAcIyate / anuktasamuccaye vA'tra ca: tenAyuSyaM ca karma brAhmamuhUrtotthAnazarIracintAdantadhAvanA dikarmAyurvedaprasiddhamAcarediti labhyate / kathaM,yathAlokaM lokasyAnatikrameNa lokaanusaarennetyrthH| yoya Aloka AptopadezaprakAzastena tena tattatkarmAcarediti grAhyam / kathaM, sadA nityam // 23 // ___ ito'STAdazabhiH padyairjinapUjAM prapaJcayati yathAzakti yajetAha-devaM nitymhaadibhiH| saDalpato'pi taM yaSTA bhekavatsvarmahIyate // 24 // 'TIkA-yajet / ko'sau.shraavkH|kN, arhaddavaM / kathaM, yathAzakti yA yA zakti styaa| kai,-nityamahAdibhi: vakSyamANaiH / yato mahIyate pUjyo bhvti| ko'sau, jIvaH / kiviziSTo,yaSTA tAcchIlyena sAdhutvena vA yjmaanH|k,tN arhadevaM / kasmAtsakalyato'pi yaje'hamahadevamiti cintanAt , kiM puna: kAyena gaMdhAkSadibhirvAcAtA ca vicitrastavanairupacarannityapizadvArthaH / ke mahIyate'sau, svaH svarge maharddhikadevaiH khAmIni matvA pUjyata ityarthaH / kiMvat , bhekavat rAjagRha gare zreSThicaro darduro yathA // 24 // atha nityamahamAha prokto nityamaho'nvahaM nijagRhAnnItena gandhAdinA pUjA caityagRhe'rhataH svavibhavAccaityAdinirmApaNam / 1 dAnaM pUjA jina: zIla-mupavAsazcaturvidhaH / zrAvakANAM mato dharmaH saMsArAraNyapAvakaH / / ArAdhyante jinendrA guruSu ca vinatirdhArmike prItiruccaH pAtrebhyo dAnamApannihatajanakRte tacca kAruNyabudhdyA / tatvAbhyAsaH svakIyatrataratiramalaM darzanaM yatra pUjyaM tadgArhasthyaM budhAnAmitaradiha punaduHkhado mohapAza: //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / bhaktyA grAmagRhAdizAsanavidhAdAnaM trisandhyAzrayA sevA sve'pi gRhe'rcanaM ca yaminAM nityapradAnAnugam // 25 // TIkA-proktaH pravacane kathitaH / ko'sau, nityamahaH / kiM, pUjA / kasya, arhata. ka, caityagRhe / kena, gandhAdinA candanAkSatapuSpAdinA / kiMvi zeSTena, nItena caityAlaya prApitena / kasmA,-nijagRhAt / katha, manvahaM dine dine / tathA prokto nityamahaH / kiM tat, caityAdinirmApaNaM caityacaityAlayAdi niSpAdanaM / kasmAt, svavibhavAt nijadhanaviniyogAt / tathA prokto nityamahaH / kiM tat, grAmagRhAdizAsanavidhAdAnaM grAmaH saMvasathaH, gRhaM vezma AdizadvAtkSetrahaTTAdiparigrahaH, grAmagRhAdeH zAsanavidhayA zAsanavidhAnena dAnaM / kayA, bhktyaa| tathA prokto nityamahaH kiM, sevA aaraadhnaa| kasya, arhataH / kiMviziSTA, trisandhyAzrayA traikA likii|k, gRhe| kiMviziSTe, sve nije, apizabdAccaityagRhe ca / na kevalamahatpUjAdikaM nityamahaH proktaH, arcanaM ca pUjA / keSAM, yaminAM saMyatAnAM kiMviziSTaM, nityapadAnAnugaM aharahaH prakRSTadAnasambandhi // 25 // athASTAnDikaindradhvajau lakSayati___jinArcA kriyate bhavya-ryA nandIzvaraparvaNi / aSTAhniko'sau sendrAdyaiH sAdhyA vindradhvajo mahaH // 26 // TokA-proktaH sUribhiH / kosA,-vasau mahaH / kimAkhyaH, ASTAnhikaH / yA kiM, yA kriyate / kA,-sau jinArcA arhapUjA / kai,-bhavyairbhAvukalokaiH sambhUyakaraNajJApanArthaM bahuvacanaM / kva, nandIzvaraparvaNi prtivrssmaassaaddhkaartikphaalgunsitpkssepvssttmyaadidinaassttke| tathA proktH| ko'sau, indradhvajAkhyo mahaH / kA'sau, sA jinArcA / kiMviziSTA, sAdhyA kriymaannaa| kai,-riMdrAdyaiH indrapratIndrasAmAnikAdibhiH / turvizeSe // 26 // atha mahAmahaM nirdizatibhaktyA makuTabaddhairyA jinapUjA vidhiiyte| tadAkhyA:sarvatobhadra-caturmukharmahAmahAH // 27 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 sAgAradharmaH / * 1 TIkA - bhavanti / kA, stAdAkhyAH tasyA jinapUjAyA AkhyA nAmAni kiM kiM, sarvatobhadra iti, caturmukha iti, mahAmaha iti ca tisro'nvarthAH tatra sarvatra prANivRnde kalyANakaraNAtsarvatobhadraH, caturmukhamaNDape vidhIyamAnatvAccaturmukhaH, aSTAnhikA pekSayA gurutvAnmahAmahaH / yA kiM, jinapUjA vidhIyate / - kuTabaddhaimakuTAni baddhAni sAmAntAdibhiryeSAM te makuTabaddhA maNDalezvarAstaiH / kayA, bhaktyA, na tu cakravatyAdibhayAdinA / eSo'pi kalpavRkSavat - kevalamatra pratiniyatajanapada viSayaM dAnAdikam // 27 // atha kalpavRkSamahamAha kimicchana dvAnena jagadAzAH prapUrya yaH / " cakribhiH kripate so'rha-yajJaH kalpadrumo mataH // 28 // TIkA - mataH pUrvAcAryaiH sammataH / ko'sau so'rhadyajJaH / kimAkhyaH, - kalpadrumaH kalpavRkSanAmA / yaH kiM yaH kriyate / kai, - zvatribhiH samrAbhiH / kiM kRtvA, prapUrya prakarSeNa pUrayitvA / kAH, jagadAzA: lokAnAM manorathAn / kena, dAnena tyAgena / kiMviziSTena, kimicchakena kimicchasIti praznapU- yAcakecchAnurUpaM kriyamANena // 28 // samprati balinapanAdijinapUjAvizeSANAM nityamahA diSvevAntarbhAvamAhabalipananATyAdi nityaM naimittikaM ca yat / bhaktAH kurvanti teSveva tadyathAsvaM vikalpayet // 29 // TIkA - vikalpayet nityamahAdInAmeva bhedamAcakSIta vidvAn / kiM tat tat / keSu teSveva nityamahAdiSu / kathaM, yathAsvaM yathAyogyaM / yatkiM yatkurvanti nirvartayanti / ke te, bhaktA bhaktimantaH / kiM tat, balisnapananATyAdi, balirupa1 pahAra:, snapanamabhiSekaH, nATyaM gItanRtyavAdyaM, AdizabdAtpratiSThArathayAtrAdi / kiMviziSTaM nityaM pratyahavidheyaM / tathA naimittikaM parvakartavyam // 29 // idAnIM jalAdipUjAnAM pratyekaM phalamAlapati -- vArdhArA rajasaH zamAya padayoH samyakprayuktArhataH / sagandhastanusaurabhAya vibhavAcchedAya santyakSatAH /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyodhyaayH| yaSTuH sragdivijasraje carurumAsvAmyAya dIpastviSe dhUpo vizvagutsavAya phalamiSTArthAya cArghAya saH 30 // TIkA- bhavati / kA'sau, vArdhArA vAro jalasya dhArA sratiH / kasmai. zamAya anudrakAya / kasya, rajasaH pApasya jnyaanhgaavrnnkrmnno'| kasya, yaSTurAtmanaH pUjayituH / kiMviziSTA satI, prayuktA smpaaditaa| kyoH, padayozcaraNayoH / kasya, arhato jinendrasya / kathaM, samyak yathoktavidhAnena / tathA bhavati / ko'sau, sadgandhaH zrIcandanadravaH / kammai, tnusau bhAya zarIrasaugandhyanimittam / kasya, yaSTuH / kiMviziSTaH san , arhataH padayoH samyak prayuktaH / tathA sanni bhvnni| ke, akSatAH akhaNDataNDulAH / kasmai, vibhavAcchedAya vibhavasyANimAdivibhUteviNamya vA'cchedo nirantara vRttistadartha / zeSaM pUrvavat / tathA bhavati kA,-sau srak puSpamAlA / kasyai divijasraje svargajanmamandAramAlArtha / tathA bhavati / ko'sau, caru: naivadya / kasmai, umAsvAmyAya lakSmIpatitvArtha / tathA bhavati / ko'sau, dIpaH ArArtika / kamyai, tviSe dIptyartha / tathA bhvti| ko'sau, dhUpaH kiviziSTaH, arhataH padayoH samyakprayuktaH / kasmai, vizvagutsavAya yaSTuH paramasaubhAgyArtha / tathA bhavati / kiM tat, phalaM bIjapUrAdi : kasmai, iSTArthAyAbhimatavastuprAptyartha / tathA bhavati / ko'sau, saHzrutatvAdarghaH puSpAJjalirityarthaH / kasmai bhava,-tyarghAya pUjAvizeSArtha / athavA sa ityanena pUrvokta iSTArtha eva parAmRzyate tenAyamarthaH kathyate / yadyadyaSTurAtmano'bhimataM vastu gItAdikaM tena jine samyakprayukte tattadviziSTagItAdivastuno'rghAya mUlyAya syAttatsampAdayatItyarthaH // 30 // atha jinejyAyAH samyakprayogavidhyupadezapurassaraM lokottaraM phalavizeSamA - viSkaroti caityAdau nyasya zuddhe niruparamaniraupamyatattadguNaughazraddhAnAtso'yamarhanniti jinamana!stadvidhopAdhisiddhaiH / nIrAdyaizcArukAvyasphuradanaNuguNagrAmarajyanmanobhibhavyo'rcan dRgvizuddhi pravalayatu yayA kalpate tatpadAya // 31 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| TIkA-prabalayatu prabalAM prakRSTasvaphaladAnasamartho karotu / ko'sau, bhUyo bhAktikaH / kAM, dRgvizuddhiM zaGkA didoSarahitatattvazraddhAnaM / kiM kurva, nacan pUjayan / kaM, jina kai, nIrAdyaiH jalagandhAkSatAdibhiH / kiMviziSTa, ranadhaiH haThahRtatvAhRyatvasvAnyabhuktazeSatvAdipApahetudoSamuktaH / punaH kiMviziSTaiHtadvidhopAdhisidvaiH niSpApasAdhananiSpannaiH / punarapi kiMviziSTeH, cArvityAdicArUNi doSanirAsAdruNAlaGkArasvIkArAcca sahRdayahRdayAvarjakAni. kAvyAni lokotaravarNanAramaNIyagadyapadyavAGmayAni, anaNuguNagrAmA anaNUnAM mahatAM gurUNAM guNAnAM nisarganirnalatvasaurabhyAtizayAdInAM grAmAH saGghAtAH, cArukAvyaiH sphuranto bhAvukalo kacitteSu camatkurvanto'naguguNagrAmAstai rajyanti priyamANAni manAMsi yeSu tAni taiH / kiM kRvA arcan , nyasya so'yamarha - niti uttarpaNatRtIyacaturthakAlayoryazcatustriMzadatizayasametaH samavasRtAvaSTabhahAprAtihAryavirAjitasyopadezena bhavyalokaM punItavAn so'hanne-- vAyamiti nAmasthApanAdravyabhAvaiH sthApayitvA / kaM, jinN| ka, caityAdo caitye pratimAyAM, Adizabdena tadala bhe jinAkArarahite'pyakSatAdau / kiMviziSTa, zuddhe nirdoSe rudrAkArarahite ityarthaH / kasmA,-nirityAdi, niruparamA avinazvarA niraupamyA asAdhAraNAstadguNA vyavahAreNa darzanavizudhyA dibhAvanApramukhakalyANapaJcakalakSaNA nizcayena cida cid yadravyAkAra vizeSasvarUpAnte SAmoghe samUhe zraddhAnaM rucirataro'nurAgamtasmAt / itthaM tAM dRgvizuddhiM prabalayatu bhavyo yayA dRgvizudhdyA prabalIkRtayA kalpyate sampadyate bhavyaH / kasmai, tatpadAya tIrthakaratvAya / ekasyA api dRgvizuddharatkarSamya tIrthakaratvA khyapuNyavizeSabandhahetutvaprasiddhaH // 31 // adhunA vratabhUSitasya jinayaSTuriSTaphalavizeSamabhidhatte-- ___ dRkpUtamapi yaSTAra-mahato'bhyudayazriyaH / zrayantyahampUrvikayA kiM punarvatabhUSitam // 32 // TIkA-zrayanti Azrayanti / kA, abhyudayazriyaH pUjArthAjJaizcaryaviziSTabalaparijanakAmabhogasampadaH / kaM, yaSTAraM puujkN| kabhya, arhtH| kiMviziSTaM, dRkpUtamapi samyaktvavizuddhaM / apirvismaye / kayA, ahampUrvikayA ahaM
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / 41 pUrvamaha pUrvamityaham pUrvikA tathA ahaMprathamikayA / kiMpuna, - rvizeSAt zrayanti / kA, abhyudayazriyaH / kaM arhato yaSTAraM / kiMviziSTaM vratairdezato hiMsAdiviratilakSaNairbhUSitamalakRtam // 32 // jina jAntarAya parihAropAyavidhimAha - yathAsvaM dAnamAnAdyaiH sukhIkRtya vidharmaNaH / sadharmaNaH svasAtkRtya sidhyarthI yajatAM jinam // 33 // TIkA - yajatAM pUjayatu / ko'sau, siddhayarthI jinapUjA sampUrNatAM svAtmopalabdhi vA. abhIpsuH / kaM, jina / kiM kRtvA, svasAtkRtya svAdhInAn kRtvA / kAnU, sadharmaNa: jinadharmabhAvitAn / kiM kRtvA, sukhIkRtya anukUlAn kRtvA kAn vidharmaNaH zivAdidharmaratAn sarvadharmabAhyAn vA / kaiH sthAsvaM yathAyogyaM / dAnamAnAdyaiH arthaviniyogasatkArAbhyutthAnAsanapradAnAdibhirAvarjanopAyaiH // 33 // I 1 snAnApAstadoSasyaiva gRhasthasya svayaM jinayajane'dhikAritvamanyasya punastathA vidhenaivAnyena tadyajanaM ityupadezArthamAha syArambhasevAsaMSTiH snAtvA''kaNThamathAziraH / 1 svayaM yajeAtpAdA-nasnAto'nyena yAjayet // 34 TIkA-yajeta ! ko'sau, bhAktiko gRhI kAnaDa, - hatpAdAn jincrnnaan| kena, svayamAtmanA / kiM kRtvA, snAtvA zaucaM kRtvA / katha, - . - mAkaNThaM 1 nityaM snAnaM gRhasthasya devAcanaparigrahe / yatestu durjanaspazAsnAnamanyadvigarhitam // vAtAtapAdisampRSThe bhUritoye jalAzaye / avagAhyAceratsnAna-mato'nyadgAlitaM bhajet // pAdajAnukaTigrIvA ziraHpantaMsazrayam / snAnaM paJcavidhaM jJeyaM yathAdoSaM zarIriNAm // brahmacaryopapannasya nivRttAmbhakarmaNaH / yadvA tadvA bhavetsnAna mantyamanyasya tu dvayam // savIrambhavijRmbhasya brahmajihmasya dehinaH / avidhAya bahiH zuddhiM nAsopAstyadhikAritA ||
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ :.NP saagaardhrmH| kaNThAvadhi / atha athavA / AziraH mastakAvadhi, yathAdoSaM jalena shuciibhuuyetyrthH| kiviziSTaH sana, syAdIti, strIsevayA kRSyAdikarmasevayA ca saMkliSTaH samantAtkAye manasi copataptaH, prasvedatandrAlasyadaurmanasyAdidoSadRSitakAyamanaska ityarthaH / so'snAtaH kiM kuryAdityAha-yAjayetpUjayA saMyojayet / ko'sau, asnAtastathAvidho gRhii| kAna', htpaadaan| kena, kAnyena snAtena sabrahmacArisatIrthyasadharmakA dinA // 34 // caityAdinirmANasya phalavizeSasamarthanayA vidheyatAmabhidhatte nirmApya jinacaityatadgRhamaThasvAdhyAyazAlAdikaM ... zraddhAzaktyanurUpamasti mahate dharmAnubandhAya yat / hiMsArambhavivartinAM hi gRhiNAM tattAhagAlambana prAgalbhIlasadAbhimAnikarasaM syAtpuNyacinmAnasam // 35 // __TIkA-nirmApya kaaraapnniiy| kiM tat najinacaityAdi / kaiH, pAkSikazrAvakaiH / kiviziSTaM, zradvAzaktyanurUpaM rucyA sAmarthyena ca sahaza / yatkiM, yadasti bhavati / kammai, dharmAnubandhAya dharmasyAnubandho'labdhalAbho labdhaparirakSaNa rakSitavardhanamityavamAtmakastammai / kiMviziSTAya, mahate vipulaay| etena caityAlayAdinirmApaNe sAvadyadoSazaGkAnirastA / yadAha tatpApamapi na pApaM yatra mahAn dharmasambandha iti / hi yammAt / syAt bhvet| kiM tat mAnasa manaH / kiviziSTaM, puNyacit puNyaM sukRtaM cinoti vardhayati, athavA puNyA pavitrA nirmalA cit saMvittiryasya tatpuNyacit / keSAM, gRhiNAM gRhasthAnAM bhAplutaH samlutazcAntaH zucivAsovibhUSitaH / maunasayamasampannaH kuryAddevArcanA vadhima / / dantadhAvanazuddhAsyo mukhavAsovRtAnanaH / asaJjAtAnyasaMsargaH sudhIrdevAnupAcaret / 1 yadyapyArambhato hiMsA hiMsAyAH pApasambhavaH tathA'pyatra kRtArambhA mahatpaNyaM samaznuta / / nirAlambanadharmastha syitiryasmAttataH satAm / / muktiprAsAdasopAnamAptaruktau jinAlayaH / /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / kiMviziSTAnAM, hiMsArambhavivartinAM hiMsAprAyaH AraMbhaH kRSyAdiH tatra vivartante vividhaM pariNamante'bhIkSNamiti tdvivrtinstessaaN| kiMviziSTaM tat ,tadityAdi, tajinacaityacaityAlayAdi tAktIrthayAtrAdi, AlambanaM dRgvizuddhayaGgaM,prAgalbhI pauDhiH, AbhimA nikarasaH ahakArAnurakto harSaH, tacca tAdRkca tattAhak tacca tadAlambanaM ca tasya prAgalbhI tayA lasan dyotamAnaH svasaMvittiviSayIbhavana AbhimAnikaraso yasmin tat tathoktam // 35 // zAstravidAmapi prAyaH pratimAdarzanenaiva devAdisevAparAM matiM kurvANa kalikAlamapavadate dhigduSSamAkAlarAtriM yatra zAstrazAmapi / caityAlokAdRte na syAt prAyo devavizA matiH // 36 // * TIkA-dhik nindAmItyarthaH / kAM, duHSamAkAlarAtriM duHSamA paJcamakAla: kAlarAtrimaraNanizeva durnivAramohAvahatvat / yatra kiM, yasyAM na syAt / kA'sau, matirantaHkaraNapravRttiH / kiMviziSTA, devavizA devaM paramAtmAnaM vizatyananyazaraNIbhUya zrayatIti kvibantAdajAdyataSTAp / keSAM, zAstradRzAmapi zrutacakSuSAmapi / kathaM, Rte vinA / kasmAt, caityAlokAt prtimaadrshnaat| kathaM, prAyo bAhulyena / keSAJcit jJAnavairAgyaparANAM caityadarzanamantareNApi manaH paramAtmAnaM saMzrayatIti bhAvaH kalau dharmasthitiH samyakcaityAlayamUlavetyanuzAsti pratiSThAyAtrAdivyatikarazubhasvairacaraNasphuraddharmoddharSaprasararasapUrAstarajasaH / kathaM syuH sAgArAH zramaNagaNadharmAzramapadaM na yatrAhadhaM dalitakalilIlAvilasitam // 37 // TIkA-tatra nagarAdau kathaM syuH, kathamapi na bhaveyurityarthaH / ke te. sAgArA gRhasthAH / kiviziSTAH, pratiSThetyAdi, AdizabdaH pUjAbhiSekajAgaraNAdyarthaH / vyatikaraH praghaTTakaH, svairaM svacchandaM, uddharSa utsavaH, prasarazcirAvasthAyitvaM, rasaH harSo jalaM vA, rajaH pApaM reNuzca, pratiSThAyAtrAdInAM vyatikare zubhaM prazastaM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / 1 " puNyAsravaNakAraNaM svairaM caraNaM manovAkkAyavyApArastena sphuracAsau dharmoddharSa stasya prasaraH sa eva rasapUro jalapravAhastenAstaM sphATitaM rajo yeSA te tathA / kathaM syustatra / yatra kiM yatra na bhavati / kiM tat, ahaM jinacaityAlaya: / kiMviziSTa, dalitaM chinnaM khaNDitaM kalilIlA vilasitaM maupatyAdidurNayo niraMkuza vijRmbhamANasaMklezapariNAmo vA yatra tadalitaka lilIlAvilasitaM / punaH kiMviziSTaM, zramaNagaNamAzramapadaM zramaNasya yatisaGghasya dharmArthamAzramapadaM nivAsasthAnam // 37 // 44 kalau vasativizeSaM vinA satAmapyanavasthitacittatvaM darzayatimano maThakaTherANAM vAtyayevAnavasthayA / cekSipyamANaM nAdyatve kramate dharmakarmasu // 38 // TIkA-na kramate notsahate / kiM tanmanaH / keSAM maThakaTherAgAM vasatidaridrANA maraNyA divAsinAM yatInAmityarthaH / kva, dharmakarmasu dharmArthAsu kriyAsu AvazyakAdiSu / kar3hA, adyatve asmin kAle / kiM kriyamANaM, cekSipyamANaM bhRzaM I punaH punarvI cAlyamAnaM / kayA, anavasthayA parApararAgAdivivartanapariNatyA / kayeva, vAtyayeva vAtamaNDalyA tUlA diryathA // 38 // vimarzasthAnaM vinA mahopAdhyAyAdInAmapi zAstrAntastatvajJAnadauH sthityaM prathayati -------- vineyavadvinetRNAmapi svAdhyAyazAlayA / vinA vimarzazUnyA dhISTe'pyandhAyate'dhvani // 39 // TIkA- andhAyate andhamivAtmAnamAcarati tattvaM na pazyatItyarthaH / kA'sau. dhIrbuddhiH / keSAM, vinetRNAmapi / keSAmiva vineyavat upAdhyAyAnAm ziSyANAM yathA / kva, adhvani mArge arthAcchAstre niHzreyasi vA / kiMviziSTe 'pi, dRsstte'pi| abhyaste'pi / kiMviziSTA satI, vimarzazUnyA antastatvakSodavidhurA / kathaM vinA / kayA, svAdhyAyazAlayA pATasthAnena / tatazcetyAdicatuSTayaM zreyo'rtha niyamena kArayediti pratipattavyam || 39 // " satrAturopacArasthAnayoranukampyaprANyanugrahabuddhyA vidhApanaM bArambharatAnAM gRhasthAnAM jinapUjArthaM puSpavATikAdinirmApaNe doSAbhAvaM ca prakAzayannAha -
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / satramapyanukampyAnAM sRjedanujighRkSayA / cikitsAzAlavaduSye-jyAyai vATikAdyapi // 40 // TIkA-sRjennirmApayetpAkSikaH / kiM tat, satramannapradAnasthAnaM apizaGkA apAM ca kiMvat , cikitsAzAlavat vyAdhipratIkArasthAnaM yathA / kayA, anujivRkSayA upakartumicchayA / keSA, manukampyAnAM kRpA viSayAnAM kSuttRSNArtAnAM vyAdhitAnAM ca / tathA na duSyenna duSTaM bhavet / kiM tat , vATikA di AdizadvadvApIpuSkariNyAdi / kimartha,-mijyAyai pUjArtha / apizabdenAnAdarArthena viSayasukhArtha kRpyAdikaM kurvatAM yadyapi dharmabudhyA vATikAdividhAne loke vyavahArAnurodhAdoSo na bhavati, tathApi tadakurvatAmeva krayakrItena puppAdinA teSAmapi jinaM pUjayatAM mahAn guNo bhavatIti jJApyate // 40 // nirvyAjamakyA yena kenApi prakAreNa jinaM sevamAnAnAM samastadukhoccheda mitastataH samastamI hitArthasampattiM copadizati yathAkathaJcidbhajatAM jinaM nirvyAjacetasAm / nazyanti sarvaduHkhAni dizaH kAmAnduhanti ca // 41 // TIkA-nazyanti nivrtnte| kAni, sarvaduHkhAni zarIramanamtApAH / keSAM nirvyAjacetasAM nimAyamanasAM bhAktikAnA mityarthaH / kiM kurvatAM, bhajatAM sevamAnAnAM / kaM, jinaM / yathAkathaMcita yenakenApi snapanapUjAstavanAdiprakAreNa / tathA duhanti prapUrayanti / kA, dizaH kakubhaH / kAn, kAmAn manorathAn / yadyatkAmayante jinayaSTArastattatsarvatra labhante ityarthaH // 41 // ___ evaM jinapUjAM vidheyatayopadizya tadvasiddhAMdipUjAmapi vidheyatayopade pThumaha jinAniva yajansiddhAnsAdhundharmaM ca nndti| te'pi lokottamAstadvaccharaNaM maGgalaM ca yat // 42 // TIkA-nandati antaraGgabahiraGgavibhUtyA saMvardhate / ko'sau, jIvaH / kiM kurvan , yajan pUjayan / kAn, siddhAn muktAtmanaH, tathA sAdhUn siddhiM sAdhayantItyanvarthanAmAnusaraNAdAcAryopAdhyAyayatIna, na kevalaM tAn, dharma ca vyava-.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| hAranizcayarUpaM ratnatrayaM / kAniva, jinAniva arhato yathA / kuta ityAha-yadya smAt / vrtno| ke te, api siddhasAdhudharmAH kiMviziSTAH, lokottamAH lokeSUtkRSTAH, tathA zaraNamAtiharaNamapAyaparirakSaNopAyA ityarthaH / tathA maGgalaM pApApahAH puNyapradAzca / kiMvat, tadvat jinavat // 42 // ___ sakalapUjyapUjAvidhiprakAzanenAnugrAhikAyAH samyakzrutadevatAyAH pUjAyAM sajjayannAha - yatprasAdAna jAtu syAt pUjyapUjAvyatikramaH / tAM pUjayejjagatpUjyAM syAtkAroDDamarAM giram // 4 // TIkA-pUjayecchreyo'rthI yjet| kAM, tAM giraM zrutadevatAM / kiMviziSTAM, syAtkAroDDumarAM syAtpadaprayogeNa srvthaikaantvaadibhirjyyaaN| punaH kiMviziSTAM jAtpUjyAM vizvalokAnAmA yatprasAdAt yamyA anugrahAt na syAt na bhavet / ko'sau, pUjyapUjAvyatikramaH pUjyAnAM arha siddhasAdhudharmANAM pUjAyAM vyatikramo yathoktavidhilaMghanaM / kathaM, jAtu kadAcidapi // 43 // zrutapUjakAH paramArthato jinayUjakA evetyupadizati ye yajante zrutaM bhaktyA te yajante'JjasA jinam / na kizcidantaraM prAhu-rAptA hi zrutadevayoH // 44 // TIkA-yajante puujynti| ke te, pumAMsaH / kaM, jinaM / kena, aJjasA para mArthena / ye kiM, ye yajante / kiM tat , zrutaM / kayA, bhaktyA / hi yasmAt / na pAhuH na bruvanti / ke te, AptA: guravaH / kiM tat , antaraM bhedaM / kayoH. zrutadevayoH pravacanaparamAtmanoH / kIdRzaM, kiJcit yadeva zrutaM sa eva devo ya eva ca devastadeva zrutamityarthaH / / 44 // ___ evaM devapUjAvidhi saMkSapeNopadizya sAkSAdupakArakatvena gurUNAmupAsane nityaM niyuGkte upAsyA guravo nitya-mapramattaH zivArthibhiH / tatpakSatAkSyapakSAntaHzvarA vighnoragottarAH // 45 // . TIkA-upAsyAH sevyAH / ke te, guravaH dhamorAdhanAyAM prayoktAraH / kaiH, zivArthibhiH paramakalyANakAmaiH / kiviziSTaiH, sadbhirapramattaiH prmaadrhitaiH|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 dvitIyodhyAya / kathaM, nityaM zazvat / yato bhavanti / ke te, tatvakSatA_pakSAntazcarAH teSAM gurUNAM pakSastadAyattatayA vRttiH sa eva tArthyapakSo garuDapatatraM tatrAntamadhye caranti tadantazcarAH / kiMviziSTA bhavanti, vighnoragottarAH vighnAH prakramAddhamAnuSThAnaviSaye antarAyAsta evoragAH sarpAH apakArakatvAt tebhya uttarAH pare taharacAriNaH, dharmAnuSThAnapratyUhasapa~rnAbhibhUyanta ityarthaH // 45 // gurUpAstividhimAhanivyAjayA manovRtyA sAnuvRtyA gurormanaH / . pravizya rAjavacchazvadvinayenAnuraJjayet / / 46 // TIkA-anuraJjayedAtmani raktaM kuryaat| ko'sau, shreyo| kiM ta, mana zcitta / kasya, gurorArAdhyasya / kena, vinayena abhyutthAnAdinA kAyikena, himitapratipAdanena vAcanikena zubhaciMtanAdinA cittena ca / kathaM zazvat nityaM / kiM kRtvA, pravizyAntazcaritvA / kiM tat, gurormanaH / kayA, manovRttyA cittprvRttyaa| kiMviziSTayA, nirvyAjayA nirdambhayA / punaH kiMviziSTayA; sAnuvRttyA chandAnuvRttisahitayA / kasyava, rAjavat, rAjJo yathA sevakavargaH // 46 // vinayanAnuraJjayedityetadartha vyanakti pAzva gurUNAM nRpavatprakRtyabhyadhikAH kriyAH / / aniSTAzca tyajetsarvA mano jAtu nu dUSayet // 47 // TIkA-tyajet varjayet upAsakaH / kAH, kriyAzcaSTAH / srvaaH| kiMviziSTAH, a tyabhyadhikAH svabhAvAdatiriktAH vaikArikIH kopahAsyavivAdAdikAH / na kevalaM tAH aniSTAzca zAstraniSiddhAzca paryastikopAzrayAdikAH / ka, pArve samIpe / keSAM, gurUNAM / keSAmiva, nRpavat rAjJAM yathA / tathA na dUSayet na vikaaryt| kiM tat, rAjJAmiva gurUNAM manaH / katha, jAtu kadAcidapi ArtAvasthAyAmapItyarthaH // 47 // . 1 niSThIvanamavaSTambhaM z2ambhaNaM gAtrabhaJjanam / asatyabhASaNaM narma hAsyaM pAdaprasAraNam / / abhyAkhyAnaM karasphoTaM kareNa karatADanam / vikAramaMgasaMskAra varjayedyAtisannidhau / /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 sAgAradharmaH / sAmprataM pAtrANi tarpayedityAdipUrvoddiSTadAnAdividhiprapaJcArthamAha - pAtrAgamavidhidravya-dezakAlAnatikramAt / dAna deyaM gRhasthena tapazcarya ca zaktitaH // 48 // TIkA-deyaM dAtavyaM / kiM tat , dAnaM ratnatrayAnugrAhakaM vstu| kena, gRhasthena / kasmAt, pAtrAdyanatikramAt yathApAtraM yathA''gamaM yathAvidhi yathAdravyaM yathAdezaM yathAkAlaM cetyarthaH / tathA caryamanuSTheyaM gRhsthen| kiM tata, tapo'naza . nAdi / kasmAt , zaktitaH nijasAmarthyAnusAreNa dAnatapasI kuryaadityrthH|48|| samyagdRzo nityamavazyatayA vidhIyamAnayodanitapasoravazyambhAvina phalavizeSamAha. niyamenAnvahaM kiJcidyacchato vA tapasyataH / santyavazyaM mahIyAMsaH pare lokA jinazritaH // 49 // TIkA--avazyaM nizcitaM / santi bhavanti / ke te. lokaaH| kiMviziSTAH, pare janmAntarANItyarthaH / kiMviziSTAH santi, mahIyAMsaH iMdrAdipadalakSaNAH / kasya, jinazritaH paramAtmAnaM sevamAnasya bhavyasya / kiM kurvato, yacchato dadataH tapasyato vA tapazcarataH / kiM, kiJcit yadvA tadvA zAstravihitaM / kena, niyamena avazyatayA / katha,-manvahaM dine dine // 49 // yadartha yaddAnaM kartavyaM tattadarthamAha-- dharmapAtrANyanugrAhyA-Nyamutra svArthasiddhaye / kAryapAtrANi cAtraiva kItya tvaucityamAcaret // 50 // TIkA-anugrAhyANi upakAryANi zreyo'rthinA / kAni, dharmapAtrANi ratnatrayasAdhanapagaH narAH / kimartha, svArthasiddhaye / kva, amutra paraloke svargAdisukhasampatyarthamityarthaH / tathA anugrAhyANi / kAni, kAryapAtrANi trivargasAdhanasahAyAH / kasya, atraiva janmani svArthasiddhaye puruSArthasamprAptaye / tathA AcaredanutiSThet gRhI / kiM tat, aucityaM dAnapriyavacanAbhyAmanyasya santoSotpAdanaM / kasyai kotyai yazo'rtham // 50 // / 1 varyamadhyajaghanyAnAM pAtrANAmupakArakam / dAnaM yathAyathaM deyaM vaiyAvRtyavidhAyinA / /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / dharmapAtrANAM yathAguNa santarpaNIyatvamAha samayikasAdhakasamayadyotakanaiSThikagaNAdhipAndhinuyAt / mantra dAnAdinA yathottaraguNarAgAtsadgRhI nityam / 51 // vaka, ___TIkA-samayiko gRhI yatirvA jinasamayazritaH, sAdheko jyotiSasAnahavAdAdilokopakArakazAstrajJaH, samayadyotako vAditvAdinA mArgaprabhAkSikanaiSThiko mUlottaraguNazlAdhyatapo'nuSThAnaniSThaH, gaNAdhipaH dhrmaacaarystaavihaa| sthAcAryo vA etAn paJca dhinuyAt prINayat / ko'sau, sadagRhI pAkSikasya zrAvakastraivarNiko vA gRhsthH| kena, dAnAdinA dAnamAnAsanasambhASaNAlimA ta kammAt, yathottaraguNarAgAt yo ya uttara utkRSTaH samayikAdInAM madhyehasusthA tasya guNeSu prItitaH, athavA yo yo yasyotkRSTo guNastatra tatra prItyAsamsana dhinuyAditi yojyam / atra zramaNopAsakeSu mumukSuSu ratnannayAnugrahabudhdhA santarpaNaM pAtradattiH, bubhukSuSu ca gRhastheSu vAtsalyena yathArhamanugrahaH samAna dattiriti vibhAgaH // 51 // samadattividhAnopadezArthamAhasphuratyeko'pi jainatva-guNo yatra satAM mataH / tatrApyajeneH satpAtrai-dhotyaM khadyotavadravau // 52 // 1 gRhastho vA yatirvA'pi jaina smymaasthitH| yathAkAlamanuprAptaH pUjanIyaH sudRSTibhiH // 2 jyotirmantranimittajJaH suprajJa: kAryakarmasu / mAnyaH samayibhiH samyakparokSArthasamarthadhIH / / 3 dIkSAyAtrApratiSThAdyAH kriyAstadvirahe kutaH / tadarthe parapRcchAyAM kathaM ca samayonnaniH / / 4 muulottrgunnshlaaghyaistpobhirnisstthitsthitiH| : sAdhuH sAdhu bhavetpUjyaH puNyopArjanapaNDitaiH // 5 zAnakANDe kriyAkANDe cAturvarNyapurassaraH // sUriva ivArAdhyaH saMsArAbdhitaraNDakaH //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| TIkA-dyotyaM prakAzya prabhAvyaM / kaiH, satpAtraiHjJAnatapo'dhikaiH / kiviziSTai, jainaiH zivAdibhaktigrahAviSTaiH / kva, tatrApi tapojJAnarahite'pi jane / kiMvat, khadyotavat khadyotairiva / kasmin , svau ravisannidhAne jyotiriGgaNA yathA niSprabhA bhavanti tathA sphurajainatvaguNapuMsaH samIpe mithyAdRSTidhArmikA ityarthaH / yatra kiM, yatra sphurati pratapati / kau'sau, jainatvaguNaH jina eva devo me bhvaarnnvottaarktvaaditybhiniveshdhrmH| kiMviziSTo'pi, jJAnataporahitaH, kiM punastatsahita ityapizabdArthaH / kiMviziSTaH, satAM mataH saadhuunaamissttH||52|| zreyo'rthinAM jainAnugrahAnubhAvamAha varameko'pyupakRto jaino nAnye shsrshH|| dalAdisiddhAn ko'nveti rasasiddhe praseduSi // 53 // TIkA-varaM bhavatu / ko'sau, jainaH / kiMviziSTaH, upakRto'nugRhItaH / kiMviziSTo'pi, eko'pi / nvrN| ke-'nye ajainaaH| kiMviziSTAH,upakRtAH kiyantaH, sahasrazaH sahasrasaMkhyAH / atra dRSTAntamAha-ko, na kazcit / anveti anuvartate / kAna, dalAdisiddhAn, dalaM bIjarahitakRtrimasuvarNAdidravyaM AdizabdAdvarNotkarSAdi tatra tena vA siddhAn prasiddhAn / ka sati, rasasiddha pAradena dAriyavyAdhijarAdinirAkaraNazaktyA pratIte puNsi| kiMbiziSTe, praseduSi prasanne anugrahodyate // 53 // nAmAdinikSepavibhaktAnAM caturNA jainAnAM pAtratvaM yathottaraM vizinaSTi nAmataH sthApanAto'pi jainaH pAtrAyate tarAm / sa labhyo dravyato dhanyairbhAvatastu mahAtmabhiH // 54 // TIkAH-pAtrAyate tarAM ajainapAtrebhyo'tizayena saMyujyamAnanirvANakAraNaguNalakSaNapAtravadAcarati, samyaktvasahacAripuNyAsravakAraNatvAt / / ko'sau, jainaH / kena, nAmataH saJjJAmAtreNa, na paraM nAmnA sthApanAto'pi so'yaM jaina iti klpnaamaatrennaapi| labhyaH prApyaH / ko'sau, sa jainH| kena, dravyato dravyeNa AgAmijainatvaguNayogyatvena viziSTaH kaiH, dhanyaiH punnyvdbhiH| sa eva tu bhAvato bhAvena jainatvaguNayogena labhyaH / kaiH, mahAtmabhiH mahAbhAgaiH // 54 // bhAvajainaM prati nirupAdhiprItemato'bhyudayaniHzreyasasampadaM phalamAha
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dvitIyodhyAyaH / pratItajainatvaguNe'nurajyanniAjamAsaMsRti tadguNAnAm / / dhuri sphurannabhyudayairaptaskRptastrilAkItilakatvameti // 55 // TIkA-eti gacchati / ko'sau, gRhii| kiM kurvan, anurajyan svayamevAnurAgaM kurvan / kathaM, nirvyAjaM nizcchadma / kva, pratItaH prasiddho jainatvaguNo yasya tasmin pratItajainatvaguNe / ki-, meti trilokItilakatvaM paramapadaM / kiMbhUto bhUtvA, tRptaH vitRSNIbhUta ityarthaH / kaiH, abhyudayairAjJaizcaryAdibhiH / kiMviziSTaH san, ahapto'kRtamadaH samyaktvasahacAripupyodayayogAt / kiM kurvan , sphuran dIvyan / kva, dhuri agre| keSAM sadguNAnAM pratItajainatvaguNAnAM / katham AsaMsRti saMsAraM yAvat , bhave bhave jainAnAmagraNIbhavannityarthaH // 55 // - gRhasthAcAryAya tadabhAve madhyamapAtrAya vA kanyAdidAna pAkSikazrAvakasya kartavyatayopadizati nistArakottamAyAtha madhyamAya sadharmaNe / kanyAbhUhemahastyazva-ratharatnAdi nirvapet // 56 // TIkA-nivapat dadyAt gRhii| kiM tat, kanyA kumArI, bhUrbhUmiH, hema kAJcanaM, hastI gajaH, azvo vAjI, stha: syandanaH, ratnaM vajrAdi, Adizabdena vastragRhanagarAdhevaMjAtIyakamanyadapi trivargasAdhanAzrayaM vitaret / kasmai, sadharmaNe samAna AtmanA samo dharmaH kriyAmantravratAdilakSaNo guNo yasya tasmai / kiMviziSTAya, nistArakottamAya saMsArArNavottArakANAM gRhiNAM madhye pradhAnAya, na kevalaM tasma tadalAbhe ca madhyamAya anuttamAdhamAya / athazabdo'tra pakSAntarasUcane'dhikAre vA / atra jaghanyaviSayAM samadattiM vyAkhyAya madhyamaviSayA' sAvadhikriyate ityarthaH / yatyapekSayA gRhasthasya guNAdhikasyApi madhyamapAtratvAt // 56 // sadharmabhyaH kanyA didAne hetumAha aadhaanaadikriyaamntr-vrtaadycchdvaanychyaa| pradeyAni sadharmabhyaH kanyAdIni yathocitam // 57 // TIkA-pradeyAni prakRSTaM kRtvA dAtavyA ni gRhinnaa| kAni, knyaadiini|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 saagaardhrmH| kebhyaH, sadharmabhyaH sAdharmikebhyaH / katha, yathocitaM yo yo yaddAnasya yogyastasmai tasmai tadAtavyamityarthaH / kayA, AdhAnAdItyAdi--AdhAnaM garbhAdhAnavidhAnamAdiryAsAM prItisuprItyAdInAmAptoktAnAM kriyANAM tA AdhAnAdayastAzca tAH kriyAzca karmAgi gRhasthAnAmavazyakAryANi, mantrAH pratyAsatterAdhAnAdikriyAsambandhina evAptoktAH aparAjitamantrI vA, vrata. ni madyaviratyAdIni AdizabdAdevapUjApAtradAnA didharma kamA Ni teSAnacchedaH sAtatyena pravRttistatra vAJchA AkAMkSA tayA // 57 // samyakanyAdAnavidhi tatphalaM cAha nidoSAM sunimittasUcitazivAM kanyAM varAharguNaH sphUjantaM pariNAyya dharyavidhinA yaH satkarotyaJjasA / dampatyoH sa tayostrivargavaTanAtvargikevagraNI bhUtvA satsamayAstamohamahimA kArye pare'nyUrjati // 58 // TIkA yo gRhii| aJjasA zraddhAparatvena / sAdharmikaM satkaroti sammAnayati yathocitavastrAdidAnenopacarati / kiM kRtvA, pariNAyya yuktito varaNavidhAna manidevadvijasAkSikaM ca pANigrahaNaM vivAhastaM kArayitvA / kena, dharmyavidhinA dhA dharmAdanapetA brAhmaprAjApatyArSadevAzcatvAro vivAhAsteSAM yathArha prayo1 dharmyavivAhavidhirAH yathA tato'sya gurvanujJAnA-diSTA vaivAhikI kriyA / vavAhike kule kanyA-mucitAM prinnssytH| siddhArcanavidhi samya-nirvayaM dvijasattamAH / kRtAnitrayasampUjA: kuyustatsAkSikAM kriyAm / / puNyAzrame kvacitsiddha-pratimAbhimukhaM tyoH| dampatyoH parayA bhUtyA kAryaH pANigrahotsavaH / / vedyAM praNItamagnInAM trayaM dvayamathaikakam / tata: pradakSiNIkRtya prasajya vinivezanam / / pANigrahaNadokSAyAM niyuktaM tadvadhUvaram / AsaptAhaM carabrahma-vrataM devAgnisAkSikam // (zeSastvapRSThe )
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 ...... geNa / geNa / kiM kurvanta, rAja nivArakacatasi sphurantaM / kai,-gunnaiH| kiMviziSTaiH, varAhavara yo yaH burazIlasAnAdhya vidyA vittasaurUpTa yogyavayothitvaiH / kAM pariNAyya, kanyAM / kiM vaziSTAM, nirdoSAM sAmudrikazAstroktadoSarahitAM / punaH kiviziSTAM, suni matasUcita zivAM sunimittai: sAmudrikadRtajyotiSAdibhaviSyacchubhAzubhajJa nopAyaH sRcitaM prakAzitaM zivaM svasya varasya ca kalyANa yasyAstAM / sa kimityAha-urjati sagartho bhavati / ko'pau, sa yathAvidhikanyAdAtA / ka kaaryHvshykRtye| kiMviziSTe, pare'pi pAralaukike na kevalaM laukika ityapizabdArthaH / kivi zaSTaH san , sadityAdi-sasamayaH jinapravacanamAryasaGga tirvA tenAsto nira kRto moh| cAritrAvaraNakarmaNo mahimA gurutvaM yena sa tathoktaH / kiM kRA, bhRtvA / kimbhUto,-'graNI: pradhAnaM / keSu madhye, traivargikeSu dharmArthakAmAnAca tsu / kasmAt, trivargaghaTanAt dharmArthakAmasampAdanAt / kayo,-stayoH svakanyAtadvaralakSaNayordampatyorjAyApatyoH // 58 // satkanyApradAta: sAmikopakAkaraNadvAreNa mahAntaM sukRtalAbhamavabhAsayannAhakrAntvA svasyocitA bhUmi tIrthabhUmAvihRtyacAsvagRhaM pravizedabhUtyA parayA tadvadhUvaram vimuktakakaNa pazcAtsvagRhe shyniiykm| Adhizayya yathAkAlaM bhogAGgairUpalAlitam santAnArthamRtAveva kAmasenAM mitho bhajet / zaktikAlavyapekSo'yaM kramo'zakteSvato'nyathA / / 1-2 dvau hi dharmoM gRhasthAnAM laukika pAralaukika:, lokAzrayo bhavedAdyaH paraH syAdAgamAzrayaH // // sarva eva hi jainAnAM pramANa laukiko vidhi/e yatra samyaktva hAnirna yatra na vratadUSaNam // svajAtyaiva vizuddhAnAM varNAnAmiha ratnavat / takriyAviniyogAya janAgamavidhiH param / yadbhavabhrAntiAnamukti-hetudhIstatra durlabhA / va saMsAravyavahAre tu svata: siddhe vRthA''gama: IN
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| satkanyAM dadatA dattaH satrivoM gRhAzramaH / gahaM hi gRhiNImAhu-na kuDyakaTasaMhatim // 59 // TIkA--datto bitIrNaH sadgRhiNA sAdharmikAya / ko'sau, gRhAzramaH gRhe Azramo dharmAnuSThAnaM gRhameva vA'zramastapaHsthAnaM / kiM kurvatA, dadatA / kAM, satkanyAM satI prazastA kaulInyAdiguNopetA sAmudrikoktadoSarahitA ca kanyA kumArI satkanyA taaN| kiMviziSTo gRhAzramo dattaH, satrivargo dharmArthakAmAnAM bhagRhiNImUlatvAt / tathAhi--dharmaH svadArasantoSAdyAtmakasaMyamalakSaNo devAdiparicaraNasvarUpaH satpAtradAnAdisvabhAvazca, artho vezyA divyasanavyAvatenena niSpratyUhamarthasyopArjanAdupArjitasya ca rakSaNAdrakSitasya ca varddhanAdyathAbhAgya grAmasuvarNAdisampattiH, "saMkalparamaNIyasya prItisambhogazobhino rucisyAbhilASasya nAma kAma ' iti smRtiriti vacanAt kAmazca yatheSTamAbhimAnikarasAnuviddhasarvendriyaprItihetu: kulAGganAmaGginAM supratItaH / hi yasmAt / AhuH bruvanti vidvAMsaH / kiM, gRhaM / kAM, gRhiNIM kulptniiN| na aahuH| kiM tat, gahaM / kuDyakaTasaMhati bhittivaMzAdicchAdanasaGghAtam // 59 // __kulastrIparigrahaM lokadvayAbhimataphalasampAdakatvAt traivargikasya vidheyatayopadizati dharmasantatimakliSTAM rati vRttakulonnatim / devAdisatkRti cecchansatkanyAM yatnato bahetu // 6 // TIkA-vahet pariNayeta / ko'sau, zrAvakaH / kAM satkanyAM satI prazastA satazca sajjanasya kanyA satkanyA tAM / kasmAt, yatnataH prayatnena tatparatayA / kiM kurvan, AkAMkSan / kiM kiM, dharmasantatiM dharmArthA santatirapatyA ni athavA dharmasya santatiravicchedo dharmasantatistAM, tathA akliSTAmanupahatAM rati saMmbhogaM, tathA vRttakulonnatiM vRttasyAcArasya kulasya ca vaMzasya gRhasya vA unnatirudgatistAM, tathA devodisatkRti devadvijAtithivAndhavasatkAram // 60 // duSkalatrasyAkalatrasya vA pAtrasya bhUmyAdidAnAnna kazcidupakAraH syAdityamumarthamavazyaM tatkanyAviniyogena sadharmANamanugRhNIyA diti vidhivyavasthApanArthamarthAntaranyAsena samarthayate
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyodhyaayH| sukalatraM vinA pAte bhUhemAdivyayo vRthA / kITairdandazyamAne'ntaH ko'mbusekAdrume guNaHnA 61 // TIkA-bhavati / ko'sau, bhUhemAdivyayaH bhUmisuvarNAdidAnaM / kathambhUto, vRthA vyarthaH / ka, pAtre saMyujyamAnamokSakAraNaguNe gRhinni| kathaM, vinA / kiM tat, sukalaMtraM satpatnIM / atra dRSTAntamAha-ko bhavati, na kazcit / ko'sau guNa upakAraH / kasmAt, ambusekAt jalasecanAt / ka, drume vRksse| kiM kriyamANe, dandazyamAne garhitaM bhakSyamANe / kaiH, kITaiH ghunnaiH| kva, antarmadhye / viSayasukhopabhogenaiva cAritramohodayodrekasya zakyapratIkAratvAttadvAreNaiva tasmAdapavAtmAnamiva sAdharmikamapi viSayebhyo vyuparamayedityupadezArthamAha viSayeSu sukhabhrAMtiM karmAbhimukhapAkajAm / chitvA tadupabhogena tyAjayettAnsvaktparam // 62 // TIkA- tyAjayedvimocayet / ko'sau, sadgRhI / kaM, paraM kanyAdidAnena viSayI kriyamANaM saadhrmi| kAn tAn, sukalatrAdiviSayAn / kiMvat , svavat AtmAnaM yathA / kRtvA, chitvA prazamayya / kAM, sukhabhrAnti sukhayantIti sukhAH sukhahetava ime sukhaM veti viparyAsamati ! keSu, vissyessu| kiMviziSTAM, karmAbhimukhapAkajAM karmaNazcAritramohasyAbhimukho nijaphaladAnodyataH pAko rasaH karmAbhimukhapAka stasmAt jAtAM / chitvA prazamayya / kAM, sukhabhrAMtiM / kena, tadupabhogena viSayAnubhavanena // 62 // dupSamAkAlavazAtprAyeNa puruSANAmAcAraviplavadarzanAdvicikitsAkulitacittasya dAtuH saucityavidhAnArtha caturaH shlokaanaah| 'daivAllabdhaM dhanaM prANaiH sahAvazyaMvinAzi ca / . - bahudhA viniyuJjAnaH sudhIH samayikAnkSipet // 63 // TIkA-kSipet dhigimAn sambhASaNamAtrasyApyayogyAnityAdyavarNavAdena tiraskuryAditi kAkA na kSipediti pratiSedhe paryavasyati / ko'sau, sudhIH
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ / sAgAradharmaH / so'rthI gRhii| kAn , samayikAn samayAzritAn gRhasthAn yatIn vaa| kiM kurvANo, viniyuJjAno vyayamAnaH / kiM tat , dhanaM katidhA, bahudhA bahubhiH aMkoraiH lajjAbhayAkSapAtAdibhi. / kiMviziSTaM dhanaM, labdhaM prAptaM / kasmAt , DaivAtpuNyodayAnna puruSakArAt , tasya saMsAre gauNatvAt / kiMviziSTa, mavazyaMvinAzi niyamena gatvaraM / kathaM, saha / kaiH, prANaiH // 63 // daiva kiM tarhi kuryA dityAha -- vi vinyasyadaMyugIneSu pratimAsu jinAniva / bhaktyA pUrvamunInacetkutaH zreyo'ticarcinAm // 64 // TIkA-arcat puujyet| ko'sau, sdgRhii| kAn , pUrvamunIn prAktanasA bUn / kayA, bhaktyA / kiM kRtvA, vinyasya nAmAdividhinA nikSipyAkeSu, aidaMyugIneSu asmin yuge sAdhuSu / kAsviva kAn , pratimAsu jinAniva prati chimbeSvarhato yathA yataH kuto bhavAta, na kutazcit / kiM tat , zreyaH puNyaM / haSAm, aticarcinAm atimAtraM kSodakArANAm // 64 // hi punastadarthasamarthanArthamAha3 1 bhuktimAnapradAne tu kA parIkSA tapasvinAm / te santaH santvasanto vA zUdro dAnena zudhdyati / / sarvArambhapravRttAnAM gRhasthAnAM dhanavyayaH / bahudhA'sti tato'tyartha na kartavyA vicAraNA // yathA yathA viziSyante tapojJAnAdibhirguNaiH / tathA tathA'dhikaM pUjyA munayo gRhamedhibhiH // devAllabdhaM dhanaM dhanyavatavyaM samayAzrite / eko munirbhavellabhyo na labhyo vA yathAgamaM / uccAvacajanapAyaH samayo'yaM jinezinAm / naikasminpuruSe tiSThe dekastambha ivAlaya te naamsthaapnaadrvy-bhaavnyaasshcturvidhaaH| bhavanti munayaH sarve dAnamAnAdikarmasu uttarottaramAvena vidhisteSu vishissyte| puNyArjane gRhasthAnAM jinapratikRtiSviva // kAla kalA cale citte dahe cAnnAdikITake / etaccitraM yadadyApi jinarUpadharA nraaH| - yathA pUjyaM jinedrANAM rUpaM lepAdinirmitam / tathA pUrvamunicchAyAH pUjyAH samprati sNytaaH|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyodhyaayH| bhAvo hi puNyAya mataH zubhaH pApAya cAzubhaH / taduSyantamato rakSeddhIraH samayabhaktitaH // 65 // TIkA-hi yasmAt / punariSTaH / ko'sau, bhAvaH pariNAmaH / kammai, puNyAya sukRtani mataM / kiMviziSTaH zubhaH pazAtaH / tathA mtH| ko'sau bhAvaH / kiMviziSTo,-'zubho' zastaH / ka-mai, pApAya pAtakanimittaM / yata evamataH etasmAtkAraNAt / rakSennivArayet / ko'sau, dhIro'vikAra kRtiH| kaMtaM bhAvaM / kiM kurvantaM, duppantaM vikurvaann| kammAt, samayabhaktitaH jinazAsana kalau dhArayanto'mI ato jinavanmAnyA ityanurAgabudhdyA // 65 // jJAnatapasoH pRthak samuditayozca tadvatAM ca pUjyatve yuktimAha jJAnamaya' tapo'GgatvA-ttapo'yaM tatparatvataH / / dvayamaya zivAGgatvAttadvanto'A yathAguNam // 66 // TIkA-arcya pUjyaM gRhinnaaN| kiM tat , jJAnaM sAdhakasthaM diikssaayaatraaprtisstthaadhupyogi| kuta,-stapo'GgatvAdanazanAditaponimitattvAt / tathA arghyaM / kiM tat , tapo naiSThikasthaM / kasmAtta, tparatvataH jJAnAtizayahetutvAt jJAnaM paramutkRSTa yasmAditi vyutpattya zrayaNAt / tathA anya kiM tat, dvayaM jJAnatapoyugalaM gaNAdhipasthaM / kasmAt , zivAGgatvAnmokSakAraNatvAt / tathA ardhyAH ke te, tadvanto jJAninastapasvino jJAnatapoyuktAzca / kathaM, yathAguNaM yo yo guNo yasyAdhikastena tena taM taM vizeSeNa pUjayedityarthaH // 66 // atha mithyAdRSTazca supAtreSvevAnnadAnAdutpannasya puNyasya phalavizeSamapAtre cArthaviniyogasya vaiyarthya pratipAdayitumAha nyaGmadhyottamakutsyabhogajagatIbhuktAkzeSAdvaSAtAikvAtravitIrNabhuktirasudRgdevo yathAsvaM bhavet / sadRSTistu supAtradAnasukRtA drekAtsubhuktottama___ svabhUmartyayado'znute zivapadaM vyarthastvapAtre vyyH||67|| TIkA-bhavet jAyeta / ko'sau, asudRmithyAdRSTirjIvaH / kiM bhavet,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 sAgAradharmaH / devaH suraH / kathaM, yathAsvaM yadyatsvamAtmIyaM dAnaM tattadanatikrameNetyarthaH / kiMviziSTaH san, tAdRkpAtravitIrNabhuktiH tAbhyo nyagmadhyottamakutsitebhyaH pAtrebhyo vitIrNA dattA bhuktirAhAro yena sa tathoktaH / kasmAdbhavet, vRSAt puNyavizeSAt, / kiMviziSTAt, nyagityAdi,-nyak jaghanya ekapalyopamabho myatvAt , uttamastripalyopamabhogyatvAt kutsya susvAdumRtpuSpaphalAzanavRttitvadekorukAdidehayogAcca / nyakca madhyamazca uttamazca kutsyazca nyagmagmadhyottamakutsyAste ca te bhogAzca nyagmadhyottamakutsyabhogAstairupalakSitA jagatyo bhUtayo jaghanyabhogabhUmimadhyamabhogamUmiruttamabhogabhUmiH kubhogabhUmizcati catasrastAsu bhuktAH kalpavRkSAdisampAditeSTaviSayopabhogamukhena nirjIrNazcAsA vavazeSazcoddhRto yo vRSastasmAt / tatra mithyAdRSTirjaghanyapAtrAya sudRSTilakSaNAyAhAradAnaM datvA jaghanyabhogabhUmau, madhyamapAtrAya samyaktvANuvratapavitrAya madhyabhogabhUmau, uttamapAtrAya samyagdarzanamahAvratabhUSitAya cottamabhogabhUmau, nirAtaGkabhogAn bhuktvA svAyuHkSaye yathAyogyaM gacchet / tattatpAtrasannidhAnAtathAvidhazubhapariNAmavizeSogapattyA tAdRkpuNyapracayAnubhAvAt / sa eva ca kupAtrAya samyaktvarahitavratatapoyuktAyAhAraM datvA kubhogabhUmau nirbhUSAvivastraguhAvRkSamUlanivAsyekorukAdizarIro bhUtvA svasamAnapatnyA saha yathAmvaM nirAbAdhatayA bhoga bhuktvA palyopamamAtrasvAyu:kSaye mRtvA svarge vAhanadevo jyotiSko vA vyantaro vA bhavanavAsI vA bhUtvA dIrgha durgatiduHkhAni bhuJjan saMsarati / kiM ca ye bhogabhUmiSu ye ca mAnuSottaraparvatAbahiH prAkca svayamprabha parvatAttiyaJco ye ca mleccharAjagajaturagAdayo vezyAdayo vA nIcAtmAno pAtrApatralaNaM yA1-2 utkRSTapAtramanagAramaNuvratADhyaM madhyaM vratena rahitaM sudRzaM jaghanyam / nirdazanaM vratanikAyayutaM'kupAtraM yugmojjhitaM naramapAtramidaM hi viddhi / ___., uttamapattaM sAhU majjhimapattaM ca sAvayA bhaNiyA / - aviradasammAiTI ahaNNapattaM muNeyavvam //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / 59 bhogabhAjo dRzyante te sarva kupAtradAnato yathApariNAmamutpannena mithyAtvasahacArigA puNyena tathA syuriti nirNaya: / aznute prApnoti ko'sau, saddRSTiH samyaktvavizuddho jIvaH / turvizeSe / kiM, zivapadaM / kiMbhUto bhUtvA, ' suSThu yatheSTa bhuktAni uttamAni maharddhikAni svarbhuvAM kalpopapannadevAnAM martyAnAM ca cakravartyAdInAM padAni yena sa subhuktottamasvarbhamartyapadaH / kasmAt, supAtradAnasukRtodrekAt supAtrAya mahAtapodhanAya trividhapAtrAya vA dAnamanugrahArthe svasyAtisargastasmAjjAtaM sukRtaM puNyaM tasyodrekAdudayAt / bhavet / kossau, vyayaH arthaviniyogaH / ka, apAtre' samyaktvavatarahitapraNini / kiMviziSTo, vyartho viparItaphalo niSphalo vA // 67 // idAnIM pAtradAnapuNyodayaphalabhAjAM bhogabhUmijAnAM janmaprabhRti saptAhasaptakabhAvinIravasthA nirdeSTumAha saptottAnazayA lihanti divasAnsvAMguSThAbhAryAstataH mithyAtvagrastacittaSu cAritrAbhAsabhAgiSu / doSAyaiva bhaveddAnaM paya pAnamivAhiSu // kAruNyAdathavIcityAtteSAM kiJcidizannapi / dizeduddhRtamevAnna gRhe bhuktiM na kArayet // satkArAdividhAveSAM darzanaM dUSitaM bhavet / yathA vizudvamapyambu viSabhAjanasaMgamAt // pAtrAya vidhinA datvA dAna mRtvA samAdhinA / acyutAnteSu kalpeSu jAyante zuddhadRSTayaH // jJAtvA dharmaprasAdena tatra prabhavamAtmanaH / pUjayanti jinAcIste bhaktyA dharmasya vRddhaye // 1 - apAtradAnataH kiJcinna phalaM pApataH param / labhyate hi phala khedo vAlukApuJjapeSaNe // apAtraya dhanaM datte yo hilA pAtramuttamam | sAdhuM vihAya caurAya tadarpayati sa sphuTam //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ , sAgAradharmaH / ko rijhanti tataH padaiH kalagiro yAni skhaladbhistataH / stheyobhizca tataH kalAguNabhRtastAruNyabhogoitAH / saptAhena tato bhavanti sugAdAne'pi yogyAstataH // 68 // TIkA-lihanti AsvAdayanti / ke, AryAH bhogabhUmijamanujAH kaM, khAMguSThaM / kAn, divasAn / kati, sapta janmAnantaraM saptAhamityarthaH / kiMviziSTAH santaH, uttAnazayA uttAnamanadhomukha sherte| tataH prathamasaptAhAnantaraM riGganti padayAM srpnti| ke, aaryaaH| kaMmyAM, ko bhUmau / kAn , saptadivasAn / tato dvitIyasaptAhAnantaraM yAnti saJcaranti / ke AryAH / kamyAM, kau / kaiH, padaiH paadnyaasaiH| kiM kurvadbhiH, skhaladbhiryatratatra patadbhiH / kiviziSTAH santaH, kalagiro manoharavAcaH / tatastRtIyasaptAhAnantaramAryAH satAhena saptabhirdinaiH mtheyobhiH sthirataraiH padaiH yAnti gcchnti| kasyAM, ko pRthivyAM / tatazcaturthasaptAhAnantaramAryAH saptAhena saptabhirdinaiH kalagItAdiguNAzca lAvaNyAdIn bibhrato bhavanti / tataH paJcamasaptAhAnantaraM saptAhenAryAH tAruNyabhogodgatA uditoditayauvanA avicchinnamadyAdISTaviSayAzca bhavanti / tataH SaSThasaptAhAnantaraM saptAhenAryAH yogyA bhavanti / kka, sudRgAdAne samyaktvagrahaNe / apivismaye // 68 // atha munideyanirNayArthamAha tapaHzrutopayogIni niravadyAni bhktitH| __ munibhyo'nauSadhAvAsa-pustakAdIni kalpayet // 69 // TIkA-kalpa-yedupakArayet / sdgRhii| kAni, annaussdhaavaaspustkaadiini| Adizabdena picchikAkamaNDalvAdIni / kebhyo, munibhyaH saMyatebhyaH / kasmAt, bhaktitaH / kiMviziSTAni, tapaHzrutopayogIni tapasaH zrutajJAnasya copakArakANi / punaH kiMviziSTAni, niravadyAni piNDazudhyuktodgamotpAdanAdidoSarahitAni // 69 // annAdidAnaphalAnAM krameNa nidarzanAnyAha mAni niravadyAnAdIni kalpAvAsapustata
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / bhogitvAdyantazAntiprabhupadamudayaM saMyate'napradAnAcchrISeNo runiSedhAddhanapatitanayA prApa sarvoSadharddhim / prAktajanmarSivAsAvanazubhakaraNAtsUkaraH svargamagya kauNDezaH pustakA_vitaraNavidhinA''pyAgamAmbhodhipAram // 70 // TIkA--prApa labdhavAn / ko'sau, zrISeNo nAma rAjA / kama, udayamabhyudayaM / kiMviziSTaM, bhogitvAdyantazAntiprabhupadaM bhogitvamuttamabhogabhUmijatvamAdAvante ca zAntimAH zAntinAthatIrthaGkarasya padaM yasya taM / kasmAda,nnapradAnAt vidhivadAhAravitaraNAt / kva, saMyate saMyamabhAji AdityagatyAkhyAriJjayasaMjJacAraNarSiyugale / bIjatvamAtravivakSA'tra / tathAvidhAbhyudayasyottarapuNyavizeSodayasampAdyatvAt / tathA praap| kA'sau, dhanapatitanayA vRSabhasenAbhidhAnA pUrvabhave rAjJo devakulasya sammArjikA / kAM prApa, sarvoSadharddhi sarveSAM jvarAtisArAdivyAdhInAmauSadhaM cikitsitaM tattya RddhiravyAhatasiddhistAM / kasmAt , rugniSetrAt vyAdhipratikArAdauSadhAdeH doSaniSedhAt / ka, saMyate tapodhane / tathA praay| ko'sau, zUkaro varAhaH kaM, svrg| kiMviziSTaM, agnya saudharme maharddhikadevatvamityarthaH / kasmAt , prAgityAdi-prAkca pUrva tacca tAtkAlikaM ca prAkta,prAkta ca te janmanI ca prAktajanmanI tayoH RServAsAvane nivAsarakSaNe tayoH zubhakaraNaH zubhAbhisandhipariNAmastasmAt / pUrvabhave munesavAsadAnAbhiprAyeNa nadbhave crkssnnaabhipraayennetyrthH| tathA kauNDezo'pi govindAkhyagopAlacaro grAmakUTaputraH san kauNDezo nAma munizca prApa / kam , AgamAmbhodhipAraM dvAdazAGgazrutasAraparyantaM / kena pustakasya arcAyAH pUjAyAH vitaraNasya ca dAnasya vidhinA karaNena // 70 // jinadhamAnubandhArthamasatAM munInAmutpAdane satAM ca guNAtizayasampAdane prayatnavidhAnArthamAha jinadharma jagadvandhu-manubadhdumapatyavat / .yatIjanayituM yasyettathotkarSayituM guNaiH // 71 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| TIkA-yasyet prayateta / sdgRhii| kiM kartu, janayitum apUrvAnutpAdayituM / kAn sAdhUna / kiMvat , apatyavat putrAnyathA / kiM kartum, anubadhdaM santatyA pravartayituM / kaM, jinadharma / kiMviziSTaM, jagadvandhu lokAnAmupakArakaM / tathA yasyet / kiM kartum , utkarSayitum utkRSTAn kartuM / kAn vartamAnAn ytiin| kai,-rguNaiH zrujJAnAdibhiH / jinadharmamityAdi pUrvavadatrApi yojyam // 71 // samprati puruSANAM duSkarmaguNatvAdguNAtizayA siddherdarzanAttadutpAdane niSphala: prayatna iti gRhiNAM manobhaGganiSedhArthamAha-- zreyo yatnavato'styeva kalidovAdguNadyutau / . asiddhAvapi tatsiddhau svaparAnugraho mahAn // 72 // TIkA-astyeva niyamena bhavati / kiM tat , zreya. puNyaM / kasya, yatnavataH prayatamAnasya gRhasthasya * kasminviSaye, guNadyutau guNA tizayazA linAM vissye| kasyAM satyAm ,asiddhAvapi AvRtyA guNahutAvaniSpattAvapi / kasmAt, 'kale: paJcamakAlasya pApakamaNo vA doSAdaparAdhAt praatilomyaadityrthH| tatsiddhau mahAlAbhamAha / bhavati / ko'sau, svaparAnugrahaH svasya vaiyyAvRtyakarasya parasya ca sAdharmikasyaM sAmAnyajanamya ca anugraha upkaarH| kiMviziSTo, mahAn vipulaH / kasyAM satyAM, tatsiddhau teSAM guNAtAM niSpattau / kasmAt , kalidoSATuSkarmapratighAtAt daivaduryogAdityarthaH // 72 // ___ mahAvratamaNuvrataM vA bibhratyaH striyo'pi dharmapAtratayA'nugrAhyA iti samarthayitumAha AryikAH zrAvikAzcApi stkuryaadgunnbhuussnnaaH| caturvidhe'pi saGgha yatphalatyuptamanalpazaH // 73 // TIkA-satkuryAdyathoktavinayapratipattyAdinA Avarjayet sadgRhI / kAH, AryikA upacaritamahAvratadharAH strIH, na kevalaM tAH zravikAzca yathAzaktimU lottaraguNabhRtaH tadupAsikAzca / apizabdAnna kevalaM vratinyo'vratinIrapi snmaanyediy'thH| kiMviziSTAH, guNabhUSaNAH guNAH zrutatapaHzIlAdayo bhUSaNa, nyalaGkaraNAni yAsAM tAH / yadyasmAt / phalati iSTa sampAdayati / kiM tat, upta
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / vidhivaprayuktaM bhktvstyaadi| kva, saGgha guNasaGghAte. praannignne| kiMviziSTe, caturvidhe ytyaaryikaashraavkshraavikaaprkaare| na kevalamarhacaityacaityAlayazruteSu vidhivatprayuktamAtmIyaM dhanamalpazaH prabhUtaM bhUtvA phalati, kiM tarhi, sadhe'pItya pishbdaarthH| etena sapta gRhiNodhanavyayasthAnAnItyupadiSTaM veditavyam // 73 // ___evaM dharmapAtrAnugrahaM gRhasthasyAvazyakAryatayopadizya samprati kAryapAtrAnugraha vidhyupadezArthamAha dharmArthakAmasadhIco yathaucityamupAcaran / / sudhInivargasampattyA pretya ceha ca modate // 74 // TIkA-modate pralhAdate / ko'sau, sudhIH sadbuddhiH / kayA, trivargasa . mpattyA dhrmaarthkaamsmpdaa| ka pretya janmAntare / ihAsmiJjanmani / dvau ca zabdau janmadvaye'pi tulyakakSatAM sUcayataH / kiM kurva-nnupAcaran upakurvan , RNIkamanyAn vurvan / kAn , dharmArthakAmasadhrIca: trivargasahakAriNaH puruSAn kathaM, yathaucityaM yadyadyasya yasya yogyaM dAnamAnAdikaM tattattasya tasya kurvanityarthaH // 74 // ___ evaM samadattiM pAtradattiM ca prabandhenAbhidhAyedAnIM dayAdattiM vidheyatamatve nopadizannAha sarveSAM dehinAM duHkhaadvibhytaambhyprdH| dayArdo dAtRdhaureyo nirbhIH saurUpyamaznute // 75 // TIkA-aznute prApnoti / ko'sau, abhayapradaH prANAdibhayApasArakaH / 1 tenAdhItaM zrutaM sarva tena taptaM paraM tapaH / tena kRtsnaM kRtaM dAnaM yaH syAdabhayadAnavAn / / dharmArthakAmamokSANAM jIvitaM mUlamiSyate / tadakSatA na kiM dattaM haratA tanna kiM hRtam // .. dAnamanyadbhavenmA vA narazcedabhayapradaH / sarveSAmeva dAnAnAM yatastaddAnamuttamam // yo bhUteSvabhayaM dadyAt bhUtebhyastasya no bhayam /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 sAgAradharmaH / 9 keSAM dehinAM prANinAM / kiM kurvatAM bibhyatAM / trasyatAM / kasmAt duHkhAt dehamanastApAt / kiyatAM sarveSAM / kim, aznute, saurUpyaM rUpAtizayaM / upala kSaNAtsthairya gAmbhIrya tejasvitvamAdeyatvaM saubhAgyaM saumyatvaM tyAgitvaM bhogitvaM yazasvitvaM nirAmayatvaM cirajIvitvamityAdilo ko ttaraguNagrAmaM / kiMviziSTaH san, nirbhIH sarvato bhayarahitaH / kiviziSTo'sau dayaH draH karuNA mRduhRdayaH / punaH kiMviziSTo, dAtRdhaureyaH annAdidAtaNa magraNIH / dharmArthakAmamokSANAM jIvitamUlatvAjjIvitapradaH kimabhimataM na dadAtIti bhAvaH // 75 // atha karmadharmyamityAdi prAk sUtritaM prapaJcayan zritAbharaNakRpAdAnapura saraM divAbhojana nupadizannIrAdInAM rAtrAvapyapratyAkhyeyatAmA khyAti bhRtvA''zritAnuvRttyA''rtAnkRpayA nAzritAnapi / bhuJjItAnhyambubhaiSajya - tAmbUlailAdi nizyapi // 76 // TIkA - bhuJjIta odanAdikamupayuJjIta gRhI / ka, anhi dine / kiM kRtvA bhRtvA poSayitvA / kAnU, AzritAn ananyasvAmikAn mAnuSAn tirazcazca / kiM viziSTAna, avRttyA jIvanAbhAvenArtA anavasthitacittAstAn na kevalamAzritAnanAzritAnapi bhRtvA / kayA, kRpayA karuNayA, na kevalaM tathA kRtvA divA bhaktAdikaM bhuJjIta / nizyapi rAtrAvapi bhuMjIta / kiM tat ambvAdi ambu jalaM, bhaiSajyamoSadhaM tAmbUlaM kramuka, elA prasiddhA / Adi zabdena jAtIphalakarpUrAdimukhavAsanaprAyadravyaparigrahaH // 76 // yAdRgvitIryate dAnaM tAdRgAdhyAsyate phalam // saurUpyamabhayAdAhurAhArAdbhagavAnbhavet / ArogyamASadhAjjJeyaM zrutAtsyAt zrutakavalI // manobhUriva kAntAGgaH suvarNAdririva sthiraH / sarasvAniva gambhIro vivasvAniva bhAsuraH // AdeyaH subhagaH saumyastyAgI bhogI yazonidhiH / 'bhavatyabhayadAnena cirajIvI nirAmayaH // 1 tAmbUlamauSadhaM toyaM muktvA''hArAdikAM kriyAm / pratyAkhyAnaM pradIyeta yAvatprAtardinaM bhavet //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / sevyAnAmapyarthAnAM sevAyAmasambhavattyAM kAlaparisthityA pratyAkhyeyatAM mupadizya tatpratyAkhyAnaM phalavattayA samarthayate yAvanna sevyA viSayAstAvattAnApravRttitaH / / ___vratayetsabato daivAnmRto'mutra sukhAyate // 77 // TIkA-ApravRttito vratayet ApravRtternivRttirme'sya tAmbUlAderiti niymedghii| kAna, tAn tAmbUlakAminyAdiviSayAn / kathaM, tAvat tAvantaM kAlaM / yAvaki, yAvantaM kAlaM / na sevyA na sevituM sambhAvyAH / ke te, viSayAH / evaM kRte kiM phalaM syAdityAha-sukhAyate sukhamanubhavati / ko'sau, sa tathA kRtaniyamaH / ka, amutra paraloke / kiMviziSTo, mRtaH / kasmAt. daivAt krmvshaat| kiMviziSTaH san, savatastathAvatabhAvitaH / 77 // tapazcarya ca zaktita ityuktaM tadvizeSavidhimabhidhatte paJcamyAdividhi kRtvA zivAntAbhyudayapradam / / uddyotayedyathAsampanimitta protsahenmanaH // 78 // TIkA-udyotayeta udyApayet / kaM, paJcamyA dividhi paJcamyAM puSpAJjalimuktAvaliratnatrayAdividhAnaM kiMviziSTa, zivAntAbhyudayapradaM niHzreyasAvasAnazakacakradharA dipadasampAdakaM kiM, kRtvA yathAmnAyaM parisamApya / katham udyotayet, yathAsampadyathA vibhavaM / nanu nityAnuSThAne satyapi kimidamanuSThIyate ityAha-pretsahet nityAnuSThAnApekSayA prakarSaNotsAhaM gacchet manazcitta / ka, nimatte naimittikAnuSThAne // 78 / / atha vratagrahaNarakSaNacchedopasthApanavidhInupadizati samIkSya vratamAdeyamAttaM pAlyaM prytntH| chinnaM daryAtpramAdAdvA pratyavasthApyamaJjasA // 79 // .. TIkA-AdeyaM grAhya zreyo'rthinA / kiM tat, vrataM / kiM kRtvA, samIkSya AtmAnaM dezakAlasthAnasahAyAdIMzca samyagAlocya / tathA pAlyaM rakSaNIya vrataM / kiMviziSTam, AttaM tathA gRhItaM / kasmAt, prayatnataH prkRssttytnyaa| tathA pratyavasthApyaM prAyazcittavidhinA punaranusandheyaM vrataM / katham, aJjasA
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ : sAgAradharmaH / / sadya eva / kiMviziSTaM tat, chinnam aticaritaM / kasmAt, darSAt madAvezAt pramAdAdvA'navadhAnAt // 79 // kiM vratamityAha saGkalpapUrvakaH sevye niyamo'zubhakarmaNaH / nivRttirvA vrataM syAdvA pravRttiH zubhakarmaNi // 80 // TIkA-syAdbhavet / kiM tat, vrata / kiM, niyamaH pratyAkhyAnaM / ka, sevye svdaartaambuulaadau| kiMviziSTaH, saMkalpapUrvakaH, idamiyadetAva-taM kAlaM na sevipye'hamiti manasA'dhyavasAyaM kRtvA ityrthH| athavA ahamidamiyadetAvantaM kAlaM seviSyAmyeveti saGkalpena niyamaH pratijJA vrataM syAt / athavA vrataM syAt / kiM, nivRttiH virtiH| kasmAt , azubhakarmaNo hiNsaadeH| kiMviziSTA, saGkalpapUrviketi liGgapariNAmena sambandhaH / athavA vrataM syAt / kiM, pravRttirAcaraNaM / ka, zubhakarmaNi paatrdaanaadau| saGkalpapUrviketyatrApi yojyam // 8 // viziSTAgamapratyayAvaSTambhAtprANirakSAvidhimanuzAsti -- na hiMsyAtsarvabhUtAnItyArSa dharme pramANayan / sAgaso'pi sadA rakSecchaktyA kiM nu nirAgasaH // 81 // TIkA-rakSet paalyet| ko'sau, dharmI dhArmikaH / kAn, sAgaso'pi sAparApAnapi jIvAn / kayA, zaktyA yathAzakti / kiM nimittaM, dharme dharmanimittaM / ka, sadA sarvasmin kAle kiM nu nirAgaso niraparAdhAn vizeSato rkssedityrthH| kiM kurvan ,pramANayan avisaMvAdayan idamevamitthameveti prtipdymaanH| kiM tat ,ArSa RSibhiH proktaM zAstraM / kiMrUpamityAha-iti evaM rUpaM / na hiMsyAt na hanyAt / ko'sau,shreyo'rthii| kAni, sarvabhUtAni sarvAn trasasthAvarajIvAn // 81 // sAGkalpikahiMsAparityAgamupadizyArthAntaranyAsena samarthayate Arambhe'pi sadA hiMsAM sudhIH sAkalpikI tyajet / nato'pi karSakAduHpApo'nannapi dhIvaraH // 82 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitiiyodhyaayH| TIkA-tyajet pariharet / kau'sau, sudhIH zAstrabalena hiMsAyAH phalamesaditi nizcitamatiH / kAM, hiMsA prANAtipAtaM / kiMviziSTAM, sAGkalpikI amuM jatu mAMsAdyArthitvena hanmIti saGkalpapUrvikAM / ArambhajA tu hiMsA'zakya pratyAkhyAne ti tatra yatanAmeva kuryAditi bhAvaH / va sati, Arambhe'pi kRSyA dikarmaNyapi pravartamAnaH / kathaM, sadA nityaM / hi yasmAt bhavati / ko'sau, dhIvaro mAtsyikaH kiM viziSTa: uccaH pApaH utkRssttpaatkii| kiM kurvannapi, bahUnmatsyAn haniSya mItyabhidhyAnena pravRtto'mArayannapi / kasmAt , karSakAt karSaNapravRttAt kiM kurvato, nato'pi devabrAhmaNakuTumbAdyartha dhAnyamutpAdayidhyAmIti abhidhyAnavizeSeNa pravattAhUnapi mArayataH // 82 // ... - paraividheyatayA vyavasthApyamAnaM hiMsrAdiprANinAM vadhaM pratividhAtumAha hiMsraduHkhisukhiprANi-ghAtaM kuryAnna jAtucit / / atiprasaGgazvabhrArti-sukhocchedasamIkSaNAt // 83 // TIkA - na kuryAt zreyo'rthI kaM, hiMsaduH khisukhiprANighAtaM / kathaM, jAtucit kadAcidapi / kutaH, atI.tyAdi-hiMsrA vyAghrAdayaH / atra kecidAhuH, hiMsrajIvA hantavyAH / hiMse hye hasminhate bhUyasAM rakSA kRtA bhavati / tatazca dharmAdhigamaH pApoparamazca syAt / tadayuktamatiprasaGgAt / sarveSAM prANinAM hiM sratayA hantavyatAnuSaGga t / tathA va lAbhamicchatAM tathAvAdinAM mUlocchedaH syAt / na ca bahurakSaNAbhiprAyeNApi hiMsraM hiMsato dharmaH pApocchedo vA yujyeta / dayAmUlatvAttayoH / yacca saMsAramocakAHpracakSate duHkhino jIvA hantavyAsteSAM vinAze duHkhavinAzasambhavAditi; tadapyayukta / teSAM svalpaduHkhAnAM nihatAnAM narake'nantaduHkhe saMyojanAyA durnivaantvaat| anye tvAhuH-sukhino hantavyAH yataH saMsAre sukha durlabha / sukhinazca hatAH sukhina eva. bhavantIti tadapyasakataM / sukhinAM hanyamAnAnAM duHkhAvezena sukhocchedamyAvazyambhAvAt / duHkhamRtyunA ca durdhyA nAnusandhAna huntadurgatiduHkhAvartanirvartanAt / tadala
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 saagaardhrmH| matiprasaGgena / svagatA paragatA vA yathAkathaJcikriyamANA hiMsA na dharmAya syAt / kiM tarhi, pAtakasambhagayaiveti pratidyamAnairyathAzakti tatparityAge dharmArthibhiH santataM yatitavyamita AptayuktopaniSat // 83 // atha pAkSikasya dRgvizuddhyarthA lokAnuttyAMzca kriyA: kRtyatayopadizati sthUlalakSaH kiyAstIrtha yAtrAdyA dRmkizuddhaye / kuryAttatheTabhojyAdyAH prItyA lokAnuvRttaye // 84 // - TIkA-kuryAt / ko'sau sthUlalakSaH sthUlaM vyavahAraM lakSa tyAlocayatIti sthUlalakSo vyavahArapradhAno bahupradazca gRhii| kAH, kriyaaH| kiMviziSTAH tIrthayAtrAdyAH tIrthAnyUjalantAdIni puNyapuruSAdhyuSitasthAnAni teSu yAtrA AdyA yAsu tAH / kimartha, dRgvizuddhaye samyaktvanirmalIkaraNArtha / tathA sthUlalakSaH kriyAH kuryAt / kiMviziSTaH, iSTabhojyAdyAH iSTa : sadharmANa:svajanA mitrAdayo bhojyantaM svagRhe bhojana ka ryante yasyAM sA iSTabhojyA liyA, sA AdyA Asu atithi pUjanabhUtabalyA dikriyAsu tAH / kayA, prItyA harSeNa nodvegena / kimartha, lokAnutto lokacinta varjanArtham / / 84 / / zreyo'rthinaH kIrterapyarjanIyatvamAha__akIrtyA tapyate cetazcetastApo zubhAsravaH / ___ tattatprasAdAya sadA zreyase kImirjayet // 85 // TIkA-tapyate saMklizyate / kiM tat catazcittaM / kayA, akIrtyA ayazasA / bhavati ca / ko'sau, cetastApo mnHkaalussy| kiMviziSTo,'zubhA sravaH pApahetuH / yata evaM tattatmAtkAraNAt / arjayet upArjayet / gRhii| kAM, kIrti / kathaM, sadA / kasmai, tatrAsAdAya cetaHprasattyartham / kasmai tatAsAdaH, zreyase / athavA zreyase / puNyakAraNAya tatprasAdAyeti vyAkhyeyam / 85 - kIyupAjanoNayamAha parAsAdhANAnguNyapragaNyAnaghamarSaNAn / guNAn vistArayennityaM kIrtivistAraNodyataH // 86 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyodhyAyaH / 69 TIkA-vistArayodvipulIkuryAt / ko'sau, kIrtivistAraNAdyato yazaHprasA raNatatparaH / kAna, guNAn dAnasatyazaucazIlAdIn / kiMviziSTAn , parAsAcAraNAn ananyasadRzAn / punaH kiMviziSTa n , gupyapragapyAn guNavadbhiH prakarSaNa mAnanIyAn / punarapi kiMviziSTa n aghamarSaNAn pApavidhvaMsinaH / / 86 // evaM vidhAcAraparasya zrAvakasyottarottarabhUmikAzrayaNena sakalaviratipadAdhirohaNavidhimurAdizati saiSaH prAthamakalpiko jinavaco'bhyAsAmRtenAsakanirveda mamAvapan zamarasodgAre ddhA vibhrati / pArka kAlikamuttarottaramahAntyatasya ca phalA nyAstrAghodyatazaktiruddhacaritaprAsAdamAra hatu / / 87 // TIkA-Arohatu caTatu / ko'sau, saiSa sa evetyarthaH pAdapUraNe'tra serlopH| ko'sau, prAthamakalikaH praarbdhdeshsNymH| kamArohatu, uddhacaritaprAsAda salle vanAntayati va masaudha / kivizaSTaH san, udyatazaktiradbhUnasAmarthyaH / ki kRtvA, AsvAdyAnubhUya kAni, caryAphalAni darzanikAdipratimAphalAni kasya, etasya nirvedamasya / kiMviziSTAni, uttarottaramahAnti yathottaraM pRthuuni| kiM kurvanti, bibhrati dhArayanti / kiM, pAkamAtmIyapariNati paripAkaM ca / kiviziSTaM, kAlikaM kAlakRta / punaH kiMviziSTaM, zamarasodga ro ra zamaH prazamasukha sa eva raso rasanendriyagrAhyo guNastasyodga ro'bhivyaktistenoDuraMutkaTaM sU eva vA uddharo yatra / kiM kurvan , Avapan siJcan poSayan / ke, nirvedadruma saMsArazarIrabhogavairAgyavRkSa / kena, jinavaco bhyAsAmRtena jinAgamabhAvanApIyUSeNa / kathama, asakRtabhIkSNamiti bhadram // 87 // ityAzAvaraviracitAyAM svopazadharmAmRtasAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsakSAyAmA deta ekAdazaH prakramAJca dvitIyo'dhyAyaH samAptaH // 2 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiiyo'dhyaayH| naiSThikalakSaNamAhadezayamanakaSAyakSayopazamatAratamyavazataH syAt / darzanikAyekAdazadazAvazo naiSThikaH sulezyataraH // 1 // ttiikaa-syaadbhvet| ko'sau, naisstthikH|shraavkH / kiMviziSTo, darzanikAyekAdazadazAvazaH, darzana nirmalamadyAdiviratyAhitAtizayaM samyaktvamasyAstIti 'atizAyane ThAvata' iti ThaH / evaM vratikAditrayo vyutpAdyAH / darzanika AdiryAsAM vratikAdInAM tA darzanikAdaya ekAdazadazAH zrAvakasaMyamasthAnAni, tAsAM vazaH pArataMtryaM yasya sa ghaTamAnadezasaMyama ityarthaH / kasmAt , dezetyAdi--dezayamadhnA apratyAkhyAnAvaraNAkhyAH kaSApAH krodhAdayasteSAM kSayenodayAbhAvena pratyAkhyAnAvaraNakaSAyodayaviziSTena yukta upazamaH sadavasthA tatkSayopazamastasya tAratamyaM yathottaramutkarSastadvazatastatpAratandhyAt / punaH kiMviziSTaH syAt , sulezyataraH / liMpati svIkaroti puNyapApe svayaM jIvo yayA sA lezyA, athavA lizatyalpIkarotyAtmAnamitti lezyA kaSAyodayaH 1 limpatyAtmIkarAtyAtmA puNyapApe yayA svayam / sA lezyetyucyate sadbhirdvividhA dravyabhAvataH // pravRttiyaugikI lezyA kaSAyodayarajitA / bhAvato dravyato dehacchavi: SoDhAmayI matA // .. kRSNA nIlA'tha kApotI pItA padmA sitA smRtA / lezyA SaDbhiH sadA tAgRhyate karma janmibhiH // yogAviratimithyAtvakaSAyajanito'GginAm / / saMskAro bhAvalezyA'sti kalmASAvakAraNam / / kApotI kathitA tIvo nIlA tIvrataro jinaH / / kRSNA tIvratamo lezyA pariNAmaH zarIriNAm // . pItA niveditA mandaH padmA mandataro buraiH| ....: zuklA mandatamastAsAM vRddhiH SaTsthAnayAyinI //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ y`rq tRtIyodhyAyaH / raJjitA yogapravRttiH saiSA bhAvataH, dravyatastu zarIracchavirlezyA / sA ca dvitayyapi kRSNAdibhedena SoDhA, kRSNA nIlA kApotI pItA padmA zuklA ceti / prazastA lezyA yasyAsau sulezyaH prakRSTaH pAkSikApekSayA sulezyaH / suzyataraH athavA sarve'pi yathottaraM vizuddhataralezyAH syuH // 1 // daza nikAdInuddizaM teSAM gRhitvabrahmacAritvabhikSukatvAni jaghanyamadhyamo - tamatvAcca vibhaktumAryAdvayamAha nirmUlaskandhayozchettuM bhAvAH zAkhopazAkhayoH / ucca patitAdAne bhAvalezyA phalArthinAm // SaTSaT catuSu vijJeyAstisrastisraH zubhAstriSu / zuklA guNeSu SaTsvekA lezyA nirlezyamantimam // rAgadveSagrahAviSTo dargraho duSTamAnasaH / krodhamAnAdibhistIgrasto'nantAnubandhibhiH / nirdayo niranukrAzo madyamAMsAdilampaTa : 'sarvadA kadanAmaktaH kRSNalezyAnvito janaMH kopI mAnI mAyI lobhI / rAgI dveSI mohI zokI / sriH krUracaNDazrauro / mUrkhaH stabdha: sparddhIkArI // nidrAlu: kAmuko mandaH kRtyAkRtyAvicArakaH / mahAmUccha mahArabhbho nIlalezyo nigadyate / / zokabhImatsagasUyApara nindAparAyaNaH / prazaMsati sadA''tmAnaM stUyamAnaH prahRSyati / / vRddhihAnI na jAnAti na mUDhaH svaparAntaram / ahaGakAragrahagrastaH samastAM kurute kriyAma // zlAghito nitarAM dane raNe mattuma pIhate / parakIyayazodhvaMsI yuktaH kApotale zyayA / / samadRSTiravidveSo hatAhitavivecakaH / vadAnya: sadayo dakSaH pItalezyo mahAmanAH / zucidanarato bhadro vinatAtmA priyaMvadaH / sAdhupajAyataH sAdhuH padmalezyo nayakriyaH / / nirNadAno'haMkAra pakSapAtojjhito'zaThaH / rAgadveSaparAcIna: zuklalezya: sthirAzayaH / tejaH padmA tathA zuklA lezyAstisraH prshstikaaH| saMvegamuttamaM prAptaH krameNa pratipadyate //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. saagaardhrmH| darzaniko'tha vratikaH sAmayikI proSadhopavAsI c| sacittadivAmaithuna-virato gRhiNo'guyamiSu hInAH SaT // 2 // abrahmArambhapari-grahaviratA varNinastrayA madhyAH / / anumativiratAdiSTavi-ratAvubhau bhikSuko prakRSTau ca / 3 // yugmaM / TIkA-athazabdo'trAnantaryArthaH pratyeka yojyaH / bhavanti / ke, shraavkaaH| kati, SaT / kiviziSTA bhavanti, hInA jaghanyAH / keSu madhye, aNuryAmaSu / zrAvakeSu na kevalaM hInAH gRhinnshc| kaH kaH, darzaniko'thAnantaraM vratikastataH sAmayikI tadanu proSadhopavAsI tadana-taraM sacittavirato'pi divaamaithunvirtshc| bhavanti / ke te, traya / kiMviziSTa', manyAH aNuya maSu madhye madhyamAH / punaHkiM va zaTa', varNino brahmacAriNaH / kati, trayaH / kimAkhyA, abrahmArambhaparigrahavitA abramavirataH, ArambhavirataH parigrahaviratazca / sadanantaraM bhavataH / ko, ubho / viziSTau, prakRSTau aNuyamiSu madhye utkRSTo / punaH kiMviziSTo, bhikssuko| alpA bhikSA yatyapekSayA yyostau| kimAkhyau, anumativiratoddiSTavi tau // 23 // naiSThiko'pa yAdRzaH san pAkSikavyapadezameva labhate tAdRzaM darzayati durlezyAbhibhavAjjAtu viSaye kvcidutsukH| skhalanapi kApi guNe pAkSikaH syAnna naiSThikaH // 4 // TIkA-syAdbhavat gRhii| kiviziSTaH, pAkSiko na naiSThikaH / kaviziSTaH san, utsukaH sotkaNTha bhilASaH kva, viSaye indriyArthe / kiMviziSTe, kvacit kAminyAdInAmanyatame na sarvatra / kadA, jAtu kadAcinna srvdaa| kasmAt , 1 SaDatra gRhiNo jJeyAstraya syurbrahmacAriNaH / bhikSuko dvau tu nirdiSTA tata: syAtsarvato yatiH / AdyAstu SaD jaghanyA. syumadhyamAntadanu trayaH / zeSau dvAvuttamAvuktau jaineSu jinazAsane / /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiiyodhyaayH| durdRzyAbhibhavAt durlezyA kRSNanIlakApotInAmanyatamayA abhibhavaH . kutazcinnimittAccetanazattesta dRkmakArovodhastasmAddhe toH taM vA''zritya / na kevalaM tathA bhavan / skhalannapi atica raM ga ThaMzca anabhsta tva saMyamasya durdharatvAdvA manasaH / kva, guNe / kiMviziSTa, kva.pi madyavi tyAdInAmanyatame na sarvatra // 4 / darzanikAdInAmA svasva nuSThAnAdADhAvyata eva darzanikAdivyapadezaH syAdbhAva stu parvapUrvo'sA va ta bodhayannAha tadvarzanikAdizca sthairya rave ve vrate'vajana / / labhate pUrvamevArthAdvayapadezaM na tRttaram // 5 // TIkA-labhate / ko'sau. darzanika dizca darzanika vratikAdirapi zravakavikalpaH / kaM, vyapadezaM sajJAM / kiM viziSTa, pUrvameva prAktanameva / na tu na punaH / uttaraM parApekSayA paraM / kasma t , arthAt parama.rthato vyavahArAduttamapi labhate / kiMvat , tadvat naiSThikamAtravat / kiM kurvan , avrajan agacchan / kiM tat , sthairya sthita kacitkadAcitkathaMcidacalanam / ka, sve se vrate niraticArASTamUlaguNAdilakSaNe // 5 // etadeva samarthayitumAha prArabdho ghaTamAno niSpannazcAhatasya dezayamaH / / ___ yoga iva bhavati yasya tridhA sa yogIva dezayamI // 6 // TIkA- bhvti| ko'sau, sa dezayamI zrAvakaH / katidhA, tridhA triprkaarH| ka iva, yogIva yathA prArabdhayogo ghaTamAnayogo niSpannayogazceti naigamAdinayApekSayA trividho yogI tathA prArabdhadezasaMyamo ghaTamAnadezasaMyamo niSpannadezasaMyamazceti trividhaH zrAvako'pi sya dityarthaH / yasya kiM, yasyAhatasya jinakazaraNasya sato bhavati / ko'sau. dezayamo dezasaMyamaH / kiMviziSTaH, prArabdha upakrAntaH, tathA ghaTamAnaH sampadyamAnaH, tathA niSpannaH paryantaM prAptaH, ka iva, yoga iva samAdhiyathA // 6 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 saagaardhrmH| evaM sthalazuddhiM vidhAyAdhunA darzanikasvarUpanirUpaNArtha zlokadvayamAhapAkSikAcArasaMskAra-dRDhIkRtavizuddhadRk / bhavAGgabhoganirviNNaH parameSThipadaikadhIH // 7 // nirmuulynmlaanmuul-gunnessvgrgunnotsukH| nyAyyAM vRtti tanusthityai tanvandazaniko mtH|| 8 / yugmaM / TIkA-mataH evambhUtanayAdiSTaH sUribhiH / etena naigamanayAdezAtpAkSikasyApi darzanikatvamanujJAtaM bhavati / tato na 'zrAvakapadAni devarakAdaza dezitAnI' tyanena virodhaH, pAkSirasya dravyato darzanikatvAt / ko'sau mataH darzanikaH / kiMlakSaNaH, pAkSikAcArasya pUrvAdhyAye prapaJcanoktasya saMskAra utkarSastena dRDhIkRtA nizcalatvaM nItA vizuddhA nirdoSA haka darzana yena sa pAkSikAcArasaMskArarddha kRtavizuddhahak, tathA bhavAGgabhoganiviNNaH bhavAGgabhogAH saMsArazarireSTaviSayAH, athavA bhavAGgaM saMsArakAraNaM yo bhogo gRddhipUvarka kA manyAdiviSayasevanaM tato nirviSNo viraktaH pratyAkhyAnAvaramAkhyacAritramohakarmavipAkavazAt kAminyAdiviSayAn bhajannapi tatrAkRtasevAnibandha ityarthaH, tathA parameSThipadaikadhIH parameSThipadeSu ahaMdAdipaJcagurucaraNeSu ekA dhIrantardRSTiryasya sa tathoktaH ! ApadAkulito'pi darzanikastannivRttyartha zAsanadevatAdIn kadAcidapi na bhajate / pAkSikamtu bhajatyapItyevamarthameka grhnnm| tathA nirmUlayan mUlAdapi nirasyan / kAn, malAn aticArAn / keSu, mUlaguNeSu tathA agraguNotsukaH agraguNe vratikapade utsuko'nusstthaatumutknntthitH| tathA tanvannanubadhnan / kAM, vRttiM kRSyAdivA" / kiMviziSTAM, nyAyyA - 1 AdAvete sphuTamiha guNA nirmalA dhAraNIyA: pApadhvaMsi vratamapamalaM kurtatA zrAvakIyam / phartuM zakyaM sthiramurubharaM mandiraM gartapUraM na stheyobhidRDhatamamRta nirmitaM nAvajAlaiH // : 2 kRSi vaNijyAM gorakSyamupAyeMgurNinaM nRpam / lokadvayAviruddhAM ca dhanArthI saMzrayet kriyAm / /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyodhyAyaH / 75 svavarNakulavratAnurUpA / kimartha, tanusthityai zarIravartanArtha na viSayopasevanArtha evaM vidhalakSaNo darzaniko nAma zrAvako manyate // 78 // atha madyAdivratodyotanArtha tadvikrayAdipratiSedhArthamAhamadyAdivikrayAdIni nAryaH kuryAna kArayet / na cAnumanyeta mano-vAkAyaistadvatadyute // 9 // TIkA-na kuryAt / ko'sau, Aryo darzanikaH / madyAdivikrayAdIni madyAdInAM madyamAMsamadhunavanItaprabhRtInAM vikrayAdIni AdizabdAtsandhAnakasaMskAropadezAdhupAdAnaM / tathA na kArayet / na cAnumanyeta nApyanumatiM dadyAt / kaiH, manovAkkAyaiH manasA vAcA kAyena ca / kimartha tabatAte madyaviratyAdyaSTamUlaguNanirmalIkaraNArtham // 9 // yacchIlanAnmadyA divratakSati sya ttadupadezArthamAha bhajanmadyAdibhAjastrI-stAdRzaiHsaha saMsRjan / bhuktyA''dau cati sAkIrti madyAdiviratikSatim // 10 // TIkA-eti gacchati / ko'sau. vratI pumAn / kAM, madyAdiviratikSatim aSTamUlaguNahAni / kiMviziSTAM, sAkIrti vAcyatAsahitAM / kiM kurvan , bhajana sevamAnaH / kAH, striiH| kiMviziSTAH, madyAdibhAjo mdymaaNsaadiseviniiH| . na kevalaM tA bhajana saMsRjazca saMsarga kurvan / kaiH saha, tAdRzairbhadyAdimAgbhiH pumbhiH / ka, bhutyAdau bhojanabhAjanAsanAdau // 10 // ___ evaM sAmAnyato mUlavratAticAranivRttimabhidhAya madyA divratAticAranivRtyarthamAha sandhAnaka tyajetsarva dadhi takraM yahoSitam / kAJjikaM puSpitamapi madyavatamalo'nyathA . 11 // TIkA tyajet / ko'sau, darzanikaH / kiM tat , saMdhAnakaM / kiMviziSTa, sarva / etena kAJjikavaTakAderapi heyatvaM darzayati / uktaM. ca-- 1 madyAdisvAdigeheSu pAnamantraM ca nAcaret / tadAmatrAdisamparka na kurvIta kdaacn|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / jAyante'nantazo yatra prANino rasakA yikAH / sandhAnAni na valbhyante tAni sarvANi bhAktikAH // tathA tyajet / kiM tat, dadhitaka dadhi ca mathitaM ca / kiMviziSTa, pupitaM ghoSita ahorA tridvayamatikrAntaM / tathA tyajet kAM jiMka, dhAnyAmlaM, manuSpamiva jAt / apizabdAdvyahoSitaM ca anyathA ukta viparyaye / bhavati / kossau, madyatratamalaH madyaviratyativAraH // 11 // 76. mAMsaviratyaticArAnAha -- carmasthamambhaH svaca hiMgvasahata carma ca / sarvaM ca bhojyaM vyApannaM doSaH syAdAbhiSavate // 12 // TIkA - syAt bhavet / kiM tat, carmasthamambhaH pramukhamupayujyamAnaM / kiM syAt, doSo'ticAraH / ka AmiSatrate mAMsaviratau pratipannAyAM / kiM kiM tadityAha - ambho jala, snehazca ghRtAdikaM doSaH syAt / kiMviziSTaM, carmasthaM dRtyAdistha jalaM kutupA disthaM ca ghRtAdikamupayujyamAnaM / etena khaTTikAdisthavacaTikAdisthacUtaphalAdInAM carmopanaddhacAlanIzUrpaTikAdyupaskRtakaNikA dInAM ca tyAjyatAmupalakSayati / tathA hiMgu rAmaThaM doSaH syAt / kiMviziSTam, asaMhRtacarma asaMhRtaM svamvabhAvenApariNAmitaM carma yena tt ' asaMvRta meM ' ti vA pAThaH / tatra carmaNA chAditaM carmaNAddhaM prasAritaM vA rAmThaM na gRhNIyAditi bhAvaH / upalakSaNametat / tena tathAbhUtaM lavaNAdyapi / tathA bhojyaM bhaktaghRtAdi sarva / kiMviziSTaM vyApanna kuthiMta svAdacalitamiti yAvat // 12 // 9 madhuvratA ticAra nivRttyarthamAha prAyaH puSpANi nAznIyAnmadhuvatavizuddhaye / / vastyAdiSvapi madhvAdi - prayoga nArhati vratI // 13 // TIkA - nAznIyAt na bhakSayet madhuvirataH / kAni, puSpANi / kimartha madhucatavizuddhaye kSaudraviratyaticAra nivRttyarthaM / kathaM, prAyaH tena madhUkabhallAtakapuSpANAM zakyazodhanatvAnnAtyaMtaniSedhaH / zuSkatvAnnAgakesarAdInAmapIti lakSa
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyodhyAyaH / 77. yati / tathA nArhati na kartuM yogyo bhavati / ko'sau, vratI madhumAsamadyebhyotizayena nivRttH| kaM, madhvAdiprayoga mAkSikamAMsamadyopayoga keSu, bastyAdiSu basti karmapiNDapradAnanetrAJjanasecanalUtAgrAsAdiSu, kiM punaH svAsthyAnuvRttibAjIkaraNAdividhipvityapizabdArthaH // 13 // paJcodumbaraviratyati vAraparihArArthamAha- .. sarva phalamavijJAtaM vArtAkAdi tvadAritam / tadvabrahmAdisimbIzca khAdenodumbaravatI // 14 // TIkA-na khAinna bhakSayet / ko'sau, udumbaravatI pippalAdiphalanivRttaH kiMtat , phalaM sarva / kiMviziSTam , avijJa tamajJAtanAma / tathA na khaadet| kiM nat ,vA kaadi| Adizabdena kcrbdrpuugphlaadi| kiMviziSTam ,adAritamabhinnaM azodhitamadhyamityarthaH / tathA bhallAdisimbI: bhallarAjamASapramukhaphalikA na kha det / kiMvat, tadvat adA ritA ityarthaH // 14 // __ anasta me bhojanAticAramAha. muhUrte'ntye tathA''dye'ho balbhA nastamitAzinaH / gadacchide'pyAmraghRtA-dhupayogazca duSyati // 15 // TIkA-duSyati doSo bhava te| ko'sau, valbhA bhojanaM / ka, muhUrte ghaTikA dvaye / kasya aho dinasya / kiMviziSTa, antye pryntvrtini| tathA Adhe prathame / kasya, anasta mitAzinaH anasta mate sUrye'znAtItyevaMvratasya / tathA duSpati / ko'sau, AmravRtadhupayogaH cUtacAracocamocAdiphalAnAM ghRtakSIre kSurasAdInAM ca sevanaM / kasyai, gadacchide roganivRttyartha, kiM punaH svAsthyAnuvRttyAdyarthamityapizabdArthaH // 15 // jalagAlanavatAticAra nivRttyarthamAhamuhUrtayugmordhvamagAlana vA duvAsasA gAlanamambuno vaa| anyatra vA gAlitazeSitasya nyAsonipAne'sya na tadvate'WH // 16 // TIkA-arcya iti liGgavipariNAmena sambandhaH / na arghya nindymityrthH|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 sAgAradharmaH / kiM tat, agAlanamasrAvaNaM / kasya, ambuno jalasya / kathaM, muhUrtayugmordhvaM ghaTikAcatuSTayAdupari / ka, tahane gAlitajalapAnaniSThAyAM / vAzabdAstrayo'pi prsprsmuccye| tathA naarcy| kiM tat, ambuno gAlanaM / kena, durvAsasA alpasacchidrajarjarA divastreNa / tathA nArcyaH / ko sau, nyAsaH sthApanaM / kasya, ambunaH / kiMviziSTasya, gAlitazeSitasya vastrastrAvitAduritasya kka, nipAne jalAzaye / kiM viziSTe, anyatra svAdhArajalAzayAdanyasmin / atha66 paMcuMbarasahiyAI sattatri vasaNAi jo vivajjei | " sammattavisudda maI so dasaNamAvao bhaNio // " : iti vasunandisaiddhAntimate // 16 // 1 darzanikasya dyUtAdivyasananivRttimupade teSAmiha mutra cApAyAvadyaprAyatvamudAharaNadvAreNa vyAharannAha-- dyUtA jo bakasya pizitAnmadyAdU vi cAroH kAmukayA zivasya curayA yaha hmadattasya ca / pApaddha paradArato dazamukhasyo zcairanuzrUyate " dyUtAdivyasanAni ghoraduritA nyujjhettadA yastridhA // 17 // TIkA-ujjhet tyajet / ko'sA, artha rudratI gRhii| kathaM tridhA manovAkkAyakkRtakAritAnumataiH / kAni, dyUtAdIni vyasanAni / dyUtamAMsamadyavezyAcauryapAparddhiparadAropasevanAni / kiMviziSTAni, ghoraduritAni ghorANi durgatidukhakAraNAni duritAni pApAni yebhyastAni / kathaM tttsmaat| yadyammAdanuzrUyate vRddhaparamparayA AkarNyate kAsau, vipat / kathambhUtA / uccaiH prakRSTA / kasmAt, dyUtAt dyUtakrIDanAt / kasya, dharmatujo dharmaputrasya yudhiSThirasya / tathocairvipadanuzrUyate / kasya, bakasya bakanAmno rAjJaH / kasmAt. pizitAt / mAMsabhakSaNAt / tathoccairvipadanu zrUyate / keSAM yadUnAM yadorapatyAnAM yAdavAnAM / kasmAt, mdyaat| madyapAnAt / tathA uccairvipadanuzrUyate / kasya, cAroH cArudattanAmnaH zreSThinaH / kayA, kAmukayA vezyopasevanayA / tathA uccairvipadanu zrUyate / kayA, curayA caurikayA / kasya, zivabhUtinAmnodvijasya / tathA uccairvipadanu zrayate / kasya, brahmadattanAmno'ntyacakravartinaH / kayA, pApaddha AkheTakena / tathA 1 "
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyodhyAyaH : 1 79 uccairvipadanubhUyate / kasya, dazamukhasya rAvaNasya / kutaH, paradArataH parastrIgamenA bhilASanibandhena // 17 // 1 vyasanazabda niru ktidvAreNa dyUtAderghoraduritazreyaH pratyAvartana hetutvaM samarthya tadviratasya tatsamAnaphalatvAddhAdyupavyasanAnAmapi dUrapariharaNIyatAmupadizali jAgrattItrakaSAyakarkazamanaskArArpitairduSkRtai 1 " I caitanyaM tirayattamastaradapi dyUtAdi yacchreyasaH / puMso vyasyati tadvido vyasanamityAkhyAntyatastadvataH kurvItApi rasAdisiddhiparatAM tatsodarIM dUragAm // 18 // TIkA- AkhyAnti vyapadizanti / ke te vido vidvAMsaH kiM tat dyUtAdisaptakaM / kimAkhyAnti, vyasanaM vyasana mitizabdena vyavaharantItyarthaH / kathaM, tat tasmAt / yadyasmAt, vyaspati pratyAvartayati / kiM tat dyUtAdi / kAn, puMsaH puruSAn / kasmAt, saH akalyaNaM prApayatItyarthaH / kiM kurvat, tirayat chaadyt| kiM tat, caitanyanantastattvaM / kaiH duSkRtaH pApaiH / kiMviziSTaiH, jAgradityAdi, jAgradbhirnityoditai tInai durnivAraiH kamAye: krotrAdibhiH karkaza - karma sampAdano manaka razcita NitrAnaM tenArpiterAtmanA saMyojitaiH / kiM kurvadapa, tarApa atikrAmat / kiM tat, tamo mithyAtvaM / kiM punarmithyAtve viva-mAnamityapizabdArthaH / yata eva tata etasmAt kAraNAt kurvIta vidadhIta / ko'sAM, tadraH dyUtAdiviratiM pratipannaH / kAM rasAdisiddhiparatAmapi, na paraM dyUtAdiparatAmityapizabdArtha / viziSTa, dUragAM dUravartinIM / kiMviziSTAM, yatastatsodarIM dyUtAdivyasanasadRzIM, durantaduSkRtabandhazreyaH pratyAvartana hetutvAvizeSAt / rasAdItyAdizabdenA jJjanaguTikApAdukA vivarapravezAdi gRhyate // 18 // dyUtanivRttyaticAramAha-- I doSo hoDhAdyapi mano - vinodArthaM paNojjhinaH / * harSAmarSodayAGgatvAt kaSAyo ise'JjasA / / 19 // TIkA - bhavati / kiM tat, hoDhAdi / hoDhA parasparaspardhayA dhAvanAdi
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sAgAradharmaH / Adizabdena chUtadarzanAdi / kiM bhavati, doSo'ticAraH / kasya, paNojjhinaH paNa dyUtamujhatItyevaMkara. / kimartha, mAge vanodArthamapi mano'pa ramayituM prayujyamAnaM doSaH. ki punardhanAdyartha / kuto, homarSodayAnatvAt pramodakrodhodbhavahetutvAt / etadapi samartha yatumAha -hi yamma dbhavati / ko'sau, kaSAyo rAgadveSapariNAmaH / kamma aMDase pApanimittaM / kena aJjasA paramArthena // 19 // vezyAvyasanavratAticAranivRttyarthamAha___ tyaje tauryatrikAsaktiM vRthAvyAM SiDgasaGAtim / nityaM paNyAGganAtyAgI tadgehagamanAdi ca // 20 // TIkA--vajet / ko'sau, paNyAGganAtyAgI vezyA navRttivrataH / kiM kiM taurya trakAsak igItanRtyavAdyeSu sevAnibandhaM / Asakti grahaNAccaityAlayAdau dharmArtha gItazravaNa na doSa iti lakSayati / tathA vRthATyAM prayojanaM vinA vicaraNAM tyajet / tathA SiDgasaGgatiM viTeH saha sAGgatyaM tyajet / SiDga iti piTa 'siMTa' ana dare saMTanaM siTa anAdaraH / siTA anAdareNa gAyati gacchati vA / " anyato'pi ceti" DaH pRSodarAditvAtsasya ca SatvaM / tathA tadnehAmanAdi vezyAgRhagamanasambhASaNasatkArAdi tyajet nityamityanena sarvadA / vrate yatnaM kuryAt durnivAratvAdityupadizati // 20 // cauryavyasanamalogadezArthamAhadAyAdAjjIvato rAja-varcasAdgRhNano dhanam / / dAya vA'panuvAnasya kkAcauryavyasanaM zuci // 21 // TIkA-ka, kasmindeze kAle ca / acauryavyasanaM cau rakAparihAratrataM / zuci niraticAraM bhavati na kApItyarthaH / kasya, pusaH kiM kurvato, gRhNataH / svIkurvataH / kiM tat, dhanaM grAmasuvargAdidravyaM / kasmAt , dAyAdAt dAyaM kulasAdhAraNa dravyamAdatte iti dAyAdo bhrAtrAdimtasmAt / kiM kurvato jIvata / mRtasya tu yathAnyAyaM svIkurvato nAsti doSaH / kasmAdhato, rAja varcasAt nRpatejasaH na jAtikuladezakAlAdhanurodhAt / tathA apahanuvAnasya bhrAtrAdibhyaH apalapataH / kaM, dAyam // 21 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyodhyAyaH / varNanANakapustA di-nyastajIvacchidAdikam / na kuryAtparUpAparddhi-staddhi loke'pi garhitam // 22 // TIkA- na kuryAt / ko'sau, tyaktapAparddhiH / kiM tat, vastretyAdi, vastrANi paJcaraGgapaTAdIni nANakoni sItArAmaTakAdIni pustAdIni ca lepyacitrakASThAzmadantadhAtvA dizilpAni, vastrANi ca nANakAni ca pustAdIni ca vastranANakapuMstAdIni teSu nyasto nAmoccAraNapUrvakaH so'yamiti sthApito jIvaH prANI gajaturagAdistasya chidAdikaM khaNDanAvartanabhaJjanAdi / hi yasmAt bhavati / kiM tat, vastrAdinyastajIvacchidAdikaM / kiMviziSTaM, garhitaM ninditaM / ka, loke'pi vyavahartRjanamadhye'pi na paraM zAstre // 22 // paradAravyasanadoSa niSedhArthamAha 81 kanyAdUSaNagAndharva-vivAhAdi vivarjayet / parastrIvyasana tyAgatratazuddhividhitsayA || 23 || TIkA-vivarjayet / ko'sau, paradAravarjI / kiM tat kanyetyAdi / 1 kanyAdUSaNaM kumAryA abhigamanaM svavivAhanArthaM doSodbhAvanaM vA, gAndharvavivAho yo mAtuH piturbandhUnAM cAprAmANyAtparasparAnurAgeNa mithaH samavAyAdvadhUvarAbhyAM kriyate, Adizabdena hara vivAho haraNAdi / kayA, parasya strI parastrI tatra tadeva vA vyasanaM tasya tyAgaH sa eva vrataM tasya zuddhirnirdoSatA tatra vidhitsA kartumicchA tayA // 23 // madyamAMsavyasananivRttyostvatIcArAH prAgevoktAH / idAnIM yato lokadvayaviruddhabuddhayA AtmanA viratiH kriyate parasminnapi tatprayogaM tadvratavizuddhadhartha na vidadhyAdityanuzAsti -- tyate yadihAmutrA - pyapAyAvadyakRtsvayam / tatpare'pi prayoktavyaM naiva tad vratazuddhaye // 24 // 1 paMcuMbara sahiyAi sattai vasaNAi jo vivajjei / sammattavisuddha maha so daMsaNasAvayo bhaNiyo //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / 82 TIkA vratyate saMkalpapUrva pratyAkhyAyate / kiM tat yat vastu / kiMviziSTaM apAyAvadyakRt apAyo'bhyudayaniHzreyasabhraMzanopAyaH, avadyaM garcha, apAyazcAvadyaM cApAyAvadye te karoti tat va, ihA smiJjanmani / tathA'mutra parajanmani kena / vratyate, svayaM AtmanA / kiM tat,vrataviSayIkRtaM vastu / naiva prayoktavyaM prayojyaM / kka, pare'pi AtmanIva puruSAntare'pi / kasyai, vratazuddhaye prakRtatratanirmalIkaraNArtham // 24 // evaM pratipannadarzanapratimasya zrAvakasya svapratijJAnirvAhArthamuttareNa prabandhena zikSAM prayacchannAha - anArambhabadhaM muJceccarennArambhamuddharam / svAcArApratilomyena lokAcAraM pramANayet / / 25 / / TIkA - muzcet tyajet / darzanikaH / kam, anArambhavadhaM tapaH saMyamAdisAdhanatanusthityarthAyAH kRSyAdikriyAyA anyatra prANihiMsAM / etena yaduktaM svAmisamantabhadradevaiH - ' darzanikastattvapathagRhya' iti darzanapratimAlakSaNaM tadapi saMgRhItaM tathAvidha hiMsAviratividhyupadezena paJcANutratAnusaraNavidhAnopadezAt / tathA na caret na kuryAt / kam, ArambhaM kRpyAdikaM / kiMviziSTam, uddhuram AtmanirvAhyabharaM / pareNa hi kRSyAdikriyAM kArayato dvandvalAghavAnna tAdRzI pratijJAtadharmakarmAnuSThAne gRhiNo vihaMstatA bhavati yAdRzI tAmAtmanA kurvataH sA syAt dvandvAvartavivartanAt / tathA pramANayet pramANaM kuryAt na visaMvAdayedityarthaH / kaM, lokAcAraM svAmisevA krayavikrayAdikaM / kena, svAcArAmatilomyena AtmapratipannatratAnuSThAnAnupaghAtena // 25 // dharme panyAH sutarAM vyutpAdanavidhimupadizativyutpAdayettarAM dharme patnIM prema pare nayan / sA hi mugdhA virudvA vA dharmAd bhraMzayate tarAm || 26 / / TIkA - vyutpAdayet tarAM | arthA divyutpAdyAt dharme'tizayena vyutpannAM kuryAt athavA dharma'viSaye sarvamapi parivAraM ca patnIM ca vyutpAdayan patnIM tato'tizayena tatra vyutpAdayediti vyAkhyeyaM / ko'sau darzanikaH / kAM, patnIM bhAryA / ----
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyodhyAyaH / 83 kva, dharme / kiM kurvan, nayan prApayan / kAM, patnIM / kiM tat, prema svasmin dharme ca snehaM / kiMviziSTaM, paramutkRSTaM / hi yasmAt. graMzayate tarAM parivArA- (dA) datizayena pracyAvayati / kA'sau, sA patnI / kaM, puruSaM / kasmAt , dharmAt / kiMviziSTA satI, mugdhA dharme mUDhA dharmamajAnatItyarthaH / tathA viruddhA puMsi dharme vA dveSiNItyarthaH / idamatra tAtparya dharmamajAnAno viraktazca parijano naraM dharmA prcyaavyti| tato'pyatizayena tAdRgvidhA gRhiNI tadadhInatvAdgRhiNo dharmakAryANAm // 26 // prema paraM nayannityasya samarthanArthamAhastrINAM patyurupekSaiva paraM vairasya kAraNam / tannopekSeta jAtu strI vAJchallokadvaye hitam // 27 // . ttiikaa-bhvti| kiM tat , vairasya kAraNa vairasya virAgatAyA hetuH / athavA vairasya virodhasya kaarnn| kiviziSTaM, paramutkRSTa, / kAsAM, strINAM / kiM tat , upekSaiva anAdara eva, na tu vairuupynirdhntvaadi| ksy,ptyubhrtuH| yata evaM tattasmAt nopekSeta, nopekSaNIyatvena pazyet / ko'sau, pumAn / kAM, strI striyaM kadA, jAtu kadAcidapi dharmAdyanuSThAnakAle / kiM kurvan , vAMchan abhilssn| kiM tat hitaM sukhaM sukhakAraNaM ca |k, lokadvaye'pi ihaloke paraloke ca // 27 // ___ kulastriyA'pi dharmAdikamicchantyA bhartRcchandAnuvRttireva kartavyeti prAsaGgikI striyA: zikSA prayacchannAha nityaM bhartamanIbhya vartitavyaM kulstriyaa| dharmazrIzarmakItyekaketanaM hi pativratAH // 28 // TIkA-vartitavyaM manovAkkAyakarmabhirAcaritavyaM / kayA, kulastriyA kulInanAryA / kiM kRtvA, bhartRmanIbhUya abhartamanA bhartRmanA bhUtvA paticittAnuvatanenaiva cintya vAcyaM ceSTitavyaM ca / kathaM, nityaM srvdaa| hi yasmAt / bhvnti| kAH, pativratAH patisevaiva vrataM pratijJA zubhakarmapravRttirvA yAsAM tA ityarthaH / kiM bhavati, dharmetyAdi-dharmasya puNyamya, zriyo vibhUterityAzca, zarmaNa
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| Anandasya, kIrtaryazasaH ekamutkaSTamavyabhicAri ketana gRhaM dhvajo vA yAstAH dharmazrIzarmakIkaketanaM / nityadharmAdimatyo dharmAdivikhyAtA vA ityrthH|28|| dharmAdyarthinaH kulastriyAmapyatyAsaktiM niSedhayannAha bhajedehamanastApazamAnta striyamabhavat / kSIyante khalu dharmArthakAyAstadatisevayA // 29 // TIkA-bhajet seveta / ko'sau, traivarNikaH vizeSaNAdarzanikaH zrAvakaH / kAM, striyaM / kathaM, yathA bhavati dehamanastApazamAntaM zarIramanasoH santApazamo yathA bhavati na punaratyAsaktyA / kiMvat, annavat bhojanaM yathA / khalu yasmAt / kSIyante kSayaM yAnti / ke, dharmArthakAmAH dharmo, dhanaM, zarIraM ca trINyapi / kayA, tadatisevayA annasyeva striyA apyatimAtropayogena // 30 putrasyotpAdanAdiprayatnavidhimAha prayateta sadharmiNyAmutpAdayitumAtmajam // vyutpAdayitumAcAre stravattrAtumathApathAt // 30 // TIkA-payateta paramAdaraM kuryaat| ko'sau,darzanikaH / kiM kartum, utpAdayituM janayituM / kam , AtmajamaurasaM putraM / kssetrjaaghekaadshputraannaamnbhyupgmaat| 1 putrotpAdanavidhistvayamaSTAGgahRdayoktaH -- pUrNaSoDazavarSA strI pUrNavizena snggtaa| zuddhe garbhAzaya mAge rakte zukre'nile hRdi / vAryavantaM sutaM sUte tato nyUnAbdayoH punaH / rogyalpAyuradhanyo vA garbho bhavati naiva vA zukra zuklaM guru snigdhaM madhuraM bahulaM bahu / ghRtamAkSikatailAbha sadyArtavaM punaH / / lAkSArasazazAstrAbhaM dhauta yazca virajyate / zuddhazukrAtavaM svasthaM saMraktaM mithunaM mithaH / snehaiH puMsavanaiH snigdhaM zuddha zIlitavastikam / naraM vizeSAtkSIrAdyairmadhuroSadhasaMskRtaiH nArI tailena mAraizca pittalaiH samupAcaret / kSAmaprasannavadanAM sphuracchogipayodharAm / / sastAvikukSi puMskAmA vidyAdRtumatI striyam / padaM saGkocamAyAti dine'tIte yathA tthaa||
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtiimodhyaayH| 85 kasyAM, sadharmiNyAM samAno dharmo asyAmastIti nityayoge 'in ' kulastriyAmityarthaH / Atmano jAta Atmaja ityatvarthatAsiddhayartha kulastrIrakSAyAM nitya yatitavyamiti pratipattavyaM / tathA prayateta / ko'sau, sH| kiM kartu, vyutpAdayituM vividhamutkRSTaM jJAnaM prApayituM / kam , aatmjN| ka, AcAre kulloksNvyvhaare| kiMvat, svavat AtmanA tulyaM / tathA prytetaasau| kiM kartu, trAtuM rakSita nivartayitumityarthaH / kam, AtmajaM / kasmAt, apathAt dharmAdibhraMzanopAyAt durAcArAdityarthaH / svavadityatrApi yojy| athazabdaH samuccaye // 30 // ___ satputrarahitena zrAvakeNottarapadaM prati protsAho duSkaraH syAditi dRSTAntenopaSTambhayannAcaSTe-- vinA suputraM kutra svaM nyasya bhAraM niraakulH| gRhI suziSyaM gaNivat protsaheta pare pade // 31 // . TIkA-kutra, kasmin puMsi svamAtmIyaM bhAraM poSyAdinirvAhabharaM nyasya sthApayitvA nirAkulo nirdvandvaH san protsaheta prakRSTamudyogaM kuryAt RtAvatIte yoniH syAcchukraM nAtaH pratIcchati / mAsenopacitaM raktaM damanibhyAmRtau punaH // ISatkRSNaM vigandhaM ca vAyuryonimukhAnnudet / tataH pakSekSaNAdeva kalyANadhyAyinI vyaham // sajAlaGkArarahitA darmasaMstarazAyinI / jhareyaM yAvaka stoka koSThazodhanakarzanam / / paNe zarAve haste vA bhuMjIta brhmcaarinnii| caturthe'nhi tataH snAtA zuklamAlyAmbarA zuciH // icchantI bhartRsadRzaM putraM pazyetpuraH patim / Rtustu dvAdaza nizAH pUrvAstisro'tha ninditaaH|| ekAdazI ca yugmAsu syAtputro'nyAsu kanyakA /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 sAMgAradharmaH / na kApItyarthaH / kosau, gRhI prkRttvaadrshnikH|k, pade sNymsthaane| kiviziSTe, pare vratikapratimAyAM vAnaprasthAdyAzrame vA / kathaM, vinA antareNa / ke suputraM AtmasamAnamAtmajaM / kiMvat, gaNivat dharmAcAryo ythaa| kaM suziSyamAmasamAnamevAcAryAdvinA / kutra, zramaNe / svaM bhAraM sNghnirvaahlkssnnN| nyasya nirAkuloM nirvyApekSaH san pade AtmasaMskArAdau mokSapade vA protsaheta, na kApItyarthaH / idamatraidamparya- darzanikena dharmAcAryeNa ca paraM padamAzrayitumicchatA satputraH sacchiSyazvAtmavanniSpAdanIyaH // 31 // - prakRtamarthamupasaMharan batikapratimArohaNayogyatA sUtrayannAha darzanapratimAbhitthamAruhya viSayeSvaram / / virajyana savasanjaH sanbatI bhavitumarhati // 32 / / TIkA--arhati yogyo bhavati / ko'sau, zrAvakaH / kiM kartu, bhavituM sampattuM kiMviziSTo, vratI vratikapratimAvAn / kiMviziSTaH san, sattvasajjaH dhairyA disAtvikabhAvaniSThaH / kiM kurvana, virajyan svayameva viraktiM gacchan / keSu, viSayeSu kAminyAdiSu / kathaM, araM pAkSikApekSayA svasya ca prAktanAvasthApekSayAtizayena / kiM kRtvA, Aruhya paryantaM prApya / kAM, darzanapratimAM / katham , itthamanena pAkSikAcArasaMskAretyAdipUrvoktaprakAreNeti bhadram // 32 // ityAzAdhaviracitAyAM svorajJadharmAmRtasAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsaJjJAyAmAdito dvAdazaH prakramAcca tRtIyo'dhyAyaH samAptaH / / 3 / /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha cturtho'dhyaayH| atha vratikapratimAmadhyAyatrayeNa prapaJcayiSyan prathamaM tAvattalakSaNa saMgrahNannAha sampUrNadRgmUlaguNo niHzalyaH sAmyakAmyayA / dhArayannuttaraguNAnakSUNAntratiko bhavet // 1 // TIkA-bhavet / ko'sau, btikH| kiM kurvana, dhArayan akRcchreNa ddhn| kAna,uttaraguNAn vakSyamANAn / kiMviziSTAn ,akSUNAn niraticArAn / kayA, sAmyakAmyayA iSTAniSTayo rAgadveSoparamavAJchayAna punrlaabhaadiicchyaa| kiMviziTaH sana,sampUrNagmUlaguNaH sampUrNA upayogamAtrAzrayeNAntaraGgeNa ceSTAmAtrAzrayeNa ca bahiraGgeNAticAreNa rahitatvAdakhaNDA dRk samyaktvaM,mUlaguNAzca yasya sa tthoktH| punaH kiMviziSTaH,niHzalyaH zRNAti hinastIti zalyaM zarIrAnupravezikANDAdi,zalyamiva zalyaM karmodayavikAraH shaariirmaansbaadhaahetutvaat| tat trividhaM mithyaatvmaayaanidaanbhedaat| mithyAtvaM viparItAbhinivezaH,mAyA vaJcanA,nidAna tapaHsaMyamAdyanubhAvana kAMkSAvizeSaH, zalyAnniSkrAnto niHzalyaH / nanu ca sampU haramUlaguNa ityanenaiva zalyaparihArasya siddhatvAd vyarthamidamiti cetsatyaM, kiMtvacirapratipannavratasya pUrva vibhramasaMskArAropyamANatatpariNAmAnusaraNanivAraNArtha bhUyo yatnaH kriyate / upadeze ca paunaruktyaM na doSaH // 1 // 1 tapa:saMyamAdyanubhAvanakAMkSAvizeSo nidAnam / tada dvedhA prazastetarabhedAt, prazastaM punarddhividha vimuktisaMsArAnimittabhedAt tatra vimuktinimittaM karmakSayAdyAkAGkSA / ukta ca karmavyapAyaM bhavaduHkhahAni bodhiM samAdhi jinabodhasiddhim / AkAMkSitaM kSINakaSAyavRttervimuktihetuH kathitaM nidAnam // jinadharmasiddhayarthaM tu jAtyAdyAkAGakSaNaM saMsAranimittam / jAtiM kulaM bandhavivarjitatvaM daridratA vA jinadharmasiddhayai / prayAcamAnasya vizuddhavRtte: saMsAraheturgaditaM nidAnam // mokSe'pi mohAdabhilASadoSo vizeSato mokssnissedhkaarii| yatastato'dhyAtmarato mumukSurbhavetkimanyatra kRtAbhilASa: //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 saagaardhrmH| zalyatrayoddharaNe hetumAha- . sAgAro vA'nagAro vA yaniHzalyo vratISyate / tacchalyavatkumAyAnidAnAnyuddhareddhadaH // 2 // TIkA-yadyasmAtkAraNAt / iSyate / ko'sau,vrtii| kiMviziSTo,niHzalyaH / kiMviziSTaH san, sAgAro vA anagAro vA / atreyaM bhAvanA-zalyApagame satyeva vratasambandhAd vratI manyate, na hiNsaadhuprtimaatrvrtsNbndhaat| yathA bahukSIraghRto gomAniti vyapadizyate bahukSIraghRtAbhAvAt satISvapi goSu na gomAn, tathA sazalyatvAt satvapi vrateSu na vratI / yastu niHzalyaH sa vratIti / tattasmAt / uddharet nisskaasyet| ko'sau,vrtaarthii| kAni,kuvAyAnidAnAni / kasmAt , hRdo hRdyaat| kiMvat ,zalyavat zalyAni ythaa|||2|| zalyasahacArINi vratAni dhikkurvannAha AbhAntyasatyasAyAnidAnaH sAhacaryataH / yAnyavratAni vratavad duHkhodarkANi tAni dhik // 3 // TIkA-dhig nindyAni / kAni,tAni avratAni vrtaabhaasaani| kiMviziSTAni,duHkhodarkANi yataH duHkhamudarkamuttaraphalaM yeSAM taani| yAni kiM,yAni AbhAnti aabhaasnte| kaani,avtaani| kiMvat, vratavad vratAni yathA / kasmAt , sAhacaryataH shcaaritvaat|kaiH,astydRshaa mithyAtvena mAyayA nidAnena ca // 3 // . uttaraguNanirNayArthamAha paJcadhA'NuvrataM tredhA guNavatamagAriNAm / zikSAvata caturdheti guNAH syurdvAdazottare // 4 // TIkA-syuH bhaveyuH / ke, guNAH saMyamavikalpAH / keSAm, agAriNAM gRhiNAM / kiMviziSTAH, uttare mUlaguNAnantarasevyatvAdutkRSTatvAcca / kati, dvAdaza / kathaM, iti anena prakAreNa / bhavati / kiM tat, aNuvrataM aNuvratApekSayA lghuvrthiNsaadi| katidhA, paJcadhA asya paJcadhAtvaM bahumatatvAdiSyate
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ cturthodhyaayH| kacittu rAjyabhojanamadhyaNuvratamucyate / tathA bhavati / kiM tat, guNavataM / katighA, tredhA / guNArthamaNuvratAnAmupakArArtha vrata guNavataM digviratyAdInA- . maNuvratAnubahaNArthatvAt / tathA bhavati / kiM tat, zikSAvrataM / katidhA, caturdhA zikSAyai abhyAsAya vrataM dezAvakA zikAdInAM pratidivasAbhyasanIyatvAt / ata eva guNavratAdasya bhedaH / guNavrataM hi prAyo yAvajjIvikamAhuH / athavA zikSA vidyopAdAnaM zikSApradhAnaM vrataM zikSAta dezAvakAzikAdeviziSTazrutajJAnabhAvanApariNatatvenaiva nirvAhyatvAt // sAmAnyena paJcANuvratAni lakSayannAhaviratiH sthUlavadhAmanovacokRtakAritAnumataiH / kacidapare'pyananumataiH paJcAhiMsAdhaNuvatAni syuH // 5 // TIkA-syuH bhaveyuH / kAni, ahiMsAdyaNuvratAni / kati, pnyc| viratiH nivRttiH| kasmAt, sthulvdhaadeH| kaiH, mana ityAdi-kRtAdayo bhAve ktasAdhanAH / manazca vacazca aGgaM ca manovaco'GgAni, teSAM pratyekaM kRtaM ca kAritaM cAnumataM ca manovaco'GgakRtakAritAnumatAni taiH / keSAM paJcANuvratAni syuH, kacid gRhavAsanivRtte zrAvake tathA apare gRhavAsanirate zrAvake / ananumatairanumativarjitaistaiH SaDbhistAni syuriti sNkssepH| ito vistaraH-sthUlajIvAdiviSayatvAnmithyAdRSTInAmapi hiMsAditvena prasiddhatvAdvA sthUlo vadhAdiH sthUlA hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahA ityarthaH / tato manasA vAcA kAyena ca pRthakkaraNakAraNAnumananairnivRttirahiMsAsUnRtAsteyabrahmacaryAparigrahAkhyAni paJcA- . NuvratAni kvacidgRhavAsanivRtte zrAvake bhveyurityutkrssvRttyaa'nnuvrtaanyupdishynte| yAnyapare gRhavAsanirate zrAvake'nanumatairanumativivarjitairmanaskaraNAdibhiH SaDbhiH sthUlahiMsA dinivRttyA sampadyante tAni madhyamavRttyA vratAnyabhimanyante / tasyApatyAdibhirhisAdikaraNe tatkAraNe vA anumaterazakyapratiSedhatvAt / sa uktaM ca cAritrasAra1 baghAdasatyAcauryAca kAmAd pranyAnnivartanam / paJcadhA'NuvrataM rAjyabhuktiH SaSThamaNuvratam / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / eSa dvividhatrividhAkhyaH sthUlahisAdiviratibhaGgo bahuviSayatvAt zreyAn / apizabdaH prakArAntareNApi sthUlahiMsAdinivRtteraNutvakhyApanArthaH / zaktyA hi vrataM pratipannaM sukhanirvAhaM zreyo'rtha ca syAt / tadviratibhaGgAH karaNAditrikeNa yogatrikeNa ca dhiziSyamANA ekonpnycaashdbhvnti| yathA hiMsAM na karoti manasA 1,vAcAra,kAyena ca3,manasA vAcA4,manasA kAyena'1,vAcA kAyena6, manasA vAcA kAyena ca 7, ete karaNena sapta bhaGgAH evaM kAraNena sapta / anumatyApi sapta / tathA hiMsAM na karoti na kArayati ca manasA 1, vAcA 2, kAyena 3, manasA vAcA 4, manasA kAyena 5, vAcA kAyena 6, manasA vAcA kAyena ca 7, ete karaNakAraNAbhyAM sapta / evaM karaNAnumatibhyAM sapta / kAraNAnumatibhyAmapi sapta / karaNakAraNAnumatibhirapi sapta / evaM sarve militA ekonapazcAzadbhavanti / ete ca trikAlaviSayatvAtpratyAkhyAnasya kAlatrayeNa guNitAH saptacatvAriMzadadhikaM zataM bhavanti 147 / trikAlaviSayatA cAtItasya nindayA sAmpratikasya saMvaraNenAnAgatasya ca pratyAkhyAneneti / ete ca bhaGgA ahiMsAvratavad vratAntareSvapi drssttvyaaH| atreyaM bhAvanA dik| tatra tAvaDAhulyenopadezAd dvividhatrividhabhaGgamAzrityocyate / sthUlahiMsAM na karotyAtmanA na kArayatyanyena manasA vAcA kAyena ceti / tathA sthUlahiMsAM na karoti na kArayati manasA vAcA / yadvA manasA kAyena athavA vacasA kAyena ceti / tanna yadA manasA vAcA na karoti na kArayati tadA manasA'bhisandhirahita eva vAcA'pi hiMsakamabruvanneva kAyenaiva duzceSTitAdi asaMjJivatkaroti / yadA tu manasA kAyena na karoti na kArayati tadA manasA'bhisandhirahita eva kAyena duzceSTitAdi pariharannebAnAbhogAdvAcaiva hanmi ghAtayAmi veti brUte / yadA tu vAcA kAyena ca na karoti na kArayati tadA manasaivAbhisandhIkRtya karoti kArayati ca / anumatistu tribhirapi srvtrvaasti| evaM zeSavikalpA api bhAvanIyAH / sthUlagrahaNamupalakSaNaM / tena niraparAdhasaMkalpapUrvakahiMsA 1 paMgukuSTikuNitvAdi dRSTvA hiMsAphalaM sudhIH / / nirAgastrasajantUnAM hiMsAM saMkalpatastyajet //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'caturthodhyAyaH / 91 dInAmapi grahaNam / etena - "daNDo hi kevalo lokamimaM cAmuM ca rakSati / rAjJA zatrA ca putre ca yathAdoSaM samaM dhRta" iti vacanAdaparAdhakA riSu yathAvidhadaNDapraNetRNAmapi cakravartyAdInAmaNutratAdidhAraNaM purANAdiSu ca bahuzaH zrUyamANaM na virudhyate / AtmIyapadavIzaktyanusAreNa taiH sthUlahiMsA divirateH pratijJAnAt // 5 // sthUlavizeSaNaM vyAcaSTe kI sthUlahiMsyAdya zrayatvAt sthUlAnAmapi durdRzAm / tattvena vA prasiddhatvadvAdhAdi sthUlamiSyate // 6 // TIkA - iSyate abhimanyate AcAryaiH / kiM taMt, vadhAdi hiMsAdipApakarmapaJcakaM / kiMviziSTamiSyate, sthUlaM / kasmAt, sthUlahiMsyAdyAzrayatvAt sthUlA bAdarA hiMsyAdayo hiMsyabhASyamoSyaparibhogyaparigrAhyA AzrayA AlambanAni yasya tattadAzrayaM tadbhAvAt / tathA vaghAdi sthUlamiSyate / kasmAt, prasiddhatvAt sampratipannatvAt / keSAM, sthUlAnAmapi / kiMlakSaNAnAM, durdazAM mithyAdRSTInAM / kena, tattvena vadhAdibhAvena / vAzabdAtsthUlakRtatvAcetyanuktaM samuccIyate // 6 // idAnImatsargikama hiMsANutrataM vyAcaSTe - zAntAdyaSTakaSAyasya sakalpairnavabhitrasAn / ahiMsato dayArdrasya syAdahiMsetyaNuvratam || 7 || TIkA- syAdbhavet / kiM tat, aNuvrataM / kimAkhyam, ahiMseti ahiMsAkhyaM / kasya, zAntAdyaSTakaSAyasya zAntA zamaM gatAH zamitA vA AdhA anantAnubandhino apratyAkhyAnAvaraNAzca aSTau kaSAyAH krodhAdayo yasya yena vA tasya / punaH kiMviziSTasya, dayArdrasya karuNAmRduhRdayasya / prayojanoddezena kadAcit sthAvaraghAte pravRttAvapyanukampyamAnamAnasasyeti bhAvaH / kiM kurvataH, ahiMsato dravyabhAvaprANairaviyojayataH / kAn, trasAn dvitricatuHpaJcendriyajIvAn / kaiH, saGkalpaiH uttarasUtradvayanirdiSTaihiMsAbhisandhibhiH / katibhiH, navabhiH manovAkkAyaiH pRthakkaraNakAraNAnumananairityarthaH / atra karaNagrahaNaM kartuH svAtantryapratipatyartha / kAraNAzrayaNaM paraprayogApekSa / anumananopAdAnaM prayojakasya mAnasapariNAmapradarzanArthaM / tathAhi trasahiMsAM svayaM na karomi I
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| trasAn hinasmIti manaHsaGkalpaM na karomItyarthaH / tathA manasA trasahiMsAmanyaM na kArayAmi trasAn hiMsaya hiMsayeti manasA'nyaprayojako na bhavAmItyarthaH / atra hiMsayeti hantyarthAccati hinastezcurAdipAThANNijantasya rUpaM / tathA'nya trasahiMsAM kurvantaM manasA nAnumanye sundaramanena kriyate iti manaHsaGkalpaM na karomItyarthaH / evaM vAcA svayaM trasahiMsAM na karomi trasAn hinasmIti svayaM vAcaM noccArayAmItyarthaH / tathA vAcA trasahiMsAM na kArayAmi trasAn hiMsaya hiMsayeti vAcaM noccArayAmItyarthaH / tathA'nyaM trasahiMsAM kurvantaM vAcA nAnumanye sAdhu kriyate tvayeti vAcaM noccArayAmItyarthaH / tathA kAyena trasahiMsAM svayaM na karomi trasahiMsane dRSTimuSTisandhAne svayaM kAyavyApAra na karomItyarthaH / tathA kAyena trasahiMsAM na kAsyAmi trasahiMsane hastAdisaJjJayA kAyena paraM na prerayAmItyarthaH / trasahiMsAM kurvantamanyaM kAyena nAnumanye trasahiMsane pravartamAnamanyaM nakhacchoTikAdinA nAbhinandAmItyarthaH // 7 // etadeva padyadvayena saMgRhannAha imaM sattvaM hinasmIti hindhi hinthyeSa sAdhvimam / hinastIti vadannAbhisandadhyAnmanasA girA // 8 // varteta na jIvavadhe karAdinA dRSTimuSTisandhAne / na ca vartayetparaM tatpare nakhacjhoTikAdi na ca racayet // 9 // ttiikaa-naabhisnddhyaat| na saGkalpayet / ko'sau, tyaktagRhaH zrAvakaH / ke, baMdhaM hiMsAM / kena, manasA tathA girA vAcA / kathamiti, kimiti hinasmi hanmi / kaM, sattvaM jIvaM / kiMviziSTam , imaM purovartinaM / tathA hindhi, ' hindhi mAraya mAraya / kaM, imaM / tathA hinasti / hanti / kosau, eSaH puruSaH / kam , imaM / kathaM, sAdhu suMdaraM / na varteta na vyApriyeta / ko'sau, tyaktagRhaH / ___ jIvavadhe jIvAnAM sattvakalpitatrasaprANinAM prANavyaparopaNe / ka viSaye, dRSTimuSTisandhAne dRSTizcakSuH muSTihastAMgulIvandhavizeSaH,dRSTizca muSTizca dRSTimuSTI tAbhyAM sandhAnaM saMyojanaM yasmin pravRttiviSaye tad dRSTimuSTisandhAnaM pustakAsanAdikamupakaraNavastu tasmin / tyaktagRhasyApi zrAvakasya sambhavini jIvavadhe karAdinA hastAMgulyAdyaGgopAGgena na pravartatetyarthaH / uktaM ca
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ cturthodhyaayH| AsanaM zayanaM yAna mArgamanyaca vastu yat / - adRSTaM tana seveta yathAkAlaM bhajanapi / dRSTigrahaNa jJAnakriyopalakSaNa / muSTigrahaNe ca grahaNAdikriyopalakSaNaM / tathA na ca vrtyet| ko'sau, tyktgRhH| kaM, paraM / ka, tAdRze jIvavadhe / tathA na carabayet na kuryaat| kiM tat ,nakhacchoTikAdi / ka, tatpare jIvavadhe svayameva vartamAne puMsi // 8 // 9 // evaM tyakagRhasyogasakasyAhiMsANuvratavidhAnamupadizyedAnI gRhavartinastadupadizannAha ityanArambhajAM jahyAddhisAmArambhajAM prati / ___ vyarthasthAvarahiMsAvad yatanAmAvahedhI // 10 // TIkA-jahyAt tyajet / ko'sau, gRhI gRhavartizrAvakaH / kAM, hisAM kiMviziSTAm, anArambhajAM anArambhe AsanopavezanAdau jAtAM tatsambhavinImityarthaH / uktaM ca___ gRhakAryANi sarvANi dRSTipUtAni kArayet / kathaM jahyAt , iti anena tyaktagRhopAsakopadiSTena prakAreNa / tathA Avahet kuryAt / ko'sau, gRhI / kAM, yatanAM samitiparatAM / kathaM, pratyuddizya / kAM, hiMsAM / kiMviziSTAm, ArambhajAM kRSyAdyArambhasambhavinIM / kiMvat, vyarthasthAvarahiMsAvat niSprayojanaikendriyavadhe yathA // 10 // sthAvaravadhAdapi nivRttimupapAdayati yanmuktyaGgamahisaiva tanmumukSurupAsakaH / ekAkSavadhamapyujjhedyaH syAnAvayaMbhogakRt // 11 // 1 hiMsA dvedhA proktA''rambhAnArambhabhedato daraH / gRhavAsato nivRto dedhA'pi trAyate tAM ca // gRhavAsasevanarato mandakaSAyaH pravartitArambhaH / ArambhajAM sa hiMsAM zaknoti na rakSituM niyatam / /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| ___TIkA-yadyasmAdbhavati / kiM tat , muktyaGgaM mokSasAdhanaM / kiM, ahiMsaiva dravyabhAvahiMsAviramaNameva / tattasmAt / ujjhet tyajet / ko'sau, upAsakaH shraavkH| kiMviziSTo, mumukSuH bubhukSornAsti niyama iti bhAvaH / kam, ekAkSavadhamapi trasahiMsAmiva sthAvarahiMsAmapi / yaH kiM, yaH ekAkSavadhaH / na syAt / kiMviziSTaH, avayaMbhogakRt avAnAM varjayitumazakyAnAmAvAnAM bA' arjanIyAnAM bhogAnAM sevyArthAnAM kAraNam // 11 // sAMkalpikavadhaM niyamayati grahavAso vinA''rambhAna cArambho vinA vadhAt / tyAjyaH sa yatnAttanmukhyo dustyajastvAnuSaGgikaH // 12 // TIkA na bhavati / ko'sau, gRhavAso gehAzramaH / kathaM, vinA / kasmAt ArambhAt kRssyaadijiivnopyaat| tathA na bhavati / ko'sau, ArambhaH / kathaM vinA / kasmAt , vadhAt prANyupamardanAt / yata evaM tttsmaattyaajyH| ko'sau, sa vadhaH / kiMviziSTo, mukhyaH imaM jantumAsAdyArthitvena hanmIti sAMkalpaprabhavaH / yatnAt avadhAnAt / turvizeSe / tena bhavati / ko'sau, ArambhaH / / kiMviziSTo,dustyajaH tyktumshkyH| kiviziSTaH, AnuSaGgikaH kRpyAdyanuSaGage jAtaH kRSyAdau kriyamANe sambhavanniya'thaH // 12 // prayatnaheyAM hiMsAmupadizati duHkhamutpadyate jantormanaH saMklizyate'syate / tatparyAyazca yasyAM sA hiMsA heyA prayatnataH // 13 // 1 je tasakAyA jIvA pumvuddiSThA Na hiMsidavvA te / egidiyAvi NikkAraNeNa paDhamaM vadaM thUlaM // stokaikendriyaghAtAd gRhiNAM sampannayogyaviSayANAm / zeSasthAvaramAraNaviramaNamapi bhavati kartavyam / bhUpayaHpavanAnInAM taNAdInAM ca hiMsanama / yAvatprayojana svatyaM tAvatkuryAdajantujit / /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / .. TIkA. heyA tyAjyA gRhiNA kA'sau, hiNsaa| kasmAt, prayatlataH praNidhAnena / utpdyte| kiM, duHkha zArIraM duHkha klezaH / kasya, jantorjIvasya parajIvasya vaa| tathA saMklizyate santapyate / kiM tat , manazcitta jntoH| tathA'syate vinAzyate / ko'sau, tatparyAyaH saH cAsau paryAyazca tatparyAyo vartamAna bhavagrahaNam // 13 // __ ahiMsANuvratArAdhanopadezArthamita uttaraH prabandhaH / tatra tAvatprayoktAramAzrityedamucyate santoSapoSato yaH syaadpaarmbhprigrhH| bhAvazuddhayekaso sAvahiMsANuvrataM bhajet // 14 // TIkA--bhajet aaraadhyet| ko'sau, gRhii| kiM tat, ahiMsANuvrataM / yaH kiM, yaH syAt / kiMviziSTaH,alpArambhaparigrahaH Arambhazca parigrahazca mamedamahamasyeti buddhigrAhyo bhAryAdyarthaH Arambhaparigrahau, alpau dunipraka. nutpAdako' Arambhaparigrahau yasya sa tathoktaH / kasmAt, santoSapoSato dhateH prakarSAt / puna: kiMviziSTo, bhAvazuddhayekaso mnHshuddhaavekaanH||14|| * paJcAticArAn pariharan vAGmanoguptyAdibhAvanApaJcakenAhiMsANuvratamupayuJjItetyupadizati-- muzcan bandhaM vadhacchedAvatibhArAdiropaNam / bhuktirodhaM ca durbhAvAdbhAvanAbhistadAvizet // 15 // .. TIkA-AvizedupayuJjIta / ko'sautikH| kiM tat ,ahiMsANuvrataM / kAbhiH bhAvanAbhirvAgguptyA manoguptyaryAsamityA AdAnanikSepaNasamityA AkokitapAnabhojaneneti pNcbhirbhyaasvishissttaiH| kiM kurvan, muJcana dhjyn| kiM tat , bandhAdipaJcakaM, / ksmaat,durbhaavaat| iti smnvyH| ito vistara bandho rajvAdinA gomanuSyAdInAM niyntrnn| saca putrAdInAmapi vinayagrahaNArtha vidhIyate alo durbhAvAdityuktaM / durbhAvaM duSpariNAma prakarSAyodayamAbhivya kriyamANo yo bandhastaM varjayannityarthaH / atrAyaM "vidhi:-bandho dvidinoM NAAM KIYA
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 sAgAradharmaH 1 catuSpadAnAM vA syAt so'pi sArthako'narthako vA / tatrAnarthakastAvacchAvakasya kartu na yujyate / sArthakaH punarasau dvedhA sApekSo nirapekSazca / tatra sApekSo yo dAmagaMdhyAdinA zithilena catuSpadAnAM vidhIyate yazca pradIpanAdiSu mocayituM chettuM vA zakyate / nirapekSo yanizcalamatyarthamamI baddhadhante / dvipadAnAM tu dAsadAsIcorajArAdipramattaputrAdInAM yadA bandho vidhIyate tadA savikramaNA evAmI bandhanayA rakSaNIyAzca yathA'gnibhayAdiSu na vinazyanti / yadvA dvipadacatuSpadAH zrAvaNa ta eva saMgrAhyA ye'ddhA eva tiSThantIti prathamo'ticAraH / cadho daNDakazAdyabhighAtaH / so'pi durbhAvAdvidhIyamAno bandhavadaticAraH / yadi punaH kospi na karoti vinayaM tadA taM marmANi muktvA latayA davarakeNa vA sakRt dvirvA tADayediti dvitIyo'ticAraH / chedaH karNanAsikAdInAmavayavAnAmapa nayanaM / so'pi durbhAvAtkriyamANo'ticAro nirdayaM hastAdInAM cheda ityarthaH svAsthyApekSayA tu gaNDatraNAdicchedanadahanAdikaM sasAntvanaM kurvato'pi nAticAraH syAditi tRtIyaH / atibhArAdiropaNaM nyAyyabhArAdatiriktasya voDhumazakyasya bhArasyAropaNaM vRSabhAdInAM pRSThaskandhAdau vAhanopAdhiropaNaM / tadapi durbhAvAt krodhAllobhAdvA kriyamANamaticAraH / atrApyayaM vidhiH - zrAvakeNa tAvat dvipadAdivAhanena jIvikA prAgeva moktavyetyeSa zreSThaH pakSaH / athAnyo'sau na syAttadA dvipado yAvantaM bhAraM svayamutkSipati avatArayati ca tAvantameva vAhyate mocyate cocitavelAyAm / catuSpadasya tu yathocitabhAraH kiJcidunaH kriyate halakaTAdiSu punarucitavelAyAmasau mucyate iti caturtha: / bhuktirodho'nnapAnAdiniSedhaH / so'pi durbhAvAdvanpravadaticAraH / tIkSNakSudhA dipIDitaH prANI mriyata ityannAdinirodho na kasyApi kartavyaH / aparAdhakAriNi ca caiva vadedadya tena dAsyate bhojanAdikamiti / svabhojana velAyAM tu niyamata evAnya bhojayitvA svayaM bhuJjItAnyatreopavAsa cikitsyajvarAdivyAdhitebhyaH / zAntinimittaM copavAsAdyapi kArayediti paJcamaH / kiM bahunA mUlaguNasyA 1
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / hiMsAlakSaNasvAti cArA yathA na bhavati tthA yatanayA vartitavyam // 15 // uktamevArtha mugdhadhiyAM sukhasmRtyartha kiJcadupasaMgRhNannAhagavAdhaSThiko vRtti tyajedvandhAdinA vinaa| bhogyAn vA tAnupetaM yojayedvA na nirdayam // 16 // TIkA-tyajedvajayet / ko'sau, naiSThikaH / pAkSikamya tu nAsti niyamaH / kAM, vRti jIvanArtha vyaapaarN| kaiH, gavAdyairgomahiSaturagAdibhiH / eSa prazanyatamaH pakSaH / vA athavA / upeyAt parigRNhIyAt naiSThikaH kAn, etAn gvaadiin| kiMviziSTAn, bhogyAn vAhadohAdAvupayoktuM zaktAn / kathaM, vinA / kena, bandhA dinA niyntrnntaaddnaadinaa| eSa madhyamaH pakSaH |athvaa na yojayet svayamanyena vA na vidhApayet naiSThikaH / kaM, taM bandhA da / kathaM, nirdaya / eSo'dhamaH pkssH| 'vratAni puNyAya bhavanti janto-na sAticArANi niSevitA ni / sasyAni ki kvApi phalanti loke malopalIDhAni kadAcanapi' // atrAha kazcit-nanu hiMsaiva zrAvakeNa pratyArA / na bandhAdayaH tatastatkaraNe'pi na doSo hiMsA viraterakhaNDitatvAt / athavana do'pi pratyAkhyAtA tadA tatkaraNe vratabhaGga eva viratikhaNDanAn / kiM ca baMdhAdInAM pratyAkhyeyatve vrateyattA vizIryaMta prtivrtmticaarvtaanaamaadhikyaaditi| evaM ca nabandhAdInAmaticArateti / atrocyate / satyamahiMsaipa pratyAkhyAtA na bandhAdayaH / kevalaM tatpratyAkhyAne'rthataste'pi pratyAkhyAtA draSTavyA hiMsogayatvAtteSAM / na ca bandhAdikaraNe'pi vratabhaDgaH kinvata cAra eva / kathaM ? dvividhaM hi vrataM antarvRttyA bahirvRttyA ca tatra mArayAmIti vikalyAbhAvena yadA kopAdya vezAtparaprANaprahANamavigaNayan bandhAdau pravartate na ca hiMsA bhavati tadA nirdayatAviratyanapekSatayA pravRttatvenAntarvRttyA vratasya bhaGgo hiMsAyA abhAvAdvahirvRttyA pAlanamiti dezasya bhajananAddezasyaiba pAlanAdaticAravyapadezaH prvrtte| taduktaM:-'namArayAmIti itavratasya vinaiva mRtyu ka ihAticAraH / nigavate yaH kupito baSAdIna krotysausyaaniymaanpekssH| mRtyosbhAvAniyamo'sti tasya kopAiyAhInatayA hi bhataH dezasya bhagAdanupAlanAca jyA pratIcArazaharanti / / " yajyota
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaalaa| prateyattA vizIryateti tadayuktaM vizuddhAhiMsAsadbhAve hi bandhAdInAmabhAva eva ataH sthitametat bandhAdayo'ticArA eveti // 16 // etadeva saMgRhNannAha- na hanmIti vrata krudhyanirdayatvAnna pAti na / ' bhanaktyaghnan dezabhaGgatrANAta tvaticaratyadhIH // 17 // TIkA-na pAti na pAlayati / ko'sau, adhiirjnyo'smiikssykaarii| kiM tat , na hanmIti vrataM na mArayAmIti niyama / kiM kurvan , krudhyan krodhAvezaM gacchan / kuto na pAti, nirdayatvAt karuNArahitatvAt / tathA na bhanakti na naashyti| ko'sau, adhIH kiM tat , na hanmIti vrata / kiM kurvan ,--aghnan praannairjiivmviyojyn| kiMtarhi karotItyAha-ativarati vratamatikranyAdhivartate |tu punH| kasnAt , dezabhaGgatrANAt bhaGgazca trANaM ca bhaGgatrANaM dezabhyAntarbahirvattyubhayarUpattaikadezasya bhaGgatrANantarvattyA bhaJjanaM bahirvattyA ca pAlanaM tasmAt // 17 // __ aticaratIti padArthamabhivyaktu bhuktirodhana cetyatra cazabdena samuccitaM cAticArajAtaM vaktu gaha sApekSasya vrate hi syAdaticAroM'zabhaJjanam / mantratantraprayogAdyAH pare'pyUhyAstathA'tyayAH // 18 // TIkA-hi yasmAt / myAdbhavet / ko'sau, aticAraH / kiM syAdaMzabhaJjanaM bhantarvRttyA bahirvRttyA vA khaNDanaM / kasya, sApekSasya / ka, vrate pratipannamahiMsAvrataM na bhanajmIti apekSamANasya pusH| tathA UhyAH vitAH / ke, atyayA ajIcArAH / kiMviziSTAH, mantratantraprayogAdyAH mantra iSTakarmasAdhanasamarthaH paThitasiddho'kSarapiNDaH, tantraM siddhauSadhikriyAH, mantrazca tantraM ca mantratantre tayoH prayogo vidhivatkarmaNi vyApAraNaM sa Ayo yeSAM dhyAnAdInAM te mantratantraprayogAdyAH gtistmbhmtistmbhoccaattnaadidussttkrmsaadhnhetvH| na kevala te pare'pi zAstrAntaranirdiSTAzca / kathamUhyAH, tathA tena vratApekSApUrvakaM tadekadezabhaJjanalakSaNena prakAreNa mantrAdivat // 18 // bandhAdInAmaticAratvasamarthanapurassaramaticAraparihAre yatnaM kArayannAha.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ sturSobhyAyaH / mantrAdinApi bandhAdiH kRto rajjvAdivanmalaH / tattathA yatanIya syAnna yathA malinaM vratam // 19 // TIkA-bhavati / ko'sau, bandhAdiH bandhanatADanAdiH / kiM syAt, mala: yathoditazuddhipatibandhitvAdahiMsANuvratAticAraHsyAttadekadezabhaJjakatvAvizeSA. t / kriviziSTaH, kRto vihitaH / kena, mantrAdinA mntrtntraadinaa| na kevala rajjvAdinetyapizabdArthaH / keneva, rajvAdivat pAzakarzAdinA ythaa| tattasmAdyatanIyaM maiyAdibhAvanAlakSaNayA pramAdaparihArapUrvakaceSTArUpayA ca yatanayA vartitavyaM / kathaM, tathA tena vizuddhAdhyavasAyalakSaNena prakAreNa / yathA kiM, yathA na syAt / kiM tat, vrataM / kiMviziSTaM, malinaM sAticAram // 19 // ahiMsANuvratamvIkAravidhimAhahiMsyahiMsakahiMsAtatphalAnyAlocya tctH| ... hiMsAM tathojjhena yathA pratijJAbhaGgamApnuyAt // 20 // TIkA-ujjhet vratayet / ko'so, shraavkH| kAM, hiMsAM / kathaM, tathA tana svazaktyanusAralakSaNena prkaarenn| kiM kRtvA, Alocya gurusadharmazreyo' rthibhiH saha vimRzya / kAni, hiMsyahiMsakahiMsAtatphalAni vadhyavadhakavadhatasAdhyAni / kasmAt, tattvataH yAthAtathyena / yathA kiM, yathA nApnuyAt / ko'sau, vratI pratinnivrataH / kaM, pratijJAbhaga niyamakhaNDanam // 20 // - hiMsakAdAllaeNzayati pramatto hiMsako hiMsyA dravyabhAvasvabhAvakAH / prANAstadvicchidA hiMsA tatphalaM paapsNcyH|| 21 // TIkA-bhavati / ko'sau, hiMsakaH / kiMrUpaH, pramattaH kaSAyAdhAviSTaH / prapaJcitaM caitadahiMsAmahAvratopadezaprastAve prAgiti na punariha prapaMcyate / tathA bhavanti / ke, hiMsyAH prANAH / kimAtmAno, dravyabhAvasvabhAvakAH dravyAtmakAH pudgalavivartarUpAH bhAvAtmakAzca citpariNAmalakSaNAH / tathA bhavati / kA'sau, hiMsA / kiMlakSaNA, tadvicchidA teSAM dravyabhAvaprANAnAM viyogakaraNa / tathA bhavati / kiM tat, tatphalaM hiMsAsAdhyaM / kiM pApasacayaH duSkarmabandhaH // 21 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 sAmAradharmaH / . gRhiNo'pyahiMsAvratanairmalyAya vidhivizeSamAha kaSAyavikathAnidrApraNayAkSavinigrahAt / nityodayAM dayAM kuryAtpApadhvAntaraviprabhAm / / 22 // TIkA--kuryAt / kosau; ahiMsa'NuvatanairmalyArthI / kAM, dyaamnukmpaaN| kiMviziSTI, nityodayAM avicchinnollAsAM / punaH kiMviziSTAM, pApadhvAntaraviprabhAM pApaM bandhAdyaticAraduSkRtaM tat dhvAntamiva puNyaprakAzavirodhitvAt tatra raviprabhAvattadanavagAhyatvAt ! kasmAt, kaSAyetyAdi-kaSAyAH krodhAdayaH vikathA mArgaviruddhAH kathAH, nidrA bhuktAntrapariNAmahetuH svApaH, praNayo mohaH snehAnubandhAnmamAyamiti grahaH, akSANi sparzAdi viSayarAgadveSapariNatAnIndriyANi, teSAM paJcadazapramAdAnAM vinigrahAta vidhipUrvakanigrahAt / atra mArgaviruddhAH kathA bhaktastrIdezarAjasambandhinyaH / tatra bhaktakathA idaM ceda zyAmAkapAyamodakAdi sAdhu meM jya, sAvanena bhujyate, ahamapi cedaM bhokSye iyAdirUpA / tathA strIkathA strINAM ne|thy hArahAvabhAva di.varNanarUpA 'karNATI surata.pacAracaturA, la TI digdhA priye tyAdirUpA vA / tathA dezakathA dakSiNApathaH pracurAnna ganastrIsambhoganadhAnaH / pUrva dezo vicitravastraguDakhaNDazAlimadyAdipradhAnaH / uttarApathe zUrAH puruSAH, javino vAjino, godhUmapradhAnAni dhAnyAni, sulabhaM kuMkuma, madhurANi drAkSAdADimakapitthAdIni / pazcimadeze sukhasparzAni vastrANi, sulabhA ikSavaH, sitaM vArItyevamAdi / rAjakathA--zUro'smadIyo rAjA sadhanaH zauNDaH gajapatigauMDaH, azvapatisturuSkaH ityAdirUpA / evaM pratikUlA api bhaktAdikathA vaacyaaH| yadA tu rAgadveSAvanAskandan dharmakathAGgatvena arthakAmakathAH kathayati tadA na vaikathikaH syAt / evaM praNayasyApi dharmavirodhitvenaiva pramAdatvaM bodhyam // 22 // 1 puNyaM tejomayaM prAhuH prAhuH pApaM tamomayam / tatpApaM puMsi kiM tiSTheyAdIdhitimAlini / lehAnuvidahRdayo zAnacaritrAnvito'pi na lAdhyaH / dIpa jApAipivA kajjavamagnisya pAsa //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / gRhasthasya hiMsAduSparipAlyatvazaGkAmapAkarotibijalate logeAcaran komokSyata / bhASekasAdhanA bandhumAkSI nAbhaviSyatAm // 23 // TrIkA -amokSyata mokSamagamiSyata / koDamA, ko'pi mumukSuH / kiM kurvana, caran ceSTamAnaH / kasmin kka- na kvApi pradeze / kasmina, loke jagatti / kiMviziSTe, viSvagjIvacite samantAjjantuvyApte / cedyadi vA nAma - vipyatAM nAjaniSyatAM / kau, bandhamokSau / kiMviziSTau bhavaikasAdhanau bhAvaH pariNAma ekamutkRSTaM pradhAnaM sAdhanaM nimitta yayoH / tatra zubhAzubhopayogau puNyApAparUpabandhasya zuddhopayogazca mokSasya pradhAnaM kAraNamiti vibhaagH|| 23 // * 1 evamaticAraparihAradvAreNAhiMsANutrataparipAlanamupadizya sAmprataM rAtribho - janavarjana vratabalena tadupadizannAha - ahiMsA rakSArthaM mUlata vizuddhaye / 101 naktaM bhukti caturdhApi sadA dhIrakhidhA tyajet // 24 // TIkA - tyajet / ko mauta kI mukti bhojane / kAMtA, catudho'pi annapAnakhAdyAkAramapi / kadA, naktaM rAtro / katha, sadA sarvadA yAvajjIvaM / kathaM, triyA manovAkkAyaiH / kiM viziSTaH sana, dhIraH parISahopasargerakSobhyaH satvabhAvanAniSTha ityarthaH / kimartha, ahiMsAvratarakSArtha mUlavratavizuddhaye ca mUlaguNAnvimalIkartuma hiMsANutrataM ca rakSitumityarthaH // 24 // dRSTAdRSTadoSabhUyiSThamapi rAtribhojanamAcarantaM vakrarmANityA tiraskurvannAhajalodarAdikRdyakAdyakamaprekSyajantukam / pretAdyucchiSTamu mRSTamapyaznannizyaho sukhI // 25 // TIkA- -aho Azcarya kaSTuM ca / bhavati / ko'pau, janaH / kiMviziSTaH sukhI sukhinamAtmAnaM manyate / ihAmutra ca duHkhabhAgeva bhavatIti bhAvaH / kiM kurvana, aznan bhojyamAharan / kka, nizirAtrau / kiMviziSTam, jalodarAdikRdyakAryaGkamapi apizabdo'ntadIpakatvAccaturbhiHpiM vizeSaNaH sambadhyate / jalodara mAdiSI kaSTAdInAmapAyAnAM tAn kurvantIti tatkRto. jalodarAdvihebacata yakAdayazca yUkAmarkaTikAdayaste tathAvidhA aGka : kalaGkA aGke
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 sAgAradharmaH / vA utsaGge madhye yasyAnnapAnAderbhojyavastunastathoktaM / tatra yUkA bhojanena saha bhuktA jalodaraM karoti, kaulikaH kuSThaM, makSikA chardi, manikA meohAni vyaJjanAntaH patito vRzcikastAluvyathAM, kaNTakaH kASThakhaNDaM vA galavyathAM, vAlazva gale lama: svarabhaGgamityAdayo dRSTadoSAH sarveSAM pratItikarA rAtri - bhojane smbhvnti| tathA aprekSyajantukamapi aprekSyaH stamasA chatvAd dRSTumazakyA jantukA alpajantavaH sukSmajIvAH kunthvAdayo jalaghRtAdimadhye patitAH modakakharjUrAdyanuSaGgaNo vA yatra tattathoktaM / kiM ca / nizi bhojane kriyamANe'vazyaM pAnaH sambhavati / tatra ca SaDjIvanikA yevadho'vazyambhAvI / bhojanadhAvanAdau ca jalagatajantuvinAzo jalojjhane ca bhUmigata kunthupipIlikAdijantughAtazca saMbhavati / tathA pretAdyucchiSTamapi pretA adhamavyaMtarA Adayo yeSAM pizAcarAkSasAdInAM tairucchiSTaM sparzAdinA abhojyatAM nItaM / ete pUrve cAdRSTadoSAH / tathA utsRSTamapi pratyAkhyAtamapi vastu ghorAndhakAraruddhadRzAM tadupalakSaNAsambhavAdeSo'pyadRSTo doSaH // 25 // vanamAlAdRSTAntena rAtribhojanadoSasya mahattAM darzayatitvAM yadyupaimi na punaH sunivezya rAma, lipye vadhAdikRdadhaistaditi zrato'pi / saumitriranyazapathAnvanamAlayaikaM, doSA zidoSazapathaM kila kArito'smin // 26 // TIkA - kila rAmAyaNe hyevaM zrUyate / kArito vidhApitaH / ko'sau, saumitrirlakSmaNaH / kayA, vanamAlayA svabhAryayA / kaM doSA zidoSazapatha doSAzino rAtribhojino doSo mahApAtakAkhyaH tena lipye'hamiti zapathaM / kiMviziSTam, eka zapathAntararahitaM / ka, asmin loke / kiMviziSTo'pi, zrito'pi pratipanno'pi / kAnU, anyazapathAn zapathAntarANi / kathaM, iti anena prakAreNa / yadi nopaimi nAgacchAmi / kAM tvAM / kathaM punarvyAghuTya / kiM tvA, sunivezya suvyavasthita kRtvA / kaM rAmaM / tat tataH lipye saMyujye'haM / kaiH kartRbhiH, gosdhyAdighAtakAdipApaiH / tatkathA yathA- lakSmaNo dazarathapitRnidezAtsaha rAmeNa sItayA ca dakSiNApathe prasthito
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / 103 'ntarA kUrcanagare mahIdhararAjatanayAM vanamAlAM pariNItavAn / tatazca rAmeNa saha parato dezAntaraM yiyAsan svabhAryo vanamAlAM pratimocayati sma / sA tu tadvirahakAtarA punarAgamanamasambhAvayantI lakSmaNaM zapathAnakArayat / yathA priye rAma manISite deze parisaMsthApya yadyahaM bhavatI svadarzanena na prINayAmi tadA prANAtipAtA dipAtakinAM gatiM yAmIti / sA tu taiH zapathairatuSyantI yadi rAtribhojanakAriNAM zapathaM karoSi tadA tvAM pratimuJcAmi, nAnyatheti / sa ca tathetyabhyupagatya dezAntaraM prasthitavAniti // 26 // laukikasaMvAdadarzanenApi rAtribhojanapratiSedhamAha yatra satpAtradAnAdi kiMcitsatkarma naSyate / ko'dyAttatrAtyayamaye svahitaiSI dinAtyaye // 27 // TIkA-kaH svahitaiSI Atmano lokadvaye'pi pathyamicchuH adyAt, na kazcitsva hataiSI bhunyjiitetyrthH| ka, tatra dinAtyaye rAtrisamaye kiMviziSTe atyayamaye doSabhUyiSThe doSanirvate vA / yatra kiM, yatra neSyate bAbairapi nAbhimanyate / kiM tat, satkarma zubhakriyA / kiMviziSTaM, kiJcit kimapi / kiM punaH sarva / kiM viziSTaM tat, satpAtradAnAdi satpAtradAnaM snAnaM devArcana mAhutiH zrAddha vizeSato bhojanaM ca // 27 // dinarAtribhojanadvAreNa puMsAmuttamamadhyamajaghanyabhAvamAha-- bhuJjate'haH sadvaryA dvirmadhyAH pshuvtpre| rAzyahastadvataguNAn brahmodyAnAvagAmukAH // 28 // TIkA-bhuJjate ananti / ke te, caryA uttamAH zubhakarmaNolvaNAH / kathaM, sakRta ekavAraM / kasya, anho dinasya madhye / tathA bhuJjate / ke, madhyA madhyamAH shubhkriyaabhirnuttmaadhmaaH| kaya, dviH dvivAraM / kasya, anhH| tathA pare adhamAH pApakarmANaH bhuJjate / kiMvat,pazuvat gomahiSAdibhistulyaM / kyN,raajyinkNdin| kiviziSTAH santo,nAvagAmukAH ajaanaanaaH| kAn ,tadvataguNA mAhutiH zrAddha janadvAreNa puMsA virbhadhyAH pAlakAH // 28 : kartha,
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 sAgAra narAtribhojanavarjanopakAskadharmAn / kiviziSTrAna,brahmodyAn sarvajJapratipAdyAn zAsanika vimA bhAvAnubhavasiddha rAtribhojanamitiphalavi goSamAha yoti tyajana dinAdhantamuhRtau raatrivtsdaa| sa vayetopavAsena svajanmArddha nayana kiyat // 29 // TIkA-yo'tti bhojanaM karoti / kiM kurvana, tyajan varjayan / kau, dinA, dhansamAhau diksasyAdAvante ca dve ghttike| kiMvat , rAtrivat rAtriM ythaa| kAya, sadA nityaM / sa kiyat kiSanmAnaM vayeta stU yeta sadbhiH / kiM kurvannayan gamayan / kiM tat , svajanmAdha ardha nijaM janma / kena, upavAsena caturvidhAhAraparihAreNa / samAMze viSanAze vAtrA zabdo vyAkhyeyaH // 29 // ___ atha rAtribhojanavarjanavanmUlavratavizuddhayaGgatvAdahiMsAvatarakSAMgatvAcca zrAvakasya bhojanAntarAyAna lokacatuSTayena vyAcaSTe -- atiprasakAmasituM sasviyituM tapaH / vratabImavRtIbhuktAntarAyAn gRhI zrayet // 30 // TIkA-zrayet mtipdyet| ko'sau, gRhIvratiko gRhsthH| kAna,antarAyAna kasyAH, muktaH mojAnavarnanahetamityarthaH / kiviziSTAn, vratabIjavRtIH bIjasyeva vratAnAmAveSTakAn rakSolavAt ahiMsANuvatazIlabhUmAnityarthaH / ki kartu, asituM tyaktu / kam , attiSasaGgaM vihitAtikrameNoparyupari pravRtti tathA parivarddhayituM samantAdupacetuM / kiM tat, tapaH icchAnirodham // 30 // __tAneva zlokatrayeNa vizeSato nirdeSu vivRNoti aTyApAsthisurAmAMsAsamparapUrvakam / spasTvA rajasvalAphacarmAsthizunakAdikam // 31 // zrutvA'tikarkazAkadavivarasAyaniHsvanam / .... muktA niyamita vastu mojye'zakyavivecanaiH // 32 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. . caturthodhyAyaH / saMsASTe sati jItadvirjI varga baashitH| rAI mAMsamiti dRSTAralo nAzanaM tyajeta // 33 // TIkA tyajet / ko'sau, vratikaH / kiM tat, azanaM tAtkAlikamevAhAraM, na tu vaikAlikAdikaM / kiM kRtvA, dRSTvA / spRSTvA cetyapi draSTavyaM / kiM tat , ArdratyAdi--ArdramazuSka carmA jinaM, asthi ca kIkasaM, tathA surAM madya, mAMsaM pizitaM, asRk zANitaM, pUyaM vraNa digata pakkAsRk, puurvshbdaadshaaNtraadi| tathA spRSTvA / kiM tat , rajasvalAM puSpavatI strI, zuSke carmAsthinI, zunakaM zvAnaM, Adizabdena mArjArazvapaca di / tathA zrutvA AkarNya / kam, atika zaniHsvanaM asya mastakaM kRndhi ityAdirUpaM, AkrandaniHsvanaM hAhetyAdyAtasvarasvabhAvaM, viDaraprAyaniH canaM paracakrAgamanAtakapradIpanAdiviSayaM / tathA bhuktvA azitvA / kiM tat, vastu / kiMviziSTaM, niyamitaM pratyAkhyAtaM / tathA azanaM tyajet / ka sati, bhojye bhoktavye dravye sati / kiMviziSTe, saMsRSTe milite| kaiH,jIvai dvitricturindriypraannibhiH| kiM kurvadbhiH,jIvadbhiHprANaddhiH kiMviziSTeH sadbhiH, azakyavivecanaiH bhojyadravyAtpRthakkartumazakyaiH / vA athavA saMsRSTe / kaiH, mRterjiivaiH| katibhiH, bhubhistricturaadibhiH| tathA / idamityAdi idaM bhugyamAnaM vastu mAMsa sAdRzyAt idaM rudhiramidamasthyayaM sarpa ityAdirUpeNa manasA vikalpyamAne bhojyavastunItyarthaH // 33 // ... ... athAhiMsANuvratazIlatvena maunavrataM vyAcikhyAsuH paJcazlokImAha--- gRdhyai hu~kArAdisaJjJAM saMklezaM ca puro'nu ca / ___ muzcana maunamadna kuryAttapaHsaMyamabRhaNam / / 34 // TIkA--kuryAda atikaH / kiM tat ,maunamajalpanaM / kiM kurvan, adana bhojana kurvan / punaH kiM kurvanaH mancana varjayana / kAM. huGkArAdisaJjAM huGkArakhAtkAra bhragulacalanAdi bhaH svAbhiprAyajJAna / kamyai, 2 ca iSTabhAjapAthaH /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradhameH / taniSedhArtha tu huGkArAdinA saJjJAkaraNepi na doSaH / athavA gRddhayai bhojanAbhikAMkSApravRttyartha / tathA munycn| kaM, sakleza kodainyaadyvishuddhprigaam| kathaM, purA'nu ca pUrva pazcAcca / kiMviziSTaM mauna, tapaHsaMyamabahaNaM icchAnirodhasya prANendriyasaMyamasya ca puSTikaram // 34 // maunasya tapovarddhakatvaM zreyaHsaJcAyakatvaM ca zlokadvayena samarthayate__ abhimAnAvane gRddhi-rodhArdhiyate tapaH / mauna tanoti zreyazca-zrutaprazrayatAyanAt / / 35 // . TIkA-vardhayate / kiM tat, mauna / kiM, tapaH / kasminnimitte sati, abhimAnAvane ayAcakatvavratarakSAyAM satyAM / tathA gRddhirodhAt bhojanalaulyapratibandhAddhetoH / tathA tanoti sphItIkaroti / kiM tat , maun| kiM, zreyaH pussyN| kasmAt, zrutaprazrayatAyanAt zrutajJAnavinayAnubandhAt // 35 // zuddhamaunAnmanaHsiddhayA zukladhyAnAya kalpate / vAksiyA yugapatsAdhutrailokyAnugrahAya ca // 36 // TIkA-kalpate sampadyate samartho bhavati / ko'sau, sAdhudezasaMyataH saMyatazca / kasmai, zukladhyAnAya / kayA, manaHsiddhyA cittavazIkaraNena / kasmAt jAtayA, zuddhamaunAt bhojanAdau niraticAramaunavratAt / tathA sAdhuH kalpate / kasmai, trailokyAnugrahAya trijagadbhavyajanAnupakartuM / kathaM, yugapat ekakAlaM / kayA, bAksiyA yugapatrijagadanugrahasamarthabhAratIvibhUtyA // 36 // niyatakAlikasArvakAlikamaunayoradyotanavizeSanirNayArthamAha- . . . udyotanaM mahenaikaghaNTAdAnaM jinaalye| asArvakAlike maune nirvAhaH sArvakAlike // 37 // 1 huMkArAMgulikhAtkArabhUdhacalanAdibhiH / .. maunaM vidadhatA saMza vidhAtavyA na gRddhaye // bhanetrahuMkArakarAMgulIbhiddhipravRtyai parivayaM saMjJAm / karoti bhuktiM vijitAkSavRttiH sa zuddhamaunavratavRdikArI // 2 sarvadA zasyate jopaM bhojane tu vizeSataH / rasAyanaM sadA zreSThaM sarogatve punarna kim / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / 107 / TIkA-bhavati vidhIyate vaa| kiM tat, udyotanaM phalAtizayalAbhamAhAtmyApAdana / ka, maune / kiMviziSTa, asArvakA lake yathAtmazakti niyatakAlaM kRte / kiM tat. eketyAdi-ekaghaNTAdAnaM ekasyA ghaNTAyA dAnaM vitrnn| kka, jinAlaye arhccaitygRhe| kathaM, saha / kena, mahenotsavena pUjayA vaa| tathA sArvakAlike yAvajjIvaM pratipanne maune uddyotanaM bhavati / kiM tat, nirvAho nirAkulaM vahanaM / nAnyat // 35 // . AvazyakAdiSu zaktitaH kRtvA maunaM sarvadA'pi mauna vidhAnena vAgdoSocchedamAha- . .... Avazyake malakSepe pApakArye ca vAntivat / ... maunaM kurvIta zazvadvA bhUyovAgdoSavicchide // 38 // - TIkA-kurvIta / ko'sau, saadhuH| kiM tat, maunaM / ka, Avazyaka sAmAyikAdikarmaSaTke, tathA malakSepe viNmUtrotsarge, tathA pApakArye hiMsAdikarmaNi 1" santoSa bhAvyate tena vairAgyaM tena darzyate / saMyama: poSyate tena maunaM yena vidhIyate // lolyatyAgAttapovRddhi rabhimAnasya rakSaNam / tatazca samavApnoti manaHsiddhiM jagatrare // zru prazrayAt zreyaHsa ddheH syAtsamAzrayaH / tato manujalAkasya prasIdati sarasvatI / vANI manoramA tasya zAstrasandarbhagarbhitA / AdeyA jAyate yena kriyate maunmujjvlm|| . padAni yAni vidyante vandanIyAni kovidaiH / sarvANi tAni labhyante prANinA maunakAriNA // bhavyena zaktitaH kRtvA mauna niyatakAlikam / jinendrabhavane deyA ghaNTakA samahotsavam / / .. na sArvakAlike maune nirvAhavyatirekataH / udyotanaM para prAyaH kiMcanApi vidhIyate //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAta kadAtA hAtakhaTa Tr -bhayasA kAyadASA - ..- - . m y sAgAradharmaH / pureNa kiramANe, cazabdena snAnAzanamainAdau c| yatesta sAmIpaNe'pi / ti, DAntivana / hI yA chatAvanAmAcamana yodityarthaH / athavA pekSayA bahutarANAM vAgdoSANAM paruSAdivacanakRtapopAlavANAM vicchedArtham 38 atha satyANuvratarakSaNArthamAha kanyAMgokSmAlIkakUTasAkSyanyAsApalApavata / syAtsatyANuvatI satyamapi svAnyApade tyajan // 39 // TIkA-syAtU / ko'sau, vratikaH shraavkH| kiMviziSTaH, satyANuvratI / kiM kurvan , tyajan varjayan / kiM tat , satyamapi core coro'yamityAdirUpaM tathyamapi / kimartha, svAnyApade svapara vipattyartha yattathAbhRtaM tatsatyamapi / kiMvat , kanyAlIkAdivat / yasminu ke svaparayorvadhabaMdhAdikaM rAjAdibhyo bhavati tatsthUlAsa ya tAdRk satyaM ca svayamavadan parA~zvAvAdayan satyANuvratI syAdityarthaH / tatra kanyAlIkaM yathA-bhinnAM kanyAmabhinnAM vA viparyaya vA vadatA bhavati / idaM sarvasya kumArAdidvipadaviSayakasyAlIkasyopalakSaNa / mavAlIka-alpakSIrAM gAM bahukSIroM viSayeya vA vadataH syAt / idamapi sarvacatuSpadaviSayAlIkasyopalakSaNe / AmAlIka-paramvakAmapi bhUmimAtmasvakA viparyaya vA vadato bhavet / idaM cAzeSapAdapAdyapada dravyaviSayAlIkamyopalakSaNaM / kanyAdyalIkAnAM caM loke'tigarhitatvena rUDhatvAt dvipadAdigrahaNaM na kriyate / kanyAdyalokatraya lokaviruddhatvAnna vAcya / kUTasAkSya-pramANIkRtasya laJcAmatsarAdInAM kUTaM vadataH syAt / yathA'hamatra sAkSIti / asya ca parapApasamarthakatvavizeSeNa pUrvebhyo bhedaH / tacca dharmavipakSatvAnna vadet / dharmya brUyAnnAdharmyamiti vivAdibhirabhyarthitatvAt / nyAsApalApa:-nyasyate rakSaNArthamanyasmai samarpyata: iti nyAsaH suvarNAdidravyaM . tadapalApaM nAlapeta vizvasitaghAtakatvAt / kiM cAjJAnasaMzayAdinA'pyasatyaM na brUyAt , ki punA rAgadveSAbhyAma // 39 // lokavyavahArAvirodhena ca tadaprayogamupadizati 1153 - - ..- ... . 17
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / lokayAtrAnurodhitvAtsatyasatyAdi vAktrayam / brUyAdasatyAsatyaM tu tadvirodhAna jAtucit // 40 // . TIkA-yatU / ko'au, satyANuvratI / kiM tat, satyasatyAdivAktrayaM vakSyamANarakSaNaM / kasmAt , lAkayAtrAnurodhitvAt lokvyvhaarvisNvaaditvaat| na tu brUyAt / kiM tat , asanyAsatyaM / kathaM, jAtucit kadAcidapi / kasmAta dvirodhAt lokayAtrAvitralambhanAt / / 40 // satyasatyAdIni zlokatrayeNa lakSayannAha yavastu yadezakAla-pramAkAra pratizrutam / tasmistathaiva saMvAdi satyasatyaM vaco vadet // 41 // TIkA-vadet styaannuvrtii| kiM tat, vacaH / kiviziSTaM, satyasatyaM / kiMlakSaNa, saMvAdi tathAbhUtaM / ka, tasmin pratijJAte vstuni| kathaM, tathaiva tenaiva taddeza kAlapariNAmarUpatvena prakAreNa / yatkiM, yadvastu / pratizrutaM pratijJAtaM / kiMviziSTa. yaddeza kAlapramAkAraM pramA parimANa saMkhyA ca, AkAro varNasaMsthAnAdirUna, dezazca kAlazca pramA ca AkArazca dezakAlapramAkArAH pratijJA viSayIkRtA yasya tattathoktam // 41 // asatyaM vaya vAso'ndho randhayetyAdi satyagam / vAcyaM kAlAtikrameNa dAnAtsatyamasatyagam // 42 // TIkA-vAcyaM vaktavyaM satyANuvatinA / kiM tada vcH| kiMviziSTa, asatya kiMviziSTa sA, satyagaM satyAzritaM / asatyamapi kinycitstymevetyrthH| tadeva vayetyAdinA darzayati-bhoH kuvinda vaya AtAnavitAnIbhAvarUpatayA AsUtraya vaM / kiM tat, vAso vastraM / va animANayogyatantuSu vstrshbdpryogaadstyvN| tathA bho bhaktaka randhaya paca tvaM / kiM tat , andha kruur| andhoyogyataNDuleSvanvazabdaprayogAdasatyatvaM / AdizabdAdbhoH peSaka kaNikAM pissttiityaadiruupNgraahy| atra tatacchabdAvAcyatve'pi loke tathAvyavahArAtsatyatvaM / idamasatyasatyaM // tathA vAcyaM / kiM tat, sty| kiviziSTa, asatyaga satyAsatyamityarthaH / kutaH, sambhavadAnAt vitaraNAt / kena, kAlAtikameNa / yathA arddhamAsatame divase tavedaM deyamitvAsthAya mAstama saMvatsaratame vA divasedadAtIti / atra dAnA - -
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 . sAgAravarmaH / vyamicArAtsatyatvaM / pratipannatatkAlavyabhicArAccAsatyatva / idamapi loke tathA vyavahArAtkacidvaktavyam / 42 / / yatsvasya nAsti tatkalye daasyaamiityaadisNvidaa| vyavahAraM virudhAnaM nAsatyAsatyamAlapet // 43 // . TIkA-na Alapet na brUyAt satyANuvratI / kiM tat , asatyAsatyaM vacaH / kiM kurvANaM, virundhAnaM bAdhamAnaM / kaM, vyavahAraM lokayAtrAM / kayA, yadityAdiyadvastu nAsti / kasya, svasyAtmanaH sambandhI / taddAsyAmi tubhyaM vitaripyAmi / kadA, kalye prAtaH / ityAdirUpayA saMvidA pratijJayA // 43 // sAvadhavyatiriktAnRtapaJcakasya nityaM vajanIyatvamAha____bhoktuM bhogopabhogAGgamAnaM sAvadyamakSamAH / __ ye te'pyanyatsadA sarva hiMsetyujjhantu vA'nRtam / / 44 // TIkA-atrAyogyA vizeSavacanavAcyatA nivRttAvazaktAn prati sAvadhavize pavaktavyatAnuvRttyartho vAzabdaH kiM bhunetyrthH| vA kiM bhunaa| ujjhantutyajantu / ke, te'pi dharmaiSiNaH / kiM tat , anaMta / kiviziSTa, anyat sAvadyavyatiriktaM sadapalapanAdi / kiyat , sarva paJcadhA'pi / kathaM, sadA nityaM / kathaM kRtvA, hiMseti yataH sarvamantaM hiMsAparyAyatvAddhisaiva pramAdayogAvizeSAt / yatra tu pramattayogo nAsti taddhiyA'nuSThAnAdyanuvadanaM nAsatyaM / etenedamapi saMgRhIta. 'sA mithyA'pi na gImithyA yA gurvAdiprasAdinI' iti / ke te ityAha-ye bhavaMti / kiviziSTAH, akSamA asamarthAH / kiM kartuM, moktuM tyaktuM / kiM tat , sAvadha vacaH kSetra kRSetyAdirUpaM prANibadhAdipravartakaM / kiMviziSTa sat , bhogo, pabhogAGgamAnaM bhogo bhojanAdiH, upabhogaH kAminyAdiH bhogazcoSabhogazca bhogopabhogau tayoraGga sAdhanaM tadeva tanmAtraM na punastadasAdhanaM / sAvadhaM vacaHtatra nAstyAtmetyAdi sadapalapanaM / sarvagata AtmA zyAmAkaMtaNDulamAno vetyAdikamasadudbhAvanaM / gAmazvamabhivadato viparItaM / kANaM kANamabhidadhAnasyApriya are bAndhakineya ityAdi garhitaM sAkrozamityanyat // 44 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturyodhyAyaH / mithyA satyANuvratasya paJcAticArAn heyatvenAha mithyAdiza raho'bhyAkhyAM kUTalekhakriyAM tyajet / nyastAMzavismanujJAM mantrabhedaM ca tadvataH // 45 // * TIkA-tyajet / ko'sau, tadvataH / tatsthUlAlIkAdivacanaviratilakSaNaM vrataM yasyAsau satyANuvratItyarthaH / kiM tat , mithyAdizamityAdipaJcakaM / tatra mithyAdik mithyopadezaH / abhyudayani.zreyasArtheSu kriyAvizeSepvanyasyAnyathA pravartana / pareNa sandehApannena pRSTe'jJAnA dinAnyathA kathanamityartha / athavA pratipannasatyavratasya parapIDAkaraM vacanamasatyameva / tataH pramAdAtparapIDAkaraNe upadeze ati vAro yathA bAhyantAM kharoSTrAdayo hanyantAM dasyava iti nisspryojnNvcnN|ydvaa vivAde svayaM pareNa vA'nyatarAtisandhAnogAyopadezo mithyopadezaH // raho'bhyAkhyA-rahasyekAnta strIpumbhyAmanuSThitasya kriyAvizeSasyAbhyAkhyA prakAzana yayA dampatyoranyasya vA puMsaH striyA vA rAgaprakarSa utpadyate / sA ca hAsyakrIDAdinaiva kriyamANo'ticAro na tvabhinivezena / tathA sati vratabhaGga eva syAt / kUTalekhakriyA anyenAnuktamananuSThitaM ca yatkiJcittasya paraprayogavazAdevaM tenoktamanuSThita cati vaJcanAnimittaM lekhanaM / anysruupaakssrmudraakrnnmitynye| nyastAMzavismartranujJA--nyastasya nikSiptasya hiraNyAdidravyasya aMzamekamaMzaM vismartuvismaraNazIlasya nikSe-turanujJA / dravyamanunikSepturbismRtatatsaMkhyasyAlpasaM. khyaM tadgRhnata evamityanumativacanaM / so'yaM nyaasaaphaaraakhyo'ticaarH| mantrabhedaH aGgavikArabhRkSapAdibhiH parAbhiprAya jJAtvA'sUyAdinA tatprakaTanaM / vizvasitamitrAdibhirvA AtmanA saha mantritasya lajjA dikarasyArthasya prakAzanaM / yattu mantrabhedaH parIvAdaH paizunyaM kUTalekhanam / mudhA sAkSipadoktizca satyasyaite vighAtakAH / / iti yazastilake aticArAntaravacanaM tatpare'pyUhyAstadAtyayA ityanena saMgRhItaM pratipattavyam // 45 // athAcAyANuvratalakSaNArthamAha- . ....... cauravyapadezakarasthUlastayatrato mRtasvadhanAt / paramudakAdevAkhilabhogyAna haredIta na parasvam // 46 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 'saagaardhrmH| TIkA- na haret na gRhNIyAt / nApi dadIta na parasmai vitaret / ko'so, cauretyAdi-cauro'yamupalakSagAddharmaghAtako'yaM badhakAroya mayAdivyapadeza nAma karotIti caurAdivyapadezakaraM, sthUlamtayaM bAdaracaurya khAtrakhananAdikaM, tatpUrvamadattAdAnaM vA, tatra vrata niyamastasmAdvA vA nivRttiryasya sa tathokto'cauryANuvratItyarthaH / kiM tat, paramvaM parasya dhanaM cetanamacetanaM vA dravyaM sAma *dadattaM tasyaiva parasvAmikatvopapattedattasya ca svasvAmikatvasambhavAt // kiMviziSTa, paramanyat / kasmAt mRtasvadhanAt mRtazcAsau sojJAtizca mRtasvaH arthAsutra dirahito lokAntaraprApto vandhustasya dhanaM tasmAt anyat , jIvatAM jJAtInAmityarthaH / na kevalaM tataH paraM udakAdezca toyatRNaprabhRtezca / kiviziSTAt akhilabhogyAt akhilaiH sarvaiH sthirarAgantubhizca lokabhAktuM yogyatvena rAjAdisamutkalitAt // 16 // pramattayogAtparakIyatRtasyApyadattasyAdAne dAne cAcauthatratabhaGgaM darzayati saMklezAbhinivezena tRNamapyanyabhartakam / adattabhAdadAno vA dadAnastaskaro dhruvam // 47 // . TIkA-dhruvaM nizcitaM bhavati / koDo, puruSaH / kIdRzaH, tskrshcaurH| kiM kurvANaH, AdadAnaH aatmsaatkurvn| dadAno vA para mai prycchn| kiM tat, tR. Namapi kiM punaH suvnnaadikN| kiMviziSTa, anyabhartRkaM anyaH svasmAtparo bhartA svAmI yasya tdnybhrtkmnydiiymityrthH| kiMviziSTa sat, adattaM tatsvAminA avitiirnn| kena, saMklezAbhinivezena raagaadyaaveshen| etenedamuktaM bhavatipramattayoge satyevAdattasthAdAne dAne vA cauthai syAnnAnyathA // 47 // .. nidhAnAdidhanaM rAjakIyatvasamarthanena vratayannAha nAsvAmikamiti grAhya nidhAnAdidhanaM ytH| dhanasyAsvAmikasyeha dAyAdo medinIpatiH // 48 // TIkA-na prAcaM naadeymcauryaannuvtinaa| kiM tat, nidhAnAdi dhanaM naMdIguhAvivarAkarAdisthita dravyaM / kathaM kRtvA, asvApikamiti nAsyakazcit svAmIti parasvaM na bhavatIti sahaspyAkuta ityAha yato yasmAt / bhaati| ko'sI
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / 113 medinIpatiH rAjA / kIdRzaH, dAyAdaH sAdhAraNaH svAmI / kasya, dhanasya / kIdRzasya, asvAmikasya svAmirahitasya / ka, iha loke // 48 // svAmisAMzayike svadhane'pi niyamaM kArayannAha svamapi svaM mama syAdvA na veti dvAparAspadam / / yadA tadA''dIyamAnaM vratabhaGgAya jAyate // 49 // TIkA- jAyate sampadyate / kiM tat, svamapi svaM AtmIyamapi dravyaM / kasmai, vratabhaGgAya acauryavratabhaGgaM karotItyarthaH / kiM kriyamANa, dIyamAnaM AkAraprazleSAdAdIyamAnaM ca / kadA, tadA tasmin kAle / yadA yasmin kAle bhavati / kiM tata, svamapi tvaM / kiMviziSTaM, dvAparAspadaM saMzayasthAnaM / kathaM kRtvA, idaM dhanaM mama syAdbhavedvA na vA syAdityevaM // 49 // acauryANuvratAticAraprahANArthamAha coranayogacorAhatagrahAvadhikahInamAnatulam / pratirUpakavyavahRti viruddharAjye'pyatikramaM jahyAt // 50 // TIkA-jahyAt tyajet / ko'sau, acauryANuvratI / kiM tat , coraprayogAdyaticArapaJcakamiti samanvayaH / tatra coraprayogaH-corayataH svayamanyena vA coraya tvamiti coraNakriyAyAM preraNaM / preritasya vA sAdhu karoSItyanumananaM / kuzikAkartarikAghargharikAdicoropakaraNAnAM vA samarpaNaM vikrayaNaM vA / atra ca yadyapi caurya na karomi na kArayAmItyevaM pratipannavratasya coraprayogo vratabhaGga eva tathA'pi kimadhunA yUyaM nirvyaapaaraastisstthth| yadi vo bhaktAdikaM nAsti tadA'haM taddadAmi / bhavadAnItamoSasya vA yadi kretA nAsti tadA'haM vikrepye ityevaMvidhavacanaizcaurAn vyApArayataH svakalpanayA tavyApAraNaM pariharato vratasApekSasyAsAvaticAraH / caurAhatagrahaH-apreritenAnanumatena ca caureNAnItasya kanakavastrAderAdAnaM mUlyena mudrikayA vA / caurAnItaM ca kANakrayeNa mudrikayA vA pacchanna gRha~zcauro bhavati ttshcaurykrnnaatbhnggH| vANijyameva mayA kriyate na cauriketyadhyavasAyena vratasApekSatvAdabhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH // adhikahInamAnatulaM mAnaM prasthAdi hastAdi ca / tulA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 sAgAradharmaH / unmAnaM / mAnaM ca tulA ca mAnatulaM, adhikaM ca hInaM cAdhikahInaM tacca tanmAnatulaM ca, adhikamAnaM hInamAnaM, adhikatulA hInatulA cetyarthaH / tatra nyUnena mAnAdinA'nyasmai dadAti, adhikenAtmano gRhNAtItyevamAdikUTaprayogo hInAdhikamAnonmAnamityarthaH / pratirUpakavyavahRtiH-pratirUpakaM sadRzaM vIhINAM palaMji. ghRtasya vasA, hiGgoH khadirAdiveSTastailasya mUtra, jAtyasuvarNarUpyayoryuktasuvarNarUpye, ityAdipratirUpakeNa vyavahRtirvyavahAro vrIhyAdiSu palaMjyAdi prakSipya tadvikrayaNaM / etad dvayaM paradhanagrahaNarUpatvAdbhaGga ev| kevalaM khAtrakhananAdikameva caurya prasiddhaM / mayA tu vaNikkaleva kRteti bhAvanayA vratarakSaNodyatatvAdaticAra eveti / _ viruddharAjyepyatikramaH / apiH smuccye| viruddha, vinaSTaM vigRhItaM vA rAjya rAjJaH pRthvIpAlanocitaM karma viruddharAjyaM chatrabhaGgaHparAbhiyogo vetyarthaH / tatrAtikA ucitanyAyAdanyenaiva prakAreNArthasya dAnagrahaNaM / viruddharAjyelpamUlyalabhyAni mahAyA'Ni dravyANi iti prayatataH / athavA viruddhayorAdrAjJo rAjyaM niyamitA bhUmiH kaTakaM vA viruddharAjyaM tatra / SaSTIsaptamyorartha prati bhedAbhAvAt / tasyAtikramo vyavasthAlaMghanaM / vyavasthA ca parasparaviruddharAjakatve eva / tallaMghanaM cAnyatararAjyanivAsina itararAjye pravezaH / itararAjyanivAsino vA anyatararAjye pravezaH / viruddharAjyAtikramasya ca yadyapi svasvAminonanujJAtasyAdattAdAnalakSaNayogena tatkAriNAM ca cauryadaNDayogena cauryarUpatvAdratabhaGga eva, tathApi viruddharAjyAtikramaM kurvatA mayA vANijyameva kRtaM na caurya miti bhAvanayA vratasApekSatvAlloke ca coroyamiti vyapadezAbhAvAdati cAratA syAt / athavA coraprayogAdayaH paJcApyete vyaktacauryarUpA eva / kevalaM sahakArAdinA vA prakAreNa kriyamANAsteticAratayA vyAdizyante / na caite rAjJA tatsevakAdInAM vA na sambhavantIti vAcyam / yataH prathamo dvitIyaH spaTa eva / tRtIyasturyazca yadA rAjA bhANDAgAre hInAdhikamAnonmAnaM dravyANAM vinimayaM ca kArayati tadA rAjJopyaticArau staH / viruddharAjyAtikramastu yadA sAmantAdiH kazcit svasvAmino vRttimupajIvati
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ cturthodhyaayH| 115 tadviruddhasya ca sahAyo bhavati tadA asyA ticAraH syAt / somadevapaMDitastu mAnanyUnatvAdhikatvena dvAvatIcArau manyamAna idamAha- mAnavannyUnatAdhikye tena karma tato grahaH / vigraho saMgrahorthasyAsteyasyaite nivartakAH // 50 // atha svadArasantoSANuvratasvIkAravidhimAha__ pratipakSabhAvanaiva na ratI riraMsAruji pratIkAraH / ityapratyayitamanAH zrayatvahiMsraH svadArasantoSam // 51 // TIkA-zrayatu svIkarotu / ko'sau, ahiMsraH iissddhiNsnshiilo'nnuvrtii| kaM, svadArasantoSaM svadAreSu svabhAryAyAM svadArairvA santoSo maithunasaJjJAvedanAzAntyA dehamanasoH svAsthyApAdanaM / kiMviziSTaH san, apratyayitamanAH pratyayo vizvAsaH pratyayaH saMjAto'syeti pratyayitaM na pratyayitamapratyayitaM mano yasyAsAvapratyayitamanA asaJjAtavizvAsacitta ityarthaH / kathaM, iti anena sadupadezaprakAreNa / tameva drshyti-bhvti| ko'sau, pratIkAraH prazama_ nopaayH| kamyAM riraMsAruji yonyAdau rantumicArUpAyAM vedanAyAM / kiM pratIkAraH, pratipakSabhAvanaiva brahmacaryasya prAguktavidhinA punazcetasi sannivezanameva / na punarbhavati tatra pratIkAraH / kiM, ratiH strIsambhogaH // 51 // mvadArasantoSiNaM vyAcaSTe so'sti svadArasantoSI yo'nyastrIprakaTastriyau / na gacchatyaMhaso bhItyA nAnyairgamayati tridhA // 52 // TIkA-asti bhavati / ko'sau, sa gRhaashrmii| kIdRzaH, svadArasaMtoSI svadAreSu nijadharmapanyAM santuSyati maithunasaJjJAM praticikIrSayan bhajatItyevaMvrataH / svadAreSu santoSo'syAstIti vA / yaH kiM, yo na gacchati na bhjti| ke, anyastrIpakaTastriyau anyastrI paradArAH parigRhItA aparigRhItAzca / tatra parigRhItAH sasvAmikA aparigRhItA svairiNI proSitabhartRkA kulAGganA vA anAthA / kanyA tu bhAvibhartakatvAtpitrA diparatantratvAdvA sanAthetyanyastrIto na viziSyate / prakaTastrI vezyA / anyastrI ca prakaTastrI ca anystriiprkttstriyau| te dve api yo na bhajati / kayA, bhItyA bhyen| kasmAt , aMhasaH pA--
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / pAt na rAjAdeH / nApiyo gamayati upabhojayati / ke, te dve / kaiH kartRbhiH, anyaiH paradArAdilampaTaiH / kathaM, tridhA manovAkkAyaiH kRtakAritAbhyAmanumatyA'pi vaa| tadetadbrahmANuvrataM niraticAraM madyAmivakSaudrapaJcodumbaraviratilakSaNASTamUlaguNAn pratipannavato vizuddhasamyagdRzaH zrAvakasyopadizyate ! yastu svadAravasAdhAraNastriyo'pi vratayitumazaktaH paradArAneva varjayati so'pi brahmANuvratIpyate / dvividhaM hi tadrataM / svadArasantoSaH paradAravarjana ceti / etaccAnyastrIpragaTastriyAviti striidvysevaaprtissedhopdeshaallbhyte| tatrAdyamabhyastadezasaMyamasya naiSThikasyepyate / dvitIyaM tu tadabhyAsonmukhasya / tadAha zrIsomadevapaNDitaHvadhUvittastriyo muktvA sarvatrAnyatra tajjane / mAtA svasA tanUjeti matibrahma gRhAzrame // yastu-paMcuMbarasahiyAI satta vi vasagAi jo vivjjei| sammattavisuddhamaI so dasaNasAvao bhnnio|| iti vasunandisaiddhAntimatana darzana. pratimAyAM pratipannastasyedaM / tanmatenaiva vratapratimAM bibhrato brahmANuvrataM syAt tadyathA-pavvesu ityisevA aNaMgakIDA sayA vivajjei / thULaaDa vaMbhayArI jiNeMhiM bhaNido pavayaNamhi // yastu " samyagdarzanazuddhaH saMsArazarIrabhoganiviSNaH / paJcagurucaraNazaraNo darzanikastattvapathagRhya " iti svAmimatena darzaniko bhavettasyedaM bramhANuvratamaticAravarjanArthamevAtrAnRdyate // 52 // ___ atha yadyapi gRhasthasya pratipannaM vratamanupAlayato na tAdRzaH pApabandho'sti tathApi yatidharmAnuraktatvena tatprApteH prAggArhasthye'pi kAmabhogaviraktaH san zrAvakadharma pratipAlayati taM vairAgyakASThAmupanetu sAmAnyenAbrahmadoSAnAha ---- santAparUpo mohAGgasAdatRSNAnubandhakRt / strIsambhogastathA'pyeSa sukhaM cetkA jvare'kSamA // 53 // TIkA-bhavati / ko'sau, strIsambhogaH / kIdRzaH, santAparUpaH strIsampakasya pittaprakopahetutvAtsantApayatIta santApaH santApakaraM rUpaM yasya sa santAparUpaH jvarapakSe tu santapanaM santApaH saMjvaraH sa eva rUpamasyeti vigrhH| tathA coktaM santApAtkopajo jvara iti / punaH kIdRzaH, mohetyA di-moho hitAhitavivekavikalatvaM,aMgasAdaH zarIraniHsahatvaM tRSNAnubandhaH tarSAvicchedaH
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / 117 I pakSe pipAsAsAtatyaM mohazcAMgasAdazca tRSNAnubandhazca mohAMgasAda tRSNAnubaMdhAstAn karoti / yadyapyevaMvidha eSa tathA'pi sukhaM cet manyase bho Atman tadA kA'pi tvayA kAryA / kA'sau, akSamA / ka, jvare jvaropa sukhaM mantavya iti bhAvaH / tathA coktamArSe -- strIbhogo na sukhaM cetassammohAdgAtrasAdanAt / tRSNAnubandhAtsantAparUpatvAcca yathA jvaraH // 53 // paradArarata sukhAbhAvamupadizati -- samarasarasaraGgodgamamRte ca kAcitkriyA na nirvRtaye / sa kutaH syAdanavasthitacittatayA gacchataH parakalatram ||54 || TIkA- na ca bhavati / kA'sau kriyA pravRttiH / kiMviziSTA, kAcit AliMganacumbanAdikA / kasyai, nirvRtaye sukhArthe / kathaM, Rte vinA / kaM, samarasarasaraMgodgamaM / samasamAyogaM samAnaratimityarthaH / kutaH syAnna kutazcivedityarthaH / ko'sau samarasarasaraMgodgama / kasya puMsaH / kiM kurvato, gacchataH sevamAnasya / kiM tat, parakalatraM / kayA, anavasthitacittatayA svapara janazakAta kAkulitamanaskatayA // 54 // svadAraratasyApi bhAvato dravyatazca hiMsAsambhavaM niyamayatistriyaM bhajana bhajatyeva rAgadveSau hinasti ca / 1 1 yonijantUna bahUn sUkSmAn hiMsraH svastrIrato'pyataH // 55 // TIkA - bhavati / kossau, naraH / kiMviziSTaH, hiMsraH / bhAvadravyAbhyAM hiMsanazIlaH / kiMviziSTo'pi svastrIrato'pi svastriyAM rataM maithunaM yasya so'pi vizeSatastu parastrIrataH / tatra rAgadveSayo bhutrtvsmbhvaat| kasmAt, ata etasmAtkAraNAt / yato bhajatyeva avazyamAzrayati / ko'sau striyaM bhajana striyaM sevamAnaH pumAn / kau, rAgadveSau prItyaprItI / tathA hinasti hanti | kAnU, yoni jantUn bhagajIvAn / kiMviziSTAn sUkSmAn durlakSyAn / kati, bahUn pracuzan / vAtsyAyano'pi yonau jantUnicchati tathA ca tadgranthaH" raktajAH kRmayaH sUkSmA mRdumadhyA dizaktayaH / janmavartmasu kaNDUtiM janayanti tathAvidhAm " / / 55 // brahmacaryamahimAnamabhiSTauti- "
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 saagaardhrmH| svastrImAtre'pi santuSTo necchedyo'nyAH striyaH sadA / so'pyadbhutaprabhAvaH syAt kiM vayaM varNinaH punaH // 56 / / TIkA-yo necchet nAbhilaSet / kAH, striyaH naariiH| kiMviziSTAH, anyA: svastrIto vyaktiriktAH / kiMviziSTaH san, santuSTaH santoSaM gataH / kena, svastrImAtreNa nijanAthaiva / syAt / ko'sau, so'pi svadArasantuSTo'pi / kiMviziSTaH, adbhutaprabhAvo lokavismayanIyamAhAtmyaH / kiM varNya / kiM mAhAtmyaM stutya / kasya, varNinaH sarvastrI nivRttasya / kathaM, punaH prAgvarNitaprAyatvA dityarthaH // 56 // idAnIM svabhartRmAtrasevanavratAyAH striyA bahumAnyatAM dRSTAntena spaSTayati rUpaizvaryakalAvaryamapi sIteva rAvaNam / parapUruSamujjhantI strI surairapi pUjyate // 57 // TIkA-pUjyate sakriyate / kA'sau, strI / ke, surairdevaiH| kiM punarmanuSyA. dibhirityapizabdArthaH / kiM kurvatI, ujjhantI tyntii| kaM, parapUruSaM svabhaturanyaM puruSaM / atra hetau zatRG, parapuruSojjhanena surapUjAyA anyatvAt / kiMviziSTamapi, rUpetyAdi-rUpamAkArasaundarya aizvaryaM pUjArthAjJAdhipatyaM kalA gItanRtyAdikA: rUyaM caizvarya ca kalAzca tAbhirvaryamutkuSTa nasAdhAraNarUpAdimantamityarthaH / apirvismaye / keva kamityAha-----sI teva rAvaNaM jAnakI yathA laMkezvaram // 57 // brahmANuvratAticArAnAha--- itvarikAgamanaM paravivAhakaraNa viTatvamaticArAH / ___ smaratItrAbhinivezo'naGgakoDA ca paJca turya yame / / 58 // TIkA--itvarikAgamanAdayaH paJcA ticArAsturyayame sArvakAlikabrahmacaryA guvrate bhavantIti sambandhaH / tatretvarikAgamanaM asvAmikA asatI gaNikAtvena puMzcalItvena vA puruSAneti gacchatItyevaMzIlA itvarI / tathA pratipuruSametItyevaMzIleti vyutpattyA vezyApItvarI / tataH kutsAyAM ke itvarikA tasyAM gamanamAsevanaM / iyaM cAtra bhAvanA-bhATipradAnAnniyatakAlasvIkAreNa svaka
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / 119 latrIkRtya vezyAM vetvarikAM sevamAnasya svabuddhikalpanayA svadAratvena vratasApekSacittatvAdalpakAlaparigrahAcca na bhaMgo vastuto'svadAratvAcca bhaMga iti bhaMgAbhaMgarUpatvAditvarikAyA vezyAtvenAnyasyAstvanAthatayaiva paradAratvAt / kiM cAsya bhATyAdinA pareNa kiJcitkAlaM parigRhItAM vezyAM gacchato bhaMgaH kathaJcitparadArasvAttasyA / loke tu paradAratvArUDherna bhaMga iti bhaMgAbhaMgarUpo' ticAraH / anye svaparigRhItakulAMganAmapyanyadAravarjino'ticAramAhuH / tatkalpanayA parasyA bharturabhAvenAparadAratvAdabhaGgo loke ca paradAratayA rUDhe - bhaMga iti bhaGgAbhaGgarUpatvAttasya / etanatvarikAparigRhItAparigRhItAgamanalakSaNamaticAradvayaM tattvArthazAstroddiSTamapi saMgRhItaM bhavati / paravivAhakaraNAdayastu catvAro dvayorapi sphurantIti prathamo'ticAraH // 1 // paravivAhakaraNaM-svApatyavyatiriktAnAM kanyAphalalipsayA snehasambandhAdinA vA pariNayanavidhAnaM / etacca svadArasantoSavatA svakalatretaradAravarjakena ca svakalatravejhyAbhyAmanyatra manorAkAryamathunaM na kArya na ca kAraNIyamiti vataM yadA gRhItaM bhavati tadA'nyavivAhakaraNaM maithunakaraNamityarthataH pratiSiddhaseva ca bhavati / tadratI tu manyate vivAha evAyaM mayA kriyate na maithunaM kAryata iti vratasApekSatvAdaticAraH / kanyAphalalipsA ca samyagdRSTeravyutpannAvasthAyAM sambhavati / mithyAdRzastu bhadrakAvasthAyAmanugrahArthaM vratAdAne sA sambhavati / nanu paravivAhanavat svApatyavivAhane'pi samAna eva doSa iti cet satyaM / kiM tarhi yadi svakanyA vivAho na kAryate tadA svacchandacA. riNI syAt / tatazca kulasamyalokavirodha: syAta / vihitavivAhAttu patiniyatastrItvena na tathA syAt / eSa nyAyaH putre'pi vikalpanIyaH / yadi punaH kuTumbacintAkArakaH ko'pi svabhrAtrAdibhavettadA svApatyavivAhane'pi niyata eva zreyAn / yadA tu svadArasantuSTo viziSTasantoSAbhAvAt anyatkalatraM pariNayati tadA'pyasyAyamaticAraH syAt / parasya kalatrAntarasya vivAhakaraNamAtmanA vivAhanamiti vyAkhyAnAditi dvitIyo'ticAraH // 2 // viTatvaM bhaNDimA tatpradhAnavAkprayogaH // 3 ||smrtiitraabhiniveshH kAme
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 saagaardhrmH| timAtramAgrahaH / parityaktAnyasakalavyApArasya tadvyavasAyitetyarthaH / yathA mukhakakSopasthAntareSvavitRptatayA liGgaM prakSipya mahatIM velAM nizcalo mRta ivAste caTaka iva caTakAM muhurmuhuH striyamArohati / jAtabalakSayazca vAjIkaraNAnyupayuGkte / anena khalvauSadhAdiprayogeNa gajaprasekI turagAvamardI ca puruSo bhavatIti buddhyA iti caturthaH // 4 // __ anaGgakrIDA aGgaM sAdhanaM dehAvayavo vA tacceha maithunApekSayA yonirmehanaM catato'nyatra mukhAdipradeze ratiH / yatazca carmA dimayairliGgaiH svaliGgana kRtArtho'pi strINAmavAcyadeza punaH punaH kudrAti / kezAkarSaNAdinA vA krIDan pabalarAgamuttAdayati sA'pyanaGgakrIDocyate / ida ca zrAvako'tyantapApabhIrutayA brahmacarya cikIrSurapi yadA vedodayAsahiSNutayA tatkartuM na zaknoti tadA yAenAmAtrArtha svadArasantoSAdi pratipadyate / maithunamAtreNa ca yApanAyAM sambhavatyAM viTatvAditrayamarthataH pratiSiddhameva / tatprayoge hi na kazcidguNaH / pratyuta sadyo'tirAgoddIpanaM balakSayastAtkAlikI cchidA rAjayakSmAdirogAzca syuH / taduktaM-aidamparyamato muktvA bhogAnAhAravadbhajet // dehadAhopazAntyarthamabhidhyAnavihAnaye // 1 // evaM pratiSiddhAcaraNAdbhaGgo niyamAbAdhanAccAbhaGga ityate'pi vitttvaadystryo'ticaaraaH| yadvA svadArasantoSI maithunameva mayA vezyAdau pratyAkhyAtamiti svakalpanayA tatra tadeva varjayati na viTatvAdikaM / paradAravivarjako'pi paradAreSu maithunameva nAziSTavAkprayogAliGganAdInIti tayoH kathazcidratasApekSatvAdviTatvAdayo'ticArAH / striyAstu puurvvtprvivaahkrnnaadyH| prathamastu yadA svakIyapatirikadine sapatnyA parigRhIto bhavati tadA sapa-- lIvArakaM vilupya taM paribhujAnAyA aticAro'tikramAdinA ca parapuruSaM ( iva ) svapati vA brahmacAriNamabhisaratyAH syAt // 58 // atha parigrahaparimANANuvrataM vyAcaSTe mamedamiti sakalpazcidacinmizravastuSu / granthastatkarzanAtteSAM karzanaM tatpramAvatam // 59 // TIkA-bhavati / ko'sau, granthaH parigrahaH / kiMlakSaNo, mamedamiti saGkalpaH idaM cetanamacetana mizraM vA vastu mama sambandhi madIyaM matsvAmikamiti
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / 121 saGkalpo mAnasodhyavasAyo mamatvapariNAmo mUrcchati yAvat / keSu, cidvastuSu kalatraputrAdiSu, acidvastuSu gRhasuvarNAdiSu / mizravastuSu cetanAcetaneSu bahiH puSpavATikAdiSu antatazca mithyAtvAdiSu / bhavati / kiM tat, tatpramAtrataM parigrahaparimANAkhyamaNuvrataM / kiM karzanamalpIkaraNaM / keSAM teSAM citAmacitAM cidacitAM ca vastUnAM / kasmAt tatkarzanAt yathoktamUcchIlakSaNaparigrahAlpIkaraNAt // 59 // " antaraGgasaGganigrahopAyamAha udyatkrodhAdihAsyAdiSaTka vedatrayAtmakam / antaraGga jayetsaGga pratyanIkaprayogataH || 60 / / TIkA - jayet nigRhNIyAt / ko'sau, paJcamANutratArthI / ke, saGga granthaM / kiMviziSTa, antaraGge AdhyAtmikaM / kimAtmakaM udyadityAdi udyanti uccalanti vipacyamAnAni, uditAnAM durjayatvAt krodhAdayo'nantAnubandhyapratyAkhyAnAvaraNavarjitAH, tAnmithyAtvasahitAnnigRhyaiva dezasaMyamasya pravRttatvAt aSTau pratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanAkhyA iha gRhyante, hAsyAdiSaTkaM hAsyaratyaratizokabhayajugupsAH, vedAH strIpunnapuMsaka vedAH rAgAkhyAsteSAM trayaM vedatrayaM, krodhAdayazca hAsyAdiSaTkaM ca vedatrayaM ca krodhAdihAsyAdiSaTkavedatrayANi, udyanti ca tAni krodhAdihAsyAdiSaTkavedatrayANi ca tAnyeva AtmA svarUpaM yasyAsau tadAtmakastaM / kena jayet pratyanIkaprayogataH yathAsvamuttamakSamA-dibhAvanayA // 60 // baharaGgasaGgatyAgavidhimAha " ayogyAsaMyamasyA saGga bAhyamapi tyajet / mUrcchAGgatvAdapi tyaktumazakyaM kRzayecchanaiH / / 61 // 1 TIkA - tyajet / ko'sau pazcamANuvratI / kaM, samaM / kiMviziSTaM, bAM vastukSetrAdikaM / antaraGgasaGgatyAgApekSayA'pizabdaH samuccaye / kiMviziSTam, aGgaM sAdhanaM / kasya ayogyAsaMyamasya ayogyaH zrAvakasya kartumanucito' saMyamaH sa cehAnArambhajastrasavagho vyarthaH sthAvaravadhaH paradArAgamanAdizva
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 sAgAradharmaH / ayogyazvAsAvasaMyamazvAyogyAsaMyamastasya / kuto hetoH, mUrchAGgatvAt moho. dayanimittatvAt / yastvasau tyaktumazakyastattyAgavidhimAha-kRzayet svalpIkuryAt / kaM, taM bAhyasaGgaM / kiMviziSTamapi, tyaktumazakyamapi ashkyvrjnmpi| kathaM, zanaiH manAk samayaparipATyA kAlakrameNa parigraha sajJAyA anAdisantatyA pravartamAnatvena sahasA tattyAgasya kartumazakyatvAt kRtasyApi tadvApanAvazAdbhaGgasambhAvanAccaitaducyate // 61 // etadeva prapaJcayannAha dezasamayAtmajAtyAdyapekSayecchAM niyamya parimAyAta / vAstvAdikamAmaraNAtparimitamapi zaktitaH punaH kRzayet / 62 TIkA-parimAyAt parimitaM kuryAt / kiM tat. vAstvAdikaM vAstukSedhanadhAnyadvipadacatuSpadazayanAsanayAnakupyabhANDalakSaNaM dazabhedaM bAhyagranthaM / kiM kRtvA, niyamya santoSabhAvanayA nigRhma / kAM, icchAM parigrahe tRSNAM / kayA, dezetyAdi dezo vAsyamAno janapadaH, samayaH kAlaH, AtmA svAtmA, jAtiH vaNiktvA diH, dezazca samayazca AtmA ca jAtizca tA Adayo yeSAM svAnvayavayaHpadavyAdInAM te dezADhayasteSAmapekSayA tAnAzrityetyarthaH / kathaM paribhAyAt, AmaraNAt maraNAvadhi yAvajjIvamityarthaH / tathA kRzayecchAvakaH / kiM, tatparimitamapi vAstvA dikaM / katha, punaH / kasmAt , zaktitaH naissaGgayabhAvanayA samutpannAM svazaktimapekSyetyarthaH // 62 // parigraha vakramaNityA dUSayannAha--- avizvAsatamonaktaM lobhaanlghRtaahutiH|| ArambhamakarAmbhodhiraho zreyaH parigrahaH / / 63 // TIkA-aho Azcarya / zreyaH sevyaH puMsAM kalyANa vaa| ko'sau, parigrahaH / kiMviziSTaH, avizvAsatamonaktaM avizvAsa eva tamo yAntaM duHkhahetutvAt tatra naktaM rAtristaddhetutvAditi avishvaastmonktN| tathA lobha evAnalo'gnizcittasantApakatvAt tatra ghRtAhutiH sarpiHprakSepaH pradIpakatvAditi lobhAnalaghRtAhutiH / tathA ArambhamakarAmbhodhiH ArambhAH kRSyAdayasta eva makarAstrAsAtakanimittatvAt tatra ambhodhiH samudraH utpattinityapravRttinimi
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / 123 tatvAdityArambhamakarAmbhodhiH // 63 / / paJcamANuvratA ticArapaJcakaniSedhavidhimAha vAstukSetre yogAddhanadhAnye bandhanAtkanakarUpye / dAnAtkupye bhAvAna gavAdo garbhato mitimatIyAt / / 64 / / TIkA-nAtIyAnnAtikramet / ko'sau, prigrhprimaannaannuvrtii| kA, miti vrataviSayIkRtaM parimANa : kavAstukSetre vAstuni ca kSetre ca / kasmAt yogAt vAstvantarasaMyojana kSetrAntarasaMyojana cAzritya / tathA dhanadhAnye dhane ca dhAnye ca na mitimatIyAt / kasmAt, bandhanAt bandhanaM rajjvAdiniya. ntraNaM satyaGkAradAnAdi cAzritya / tathA kanakarUpye suvarNe ca rUpye ca na mitimatIyAt / kasmAta, dAnAt, dAnamA zritya / tathA kupye suvarNarUpyAbhyAmanyatra kAMsyarathA didravye na mitimatIyAt / kasmAta bhAvAt bhAvaM pariNAmA ntaraM abhiprAya vAzritya / tathA gavAdau gomahiSIbaDavAdicatuSpadapattizukAdidvipadavarge na mitimatIyAt / kasmAt, garbhato garbhamAzrityeti smnvyH| ___ itastadartho vistarataH kathyate - tatra vAstu gRhA di grAmanagarAdi ca / tatra gRhAdi tredhA khAtocchtitadubhayabhedAt / tatra khAtaM bhUmigRhAdikaM ucchrita prAsAdAdikaM, khAtocchritaM ca bhUmigRhoparigRhAdisannivezaH / kSetraM sasyotpattibhUmiH / tat tredhA setuketUbhayabhedAt / tatra setukSetraM yadaraghaTTAdijalena sicyate / ketukSetraM AkAzodakapAtAnnippA dyasya / ubhayamubhayajalanippAdyasasya / vAstu ca kSetraM ca vAstukSetramiti samAhAranirdezo'trottaratra ca bAhyagranthasya paJcavidhatvakalpanayA'tIcArapaJcakasya sukhaprayojanArtha / tatra vAstukSetre yogAdbhittivRtyAdyAnayena vAstukSetrAntaramIlanAntaramAzritya parimitaparigrahaH zrAvako na mitimatIyAt devagurusAkSikavatagrahaNakAle yAvajjIvaM. caturmAsAdikAlAvadhi vA pratipannAM saMkhyAM nAtikramet / vAstvAdikameva mayA vipulI kriyate na pratipannA tatsaMkhyAtikramyata iti buddhayA tadviSayaM vA hastAdiparimANaM sahasAkArAdinA nAtikramet / anyathA vAstukSetrapramAtikramo nAma prathamoticAraH syAt vratasApekSasyaiva svabuddhyA vratabhaGgamakurvato
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 sAgAradharmaH / ticAratvavyavasthApanAt // 1 // dhanaM gaNimAdibhedAt caturvidhaM / tatra gaNimaM pUgaphalajAtiphalAdi / dharimaM kuMkumakarpUrAdi / meyaM snehalavaNAdi / parIkSya ratnavastrAdi / dhAnya vrIhyAdibhedAtpaJcadazadhA / uktaM ca-vrIhiyevo masUro godhUmo mudmASatilacaNakAH aNavaH priyaMgukodravamayuSTikAzAlirADhakyaH // 1 // kiM ca kalAyakulitthau paJcadazadhAnyAnIti ca / dhanaM ca dhAnyaM ca dhanadhAnyaM / tatra svagRhagatadhanAdervikraye vyaye vA kRte gRhiSyAmIti bhAvanayA bandhanAt rajjvAdiniyantraNalakSaNAt satyaGkAradAnAdirUpAdvA svIkRtya dhanadhAnyaM vikretRgRhe eva sthApayanna mitimatIyAt / anyathA dvitIyoticAraH syAt // 2!! kanakaM suvarNa ghaTitamaghaTita vA'nekaprakAramevaM rUpyamapi, kanakaM ca rUpyaM tatra / dAnAt svavratakAlAvadhau pUrNe gRhipyAmIti abhiprAyeNa tuSTarAjAditaH svapratipannasaMkhyAM tatodhike ladhenyasmai vitaraNAnna mitimatIyAt anyathA tRtIyoticAraH syAt // 3 // kupye rUpyasuvarNavyatirikta kAMsyalohatAmrasIsakatrapumadbhANDavaMzavikAro daGkikAkASThamaJcakamaJcikAmasUrakarathazakaTahalaprabhRtidravye-bhAvAt dvayordvayormelanenaikIkaraNarUpAt paryAyAntarAdratAvadhau pUrNe gRhiSyAmIti anyapradeyatayA vyavasthApanenArthitvarUpAbhiprAyAdvA na mitimatIyAdanyathA caturthoticAraH syAt / kupyasya hi yA saMkhyA kRtA tasyAH kathaJcit dviguNatve sati vratabhaGgabhayAt bhAvato dvayordvayormIlanenaikIkaraNarUpAtparyAyAntarAtsvAbhAvika saMkhyAbAdhanAt saMkhyAmAtrapUraNAccAtIcAraH / athavA bhAvato'bhiprAyAdarthi tvalakSaNAdvivakSitakAlAvadheH parato gRhipyAmyato nAnyasmai pradeyatayA vyavasthApayatosau syAt // 4 // gavAdau gaurAdiryasya dvipadacatuSpadavargasyAsau gavAdiH / Adizabdena hAstyazvamahiSyAdicatuSpadAnAM zukasArikAdidvipadAnAM patnyuparuddhadAsapadAtyAdInAM saMgrahaH / tatra garbhato na mitimatIyAt / gavAdInAM garbhagrahaNAdu
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthodhyAyaH / 125 palakSaNAdanyeSAM yathAsvamanAbhogAdinAtikramAdinA vA saMkhyAM nAtikramet / gomahiSovaDavAderhi vivakSita saMvatsarAdyavadhimadhye eva prasave adhikagavAdibhAvAhUtabhaGgaH syAditi tadbhUyAtkiyatyapi kAle gate garbhagrahaNAdgarbhasthagavAdibhAvena bahistadabhAvena ca kathaJcid vratabhaGgAtpaJcamoticAraH syAt // 5 // ete ca kSetravAstuhiraNyarUpyadhanadhAnyadAsIdAsakupyapramANAtikramA iti tattvArthamatena paJcAticArAH prapaJcitAH / svAmimatena tvime - ativAhanAtisaMgraha vismayalobhAtibhAravahanAni / parimitaparigrahasya ca vikSepAH paJca lakSyante // 1 // atrAtivAhanaM lobhAvezvazAt vRSabhAdInAM zaktyatikrameNa haTAnmArge nayanaM / atisaMgrahaH idaM dhAnyAdikamaye viziSTaM lAbhaM dAsyatIti lobhAvezAdatizayena saMgrahaNaM / ativismayo dhAnyAdau prapannalAbhena vikrIta mUlato'pyasaMgRhIte vA tatkrayANakenAdhike'veM labdhe lobhAvezAdativiSAdaH / atilobho viziSTa labdhe'pi adhikalAbhAkAMkSA / atibhAravahana lobhAvezAdadhikabhArAropaNa || somadevapaNDitastvidamAha --- kRtapramANAllobhena dhanAdyadhikasaMgrahaH // paJcamANutratajyAniM karoti gRhamedhinAm // 1 // tacaitaca pare'pyayAstadatyayA ityanena saMgRhItam // 64 // evaM nirmalIkRtaparigrahavratapAlakasya phalaM dRSTAntena sphuTayannAha - yaH parigrahasaMkhyAnatrataM pAlayate'malam / jayavajjita lobho'sau pUjAtizayamazrute // 65 // TIkA - yaH pAlayate rakSayati / kiM tat, parigrahasaMkhyAnatrataM / kathaM kRtvA, amalaM yathoktA ticArarahitaM / asau zrAvakaH pUjAtizayaM zakrAdikRtAmarcanAmaznute labhate / kiMviziSTaH yato jitalobhaH jitalobhatvAdityarthaH / kiMvat, jayavat meghezvarAkhyakururAjo yathA // 65 // 1 itthaM niraticArANuvratapariNatyanupAlanAya nirmalazIlasaptakapAlanAyAmuSAsakamutthApayituM tadanubhAvamAha -- paJcApyevamaNuvratAni samatApIyUSapAnonmukhe sAmAnyetarabhAvanAbhiramalIkRtyArpitAnyAtmani /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 sAgAradharmaH / trAtu nirmalazIlasaptakamidaM ye pAlayantyAdarAta te sanyAsavidhipramuktatanavaH saurvIH zriyo bhuMjate // 66 // TIkA--bhuJjate anubhavanti / ke, te nirmalANuvratazIlapAlino bhavyAH / kAH, zriyaH sampadaH / kiMviziSTAH, saurvIH svarbhavAH yathAsvaM saudharmAdyacyulAntakalpasambandhinIH / kiMviziSTAH santaH, sannyAsetyAdi sannyAsavidhinA saptadazAdhyAyoktena prakarveNa sakalasaGghasamakSatAlakSaNena muktA tyaktA tanuH zarIraM yaiste tathoktAH / sati sAdhane nistaraNamaNi tiriyaM / ye ke, ye pAlayanti / kiM tat , idamanantarAdhyAye vkssymaann| nirmalazIlasaptakaM / kasmAta AdarAt tatparatayA / kiM kartu, trAtuM pAlayituM / nirvahaNArthamidaM / kAni, aNuvratAni, / kati, paJca apizabdAdeka dve trINi catvAri vaa| kathaM, evaM uktaprakAreNa / kiM viziSTAni santi, arpitAni pariNamitAni / ka, Atmani antastattve / udyapanaprakAzaneyaM / kiMviziSTa, samatApIyUSapAnonmukhe sAmyAmRtapAnAdyabhimukhe / kiM kRtvA, amalIkRtya tattadatIcArebhyaH pracyAvya / uddyotanoktiriyaM / kAbhiH, sAmAnyetarabhAvanAbhiH sAmAnyabhAvanAbhirmedhyAdibhirvizeSabhAvanAbhiH prativrataM paJcazo niyamitAbhirmahAvratAdhikAroktAbhiriti bhadram // 66 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRtasAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsaJjJAyAmAdita ekAdazaH prakramAcca catuthA'dhyAyaH samAptaH // 4 // atha paJcamo'dhyAyaH atha zIlasaptakaM vyAkartukAmastadvikalpabhUtAni guNavratAni tAvallakSayati - yadguNAyopakArAyANuvratAnAM vratAni tat / guNavratAni trINyAhurdigviratyAdikAnyapi // 1 // TIkA-tattasnAdAhubruvanti / svAmimatAnusAriNaH / kAni, guNavratAni / kati, triinni| kAni, digviratyAdikAni digviAtimanarthadaNDaviratiM bhogopa. bhogaparimANaM / apizabdaH sitapaToktakharakarmajJApanArthaH / yadyasmAt bhavantya-.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 127 mUni vratAni / kasmai, guNAya / ko'rthaH upakArAya / keSAm, aNuvratAnAm // 1 // 4 kiM taddignatamityAha - yatprasiddhairabhijJAnaiH kRtvA dikSu dazasvapi / nAtyetyaNuvratI sImAM tatsyAdigviratirvratam // 2 // TIkA - syAt / kiM tat guNatratamityarthaH nAmaikadezo hi zabdo nAnyapi vartataM bhImAdivat / kiM nAma, digviratiH dikSu viratirniyamitasImno bahiryAtAyAta nivRttiH ! yatkiM yannAtyeti nAtikramya gacchati / ko'sau, aNuvratI na tu mahAtratI tasya sarvArambhaparigrahaviratatvena samiti paratvena ca nRloke yathAkAmaM saJcArAddigviratyanupapatteH / kAM nAtyati, sImAM maryAdAM / kiM kRtvA, prtipdy| kAM, sImAM / kAsu, dikSu / katiSu, dazasu / apizabdAdeka dvitryAdiSvapi yAvajjIvamalpakAlaM cApi / kaiH, abhijJAnaiH samudranadyAdibhizcinhaiH / kiMviziSTaiH, prasiddhaiH digviratimaryAdAyA dAturgrahItuzca pratItaiH // 2 // dinANutra tino'pi mahAtra titvamupapAdayati 1 : digviratyA vahiH sImnaH sarvapApanivartanAt / taptAyogolakalpo'pi jAyate yativad gRhI // 3 // TIkA-jAyate bhavati / gRhI / kiMvat, yativat mahAvratI yathA / kasmAt sarvapApanivartanAt sarvapApAni sthUletara hiMsAdIni bhogopabhogAdIni ca tebhyo nivartanAta viramaNAta teSAM nivAraNAdvA / kka, bahiH parataH / kasyAH, sImnaH pratipannamaryAdAyAH / kayA, digviratyA digviratiguNatratena / kiMviziSTopi gRhI, taptAyogolakalpo'pi santaptaloha piNDa iva Arambhaparigrahaparatvena sarvatra gamanabhojanazayanAdi kriyAsu jIvopamardakaratvAt // 3 // etadeva dRDhayannAhadigvatodriktavRttaghnakaSAyodaya mAndyataH / mahAtratAyate 'lakSyamohe gehinyatratam // 4 // TIkA - mahAvratAyate mahAvratamivAcarati niyamita digvibhAgAdbahiH sarva-sAvadyanivartakatvAt, na tu mahAtrataM bhavati tatpratibandhakodayasadbhAvAt / kiM tat, aNuvrataM / kka, gehini gRhasthe / kiMviziSTa, alakSyamohe nizcatumazakyabhAve
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 saagaardhrmH| pratyAkhyAnAvaraNAkhyacAritramohapariNAme / kasmAt , divratetyAdi divrateno. driktamutkarSa nItaM vrataghnakaSAyANAM pratyAkhyAnAvaraNAkhyadravyakodhAdInAmudayasya vipAkasya mAndhamanautkaTyaM yattasmAt digviratimandatarIkRtapratyAkhyAnAvaraNavipAkAdityarthaH // 4 // digviratyaticArAnAha siimvismRtiruuvaa'dhstirygbhaagvytikrmaaH| ajJAnataH pramAdAdvA kSetravRddhizca tanmalAH // 5 // TIkA-bhavanti / ke te, tanmalA: dikhatAticArA: / kati, paJca / kathaM, sImavismRtirUvabhAgavyatikramo'dhobhAgavyatikramastiyagbhAgavyatikramaH kSetravRddhizceti / kasmAt , ajJAnataH pramAdAdveti sakSapaH / ito vistaraH-tatra sImavismRtiH-niyamitamaryAdAyA ajJAnato matyapATavasandehAdinA pramAdAdvA'tivyAkulatvAnyamanaskatvAdinA smRtibhraMzaH / tathAhi-kenacitpUrvasyAM dizi yojanazatarUpa parimANaM kRtamAsIt / gamanakAleca spaSTatayA na smarati kiM zataparimANaM kRtamuta paJcAzat tasya caivaM paJcAzatamatikAmato'ticAraH zatamatikrAmato bhaGgaH sApekSatvanirapekSatvAcceti prathamo'ticAraH / UrzvetyAdi Urdhva giritaruzikharAdeH, adho grAmabhUmigRhakUpAdeH, tiryapUrvAdidikSu ye'mI bhAgA niyamitapradezAsteSAM vyatikramA laGghanAni / ete ca trayo'nAbhogAtikramAdibhirevAticArA bhvnti| anyathA pravRttau tu bhaGga ev|kssetrvRddhiHkssetrsy pUrvAdidezasya digvirativiSayasya hasvasya sato vRddhiH pazcimAdikSetrAntaraparimANaprakSepeNa dIrdhIkaraNaM / tathAhi-kenacitpUrvAparadizoH pratyeka yojanazaMta parimANIkRtyaikatra kSetraM gamanakAle varddhayato vrtsaapeksstvaadticaarH| yadi cApraNidhAnAt kSetraparimANamatikrAntaM bhavati tadA nivartitavyaM jJAte vA na gantavyamanyo'pi na visarjanIyaH / athAjJatayA ko'pi gataH syAttadA yattena labdhaM tattyAjyamiti paJcamaH // 5 .. athAnarthadaNDavrataM lakSayati-- pIDA pApopadezAdyaidehAdyarthAdvinAGginAm / anarthadaNDastattyAgo'narthadaNDavrataM matam // 6 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ pNcmodhyaayH| 129 TIkA-mataM sammataM surINAM / kiM tat , anarthadaNDavrataM / kiM tat, tattyAgastamyAnarthadaNDasya varjana / ya. kiM, yo'narthadaNDaH / kiM, pIDA pIDanaM / keSAM, aGginAM trasasthAva jIvAnAM / kaiH, pApopadezAdyaH pApopadezahiMsAdAnaduHzrutyapadhyAnapramAdacaryAkhyApAraiH / kathaM, vinaa| kasmAt, dehAdyarthAt svasya svakIyajanAnAM vA zarIravAGmanaHprayojanAt // 6 // pApApadezamvarUpaM tadviratiM cAha pApopadezo yadvAkyaM hiMsAkRSyAdisaMzrayam / tarja vibhyo na taM dadyAnnApi goSThayAM prasaJjayet / / 7 / / TakA-bhavati / ko'sau, sa pApopadezaH ! yatkiM, yadvAkya / kivi zaSTaM, hiMsAkRSyAdisaMzrayaM / hiMsA mRSAvAdAdibhiH kRSivANijyAdibhizca saMzrayaH sambandho yasya tattathoktaM tadviSayamityarthaH / hiMsAdyArambhati pAThe tu hiMsAdidhAnA ArambhA upakramA iti vyAkhyeyaM / na dadyAta mRgAstoyAzayamAyAtAH kimupaviSTAstiSThatetyAdirUpeNa na sampAdayet / ko'sau, anarthadaNDavatArthI / kaM, taM pApopadezaM / kebhyaH, tajjIvibhyaH vyAdhavaJcakacorAdibhyaH kRSIvalakirAtAdibhyazca / nApi prasaJjayet punaH punaH pravartayet kathAntarasambandhe vA nAvatArayet / kaM, taM / kasyAM, goSThyAM saGkathAyAm // 7 // hiMsopakaraNadAnaparihAramAha hiMsAdAnaM viSAstrAdihiMsAGgasparzanaM tyajet / pAkAdyarthaM ca nAgnyAdi dAkSiNyAviSaye'payet // 8 // TIkA tyajenna kuryAdanarthadaNDavratArthI / kiM tat , hiMsopakaraNAnAM dAnaM hiMsAdAnaM / mayUravyaMsakatvAtsamAsaH / tadeva vyAcaSTa viSAstretyAdinA viSAsvAdInAM garalapaharaNahalazaka TakuzikuddAla dInAM hiMsAMgAnAM prANivadhasAdhanAnAM sparzanaM dAnaM viSAstrAdihiMsAgasparzanaM / na cArpayet nApi ddhaukyedsau|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 saagaardhmH| kiM tat , agnyAdi vnhighrttttmusloluukhlaadi| kimartha, pAkAdyartha pacanapeSaNakuTTanAdinimittaM / kka, dAkSiNyAviSaye paramparavyavahAraviSayAdanyatra / / 8 / duHzrutyapadhyAnayoH svarUpaM parihAraM cAhacisakAluSyakRkAmahiMsAdyarthazrutazrutim / / na duHzrutimapadhyAnaM nAtaraudrAtma cAnviyAt // 9 // TIkA-nAnviyAt nAnuvartayet prasaGgavazAdAyAtamapi tatkSaNAnnivartayedityarthaH / ko'sau, anarthadaNDavratArthI / kAM, duHzrutiM / kIdRzI, cittetyaadi| kAmazca manmatho hiMsA ca prANAtipAtaH kAmarhise te AdI yeSAM ArambhAdInAM te kAmahiMsAdayo'rthA abhidheyA yeSAM tAni kAmahiMsAdyarthAni tAni zrutAni zAstrANi / tatra kAmazAstraM vaatsyaaynaadi| hiMsAzAstraM laTakA dimtN| ArambhaparigrahazAstraM vArtAnItiH / sAhasazAstraM viirkthaa| mithyAtvazAstraM brahmAdvaitAdi mataM / madazAstraM varNAnAM brAhmaNo gururityA digranthaH / rAgazAstraM vazIkaraNAditantraM / teSAM zrutigakarNanaM upalakSaNAdarjanAdyapi / cittasya manasaH kAlupyaM rAgadveSAdyAvezazcittakAluSya tatkarotIti cittakAluSyakRt / sA cAsau kAmahiMsAdyarthazrutazrutizca tAm / na cAnviyAdasau / kiM tat, apadhyAnaM apakRSTaM dhyAnamekAgraciMtAnirodhaM / kiMrUpaM, ArtaraudrAtma Arta Rte duHkhe bhvN| yadi vA atiH pIDA yAtanA ca tatra bhavaM / raudra rodhayati aparAniti rudro duHkhahetustena kRtaM tasya vA krm| Arta ca raudraM ca Ataraudre te AtmAnau svabhAvau yasya tadAtaraudrAtma AteraudravikalpamityarthaH / na duHzrutimapadhyAnamArtaraudrAtma cAnviyAditi pAThe tu-duHzruti kAmAdizAstrazravaNalakSaNAM, apadhyAnaM ca narendratvakhacaratvApsarovidyAdharIparibhogAdiviSaya, Arta vairighAtAgnighAtAdiviSayaM, raudraM vA nAnviyAditi vyAkhyeyam // 9 // pramAdacaryAlakSaNaM tattyAgaM ca zlokadvayenAha- .
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / pramAdacaryA viphalaM kssmaanilaagnymbubhuuruhaam| khAtavyAghAtavidhyApasekacchedAdi nAcaret // 10 // TIkA-nAcaret na kuryAdanarthadaNDavirataH / kAM, prmaadcoN| kiMrUpAM, viphala miyAdi / viphalaM niSprayojanaM zmAdInAM khAtAdi viphale bhUkhananAdilakSaNamityarthaH / tatra mAyA bhUmeH khAtaM khananaM viphalaM nAcaret / anilasya vAtasya vyAghAta svayamAgacchataH kavATA dinA pratibandha viphalaM nAcaret / agnevidhyApaM jalA dinA vi-yApanaM viphalaM nAcaret / ambuno jalasya seka secana bhUmyAdau prakSepaM viphalaM nAcaret / bhUruhAM vanaspatInAM chedAdi chedanapatrapuSpaphalatroTanAdi viphalaM nAcaret // 10 // tadvacca na saredvayartha na paraM sArayenmahIm / jIvanajIvAna svIkuryAnmArjArazunakAdikAn // 11 // TIkA-na saMrakaracaraNA davyApAraM na kuryAt / kiMviziSTaM, vyartha niSprayojanaM / kiMvat, tadvacca mAkhananAdivadevaM tathA na sArayet karacaraNAdivyApAraM na kArayet / kaM, paraM bhRtyAdika / kathe, vyartha vRthaa| na svIkuryAt na parigRhNIyAt / kAn, jIvanajIvAn prANighAtakapANinaH / kiMviziSTAn, mArjArazunakAdikAn biDAlamaNDalanakulakukkuTaprabhRtIn / kathaM, niyamena phalavato'pi nAtmasAtkuryAdityarthaH // 11 // anarthadaMDavatAticAraparihAramAhamuzcetkandapakautkucyamaukharyANi tadatyayAn / asamIkSyAdhikaraNa sevyArthAdhikatAmapi // 12 // TIkA-muJcedvarjayedanarthadaNDavirataH / kAn , tadatyayAn tadvatAticArAn kiMviziSTAn , kandarpAdIna paJca / tatra kandarpaH kAmastaddhetustatpradhAno vAkprayogo'pi kandarpo rAgodrekAtprahAsamizro'ziSTavAkprayoga ityarthaH / kautkucya kuditi kutsAyAM nipAto nipAtAnAmAnantyAt / kutaH, kutsita kucati bhUna
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 sAgAradharmaH / yanauSThanAsAkaracaraNamukhavikAraH saMkucatIni kutkucaH saGkocAdikriyAbhAk tadbhAvaH kautkucyaM / prahAso bhaNDimavacanaM ca bhaNDimopetakAyanyApAraprayuktamityarthaH / eSa pUrvazca dvAvapi prmaadcryaavirterticaarau| maukharya mukhamasyAstIti mukharo'nAlocitabhASI vAcATastasya bhAvo dhASTaryaprAyamasatyAsaMbaddhabahupalApitvaM / ayaM ca pApo dezavirateratIcAro maukharye sati pApopadezasambhavAditi tRtIyaH / asamIkSyAdhikaraNa prayojanamanAlocya kAryamyAdhikyena karaNaM / yathA bahumapi kaTamAnayata, yAvatA me prayojanaM tAvadahaM RSyAmi zeSamanye bahavo'rthinaH santi te'pi RSyanti ahaM vikrAyayiSyAmItyevama. nAlocya brahvarambhatRNAjIvibhiH kArayati / evaM kASThacchedRSTa kApAkAdiSyapi vAcyaM / tathAhi svopakaraNa hiMsopakaraNAntareNa saMyuktaM dhArayati yathA saMyuktamulukhalena musalaM halena phalaM zakaTena yugaM dhanuSA zarAna ityAdi / tthA sati yaH kazcit saMyuktamulakhalamusalAdikamAdadIta / viyukte tu tasmin sukhena paraH pratiSeddhaM zakyate / etaddhimorakAridAnavirateratIcAraH / sevyArthAdhikatAM sevyasya bhogopabhogalakSaNasya janako yAvAnarthastato'dhikasya tsya karaNa bhogopabhogAnarthakya matyarthaH / atrAya sampradAyaH yadi bahUni snAnasAdhanAni tailakhalyAmalakAdIni gRhNAti tadA laulyena bahavaH snAnArtha taDAgAdau gacchanti / tatazca vAyukAyApkAyikAdivagho'dhikaH syAt / na caivaM yujyate tato gRha eva snAtavyaM / tadapambhave tu talAdibhirgRha eva zige gharSayitvA tAni sarvANi sAyitvA taDAgAditaTe niviSTo gAlitajalenAJjalibhiH snAyAt / tathA yeSu puSpAdiSu saMsattiH sambhavati tAni pariharediti sarvatra vaktavyamiti SaSTho'pi pramAdaviratetIcAraH // 12 // .. .: athaM bhogobhogaparimANAsa tatIyaguNavatasvIkaraNavidhimAha bhogo'yamiyAn sevyaH samayamiyantaM mayopabhogA'pi / iti parimAyAnicchastAvadhiko tatpramAvataM zrayatu / / 13 / /
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 133 ___TIkA-zrayatu sviikrotu| ko'sau, guNavattI / kiM tat, tatpramAvrataM tayo bhaugopabhogayoH pramA parimANaM tattramA tatpramaiva vrataM tatra vA vrataM tatpramAvata bhogopabhogaparimANavratamityarthaH / kiM kurvana, anecchan anAkAMkSan / ko,to bhogopbhogau| kiviziSTau, adhikau sevyAsevyatayA prtijnyaataabhyaamtirittau| kiM kRtvA, parimAya parimitIkRtya / kathaM, iti, kimiti, bhoga ityAdi / atraika pratiSedhamukhena vAkyamanyacca vidhimukhena, tatrAcaM bha.go'yaM samayamiyantaM na sevya iti / dvitIyaM bhogo'yamiyAnvA samayamiyantaM sevya iti / tatrAdya vyAkhyAyate- na sevyo nopyott.vyH| ko'sAvayaM bhogyatayA prasiddho bhogo mAlyatAmbUlAdiH / kena, mayA / kaM, samayaM kaalN| kiyantam , iyantaM etAvanmAnaM yAvajIvaM divasamAsAdiparicchinnaM vA kaalmityrthH| dvitIyavyAkhyA tviyaM / vA athavA / sevyH| ko'sau, ayaM bhogaH / kena, myaa|kiyaan, iyAn etAvAn / kaM, samayaM / kiMviziSTaM, iyntN| tathA upabhogo'yaM samayamiyantaM na se yo maye yekaM upabhogo'yamiyAnvA samayamiyantaM mayA sevya iti dvitIyaM / etayorapi pUrvavavyAkhyA // 13 // ___ bhogopabhogayolezaNaM tattyAgasya ca yAvarjIvikasya niyatakAlasya ca saMjJA vizeSAvAcaSTa bhogaH sevyaH sadupabhogastu punaHpunaH sragambaravat / tatparihAraH parimitakAlo niyamo yamazva kAlAntaH // 14 // TIkA-sa bhogo bhaNyate / yaH sakRdekavAra sevyaH sevyate bhuktvA punarna bhujyate ityarthaH / kiMvat. samvat upalakSaNAnmAlyacandanatAmbUlAdiryathA / sa upabhogo bhaNyate / turvishesse| yaH punaH punaH sevyo bhUyobhUyaH sevyate sevitvA'pi punaH sevyate ityarthaH / kiMvat, ambaravat atrApyulakSaNAdvastrAbharaNakAminyAdiryathA / athavA sagambaravaJceti bhogopabhogalakSaNayoryathAsaMrUpamudAharaNe udAharaNasya dilmAtrapradarzakatvAt / evaM tayorlakSaNamuktvA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| tattyAgavizeSayoH saMjJAvizeSaprakAzanArthamAha tadityAdi / vyapadizyate / ko'sau, tatparihAraH / kiM, niyamaH / niyama iti saMjJayA vyavanhiyate ityarthaH / kiMviziSTaH, parimitakAlaH ekdvivyaadisNkhyaapricchinndivsmaasaadismyH| tathA vyapadizyate / ko'sau, tatparihAraH / kiM, yamaH / yama iti nAmnA vyavanhiyata ityarthaH / kiMviziSTaH, kAlAntaH kAlo maraNamanto'vasAnaM yasya sa kAlAnto maraNaparyanta ityarthaH // 14 // trasaghAtabahuvadhapramAdaviSayAniSTAnupasevyArthatyAgavatapaJcakamapyatraivAntarbhAvayitumAha plmdhumdyvdkhilvsbhughaatprmaadvissyo'rthH| tyAjyo'nyathA'pyaniSTo'nupasevyazca vratAddhi phalamiSTam 15 TIkA-tyAjyaH pratyAkhyAtavyaH / ko'sau, artha indriyopabhogyo rsshc| kena, bhogopabhogaparisaMkhyAnavratinA / kiMviziSTaH / trasetyAdi-trasA dvIndriyAdijIvAH bahavaH pracugastrasasthAvarajIvAH trasAzca bahavazva trasabahavasteSAM ghAtau trasabahudhAtau trasaghAto bahughAtazcetyarthaH / pramAdo dharmabhraMzanopAyaH / trasabahudhAtau ca pramAdazca trasabahughAtapramAdA: te viSayA yasya sa trasabahughAtapramAdaviSayaH / kiviziSTaH, akhilaH sarvaH / kiMvat, palamadhumadyavat / yathA trasaghAtAzrayatvApizitaM tyajyate, yathA ca bahuvadhAzrayatvAnmAkSikaM tyajyate, yathA ca pramAdAzrayatvAnmadyaM tyajyate tathA yathAsaMkhyaM trasaghAtAdyAzrayo'rthastyAjya ityarthaH / tatra trasaghAtaviSayo'ntaHsuSiraprAyaM nAlInalapalakyAmRNAlanAlapramukhamAgantujantUnAM sammUchimajantUnAM ca yogyamadhyAvakAzaM tathA bahujantuyogyasthAnaM ketakInimbArjunAraNizigrupuSpamadhUkabilvAdiphalAdi ca vastu / bahughAtaviSayo guDUcImUlakalazunAzRGgavarAdikaM / pramAda viSayo dRSiviSabhAGgikAdhattUrakAdi vstu| etena dhanArtha krUravyApArANAmapi tyAjyatvamuktaM pratipattavyaM / tathA tyAjyo dharmArthinA / ko'sau, akhilo'rthH| kiMviziSTaH, aniSTaH kathaM, anyathA'pi trasaghAtAdya
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / viSayo'pyoM yo'niSTo yadA svasyApyanabhimataH prakRtisAtmako na bhavati so'pi tadA pratyAkhyeya ityarthaH / tathA tyAjyaH / ko'sau, akhilo'rthaH / kiviziSTaH,anupasevyaH iSTo'pi ziSTAnAM zIlanAyogyaH citravastravikRtaveSAbharaNAdirudgAralAlAmUtrapurISazleSmAdizca / etatpratyAkhyAnasyApyabhimatArthahetutvamukhena karaNIyatvaM samarthayata vratAddhi phalamiSTamiti-hi yasmAdbhavati / kiM tat, phalaM sAdhyaM / kiviziSTaM, iSTamabhipretamabhyudayAdikaM / kasmAta, vratAt yogyAdviSayAdabhisandhikRtAyA virateH // 15 // uktamevArtha saMvyavahAraprasiddhayartha zlokatrayeNa darzayatinAlIsUraNakAlindadroNapuSpAdi varjayet / / Ajanma tadbhujAM hyalpaM phalaM ghAtazca bhUyasAm // 16 // TIkA- varjayet dharmArthI tyajet / kiM tat, nAlItyAdi-Adizabdena mUlakAkanimbakusumaketakAdi / kathaM, Ajanma yaavjjiivN| kuta ityAha-hi yasmAd bhavati / kiM tat, phalaM jivhendriyaprINanamAtra / kiMviziSTaM, alpaM stokaM bhakSyamANakSaNamAtrabhAvi / keSAM, tadbhujAM nAlIsUraNA dibhksskaannaaN| bhavati ca / ko'sau, ghAtaH tadbhakSaNe vadhaH / keSAM, bhUyasAM bahutarANAM tadAzritajIvAnAm // 16 // uktamevArtha vratadAArtha punarvizeSato'bhivatte anantakAyAH sarve'pi sadA heyA dyaapraiH| yadekamapi taM hantuM pravRtto hantyanantakAn // 17 // TIkA-heyAH prtyaakhyeyaa| sadA nityaM / ke, anntkaayaaH| kti,srve'pi| kaiH, dayAparaiH anukampApradhAnaH shraavkaiH| kuta ityAha-yadyasmAt / hanti hinasti / ko'sau, purussH| kAn, anantakAn anantapramitAna jIvAna kazabdenAtra jIvArthasya vivakSitatvAdanantAzca te kAzca jIvAzceti vigrhH| kiNvishissttH,prvRttH| kiM kartu, hantuM bhakSaNAdidvAreNa maaryitu| kaM, tmnntkaary| kiMviziSTaM, eka vyavahAreNaikasaMkhyamapi kiM punadvaryAdIn / etenAnantairjIvarupalakSitaH
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| kAyo yeSAM te'nantakAyA mUlaH diprabhavA vnsptikaayikaaH| tathA hi mUlajA ArdrakaharidrAprabhRtayaH ! agrajA Ayakodizca ( ? ) prabhRtayaH / parvajA devanAlekhuvetrAdayaH / kandajAH plaannddusuurnnaadyH| skandhajAH sallakIkaNTakapalAzAdayaH / bIjajAH zAligodhU gdyH| samUcchimAH / niyataba jAbhAve svayogyasudgalainiSpanna zarIrAH / uktaM ca -mUlagaporavIjA kaMdA taha khadabIjabInAhA / saMtucchamA ya bhaNiyA patteyA gaMtakAyA ya // 17 // AmagoramasaMyukta vidA praaysho'jtrm| varSAsvadalitaM cAtra patrazAkaMca nAharet // 18 // TIkA-nAharet na bhkssyeddyaaprH| kiM tata, dvidalaM mudrApadidhAnyaM / kiMviziSTaM, AmetyAdi-AmenAnamikina gorasena kSIreNa dadhnA akvAthatakSIrAdisambhatena takreNa ca sampRktaM mIlitaM / taddhi sUkSmabahulajantvAzritamAgame zrayate / tathA nAharet / kiM tat, dvidalaM / kiMviziSTaM, anavaM purANa / kathaM, prAyazaH pAyograhaNA-purANasyApi ciHkAlakRSNIbhUtakulitthAderadRSTajantusammUrcha gapratiSedhaH / tathA nAharet / ki tat, dvidlN| kiviziSTaM, adalinamakRtadvidha bhAvaM / kadA. varvAsu prAvRSi hi mudgAdInAmantaH prarohasyAyurvede prAMsaddhatvAt trasasammUchenasya ca dRSTatvena sambhAvyamAnatvAdabhojyatvaM / etena rUDhAnAmapi teSAM niSedha uktaH myAt / tathA nAharet / kiM tat, patrazAkaM patrarUpaM harItakaM na tu phalAdirUpaM / tatra tatparajantubhUyiSThatvAt / kadA, varSAsu tadA trasasthAva sNsktibhultvaataatrshaakspaalpphltvaac|| 18 // etadratasya vizeSAdAnRzaMsyasiddhyAtsama gadizati bhogopabhogakRzatkRzIkRtadhanaspRhaH / dhanAya kozAlAdikriyAH krUgaH karoti kaH // 19 // TIkA -kaH karoti na ko'pa vidavAtI yrthH| kiM viziSTaH, kRzIkRtadhanampRhaH salIkRtadaviNa miruussH| kaspAt. bhogopagokaganAda bhogopabhogayovivekAlenAlpokaraNAt / kAH kozAlAdikriyAH talArabandipAla.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 137 vItapAlazaulkikAdivyApArAn / kiMviziSTAH krUrAH prANighAtakarkazAH / kimartha, dhanAya dravyArtham // 19 // bhogopabhogatA ticArapaJcakaM lakSayati sacitaM tena sambaddha sammizra tena bhojanam / / 1 duSpakka napyabhizavaM bhuJjAno'tyeti tadvratam // 20 // TIkA - atyaMti avirati zrAvakaH / kiM tat, tadvataM bhogopabhogaparimANavrataM / kiM kurrANo. bhuJjAno'bhyavaharan / kiM tat, bhojanaM bhujyata iti bhojanamAhAro bhavyaM / kiM kiM, sacitta tena sambaddhaM sammizraM tena sacittena sammizraM sambaddhaM duS kamabhiSavaM ca / apizcarthe / tatra sacitaM cetanAvaddavyaM haritakAryaM / apaktraM karvayya di / saba ghAtetyAdinA nididve'pyatra pravRttau bhaGgasadbhave'pyaticArAbhiyAnaM trAsApekSasyApraNidhAnAtikamAdinA pravRttau draSTavyamiti prathamaH // 1 // tena sambaddha sacittenopali sacetanavRkSa dinA saMbaddhaM gondAdikaM pakkaphalAdikaM vA sacitAntarbIjaM kharjUra mrAdi ca tadbhakSaNaM hi sacittabhojanabaje kasya prAdAdinA sAvayAhArapravRtirUAvAdati vAraH / athavA bIje tyakSyAmi tasyaiva sacetanatvAt kaTAI tu bhakSayiSyAmi tasyAcetanatvAditi buddhayA pakkaM khajUrAdiphalaM mukhe prakSitaH sacittavarjakasya sacittaprativaddhAhAro'sau dvitIyaH // 2 // sammizraM tena sacina vyatikIrNe vibhaktumazakyaM sUkSmajantuka mityarthaH / athavA sacittazacalaM tatsaM mazraM yathA ArdrakadADimabIjacirbhaTAdi mizra pUraNAdikaM tilamizraM ca yavadhAnAdikaM ayamapi pUrvavada ticArastRtIyaH // 3 // duSpakaM sAntastaNDulabhAvena atikledanena vA duSTaM pakkaM bhandapakkaM vA duSpakaM taccArdhasvinnaM pRthukatA DulyavagodhUmasthUlama DaphalA dikamAmadoSAvahatvene hika pratyavAyakAraNaM / tathA yAvatAMzena tatsacetanaM tAvatA tatparalokamapyapahanti / pRthukAderdupakatayA kizcittacetanAvayavatvAtpakatvAcca cetanA -
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 saagaardhrmH| cetanamiti bhuJjAnasyAticArazcaturthaH // 4 // abhiSavaM sauvIrAdidravaM vA vRSyaM vA / ayamapyatikramAdinA'ticAraH paJcamaH // 5 // cAritrasAre punaH sacittAdyAhArANAmaticAratvopapAdanArthamidamuktaM eteSAmabhyavaharaNe sacittopayoga indriyamadavRddhirvAtAdiprakopo vA syAt / tatpratIkAravidhAne pApalepo bhavati / atithayazcainaM parihareyuriti // atrAha svAmI yathA-viSayaviSato'nupekSA'nusmRtiratilaulyamatitRSAnubhavau // bhogopabhogaparimA vyatikramAH paJca kathyante / / 1 // viSayaviSato viSakalpeSu viSayeSu anupekSA Adaro viSayAnubhavAttadvedanAztIkAre jAte'pi punarabhISTAGganAsambhASaNAliGganAdyavarjanarUpaH prathamaH / anusmRtistu tadanubhavAttatpratIkAre jAte'pi punaH punarviSayANAM saundaryasukhasAdhanatvAdyanucintanamatyAsaktihetutvAdaticAraH / atilaulyaM atigRddhistatparihAre jAte'pi punaH punastadanubhavAkAMkSetyarthaH / atitRSA kAminIbhogAderatigRddhayA prAptyAkAMkSA / atyanubhavo niyataka' le'pi yadA bhogopabhogAvanubhavati tadA atyAsaktyA'nubhavati, na punarvedanApratIkatayA'to'ticAra iti // ete'pi cAtra granthe pare'pyUhyAstadatyayA iti vacanAtsaMgRhItA eva // tadvaccame'pi zrIsomadevabudhAbhimatA:-duppakvasya niSiddhasya jantusambandha. mizrayoH / / avIkSitasya ca prAzastatsaMkhyAkSatikAraNam // 1 // atrAha sitAmbarAcAryaH-bhogopabhogasAdhanaM yadravyaM tadupArjanAya yatkarma vyApArastadapi bhogopabhogazabdenocyate kAraNe kAryopacArAt / tataH koTTapAlanAdikharakarmApi tyAjyaM / tatra kharakarmatyAgalakSaNe bhogopabhogavate aGgArajIvikAdIn pnycdshaaticaaraaNstyjediti| tdcaaru| loke sAvadyakarmaNAM parigaNanasya kartumazakyatvAt / athocyate atimandamatipratipattyarthaM taducyate tarhi tAn pratIdamapyastu / mandamatIn prati punastrasabahughAtaviSayArthatyAgopadezenaiva tatparihArasya pradarzitatvAditi // 20 / /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / etadeva zlokatrayeNa saMgRhannAha vratayetkharakarmAtra malAn paJcadaza tyajet / , vRtti vanAgnyanaHsphoTabhATakeryantrapIDanam // 21 // nirlAJcchanAsatIpoSau saraHzoSaM davapradAm / viSalAkSAdantakezarasavANijyamaGgiruk // 22 // iti kecinna taccAru loke sAvadyakarmaNAm / agaNyatvAtpraNeyaM vA tadapyatijaDAn prati // 23 // TIkA-vratayet pratyAkhyAyAcchrAvakaH / kiM tat, kharakarma kharaM krUraM prANi-- bAdhakaM karma vyApAraM / tathA tyajet tdrtii| kAna, malAn karmAdAnasajJAn / kati, paJcadaza vRttimityAdinA nirdiSTAn / ka, atra kharakarmatrate / atra tAvat vRttiM jIvikAM tyajet / kaiH, vanAgnyanaHsphoTabhATakaiH vanaM cAmizca anazca sphoTazca bhATakaM ca taiH paJcabhiH / tathA yantrapIDanaM tyajet / tathA nirlAJchanAsatIpoSau tyajet nirlAJchanaM cAsatIpoSazcati dvandvaH / tathA saraHzoSaM tyajet / tathA davapradAM davadAnaM tyajet / tathA viSAdivANijyapaJcakaM tyajet / kiviziSTaM, aGgiruk prANibAdhakaM / / ___ tatra vanajIvikA chinnasyAcchinnasya vA vanaspatisamUhAdevikrayeNa tathA godhUmAdidhAnyAnAM gharadRzilAdinA peSaNena dalanena vA vartanam // 1 // agnijIvikA aGgArajIvikAkhyA SaDjIvanikAyavirAdhanAhetunA aGgArakaraNAdyagnikarmaNA jIvanaM // 2 // ___ anojIvikA zakaTajIvikA zakaTarathataccakrAdInAM svayaM pareNa vA nippAdanena vAhanena vikrayaNena vRnirbahubhUtagrAmopamardikA gavAdInAM ca bandhAdihetuH // 3 // sphoTajIvikA uDAdikarmaNA pRthivIkAyikAdyupamardahetunA jIvanaM // 4 // bhATakajIvikA zakaTAdibhAravAhanamUlyena jIvanaM // 5 // yantrapIDAkarma tilayantrAdipIDanaM tilAdikaM ca datvA tailAdipratigrahaNaM.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 . saagaardhmH| tatkarmaNazca pIlanAya tilAdikSodAttadgatatrasaghAtAcca duSTatvaM // 6 // . mirlAnchanaM nirlAJchanakarma vRSabhAdernAsAvadhAdinA jIvikA / nirlAJchanaM nitarAM lAJchanamagAvayavacchedaH // 7 // asatIpoSaH prANighnaprANipa.So bhATigrahaNArtha dAsapoSazca // 8 // saraHzoSo dhAnyavapanArtha jalAzayebhyo jalasya sAraNyA varSaNa / tatra ca jalasya tadgatAnAM trasAnAM tatpAlitAnAM ca SaNNAM jIvanikAyAnAM ghAta iti dRSyatvam // 9 // vadhadAnaM dAvA mestRNA didahanArtha vitaraNaM tacca phalanirapekSatAtparyAdvanecarainhijvAlana vyasanajamucyate / puN buddhijaM tu yathA madIye maraNakAle iyanto mama zreyo'rtha dIpotsavAH karaNIyA iti puNyabuddhyA krima Na / tRNadAhe sati navatRNAMkurodbhedAga vazcarantIti vA kSetre vA samyasampattivRddhaye'gnijvAlanaM atra jIvakoTAnAM vadho vyakta eva / 10 // viSavANijya jIvana stuvikrayaH // 11 // lAkSAvANijyaM lAkSAvikrayaNaM / lAkSAyAH sUkSmanasajantughAtAnantakAyikapravAlajAlopamardAvinAbhAvinA svayo navRkSa duddharaNena TaGkaNamanaHzilAsakUmAliprabhRtInAM bAhyajIvaghAtahetutvena guggulikAyA dhAtakIpuSpatvacazca madyahetutvena tadrikrayasya pApAzrayatvAt // 12 // - dantavANijyaM hastya'didantAdyavayavAnAM pulindAdiSu dravyadAnena tadusattistha ne vANijyArtha grahaNaM / te hi tathA grahaNe tatpratikrayArtha hastyAdivadhaM kurvanti anAkAre tu dantAdikrayavikraye na doSaH // 13 // - kezava NijyaM dvipadAdivikrayaH / tatra ca doSaH teSAM pAravazyavadhabandhAdayaH kSutsigasApIDA ceti // 14 // rasavANijyaM navanItAdivikrayaH / navanIte hi jantusaMmUrchanaM / madhuvasAmadyAdau tu jantughAtodbhavalaM / madyena madajanaka tadgatakRmi vaghAtazceti sadvikrayasya duSTatvaM // 15 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / iti kecit-evaM sitAmbarAcAryA bruvate / na taccAru tadasundaraM / kutaH, agaNyatvAt parisaMkhyA tumazakyatvAt / keSAM, sAvadyakarmaNAM sapApakri ANAM / ka, loke vyavahArArthijane vartamAnAnAM / praNeyaM vA pratipAdyaM vA / kiM tata, tadapi khagka rmavratamapi / katha, prati uddizya / kAna, atijaDAn atimugdhabuddhIn / jaDa n prati sabahudhAtetyAdinaivoktavAditi bhAvaH / / iti guNabratapakaraNam // 21 / 22 / 23 // atha zikSa vratavidhAnAthamAhazikSAtratAni dezAvakAzikAdIni saMzrayet / zruticakSustAni zikSApradhAnAni vratAni hi // 24 // TIkA-saMzrayaMt pratipadyata zravakaH / kAni, zikSAvratAni zikSA viyopAdAnaM, zikSApradhAnAni vratAni zikSa vratAni / kiviziSTAni, dezAvakAzikAdIni dezAvakA zikaM, sAmayika, proSadhopavAsa, atithisaMvibhAgaM ca / kathambhRto bhUtvA, zruticakSuH zrutajJAnalocanaH / kuta ityAha-hi yasmAt bhavanti / kAni tAni vratAni / kiMviziSTAni, zikSApradhAnAni // 24 // dezAvakAzikaM niruktyA lakSatidigtrataparimitadezavibhAge'vasthAnamasti mitasamayam // yatra nirAhurdezAvakAzikaM tadvataM tajjJAH // 25 // TIkA-nirAhuH kRtipratyayAdivibhAgena nizcitaM bruvanti / ke, tajJAH tadratanirvacanavidaH / kiM, da vrt| kimAkhyaM, dezAvakAzikaM deze divratagRhItaparimANasya kSetrasya vibhAge avakAzo'vasthAnaM dezAvakAzaH, so'sminnastIti / yatra yasminu bro| asti vidyate / kiM tadavasthAnamavasthitiH zrAvakasya / ka, digityAdi-dibate parimitaH prati naparimANo dezaH kSetra dikhataparimitaMdazastasya vibhAgastatkAle svAvasthAnaviSayIkRto'zastasmin / kiMviziSTamavasthAnaM, mitasamayaM parimitakAlaM / 25 // tabratayuktaM lakSayati---
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| sthAsyAmIdamidaM yAvadiyatkAlamihAspade // iti saGkalpya santuSTastiSThandezAvakAzikI // 26 // TIkA-bhavati / ko'sau, zrAvakaH / kiMviziSTo, deshaavkaashikii| kiM kurvan , tiSThan lakSaNahetvoH kriyAyA iti zatRc / kAlaparicchittyA niyatadeze santuSTatayA'vasthAnena dezAvakAza vratitvaparimANasya lakSyamANatvAt / kiM kRtvA, saGkalpya manasA saMpradhArya / kathaM, iti / kimiti,sthAsyAmi sthiti karipyAmyahaM / ka, ihAsminnAmpade sthAne / kathe, idamidaM yAvat gRhagirigrAmAdimavadhiM kRtvA / kiyatkAlaM, iyatkAlaM ghaTikAdipraharadinAdimAtraM / kiviziSTaH san , santuSTaH sImabhyo bahinigRhItatRSNaH san / divratavadasyApi niyamitadezAbahirlobhanigraheNa hiMsAdInAM ca sarvazo nivartanenAtra phalavattvAt amutrAjJaizvaryasampAdakatvAcca sutarAM karaNIyatvaM cAsya zikSAvanatvaM zikSApradhAnatvAtpari matakAlabhAvitvAccocyate / na khalvetadigvatavadyAvajjIvikamapIpyati / yattu tattvArthAdau guNavatatvamasya zrUyate tadigvatasaMkSepaNalakSaNatvamAtrasyaiva vivakSitatvAllakSyate / divratasaMkSepakaraNa cAtrAguNavratAdisaMkSepakAraNasyApyupalakSaNaM draSTavyaM / eSAmapi saMkSapasyAvazyakartavyatvAtyativrataM ca saMkSepakaraNasya bhinnavratatve guNAH syudazeti saMkhyAvirodhaH syAt // 26 // tadvatAticAratyAgArthamAha pudgalakSepaNaM zabdazrAvaNaM svAGgadarzanam / / praiSaM sImabahirdeze tatazcAnayanaM tyajet // 27 // TIkA-tyajet tadvatanairmalyArthI / kiM, pudglkssepnnaadipnyckN| tatra pudralakSepaNaM parigRhItadezAdvahiH svayamagamanAtkAryArthitayA vyApArakArakANAM codanAya losstthaadiprernnN||1|| zabdazrAvaNaM zabdasyAbhyutkazikAdeH zrAvaNamAvhAnIyAnAM zrotre'nupAtanaM zabdAnupAtanaM nAmAticAramityarthaH ||2||svaanggdrshnN zabdoccAraNaM vinA AvhAnIyAnAM dRSTau skarUpasyAnupAtanaM rUpAnupAtAkhyamaticAraM / etat trayaM mAyAvitayA'ticAratvaM yAti // 3 // praiSaM maryAdIkRtadeze
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 153 sthitvA tato bahiH prepyaM pratyevaM kurviti vyApAraNaM / dezAvakAzikavrata himA bhUdgamanAgamanAdivyApArajanitaH prANyupamarda ityabhiprAyeNa gRhyate / sa tu svayaMkRto'nyena kArita iti na kazcitphalavize: / pratyutasvaya gamane IryApathavizuddherguNaH / paramya punaranipuNatvAdIryAsamityabhAve doSa iti preSyaprayoga nAma caturthamaticAraM tyajediti sarvatra yojyam // 4 // tatazcAnayanaM sImabahidezAdiSTavastunaH preSyeNa vivakSitakSetre prApaNaM / cazabdena sImabahirveze sthitaM prepyaM prati idaM kurvityAjJApanaM vA / etau cAvyutpannabuddhitayA sahasAkArAdinA vA'ticArau staH / sarvatra ca-sApekSasya vrate hi syAdaticAroM'zabhaJjanam-ityupajIvam / / 27 // aprarUpitasvarUpasyAnuSThAnaM na syAditi sAmAyikasvarUpaM prarUpayati ekAnte kezavandhAdimokSaM yAvanmuneriva / svaM dhyAtuH sarvahiMsAdityAgaH sAmAyikanatam / / 28 // TIkA-bhavati / kiM tat, sAmAyikavataM samasya rAgadveSavimuktasya sataH ayo jJAnAdInAM lAbhaH prazamasukharUpaH sa samAyaH, samAya eva sAmAyaH sAmAyaH prayojanamasyeti vA (?) sAmAyikaM rAgadveSahetuSu madhyasthatetyarthaH athavA samaya Aptasevopadezastatra niyuktaM karma sAmAyikaM vyavahAreNa jinasnapanA stutijpaaH| nizcayena ca svAtmadhyAnameva sAmAyikaM / sAmAyikameva vrataM sAmAyikavrataM / kiM, sarvahiMsAdityAgaH sarvatra sarveSAM ca hiMsAdInAM pramattayogabhAvinAM prANavyaparopaNAdipaJcapApAnAM tyAgaH parihAraH sarvatreti vyAkhyAnAddezAvakAzikAdasya bhedaH sUcyate / kasya, zikSAvratinaH / kiMvizipRsya, dhyAtuH sAdhutvena tAcchIlyena vA dhyAyataH / kaM, svamAtmAnaM antamuhUrtamAnaM dhaya'dhyAnaniSThasyetyarthaH / kasyeva, muneriva sarvArambhaparigrahAgraha 1 sAdhutvenetyatra sAkalyeneti pAThabhedaH /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / . rahitavAdyatinA tulyasya / ka, ekAnte viAvaktasthAne / kiyatkAlaM, kezabadhAdimokSaM yAvat kezabandha AdiryeSAM muSTibaMdhavastragraMthyAdInAM gahItani. yamakAlAvacchedahetUnAM te kezabandhAdayaH teSAM mokSo mocnaM tamavadhIkRtya sthitasyetyarthaH / samAyikaM hi cikIrSuryAvadayaM kezabandho vastragranthyAdi mayA na mocyate tAvatsAmyAnna pracaliSyAmIti pratijJAM karoti // 28 // sAmAyikabhAvanAsamaya niyamayannAhaparaM tadeva muktyaGgamiti nitymtndritH| naktaM dinAnte'vazyaM tadbhAvayecchaktito'nyadA // 29 // TIkA-bhAvayedabhyasyenmumukSuH / kiM, tatsAmAyikavataM / ka, naktadinAnte naktaM ca dina ca nakta dine tayorante nizAvasAne divasAvasAne cetyarthaH / kathaM. avazyaM niyamena / athavA nAsta vazyaM vyAdhyAdipAratandhyaM yatra bhAvanakarmaNi tadavazyaM yathA bhavati / kiviH san, atandritaH anlasaH / vayaM, nityaM sarvakAlaM / kuto hetoH, iti yato bhavati / kiM tat , tadeva sAmAyika. meva / kivi zaMSTa, muktyaGgaM mokSapAdhanaM ! kiM va zaMSTa, pagmutkRSTaM / paramapaka prAptacAritrasyaiva sAkSAnma kSahetutva siddhaH / evaM tarhi madhya hAdau tanna bhAvayitavyamiti zaGkAyAmidamAha-zaktito'nyadeti bhAvaye mumukSustat / kadA'pradA'nyasminmadhyAhvAdau kaale| kathaM, zaktita: svshktimpekssy| niyatakAlAdanyadA'pi tadbhAvane doSAbhAvAdgamadbhAvAcca // 29 // sAmAyikasthena parISahopasargopanipAte sati tayorjayArtha kiM dhyAtavyamisyAha mokSa AtmA sukhaM nityaH zubhaH shrnnmnythaa| bhavA'sminvasato me'nyatki syAdityApadi smaret // 30 // TIkA-smaret dhyAyet / ko'sau, pratinisAmAyikaH / kiM tat, iti etat / kasyAM satyAM, Aradi vinipAte parISahopasargasaMsarge ityarthaH / etena pratipannasAmAyikena parISahopasargAH soDhavyA ityaakssipyte| kimetadityAha
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 145 1 bhavati / ko'sau, mokSaH / kiM, AtmA anantajJAnAdirUpatvAt, tathA sukhaM anAkulacidrUpatvAt, tathA nityaH anantakAlabhAvipradhvaMsAbhAvarUpatvAt, tathA zubhaH zubhakAraNaprabhavatvAcchubhakAryatvAcca tathA zaraNaM samasta vipadgamyatayA apAyaparirakSaNopAyatvAt / saMsAraH kiMrUpa ityAha-asti / ko'sau, bhavaH svopAttakarmodayavazAccaturgativivartaparivartanaM / kathaM, anyathA mokSaviparItalakSaNaH anAtmA duHkhamanityo'zaraNamityarthaH / asmi~zca bhave vasato'vatiSThamAnasya mama kimanyatsukhaduHkhAdi syAdabhRdasti bhaviSyati ca kintvA - pAta eva punaHpunarbhavedityarthaH // 30 // 1 sAmAyikasiddhayarthamanyatra zrAvakeNa kiM kartavyamityAha snapanAcastutijapAn sAmyArtha pratimArpite / yuJjyAdyathAmnAyamAdyAdRte saGkalpite'rhati // 31 // TIkA - yuJjyAtprayojayet mumukSuH / kAn. snapanAcastutijapAna snapanamAzrutyedyAdau vyAkhyAsyate, arcAdayo jJAnadIpikAyAmatra ca prAgyathAsthAnaM vyAkhyAtAH / kka, snapanAdIn yujyAt arhati bhagavadarhadeva / kiMviziSTe, pratimArpite sAkArasthApanAmavatArite / kathaM, yathAmnAyaM upAsakAdhyayanAdyAgamAnatikrameNa / kimartha, sAmyArtha paramArthasAmAyikasiddhyarthaM / anyatra kiM prayoktavyamityAha - AdyAdityAdi - yuJjyAtsAmyArthI / kiM tat, AdyAtsnapa - nAt Rte vinA anyadarcAditrayaM / ka, arhati / kiMviziSTa, saGkalpate nirAkArasthApanArpite / etena kRtapratimAparigrahAH saGkalpitAptapUjA mahAzvati ye devasevAdhikRtA iti sUcyate // 31 // sAmAyikasya suduSkaratvazakkAmapAkaroti sAmAyikaM suduHsAdhamapyabhyAsena sAdhyate / nimnIkaroti vArbinduH kiM nAmAnaM muhuH patan // 32 // TIkA - sAdhyate niSpAdyate / kiM tat, sAmAyikaM / kena, abhyAsena asakRtpravRtyA / kiMviziSTamapi duHsAdhamapi atizayena niSpAdayitumazakyamapi / 10
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / atra dRSTAntamAha-kiM na nimnIkaroti animna nimnaM karoti / ko'sau, vApinduH / jalabinduH / kam . azma'naM zilAM / kiM kurvana, patan / kathaM muhuvAraMvAraM / atra bAhyA apyAhuH-abhyAso hi karmaNAM kauzalamavahati |n hi saMkRnnipAtamaH traMNodabindurapi prA liga nimnatAmAdadhAtIti // 31 // tadaticAraparihArArthamAha - paJcAtrApi malAnujjhedanupasthApanaM smRteH / kAyavAcanasAM duSTapraNidhAnAnyanAdaram // 33 // TIkA-ujjhet tyajet / phalArthI / 'n , paJca malAn / ka, atrApi vratAntaravatsAmAyike'pi / kiM kiM, smRtyanu sthApanaM kAyabAGmanasAM duSTapraNidhAnAni trINi, anAdaraM ca / tatra smaneranupasthApanaM sAmAyike anaikAgya - mityarthaH athavA mAmAyikaM mayA kartavyaM na kartavyamiti vA sAmAyika mayA kRtaM na kRtamiti veti pracalapramAdAdasmaraNamata caarH| smRtimUlatvAmokSamArgAnuSThAnasya / kAyenyA da duSTa maNidhAna sAvadye pravartanaM tra hastapAdAdInAmanizcalabhUtatvAvasthApana kaaydusspraanndhaan| varNasaMskArAdbhavo'rthAnavajamazcApalaM ca duSpraNa garna / krodhalAbhadrohAbhimAneAdayaH kAryavyAsaGgasaMbhrazca manAduSpraNidhAnaM / etaM trayo'tIcArAH / manoduSpraNidhAnamya smRtya-- nupasthApanasya cAyaM bhedaH krodhAdyAvezAtsAmAyike manasazviramanavasthAgne prathamaM / cintAyAH parispandanAdaikAg-yeNAnavasthApanamanyat / anAdaro'nutsAhaH pratiniyatavelAyAM sAmAyikamya karaNaM yathAkathaJcidvA karaNaM / karaNAnantarameva bhojanAdivyAsajanaM ca / na cAtrAvidhikRtAdvaramakRtamityasUyAvacanaM pramANIkRtya bhaGgasambhAvanyA mAmAyikasyApratipattiH krtvyaa| yatInAmapyArambhe bhAvitapUrvatvAdekadezavirAdhanasya sambhavAt / na caitAvatA tasya bhaGgo'pi manasA sAvadha na karomAtyAdipratyAkhyAnepvekatarabhaGge'pi zepasadbhAvAnna sAmAyikasyAtyantAbhAva ityamISAmaticArataiva / subhAvitasAmAyikantu yadA zrAvako bhaviSyati tadA tRtIyapadamevAbhyupagamiSyatIti yukto vratika
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ pNcmodhyaayH| 147 syA ticAraparihArAya yatnaH // 33 // atha proSadhopavAsavataM lakSayati sa proSadhopavAso yacca pavyA yathAgam / sAmyasaMskAradA yAya catubhuktyujjhana sadA // 34 // TIkA-bhavati / ko'sau, saH proSadhopacAma: proSadhe va yupavAsa: upavasana / yaki, yacchrAvakeNa kriyate / kiM tat ca bhaktajjhanaM catasRNAM bhuktInAM mojyAna mazanasvAdyakhAdyapeyadravyANAM bhutikriyANA ca tyaagH| ekA hi bhuktikriyA dhAraNakadine he upavAsadine caturthI ca pAraNakadine pratyAkhyAyate / masyA, catuppA caturNA parvaNAM samAhArazcatuSparvI tasyAM / mAse mAse dvayoraSTamyozcaturdazyorityarthaH / kathaM, yathAgama AgamAnatikrameNa / kimartha, sAmyasaMskAradAkya sAmyasya sAmAyikasya saMskAra utkarSastasya dAya sthirIkaraNaM pariSahAdyApAte'pi avicalanaM tasmai / kadA, sadA sarvasmin kAle yAvajjIvamityarthaH // 34 // evamuttamaM proSadhavidhAnamuktvA madhyamaM jaghanyaM ca tadupadeSTumAha - upavAsAkSagaiH kAryo'nupavAsastadakSamaiH / AcAmlanirvikRtyAdi zaktyA hi zreyase tapaH // 35 // TIkA-kAryaH kartavyaH / ko'sau, anupavAsaH jlvrjnctuvidhaahaartyaagH| IpadupavAso'nupavAsa iti vyutpatteH / kaiH, upavAsAkSamai prAmukta kSaNamupavAsaM kartumasamarthaH / tathA kaary| kiM tat / AcAmlanirvikRtyAda / kaiH, tadazamaiH anupavAsamapi kartumasamathaiH / tatrAcAmlaM sNskRtsauviirmishraudnbhojn| nirvikRtiH vikriya jihvAmasI yeneti vikRAtorasekSurasaphalarasadhAnyarasabhedAccaturdhA / tatra gorasaH kSIravRtAdiH, ikSurasaH khaNDa guDAdiH, phalaraso drAkSAmrAdinimyando, dhAnyarasamtailamaNDAdiH / athavA yathena saha bhujyamAna svadate tattatra vikRtirityucyate / vikRtenikrAntaM bhojana nirvikRti / aadishbdenaiksthaankbhkt-rstyaagaadi| hi yasmAt bhavati / kiM tat, tapaH /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhmH| kasmai, zreyase puNyAya vA / kayA caritaM, zaktyA balena vIryeNa ca / / 35 / / yathAgamamityasyArtha catuHzlokyA vyAcaSTe parvapUrvadinasyArdhe bhuktvA'tithyazitottaram / lAtvopavAsaM yativadviviktavasatiM zritaH // 36 // dharmadhyAnaparo nItvA dinaM kRtvA''parANhikam / nayetriyAmAM svAdhyAyarataH prAsukasaMstare // 37 // TIkA-nayedgama yet poSadhopavAsI / kAM, triyAmAM rAtriM / ka, prAsukasastara nirjantukAyAM bhUmau nirjantukaizca tRNadarbhAdibhiH kRte zayane / kiMviziSTaH sana, svAdhyAyarataH / etena nidrAlasye tyajediti lakSayati / kiM kRtvA, vidhaay| kiM tat, AparAhnikaM aparAhna bhavaM karma sAMdhya kriyAkalpamityarthaH / kiM kRtvA, nItvA atikramya / kiM tat. dinaM / kiMviziSTaH san , dharmadhyAnapara aajnyaapaayvipaakloksNsthaanvicrykaacintaanirodhlkssnndhrmdhyaanprH| dhyAnoparame svAdhyAyAnuprekSAcintanAdikamapi kAryamiti parazabdena pradhAnAthena sUcyate / kiMviziSTo bhUtvA, zritaH adhiSThitaH / kAM, viviktavasatiM viviktAM prAsukAM ayogyajanarahitAM nirjanAM vA vasatiM sthAnaM / kiM kRtvA, lAcA svIkRtya / kaM, upavAsaM / kiMvat, yativat yatinA tulyaM yathA ytibhojnaannt mevopavAsaM gRha ti vidhivatsUrezca samIpaM gatvA punaruccArayati / sAvadhavyApAraM zarIrasamkAramabrahma ca sadA tyajati evaM proSadhe zrAvako'pi pravartatAmityarthaH / kiM kRtvA, bhuktvA yathA vadhi bhojanaM kRtvA / kathaM, atithyazitottaraM titherazitAbhojana vidhApanAdanantaramatithiM bhojayitvetyarthaH / ka, ardhe / kasya, parvapUrvadinasya saptamyAstrayodazyAzca ardhe praharadvaye vA kiJcinyUne'dhika'pi vA / same'pyasame'pi vAM'ze'rdhazabdasya rUDhatvAt 36 / 37 tataH prAbhAtikaM kuryAttadvadyAmAna dazottarAn / nItvA'tithiM bhojayitvA bhuJjItAlaulyataH sakRt // 38 // TIkA-kuryAdvidadhyAt prossdhopvaasii| kiM tat, prAbhAtika prabhAta bhavaM
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 149 1 karmAvazyakAdika / kasmAta, tato yathoktavidhinA praharaSaTkanayanAdanantaraM / tatazca bhuJjIta bhojanaM kuryAt asau / kammAdalaulyataH bhojane aasktimkktvetyrthH| kathaM, sakRdekavAraM pAraNakadine'pyekabhukta kuryAdityarthaH / kiM kRtvA, nItvA laGghayitvA / kAnU, yAmAna praharAn / kati, daza / kiMviziSTAnuttarAn / aSTAvupavAsagocarAhorAtrasya dvau cAttara dinasya / kivat tadvat pUrvoktaSaTprahavat // 38 // pUjayopavasan pUjyAn bhAvamayyaiva pUjayet / prAsukadravyamayyA vA rAgAGgaM dUramutsRjet // 39 // TIkA - pUjayedayet asau / upavasannupavAsatapazcaran / kAnU, pUjyAn parameSThizrutagurUn / kayA, pUjayA ArAdhanayA / kiMviziSTayA, bhAvamayyA sAnurAgatadguNasmaraNalakSaNayA bhAvapUjArthatvAt dravyapUjAyAH / bhAvapUjA ca sAmAyikaprasaktatvenopavasataH siddhaiva / tadazaktau vA pUjyAn pUjayA pUjayet / kiMviziSTayA, prAsukadravyamayyA akSatamauktikamAlAdiprakRtayA / tathA dRramatyantaM utsRjet tyajedasau / kiM tat, rAgAGga indriyamanaHprItisAdhanaM gItanRtyAdikaM // 39 // etadvatA ticAraparihArArthamAha grahaNAstaraNotsargAnanavekSApramArjanAn // anAdara manaikAgyamapi jahyAdiha vrate // 40 // TIkA- jahyAt tyajet zrAvakaH / kAnU, grahaNAstaraNotsargAn trIn / kiMviziSTAn anavekSApramArjanAn / tathA anAdaraM caturtha, anaikAmyaM ca paJcam / kva, ihAsmin proSadhopavAsAkhye vrate / atra grahaNa arhadAdipUjopakaraNapustakAderAtmaparidhAnAdyarthasya vA''dAnaM / upalakSaNAttannikSepo'pi AstaraNaM saMstaropakramaNaM / utsargo viNmUtrAdInAM tyAgaH / avekSA jantavaH santi na santIti vA cakSuSA avalokana | pramArjanaM mRdunopakaraNena pratilekhanaM / avekSA ca pramArjanaM ca avekSApramArjane te na vidyete yeSu tAn / iha cAnavekSayA dura 1
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 sAgAradharmaH / vekSaNamapramArjanena ca duppramArjana saMgRhyate naJaH kutsArthasyApi darzanAt / yathA kutsito bra hmaNo'brAhmaNaH / anAdara kSupa DivAdAvazyaka pvanutsAhaH proSadhavrata eva vA / tadvadanaikAnyamapi anyamanaskatvam // 40 // athAtithisaMvibhA vrataM lakSaya ta-- vratamatithisaMvibhAgaH pAtra vizeSAya vidhivizaSeNa / dravyavizeSavitaraNa dAtRvizeSasya phala vizapAya : 41 // ttiikaa-bhvti| kiMtata vrataM niyamena sevyatA pratipanna vAt / tathA ca sati atithyalAbhe'pi taddAnaphalabhAktvopapatteH / kiM nAma, atithisaMvibhAgaH atitheH samyak nirdoSo vibhAgaH svArthakRtabhaktAdya dAnarUpaH / etadeva vyaktIkartumAha-dravyavizeSavitaraNa vazyamANalakSaNa va zaSTadravyadAnaM / kammai, paatrvishessaay| kasya kartuH, dAtRvizeSasya / ke na, vidhivizeSeNa / kasmai, phalavizeSAya // 41 // atithizabdavyutpAdanamukhenAtithilakSaNamAhajJAnAdisiddhayarthatanusthityathAnAya yaH svayam / yatnenAtati gehaM vA na tithiyasya so'tithiH // 42 // TIkA-bhavati / ko'sau, atithiH / yaH kiM, yo'tati sarvadA gacchati / kiM tat, gehaM dAtRgRhaM / kena, ya nena saMyamAvirAdhanena / kathaM. svayaM AhvAnAdinA vinaa| kimartha, jJAnAdI tyA di-jJAnAdInAM siddhiH sAvanaM sampUrNIkaraNa jJAnAdisiddhirarthaH prayojanaM yasyAH sA jJAnAdi siddhayarthA sA cAsau tanuzca zarIraM jJAnAdisiddhayarthatanuH tasyAH sthitiryAvadAyuravasthAnaM saivArthaH prayojanaM yamya tattadartha nacca tadannaM ca bhojanaM tammai vA / athavA so'tithirbhaNyate / upalakSaNAtparbotsavau ca / gasti tithiryasye yatithiriti vyutpatteH / uktaM ca-" tithiparvotsavAH sarve tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH " // 42 // pAtrasvarUpasaMkhyAnirNayArthamAha
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / yattArayati janmAndheH svAzritAnyAnapAtravat / muktyarthaguNasaMyogabhedAtpAtra tridhA matam // 43 // TIkA- -asti bhavati / kiM tU. pAtraM / katidhA, tridhA tribhedaM / kasmAt. muktyeti-mukterartho nimittaM kAraNaM, muktirvA'rthaH prayojanaM yeSAM te muktyarthAste ca te guNAzca mamyAH rzanAdayo mukyaguNAg teSAM saMyogaH saMyujyamAnatvaM tena bhedo vizeSastasmAt / yati, yattArayati pAraM pAyayati / kAn, svAzritAn dAnasya kartRhetukanumantUn / kammAt janmAbdheH saMsArAdaNavAdiva / kiMvat : yAnapAtravat yAnapAtramambhodhisthaM yathA svAzritAn sAMyAtrikAdIn samudrAtArayati tathA mAdA zritAn yattArayati tatpAtramityarthaH // 43 // etadeva vizeSayannAha --- - 151 yatiH syAduttamaM pAtraM madhyamaM zrAvako'dhamam / sudRSTistadviziSTatvaM viziSTaguNayogataH / 44 // TIkA- syAt / kiM tat, pAtra kiMviziSTa, uttamamutkRSTaM / kiM tat, yatiH saMyujyamAna ratnatrayaH / tathA madhyamaM pAtraM syAt / kiM tat zrAvakaH saMyujyamAnasamyagdarzanajJAnavikala saMyamaH / tathA adhamaM pAtra syAt / kiM tat. sudRSTi saMyatasamyagdRSTiH / svAcca / kiM tat, tadviziSTatvaM teSAmuttama- madhyamAghamAtrANAM vizeSa: parasparataH parebhyazca bhedaH / kasmAt viziSTaguNayogataH guNavizeSasambandhAt // 44 // dAnavidheH prakArAna vaiziSTyaM cAha pratigrahoccasthAnAMprikSAlanAcanatIrviduH / yogAnazuddhIca vidhIn navAdaravizeSitAn // 45 // TIkA - viduH jAnanti pUrvAcAryAH / kAnU, vidhIn dAna yogopAyAn / kati, nava / kimAkhyAna, pratigrahAdIn / kiM viziSTAna, AdaravizeSitAn AdareNa yathAyogyabhuktyupacAreNa vaiziSTyaM nItAn / tatra pratigrahaH svagRhadvAre yatiM dRSTrA prasAdaM kurutetyabhyarthya namo'stu tiSThateti trirbhaNitvA svIkaraNa 1.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 saagaardhrmH| uccasthAnaM svagRhAntaH svIkRtayati nItvA niravadyAnupahatasthAne uccAsana nivezanaM // aprikSAlanaM ca / arcA tathAkSAlitAMpreH saMyatasya gandhAkSatAdibhiH pAdapUjanaM / AnatiH tathApUjitasaMyatasya paJcAGgapraNAmakaraNaM / ete paJca / tathA yogazuddhayo manovAkkAyaprasattayastisraH / ekA cAnnazuddhiH / tatra manaHzuddhirAtaraudravarjanaM / vAkzuddhiH paruSakarkazAdivacovarjanaM / kAyazuddhiH sarvatra saMvRtAcAratayA pravartanaM // annazuddhiH catudazamalarahitasyAhA. rasya yatanayA zodhitasya hastapuTe'rpaNam // 45 // deyadravyavizeSanirNayArthamAhapiNDazuddhyuktamannAdidravyaM vaiziSTayamasya tu / rAgAdyakArakatvana ratnatrayacayAGgatA // 46 // TIkA-bhavati / kiM tat, dravyamarthAddeyaM / kiMviziSTamannAdi aahaarossdhaavaaspustkpicchikaadi| kiMviziSTaM tat, piNDaddhyuzuktaM piNDazuddhau piNDazuddhiprarUpaNArthe pUrvamanagAradharmaskandhe paJcamAdhyAye pratipAditaM / asya tu yathoktadeyadravyasya punarbhavati / kiM tat, vaiziSTayaM vizeSaH / kiM tat, ratnatrayacayAGgatA samyagdarzanAdivRddhikAraNatvaM / kena, rAgAdyakArakatvena rAgadveSAsaMyamamadaduHkhacayAdyajanakatvena // 46 // dAtRlakSaNaM tadvaiziSTayaM cAha navakoTIvizuddhasya dAtA dAnasya yaH patiH / bhaktizraddhAsatcatuSTijJAnAlolyakSamAguNaH / / 47 // TIkA-sa dAtA bhaNyate pUrvAcAryaH / yaH kiM, yo bhvti| kiMviziSTaH, patiH svAmI pryoktaa| kasya,dAnasya deyasya dattikriyAyA vA / kiviziSTasya,navakoTIvizuddhasya navakoTya manovAkAyaiH pratyekaM kRtkaaritaanumtaani|athvaa deyazuddhistakRte ca dAtR rAtrazuddhI,dAtRzuddhistatkRte ca deyapAtrazuddhI,pAtrazuddhista kRte ca deyadAtRzuddhI cetyaarpoktaaH| navakoTIbhirvizuddhamakRtapiNDazuddhyuktadoSasamparka ArpoktaM tatpakSe tu navakoTyo vizuddhAH suprasiddhA yatreti vigrahaH /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 153 kiMviziSTaH sana, bhaktItyAdi bhaktyAdayaH saptaguNAH vizeSaNAni parAsAdhAraNAni yasya sa tathoktaH / tatra bhakti pAtraguNAnurAgaH / zraddhA pAtradAnaphale prtiitiH| sattvaM sattvAkhyo manoguNaH mvalpavittasyApi svATyAzcaryakAridAnapravRtyaGgaM / tuSTiH datte dIyamAne ca praharSaH / jJAnaM dravyAdivaditvaM / alaulyaM sAM. sArikaphalAnapekSA / kSamA durnivAra kAluSyakA No pattAvapi kopaabhaavH| tadutaM-bhAnikaM tauSTikaM zrAddhaM savijJAnamalolupam / sAttvika kSamakaM santo dAtAraM saptadhA viduH||1|| kiM ca, sattvAdiguNadAtRkaM dAnamapi sAttvikAdibhedA travidhamiSyate / taduktaM-AtithayaM hitaM yatra yatra pAtraparIkSaNam / guNAH zraddhAdayo yatra tadAnaM sAttvikaM viduH // 1 // yadAtmavarNanaprAya kSaNikAhAryavibhramam // parapratyayasambhUtaM dAnaM tadrAjasaM matam // 2 // pAtrApAtrasamAvekSamasatkAramasaMstutam // dAsabhRtyakRtodyogaM dAnaM tAmasamUcire // 3 // uttama sAttvikaM dAnaM madhyama rAjasaM bhavet // dAnAnAmeva sarveSAM jaghanyaM tAmasaM punH|| dAnaphalaM tadvizeSaM ca vyAcaSTe ratnatrayocchrayo bhokturdAtuH puNyoccayaH phalam / ___ muktyantacitrAbhyudayapradatvaM tadviziSTatA // 48 // TIkA-bhavati / kiM tat, phalaM dAnasya sAdhya / kasya, bhokturAhArAdyupayoktuH / kiM tat, ratnatrayocchrayaH samyagdarzanAdInAmudgatiH tathA tatphalaM bhavati / kasya, dAturdAyakasya / kiM tat, puNyoccayaH, sukRtarAziH / bhavati / kA'sau, tadviziSTatA tasya dAnasya phalasya vaiziSTayaM / ki tat , muktyantetyAdi citrA nAnAprakArA indracakribaladevatIrthakarAdipadalakSaNAH vizvavismayakarAzca abhyudayAzcitrAbhyudayAH, muktiranantajJAnAdicatuSTayaprAptilakSaNaM niHzreyasa ante avasAne phalopabhogacchede yeSAM te muktyantAste ca te citrAbhyudayAzca muktyantacitrAbhyudayAstAn prakarSaNApratibandhalakSaNena dadAti sampAdayatIti tatpadaM, tasya bhAvastattvam ||uktN ca-pAtradAne phalaM mukhyaM mokSaH sasya kRSekhi // palAlamiva bhogAstu phalaM syAdAnuSaGgikam // 48 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 saagaardhrmH| gRhavyApAraprabhavapAtakApanodanasAmarthya munidAnasya darzayati paJcamUnA paraH pApaM gRhasthaH sacinoti yat / tadapi kSAlayatyeva munidAnavidhAnataH // 19 // TIkA-yatsApaM saJcinoti sambadhnAti sthaH / kiviziSTaH san , paJcasunAparaH, peSaNI kuTTanI cullo udakumbhI pramArjanI ceti paJca kriyAH sUnA iti prasiddhaH / sUnA iva sUnAH prANaghAtAnasAdhAt / paJca sanAH parAH prazanAni yasya saH paJcasUnAparaH / AsAmavazyambhAbitva d gRhasthasya prAdhAnyenopAdAnaM / tena tato anyAyapi pApakarmANi guNabhAvena gRhiNaH saMgRhyante / kSAlayatyeva avazyaM sphe ti / gRhasthaH / kiM tat, tadapi paJcAvazyakAryavyApArahetukaM pApaM / apivi maya samuccaye vA / na kevalaM ta. deva pApaM kSAlayati vyApArAntaramabhavampIyarthaH / kasmAt , munidAnavidhAnataH munaye uttamapAtrAya dAnaM svarokArAya svadravyAtisarjana munidAnaM tasya vidhAnaM vidhivatprayogaH tasmAttena vA // 49 // dAnasya kAdInAM phala ni dRSTAntamukhena spaSTayati-- yatkartA kila bajra nRpatiryatkArayitrI satI zrImatyapyanumodakA mativaravyAghrAdayo yatkalam / AsedurmunidAnatastadadhunA'pyAptopadezAbdakavyaktaM kasya karoti cetasi camatkAraM na bhavyAtmanaH / / 50 // TIkA-kila evaM hyAce zrUyate / yadAsetuH / ke, taM munidAnasya kAdibhAvamA pannA bajrajaGghamahArAja mRtaH / ki, tatphalaM / kammAt, munidAnataH / tatkasya ceta sa camatkAra na karotI'ta samudAyenArthakathanaM / iyaM tu pratyekavAsyArisamAptiritanI pradazyoM / yatkila banajaGghanRpatirutpalakheTanagarAdhi tirvajrajaGgho nAma nRpatirAsasAda praaptH| kiM, tatphalaM / kasmAta, munidAnataH / kiM vaziSTaH san, kartA dAnasya svAtaMtryeNa vidhAtA / yacca
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 155 AsasAda / kA'sau, satI pativratA / kiMnAmnI, zrImatI puNDarIkiNInAthasya vajradantacakriNaH putrI vajrajaGghanRpateH patnI / kiM tat . phalaM / kasmAta, munidAnataH / kiMviziSTA satI, kArayitrI svabharturdAnaM kurvataH pryojyitrii| apiH samuccaye pUrvottastra ca cazabdArthe yojyaH / yacca AseduH prAptA / ke. te mativavyAghrAdayo muneidAnataH phalaM / matiyaze vajrajavana mantrI AdizabdAdAnando ma tasyaiva purohito'mpanAbhidhAnaH senApatirdhanamitranAmA ca zreSThI / punagadizabdAtsUkaro vA-ro nakulazca gRhyate / mativarazca vyAghrazca nativaravyAghro tAvAdI yeSa mAnandAvyapurohitAdInAM tadvanavAsisakarAdInAM ca te mativaravyAghrAdaya iti vigrahaH / kiM viziSTAH santaH, anumodakA eSa sAdhu karotIti tadAnasyAnumantAraH tatkartRtvakAyitRtva numodakatvapariNAmadvArAyAtasukRtasaMghAtahetukaM munidAnaphalaM kartR kamya bhavyAtmanazvetasi camatkAraM na karoti ? sarvasyApi karotItyarthaH / kadA, adhunA'pi / kiM punsttkaale| kiMviziSTa sat, AptopadezAbdakavyaktaM AptAnAM parAparagurUNAmupadezo rahasyavAkyamAptopadezaH sa evAbdaka AdarzaH svaviSayArthaspaSTapratItinimittatvAdAptopadezAbdakastatra tena vA vyaktaM pratItiyogyatAM niitm||50|| adhunA atithyanveSaNa vidhi zlokadvayenAha kRtvA mAdhyAkiM bhoktumudyukto'tithaye dde| svArtha kRtaM bhaktamiti dhyAyannatithimIkSatAm // 51 // TIkA-IkSatAmatithisaM vibhAgavatI zrAvakaH anveSayatu / kaM, atithi| kiM kurvan, dhyAyana ekAgratayA cintayan / kim, iti, etat / kimetadityAhadade prayacchAmyahaM / kiM tat, bhaktamAhAraM / kammai, atithaye prAguktalakSagAya / kiMviziSTaM, kRtaM sAdhitaM / kimartha, svArtha AtmArtha Atmano nimantraNAdau satyAtmIyArthamapi / svasmai idaM svArthamityasya kRtA padena vigrahaH / kIdRzo bhUtvA, etaddhyAyannatithimIkSatAmityatrAha-udyuktaH udyataH / kiM kartu, bhoktu bhojanaM kariSyAmyahamityadhyavasAnAbhimukhaH / kiM kRtvA, kRtvA vidhAya / kiM
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 saagaardhrmH| tat, mAdhyAnhikaM madhyAhe bhavaM karma snAnadevArcanAdikaM // 51 // dvIpeSvardhatRtIyeSu pAtrebhyo vitaranti ye // te dhanyA iti ca dhyAyedatithyanveSaNodyataH // 52 // TIkA-dhyAyecca cintayet / ko'sau, atithyanveSaNodyataH zrAvakaH / kiM. iti etat / vartante / ke, te gRhasthAH / kiviziSTAH, dhanyAH puNyavantaH / ye kiM, ye vitaranti yathAvidhi prayacchanti / kebhyaH, pAtrebhyaH / keSu, dvIpeSu kiMviziSTeSu, ardhatRtIyeSu jambUdvIpedhAtakIkhaNDe puSkaravaradvIpasya cArdhe ardhatRtIyo yeSAM te ardhatRtIyA iti vigrahaH // 52 // bhUmyAdInAM deyatvaM grahaNAdau ca dAnaM naiSThikasya hiMsAsamyaktvopaghAtahatutvaprakAzanena niSeddhamAha hiMsArthattvAnna bhUgehalohagozvAdi naisstthikH| dadyAnna grahasaGkrAntizrAddhAdau ca sudRgdruhi // 53 // TIkA-na dadyAnna prayacchet / ko'sau, naiSTiko drshnikaadigRhii| kiM tat. bhUgehalohagozvAdi bhUzca bhUmirgehe va gRhaM lohaM ca zastropAdAnaM gauzcAnaDvAhI azvazca ghoTako bhUgehalohagozvAste Adayo yasya kanyAhematiladadhyannAderbAdaiH puNyArthatayA deyatvena samarthitasya dravyasya tad bhUgehAdidravyaM naiSThiko na dadyAt / kasmAt, hiMsArthatvAt prANivadhanimittattvAt / etasyottarasya ca samarthana jJAnadIpikAyAM vistarato'bhihita pratipattavyaM / na ca dadyAnnaiSThikaH svadravyaM / kasmin , grahasaMkrAntizrAddhAdau grahaHsUryAcandramasoruparAgaH, saMkrAntiH sUryasya rAzyantarasaMkramaNa, zrAddhaM mRtapitrAdyuddezena dAnaM, grahazca saMkrAntizca zrAddhaM ca tAnyAdayo yasya vAravyatipAtAdeyaiiH puNyArthatvena samarthitasya parvaNastagrahAdi parva tasmin / tasya puNyArthadAnaviSayatvakalpanAyAMdoSasamarthanArthamAha-kiMviziSTa tatra, sudRgguhi samyaktvaghAtake / yadyapi ca naiSThika iti vacanAtyAkSikasyAnutpannasamyaktvAvasthatayA bhumyAdidAnaM na pratiSidhyate
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / tathApi grahaNAdau tasyApi dAnamavidheyameva samyaktvopaghAtasya tenApyavazya parihAryatvAt // 53 // tadvatA ticAraparihArArthamAha 157 // 4 tyAjyAH sacittInakSepo'tithidAne tadAvRtiH / sakAlAtikramaparavyapadezaca matsaraH || 4 || TIkA - tyAjyAH tadvratinA varjanIyAH / ke te sacitta nikSepastadAvRtiH kAlAtikramaparavyapadezAbhyAM saha mattarazcetyamI paJcAticArAH / kka, atithi - dAne atithisaMvibhAgavate / tatra sacittanikSepaH - sacitta sajIve pRthivIjalakumbhopa (culli ) bhuvallidhAnyAdau nikSepo deyasya vastunaH sthApanaM ! taccAdAnabuddhyA tatra nikSepyamANamaticAraH / tucchabuddhiH khalu sacitanikSiptaM kila saMyatA na gRhNantItyabhiprAyeNa deyaM sacitte nikSipatIti tacca / saMyatadhvagRhNatsu lAbho'yaM mameti ca manyate iti prathamaH // 1 // tadAvRtiH tena sacittena patrapuSpAdinA tathAvidhayaiva buddhyA AvRtirAcchAdanaM dvitIyaH // athavA sacittanikSiptaM tatpihitaM ca saMyatasthAjAnataH prayujyamAnamatIcAraH // 2 // kAlAtikramaH sAdhUnAmucitasya bhikSAsamayasya laGghanaM / sa ca yatInayogye kAle bhojayato'nagAravelAyA vA prAgeva pazcAdvA bhuJjAnasya ca tRtIyaH syAt || 3 || paravyapadezaH parasyAnyasya sambandhIdaM guDakhaNDAdIti vizeSeNApadezo vyAjAdyadi vA'yamatra dAtA dIyamAno'pyayamasyeti samarpaNa caturthaH // 4 // matsaraH kopaH / yathA mArgitaH san kupyati, sadapi vA mArgitaM na dadAti prayacchato'pyAdarAbhAvo vA anyadAtRguNAsahiSNutvaM vA matsaraH / yathA'nena tAvacchrAvaNa mArgitena dattaM kimahamasmAdapi hInaH iti paronnativaimanasyAdadAti / etacca matsarazabdasyAnekArthatvAtsaGgacchataM // taduktaM-matsaraH parasampattyakSamAyAM tadvati krudhi // ete pUrve cAjJAnapramAdAnAmaticArAH / anyathA tu bhaGgA eveti vibhAvanIyam // 54 // 7
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 sAgAradharmaH prakatArthopasaMhArapurassaramuktazeSaM nirdizan zrAvakasya mahAzrAvakatvamAha - evaM pAlayitu vratAni vidadhacchIlAni saptAmalA-- nyAgUNaH samitighanAratamanodIprAptavAgdIpakaH / vaiyAvRtyaparAyaNo guNavatAM dInAnatIvoddharaM-- zcayA~ daiva sakImimAM carati yaH sa syAnmahAzrAvakaH // 55 // TIkA-sAt bhavet / kA'sau, sa gRhii| kiMviziSTo, mahAzrAvakaH mahAnindrAdInAM pUjyaH / zRNoti tatvaM murubhya iti zrAvakaH mahAMzcAsau zrAvakazca mahAzrAvakaH / yaH kiM. yazca ti anutiSThati / kAM, caryA AcAraM / kiMviziSTAM, devasikI divase ahora bhavA deva sikI tAM / punaH kiMviziSTAM, imAM anantarAdhyAye vakSyamANAM / kiM kurvana, vidadhat Acaran / kAni, zIlAni vrataparirakSaNAni / kati, sapta guNana trizikSAtratacatuSTayalakSaNAni / kiMviziSTAni vidadhat , abhakAni nirata vaaraann| kathaM, eTamuktaprakAreNa / kiM kartu, pAlayituM pAlayiSyAmyahamityabhiprAyeNa / kAni, vratAni samyagdarzanapUrNaNi niraticAra na NuvranA na / kiMviziSTa san, a gUNaH udyataH / kAsu, samitiSu zrunanirUpitakramaNebha SaiSaNAdAnanikSepomaga prabhRtiSu saMyamarUpANuvrataniSTha .ityarthaH / aNuvratamhAtratAni hi sami nasahita na sa mantadrahitAni viratira ta siddhAntaH / taduktaM-aNuvayamahavyayAiM samaDIsahidAyiM saMjamo samidihiM viNA viradi iti punaH kiMviziSTaH, anAratamanodIprAptavAgdIpakaH AptAnAM parApa gurUgAM vAgvacanamAptavAk tajjanyazrutajJAnamiha pRthate / kAraNe kaaryopcaaraat| AptavAgeva dIpakaH pradIpa: svaparaprakAzakatvAdAptavAgdIpakaH paramAramanadIpakaH, anArataM satataM manasi citta dIgro dIpanazIlo'nAratamalodIprastathAvidha AptavAgdIpako yasya sa tathoktaH / punaH kiMviziSTI, vaiyAvRtyaparAyaNo vaivAvRttyaM niravadyavRttyA ApatpratIkAraH tatra praaynnsttprH| keSAM, guNavatAM guNabhAjAM saMyamavikalpAtizayabhAjAM ratnatrayArAdhakAnAM vA / punaH
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamodhyAyaH / 159 kiM kurvan, uddharan duHkhaadvimocyn| kAn, dInAn avRttivyAdhizokAni / kathe, atIva rAkSikAdyapekSayA'tizayena / etena samyagdarzanazuddhatvaM vratabhUSa gabhUSitatvaM nimalazIlanidhitva saMvamaniSThatvaM jinAgamajJatvaM guruzuzrUSakatvaM dayAdisadAcAraparatvaM ceti saptaguNayogAnmahAzrAvakatvaM kasyacit kR tanaH kAlAdilabdhivizeSavazAdbhavatIti tAtparyArtho'tra pratipattavya iti bhadram / / 55 // ityAzAvaraviracitAyAM tvopazadharmAmRtasAgAradharmadIpakAyAM bhavyakumudacandrikAsajJAyAmAditazcaturdaza: prakramAcca paJcamo'dhyAyaH samAptaH // 5 // atha ssssttho'dhyaayH| idAnImAhorAtrikamAcAraM zrAvakasyopadeNukAma: pUrva paurvAhnikImitikartavyatAM caturdazabhiH zlokA karoti-- brAhma muharte utthAya vRttpNcnmskRtiH| ko'haM ko mama dharmaH kiM vrataM ceti parAmRzet // 1 // TIkA-parAmRzet cintayet zrAvakaH / kiM, iti etat / tadyathA-ko'haM kSatriyo brAhmaNA divA ikSvAkuvaMzodbhavo'nyavaMzodbhavo vAhamityAdi cintayet / tathA ko mama dharmA jaino'nyo vA zrAvakIyo yatyAdisaMbaMdhI vA--me devAdisAkSika pratipanno vRSa iti ciMtayet / tathA kiM vrataM mUlaguNarUpamaguvratAdirUpaM vA gama / cazabdAt ke guravo mameti, kutra grAme nagarAdau vA vasAmIti, ko'yaM kAla: prabhAtAdiriti cetyAdi samuccIyate / svavarNAdismRtau hi tadviruddhaparihAraM sukhena karoti / kathambhUto bhUtvA, vRttapaJcanamaskRtiH antarjalpena bahirjalpenApi vA vRttA paThitA paJcanamaskRtiH Namo arihaMtANamityAdigAthArUpaH paJcanamaskAro yena sa tathoktaH / kiM kRtvA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 sAgAradharmaH / tenetyAha-utthAya vinidrIbhUya / ka, muhUrte nADIdvaye / kiMviziSTe, brAhme brAhmI sarasvatI devatA asyati brAhmastasminnizAvasAnaghaTikAdvaya ityarthaH / taduktaM-brAhme muhUrte utthAya sarvakAryANi cintayet / yataH karoti sAnnidhya tasmin hRdi sarasvatI // 1 // tataH anAdau bambhraman ghore saMsAre dharmamArhatam / / zrAvakIyamimaM kRcchrAt kilApaM tadihotsahe // 2 // TIkA-phila evaM hyAgame zrUyate ApaM prApto'haM / kaM, dharma / kiviziSTaM, AhetaM arhatA vItarAgasarvajJena proktaM / kiMprayoktRkaM, zrAvakIya zrAvakANAmayaM zrAvakIyastamupAsakopAsanIyamityarthaH / kIdRzama, imaM idAnImapyataHsphurataM / kasmAdApaM, kRcchAt jagatyanantaiketyAdinA prAguktAt / kiM kurvana, bambhraman kuTilaM paryaTan / ka, saMsAre dravyakSetrakAlabhavabhAvaparivartanarUpe AjavaJjavabhAve / kiMviziSTe, ghore bhayaGkare / punaH kiMviziSTe, anAdau nAsti AdiH pUrvI yasyAsAvanAdiH tasmin bIjAkuranyAyena santatyA vartamAna ityarthaH / tattambhAt utsahe pramAdaparihAreNa varte'haM / ka. ihAsmin atyantadurlabhe dhrme||2|| ityaasthaayotthitstlpaacchucirekaayno'rhtH| nirmAyASTatayImiSTiM kRtikarma samAcaret / 3 / / TIkA-samAcaret samyaganutiSThet vatikaH / kiM tat , kRtikarma yogyakAlAsanetyAdinA prAkprabandhena sUcitaprAya vandanAvidhAnaM / kiM kRtvA, nirmAya kRtvA / kAM, iSTiM pUjAM kiMviziSTa m. aSTatayIM aSTau jalagandhAkSatAdayo'vayavA yasyAH sA aSTatayI tAmaSTavidhAmityarthaH / kasya, arhatoH bhgvtohdevsy| upalakSaNAt zrutamya gurucaraNAnAM c| kiMviziSTaH sana, ekAyanaH ekAgramanAH / kathambhRto bhUtvA, zuciH zarIraciMtAM kRtvA vidhivadvihitazaucasnAnadantadhAvanAdikriyaH / etaccAnuvAdaparaM lokaprasiddhatvAnmalotsargAdyarthasya nopadezaH / paramaprApte zAstrasyArthavattvAdevamuttaratrApyaprApta AmupmikAdivipaye upadezaH phalavAniti cintyaM / kiviziSTaH sana, usthitaH utthIbhUtaH
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThodhyAyaH / kasmAt , talpAt tyaktazayanIya ityarthaH / kiM kRtvA, AsthAya prtijnyaay| katham, ityevamanAdAvityAdinA pUrvoktaprakAreNa / / 3 / / tatazca samAdhyuparame zAntimanudhyAya yathAvalam / pratyAkhyAnaM gRhItveSTaM prArthya gantuM namet prabhum // 4 // TIkA-namet paJcAGgapraNAmena namasyeta kRtakriyaH zrAvakaH / kaM, prabhu arhadevaM / kiM kartu, gantuM iSTadezAntaraM vihartu / kiM kRtvA, prArthya yAcitvA / kiM tat, iSTaM vAMchita punadarzanasamAdhimaraNAdikaM / kiM kRtvA, gRhItvA pratipadya / kiM tat, pratyAkhyAnaM bhogopabhogAdiniyamavizeSa / kathaM, yathAbalaM zasyanatikrameNa / kiM kRtvA, anudhyAya anucintya / kAM, zAnti ye'bhyarcitA mukuTakuNDalahAraratnarityA digaMbadhena zrUyamANAM / ka sati, samAdhyuparame samAdheravazyakaraNIyasya dharmyadhyAnasya nivRttau // 4 // tatazca sAmyAmRtasudhautAnta-rAtmarAjajjinAkRtiH / daivAdaizvaryadaurgatye dhyAyana gacchejjinAlayam // 5 // TIkA-gacchet vrajet tathAnuSThitAvazyakaH zrAvakaH / kaM, jinAlaya arhacaityagRhaM / kiMviziSTaH sana, sAmetyAdi sAmya jIvitamaraNAdau samatApariNAmastadevAmRtaM prasaktiprakarSahetutvAttana suSTu saMskAradADhyalakSaNaprakarSApAdanena atizayana dhautaH kSAlito vizuddhimApAditaH antarAtmA svaparabhedajJAnonmukhamantaHkaraNaM tatra rAjantI dIpyamAnA jinAkRtiH paramAtmamUrtiryasya stthoktH| kiM kurvan gacched, dhyAyan cintayan / ke, aizvaryadaurgatye aizvaryamadyAdhipatyaM daurgatyaM dAridyaM aizvarva ca daurgatyaM ca aizvaryadaurgatye sambhavata iti dhyAyan / kammAt , daivAt puraakRtshubhaashubhkrmvipaakaat| idamatradamparya yadIzvaro mahaddhiko rAjA sAmantAdirvA bhavati tadA puNyavipAkaprabhavA sampadiya na pauruSeyI tadasyAM kathamAtmajJo madamupayAditi bhAvayan gacchet / atha daridrastadA pApavipAkajanitamidaM dAridyaduHkha na kanApi cchettuM
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 saagaardhrmH| zakyaM tadatra ko buddhimAn viSAdamAsIdatIti bhAvayana gacchediti // 5 // anuvAdamukhena caiyAlayabajanavidhimAha- yathAvibhavamAdAya jinAdyarcanasAdhanam / vrajankautkuTako dezasaMyataH saMyatAyate // 6 // TIkA-saMyatAyate saMyata yati mivAtmAnamAcarati / ko'sau, dezasaMyataH zrAvakaH / kiM kurvan, vrajangacchan / kiMviziSTaH sana, kaukuTikaH puro yugamAprekSItyarthaH / ki kRtvA, AdAya gRhItvA / kiM tat , jinAdInAmarhacchratA. cAryANAmacanasAdhana pUjAGga jalagandhAkSatAdikaM / kathaM yathAvibhavaM svasampadanusAreNa // 6 // dRSTvA jagadbodhakaraM bhAskaraM jyAtirAhatam / smaratastadhazirodhvajAlokotsavo'ghahat // 7 // TIkA-bhavati / ko'sau, tadgRhazirodhvajAlokotsavaH jinacaityAlayazikharaketanadarzanAnaMdaH / kiviziSTo'ghahat pApaharaH / kasya, tathAgacchataH zrAvakasya / kiM kurvataH, smarataH smRtiviSayIkurvataH / kiM tat, jyoti: jJAnamaya vAGmayaM vA tejaH / kiviziSTamArhataM jainaM / kiM kRtvA, dRSTvA Alokya / kaM bhAskaramAdityaM / kiviziSTaM, jagabodhakaraM jagatAM divAcaraprANinAM bodhaM nidrApanodaM karotItyevaMzIla udyantamityarthaH / pakSe bahirAtmaprANinAM mohanidrApraharaNazIlam // 7 // vaadyaadishbdmaalyaadigndhdvaaraadiruupH| citrairArohadutsAhastaM vizenisahIgirA // 8 // TIkA-vizet pravizedasau / kaM, taM jinAlayaM / kayA, nisahIgirA nisahIti zabdamuccArayannityarthaH / kiviziSTaH san, ArohadutsAhaH pravarddhamAnadharmAcaraNodyogaH / kaiH, vAdyAdItyAdi vAdyAnAM prAbhAtikatUryANAmAdizabdena svAdhyAyastutimaGgalagItAdInAM ca zabdaininAdaiH / tathA mAlyAdInAM campakapuSpA
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssstthodhyaayH| 163 dimAlAnAM Adizabdena dhuu|cuurnnaadiinaaN ca gaMdhairAmodaistathA dvArasya pravezamukhasya Adizabdena toraNastam-zivarAdInAM ca ruupkaishctnaacetnprticchndaiH| kiMviziSTaH, citrairnAnAprakAraivismayakaraizca / / 8 // kSAlitAMghristathavAntaH pravizyAnandanirbharaH / __ triH pradakSiNayenatvA jinaM puNyAH stutIH paThan // 9 // TIkA-pradakSiNayet pradakSiNIkuryAdasau / kaM, jinaM sthApanArhanta / kathaM, tristrIn vArAn / kiM kurvan, paThan nigadana / kA:, stutIH stavanavAkyAni / kiMviziSTAH, puNyAH jJAnasaMvegAdiguNapravyaktIkaraNena azubhakarmanirjaraNIH puNyAsavaNIzca / kiM kRtvA, natvA triHpraNamya jinaM / kiMviziSTaH san, AnandanirbharaH pramodapUritasarvogaH / kiM kRtvA, pravizya Akramya / kiM tat , antaH caityaalymdhydesh| kathaM, tathaiva nisahIgiraiva / kathambhUto bhUtvA, kSAlitAniH dhautapAdaH // 9 // seyamAsthAyikA so'yaM jinaste'mI sbhaasdH|| cintayanniti tatrocairanumodeta dhArmikAn // 10 // TIkA-anumodeta sAdhu ime anutiSThantIti manasA'bhinandedasau / kAn dhArmikAn dharma carato'nagArasAgArabhavyajanAn / kathamuccairatizayena muhurmuhurityarthaH / kva, tatra caityAlaye / pradakSiNIkaraNe vA / kiM kurvana, cintayana parAmRzan / kathaM, iti / kimiti, iyaM caityAlayabhUmiH sA AgamaprasiddhA AsthAyikA samavasaraNabhUmiH, tathA ayaM pratimArpito jinaH sa Agamapra. siddho'STamahAprAtihAryAdivibhUtibhUSito'rhan , amI ArAdhakabhavyAste AgamaprasiddhAH sabhAsadaH sabhyA yatyAdayo dvAdaza sAkSAdahadevasevAvahitAH // 10 // ___ aryApathasaMzuddhiM kRtvA'bhyarcya jinezvaram / zrutaM sUriM ca tasyAgre pratyAkhyAna prakAzayet // 11 // TIkA-prakAzayet pratipAdayedeSa mahAzrAvakaH / kiM tat, pratyAkhyAnaM
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ saagaardhrmH| prAggRhe gRhItaM / ka, agre / kasya, tasya sUraH / kiM kRtvA, abhyarcya abhimukha puujyitvaa| kaM, jinezvaraM zrutaM sUriM ca / kiM kRtvA, kRtvA vidhAya / kAM, IryApathasaMzuddhiM / kathaM, atha praNAmapUrvakapuNyastutipAThavizeSapradakSiNIkaraNAnaMtaramiti samanvayaH / ayamatra vizeSaH-IryA IraNaM gamanaM panthA mArgo yasya tadIryApathaM saMyamavirAdhanaM tasya saMzuddhiH samyak zodhanaM pratikramaNamityarthaH / abhyarcya " jAvarahaMtANaM bhayavaMtANaM NamokAraM karomi " iti vacanAt / pratikramaNAnantaraM namoha'dbhaya ityanena " jayati nirjitAzeSasarvathaikAntanItayaH / satyavAkyAdhipAH zazvavidyAnandA jinezvagaH" ityAdinA vAcanikanamaskAreNa jalAdipUjASTakena vA abhisukhaM pUjayitvA / eSa kramaH zrutasUryorapi yathAsvaM klbhyH| sa eSa jaghanyena vandanAvidhiH prakarSavRtyA'sya. prathamameva gRhe'nuSThAnopadezAt // 11 // tatazcAvarjayetsarvAnyathAhaM jinabhAktikAn / / vyAkhyAtaH paThatazcArhadvacaH protsAhayenmuhuH // 12 // TIkA-tatazca pratyAkhyAnaprakAzanAvasAnakriyAkalpanivartanAnantaraM AvajayedanuraJjayedasau / kAna, jinabhAktikAn arhadevArAdhakAna / kiMviziSTAn, sarvAn uttamAdibhedabhinnAn / kathaM, yathArha yathAyogyapratipattyA / tatra munInnamo'stviti AryikA vaMde iti zrAvakAnicchAmItyAdiprasiddhavinayakarmaNopacaredityarthaH / uktaM ca-arhadrUpe namo'stu syAdviratau vinayakriyA / anyonya kSullake cArha micchAkAravacaH sadA // tathA protsAhayet prakarSaNa udyogavataH kuryaadsau| kAn, puruSAn / kiM kurvato, vyAkhyAtaH padapadArthAdisamarthanalakSaNena vizeSeNa A ziSyabodhotpattervarNayata upAdhyAyAdInityarthaH / kiM tadvyAkhyAtaH, arhadvacaH paramAgamayuktayAgamazabdAgamAdibhedaM jinapravacanaM / na kevalaM vyAkhyAtaH paThatazca adhIyAnAna zipyAdInityarthaH / kathaM, muhuH punaH punaH // 12 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ paThodhyAyaH / 165 svAdhyAya vidhivatkuryAduddhareca vipaddhatAn / pakvajJAnadayasyaiva guNAH sarve'pi siddhidAH // 13 // ttiikaa-kuryaadsau| kaM, svAdhyAyaM zrutAdhyayanaM yathocitaM vAcanAdirUpaM vaa| kiMvata,vidhivata zAstroktavidhAnena vyNjnshuddhyaadilkssnnaassttvidhvcnen| tathA uddharet vipado vimocayedasau / kAn, vipaddhatAn zArIramAnasAsAtazAtitazaktIn dInAnityarthaH / yato bhavanti / ke te, guNAH kaatthinytyaagshaurysaundryaadyH| kiMviziSTAH, siddhidA: vAJchitArthasaMpAdakA muktipradA vA / kiM kecinnetyAha, sarve'pi niHzeSAH / kasya, pakvajJAnadayasyaiva pusaH jJAnaM tattvAvabodhaH dayA sarvapANiSu karuNA duHkhocchittyAbhilASalakSaNA, jJAnaM ca dayA ca jJAnadaye, pakke pariNate sAtmIbhUne jJAnadaye yasya sa pakkajJAnadayastasyaiva / na tu bahiyotijJAnasya kAdAcitkAnukaMpasya caivetyevazabdArthaH // 13 // evaM vidheyamAcaraNamupadizya niSiddhaM tadupadeSTumAha madhyejinagRhaM hAsa vilAsa duHkathAM kalim / nidrAM niSThyUtamAhAraM caturvidhamapi tyajet // 14 // TIkA-tyajedasau hAsyAdIn sapta / ke, madhyejinagRhaM jinagRhamatra mahAAvakApekSayA sakalazcaityAlayaH itarApekSayA tadekadezo gandhakuTImAtraM / jinagRhasya madhye madhyajinagrahaM / pAre madhye tayA vetyanenAvyayIbhAvaH / hAso hAsya vilAsaH zRMgAraceSTAvizeSaH / duHkathA duSTA cittakAlupyakAriNI kathA kAmakrodhAdikathA rAjAdikathA vA / kaliH kalahaH / nidrA svApaH / niSThyUtaM mukhazleSmAdinirasanaM / AhAraM caturvidhaM khAdyasvAdyalehyapAnalakSaNam // 14 // evaM prAbhAtikaM dharmakarmopadizyAnantaravidheyamarthArjanAdividhimabhidhatte tato yathocitasthAnaM gatvA'rthe'dhikRtAn sudhIH / adhitiSThadvayavasyadvA svayaM dharmAvirodhataH // 15 // TIkA-tataH prAbhAtikadharmAnuSThAnaniSThApanAnantaraM adhitiSThet sanAthI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 saagaardhrmH| kuryAt / ko'sau, sudhIH lokadvayahitAhitavitrA caturaH zrAvakaH / kAna, arthe'dhikRtAn arthasyArjane rakSaNe varddhane ca niyuktAn / kiM kRtvA, gatvA prApya / kiM tat, sthAnaM pradezaM / kiMviziSTaM, yathociMta yadyadya yArthArjanAdiyogya tattattena gamyamityarthaH / vA pakSAMtare / taahksaamgnybhaave| punaH sudhI: svayamAtmanA artha vyavasyet tadarjanAdau vyAprIyet / kasmAt, dharmAvirodhataH pratipannajinadharmAnupaghAtena / sa ca rAjJAM daridrezvarayormAnyAmAnyayoruttamanIcayozca mAdhyasthyena nyAyadarzanAt niyoginAM ca rAjArthaprajArthasAdhanena, vaNijAM ca kUTatulAmAnAdiparihAreNa, vanajIvikAdiparihAreNa ca boddhavyaM // 15 // pauruSasya vaiphalyasAphalyAdau viSAdaharSaparihArArthamAha niSphale'lpaphale'narthaphale jAte'pi paurupe| na viSIdenAnyathA vA hRSyellIlA hi sA vidheH / / 16 / / TIkA-na viSIdet na viSAdaM gacchedasAvarthAnubaMdhaparaH / kca sati, pauruSe puruSakAre / kiMviziSTa, jAte niSpanne / kIdRze, niSphale cikIrSitaprayojanavandhye / tathA alpaphale sambhAvitArthalAbhAnnyUnArthalAbhe / tathA'narthaphale anartho'rthanAzAdilakSaNapuruSArthabhraMzaH phalaM sAdhya yasya so'narthaphalastasmin / apiH sasuccaye / na vA hRSyet harSa gacchedasau / kva sati, pauruSe jAte sti| kathaM, anyathA saphale bahuphale'rthAnubandhaphale pItyarthaH / kuta ityAha-hi yasmAt vartate / kA'sau, sA pauruSasya naiSphalyasAphalyA dijananalakSaNA lIlA niraMkuzapravRttiH / kasya, vidheH purArjitapApapuNyakarmaNaH / / 16 // atha prANayAtrAvidhyartha navazlokImAha kadA mAdhukarI vRttiH sA me syAditi bhAvayan / yathAlAbhena santuSTa uttiSTheta tanusthitau // 17 // TIkA-tatazca uttiSTheta arthacintAto viramyodyamaM kuryAdasau / ka, tanu. sthitau zarIrasvAsthyAnuvRttinimittapravRttau / kiviziSTaH san . santuSTaH dhRti
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThodhyAyaH / 167 gataH / kena, yathAlA bhena yo yo lAbho mUladhana dadhikaM dhanaM tena / ki kurvan, bhAvayan citta dhArayan ki, iti tat kimetadityAha, kadA kamkiAle myAdbhaviSyati / kA'so, sA sUtroktA vRttiH arthAt bhikSA / kasya, me mama / kiMviziSTA, mAdhukarI madhukANAM bhramarAdInAmiyaM mAdhukarI tatsaMbaMdhinIva / ghuppANAmiva dAtRNAmanu paMDinenAtmaprINanahetutvAt // 17 // nIragorasadhAnyai shaakpusspaambraadibhiH| krItaiH zuddhayavidheina vRttiH kalpyA'ghalAghavAt // 18 // TIkA-kalyA sabhA dyaH zrAvakeNa / kA'sau, vRttiH svAsthyAnuvRttiH / kasmAt, aghalAghava t pAzAmatvAt / tadAzrityetyarthaH / kaiH kalpyA, nIrAdibhiH / kiMvi'zaSTe:. kra taiH mUlyadAnena gRhItaiH / kena, zuddhayavirodhena svapratipannasamyaktvavratAnu ghAtana / tatra nIraM jalaM gorasaH kSIrAdiH dhAnya taNDulAdiH edhAMsi indhanAni zAka patrAdiharitakaM puppAmbarAdi kusumavastragvaTvApaTTakatRNAdi // 18 // sadharmiNo'pi dAkSiNyAdvivAhAdau gRhe'pyadan / nizi siddhaM tyajeddInairvyavahAraM ca nAvahet / 19 // TIkA-tyajedasau / kiM tat, siddhaM niSpannamannaM / ka, nizi rAtrau tadA yannapAke trasaghAtapAtau parihamazakyau / kiM kurvan, adana bhuJjAnaH / kva, gRhe / kasya, sadharmiNo'pi na paraM putrAdeH / kiM tadAsa nasAdharmikasyApi / kasmAt, dAkSiNyAt uparodhavazAt / kva, vivAhAdAvapi na paramiSTabhojyAdau / tathA nAvahet na kuryAt / kaM, vyavahAraM * dAnapratigrahAdilakSaNaM karma / kaiH saha, hInaH sarvadharmadhanAdinA rahitairarupairvA gRhi bhiH saha // 19 // udyAnabhojana jantuyodhanaM kusumoccayam / . ___ jalakrIDAndolanAdi tyajedanyacca tAdRzam // 20 // ttiikaa-tyjedsau| kiM tata, udyAnabhojanaM udyAnikAyAM jemanaM / tathA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAradharmaH 168 jantuyodhanaM padAtikukkuTameSAdInAM parasparasamprahAraM / tathA kusumoccayaM puSpAvacayaM / tathA jalakrIDAM zRGgArAdibhiH saharSasparddha jalavyAtyukSIM tathA Andona dolAkhelanakarma / Adizabdena caitrAsitapratipadAdiSu bhasmavyatikAri parihAsAdi / kiM bahunA, anyacca paramapi tAdRzaM dravyabhAva hiMsAbahulaM / kaumudImahotsavakuddananATakAvalokana saMgrAmadarzanarAsakrIDAdikam // 20 // yathAdoSaM kRtasnAno madhyAnhe dhautavastrayuk / devAdhideva seveta nirdvandvaH kalmaSacchide // 21 // TIkA - seveta ArAdhayedasau snapanAdibhiH / kaM, devAdhidevaM devairiMdrAdibhiradhikamAcAryAdibhyo'tiriktaM dIvyate stUyate ArAdhyata iti devAdhidevo bhgvaanrhn| kiMviziSTaH san, nirdvandvaH samastavyAkSepamuktaH / kimartha, kalmaSacchide prAcInatAtkAlInapApacchedArtha / kathambhUto bhUtvA yathAdoSaM doSAnusAreNa madhyAnhe anagArabhrAmarI velApratyAsannasamaye kRtasnAnaH kRtaM vihita snAnaM yathocitamaGgaprakSAlanAdikaM yena sa tathoktaH / tathA dhautavastrayuk dhaute kSAlite jalAdinA nirmalIkRte vastra paridhAnottarIye yunakti svAMge sambannAtIti dhautavastrayuk // 21 // jinasnapanApAstividhimAha - Azrutya snapanaM vizodhya tadilAM pIThyAM catuSkumbhayukkoNAyAM sakutriyAM jinapatiM nyasyAntamApyeSTadik / nIrAjyAmburasAjyadugdhadadhibhiH siktvA kRtodvartanaM siktaM kumbhajalaizca gandhasalilaiH sampUjya nutvA smaret | 22 | TIkA- smaret yathAzakti japet dhyAyet / ko'sau, mAdhyAnhika kriyAkalpodyataH zrAvakaH / kaM, jinaparti jinendraM / kiM kRtvA, nutvA nityavandanAdividhinA vanditvA / kiM kRtvA, sampUjya jalAdibhiraSTAbhiH samyamarcayitvA / kiMviziSTaM santaM, siktamabhiSiktaM / kai:, kumbhajalaiH pUrvasthApitakalazAmbho 1
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. modhyAyaH / 169 " bhiH / tathA gandhasalilaiH surabhidravyamizrodakaiH / kathaM kRtvA, kRtodvartanaM elAdicUrNa kalkakaSAyairudvartya kRtanandyAvartAdyavatAraNaM / kiM kRtvA, siktvA abhiSicya / kaiH, amburasAjyadugdhadadhibhiH ambUni tIrthodakAni, rasA ikSudrAkSAmrAdiniryAsAH, AjyAni haiyaGgavInAdighRtAni, dugdhAni gavyAdikSIrANi, dadhIni mahiSAdIni - ambUni ca rasAzca AjyAni ca dugdhAni ca dadhIni cAmburasAdIni paJca sthAnIyadravadravyANi taiH krameNa jinapatimabhiSicyeti saMbaMdhaH / kiM kRtvA, nIrAjya pUjApuraHsaraM mRtsAgomayabhUtipi/ NDadUrvAdarbhapuppAkSatasacanda nodakairnIrAjanaM prApayya / kathaM yathA bhavati, iSTadik iSTA yajJAMza prApitA jinayajJamabhivarddhayanto vA'numoditA dizastasthA dikapAlA dazendrAdayo yatra nIrAjanakarmANi tadiSTadik / athavA iSTA dizo yena so'yamiSTa digyaSTA / kiM kRtvA nyasya sthApayitvA / kasyAM, pIThyAM snapanapIThasyopari / kiMviziSTAyAM catuSkuMbhayukkoNAyAM catvAraH kuMbhayujaH pUrNakalazopetAH koNA yasyAH sA catuSkuMbhayukkoNA tasyAM / punaH kiMviziSTAyAM, sakuzazriyAM darbhaizcandananirmitazrIkArAkSareNa ca sahitAyAM / zriyA -- mityupalakSaNaM tena hIkAro'pi lekhyaH / anye tu akSatanirmitaM zrIkaramevAhuH / tadukta | nistuSanirvraNanirmalajalArdrazAlIyataNDulA likhite / zrIkAmaH zrInAthaM zrIvarNe sthApayAmyuccaiH " // kiM kRtvA, vizodhya ratnAmbukuzAgninA santarpaNavidhibhiH zodhayitvA / kAM tadilAM snapanabhUmiM / kiM kRtvA, Azrutya kartavyatayA pratijJAya / kiM tat, snapanamabhiSekaM / atra Azrutya / / snapanamiti prastAvanA, vizodhyetyAdi purAkarma, nyasyeti sthApanA, antamAyeti sannidhApana, iSTadigityAdi pUjeti pratipattavyam / SaDvidhaM hi devasevanamAhuH / tadyathA--prastAvanA purAkarma sthApanA sannidhApanam / pUjA pUjAphalaM ceti SaDvidhaM devasevanam // 1 // etajjinasnapanAdividhAnasUcavistaratastvetatpUrvAcAryakRtasnAnazAstrepyasmatkRtanityamahodayAkhya 66 " nAmAtra -
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH 170 snAnazAstre ca dRSTavyam // 22 // yajJAntaropadezArthamAha samyaggurUpadezena siddhacakrAdi cArcayet / zrutaM ca gurupAdAMca ko hi zreyasi tRpyati // 23 // TIkA - arcayeccAsau / kiM tat, siddhacakrAdi siddhacakraM laghu bRhadvA Adizabdena pArzvanAthayantraM gaNadharavalayaM sArasvatayantramanyadvA samyaktvasaMyamA-virodhena dRSTAdRSTaphalaprasAdhakatvena jinazAsane prasiddhaM / etacca rahasyabhAvAt padasthadhyAna prarUpaNAvasare prapaMcayiSyate / kena tatpUjayeta, samyamgurUpadezena anyathA naiSphalyapratyavAyabAhulyasambhavAt / tathA zrutamarcayet / gurozca dIkSakAcAryasya pAdAn tRtIyo'pi cazabdastrayANAmapi pUjyAnAM tulyakakSatAsUcanArthe / kuta etadyajJAntarapradarzanaM ? jinayajJenaiva sarvamanorathaparipUrtisaMsiddheriti zaGkAyAmidamAha - ko hItyAdi / hi yasmAt kastRpyati tRptamAtmAnaM manyate / kasmin, zreyasa abhyudayaniHzreyasasAdhanArthe karmaNi // 23 // tataH pAtrANi santarpya zaktibhaktyanusArataH / sarvAMzcApyAzritAn kAle sAtmyaM bhuJjIta mAtrayA // 24 // TIkA - tato jinayajJAdinirvartanAnantaraM pAtrasantarpaNAdi kRtvA bhuJjIta abhayAdasau / kiM tat, sAtmyaM vastu / sAtmyalakSaNaM yathA " pAnAhArAdayo yasya viruddhAH prakRterapi / sukhitvA vakalpate tatsAmyamiti kathyate / " kayA bhuJjIta, mAtrA sukhajaraNalakSaNayA yadAha - " sAyaM prAtarvA vanhimanavasAdayan bhuJjIta"iti ! api ca-"gurUNAmardhasauhityaM laghUnAM nA titRptatA / mAtrapramANaM nirdiSTaM sukhaM tAvadvijIryati / / 1 ka mAtrayA sAtmyaM bhuJjIta ? kAle bubhukSAkAle / bhojanakAlaH tadvistarazAstraM tvidaM-- "prasRSTe viNmUtre hRdi suvimale doSe svapathage, vizuddhe codvAre kSudupagamane vAte'nusarati / tathA'gnAvudrikte vizadakaraNe dehe ca suladhau, prayuJjItAhAraM vidhiniyamitaM kAlaH sa hi mataH / "
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssstthodhyaayH| kiM kRtvA, ra :rya sahaka prINayitvA / kAni, pAtrANi praaguktlkssnnaani| kathaM, tatastadanantaraM / kammAt , zaktibhakyanusA taH zaktibhakyoranatikrameNa / na kevalaM pAtrANi santarpya sarvAnapyA zritAMzca tirazvo'pi svayaM parigRhItAn santarpya santoSyetyarthaH / kAlavikoSopadezena ca mAdhyAnhikadevapUjAbhojanayornAsti kAlaniyama iti bodhayati / tIvrabubhukSAyAM hi madhyAhnAdarvAgapi gRhItapratyAkhyAnaM tirayitvA devapUjA dipUrvakaM bhojanaM kurvan na dussyti||24|| . lokadvayAvirodhIni dravyAdIni sadA bhajet / / yateta vyAdhyanutsatticchedayoH sa hi vRttahA // 25 // TIkA--bhajet sevetAya / kAni, dravyAdIni drvykssetrkaalbhaavkrmshaayaadiini| kiMviziSTAni, lo madvayA virodhIni ihaloke paraloke ca puruSArthAnuSaghAtakAni / ka, sadA sarvadA tathA yateta tAtparya kuryAt / kayoH, vyAdhyanuyatticchedayoH vyAdheH jvarAdirogaspanu ttAvaprAdurbhAve chade ca nivartane / kuta ityAha-hi yasmAt bhavati / ko'sau, sa vyAdhiH / kathambhUto, vRttahA maMyamasya hantA // 25 // taduttarakaraNIyanirNayArthamAhavizramya gurusabrahmacArizrayo'rthibhiH saha / jinAgamarahasyAni vinayena vicArayet // 26 // TIkA- tatazca vicArayet idamitthaM bhavati na veti smprdhaaryedsau| gurumukhAt zrutAnyapi zAstrarahasyAni parizIlanAvikalAni na cetasi sudRDhapratichAni bhavantIti manasi kRtvA / kAni. jinAgamarahasyA ni arhatsiddhAntasyaidamparyANi / kena, vinayena prazrayeNa / kathaM, saha / kaiH gurvAdibhiH / kiM kRtvA, vizramya bhojanazramamapanIya / guravo'tra zAstropadeSTAraH / sabrahmacAriNaH sahAdhyAyinaH / zreyo'rthina AtmahitakAmAH // 26 // tatazca sAyamAvazyakaM kRtvA kRtdevgurusmRtiH|
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ . saaNgaarprmH| ___ nyAyye kAle'lpazaH svapyAcchaktyA cAbrahma varjayet // 27 // TIkA-svapyAt zayItAsau / kiyat, alpazaH alpaM / kva, kaale| kiMviziSTa, nyAyye nyAyAdanapete / nyAyyazca kAlo rAtreH prathamayAmo'rddharAtraM vA zarIrasAtmyena alpaza iti ca vizeSaNamiti vidhiH| savizeSeNa hi vi dhiniSedhau vizeSaNamupasaMkrAmata iti nyAyAt / svapyAditi ca vizeSyaM / na ca tatra vidhidarzanAvaraNIyakarmodayena svApasya svataH siddhatvAt / alpamapi ca prazastaM yathA bhavati tathA svapyAditi zasA dyotyate / tena rogamArgazramAdau bahapi svapyAditi vidhiH / kiMviziSTaH san , kRtadevagurusmRtiH kRtA devasyAhato gurUNAM ca tadupadeSTraNAM ca smRtirmanasyAropaNaM yena sa tathoktaH / kiM kRtvA, kRtvA / kiM tat, Avazyaka devArcanaM bhUmikaucittyena ca sAmayikAdiSaTkaM / kadA, sAyaM saMdhyAsamaye / tathA varjayedasau / kiM tat , abrahma maithuna / kayA, zaktyA AtmanaH saMyamasAmarthena / upalakSaNaM caitat tena yAvanna sevyA viSayAstAvattAnA pravRttito vratayediti vacanAdbhogAdiniyama vinA kSaNamapi sthAtuM na yuktamiti smArayati // 27 // ___ atha pariNatAyAM rAtrau nidrAcchede sati nirvedAdibhAvanAM kuryAdityupadezArtha saptadaza zlokAnAha nidrAcchede punazcittaM nirvedeneva bhAvayet / samyagbhAvitanirvedaH sadyo nirvAti cetanaH // 28 // TIkA-bhAvayet saMskuryAdasau / kiM tat, cittaM manaH / kena, nirvedena sNsaarshriirvissyvairaagyenn|n punrrthaadicintyetyevshbdaarthH| ka sati, nidrAcchede svApanivRttau / punaHzabdo vizeSArthaH / yato nirvAti prazamasukhamanu. bhvti|ko'sau, cetana AtmA / kathaM, sadyastatkSaNa eva / kiviziSTaH sana, samyambhAvitanirvedaH yathAvadabhyastavairAgyaH // 28 // saMsAranirvedArthamAha
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssstthodhyaayH| 173. duHkhAvarte bhvaambhodhaavaatmbuddhyaa'dhyvsytaa| mohAdehaM hahA''tmA'yaM baddho'nAdi muhurmayA // 29 // TIkA--hahA kaSTaM / baddho jnyaanaavrnnaadikrmprtNtriikRtH| kosau,avayaM svasavedanavedya AtmA jIvaH / kena, mayA AtmanA / kathaM, muhurvAraMvAraM / kathaM, anAdi AdirahitaM / kiM kurvatA, adhyavasyatA nizcinvatA / kaM, dehaM / kayA, AtmabuddhayA deha evAha miti saMkalpena / kasmAt, mohAt avidyAsaMskArAt |k, bhavAmbhodhau saMsArasAgare / kiMviziSTe, duHkhAvarte duHkhAni nArakAdibhavavedanA AvartA jalabhramaNAnIva aniyatotthAyatvAd durnivAratvAcca yatra sa duHkhAvartamtasmin // 29 // tadidAnIM kiM karomItyAha tadena mohamevAhamucchettuM nityamutsahe / ___ mucyetaitatkSaya kSINarAgadveSaH svayaM hi nA // 30 // TIkA-tattasmAdutsahe prayate'haM / kiM kartumucchettuM ksspyituN|kN, enaM pratIyamAnaM mohamajJAnaM / na dehAdikamityevazabdArthaH / kathaM, nityaM santataM hi yasmAt mucyeta mukto bhavet / ko'sau, nA puruSo na pradhAnAdikaM / kiMviziSTaH sana, kSINarAgadveSaH / kathaM, svayamAtmanA prayatnamantareNaiva / ka sati, etatkSaye mohApagame sati mohamUlatvAdrAgadveSayoH // 30 // idAnIM bandhamUlAmanarthaparamparAM parAmRzan punarbadhAnubandhinaM viSayasevAbhiniveza saMhartuM pratijJAM karoti bandhAdeho'tra karaNAnyetaizca viSayagrahaH / bandhazca punarevAtastadeMnaM saMharAmyaham // 31 / / TIkA-bhavati / ko'sau, dehaH zarIraM / kasmAt, bandhAt puNyapApAsmakakarmavipAkAt / atra ca dehe bhavanti / kAni, karaNAni sparzanAdIndriyANi / bhavati / kA'sau, viSayagrahaH / sparzAdyarthaparicchedagrahaH / kaiH, etaiH
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / karaNaiH / tathA bhavati / ko'sau, bandhaH zubhAzubhakarmapudgalAdAnaM / kasmAt, ataH viSayagrahAt / kathaM, punareva bhUyo'pi / yata evaM tattasmAt saMharAmi nimUlayAmyahaM / kaM, enaM bandhamUlaM viSayagraham // 31 // viSayepvapi yo padabhilA ghasyAtyantaM durnivAratvAt tannigrahopAyamanu - cintayannAha jJAnisaGgatapodhyAnairapyasAdhyo ripuH smaraH / dehAtmabhedajJAnotthavairAgyeNaiva sAdhyate // 32 // TokA-sAdhyate nigRhyate / ko'sau, smaraH maithunasaMjJAsaMskaroddhodhaH / kiMviziSTo, ripuH aihikAmutrikapuruSArthabhraMzahetutayA'pakartA / kena kA karaNena vA, dehetyA di dehazcaudArikA dizarIratrayaM AtmA jIvAnaMdamayaH pumAn deha. zca AtmA ca dehAtmAnau tayomadena pRthakvena bhedasya vA jJAna pratipattistasmAdutthA utthAnamudbhavo yasya taddedAtmabhedajJAnotthaM tacca tadvairAgyaM ca bhavAnAbhoganirveda upekSA vA tenaivApadIyA'disamutthena vairAgyeNAtmAvamAnanalakSaNena / kiviziSTo'sau, asAdhyaH sAdhayitumazakyo vyabhicAradarzanAt / kaiH, jJAnisaMgatapodhyAnaiH jJAninAmAtmadarzinAM saMgaH saMsargo jJAnisaMgaH. tapaH kAyaklezAdilakSaNamAcaraNaM, dhyAnaM padapadArthAdicintanaM, jJAnisaGgazca tapazca dhyAnaM ca jJAnisaGgatapodhyAnAni tervyastaiH samastairvA bAhyalokAnAM kandapazatrunigrahakaratvena prasiddhaH / apirvismaye // 32 // AtmadehAntarajJAnArthitayA sanyastasamamtasaGgAnAM prAcAM zlAghApUrvakamAtmAnaM kalatramAtratyAge'pyasamartha garhamANaH prAha dhanyAste ye'tyajan rAjya bhedajJAnAya tAdRzam / dhimAdRzakalatrecchAtaMtragArhasthyaduHsthitAn // 33 // TIkA-te bharatasagarAdayo bhavanti / kiviziSTAH, dhanyAH tapa:zrutAbhyAsAtmasAtkRta-sukRtavizeSaphalopabhogAnte, sudustyajasAmrAjyalakSmIparityA
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThodhyAyaH / 175 - gitayA mahatAmapi zlAghyA. ye kiM, ye atyajana jarattRNamiva tyaktavantaH / kiM tat , rAjyaM / kiM viziSTaM, tAdRza pUjArthAzvaryavIryaparijanakAmabhogAdibhibhuvanatrayA tizAyi / kammai, bhedajJAnAya dehAtmavyatirekabodhArtha / idAnImAtmadRSTAntena viSayAbhilASaparataMtratayA doSabhU yaSTa gArhasthya jAnato'pi tyaktumazaktAMtiraskurvannAha-dhigityAdi / dhig nindAmItyartha. / kAn, mAdRzaH ahamiva dRzyante viSayAzAvazavartitayopalabhyanta iti mAzaH / mayA sadRzAnAvirbhUtatattvajJAnatve'pi vissyopbhogprityaagaasmrthaan| kiMviziSTAn, yataH kalatrecchetyAdi / kalatramya bhAyA icchA manorathaH chanda iti yAvat kalatrecchA saiva tantraM pradhAnaM yatra tatkalatrecchAtantraM athavA kalatre icchA abhilASaH kalatrecchA tasyAM tantramAyatta kalatrecchAtantraM tadadhInavRtti gRhasthasya nityanaimittikAnuSThAnasthasya dvitIyAzramiNo bhAvaH karma vA gArhasthya / kalaMtrecchA. tantraM ca tadgArhasthyaM ca kalatrecchAtantragArhasthyaM tena duHsthitA duravasthA vividhadurAdhibAdhAkulitAstAn / hetuparatvenAyaM nirdezaH // 33 // svayamabhilASyamANAyA upazanazriyaH striyAzcAtmAkarSaNaviSaye balAbalaM cintayati itaH zamazrIH strI cetaH karSato mAM jayena kaa| A jJAtamuttaravAtra jetrI yA moharATcamUH / / 34 / TIkA-karSataH svasyAbhimukhaM nayato dve|kN, mAM atIndriyaindriyakasukhavizepajhaM / tatra tAvat karSati / kA'sau, zamazrIH prazamasukhasampat / kaM, mAM / ca, itaH asminnekasminpakSe / tathA karSati strI mAM / kva, ito'nyasminpakSe nurvitarke / anayoH kA katarA jayet madAkarSaNe balavatI bhavet / saMzayo'tra meM / athavA A smRtamAptopadezabalAdanubhUtametayorbalAbalam / sampratyapi jJAnaM nizcitaM / yadi vA A saMtApaprakopayoAkhyeyaH / AdyapakSe bhavipyati / kAso, atra etayormadhye uttaraiva strI, na zamazrIH / kiMviziSTA,
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 sAgaradharmaH / jetrI madAkarSaNe zamazriyo'bhibhAvitrI na striyAH zamazrIH / yA kiM, yA nizcitA myaa| kiMviziSTA, moharATcamaH moho'tra cAritrAvaraNodayaH sa ena rAD rAjA adhRSyabhAvatvAt moharAjazvamUH senA / yathA rAjA pratApitveva pratipakSaM senayA jayati tathA mohaH striyeti bhAvaH // 34 // kalatradustyajatvaM bhAvayaMti-- citraM pANigRhItIyaM kathaM mAM viSvagAvizat / yatpRthagbhAvitAtmA'pi samavaimyanayA punaH // 35 // TIkA-citraM yasyAH khalu pANigRhyate sA kathaM sarvAtmanA grAhakAtmAnaM pravizatIti vismayo me / kathaM kena prakAreNa Avizat praviSTA / kA'sau, iyaM dRzyamAnA pANigRhItI pariNItastrI / kaM, mAM pariNetAraM / kathaM, viSvaka samantAt / mAmAtmamayaM kRtavatItyarthaH / atropapattimAha- yadyasmAt / samavaimi tAdAmyaM pratipadye ahaM / katha, saha / kayA, anayA ahameveyamiyamevAha mityabhedAdhyavasAyapariNato bhvaamiityrthH| kathaM, punrbhuuyH| kiviziSTo'pi san, pRthagbhAvitAtmA'pi pRthagetasyA bhedena iyamanyA ahamanya iti ko'nayA saha mamAbhedapratyaya iti tattvajJAnena bhAvito muhurmuhuzcintita AtmA ahaMkArAspadamantastattvaM yenasa tthoktH| kiM punarmohavazAdabhedabhAvanAparigata itypishbdaarthH|35 strInivRttimAtmano nirUpya vittamupapattyA pratikSipannAhastrItazcitta nivRtta cennanu vittaM kimIhase / mRtamaNDanakalpo hi strInirIhe dhanagrahaH // 36 // TIkA-cediti parAbhiprAyadyotane / he citta aMtaHkaraNa / yadi nivRttaM vivekabalAghyAvRttaM / kiM tat kartR, tvaM / kasmAt, strItaH striyAH sakAzAt striyaM necchAmItyabhipreSi yadi tvamityarthaH / nanuramarSe na mRSyAmyahamimaM tvadabhiprAyamityarthaH / tadA kimiti praznAkSepe tadA kimIhase kiM vAJchasi tvaM he citta / kiM tadvittaM dhanaM / strInivRttasya dhanamicchataH kimanupapannamityatrAha-hi
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThodhyAyaH / yasmad bhavati / ko'sau, dhanagrahaH daviNArjanarakSaNAvardhanAbhinivezo dhanasvI. kAro vA / kiMviziSTo, mRtamaNDanakalpaH mRtasya maNDanamiva / ka, strInirIhe striyAM niHspRhe / yathA mRtakazarIre kriyamANaM maNDanaM tadbhokturabhAvAnniSphalaM tathA striyA diviSayavimukhamya parigRhyamANaM dhana miti bhAvaH / dhanasya hi viSayasukhasAdhanaM phala-vena prasiddha / tatra ca kAminya AlambanavibhAvatvena mukhyAH saudhodyAnAdayazcoddIpanAvabhAvatvena gauNAH / yasya ca nAsti striyAmabhilASastasya kimitaraviSayariti // 36 // evaM nirvedaM bhAvayataH paramasAmAyikabhAvanArtha saptazlokImAha iti ca pratisandadhyAdudyogaM muktivarmani / manorathA api zreyorathAH zreyo'nubanvinaH / / 37 // TIkA-pratisandadhyAt puna sNyojdedsau| kaM, udyogamutsAhaM / ke, muktivarmani mokSamArge / kathaM, iti vakSyamANena prANakAyabalA sthiratvAdyanucintanalakSaNana prakAreNa / caH samuccaye / na kevalaM saMsArAdinirvedaM tathA bhAvayeditthaM mokSamArge'bhiyoga ca pratisandadhyAdityarthaH / anAcaraNato manorathAH svapnarAjyasamAH iti vipratipannaM bodhayitumidamAha-yato bhavanti / ke, manorathAH azakyaprAptyarthaviSayAbhilASAH / kiM punastadarthAnuSThAnapravRttaya ityapizabdArthaH / kIdRzA bhavanti. zreyo'nubandhino bhave bhave abhyudayasampAdinaH prabhRtapuNyabandhanatvAt / kimAzritAste tathA bhavantItyAha-zreyorathAH zreyo niHzreyasaM rathaH syadano yeSAM te zreyogthAH mokSArUDhA ityrthH| taduktaMyatra bhAvaH zivaM dhatte dyauH kiyaguravartinIti // 37 // tatrAyu:kAyamayatvAjjIvitasya tadapAyAnudhyAnamukhenajIvitavyocchedaM bhAvayanprauDhyoktyA svArthasiddhibhraMzaM bhAvayati kSaNe kSaNe galatyAyuH kAyo hasati sauSThavAt / Ihe jarAM nu mRtyu nu sadhIcI svArthasiddhaye // 38 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 saagaardhrmH| TIkA-galati kSIyate ekadezenApagacchati / kiM tat, AyuH bhavadhAraNakAraNaM karma / ka, kSaNe kSaNe pratikSaNaM / tathA hasati dezatazyavati / ko'sau, kAyaH zarIraM / kasmAt, sauSThavAt svArthakriyAkaraNasAmarthyAt / kSaNe kSaNa ityatrApi yojyaM / nurvitrke| kimartha-tatkamIhe vAJchAmyahaM / kAM, jarAM sarvogazaktikSapaNalakSaNAM visaMsAM / kiM vA-mRtyu niHzeSAyu:kSayalakSaNaM maraNaM / kiMviziSTAM, sadhrIcI AtmanaH sahAyabhUtAM . kasyai, svArthasiddhaye svAbhipretArthaniSpattyartha / puruSArthasAdhakeSvAyuH kAyazca pradhAnaM kAraNa / tacca pratikSaNa vizarArutayA nizcitaM cetsarvathA puruSArthabhrazahetutayA prasiddhAbhyAM jarAmayubhyAM tatsaMbhAvyeteti vakramaNityA codayati // 38 // __ jinadharmasevAsahacAriNIrApado'bhinandya tadvirahabhAvinIH sampado'pi pratikSipansaMgatyAge dAya bhAvayati kriyAsamabhihAro'pi jinadharmajuSo varam / vipadAM sampadAM nAsau jinadharmamucastu me // 39 // TIkA-varaM bhavatu so'pi zlAghya ityarthaH / ko'sau, kriyAsamabhihAraH paunaHpunyaM bhRzatvaM vA / varaM sakRdbhavanaM maMdatvaM cetyapizabdArthaH / kAsAM. vipadAM zArIramAnasaduHkhAnAM pariSahopasargANAM vA / kasya, me mama / kiMviziSTasya sato, jinadharmajuSaH jinokta jinAnuSThita vA dharma zuddhacidAnaMdarUpAtmapariNatilakSaNa prItyA sevamAnasya / na tu na punarvaraM / ko'sau, asau kriyAsamabhihAraH / kAsAM, saMpadA sarvendriyArthasukhasAdhanAnAM vibhUtInAM kasya, me| kiMviziSTasya sato, jinadharmamuco yathoktajinadharmarahitasya // 39 // zramaNakarmAbhyAsena anyagamyaM sarvatra sAmya kAmayate-- labdhaM yadiha labdhavyaM tacchrAmaNyamahodadhim / mathitvA sAmyapIyUSa pibeyaM paradurlabham // 40 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ : SaSThodhyAyaH / 179 TIkA-labdha prAptaM tanmayA kalatrasaMpadA dikaM / yat kiM, yallabdhavyaM prAptavyaM mayA dhanyairvA / kva, iha nRjanmani gRhAzrame vaa| yata evaM kRtArtho'smi tattasmAtpibeyaM adhyAtmamanubhaveyaM ahaM / kiM tat, sAmyapIyUpaM sarvatra samatvamamRtamiva / kiM kRtvA, mathitvA abhyasya viloDya ca / kaM, zrAmaNyamahodadhiM zramaNAnAM yatInAM karma mUlottara guNAcaraNalakSaNaM zrAmaNyaM mahodadhiriva anargyaratnotpattinimittatvAt duravagAhatvAt durgamapAratvAcca / iyamatra bhAvanA-yathA kila surAsuraiH kSIrodadhiM viloDya tata uddhRtamamRtaM pItamiti zrUyate tathA zrAmaNyaM bhAvayitvA upekSAlakSaNaM cAritramahamAtmani pariNamayitumarhAmi / kIdRza dvayamapi, paradurlabha parairjinamArgAnabhijJaiH surAsurabhinnaizca lokailabdhumazakyaM jinasamayAmijJairapi vA paramatyarthaM durlabhaM katiyaireva tairapi prApyamityarthaH // 40 // tadeva bhUyo bhAvayati pure'raNye maNau reNau mitra zatrau sukhe'sukhe| . jIvite maraNe mokSe bhave syAM samadhIH kadA // 41 // TIkA-kadA ksminkaale| syAM bhaveyaM bhavitumarhAmyahaM bhaviSyAmIti vaa| kiMviziSTaH, samadhIH tulymnaaH| ka ka, pure prItikAraNe cAturvaNyasama yadhiSThAnanagare / tathA tadviparIte araNye attvyaaN| etayordvayorapi rAgadveSanivandhanayorupekSApariNataH kadA bhaviSyAmItyarthaH / evamuttaratrApi yojyaM / tathA maNau vajrAdiratne. reNau rjsi| tathA mitre suhRdi zatrau caapkrtri| tathA sukhe AlhAdanAkAre asukhe ca duHkhe dehamanastAparUpe / tathA jIvite puruSArthasiddhihetAvAyuSi maraNe ca tdvipriite| tathA mokSe anantasukhasvarUpe bhave ca tadviparIte / ayamatra vizeSaH-purAraNyAdiSu tulyamatitvamanyasyApi bhavet / asau tu paramavairAgyopagato mokSabhavayorapi nirvizeSamati tvamarthayate / mokSe bhave ca sarvatra nispRho munisattama ' iti zruteH // 41 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 * saagaardhrmH| yatidharmacaryAkASThAdhirohaNamAzaMsatimokSonmukhakriyAkANDavismApitabahirjanaH / kadA lapsye samarasasvAdinAM paMktimAtmadRk // 42 // TIkA-kadA kasminkAle / lapsye prApsyAmyahaM / kAM, paMktiM lakSaNayA sajAtIyatvaM / keSAM, samarasasvAdinAM samarasa dhyAtRdhyeyadhyAnAnAmekIbhAve satyAnanda svAdayantyabhIkSNaM bhUyobhUyo'nubhavantIti samarasasvAdino ghaTamAnayogA niSpannayogA vA mumukSavaH samarasasvAdinasteSAM / kiviziSTaH san , AtmadRk AtmadarzI bhavan / kathaMbhUto bhUtvA, mokSonmukhetyAdi-mokSa anantajJAnAdicatuSTayAvirbhAvasvabhAve niHzreyasi unmukhA abhimukhA udyatAsteSAM kriyAkANDagurukulopAsanaklezAtApanAdiyogakAyaklezAdi tena vismApito'nanyasambhAvyatayA vismayaM nIto bahirjano bahirAtmaloko yena sa tathoktaH // 42 // yogaparamakASThAmabhikAMkSati zUnyadhyAnakatAnasya sthANubuddhyA'naDunmRgaiH / ughRSyamANasya kadA yAsyanti divasA mama / 43 // TIkA-kadA kasmin yogAbhyAsasamaye / yAsyanti gamipyanti / ke, divasA ahorAtrAH / kamya, mama tattvajJAnavairAgyasampannasya / kiMviziSTasya sataH, zUnyadhyAnaikatAnasya nirvikalpasamAdhipariNatasya / punaH kiM kriyamANasya,uddhRSyamANasya skandhazRGgakaNDUyanagocarIkriyamANasya / kaiH,anaDunmRge: anaDvAhaH utkRSTapazavaH mRgA araNyacAriNo hariNA: anaDvAhazva mRgAzca annmRgaastaiH| kayA, sthANubuddhyA sthANuH sImAdyartha UrdhvasthitakASThavizeSaH sthANuriti buddhiH kalpanA sthANubuddhistayA / yadA hi purAdahirahaM kAyotsargeNa sthAsyAmi tadA svairacAriNo vRSabhAdayaH skandhAdikaNDUtyAkulitAstakaNDUyanAya mAM sthANurayamiti manyamAnAH skandhAdibhirugharSiSyanti / eva
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ sssstthodhyaayH| 181 maraNye hariNAdayo'pi / ahaM punaH purAraNyayormuktAgrahatvena tiSThan zuddhacidAnandamayaM khAtmAnamevAdhivatsyAmIti manoratho'sya mahAtmano lakSyata iti||43|| mahAnizAyAM purAbahiH proSadhopavAsavratAn kAyotsargasthitAnupasargajayena yogAdacalitAn prAcyazrAvakAn prazaMsayati dhanyAste jinadattAdyA gRhiNo'pi na ye'calan / tattAgupasargopanipAte jinadharmataH // 44 // TIkA-vartante / ke, te prasiddhAH jinadattAdyAH jinadatto nAma zreSThI AdyaH prathamo yeSAM vAriSeNakumArAdInAM te jinadattAdyAH prossdhopvaasntinH| kiMviziSTAH, dhanyA sukRtinaH tebhyo'haM spRhyaamiityrthH| ye kiM, ye nAcalana na calitAH / kasmAt, jinadharmataH jinoktAjinasevitAdvA sAmAyikAt / kiMviziSTAH manto, gRhiNo dvitIyAzramiNaH / kiM punaruttarAzramiNa ityapizabdArthaH / ka sati, tadityAdi / te zrutaprasiddhAstAdRzo'nanyasadRzA upasargAH zastraprahArAdayasteSAM upa samIpe nipatanaM niyatamavazyambhAvi patanaM tattAgupasargopanipAtastasmin // 44 // vratikapratimAmupasaMharaMstadanuSThAyinaH phalavizeSamAha ityAhorAtrikAcAracAriNi vratadhAriNi / __ svargazrIH kSipate mokSazrIrSayeva varasrajam // 45 // TokA-kSipate muNcti| kA'sau, svargazrIH yathAsvaM saudhrmaadiklplkssmiiH| kAM, varasrajaM varo'bhimataH patirvaraNaM vA tatsvIkaraNa varArthA sraka mAlA varanak tAM varamAlAmityarthaH / ka, vratadhAriNi vratAni prAguktAni dhArayatyAtmani niraticAratayA sthirIkarotyabhIkSNamiti vratadhArI vratikapatimArUDhaH zrAvakastasmin / kiMviziSTe, ityevamuktaprakAreNa / AhorAtrikamahorAtrabhavamAcAra brAhmamuhUrtotthAnAdikaM caratyanutiSThatItyevaMzIlastaccArI tasmin / atrotprekSAmAha-mokSazrIrSayeveti / mokSazriyAmIrSA'kSAntirmokSazrIrSA tayA / iyamatra
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 sAkharadharmaH / bhAvanA-yathA kAcinmahAkulInakanyA pitrAdibhiranujJAtA abhISTapatAvimaM nAnyA svIkuryAditi buddhayA varamAlAM kSipati tathA tattAdRmahAzrAva ke mokSazrIrSayA svargazrIriti bhadram // 45 // ityAzAdharaviracitAyAM svopajJadharmAmRtasAgAradharmadIpikAyAM bhavyakumudacandrikAsaMjJAyAmAditazcaturdazaH prakramAcca SaSTho'dhyAyaH samAptaH || 6 || atha saptamo'dhyAyaH / atha sAmAyikAdipratimAnavakasvarUpa rUpaNArthamupakramate / tatra yahUtikapratimAyAM sAmAyikaM zIlatayA nirdiSTaM tadeveha vratatvena pratipadyamAnaM pratimArUpatAM yAtIti prarUpayannAha sudRGmUlottaraguNagrAmAbhyAsavizuddhadhIH / 1 bhajastrisandhyaM kRcchre'pi sAmyaM sAmAyikI bhavet // 1 // TIkA--bhavet bhavitumaheti / ko'sau, vratikaH / kIdRzaH, sAmAyikI sAmAyikapratimAvAn / kiM kurvan, bhajan sevamAnaH / kiM, tatsAmyaM mohakSobhavihInamAtmapariNAmaM / kathaM, trisandhyaM sandhyAtraye / ka sati, kRcchre'pi parISahopasargasannipAte'pi / kathambhUto bhUtvA sudRgityAdi- dRksamyaktvaM mUlotaraguNamA : prAguktalakSaNaH dRk ca mUlottaraguNagrAmazca dRGmUlottaraguNagrAmau prazastau niraticArau dRGmUlottaraguNagrAmau sudRGmUlottaraguNagrAmau / tayorabhyAso'sakRtpravRttiH tena vizuddhA pratibandhakApAyAt prakRtasaMyamAnuSThAnasAdhanasAmarthyaM prAptA dhIrjJAnaM yasya sa tathoktaH // 1 // vyavahArasAmAyika vidhyupadezapuraHsaraM nizcayasAmAyikaM vidheyatayopadizati -
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / 183 kRtvA yathoktaM kRtikarma sandhyAtraye'pi yAvaniyama smaadheH| yo vajrapAte'pi na jAtvapaiti sAmAyikI kasya sa na prazasyaH / / TIkA-sa kasya sAmAyikArthinaH zakrAdervA naprazasyaH sarvasyApi zlAvya ityarthaH / yaH kiM, yo nApati na prcyvte| kasmAt, samAdheH ratnatrayaikAgyalakSaNAdyogAt / kadA, jAtu kadAcidapi / ka sati, vajre'pi patati sati / kiM punaranyatropasargakAraNe / kiyatkAlamityAha-yAvanniyamaM pratijJAvadhi / etnnishcysaamaayikN| kiM kRtvA, anuSThAya / kiM tat, kRtikrm| kiMviziSTaM, yathoktaM AvazyakAdhyAye yogyakAletyAdiprabandhena vyAkhyAtaM vNdnaakrm| ka, sandhyAtraye'pi tisRSvapi sandhyAsu zaktyA'nyadA'pi / sAmyabhAvanAnujJAnArtho vA apishbdH| etayavahArasAmAyikam / 2 // nizcayasAmAyikazikharAdhirUDhAya zlAghate____ AropitaH sAmayikavataprAsAdamUrdhani / kalazastena yenaiSA bhUrArohi mahAtmanA // 3 // TIkA-AropitaH sthApitaH / ko'sau, kalazaH / kena, tena / kva, sAmAyiketyAdi-samayaH kezabandhAdiniyamitaH kAlastatra bhavaM sAmAyika sAmyabhAvanaM tadeva vrataM sAmAyikavataM tadeva prAsAdo devagRhaM durAsadatvAt durArohatvAdiSTasiddhinibandhanatvAcca tasya mUrdhani zikharAgre / yena kiM kRtaM, yena mahAsmanA gaNadharacakradharendrAdInAM spRhaNIyena Arohi ArUDhA / kA'sau, eSA bhUrvyavahArasAmAyikapUrvA nizcayasAmAyikapratimA // 3 // sa proSadhopavAsI syAdyaH siddhaH pratimAtraye / sAmyAna cyavate yAvatproSadhAnazanavratam // 4 // TIkA-syAdbhavet / ko'sau, sa zrAvakaH / kiMviziSTaH, proSadhopavAsI proSadhopavAsapatimAvAn / yaH ki, yo na cyavate na bhrazyati / kasmAtsAmyAt bhAvasAmAyikAt / proSadhopavAsazIle tu taduparame nAmAdisAmAyika
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 sAgAradharmaH paJcakasyApyanucaraNAt / kiyatkAlaM, yAvatproSadhAnazanavataM proSadhopavAsatijJAviSayIkRtAn SoDaza yAmAna / kiMviziSTaH san, siddhaH niSpannaH pratIto vA / kva, pratimAtraye darzanavratasAmAyikapratimAsu // 4 // proSadhopavAsino niSThAkASThAM nirdizati tyaktAhArAGgasaMskAravyApAraH proSadhaM zritaH / celopasRSTamunivadbhAti nedIyasAmapi // 5 // TIkA-bhAti pratibhAsate / ko'sau, proSadhaM zritaH proSadhopavAsaniSThaH // kiMvat , celopasRSTamunivat upasargavazAdvastreNa veSTito nirgrantho yathA brahmacaryadhAraNazarIrAdimamatvavarjanayogAt / keSAM, nedIyasAM pArzvavartilokAnAM bAndhavAdInAM vA / vizeSato'nyeSAmityapizabdArtho vismaye vA apizabdaH / kiMviziSTaH san , tyaktetyAdi-AhAro'zanAdizcaturvidhaH aGgasaMskAraH snAnodvartanavarNakavilepanapuSpagandhaviziSTavastrAbharaNAdi vyApAraH sAhacaryAtsAvadyArambhaH AhArazvAGgasaMskArazca vyApArazvAhArAGgasaMskAkhyApArAstyaktAH sarvAtmanA pratyAkhyAtAste trayo yen| etena AhArAditrayavarjanAdbrahmacaryadhAraNAcca caturvidhaM proSadhavratamuktam // 5 // sAmAyikapoSadhopavAsayoH pratimAbhAve yuktimAha yatprAksAmAyikaM zIlaM tadrataM pratimAvataH / yathA tathA proSadhopavAso'pItyatra yuktivAk // 6 // TIkA-asti / kA'sau, yuktivAk samAdhAnavacanaM / ka, atra sAmAyikapoSadhopavAsayoH pratimAbhAvavipratipattau / kathaM, iti / kimiti, bhavati / ko'sau, prAk zIlatayA abhyastaH proSadhopavAso'pi / kiM, vrataM / kasya, pratimAvataH caturthasaMyamavizeSapadamanutiSThataH zrAvakasya / kathaM, tathA / yathA kiM, yathA bhavati / kiM tat, sAmAyikaM / kiM bhavati, vrataM sasyavadrakSaNIyatvAt / kasya, pratimAvataH tRtIyasaMyamavizeSapadamanutiSThataH zrAvakasya / yat
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ sptmodhyaayH| 185 ki, yatsAmAyikaM bhavati / kiM, zIlaM sasyasya vRttirikha mukhyatayA rakSaNIyasya vratasya rakSaNakAraNatvAt / ka, prAk vratapratimAnuSThAnasamaye // 6 // paramakASThApratipannAn proSadhopavAsinaH prazaMsati nizAM nayantaH pratimAyogena duritacchide / __ ye kSobhyante na kenApi tAnnumasturyabhUmigAn // 7 // TIkA-numaH stumo vayaM / kAn tAn, turyabhUmigAn caturthI saMyamavizeSapadavImArUDhAn / ye kiM, ye na kSobhyante samAdherna pracyAvyante / kena, kenApi pariSaheNopasargeNa vaa| kiM kurvantaH, nayanto lngghyntH| kAM, nizAM parvarAtriM / kena, pratimAyogena saMyatavat kAyotsargAvasthAnena / kasyai, duritacchide azubhakarmanirjaraNArtha // 7 // atha sacittaviratasthAnaM catuHzlokyA vyAcaSTeharitAkurabIjAmbulavaNAdyaprAsukaM tyajan / jAgratkRpazcatuniSThaH sacittavirataH smRtaH / / 8 // TIkA-smRtaH / sUtrajJairAmnAtaH / ko'sau, sacittaviratazrAvakaH / kiM kurvan , tyajan varjayan abhakSayannityarthaH / kiM tat, haritAkurabIjAmbulavaNAdi aGkuraH prarohaH vIja prarohaNadravyaM ambu jalaM lavaNaM saindhavAdi Adizabdena kandamUlaphalapatrakarIrAdi, aMkurazca bIjaM ca aMkurabIjamupalakSaNAt vipatrAdi, haritamamlAnArdrAvasthaM / haritaM ca tadakurabIjaM ca haritAMkurabIja taccAmbulavaNAdi ca haritAMkurabIjAmbulavaNAdi / kiMviziSTamaprAsukamanagni_ pakvamityarthaH / atra ca dvitIyapAde navAkSaratvaM na doSAya anuSTubhi navAkSarasyApi pAdasya ziSTaprayoge vApi kvApi dRzyamAnatvAt / yathA-RSabhAdyA varddhamAnAntA jinendrA daza paMca cetyAdiSu / athavA haritAkurabIjAblavaNAdyaprAsukaM tyajanniti pAThaH / atra Apo jlN| kiMviziSTo'sau, jAgratkRpo yataH jAgratI nityaM hRdi sphurantI kRpA anukampA yasya sa jAgratkRpo
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... sAgAradharmaH / dayAmUrtirityarthaH / kathambhUto bhUtvA, haritAkurAdikamabhakSayansacittavirataH smRtH| catuniSThaH catasRSu pUrvoktapratimAsu niSThA nirvAho yasya sa cturnisstthH||8|| jAgratkrapa iti samarthayate___pAdenApi spRshnnrthvshaadyo'tiRtiiyte| haritAnyAzritAnantanigotAni sa bhokSyate // 9 // TIkA bhokSyate kAkvA na bhakSayiSyatItyarthaH / ko'sau, sa paJcamasaMyamasthAnasAdhanodyataH shraavkH| kAni, haritAni harinAvasthavanaspatIn / kiviziSTAni, AzritAnantanigotAni AzritAni saMsaktAni anantAni nigotAni nigotAkhyAH sAdhAraNazarIravanaspatikAyikA yeSu tAni / uktaM cArSe brAhmaNasRSTiprastAve-santyevAnantazo jIvA haritepvaMkurAdiSu / nigotA iti sArvajJaM devAsmAbhiH zrutaM vacaH // yaH kiM, yaH atiRtIyate pAkSikAdyapekSayA atizayena ghRNAM karoti / kiM kurvan, spRzan parAmRzan / kAni, tathAbhUtaharitAni / kena, pAdena caraNena kiM punarhastAdinetyapizabdArthaH / kasmAt, arthavazAt prayojanAnurodhAt / kiM punaH prayojanAbhAvAt / prayo. janaM vinA sthAvaravirAdhanAdapi nivRttipatijJAnAt // 9 // sacittaviratebhyaH zlAghate--- aho jinoktinirNItiraho akSajitiH satAm / nAlakSyajantvapi harita psAntyete'sukSaye'pi yat // 10 // TIkA-aho Azcarya vartate / kA'sau,jinoktiniItiH jinaagmnishcyH| keSAM, satAM prakaraNAt sacittaviratiprayatAnAM / tathA aho Azcarya vartate / kA'sau, akSajitiH indriyajayaH / keSAM, satAm / atropapattimAha-yadyasmAt na psAnti na bhakSayanti / ke, ete santaH / kiM tat, harit haritaM / kiMviziSTamapi, alakSyajantvapi alakSyAH asmadAdyapekSayA kevalAgamagamyatvAt pratyakSAvasaMvedyA jantavaH prANino yasmin tadalakSyajantu haritaM vastu / kiM
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / punardazyAnumeyaprANikamityapizabdArthaH / ka sati, asukSaye'pi asUnAM kSayaH pralayaH asukSayastasminnapi prANeSu nshytsvpi| kiM punaH prakArAntareNa jIvite smbhvtiitypishbdaarthH| atrAlakSyajantvapItyanena jinAgamaprAmANyavizvAso'sukSaye'pItyanena ca jitendriyatvaM samarthyate // 10 // sAmprataM bhogopabhogaparimANazIlAticAratvenoktaM sacittabhojanamiha tyajyamAnaM pratimAbhAvaM yAtItyupadizati sacittabhojanaM yatprAG malatvena jihAsitam / vratayatyaGgipaJcatvacakitastacca paJcamaH // 11 // TIkA-tratayati vratatvena pratyAkhyAti / ko'sau, paJcamaH sacittaviratyudyataH / kiMtat, tacca tadapi / kiMviziSTo yataH, aGgipaJcatvacakitaH aGginAM bhakSyamANasacittadravyAzritajIvAnAM paJcatvaM maraNaM aGgipaJcatvaM tasmAcakito bhIto yataH / yatkiM, yajjihAsitaM tyaktumiSTaM zIlopadezasyAbhyAsadazAviSayatvAt / kiM tat, sacittabhojanaM jIvAzritadravyavalbhanaM / kena, vratikena / kena kRtvA, malatvena bhogopabhogaparimANAkhyazIlA ticAratvena / kva, prAka zIlopadezasamaye / svAmI punarbhogopabhogaparimANazIlAticArAnanyathA paThitvA paJcamapratimAmevamadhyagISTa-mUlaphalazAkazAkhAkarIrakandraprasUnabIjAni / nAmAni yo'tti so'yaM sacittavirato dayAmUrtiH // 11 // __ atha rAtribhaktavrataM catuHzlokyA vyAkariSyan Adau tallakSaNamAha strIvairAgyanimittaikacittaH praagvRttnisstthitH| yastridhAhni bhajena strI rAtribhaktavatastu saH // 12 // TIkA-sa tu zrAvako bhvti| kiMviziSTaH, rAtribhaktavataH / yaH kiM, yo na bhajet na seveta / kAM, strI niHzeSAmapi yoSAM / kva, ahi dine / kathaM, tridhA mnovaakaaykRtkaaritaanumtaiH| kiMviziSTaH san, strItyAdi-strIvairAgyanimittAni kAmadoSAH strIdoSA strIsaGgadoSA azaucamAryasaGgatizceti pAca
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 sAgAradhamaH / teSvekacitto yaH sa tathoktaH tadekAgramanA ityarthaH / kathambhUto bhUtvA, prAgvRtaniSThitaH pUrvoktapratimApaJcakAcAranirUDhaH / / 12 / / SaSThapratimAniSThAnabhiSTauti aho citraM dhRtimatAM saGkalpacchedakauzalam / yannAmApi mude sA'pi dRSTA yena tRNAyate / / 13 / / TIkA-aho citramAzcarya vartate / kiM tat , saMkalpacchedakauzalaM manovyApAranirodhasAmarthya / keSAM,dhRtimatAM saMtoSabhAvanAyuktAnAM puMsAM / yena kiM, yena saMkalpacchedakauzalena tRNAyate tRNavatpratibhAti abhogyatayA''tmAnaM teSAM darzayatItyarthaH / kA'sau, sA'pi kAntA kiMviziSTA satI, dRSTA cakSurgocarIkRtA / tathA AvRtyA sA kAntA dRSTA'pi kiM punaH zrutA saMkalpitA cetyapizabdArthaH / gRhasthasya hi svadArAnprati prema dRgvyApArazca duHkhamutpAdayet sA kA, yannAmApi yasyAH saMjJA'pi zrutA bhavati / kasyai, mude prItaye / kiM punardarzanAdikamityapizabdArthaH // 13 // etasya rAjyAdAvapi maithunavinivRttimupapAdayannAha rAtrAvapi RtAveva santAnArthamRtAvapi / bhajanti vazinaH kAntAM na tu parvadinAdiSu // 14 // TIkA-bhajanti sevante / ke, vazino jitendriyaaH| kAM, kAMtAM priyaaN| ka, RtAveva puSpadarzanottarabhAvicaturthadivasasnAnAnantarameva nAnyadA / kva, rAtrAbapi nizyapi tathA RtAvapi santAnArthameva te bhajanti tAM na vissysukhaarth| evazabdo'tra sandarzakanyAyena ubhayatra yojyaH / na tu punaH kathamapi vazinaH striyaM bhajanti / keSu, parvadinAdiSu parvadinAnidharmakarmAnuSThAnadinAnyaSTamyAdIni Adizabdena amAvAsyAgrahaNAdIni gRhyante // 14 // ___ adhunA cAritrasArAdizAstramatena rAtribhaktavataM niruktyA lakSayan ratnakaraNDakAdiprasiddha tadartha kathayati
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / rAtribhaktavato rAtrau strIsevAvartanAdiha / nirucyate'nyatra rAtrau caturAhAravarjanAt // 15 // TIkA-nirucyate vyutpAdyate / ko'sau, rAtribhaktavataH samAsazabdaH / ka, iha asmin cAritrasArAdizAstrAnusAriNi granthe / kasmAt, rAtrau nizi strIsevAyA vartanAt rAtrau bhaktaM strIbhajanaM vratayati rAtribhaktavata iti tacchabdasya vyutpAdanAt / anyatra punA ratnakaraMDakAdizAsne rAtribhaktavatazabdo nirucyate / kasmAt. rAtrI caturAhAravarjanAt rAtrau bhaktaM caturvidhamapyAhAraM vratayati pratyAkhyAtIti rAtribhakta vata iti tacchabdavyutpAdanAt / yadAha svAmI-annaM pAnaM khAdya leAM nAnAti yo vibhAvaryAm / sa ca rAtribhaktavirataH sattveSvanukampamAnamanAH // 15 // atha brahmacaryasthAnaM vyAcaSTe tttaaddksNymaabhyaaskshiikRtmnaastridhaa| ___ yo jAtvazeSA nI yoSA bhajati brahmacAryasau // 16 // TIkA-bhavati / ko'sau, amau shraavkH| kiMviziSTo, brahmacArI brahmaNi cAritre Atmani jJAne carati pravartata ityevaMtrataH / yaH kiM, yo no bhajati na sevte| kAH, yoSAH strIH / kiMviziSTAH, azeSAH mAnavIdevIstirazcIstatpratikRtIzca / kadA, jAtu kadAcidivA rAtrau ca / kathaM, tridhA trividhena / kathambhUto bhUtvA tadityA di-sa prAka pratimASaTkanirdiSTaH tAdRkkramopacitaH saMyamaH prANendriyaparihArarUpApahRtasaMyamaikadezastasyAbhyAso bhAvanA tena vazIkRtaM svAdhInatAM nIta manazcittaM yena sa tathoktaH // 16 // brahmacAriNe zlAghate anantazaktirAtmeti zrutirvastveva na stutiH| yatsvadravyayugAtmaiva jagajjaitraM jayetsmaram // 17 // TIkA-bhavati / kAisau, shrutiraaptopdeshH| kathaM, iti evaMsvarUpA / bha
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ cati / koso, AtmA puruSaH / kiviziSTo'nantazaktiH anantA niHsImAH zaktayo arthakriyAkArisAmarthyAni yasya saH anantazaktiH / iti zrutiH / kiM bhavati, vastveva vastuviSayaiva / na bhavati sA / kiM, stutiH guNAlpatve sati tadbahutvakathanaM / kuta ityAha-yadyasmAt jayet prtibniiyaat| ko'sau, Atmaiva / kiMviziSTaH, svadravyayuk paradravyavyAvartanena AtmadravyaM samAdadhAnaH / kaM, smaraM kandarpa / kiMviziSTa, jagajjatraM jagatAM paradravyapravRttimatAM prANinAM jaitramabhibhAvukaM // 17 // - mandamatyanu jivRkSayA brahmacaryamAhAtmyamAha vidyA mantrAzca siddhayanti kiGkarantyamarA api / / krUrAH zAmyanti nAmnA'pi nirmalabrahmacAriNAm // 18 // TIkA-siddhayanti varapradA bhavanti / kAH, vidyAH sAdhitasiddhAH / mantrAzca ptthitsiddhaaH| tathA kiMkaranti kiGkarA iva aacrnti| ke, amarA devaaH| kiM punarmAnavA stiyaJco vetypishbdaarthH| tathA zAmyanti upasargakaraNAnnivartante / ke, krUrAH brahmarAkSasAdayaH / kena, nAmnA saMjJoccAraNamAtreNa / kiM punaH sannidhAnenetyapizabdArthaH keSAM, nirmalabrahmacAriNAM niraticArabrahmacaryabhAjAm // 18 // prasaGgavazAbrahmacaryAzramaM kiJcidyAcaSTeprathamAzramiNaH proktA ye paJcopanayAdayaH / te'dhItya zAstraM svIkuryurdArAnanyatra naiSThikAt // 19 // TIkA-ye proktAH paramAgame pratipAditAH / ke, prathamAzramiNaH maujIbandhanapUrvatratAnuSThAyinaH / kati, pnyc| ke, te upanayAdayaH upanaya Adiu~pAmavalambAdInAM taM / tatra upanayabrahmacAriNo gaNadharasUtradhAriNaH samabhyastAgamA gRhidharmAnuSThAyino bhavanti / avalambabrahmacAriNaH kSullakarUpeNAgamamabhyamya parigRhItagRhAvAsA bhavanti / adIkSAbrahmacAriNo veSamantareNAbhya
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / stAgamA gRhadharmaniratA bhavanti / gUDhabrahmacAriNaH kumArazramaNAH santaH svIkRtAgamAbhyAsA bandhubhirdusahapariSahairAtmanA nRpatibhirvA nirastaparamezvararUpA gRhavAsaratA bhavanti / naiSThikabrahmacAriNaH samadhigatazikhAlakSitaziroliGgAH tathA bhikSAvRttayo devArcanaparA bhavanti / te kiM kuryurityaah-prigRhnniiyuH| ke, te / kAn , dArAn, patnIH / kiM kRtvA, adhItya paThitvA / kiM tat, zAstramupAsakAdhyayanAdi zrutaM / katham , anyatra |ksmaat naiSThikAt naiSThikaM varjayi. tvetyarthaH // 19 // jinadarzane varNAzramavyavasthA kutrAstIti pRcchanta patyAha... brahmacArI gRhI vAnaprastho bhikSuzca saptame / catvAro'Gge kriyAbhedAduktA varNavadAzramAH // 20 // TIkA-uktAH praNItAH / ke, AzramAH A zAstroktakAlAt zrAmyanti yathAsvaM tapasyantItyAzramAH / kiMvat, varNavata brAhmaNAdayo varNA yathA / kamAt, kriyAbhedAt dharmakarmavikalpAt / kati, catvAraH / ka. aGge / kiMviziSTa, saptame upaaskaadhyynaakhye| tAnevopadeSTumAha-brahmacArI gRhI vAnaprastho bhikSuzcati / uktaM ca / brahmacArI gRhasthazca vAnaprasthazca bhikSukaH / ityAzramAstu jainAnAM saptamAGgAdviniHsatAH // 1 // takriyAbhedastu kiJcidayaM dayatebrahmacAriNastAva dimAH kriyA: / dvijasUnorgarbhASTame varSe jinAlaye kRtArhatpUjanasya kRtamauNDyasya triguNamauJjIvandhasaptaguNagranthitayajJopavItAdiliGgaM vizuddha sthUlahiMsAviratyA divrataM brahmacaryApabRhitaM gurusAkSikaM dhAraNIyaM / takriyAprapaJcaH punarAH- zikhI sitAMzukaH sAntarvAsA nirveSavikriyaH / vratacinheM dadhatsUtraM tadokto brahmacAryasau / / caraNocitamanyacca nAmadheyaM tadA'sya vai| vRttizca bhikSayA'nyatra rAjanyAdudhavaibhavAt // ityAdigranthenoktaH pratipattavyaH / pUrvoktanityanaimittikAnuSThAnastho gRhasthaH / sa dvedhA jAtitIrthakSatriyabhedAt / tatra jAtikSatriyAH kSatriyabrAhmaNavaizyazUdrabhedAccaturvidhAH tIrtha
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 sAgAradharmaH / kSatriyAH svajIvitavikalpAdanekabhedA bhidyante / vAnaprasthA aparigRhItajinarUpA vatrakhaNDadhAriNo niratizayatapasyudyatA bhavanti / bhikSavo jinarUpadhAriNo bahudhA bhavanti / tadyathA dezapratyakSavitkevalabhRdiha muniH syAdRSiH prAptaRrddhirArUDhazreNiyugmo jinayatirenagAro'paraH sAdhuvargaH / rAjA brahmA ca devaH parama iti RSirvikriyA'kSINazaktiprApto buddhayauSadhIzo vividhanayapaTuvizvavedI krameNa // 1 // tatkriyAzca prAkprabandhenoktAstadvadvarNakriyAzca vyAkhyAtAH // 20 // athArambhavirataM dvAbhyAmAha - nirUDhasaptaniSTho'GgighAtAGgatvAtkaroti na / na kArayati kRSyAdInArambhaviratastridhA // 21 // TIkA na karoti na kArayati ca ko'sau, ArambhavirataH / kAnU kRpyAdIn kRSisevAvANijyAdivyApArAn / na punaH snapanadAna pUjAbhighAnAdyArambhAn / teSAmaGgighAtAGgatvAbhAvAt / prANipIDAparihAreNaiva tatsaMbhavAt / vANijyAdyArambhAdapi tathA sambhavastarhi vinivRttirna syAditi cede - vametat / kathaM, tridhA / kasmAt, aGgighAtAGgatvAt prANivadha nivandhanatvAt / kathambhRto bhUtvA nirUDhasaptaniSThaH niSThitaprAk saptapratimAsaMyamaH putrAdIn pratyanumateH kadAcinnivArayitumazakyatvAnmanovAkkAyaiH kRtakAritAbhyAmeva sAvadyArambhAnnivartate ityatra tAtparyArthaH // 21 // etadeva samarthayate-- yo mumukSuraghAdvibhyat tyaktuM bhaktamapIcchati / pravartayetkathamasau prANisaMharaNIH kriyAH / / 22 // TIkA-kathaM pravartayet kuryAt kArayecca / ko'sau asaavssttmshraavkH| kAH, kriyAH / kiMviziSTAH, prANisaMharaNI: jIvaghAtikAH / yaH kiM, ya icchati vAJchati / kiM kartuM, tyaktuM pratyAkhyAtuM / kiM tat, bhaktamapi prANisaMharaNakAraNaM 3 1
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / 193 bhojanamapi / ki kurbana, bibhyat / kasmAd, aghAtpApAt / kiMviziSTaH san, mumukSuH kRtsnakarmavipramokSamicchuH // 22 // atha parigrahavirataM saptazlokyA vyAcaSTa sa granthavirato yaH prAgtratatrAta sphuraddhRtiH / naite me nAhameteSAmityujjhati parigrahAn // 23 // TIkA - sa bhavati / kimAkhyo, granthavirata / yaH kiM, ya ujjhati tyajati / kAna, parigrahAn vAstukSetrAdIna daza / katha, iti evaM saMkalpya / na bhavanti / ke, ete vAstukSetrAdayo'rthAH / kasya, me mama svatvabhogyatvAdinA sambaddhAH / tathA na bhavAmyahaM / kaMSAM, eteSAM svAmitvabhoktRtvAdInAM sambandhI kiMviziSTaH san prAgityAdi- prAcAM darzanikAdipratimA viSayANAM vratAnAM saMyamavizeSANAM vrAtaH saGghAtaH prAtavrAtaH tena sphurantI jAgratI dhRtiH santoSo yasya sa tathoktaH kiM ca / svAcArAprAtilomyena lokAcAraM pramANayediti vacanAtsarvatra svasvasthAnA virodhenaiva pUrvamthAnAnuSThAna manuSTheyam // 23 // etasya sakaladattimuttaraprabandhena vyAcaSTe-- athAya sutaM yogyaM gotrajaM vA tathAvidhama / brUyAdidaM prazAn sAkSAjjAtijyeSTha dharmaNAm // 24 // TIkA - athAdhikAre itaH sakaladattiravikriyata ityarthaH / brUyAta vyAharet / kossau, prazAn prazamaparo navamaH zrAvakaH / ke, sutaM putraM / kiMviziSTa, yogya svabhArakSamaM / kiM kRtvA, AhUya AkArya / vA athavA yogyaputrAbhAve gotraja bhrAtRtatputrAdikaM / kiMviziSTa, tathAvidhaM yogyaputratulyaM / kiM brUyAt, idaM vakSyamANaM / kathaM, sAkSAt samakSaM / keSAM, jAtijyeSThasadharmaNAM jAto brAhmaNatvAdau jyeSThA mukhyA jAtijyeSThAste ca te sadharmANazca sAdharmikAsteSAm / tAtAdya yAvadasmAbhiH pAlito'yaM gRhAzramaH / virajyainaM jihAsUnAM tvamadyArhasi naH padam // 25 // 2
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / TIkA-he tAta svasya poSyatvasUcanagarbha putrAdeH priytvaamNtrnnmidN| pAlito yathAvidhi nirvAhitaH / ko'sau, ayaM prastuto gRhasthAzramo gRhsthaacaarH| kaiH,asmAbhiH navamapratimAnuSThAnaniSThAbhyudyataiH / kathaM, adyayAvat idNdinaavdhi| adya samprati arhasi svIkartumucito'si / ko'sau, tvaM / kiM tat, padaM trivagaMsAragRhAcArAnuvartanalakSaNa / keSAM, naH asmAkaM / kiM cikIrSuNAM, jihAsUnAM tyaktumicchUnAM / kaM, enaM gRhAzramaM / kiM kRtvA, virajya bhavAGgabhogeSu vairAgyaM gatvA // 25 // putraH pupUSoH svAtmAnaM suvidheriva kezavaH / ya upaskurute vasturanyaH zatruH sutacchalAt / / 26 // TIkA-ya utpannaH punIte vaMzaM sa putra iti vacanAt sa putro bhaNyate / yaH kiM, ya upaskurute gRhAdimamatvacchedenAtizayamAdatte / kasya, vastuH pituH / kiM cikIrSAH, pupUSoH zodhayitumicchoH / kaM, svAtmAnaM svacidrUpaM / ka iva kasyetyAha-suvidherityAdi / yathA upacakre / ko'sau, kezavaH kezavo nAma zrImatIcarastatputraH / kasya, suvidheH vRSabhanAthasya pUrvabhave suvidhinAmno rAjJaH / uktaM cArSe-nRpastu suvidhiH putrasnahAdgArhasthyamatyajan / utkRSTopAsakasthAne tapastepe suduzcaraM / uktalakSaNavaiparItye putrasyApi zatrutvaM vaktumAha-bhavati / ko'sau, anyaH putraH / kiMviziSTaH, zatruH zAtayitA iSTavidhA titvAt / kasmAt, sutacchalAtputravyAjAt // 26 // upasaMhAramAhatadidaM me dhanaM dhayaM poSyamapyAtmasAtkuru / saiSA sakaladattirhi paraM pathyA zivArthinAm // 27 // TIkA-yata evaM tattasmAt AtmasAtkuru svAyatta vidhehi tvaM / kiM tat, idaM vartamAna me mama sambaMdhi dhanaM grAmasuvarNAdikaM dharmya caityAlayapAtra
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / 195 dAnAdikaM popyaM ca gRhiNImAtRpitrAdi / kuta etadityAha-hi ysmaadvrtte| kA'sau, sA sUtroktA eSA vidhIyamAnA sakaladattiranvayadattyaparAbhidhAnA / kIdRzI, pathyA patho'napetA ratnatrayAnugatetyarthaH / keSAM, zivArthinAM mumukSUNAM / kathaM, paraM atyartham // 27 // vidINamohazArdUlapunarutthAnazakinAm / / tyAgakramo'yaM gRhiNAM zaktyA''rambho hi siddhikRt // 28 // TIkA-vartate / ko'sau, ayaM prakRtaH tyAgakramaH zanaiH zanaibehirantaHsaGgavarjanaM / keSAM, gRhiNAm / kiMviziSTAnAM, vidIrNetyAdi-vidIrNastattanniThAsauSThavena bhinnaH sa cAsau mohazArdUlazca mamakAravyAghraH tasya punarutthAnaM bhUyo nihantumabhiyogastaM zaGkante vikalpayantyabhIkSNa miti tacchakinasteSAM / arthasamarthanArthamAha-hi ysmaadbhvti| kosau, Arambha aihikamAmutrikaM vAbhimatArtha sAdhayitumupakramaH / kayA, zaktyA svasAmarthyena kriyamANaH / kiMviziSTo bhavati, sidvikRt abhipretArthasAdhakaH // 28 // evaM vyutsRjya sarvasvaM mohAbhibhavahAnaye / kizcitkAlaM gRhe tiSThadaudAsyaM bhAvayansudhIH // 29 // TIkA-tiSThadAsIMta / ko'sau, sudhIH tattvajJAnasampannaH / ka, gRhe / ke kAlaM / kiyanta, kiJcitstokaM / kiM kurvan, bhAvayannabhyasyan / tadaudAsyamupekSAM / kasmai, mohetyAdi / mohena mamatvena abhibhava upekSAzaithilyaM yena pRSTo vA ArambhAdau putrAderanumatiM dAsyate tasya hAnaye niraakrnnaarth| kiM kRtvA,vyutsRjya vizeSeNa vidhipUrva vA tyaktvA / kiM tat, sarvasvaM cetanamacetanaM ca svaM vstu|kthN,evmitthN / kiJcitkAlamityanena sitAmbaraparikalpitaM pratimAsu kAlaniyama niraakroti| tadgranthAnuvAdastu jJAnadIpikAyAM draSTavyaH / gRhe tiSThedityanena svAMgAcchAdanArtha vastramAtradhAraNamamUrchAmasya lakSayati / tena vinA
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / gRhe'vasthAnAnupapatteH / tathA hyAgamaH " mottUNa vattamittaM parigrAhaM jo vibajjade se / taM tattha vimucchaSNaM karedi jANa so sAvao Navamo // 29 // athAnumativirataM saptazlokyA vyAcaSTe 196 - navaniSThAparaH so'numativyuparataH sadA / yo nAnumodate granthamArambhaM karma caihikam // 30 // TIkA - sa bhavati / kiMviziSTaH, anumativyuparato'numativirata ityarthaH / yaH kiM, yo nAnumodate nAnumanyate / kaM granthaM dhanadhAnyAdikaM tathA ArambhakRpyAdikaM / tathA karma vyApAraM / kiMviziSTaM, aihikaM vivAhAdikaM / kathaM, tridhA manovAkkAyaiH / kiMviziSTaH san navaniSThAparaH darzanikA dipratimAnavakAnuSThAnaniSThaH // 30 // 1 etasya vidhivizeSamAha-- caityAlayasthaH svAdhyAyaM kuryAnmadhyAnhabandanAt / UrdhvamAmantritaH so'dyAd gRhe svasya parasya vA // 31 // TIkA- kuryAdvidadhyAt / kosau asAvanumativirataH / kaM, svAdhyAyamAgamAdhyayanaM / kiMviziSTaH san, caityAlayasthaH jinagRhe tiSThan / tathA adyAt bhuJjIta saH / ka gRhe / kasya, svasya AtmIyasya putrAdeH parasya vA yasya kasya dhaarmikrsy| kiMviziSTaH san, AmaMtrita AhUtaH / kathaM UrdhvamupariSTAt / kammAt, madhyAhnavandanAt mAdhyAhnikakRtikarmaNaH pazcAt // 31 // asyaivoddiSTa yAgArtha bhAvanA vizeSaM lokadvayenAha-yathAprAptamadandehasiddhyarthaM khalu bhojanam / dehazva dharmasiddhyarthaM mumukSubhirapekSyate / / 32 || sA me kathaM syAduddiSTaM sAvadyAviSTamaznataH / karhi maikSAmRta bhokSye iti cecchejjitendriyaH || 33 // yugmam
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / 197 TIkA-icchecca aakaaNkssedsau| kiM, iti etat / kiM kurvan, bhujAnaH / kiM, yathAprAptaM yadyallabdhaM tattatsaMyamAvirodhenAznannityarthaH / kiMviziSTo yataH, jitendriyaH jitAni vazIkRtAnI ndriyANi sparzanAdIni yena sa jitendriyaH / kimetadicchedityatrAha-khalu nizcayena / apekSyate AkAMkSyate / kiM tat, bhojanaM / kaiH, mumukSubhiH / kimartha, dehasiddhayartha zarIravartanArtha / tathA apezyate dehastaiH / kimartha, dharmasiddhayartha ratnatrayaniSpattyartha / sA ca dharmasiddhiH kathaM, na kathamapi syAt / kasya, me mama / kiM kurvataH, aznato bhuJjAnasya / kiM tat, uhiSTaM svodezena sAdhitamAhAraM / kiMviziSTaM, sAvadyAviSTa sAvadhenAdhaHkarmaNA saMsRSTaM / tataH karhi kasminkAle / bhokSye valbhiSye'haM / kiM tata, bhaikSAmataM bhikSyanta iti bhikSAH yAcitaprAptAhArAH bhikSANAM samUho bhaikSa bhaikSamamatamivAjarAmaratvahetutvAt // 32 // 32 // asyaiva gRhatyAgavidhimAha__paJcAcArakriyoyukto niSkramiSyannasau gRhAt / ApRccheta gurUn bandhUna putrAdIMzca yathocitam // 34 // TIkA-ApRccheta saMvadedasau / kAna, putrAdIn / kathaM, yathocitaM yathArha / kiM kariSyan,niSkramitumicchan / kasmAt,gRhA dravyabhAvagehAt / kiMviziSTaHsana, paJcAcArakriyodyuktaH paJcAnAM jJAnAdyAcArANAM karaNe tatparaH / atrAya vidhiHaho kAlavinyopadhAnabahumAnA ninhavArthavyaJjanatadubhayasaMpannatvalakSaNajJAnAcAra na zuddhasyAtmanastvamasI ti nizcayena jAnAmi, tathApi tvAM tAvadAzrayAmi yaavttvtprsaadaacchuddhmaatmaanmuplbhe| aho niHzaMkitatvaniHkAMkSitatvanirvicikitsitatvanirmUDhadRSTi vopabRMhaNasthitIkaraNavAtsalyaprabhAvanAlakSaNadarzanA - cAra, zeSaM pUrvavat / aho mokSamArgapravRttikAraNapaJcamahAvratopetakAyavAGmanoguptI bhASeSaNAdAnanikSepaNapratiSThApanasamitilakSaNacAritrAcAra, zeSa pUrvavat / aho anazanAvamodaryavRttiparisaMkhyAnarasaparityAgaviviktazayyAsanakAyakleza,
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 saagaardhrmH| zeSa prAgvat // aho samastetarAcArapravartakasvazaktyanigRhanalakSaNavIryAcAra, zeSa prAgvat / ayaM yathocitametadAcakSmahe ||tthaahi-aho madIyazarIrajanakasyAtman aho madIyazarIrajananyAtman nAyaM madAtmA yuvAbhyAM janito bhavatIti nizcayena yuvAM jAnItaM / tata ApRSTau yuvAmimamAtmAnaM vimuJcataM / aymaatmaa'dyodbhinnjnyaanjyotiraatmaanmevaatmno'naadijnkmupsrpti| tathA aho madIyazarIrabandhujanavartina AtmAnaH ayaM madAtmA na kiJcanApi yuSmAkaM bhavatIti nizcayena yUyaM jAnItha tata ApRSTA yUyaM, zeSaM pUrvavat / navaraM, janakamityasya sthAne baMdhumiti paThanIyaM / aho madIyazarIraputrasyAtman madAtmano na tvaM janyo bhavasIti nizcayena tvaM jAnIhi / tata ApRSTasttvamimamAtmAnaM vimuJca, zeSaM prAgvat / navaraM, baMdhusthAne janyaM paThet / / aho madIyazarIraramaNyA Atmana madAtmA na tvAM ramayatIti nizcayena tvaM jAnIhi tata ApRSTastvamimamAtmAnaM vimuJca / ayamAtmA'dyodbhinnajJAnajyotiH svAnubhatimevAtmano'nAdiramaNImupasarpatItyAdi // 34 // vinayAcArasya bhedaM vistareNa prAguktamidAnIM sukhasmRtyartha saMkSipya punarAha sudRnivRttatapasAM mumukssornirmliikRtau|| yatno vinaya AcAro vIryAcchuddheSu teSu tu // 35 // TIkA-bhaNyate sUribhiH / ko'sau, vinayaH / kiM, yatnaH praNidhAnaM / kva, nirmalIkRtau malApanayane / sudRnivRttatapasAM samyagdarzanajJAnacAritratapasAM / kasya, mumukSoH na bubhukSoH |aacaarstu bhaNyate / kiM, yatnaH / keSu teSu sahagAdiSu catuSu / kiMviziSTeSu, zuddheSu nirmalIkRteSu / kasmAt , vIyaryAt svazaktimaniguhya / etena paJcamo vIryAcAraH sUcyate // 35 // sampratyupasaMharati iti caryA gRhatyAgaparyantAM naiSThikAgraNIH / niSThApya sAdhakatvAya paurastyapadamAzrayet // 36 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / 199 TIkA- Azrayet svIkuryAt / ko'sau, naiSThikAgraNIH naiSThikeSu dArzanikAdiSu navasvagraNIrmukhyo'numativiranaH / kiM tat, padaM sthAnaM / kiMviziSTaM paurastyaM ekAdazamuddiSTaviratyAkhyaM / kasmai, sAdhakatvAya AtmazodhanArthaM / kiM kRtvA, niSThApya / kAM caryo saMyamAcAraM / kiMviziSTAM, gRhatyAparyantAM gRhatyAgaH paryante avasAne yasyAstAM / kathaM, ityevam // 36 // athoddiSTa viratasthAnaM trayodazabhiH zlokairvyAcaSTetattadvratAstranirbhinnazvasanmohamahAbhaTaH / -- uddiSTaM piNDamapyujjhedutkRSTaH zrAvako'ntimaH // 37 // TIkA-ujjhet tyajet / ko'sau, antimaH zrAvakaH / kiviziSTaH, utkRSTaH ayamitthaMgatanayAdutkRSTo'numativiratastu naigamanayAditi jJApanArthamubhau bhikSU to prakRSTau ceti prAguktamapIdaM vizeSaNa punaruktaM / kimujjhet, piNDaM bhaktaM apizabdAdupadhizayanAsanAdi / kiMviziSTa, uddiSTa Atmoddezena kalpitaM / navakoTivizuddha svIkuryAdityarthaH / kiM viziSTaH san tadityAdi - tAni pUrvoktAni vratAni yathAsvaM nivRttipravRttirUpANyAcaraNAni tattadvratAni tAnyevAstrANi haraNAni tairbhinno nitarAM vidAritaH sacAsau zvasan kiJcijjIvana jinarupatAprAptiM pratibadhnan moha eva mahAbhaTo durnivAravIro yasya sa tathoktaH // 37 // tadvedalakSaNArthamAha- " ma dvedhA prathamaH zmazrumRrdhajAnapanAyayet mitakaupIna saMvyAnaH kartaryA vA kSureNa vA // 38 // 1 TIkA -sa utkRSTa zrAvako dvedhA dvividho bhavati / tatrAdyasya prathama ityAdinA prabandhena vidhimabhidhatte apanAyayet chedayet / ko'sau, prathama Adya uddiSTavirataH / kAna, mazrumUrdhajAn kUrca ziraH kezAn / kayA, kartaryA kartarikayA / vA kSureNa nApitopakaraNena vA / atra kartaryA'panAyanaM zlAghyataraM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 sAgAradharmaH / zobhAnAkAMkSaNAt / tathA sitakaupInasaMvyAno bhavet zvetakakSApaTottarIyapaTazvAsau syAdityarthaH // ____sa utkRSTa uddiSTaviratazrAvakaH dvividho bhavati iti sambandhaH / tatra tAvat prathamaH AdyaH / kiviziSTaH, sitakaupInasaMvyAnaH kaupInaM guhyapracchAdanavastraM saMvyAnaM uttarIyavastraM kaupInaM ca saMvyAnaM ca kaupInasavyAnaM site kaupInasaMvyAne yasya sa tthoktH| kiM kuryAt, apanAyayet anyenotsArayet / kAna, zmazrumUrdhajAn / zmazrUNi kUrcAn kezAn mUrdhajAn ziraHkezAna na tu kakSAdisthAn / kayA, kartaryA kartarikayA vA athavA kSureNa romazastravizeSeNa / atra dvitIyo vAzabdaH samuccayArtha jJAtavyo yathAsambhavamiti // 38 // sthAnAdiSu pratilikheta mRdUpakaraNena saH / kuryAdeva catuSpAmupavAsa caturvidham // 39 // TIkA-pratilikhet bhUtalA diSu pramRjyAt / kosau, sa prathama utkRSTaH / kena, mRdUpakaraNena mRdunA sukumAreNa jantvabAdhakenopakaraNena vastrAdinA / keSu karttavyeSu, sthAnAdiSu udbhIbhAvopavezanasaMvezanAdiSu / tathA kuryAdeva avazyaM vidadhyAdasau / kaM, upavAsamanazanaM / kiMviziSTa, caturvidhaM catasro vidhA AhArAstyAjyA yasminnasau caturvidhastaM / catuSpA mAsi mAsi dvayoraSTamyordvayozcaturdazyoH // 39 // svayaM samupaviSTo'dyAtpANipAtre'tha bhAjane / sa zrAvakagRhaM gatvA pAtrapANistadaGgaNe // 40 // sthitvA bhikSAM dharmalAbhaM bhaNitvA prArthayeta vaa| maunena darzayitvA'GgaM lAbhAlAbhe samo'cirAt // 41 // nirgatyA'nyadgRhaM gacchedbhikSodyuktastu kenacit / bhojanAyArthito'dyAttad bhuktvA yadbhikSitaM manAk // 42 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ . saptamodhyAyaH / 201 prArthayetAnyathA bhikSAM yAvatsvodarapUraNIm / labheta prAsu yatrAmbhastatra saMzodhya tAM caret // 43 / / kaLApakaM TIkA-sa prathamotkRSTo'dyAt bhuJjIta / kena, svayamAtmanA / kiMviziSTaH san, samupaviSTaH nizcalaniviSTaH / ka, pANipAtre hastapuTe / athavA bhAjane sthAlyAdau / itaH zrAvaketyAdinA bhikSaNavidhimAha-prArthayet bhikSeta / ko'sau, saH / kAM, bhikSAM / kiM kRtvA, bhaNitvA / kaM, dharmalAbha dhrmlaabhshbdmuccaaryetyrthH| kiM kRtvA, sthitvA udbhIbhUtvA / ka, tadaGgaNe zrAvaka gRhaagrbhaage| kiMviziSTaH sana, pAtrapANiH bhikSApAtrahastaH / kiM kRtvA, gatvA prApya / kiM tat, zrAvakagRhaM / vA athavA / sa prArthayet bhikSAM / kena, maunena / kiM kRtvA, darzayitvA dAtRdRSTigocaraM kRtvA / kiM tat, aGgaM svazaroraM / tatazca gacchet vrajet / kiM tat, gRhaM / kiMviziSTaM, anyat ayAcitabhikSaM / kiM kRtvA, nigatya yAcitabhikSAmahAnniSkramya / kathaM, acirAt zIghraM / kiMviziSTaH, sama. rAgadveSarahitaH / ka, lAbhAlAbhe bhikSAyAH prAptAvaprAptau ca / bhikSAdyuktastu bhikSAM yAcamAnaH punaH kenaciThThAvakeNa bhojanAya bhojanaM kartumarthitaH uparuddhaH san adyAt tadgRhe bhuJjIta / kiM kRtvA, bhuktvA jemitvA / kiM tat, tadannaM / yatkiM, yadbhikSitaM gRhAntareSu yAcitaM / kiyat , manAk stokaM / baho bhikSite sati nAnyasyAnnaM bhuJjIteti bhAvaH / anyathA paroparodhAbhAva prAtheyeta yAceta saH / kAM, bhikSAM / kathaM, yAvanmaryAdIkRtya / kAM, svodarapUraNI bhikSAM / svasyaivodaraM yAvatyA pUryate tAvatImeva prArthayeta anyathA asaMyamaprasaGgaH / athavA yAvat svodarapUraNI bhikSA bhavati tAvadeva prArthayateti vAkyabhedena sambandhaH / tatazca caret govad bhujIteti bhAvaH / kA, tAM bhikSAM / kiM kRtvA, saMzodhya samyak shodhyitvaa| ka, tatra zrAvakagRhe / yatra kiM, yatra labheta prApnuyAtsaH / kiM tat , ambhaH pAnIyaM / kiMviziSTaM, prAsu prAmukaM nirjIvam // 40 // 41 // 42 // 43 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / AkAMkSansaMyamaM bhikSApAtraprakSAlanAdiSu / svayaM yateta cAdarpo parathA'saMyamo mahAn // 44 // TIkA - sa cAdarpo vidyA tizayAdyanAhitamadaH san svayaM yatetAtmanA yatnaM kuryAt / ka, bhikSetyAdi bhikSApAtrasya prakSAlanaM dhAvanamAdau yeSAmAsanasthApanocchiSTatyajanAdInAM tAni bhikSApAtraprakSAlanAdIni karmANi teSu / kiM kurvan, AkAMkSan abhilaSan / kaM, saMyamaM prANirakSaNaM / aparathA anyathA ziSyAdinA tadvidha ne bhavatyasaMyamaH / kIdRzo, mahAn bhUyAn // 44 // tato gatvA gurUpAntaM pratyAkhyAnaM caturvidham / gRhNIyAdvidhivatsarvaM gurozvAlocayetpuraH || 45 || TIkA - tataH prakRtakarma karaNAnantaraM / gurordharmAcAryasyontaMpA samIpaM gatvA gRhNIyAtsvIkuryAt saH / kiM tat caturvidhaM caturvidhAhAraviSayaM / pratyAkhyAnaM niyamaM / kathaM, vidhivat yathAvidhi / tathA Alocayet nivedayetsaH / kiM tat, sarvaM gamanAtprabhRti svaceSTitaM / kka, purA'gre / kasya, guroH // cazabdAgocarIM pratikramaNAM kuryAt // 45 // * evamanekabhikSAniyamasya prathamotkRSTasya bhojanavidhimuktvA samprati tasyaivaikabhikSA niyamasya tadupadizati - 202 yastvekabhikSAniyamo gatvA'dyAdanumunyasau / bhuktyabhAve punaH kuryAdupavAsamavazyakam // 46 || TIkA - yastu prathamotkRSTo bhavati / kIdRzaH, ekasyA me kagRha saMbaMdhinyAM bhikSAyAM niyamaH pratijJA yasya sa ekabhikSAniyamaH / asAvadyAt bhojanaM kuryAt / kiM kRtvA, gatvA dAtRgRhaM vrajitvA / kathaM, anumuni saMyatasya pazcAt / etena prathamotkRSTo dvedhA syAdaneka bhikSAniyama eka bhikSAniyamazcetyuktaM pratipattayyaM / sa punaH kuryAt / ke, upavAsaM / kathaM, avazyakaM niyamena / ka sati, bhuktyalAbhe sati tathAbhojanasyAprAptau // 46 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadvidhivizeSamAha saptamodhyAyaH / 203. senmunivane nityaM zuzrUSeta gurU~zcaret / tapo dvidhA'pi dazadhA vaiyAvRtyaM vizeSataH // 47 // TIkA- sa nityaM sarvadA munivane saMyatAzrame / vasennivAsaM kuryAt / / tathA zuzrUSeta paryupAsIta / kAnU, gurUn gharmAcAryAdIn / tathA caredatiSThet / kiM tat, tapaH / kathaMbhUtaM dvidhA'pi bAhyamAbhyantaraM ca / tathA sa caret / kiM tat, vaiyAvRtyaM saMyaminAmApatpratIkAraM / katidhA dazadhA AcAryAdigocaratvena dazaprakAraM / kena, vizeSato'tizayena antaraGgatapasyasya saMgRhItasyApi pRthagupadeza itaratapasta idamatizayenAsau zrAvakazcarediti jJApanArtham // 47 // advitIyamuddiSTavirataM lakSayati- tada dvitIyaH kintvAryasaJjJo luJcatyasau kacAn / kaupInamAtrayugdhatta yativatpratilekhanam // 48 // 1 TIkA - bhavati / ko'sau, dvitIya utkRSTaH / kiMvat, tadvat prathamena tulyakriyaH / kiMtu vizeSeNa luJcati hastenotpATayatyasau / kAn, kacAn kUrca - ziraHkezAn / kiMnAmA, AryasaJjJaH Arya iti saJjJA nAma yasyAsau / tathA bhatte dhArayatyasau / kiM tat pratilekhanaM picchikAkhyaM saMyamopakaraNaM / kiMvat, yativat saMyatena tulyaM / kiMviziSTaH san kaupInamAtrayuk kaupInamAtraM guhyapracchAdanacelakhaNDamAtraM yunaktyAtmanA yojayati nottarIyAdikaM yaH sa tathoktaH // 48 // I T svapANipAtra vAti saMzodhyAnyena yojitam / icchAkAraM samAcAraM mithaH sarve tu kurvate // 49 // TIkA - tathA atti jematyasAvAhAraM / kiMviziSTaM, yojita samarpitaM / kva. svapANipAtra evaM nijahastapuTe na sthAlyAdau / kena, anyena gRhasthAdinA /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH kiM kRtvA, saMzodhya / evamasAdhAraNamAcAramuktvA sAdhAraNa tamAha- icchetyAdi / kurvate vidadhate / ke, sarve ekAdazApi zrAvakAH / kaM, samAcAraM / kiMviziSTamicchAkAraM icchAmItyevaM vidhoccAraNalakSaNaM / kathaM, mithaH parasparaM / turvizeSe // 49 // idAnIM dazabhiH padyaiH zaSaM saMgRhNannAha-- 204 zrAvako vIracaryA pratimAtApanAdiSu / syAnAdhikArI siddhAntarahasyAdhyayane'pi ca // 50 // TIkA- na syAt / ko'sau, zrAvakaH / kiMviziSTaH, adhikArI yogyaH / ka, vIretyAdi vIracaryA svayaM bhrAmaryA bhojanaM, ahaH pratimA dinapratimA AtApanAtrikAlayogAH grISme sUryAbhimukhaM girizikhare'vasthAnaM, varSAsu vRkSamUle, zItakAle rajanyAM catuSpade, ityevaMlakSaNAstrayaH kAyaklezavizeSAH / tathA siddhAntasya paramAgamasya sUtrarUpasya rahasyasya ca prAyazcittazAstrasyAdhyayane pAThe zrAvako nAdhikArI syAditi sambandhaH // 50 // dAnazIlopavAsAcabhedAdapi caturvidhaH / svadharmaH zrAvakaiH kRtyo bhavocchittyai yathAyatham // 51 // TIkA-kRtyo'nuSTheyaH / ko'sau, svadharmaH Atmana AcAraH / kaiH, zrAvakaiH dezasaMyataiH / kiMviziSTazcaturvidho'pi / kasmAddAnazIlopavAsAcabhedAt dAnaM ca zIlaM copavAsazcArcA ca jinAdipUjA tAbhirbhedastasmAt / apizabdAnna kevalaM darzanAdibhedAdekAdazadheti grAhyaM / kathaM yathAyathaM svapratimAcaraNAvirodhena / kimartha, bhavocchittyai saMsAra nirAsArthaM // 51 // ita uttaraM vratarakSAyAM yatnavidhAnArthaM prabandhenAbhidhatte -------- prANAnte'pi na bhaktavyaM gurusAkSi zritaM vratam / prANAntastatkSaNe duHkhaM vratabhaGgo bhave bhave / / 52 / /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamodhyAyaH / 205 TIkA - na bhakta ya na va DanIyaM zrAvakaiH / kiM tat, vrataM / kiMviziSTaM, zritaM pratipanna / kathaM, gurumA kSa guruvo'tra parameSThino dIkSA guravaH sAdharmikamukhyAH sthAnavAstudevatAzca gRhyante / guravaH sAkSiNaH sAkSAdraSTAro yatra tadgurusAkSikamityarthaH / ka, prANAnte vratabhaMgAkaraNe prANanAze sambhavatyapi kiM punaritarApadi / vratabhaGgakaraNe duHkhabhUyastvaM drshyti-bhvti| ko'sau, praannaantH| kiM, duHkhaM / ka,tatkSaNe tasminneva samaye nottaratra / vratabhaMgaH punarduHkha bhavati / ka, bhave bhave janmani janmani / buddhipUrvakavatabhaMgakaraNena samyaktvasyApi virAdhanAdanantasaMsAritvasyAgame pratipAdanAta // 52 // zIlavAn mahatAM mAnyo jagatAmekamaNDanam / . sa siddhaH sarvazIleSu yaH santoSamadhiSThitaH // 53 // TIkA-bhavati ko'sau, zIlavAn zucicaratraH zrAvako yatirvA / kiMviziSTo, mAnyaH satkRtyaH / keSAM, mahatA miMdrAdInAM / punaH kiMviziSTo, jagatAM lokAnAmekamutkRSTaM maNDanamalaMkaraNaM / zIlasiddhyupAyamA'-sa bhavati / kiviziSTaH, siddho nippannaH pratIto vA / keSu, sarvazIleSu sakalasadAcAreSu / yaH kiN,yo'dhisstthito'dhyaasitH| kaM,santoSa dhRti viSayavaitRSNya mityartha // 53 // tatra nyaJcati no vivekatapano nAzcatyavidyAtamI nApnoti skhalitaM kRpAmRtasarinnodeti dainyajvaraH / visnihyanti na sampado na dRzamapyAsUtrayantyApadaH sevyaM sAdhumanasvinAM bhajati yaH santoSamaMhomuSam // 54 // TIkA-yoM'homuSaM pApApahaM santoSaM bhajati sevate / kiviziSTaM,sevyaM / keSAM, sAdhUnAM siddhisAdhakAnAM manasvinAM cAbhimAninAM / tatra santoSasevake puMsi no nyaJcati nIcairna bhavati ArUDhArUDha eva bhavatItyarthaH ko'sau, vivekatapana: yuktAyuktavicArabhAskaraH / tathA na aJcati na pracarati / kA'sau, avidyAtamI.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 sAgAradharmaH ajJAnarAtriH / tathA nApnoti na labhate / kA'sau, kRpAmRtasarit anukmpaapiiyuussndii| kiM, skhalitaM pravRttipratibandha / tathA nodeti nodbhvti| ko'sau, dainyajvaraH denyaM viSAdo jvara iva dehamanastApahetutvAt / tathA na visnihyanti na virajyanti / kAH, sampadaH zriyaH / tathA nAsUtrayanti nAracayanti / kA, Apado vipadaH / kAM, dRzamapi kiM punarAliMganAdikam // 54 // svAdhyAyamuttamaM kuryAdanuprekSAzca bhAvayet / / yastu mandAyate tatra svakRtye sa pramAdyati // 55 / / ttiikaa-kuryaacchraavkH| kaM, svAdhyAyaM / kiMviziSTaM, uttama adhyAtmAdi. vidyAviSayaM prakRSTazaktiparyaMta ca / tathA bhAvayet abhyasyet / kAH, anuprekSAH anityatvAdibhAvanA dvAdaza - cazabdAdarzanavizuddhyA dibhAvanAzca SoDaza / yastu yaH punastatra svAdhyAyAdau mandAyate alaso bhavati sa pramAdyati nAvadhatte notsahata ityarthaH / kva, svakRtye AtmakArye // 55 // dharmAnnAnyaH suhRtpApAnAnyaH zatruH zarIriNAm / iti nityaM smarenna syAnnaraH saMklezagocaraH / / 56 // TIkA-naraH pumAn / saMklezagocaro rAgadveSamohaviSayo na syAt rAgAdibhirnAbhibhUyata ityrthH| kiM kurvana, ityevaM / nityaM santataM / smaran dhyaayn| kathamityAha-nAsti / ko'sau, suhRt / kiMviziSTaH, anyaH / kasmAt, dharmAt dharma evopakartetyarthaH / tathA pApAdanyo nAsti zatruradharma evApakartetyarthaH / keSAM, zarIriNAM dehinAM // 56 // sallekhanAM kariSye'haM vidhinA mAraNAntikIm / avazyamityadaH zIlaM sannidhyAtsadA hRdi // 57 // TIkA-sannidhyAt saMyojayet / zrAvakaH / kiM tat, etatsallekhanAkhya zIle / hRdi citta / kathe, sadA pazcimasallekhanAM nityaM bhAvayedityarthaH /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThodhyAyaH / 207 kathaM, iti / kimiti, avazyaM niyamena kariSye vidhAsye'haM / kAM, sallekhanAM bAhyAbhyantaratapobhiH samyakkAyakaSAyakRzIkaraNamAcAraM / kiMviziSTAM mAraNAMtikIM maraNamevAnto maraNAntaH tadbhavamaraNamityarthaH tatra bhavAM / kena vidhinA zAstroktavidhAnena // 57 // sahagAmi kRtaM tena dharmasarvasvamAtmanaH / samAdhimaraNaM yena bhavavidhvaMsi sAdhitam / / 58 / / TIkA - tena puMsA kRtaM / kiM tat, AtmanaH svasya dharmasarvasvaM vyavahAranizcayaratnatrayaM / kiMviziSTaM, sahagAmi AtmanA saha bhavAntaraganta / yena kiM, na sAdhitaM nirvartitaM / kiM tat, samAdhimaraNa ratnatrayaikAgratayA prANatyAgaH / kiMviziSTaM bhava vidhvaMsi saMsAranirmUlanazIlaM // 58 // , - yatprAguktaM munIndrANAM vRttaM tadapi sevyatAm / samyaG nirUpya padavIM zakti ca svAmupAsakaiH // 59 // TIkA -- prAk caturthAdyadhyAyaSaTke / munIMdrANAM mahAmunInAM / yadvRttaM sami taguptyAdyAcaraNamukta tadapi na kevalaM saMsevyatAmanuSThIyatAM / keH, upAsakaiH zrAvakaiH / kiM kRtvA, samyaG nirUpya aviparItaM paryAlocya / kAM svAmAmIyAM padavIM saMyamabhUmikAM zaktiM ca vIrya // 59 // 1 prakRtamupasaMharannautsargika hiMsAnivRttiM prati dezayati prayukte--- ityApavAdikIM citrAM svabhyasyanviratiM sudhIH / kAlAdilabdhau kramatAM navadhautsargikIM prati // 60 // . TIkA - matAmutsahatAM / ko'sau, sudhIH tatvajJAnasampannaH zrAvakaH / kathaM, prati uddizya / kAM, viratiM / kiMviziSTAM, autsargikIM utkRSTaM sarjanamutsargaH sarvasaMgatyAgaH tatra bhavAmautsargikIM / katidhA, navadhA manovAkkAyaiH pratyekaM kRtakAritAnumatAnAM tyAgena navaprakArAM / kasyAM kAlAdilabdhau kAladezabalavIryasahAyasAdhanAdisAmamyAM satyAM / kiM kurvan, svabhvasyana
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2.08 sAgAradharmaH / sumyagbhAvayan / kAM, viratiM hiMsAvinivRttiM kiMviziSTAM,ApavAdikI yatInAmapavAdahetutvAdapavAdo granthastatra bhavAM / punaH kiMviziSTAM, citrAM nAnAprakArAM / katham, ityevamuktaprakAreNa // 60 // sAdhakatvaM vyAkartukAmastatsvAmina nirdizati ityekAdazadhA''mnAto naiSThikaH shraavko'dhunaa| sUtrAnusArato'ntyasya sAdhakatvaM pravakSyate // 61 // TIkA--ityevaM naiSThikazrAvaka ekAdazavA'smAbhirAmnAtaH pAramparyopadezena varNitaH / adhunA sAmpratamita Urdhva pravakSyate prakarSaNa varNayiSyate asmaabhiH| kiM tat ,sAdhakatvaM tRtIya sAdhanAkhyaM padaM / aMtyasyoddiSTa viratasya zrAvakasya / kasmAt , sUtrAnusArataH paramAgamamanusRtyeti bhadram 62 // ityAzAvaraviracitAyAM svopazadharmAmRtasAgAradharmaTIkAyAM bhavyakumudacandrikAsaMjJAyAmAdita: SoDazaH prakramAca saptamo'dhyAyaH samAptaH / / 7 / / athaassttmo'dhyaayH| atha sallekhanA vidhimabhighAtukAmastatprayoktAraM lakSayannAha dehAhArehitatyAgAt dhyAnazuddhayA''tmazodhanam / ___ yo jIvitAnte samprItaH sAdhayatyepa sAdhakaH // 1 // TIkA-bhavatyeSa sAdhakaH / yaH kiM, yaH sAdhayati nirvatayati / kiM tat, AtmazodhanaM Atmano'ntastattvasya zodhanaM zuddhi moharAgadveSApagamaM ratnatrayapariNatimityarthaH / kva, jIvitAnte prANanAze prANeSu nazyasvityarthaH / kiMviziSTaH san, samprItaH sarvAGgINadhyAnasamutthAnandayuktaH / kayA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / tatsAdhayati, dhyAnazuddhyA dhyAnasyaikAgracintAnirodhasya zuddhigataraudraparityAgena svAtmanyavasthAnaM nirvikalpasamAdhirityarthaH / kasmAt, dehAhArahitatyAgAt dehatyAgaH zarIramamatvavarjanamAhAratyAgazcaturvidhAhArapratyAkhyAnamIhitatyAgo manovAkAyavyApAravyAvartanaM dehazcAhArazca Ihita ca dehAhArehitAni teSAM tyAgastasmAt // 1 // ___ kasya zrAvakatvena kamya ca yatitvena mokSamArgapravRttiH kartavyeti pRcchantaM pratyAha sAmagrIvidhurasyaiva zrAvakasyAyamiSyate / vidhiH satyAM tu sAmagyAM zreyasI jinarUpatA // 2 // TIkA-iSyate abhimanyate pUrvAcAryaiH / kosau ayamukto vakSyamANazca vidhiH kriyAkalpaH / kamya, zrAvakasya / kiMviziSTasya, sAmagrI vidhuramyaiva jinaliGgagrahaNayogyatristhAnadoSAdiyuktasya nAnyasya / sAmAM tu satyAM bhavati / kA'sau, jinarUpatA jinaliGgagrahaNaM / kiM viziSTA, zreyasI prazasyatarA // 2 // jinaliGgasvIkArakAraNamAha kizcitkAraNamAsAdya viraktAH kAmabhogataH / tyaktvA sarvopadhiM dhIrAH zrayanti jinarUpatAm // 3 // TIkA-zrayanti svIkurvanti / ke te, dhIrAH zrAvakAH parISahopasargasahane baddhakakSAH / kAM, jinarUpatAM : kiM kRtvA, tyaktvA vyutsRjya / kaM, sarvopadhiM bAhyAbhyantarasaGgaM / kiMviziSTAH santaH, viraktA vyAvRttacetasaH / kAbhyAM, kAmabhogata: kAmaH sparzanAsanaviSayAnubhavaH bhogo brANacakSuHzravaNaviSayAnupaH kAmaJca bhAgazca kAmabhogau taabhyaaN| kiM kRcA, AsAdya prApya / kiM, kAraNaM / kiviziSTa, kiJcit tattvajJAnepvaviyogazatruparAjayAdInAmanyatamam // 3 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / jinarUpatAsvIkAramAhAtmyamAha - anAdi mithyAdRgapi zratvAdrUpatAM pumAn / 1 sAmyaM apannaH svaM dhyAyan mucyate'ntarmuhUrtataH // 4 // TIkA - mucyate dravyabhAvakarmabhiH svayameva vilipyate / ko'sau pumAn dravyataH pulliMga eva / kasmAt antarmuhUrtataH kiJcidUnanADIdvayamAtrAt / kiM kurvan, dhyAyan samAdadhAnaH / ke svamAtmAnaM / kiMviziSTaH sana, prapannaH prAptaH / kiM tat, sAmyaM mAdhyasthyaM / kiM kRtvA, zritvA / kAM, arha - drUpatAM nirmanthaliGgaM / kiviziSTo'pi, anAdi midhyAdRgapi na kevalaM sAdimithyAdRSTiraviratasamyagdRSTaH zrAvako vetyapizabdArthaH / uktaM ca-" ArAdhya caraNamanupamamanAdi mithyAdRzo'pi yatkSaNataH / dRSTA vimuktibhAjastato'pi cAritramatraSTam " zarIrasya sthAyinaH pAtane pAtonmukhasya ca zocane niSedhamupapAdayatina dharmasAdhanamiti sthAsnu nAzyaM vapurbudhaiH / na ca kenApi no rakSyamiti zocya vinazvaram // 5 // TIkA-na nAzyaM vizleSyaM / kiM tat, vapuH zarIraM / kaiH, budhaiH tattvajJaiH / kiMviziSTaM, sthAsnu sAdhutvena ratnatrayAnuSThAnasAdhakatvalakSaNena tiSThat / kathaM kRtvA, dharmasAdhanamiti ratnatrayasiddhyupAyo yataH / na ca nApi zocyaM zocanIya purbudhaiH / kiMviziSTaM vinazvaraM vizeSeNa nazyat tadbhavamaraNaM prApnuvadityarthaH kathaM kRtvA, kenArino rakSyamiti yogIndradevendradAnavendrAdinA'pi rakSayitumazakyaM yataH / uktaM ca-" gahanaM na zarIrasya hi visarjanaM kiM tu gahanamiha vRttam / tanna sthAsnu vinAzyaM na nazvaraM zocyamidamAhuH " // 5 // kAyasyAnuvartanopacaraNapariharaNayogyatopadezArthamAha 1 210 9 kAyaH svastho'nuvartyaH syAt pratikAryazva rogitaH / upakAraM viparyasya - styAjyaH sadbhiH khalo yathA // 6 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 1 TIkA- syAt / kosau, kAyaH / kiMviziSTaH, anuvartyaH pathyAhAravihArAbhyAM svAsthya eva sthApanIyaH / kaiH sadbhiH sAdhubhiH / kiMviziSTaH san svastho'vikRtaH / tathA pratikArya yogyauSadhAdinopacaraNIyaH / ko'sau, kAyaH / kaiH, sadbhiH / kiMviziSTaH san. rogitaH saMjAtarogaH / tathA tyAjyaH / ko'sau, kAyaH sadbhiH / kiM kurvan, viparyasyan anyathA kurvan / ke, upakAraM svAsthyAyArogyAya cekrIyamANamupakramaM adharmasAdhanaM vyAdhiM tadvRddhiM ca gacchannityarthaH / ka iva, svalo durjanaH piNyAko vA yathA // 6 // zarIrArthaM dharmopaghAtasyAtyantaniSedhamAha 211 arasi nAzine hisyo dharmo dehAya kAmadaH / deho naSTaH punarlabhyo dharmastvatyantadurlabhaH // 7 // TIkA-na hiMsyo nopahantavyaH sadbhiH / ko'sau, dharmaH / kasmai, dehAya / kiMviziSTAya, avazyaM nAzine nizcitanAzAya / kiMviziSTaH, kAmadaH samIhitArthaprado yataH / kiJca / labhyo'vazyaprApyaH / ko'sau, dehaH / kathaM, punaH / kiMviziSTo, naSTo nAza gataH / dehamAtrApekSayedamucyate, dharmastu prakramAtsamAdhimaraNo'tyantadurlabho bhavati / yatnazatenApi labdhumazakya ityarthaH // 7 // vidhivatprANAMstyajata AtmaghAtazaGkAmapanudati - 1 na cAtmavAto'sti vRSakSatau vapurupekSituH / kapAyAvezataH prANAn viSAdyairhisataH sa hi // 8 // TIkA- - na cAsti / kosau, AtmaghAtaH svavadhalakSaNo doSaH / kasya, upekSituH yathAvidhi bhaktapratyAkhyAnAdInAM sAdhutvena tyajataH sAdhoH / kiM tat, vapuH zarIran / kayAM satyAM vRSakSatau pratipannatratavinAzahetau upasthita satItyarthaH / hi yasmAdbhavati / ko'sau sa AtmaghAtaH / kasya, puMsaH / kiM kurvato, hiMsato vyaparopayataH / kAnU, prANAn / kaiH, viSAdyaiH garalazastrazvAsanirodhajalAbhipravezalaMghanAdibhiH / kasmAt kaSAyAvezataH krodhAdipariNAmavazAt // 8 // " 9
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 sAgAradharmaH / / evaM saMyamavinAzahetusannidhAne kAyatyAgaM samarthedAnI kAlopasargamaraNanirNayapUrvakapAyopavezanena tatanniSThAsAphalyavidhApanArthamAha kAlena vopasargeNa nizcityAyuH kSayonmukham / .. kRtvA yathAvidhi prAyaM tAstAH saphalayet kriyAH // 9 // TIkA- saphalayet phalavatIH kuryAt saadhuH| kaaH,kriyaashcessttaaH| kiMviziSTAH, tAstAH darzanikAdipratimAviSayA nityanaimittikIzca / kiM kRtvA, yathAvidhi vidhinA prAya saMnyAsayuktAnazanaM kRtvA / kiM kRtvA, nizcitya samyam nirNIya / kiM tat, AyurjIvita / kiviziSTaM, kSayonmukhaM pratyAsannavinAzaM / kena, kAlena sthitibandhacchedahetunA samayena / vA athavA upasargeNa durnivArAdhakA rirogazatruprahAdilakSaNena kRcchreNa sunizcite maraNe // 9 // svArAdhanApariNatyA kAratyAge muktiH kAsthetyupadezArthamAha dehAdivaikRtaiH samyaGa nimittaistu sunizcite / mRtyAvArAdhanA magnamatedUre na tatpadam // 10 // TIkA--nAsti ! ki, tadazarIratA prAptirakSaNaM padaM / ka, dUre viprakarSe / katipayabhavalabhyaM nigamityarthaH / kasya, ArAdhanAmanamateH nizcayArAdhanApariNatananasaH puMsaH / ka sAta, mRtyau / kiMviziSTa, sunizcite / kaiH, dehAdivaikRtaiH zarIrasaMzIlAdivikRtibhiH svasthAturarirityarthaH / na kevalaM taiH samyaG nimittaizca samIcInabhAvizubhAzubhajJAnopAyaizca karNapizAcikAdavidyAjyotiSozrutizakunAdibhiH . 0 // upasargamagNopanipAte prAyavidhimAhabhRzApavartakavazAt kadalIvAtavatsakRt / viramatyAyuSi prAyamavicAraM samAcaret // 11 // TIkA-samAcaretsamyakkuryAnmumukSuH / kiM, prAya / kiMviziSTaM, avicAra vicaraNaM nAnAgamanamardAdinAnAprakArapravRttipariNamanaM vicArastaMna rahitaM prAyaM
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ assttmodhyaayH| 213 bhaktapratyAkhyAnaM sArvakAlikasaMnyAsa zuddhasvAtmadhyAnaparatvamityarthaH / ka sati,AyuSi bhavadhAraNakAraNe krmnni| kiM kurvati, sakRdakrameNa viramatyAvartanAne nazyAte / kasmAt , bhRzApavartakavazAt agADhApamRtyukAraNasAmarthyAt / kiMvat, kadalIghAtavat chidyamAnakadalIkANDe yathA // 11 // svapAkacyutyA svayaM pAtonmukhe dehe sallekhanA vidheyetyupadizAta krameNa paktyA phalavat svayameva patiSyati / / dehe prItyA mahAsatvaH kuryAtsallekhanAvidhim // 12 // TIkA-kuryAt / kosau,mahAsattvaH anivaarydhairyviiryH| kN,sllekhnaavidhi| kayA, prItyA pramodena / kva sati, dehe| kiM kariSyati, patiSyati vinAzayi'pyati sati / kena, svayameva kAraNAntaramantareNaiva / kiM kRtvA, paktvA pariNamya patanayogyatAmAsAdya / kena, krameNa kAlAnupUrvyA / kiMvat, phalavad vRkSaphalena tulyaM / pAtonmukhakAyaliMgaM yathA-"pratidivasa vijahabalamujjhad muktiM tyajatpratIkAraM / vapureva nRNAM nigadati caramacaritrodaya smym"||12|| kAyanirmamatvabhAvanA vidhimAha janmamRtyujarAtaGkAH kAyasyaiva na jAtu me|| na ca kA'pi bhavatyeSa mametyaGge'stu mirmamaH / / 13 // TIkA ... astu samAdhimaraNArthI bhavatu / kiMviziSTo, nirmamo mamedamiti saGkalparahitaH / ka, aGge / kathe, ityevaM / bhavanti / ke, janmamRtyujarAtaGkAH janma ca mRtyuzca jarA ca AtaGkazca jvarAdivyAdhiste rogapudgalavivanekatvAtkAyasyaiva pudgalastUpasya / na jAtu kadAcidapi / me zuddhacidrUpamAtrasyAtmanaH / na ca nApi bhavati / kosau, eSa kAyaH / kiviziSTaH, kopi kazcidupakartA apakartA vaa| kasya, mama zuddhacidAnandamayasya // 13 // AhArahApanasamayamAha
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / piNDe jAtyAspi nAmnA'pi samo yuktyA'pi yojitaH / piNDosti svArthanAzArtho yadA taM hApayettadA // 14 // TIkA -- hApayetparicArakAdibhistyAjayet samAdhimaraNodyataH / kaM, piNDamAhAraM / kadA, tadA tasminkAle / yadA kiM, yadA piNDa AhAro'sti bhavati / kiMviziSTaH, svArthanAzArthaH AhArasya hi svArthI balopacayaujolakSaNaM dehakArya, dehasya ca dharmasiddhilakSaNamAtmakArya svArthasya nAzo vinAzo'rthaH prayojanaM phalaM yasya sa tathoktaH kiMviziSTaH, samastulyaH / kayA, jAtyA pudgalavalakSaNayA / apirvismaye Azcarye / yatsajAtIyo'pi svArthI nAzayati / tathA nAmnA saJjJayA'pi samaH AhAradehayorubhayorapi piNDa - zabdAbhidheyatvam / jAtinAmabhyAM sAmye'pi sati vidhivyatikrame prayuktaH svArthanAzAya syAdityatrAha - yuktyA zAstroktavidhinA yojito'pi prayukto'pi / kka, piNDe zarIre // 14 // sallekhanA vidhipUrvakaM samAdhimaraNodyogavidhimAhaupavAsAdibhiH kArya kaSAyaM ca zrutAmRtaiH / saMlikhya gaNamadhye syAta samAdhimaraNodyamI // 15 // TIkA-samAdhimaraNodyamI sAdhako gaNamadhye caturvidhasaGghasamakSa syAd / kiM kRtvA, saMlikhya samyak kRzIkRtya / kaM, kArya / kaiH, upavAsAdibhiranazanAdibAhyatapovizeSaiH / kaSAyaM ca krodhAdikaM saMlikhya / kaiH, zrutAmRtaiH zrutajJAnasudhAbhiH // 15 // 1 214 mRtyukAle dharmavirAdhanArAdhanayoH phalavizeSamAha-Aissy ciraM dharmo virAddho maraNe mudhA : sa tvarAddhastatkSaishaH kSipatyapi cirArjitam // 16 // TIkA - bhavati / kosau, dharmaH / kiMviziSTo, mudhA niSphalaH / kiMviziSTaH san virAddhaH ativartitaH / ka, maraNe mRtyusamaye / kiMviziSTo'pi, ArAddho'pi
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 215 2 ArAdhitopi / kiyat ciraM dIrghakAlaM / sa tu dharmastatkSaNe maraNasamaye / ArAdhito bhAvitaH kSipati nirAkaroti / kiM tat, ahaH pApaM / kiMviziSTaM, cirArjitamapi asaMkhyAtabhavako TyupArjitamapi // 16 // cirakAlabhAvitazrAmaNyasyApi virAdhya mriyamANasyAkIrtiduSparipAkAM svArthakSatiM darzayati nRpasyeva yaterdharmo ciramabhyastino'stravat / gata skhalato mRtyat svArthabhraMzo'yazaH kaTuH // 17 // TIkA - bhavati / ko'sau svAbhimatArthabhraMzaH svAbhimatArthanAzaH / kasya yateH / kasyeva, nRpasyeva rAjJo yathA / kiMviziSTaH, ayazaH kaTuH akIrtiduHkhadaH / kiM kurvataH skhalataH pramAdyataH / kasmin dharme / kka, mRtyau maraNakSaNe / kasyAbhiva. yudhIva yuddhasamaye yathA / kiMviziSTasya ciraM dIrghakAlaM dharme astravat zastre yathA abhyastinaH kRtAbhyAsasya / abhyastaM pUrvamaneneti vigRhya zrAddhaM bhuktaM Tho'nena vetyanena inpratyayaH // 17 // " nanu subhAvitamArgasyApi kasyacitsamAdhimaraNaM na dRzyate kasyacitpunarabhAvita mArgasyApi tadupalabhyate, tadanAptIyamiti vadantaM prati zlokadvayamAhasamyagbhAvita mArgo'nte syAdevArAdhako yadi / pratirodhi sudurvAraM kiJcinnodeti duSkRtam // 18 // TIkA - syAdeva avazyaM bhavet / ko'sau samyambhAvitamArgaH samyak sampUrNa ciraM bhAvito'bhyasto mArgo ratnatrayaM yena sa tathoktaH / 'kaMviziSTaH syAt, ante janmamAnte ArAdhakastadA / yadi cennodeti nodbhavati / kiM tat, duSkRtaM purAkRtamazubhaM karma / kiMviziSTa, pratirodha samAdhipratikhaNDakaM / punaH kiM viziSTa, sudurvAraM yatnazatenApi pratiSeddhumazakyaM / punarapi kiMviziSTaM, kiJcidanirdiSTanAmakaM / uktaM ca- mRtikAle narA hanta santopi cirabhAvitAH / patanti darzanAdibhyaH prAkRtAzubhagauravAt / yA tvabhAvitamArgasya kasyA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ pyArAdhanA mRtau / ArAdhanA ratnatrayaikApavA syAt / ayamandhanidhilAbhoM bhAkti ka'nirvacanArAdhanapare na viSTabhyo nAbhiniveSTavyo'tra durAgraho na kartavyo jinavacanaM pramANIkRtya samAdhimaraNAya prayatitavyamityarthaH / ukta ca-pUrvamabhAvitayogo yadyapyArAdhayanmatau kazcit / sthANo nidhAnalAbho nidarzanaM naiva sarvatra // 18 // nanu durabhavyastha vrataM carato'pi na muktiH syattadalaM tadavIyastve vratayatnenetyArekAyAM samAdhatte. kAryoM muktau davIyasyAmapi yatnaH sadA vrte| varaM svaH samayAkAro vratAtra narake'vatAt // 19 // TIkA-kAryaH sadA jinabhAktikaiH kartavyaH / kosau, yatnastAtparya / kva, vrate / kasyAM satyAM, muktau nirvRtau / kiviziSTAyAM, davIyasthAM duratarAyAM cirabhAvinyAmapi / kiM punaritarasyAM / atropapattimAha-varaM bhadraM bhavatu / ko'sau, svaH svarge samayAkAraH muktarakkiAlayApanA kasmAt, vratAt batAnuSThAnArjitapuNyavipAkAt / na vrN| kosau, samayAkAraH / kva, narake narakAdidurgatau / kasmAd avratAt hiMsAdyAcaraNArjitapApavipAkAt // 19 // bhaktapatyAkhyAnayogyatAmAha dharmAya vyAdhidurbhikSajarAdau niSpratikriye / tyaktuM vapuH svapAkena taccyutau cA'zanaM tyajet // 20 // TIkA-tyajet pratyAkhyAyAt zrAvako yamI vA / kiM tata, azanaM bhaktaM bhaktapratyAkhyAnaM kuryAdityarthaH / kiM kartu, tyaktuM moktuM / kiM tad, vapuH zarIraM / kasmai dharmAya AtmanA saha dharma bhavAntaraM netuM / ka sati, vyAdhidurbhikSajvaropasargAdau dharmadhvaMsahetAvupasthite / kiMviziSTe, niSpatikriye pratIkArarahita tathA svapAkena svayaM kAlakrameNa pariNamyAyuHkSaye / taccyuto tasya vapuSazcyavane / cazabdAt ghoropasargAdinA cyAvyamAne ca satyazanaM tyajet / etena zarIratyajanacyavanacyAvanaviSaya trividhaM bhakta pratyAkhyAnaM maraNamanvAkhyAtaM boddhvym||20||
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 217 samAdhimaraNArtha zarIropaskAravidhimAha----- anaH puSTo maladuSTo deho nAnte samAdhaye / tatkayo vidhinA sAdhoH zodhyazcAyaM tadIpsayA // 21 // TIkA-na bhavati / ko'sau, dehaH / kammai, samAdhaye samAdhyartha / ka, ante maraNasamaye / kiMviziSTo, annairAhAraiH puSTa upacito malaizca vAtapittakaphaiduSTo vikRtaH / yata evaM tattasmAt karyaH kRzIkartavyo'yaM dehaH / kasya, sAdhoH siddhisAdhakenetyarthaH / kena, vidhinA sallekhanAvidhAnena / zodhyazca yogyavirecanabastikarmAdinA niSkAzitajaTharamalaH kartavyaH / kayA, tadIpsayA samAdhivAJchayA // 21 // kaSAyakarzanaM vinA kAyakarzanasya naiSphalyaM samarthayate sallekhanA'salikhataH kaSAyAniSphalA tanoH / kAyo'jaDaidaNDayituM kaSAyAneva daNDyate // 22 / ttiikaa-bhvti| kA'sau, sallekhanA kRzIkaraNa / kasyAH, tanoH shriirsy| kiMviziSTA, niSphalA / kiM kurvataH, asaMlikhataH kRzAnakurvataH sAdhoH / kAn, kaSAyAn, krodhAdIn / yato daMDyate parikRzyate / ko'sau, kAyaH / kaiH, ajaDaiH budhaiH / kiM kartu, daNDayituM nigrahItuM / kAn, kaSAyAneva na rasaratAdidhAtUn // 22 // AhAradRptamanasAM kaSAyadurjayatvaM prakAzya bhedajJAnabalAjjetRNAM jayavAdapAha andhomadAndhaiH prAyeNa kaSAyAH santi durjayAH / ye tu svAGgAntarajJAnAttAn jayanti jayanti te // 23 // TIkA-santi bhvNti| ke, kssaayaaH| kiMviziSTAH, durjayA jetumshkyaaH| kaiH, andhomadAMdhaiH andhasa AhArasya madaH kSIbatA AhArakRto manodarpa ityarthaH / andhomadena andhAH svaparatattvajJAnavikalA: andhomadAndhAstaiH / kena, prAyeNa bAhulyena / kadAciddevaduryogAttairapi kaSAyA jIyante ityevamarthametat / ye
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 saagaardhrmH| tu ye puruSAH punastAn kaSAyAn jayanti / kasmAtsvAnAntarajJAnAt sva AtmA aGgaM dehaH sa svAGgaM svAGge svAGgayorantaraM bhedaH svAGgAntaraM tasya jJAnamahamanyo deho'nya iti bodhastasmAt te puruSA jayanti sarvotkarSaNa vartante / jagadupari sphurantItyarthaH // 23 // ____ evaM dehAhAratyAgaM vidhApyedAnImIhitatyAgena svAtmasamAdhaye kSapaka prerayamnAha gahanaM na tanorhAnaM pusaH kintvatra saMyamaH / yogAnuvRtteAvartya tadAtmA''tmani yujyatAm // 24 // TIkA-na bhavati / kiM tat, hAnaM tyajanaM / kasyAstanoH zarIrasya / kiMviziSTaM gahanaM kaSTaM duSkaramityarthaH / kasya, puMsaH puruSasya / kAbhizcistrIbhirapi priyaviprayogAdau kriyamANasya zarIratyajanasya dRzyamAnatvAt / ke tu bhavati / ko'sau, saMyamaH / kiMviziSTo, gahanaH / kva, atra tanuhAne kriyamANe / yata evaM tattasmAdyujyatAM samAdhIyatAM kSapakeNa / ko'sau, AtmA kasmina, Atmani / kiM kRtvA, vyAva| nivartya / kamyAH, yogAnuvRtteH manovAkkAyavyApArAnugamAt / bhAvato nijanijavyApAreSu manovAkAyAna pravatyetyarthaH // 24 // yatidvayasya samAdhimaraNaphalavizeSamabhidhatte - __ zrAvakaH zramaNo vA'nte kRtvA yogyAM sthiraashyH| zuddhastrAtmarataH prANAn muktvA syAduditoditaH // 25 // TIkA-zrAvakaH zramaNo vA syAt / kiMviziSTaH, uditoditaH vividhAdhutAbhyudayAnubhavapUrvakaniHzreyasabhAgbhavet / kiM kRtvA, muktvA tyaktvA / kAna, prANAn / kathambhUtaH san, zuddhasvAtmarataH nirmalanijacidrUpalInaH / kathambhUto bhUtvA, sthirAzayaH nizcalacitaH / ka, ante pratyAsanne maraNe / kiM kRtvA, kRtvA / kAM, yogyAM prAyArthItyAdinA prabandhena vakSyamANa parikarma // 25 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / niryApakabalAdbhAvitAtmanaH samAdhimaraNe'ntarAyAbhAvaM darzayati. samAdhisAdhanacaNe gaNeze ca gaNe ca na / . durdaivenApi sukaraH pratyUho bhAvitAtmanaH // 26 // TIkA-na bhvti| ko'sau, pratyUho vighnH| kiMviziSTaH, sukaraH sukhena kartuM zakyaH / kena, durdaivena prAkRtAzubhakarmaNA / kiM punaH pratipakSA dinetyapizabdArthaH / kasya, bhAvitAtmanaH bhAvitAtmAnaM samAdhezcAlayituM durdaivamapi na zaknotItyarthaH / kasati, gaNeze niryApakAcArye ca / gaNe ca sadhe / kiMviziSTe, samAdhisAdhanacaNe samAdhe ratnatrayaikAgratAyAH sAdhana sampAdanaM tena vitte-anekazaH kSapakANAM samAdhisAdhanena prasiddha ityarthaH // 26 // zlokadvayena samAdhimaraNamAhAtmyaM stuvannAha prAgjantunAmunA'nantAH prAptAstadbhavamRtyavaH / samAdhipuNyo na paraM paramazcaramakSaNaH // 27 // TIkA-prAptAH / ke, tadbhavamRtyavaH bhavAntaraprApteranantaropazliSTapUrvabhavavigamanaM tadbhavamaraNa nAkhyAyate / kiyantaH, anantAH / kena, amunA sNsaarinnaa| jantunA jIvena / kathaM, prAk itaH pUrvaM / paraM kevalaM na prAptaH ko'sau, caramakSaNaH bhavaparyAyavigamAntyasamayaH / kiMviziSTaH, samAdhipuNyaH ratnatrayaikAgratayA pavitraH / saMsArakAraNakarmanirmUlanasamarthatvAtparamaH itarasarvakSaNebhya utkRSTazca // 27 // paraM zaMsanti mAhAtmya sarvajJAzvaramakSaNe / yasminsamAhitA bhavyA bhaJjanti bhavapaJjaram // 28 // TIkA-paramutkRSTaM mAhAtmyaM mahimA sarvajJAH zaMsanti stuvanti / ka, caramakSaNe / yasmin yatra caramakSaNe samAhitAH samAdhi gatA bhavyAH bhaJjanti vighaTayanti / kiM tat, bhavapaJjaraM bhavaH saMsAraH paJjaramiva zukrAdipakSiNa iva jIvasya pArataMtryanimittatvAt // 28 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 saagaardhrmH| saMnyAsArtha kSetravizeSasvIkAramAha prAyArthI jinajanmAdisthAna paramapAvanam / __AzrayettadalAbhe tu yogyamahadhAdikam // 29 // TIkA-Azrayedupasarpata / ko'sau, prAya.rthI saMnyAsAnazanakAmaH / kiM tat, jinajanmAdisthAnaM / kiMviziSTa, paramapAvanaM paraM pavitrIkaraNaM / tatra janmasthAnaM vRssbhnaathsyaayoddhyaa| niSkramaNasthAnaM siddhArthavanaM / jJAnasthAna zakaTamukhodyAnaM / nirvANasthAnaM kailAsaH / evamanyeSAmapi janmAdisthAnAni yathAgamamadhigamyAni / tadalAbhe tu tasyAprAptau punraashryedsau| kiM tat, ahahAdikaM jinacaityAlayasayatAzramAdikaM / kiviziSTa, yogyaM samAdhisAdhanasamartham // 29 // tIrtha prati calitasyAvAntaramArge'pi mRtasyArAdhakatvaM darzayati prasthito yadi tIrthAya mriyatevAntare tdaa| astyevArAdhako yasmAdbhAvanA bhavanAzinI // 30 // TIkA-yadi mriyate samAdhyarthI / ka, avAntare svasthAnatIrthasthAnayorantarAle / upalakSaNametat / tena niryApakAcAryamaraNamapyArAdhakaM syAdeva / kiMviziSTaH san, prasthito gantumArabdhaH / kasmai, tIrthAya jinajanmAdisthAnAya naryApakAcAryAya vA / tadA astyeva avazyaM bhvtysau| kiviziSTaH, ArAdhakaH yasmAtkAraNAdbhavati / kA'sau, bhAvanA samAdhisAdhanapraNidhAnaM / kiviziSTA, bhavanAzinI saMsAranirasanI // 30 // tIrtha gamiSyan kSamApanaM kSamaNaM ca kuryAdityupadizati rAgAd dveSAnmamatvAdvA yo virAddho virAdhakaH / yazca taM kSamayettasmai kSAmyecca trividhena sH|| 31 // TIkA-kSamayet kSamAM kArayetsa tIrtha jigamiSu / kaM, taM / yaH kiM, yo virAddho duHkhe sthApitaH / kasmAt, rAgAt snehAta dveSAt krodhAt mamatvAt
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 221 mamakArAdvA / yazca rAgAdevirAdhakaH svasya vaimanasyotpAdakaH sampannastasmai / kSAmyacca kSamA kuryAtsaH / kena, trividhena manovAkAyena // 31 // kSamaNakaraNAkaraNayoH phalamAhatIrNo bhavArNavastairye kSAmyanti kSamayanti c| kSAmyanti na kSamayatAM ye te diirghaajvjvaaH|| 32 // TIkA-taiH pumbhiH / tIrNo lacitaH / ko'sau, bhavArNavaH saMsArAbdhiH / ye kiM, ye kSAmyanti virAdhakAya kSamAM kurvanti / ye ca kSamayanti virAddhaM kSamAM kArayanti / ye punarna kSAmyanti / keSAM kSamayatAM kSamAM kArayatAM / te bhavanti / kiMviziSTAH, dIrghAjavajavAH cirasaMsArAH // 32 // kSapakasyAlocanAvidhimAha yogyAyAM vasatau kAle svAgaH sarva sa sUraye / nivedya zodhitastana niHzalyo viharetpathi // 33 // TIkA-viharet pravarteta / ko'sau, sa kSapakaH / kva, pathi ratnatraye / kiMviziSTaH san, niHzalyo mAyAdizalyarahitaH / kathaM bhUto bhUtvA, zodhitaH pratikramaNena prAyazcittAdividhinA nisskaasitdossH| kena, tena kA / kiM kRtvA, nivedya Alocya / kiM tat, svAga Atmano vrtaadaavtiicaarN| kiMviziSTaM, sarva / kasmai, sUraye niryApakAcAryAya / ka, vasatau sthAne / kiviziSTAyAM, yogyAyAM AlocanocitAyAM, tathA kAle'pi yogye // 33 // starArohaNavidhimAhavizuddhisudhayA siktaH sa yathoktaM samAdhaye / prAgudagyA ziraH kRtvA svasthaH saMstaramAzrayet // 34 // TIkA. Azraye ArohayetsaH / kaM, saMstaraM / kiMviziSTaM, yathoktaM yena prakAraNAgame kathita / kasmai, samAdhaye samAdhinimitta / kiMviziSTaH sana, svasthaH nirvyaakssepH| kiM kRtvA, kRtvA / kiM tad, ziraH zIrSa / ka, prAk pUrva
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 sAgAradhemaH / myAM dizi / udagvA uttarasyAM / kathaM bhUto bhUtvA, sikto nirvApitaH / kayA, vizuddhisudhayA vizuddhirmanaHzarIranairmalyaM prAyazcittavidhAna vA saiva sudhA amRtaM tayA // 34 // saMstarArohaNakAle mahAvratamarthayamAnasyAryasyAcelakyaliGgavidhAnArthamAhatristhAnadoSayuktAyApyApavAdikaliGgine / mahAnatArthine dadyAlliGgamautsargikaM tadA // 35 // TIkA-dadyA dvitareta niryaapkaacaayH| ki tata.liMgaM AcelakyAdi caturvidhaM / kiMviziSTaM,autsargika utsarge sakalaparigrahatyAge bhavaM nAgnyamityarthaH / kva, tadA mastarArohaNakAle / kasmai, AphvAdikaliGgine sagranthaliGgAya AryA yetyarthaH / kiMviziSTAya, tristhAnadoSayukta'yApi tristhAneSu doSo vRSaNayoH kuraNDalAtilambamAnatvAdirmehane ca camarahitatvAtidIrghatvAsakRdutthAnazIlatvAdistena sahitAyApi / punaH kiMviziSTAya, mahAvatArthine mahAvrataM yaacmaanaay||35|| utkRSTasyApi zrAvakasyopacaritAyApi mahAvratAyApabhutvamAha ---- kaupIne'pi samRchatvAnnArhatyAryo mahAvratam / api bhAktamamUrchatvAt sATake'pyArthikArhati // 36 // TIkA-nAha ti na gRhItumucito bhavati / ko'sau,AryaH paramotkRSTa zrAvakaH / kiM tat, mahAvrataM / kiMviziSTamapi bhAktamupacaritamapi / kutaH, samUrchatyA. nmamedamitigrahAviSTatvAt / ka, kaupIne guhyapracchAdanavastrakhaNDamAtre / api_ vismye| AryikA punararha ti| bhAktameva mahAvrataM / kasmAd, amUrchatvAt / ka maattke'pi|sNstraarohnnkaalaadnydaatnmetdvidhaanN prsnggaadnvaakhyaatm|36 prazastamupkamehanasya sarvasya sarvatra prazastamautsargikamapavadannAha - hImAnmaharddhiko yo vA mithyAtvaprAyavAndhavaH / so'vivikta pade nAgnyaM zastaliGgo'pi nArhati / / 37 // TIkA-sa zrAvako nArhati / kiM tad, nAgnyaM nagmatvaM / ka, pade sthAne / kiviziSTe, avivikta bahujane ekAntasthAne so'pyarhatItyarthaH / kiMviziSTo
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 223 'pi, zastaliGgo'pi liGgaM puMstvacihna muSkamehanamityarthaH zataM prazasta prAguktadoSaviyuktaM liMgaM yasya sa zastaliMgaH / yaH kiM, yo hImAn / lajjAvAn / maharddhikaH shriimaan| mithyAtvaprAyabAndhavo vA bhvti| mithyAtvaM prAyeNa bAhulyana yeSAM te mithyAtvaprAyA bAndhavA jJAtayo yasya sa tathoktaH // 37 // saMstarArohaNasamaye striyA liGga vikalpamatidizannAha yadautsargikamanyadvA liGgamuktaM jinaiH striyaaH| puMvattadiSyate mRtyukAle svalpIkRtopadheH // 38 // TIkA-yalliGgamautsargikamanyadvA padAdikaM striyA jinaruktaM tanmRtyukAle tasyAH svalpIkRtopadheH viviktavasatyAdisampattau satyAM vastramAtramapi tyaktavatyAH zrutajJairipyate abhimanyate / kasyeva, puMvat / ayamarthaH / puMso yadausargikaliMgasya mRtyAvautsargikameva liMgamiSyate ApavAdikaliMgasya cAnaMtarameva vyAkhyAtaprakAra, tadA yoSito'pi // 38 // : mumukSoligagrahatyAgena svadravyagrahaparatvamupadizati deha eva bhavo jantoryalliGgaM ca tadAzritam / jAtivattadgrahaM tatra tyaktvA svAtmagrahaM vizet // 39 // TIkA-yadyasmAjantojIvasya bhavaH saMsAro bhvti| ko'sau, deha eva na kSetrAdikaM / yacca liMgaM nAgnyAdikaM bhavati / kiviziSTaM, tadAzritaM dehasaMbaMdhi / kiMvat , jAtivat brAhmaNatvA dijAtiyathA / tattasmAttatra liMga jAtAviva grahamabhiniveza tyaktvA vizet pravizet kSapakaH / kaM, svAtmagrahaM. svazuddhacidrUpanibandhaM // 39 // paradravyagrahasya bandhahetutvAttatpratipakSabhAvanAmupadizati paradravyagraheNaiva yavaddho'nAdicetanaH / tatsvadravyagraheNaiva mokSyate'tastamAvahet // 40 // TIkA-yadyasmAt AtmA paradravyasya zarIrAdergraheNa nibandhenaivAnAdi. vaddho jJAnAvaraNAdikarmapAratantryamApannaH / tattasmAtsvadravyagraheNaiva zuddhasvA
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 sAgAradharmaH smAbhinivezenaiva mokSyate mukto bhaviSyati / yata evaM tata etasmAtkAraNAt taM svadehagrahamAvahetkuryAnmumukSuH // 40 // zuddhivivekapAptipUrvakaM samAdhimaraNa praNauti alabdhapUrva kiM tena na labdhaM yena jIvitam / tyaktaM samAdhinA zuddhiM viveka cApya paJcadhA // 41 // TIkA- tena mahAmavyena / kimalabdhapUrvamanAdikAlamaprAptaM samyaktvasahacAri mahAbhyudayAdikaM na labdhaM tatsarva prAptamityarthaH / yena jIvitaM samAdhinA ratnatrayaikAgratayA tyaktaM / kiM kRvA, paJcadhA paJcaprakAraM zuddhiM paJcaprakAraM ca vivekamApya // 41 // bahiraMgAntaraMgaviSayabhedAtpaJcavidhAM zuddhimAha zayyopadhyAlocanAnnavaiyAvRtyeSu paJcadhA / zuddhiH syAta dRSTidhIvRttavinayAvazyakeSu vA // 42 // TIkA--syAdasau zuddhiH / katidhA, paJcadhA / keSu, zayyAdiSu viSayeSu / tatra zAyyA vasatisaMstarau upadhiH sayamasAdhanaM / AlocanA gurave doSanivedanaM / annaM caturvigahArAH / vaiyAvRtyaM paricArakaiH kriyamANa pAdamardanAdika / teSu paJcasu zuddhiH prANendriyasaMyamena pravRttireSA bAhyA / iyaM tvantaraGgA paJcadhA zuddhiH syAt / yA'sau dRSTayAdiSu paMcasu / dRSTau darzane dhiyAM jJAne, vRtte cAritre, vinaye prazraye, Avazyaka sAmayikAdiSaTakAcaraNe ca niraticAratayA pravRttiH // 42 // zuddhivantadvayena paJcadhA vivekamAhaviveko'kSakapAyAGgabhaktopadhiSu paJcadhA / syAcchayyopadhikAyAnavayAvRtyakareSu vA / / 43 // TIkA--viveka AtmanaH pRthagbhAvaH sAdhyavasAyaH paJcadhA syAt / keSu, akSAdiSu viSayeSu / tatrendriyebhyaH kaSAyebhyazcAtmanaH pRthaka cintanaM dvividha)
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ assttmodhyaayH| 125 bhAvavivekaH / dravyavivekastu zarIrAhArasaMyamopakaraNebhyaH svasya pRthak cintanena trividhaH / tameva mantareNAha--zayyetyAdi zayyAdayaH pratyAkhyAtAH tebhyaH pRthak cintanena kaizcidvivekaH paJcadhoktaH / / 43 // nizcalasacelayomahAvatabhAvanAvizeSamAha-- niryApake samarpya svaM bhaktyAropya mahAvratam / nizcalo bhAvayedanyastvanAropitameva tat // 44 // TIkA--bhAvayedbhUyo bhUyo manasi praNidadhyAt / ko'sau, nishclstyktsmstvstraadipaargrhH| ki tat, mahAvrataM / ki kRtvA, Arogya niryApakAcAryavacanenAtmani sthApayitvA / kayA, bhaktyA paMcatayyA hiMsAdiviratyA, paMcatayyA samityA, tritayyA ca guptyA, vratamamitigupti bhastrayodazaprakAraM cAritramAtmani vyavasthApya / kiM kRtvA, samarpya Ayatta kRtvA / kiM, svamAtmAnaM / kasmin, niryApake saMsArAnniryAntaM kSapaka prayojayatIti niryApakaH SaTtriMzaguNopeto dharmAcAryastammin / kayA, bhaktyA zubhavRttyA / bhaktya mya saMndazakanyAyenobhayatra saMbaMdhaH / anyastu sacelaH punastanmahAvrataM bhAvayet / kiMviziSTaM, anAropitameva sagranthasya tadAropaNe'nadhikArAt / / 44 // aticArapaJcakaparihAreNa sallekhanA vidhinA saMstaramthasya pravRttimupadizati jIvitamaraNAzaMse suhRdanurAgaM sukhAnubandhamajan / sanidAnaM saMstaragazcarecca sallekhanAvidhinA // 45 // TIkA-- na kevalamAropitamanAropitaM vA mahAvataM saMstarago bhAvayeccareca caSTeta / kena, sallekhanAvidhinA janmamRtyujarAtaGkA ityAdinA prabandhena prAgutena / kiM kurvana, ajan kSipan nirAkurvannityarthaH / ke, jIvitamaraNAzaMse jIvitAkAMkSA / maraNAkAMkSAM ca / tathA muhRdanurAgaM mitrAnurAgaM, tathA sukhAnubandha / kiMviziSTa, sanidAnaM nidAnena saha / paMcamaM nidAnamapyajannityarthaH / ito vizeSeNaiSAmarthaH prakAzyate / tatra jIvitAzaMsA zarIramidamavazyahe
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 sAgAradharmaH / jalabubudavadanityamityAdikamasmarato'syAvasthAnaM kathaM syaadityaadrH| pUjAvizeSadazanAtprabhutaparicArAvalokanAtsarvalokazlAghAzravaNAccaivaM hi manyate pratyAkhyAtacaturvidhAhArasyApi me jIvitameva shreyH| yata evaMvidhA maduddezeneyaM vibhUtirvartata ityAkAMkSeti yAvat / maraNAzaMsA rogopadravAkulatayA prAptajIvanasaMklazasya maraNa prati cittapraNidhAnaM / yadA na kazcitta pratipannAzanaM prati saparyathA Adriyate, na ca kazcit zlAghate, tadA tasya yadi zIghraM mrIyeya tadA bhadrakaM syAdityevaM vividhapariNAmotpattirvA / suhRdanurAgo bAlye sahapAMzu krIDanAdi vyasane sahAyatvamutsave sambhrama ityevamAdezca mitramukRtasyAnusmaraNaM / bAlyAdyavasthAsahakADita mitrAnusmaraNaM vA / sukhAnubandha evaM mayA bhuktamevaM zayitamevaM kra. DitamityevamAdi prItivizeSa prati smRtismnvaahaarH| nidAnamasmAttapasaH suduzcarAjjanmAntare indrazcakravartI dharaNendro vA syAmahamityevamAdhanAgatAbhyudayAkAMkSA // 45 // evaM saMstagarUDhasya kSapakasya niryApakAcArya etatkRtvadaM kuryAdityAha yatIniyujya tatkRtye yathArha guNavattamAn / / __ sUrista bhUri saMskuryAt sa hyAryANAM mahAkratuH // 46 // TIkA-saMskuryAt ratnatrayasaMskArayutaM kuryAt / ko'sau, sUriH / ka, taM kSayakaM / kathaM, bhUri bahu / kiM kRtvA, niyujya adhikRtya / kAn, yatIn sAdhUn / ka, tatkRtye ArAdhakasyAmarzanAdizarIrakArye vikathAnivAraNe dharmakathAyAM bhaktapAnatatpazodhanamalotsarjanAdau ca / kathaM, yathArha yathAyogyaM / kiMviziSTAn, guNavattamAn mokSakAraNaguNAtizayazAlinaH / hi yasmAt kSapa. kasamAdhisAdhanavidhirAryANAM yatInAM mahAkratuH paramayajJaH syAt // 46 // kSapakasyAhAravizeSaprakAzanAt bhojanAsaktiniSedhArthamAha yogyaM vicitramAhAraM prakAzyaSTaM tamAzayeta / tatrAsajantamajJAnAjJAnAkhyAnanivartayet // 47 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAya / 227 TIkA- AzayeojayetsuriH / kaM, kSapakaM / kaM, iSTaM kiMcitsarvaM vA kSapakegAkAMkSyamANamAhAraM / kiM kRtvA, prakAzya darzayitvA / kaM, AhAraM / kiviziSTa, yogya kalpyaM / punaH kiMviziSTa, vicitra nAnAprakAraM kazciddhi bhojyavizeSAna dRSTvA tIraM prAptasya kiM mamaibhiriti prAptavairAgyaH saMvegaparo bhavati / kazcicca kimapi bhuktvA, aparazca sarve bhuktvA tathA bhavati / kazcittu tAnAsvAdya tadsAsaktiparo bhavati, citratvAnmohanIya karma vilAsAnAM / tatra ceSTatayA bhojyamAne bhojane ajJAnAttatvAnavabodhAdAsajantamAsaktiM kurvantaM kSapakaM nivartayet tato viramayetsUriH / kaiH, jJAnAkhyAnairbodhapracodakaprasiddhopAkhyAnaiH // 47 // navabhiH zlokairAhAra vizeSagRddhipratiSedhapuraHsaraM tatparihArakramamAha-bho nirjitAkSa vijJAtaparamArtha mahAyazaH / kimadya pratibhAntIme pudgalAH svahitAstava // 48 // TIkA - bho aho / nirjitAkSa niHzeSavazIkRtahRSIka / bho vijJAtaparamArtha ananyasAdhAraNatayA nizcitanizcatavyavastutattva | bho mahAyazaH sakaladikcakravisRtvarakIrte ArAdhakarAja / adya samprati / ime bhAjanazayanAdyupakalpitAH pudgalA mUrta padArthAH / kiM tava pratibhAnti pratibhAsante / kiMviziSTAH, svahitA Atmana upakArakAH / kiMzabdaH prazna vitarphe AkSepe vA // 48 kiM kopi pudgalaH sosti yo bhuktvA nojjhitastvayA / na caiSa mUrtamRrtaste kathamapyupayujyate / / 49 / / 1 I TIkA - kimasti / ko'sau saH ko'pi kazcitpudgalo yo nojjhito na vyaktastvayA / kiM kRtvA, bhuktvA anAdikAle iMdriyapraNAlikAbhirupabhujya na ca naiva eSa pudgalo mUrtI rUpAdimAnamUrta rUpAdirahitasya te tava kathamapi kenApi prakAreNopayujyate upakaroti / gaganasyeva tavaitatkRtopakArAgocaratvAt // 49 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 saagaardhrmH| kevalaM karaNairenamalaM hyanubhavanbhavAn / svabhAvameveSTamidaM bhujehamiti manyate // 50 // TIkA-kevalaM paraM manyate pratipadyate / ko'sau, bhavAn / kiM, iSTamabhirucitamidaM purovarti vastvahaM bhuJja anubhavAmItyetat / kiM kurvan, anubhavan bhuJjAnaH / kaM, svabhAvameva AtmapariNAmameva vastutastasyaivAtmanA bhogyatvAt / kiM kRtvA, alaM vissyiikRty| kaM, enaM pudgalaM / kaiH, karaNaiH ckssuraadiindriyaiH||50 tadidAnI'mamAM bhrAntimabhyAjonmiSatIM hdi|| __sa eSa samayA yatra jAgrati svahite budhAH // 51 // TIkA-tattasmAtkAraNAt / abhyAja nivAraya tvaM / kAM, imAM pratIyamAnAM prAMtiM abhogye pudgale bhogyabuddhiM / kiM kurvatI, unmisstiimudyonmukhiibhvntiiN| ka, hRdi hRdaye antazcetasi / kadA, idAnImadya / yato vartate / kosau, eSoyaM / sa samayaH kAlaH / yatra kiM, yatra yasmiJjAgrati sAvadhAnA bhavanti / ke, budhA dRSTatattvAH / ke, svahite // 51 / / anyo'haM pudgalazcAnya ityekAntena cintaya / yenApAsya paradravyagrahaveza svamAvizeH // 52 // TIkA-ahamasmi / kiMviziSTaH, anyaH pudgalAdbhinnaH / pudgalazvAsti / kiMviziSTaH, anyo matto bhinna ityetadekAntena sarvathA ciMtaya bhAvaya tvaM / yenAtmapudgalayoH pRthaktvacintanena paradravyagrahavezamanAtmadravyanirbandhopayogamapAsya tyaktvA svamAtmadravyaM tvamAvizerupayuJjIthAH / / 52 // kvA'pi cetpudgale sakto mriyethAstad dhruvaM careH / taM kRmIbhUya susvAducirbhaTAsaktabhikSuvat / / 53 // TIkA-kApi kvacidrojanAdhupayogini pudgale sakta AsaktaH san mriyethAH prANAMstyajestvaM cettattato dhruvaM nizcitaM carebhakSayerbhakSayiSyasi tvaM / kaM, taM pudgalaM / kiM kRtvA, kRmIbhUya tatraiva kSudrajanturbhUtvA tvamAsAdya / kiMvat ,
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 229 susvA dvityAdi / susvAduni rasanendriyAtigRddhikAriNi cirbhaTe phalavizeSe Asakto bhikSuH saMnyAsonmukhaH saMyato yathA // 53 // ki cAGgasyopakAryaM na na caitattatpratIcchati / 1 tacchindhi tRSNAM bhindhi svaM dehAd rundhi durAsravam ||54 || TIkA-kiM ca atyadhikaM cocyate tvAM prati / bhavati / kiM tad, annaM bhojyadravyaM / kiMviziSTa, upakAri upakArakaM / kasya, aGgasya zarIrasya / mUrtena mUrtasyaivopakAryatvadarzanAt / na ca naiva etadaGgaM / tadannaM pratIcchati upakArakatvena gRhNAti / tattasmAcchindhi nAzaya tvaM / kAM, tRSNAM anne vAJchAnubandhaM / tathA bhindhi bhedena bhAvaya tvaM / kaM, svamAtmAnaM / kasmAda, dehAt / tathA rundhi pratibadhAna tvaM / kaM, durAtravaM pApakarmAsravaNakAraNam ||54 || itthaM pathyaSTathAsArairvitRSNIkRtya taM kramAt / tyAjayitvAszanaM sUriH snigdhapAnaM vivardhayet // 55 // TIkA-vivardhayetparipUrNa dadyAt sUriH / kiM tat, snigdhapAnaM dugdhAdi / kiM kRtvA, tyAjayitvA parihArya / kiM tad, azanaM kavalAhAraM / kasmAt kramAt krameNa zanaiH zanaiH / kiM kRtvA, vitRSNIkRtya anne nivRttecchaM kRtvA / kaM, taM zcapakaM / pathyapRthAsArairhitaprakAzadhArAsampAtaiH / kathaM, itthamanena prakAraNa // 55 // pAnaM poDhA ghanaM lepi sasikthaM saviparyayam / I prayojya hApayitvA tat kharapAnaM ca pUrayet // 56 // TIkA - pUrayedvivardhayetsUriH / kiM tat, kharapAnaM prathamaM zuddhakA JjikAdirUpa pazcAcca zuddha pAnIyarUpaM / kiM kRtvA, prayojya paricArakairdApayitvA hApayitvA ca tyAjayitvA kSaNa / kiM tatpAnaM peyadrayaM / katidhA, poDhA SaTprakAraM / tadevAha ghanamityAdinA dhanaM bahulaM dadhyAdi / saviparyayamiti vacanAdacchaM tiMtrikAdiphalarasasauvIrako pNajalAdi / lepi yaddhastatalaM limpati tadviparItamalepi / sasikthaM sikthasahitaM payAdi tadviparItama saktha maNDakAdi // 56 // 1
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 sAgAradharmaH itthaM ca niryApakAcAryaH kSapakaM zikSayaditi SaDbhiH zlokairAha---.... zikSayecceti taM seyamantyA sallekhaneryate / ___ atIcArapizAcebhyo rakSanAmatidulabhAm // 57 // TIkA-zikSayacca sUrignuziSyAttaM kSapakaM / iti vakSyamANena prakAreNa / ayaM pUrvoktazca dvau cazabdau tulyakakSatAM dyotayataH / kharapAnaM pUrayecca tamiti zikSayecceti sambandhaH / tadeva zikSaNamAha seyamityAdi / he Arya guNairguNavadbhizcAzrI yamANA sA paramAgame prasiddhA iyaM vartate / kA'sau, sallekhanA / kiMviziSTA, antyA mAraNAntikI / kasya, te tava / tadvadrakSa pAlaya tvamenAM / kebhyaH, atIcArapizAcebhyaH atIcArA jIvitAzaMsAdayaH prAguktAsta eva pizAcAzchidraM prApya prabhaviSNutvAt / kiMviziSTAmenAm , atidurlabhAM AsaMsAramaprAptapUrvatvAdatyantaM prAptumazakyAm // 57 // krameNAticArapaJcakaparihAraM zikSayannAha pratipattau sajannasyAM mA zaMsa sthAsnu jIvitam / bhrAntyA ramyaM bahirvastu hAsyaH ko nA''yurAziSA // 58 // TIkA mA zaMsa mA vAJchasva tvaM / kiM tata, jIvitaM / kiviziSTaM, sthAsnu sthirataraM / kiM kurvan, sajana Asakto bhavan / kasyAM, asyAM dRzyamAnAyAM pratipattau AcAryAdibhiH kriyamANe paricaryAdividhau mahaddhikaiH puruSaizca gaurvaadraadike| atropapattimAha-yato mvaate| kiM tad , bahirvastu baahyvissyjaatN| kiMviziSTa, ramyamAtmanaH prINanaM / kayA, bhrAntyA bhrameNa / kazca hAsyo hasanIyo laukikaparIkSakANAM na bhavati / kayA, AyugaziSA jIvitaM me bhUyA . dityAzaMsayA / sa eSa jIvitAzaMsAkhyo'tIcAraH punaranRdyopapattivizeSeNa tyAjyatayopadiSTaH / evamuttare'pi // 58 // parihAsabhayAdAzumaraNe mA matiM kRthaaH| duHkhaM soDhA nihantyaMho brahma hanti mumUrSakaH // 59 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 231 TIkA-mA kRthAH mA kuru tvaM / kAM, mati icchAM ka, AzumaraNe zIghra jIvitacchede / kasmAtparISahabhayAt duHsahakSudhAdivedanAbhItyA / yato nihanti niruddhAsravaM kSapayati, vipAkAntatvAtkarmaNAM / kosau, duHkhaM bAdhAM soDhA sAdhutvena saMklezapariNAmalakSaNena shmaanH| kiM tad , aMhaH purArjitapApaM / tathA haMti hinasti / kosau, mumUrSakaH kutsitavidhinA martumicchan / kiM tad , brahma jJAnaM mokSa vA AtmaghAtato dIrghasaMsAro bhavatItyarthaH // 59 // sahapAMsukrIDitena svaM sakhyA mA'nuraJjaya / IdRzaibahuzo bhuktairmohadurlalitairalam // 60 // TIkA-mA'nuraJjaya mA snehaya mA prINaya vA tvaM / ke, svamAtmAnaM / kena, sakhyA mitraNa kiMviziSTena, sahapAMsukrIDitena bAlAvasthAyA~ saha militvA pAMsunA rajasA krIDitaM krIDanaM yena sa tathoktaH / ato vyAvartanAthemAha-alaM paryApta / tava paralokodyatasya / kaiH, IdRzairevaMvidhairmitrAnurAgasmaraNaprAyaiH pariNAmaiH / kiviziSTaH, bahuzo'neko bhuktairanubhUtapUrvaiH / punaH kiMviziSTaH, mohadurlalitairmohanIyakarmavipAkajanyaduradhyavasAyaiH // 60 // mA samanvAhara prItiviziSTe kutracitsmRtim / / vAsito'kSasukhova bambhramIti bhave bhavI // 61 // TIkA-mA samanbAhara mA'nubandhinIM kuru tvamutpadyamAnAmeva nivArayetyarthaH / kAM, smRti cetovRttiM / ka, kutracit cakSurAdInAmanyatamenAnubhUyamAne viye pUrva pravRtte zrItiviziSTe pramodAtizaye, itthaM mayA ramyakAminyAdikamIkSitamitthamAliMgitamityAdirUpeNa mA smRtisamanvAhAraM kuruSvetyarthaH / yato bambhramIti kuTilaM paryaTati kaSTa parivartate / ko'sau, bhavI jIvaH / kva, bhaveM AjavajavabhAve / kiMviziSTaH san, vAsito dRDhAhitasaMskAraH / kaiH, akSasukhairindriyasukhaireva nAtmajJAnasaMskAraiH // 61 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 saagaardhrmH| - mA kAMkSI vimogAdIna rogAdIniva duHkhadAn / vRNIte kAlakUTa hi kaH pramAbeSTadevatAm // 62 // TIkA-mA kAMkSIstapomAhAtmyAdinA mamaite bhUyAsuriti nA'bhilaSa tvaM / kAn, bhAvibhogAdIn bhAvino bhogAniSTaviSayAn / Adizabdena cAjJazvaryAdIn / kiMviziSTAn, duHkhadAna durntduHkhdaaykaan| kAniva,rogAdIniva jvarAdivyAdhISTaviyogaprabhRtIn yathA / hi yasmAt kaH kazcit vRNIte prArthayate / kiM tat, kAlakUTaM sadyaHprANaharaM viSaM / kiM kRtvA, prasAdya varadAnonmukhI kRtvA / kAM, iSTadevatAmabhimatArthaprasAdanasamarthI devI devaM vA // 62 // kSapakasya caturvidhAhArasannyAsavidhi kokadvayenAiiti vrataziroratnaM kRtasaMskAramugRhan / kharapAnakramatyAgAt prAye'yamupavekSyati // 63 // evaM nivedya saMghAya mUriNA nipuNekSiNA / so'nujJAto'khilAhAraM yAvajjIvaM tyajet tridhaa||64|| yumbh| TIkA-tyajet / kosau, ksspkH| kaM, akhilAhAraM caturvidhamapi bhojanaM / katha, tridhA manovAkAyaiH / kiyatkAlaM, yAvajIvaM / kiM kurvana, udvahan utkRSTa dhArayan / kiM tadvrataziroratna sallekhanAM / tasyA eva sarvatratAnAM sAphalyasaMpAdakatvenopari bhrAjamAnatvAccUDAmaNirivAbharaNAnAM / kiviziSTaM, kRtasaMskAraM AhitAtizayaM / kathaM, ityanena pratipattau sajannasyAmityA digranthoktapakAreNa / kiviziSTaH sannakhilAhAraM sa tyajet, anujnyaato'numtH| kena, sUriNA niryApakAcAryeNa / kiviziSTena, nipuNekSiNA nipuNa sUkSma vyAdhidezAditatvamIkSate pazyatyabhIkSNamiti nipuNekSI tena, vyAdhidezakAlasattvasAmyabalaparISahakSamatvasaMvegavairAgyAdInAM sUkSmekSikayA vicArakeNetyarthaH / kiM kRtvA, nivedya jJApayitvA / kasmai, saMghAya cAturvarNyazramaNagaNAya / kathaM, evaM / ayaM kSapaka upavekSyati nizcalaM sthAsyati dRDhapratijJo bhaviSyatItyarthaH / ka, prAye
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 233 caturvidhAhArasaMnyAse / kasmAt, kharapAnakramatyAgAt kharapAnasya zuddhodakamAtropayogasya krameNa zanaiH zanaistyAgaH pratyAkhyAnaM tasmAt / atrAyaM vidhirAryAdvayena-"tyakSyati sarvAhAraM / yAvajjIvaM nirambarastrividham / niryApakasariparaH saMghAya nivedayedevam // 1 // kSapayati yaH kSapakosau piNDaM tasyeti saMyamadhanamya / darzayitavyaM nItvA saMghAvasatheSu sarveSu " // 63 / 64 // ___ evamatizayena pariSahabAdhAkSamaM prati caturvigahArapratyAkhyAnamupadizyedAnImatathAbhUtasya kSapakamya pAnIyamAtra vikalpanapUrvakaM trividhapratyAkhyAnamupadizazcaturvidhapatyAkhyAnAvasaranirUpaNArthamAha vyAdhyAdhapekSayAmbho vA samAdhyartha vikalpayet / bhRzaM zaktikSaye jahyAttadapyAsannamRtyukaH / / 65 // TIkA-yA athavA vikalpayet guruniyogena peyatayA pratijAnIte ksspkH| kiM tad , ambha: paaniiyN| kimartha, samAdhyartha / kayA, vyAdhyAdyapekSayA yadi paittiko vyAdhirvA grISmAdiH kAlo vA marusthalAdidezo vA paitikI prakR. tirvA anyadapyevaMvidhaM tRSNApariSahodrekAsahanakAraNa vA bhavet tadA gurvanujJayA pAnIyamupayokSyehamiti pratyAkhyAnaM pratipadyatetyarthaH / bhRzamatyartha zaktikSaye balanAze punarAsannamRtyukaH pratyAsannamaraNaH kSapakastadapyambhopi jagAt pratyAkhyAyAt // 65 // tatkAlocitaM kSamakopakAri saMghasyAvazyakaraNIyamAha tadAkhilo varNimukhagrAhitakSamaNo gaNaH / / tasyAvinasamAdhAnasiddhayai tadyAttanUtsRtim / / 66 // TIkA-tadA tasminkAle tadyAtkuryAt / kosau, akhilaH savoM gaNaH saMghaH / kA, tanUtsRti kAyotsarga / kasyai, avighnasamAdhAnasiddhayai / kasya. tasya pratyAkhyAtacaturvidhabhaktasya kSapakamya, kSapakasyopasargA mA bhUvana siddhayatu cArAdhanetyevamartha / kiviziSTaH sana, varNimukhagrAhitakSamaNaH varNino
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / 234 brahmacAriNo mukhena grAhito lApito yathAkathaJcitkRtAnaparAdhAn mama yUyaM kSamadhvamahaM ca bhavatkRtAMstAn kSamye iti kSamaNaM yaH sa tathoktaH / etacca evaM nivedya saMghAyeti prAguktameva vizeSya punaruktam // 66 // evamArAdhanApatAkAgrahaNodyatasya kSapakasya niryApakAH kiM kuryurityAhaaat niryApakaH karNe japaM prAyopavezinaH / dadhuH sasa rabhayadaM prINayanto vacomRtaiH // 67 // TIkA tato yathoktakaraNIyakaraNAnantaraM / dadyuH sampAdayeyuH / ke niryApakAH samAdhividhAyino sunayaH / kaM japaM / kiMviziSTaM, saMsArabhayadaM saMsArabhayaM saMvegamupalakSaNAnnivedaM ca dadAnaM / R, karNe zrutimArge / kasya, prAyopavezinaH sanyAsinaH / kiM kurvantaH prINayantaH santarpayantaH / kaiH, vaco' " PEN pIyUSasamairvAkyaiH || 67 // athAto niryApakAcArya kAryoM kSapakasya mahatImaMnuziSTimuttaratra prabandhenopadizati mithyAtvaM samyaktvaM bhajorjaya jinAdiSu / bhakti bhAvanamaskAre ramasva jJAnamAviza 68 // TIkA - bho ArAdhakarAja vama niHzeSayatvaM / kiM tat, mithyAtvaM viparItAbhiniveza / tathA bhaja bhAvaya tvaM / kiM tat, samyaktvaM tattvArthazraddhAnaM / tathA Urjaya balavatIM jIvantIM vA kuru tvaM / kAM, bhakti / keSu, jinAdiSu arhadAdiSu parameSThiSu tacaityeSu vyavahAranizcayaratnatraye ca / tathA ramasva ratiM kuru tvaM bhAvanamaskAre arhadAdiguNAnAM sAnugagAnudhyAne tathA Aviza uparyukSva tvaM / ki tat jJAnaM bAhyamAdhyAtmikaM ca tattvabodham // 68 // mahAtratAni rakSoccaiH kaSAyAn jaya yantraya / akSANi pazya cAtmAnamAtmanAtmani muktaye // 69 // TIkA - tathA rakSa pAlayatvaM / kAni, mahAvratAni / tathA jaya nigRhANa d
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / tvaM / kAn, kaSAyAn krodhAdIn / kathaM, uccairatyartha, tajjaye sutarAM yatnaM kurupvatyarthaH / tathA yantraya nijanijaviSayeSu pravartamAnAni tvaM nirundhi / kAni. akSANi sparzanAdIni / tathA pazya avalokaya tvaM / kaM, AtmAnaM / kena, AtmanA svayaM / ka, Atmani svasmin / kasyai, muktaye mokSAya na saMsArasukhAya // 69 / / mithyAtvasyApAyahetutvaM zlokadvayena spaSTayati-- adhomadhyo lokeSu nAbhUnnAsti na bhAvi vaa| tad duHkhaM yanna dIyeta mithyAtvena mahAriNA // 70 // TIkA-tad dukhamadholoke meroradhaH saptasu bhUmiSu, madhyaloke jambUdvIpAdisvayambhUramaNasamudrAnte tiryagloke, Urdhvaloke merucUlikAntataHpabhRti tanuvAtavalayaparyante / nAbhRt na bhRtaM / nAsti na bhavati / na bhAvi vA na vA bhaviSyati / yanna dIyate na sampAdyeta jIvasya / kena, mithyAtvena / kiMviziSTana, mahAriNA paramazatruNA, tasmin satyeva bAhyAbhyantarazatrUNAmapakArakatvopapatteH // 70 // saGghazrIrbhAvayanbhUyo mithyAtvaM vandakAhitam / dhanadattasabhAyAM drAksphuTitAkSo'bhramadbhavam // 71 // TIkA-abhramat paryaTati sma / ko'sau, saGghazrIrdhanadattanRpatimantrI / kaM, bhavaM saMsAraM / dIrghasaMsAro'bhRdityarthaH / kathambhRto bhUtvA, drAka sphuTitAkSaH jhaTiti sphuTitacakSuH / kasyAM, dhanadattasabhAyAM dhanadattasya svasyAminaH paripadi / kiM kurvan, bhAvayan adhyAtmamabhyasyan / kiM tat. mithyAtvaM / kiviziSTa, bhRyo vandakena punarAropitaM / iyamanyAzca sarvAH kathAH kathAkozAdizAstreSu draSTavyA, graMthagauravabhayAdiha noktAH // 71 // samyaktvasyopakArakatvaM zlokadvayenAha
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 sAgAradharmaH adhomadhyordhvalokeSu nAbhUnAsti na bhAvi vaa| tatsukhaM yantra dIyeta samyaktvena subandhunA / / 72 // TIkA-asyApi puurvvvyaakhyaa| subandhutvaM punaH samyaktvasya sarvatra sarvadA sarveSAmupakArakatvAtsamastavinipAtapratibandhakatvAcca nizcayam // 72 // prnhaasitkudRgbddhshvbhraayuHsthitirekyaa| dRgvizuddhayA'pi bhavitA zreNikaH kila tIrthakRt // 73 / / TIkA-kila evaM hyAgame zrUyate-zreNiko nAma magadhamahAmaMDalezvaro bhavitA bhvissyti| kiMviziSTaH, tIrthakRt dharmatIrthakaraH / kayA, igvishuddhyaa| kiMviziSTayA, ekayA asahAyayA vinayasampannatAditIrthakaratvakAraNAntararahitayA / apivismaye / kiviziSTaH san, pretyAdi zvabhre saptamanarakabhUmAvAyuSo bhavadhAraNakAraNakarmaNaH sthitiH kAlAvadhAraNena bandhaH zvanAyuHsthitiH kudRzA tIvramithyAtvapariNAmena baddhA AtmasAtkRtA zvabhrAyuHsthitiH kudRmbaddhazvabhrAyuHsthitiH prahAsitA trayastriMzatsAgaropamaparimANAdapakRSya ratnaprabhAyAM caturazItivarSasahasraparimANA kRtA kudRmbaddhA zvabhrAyuHsthitiryasya ekayA'pi dRgvizuddhayA sa tathoktaH // 73 // adbhaktermAhAtmya dvAbhyAmAha___ ekaivAstu jine maktiH kimanyaiH svessttsaadhnaiH| yA dogdhi kAmAnucchidya sadyo'pAyAnazeSataH // 74 // TIkA-bhoH suvihita sAdho / astu bhavatu / kA'sau, bhaktirbhAvavizuddha Antaro'nurAgaH / kva, jine bhagavadahadeve / kiviziSTA, ekaiva asahAyaiva ! kiM kArya / kaiH, sveSTasAdhanaiH svaabhimtaarthsiddhyupaayaiH| kiM viziSTaiH anyairjinabhaktivyatiriktaiH / sarvapuruSArthasAdhanAnAM tayA vinA tadAbhAsatvanizcayAt / yA ki, yA dondhi prapUrayati / kAn, kAmAn manorathAn / kiM kRtvA, ucchidya nirasya / kAna, apAyAna, abhyudayaniHzreyasa_zino'pAyAn / kathaM, azeSataH
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / sarvataH sarvAnvA / katha. madyaH mvAvirbhAvanAnantarameva // 74 // vAsupUjyAya nama ityuktvA tatsaMsadaM gataH / dvidevArabdhavighno'bhUta panaH zakrArcito gaNI // 75 // ttiikaa-abhuutsmpnnH| ko'sau, padmaH pamaratho nAma mithilAdhipatiH / kiMviziSTo. gaNI gaNadharadevaH / kiviziSTaH sana, zakrArcitaH indrakRtaprAtihAryaH / punaH kiMviziSTaH san , dvidevArabdhavighnaH dvAbhyAM devAbhyAM dhanvaMtarivizvAnulomacarAbhyAmArabdhAH kartumupakrAntA vighnAH kAka-kArakakRSNasarpamArgakhaNDanaprabhRtayo'pazakunA: samavasaraNa manAntarAyA yasya sa tathoktaH / kathambhUto bhUtvA, gataH prApta / kAM, tatsasadaM vAsupUjyasamavasaraNaM / kiM kRtvA, uktvA uccArya ( kiM, vAsupUjyAya nama iti ) // 75 // eko'pyarhannamaskArazcedvizenmaraNe manaH / sampAdyAbhyudayaM muktizriyamutkayati drutam // 7 // TIkA-cedyadi / vizet bhAvarUpatayA vyApnuyAt / ko'sau, eko'pi kevalo'pi arhato bhagato namaskAraH praNAmaH / kiM tat. manazcitta / ka, maraNa prANatyAgalakSaNe / tadA drutaM zIghramutkayatyutkaMThayati / kAM, muktizriya mokSalakSmI / anantabhaveSu dvitribhaveSu vA paramapadaM sampAdayatItyarthaH / kiM kRtvA, sampAdya sampUrNa prApathya / kaM, abhyudayaM maharddhim / / 76 // sa Namo arhtaannmityuccaarnnttprH| gopaH sudarzanIbhUya subhagAhvaH zivaM gataH // 77 / / TIkA-gataH / kosau, Agame prasiddhaH subhagAvhaH subhago nAma gopA gopAlaH / kiM tat, zivaM paramamuktiM / kiM kRtvA, sudarzanIbhya vRSabhadAsazreThiputraH sudarzanAkhyaH surUpaH susamyaktvazca bhUtvA / kiMviziSTaH sana, Namo arahaMtANamityetasyAhannamaskAramyoccAraNa saMzabda tatparamtanniSTastadakAgramanA ityarthaH / / 77 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 sAgAramaH / jJAnopayogamAhAtmyaM tribhiH zlokairAha svAdhyAyAdi yathAzakti bhaktipItamanAzvaran / tatkAlikAdbhutaphalAdudarke tarkamasyati // 78 // TIkA-asyati kSipati nivArayatItyarthaH / ko'sau, puruSaH / kaM, tarka vikalpaM saMzayarUpaM vimarzamityarthaH / kasminviSaye, udarke uttaraphale svAdhyAyAdyanuSThAnasAdhyabhAgame yadadbhutaM phalamuktaM tanme bhaviSyati na veti sandehaM / kasmAt, tattatkAlikAdbhutaphalAt kriyamANatvAdhyAyAdyAcaraNasamayabhavAsambhAvyeSTasAdhyAd dRSTenAdRSTasyAsambhAvyasyApi nizcetuM zakyatvAt / kiM kurvan, caran anutiSThan / kiM tat. svAdhyAyAdi svAdhyAyaM vandanAM pratikramaNAdikamapi munInAM nityamAcaraNa / kathaM, yathAzakti anigRhitabalavIrya yathA bhavati / kiMviziSTaH san bhaktipItamanAH bhaktyA pItaM svAntaM pItamanuraMjitaM vA manazcitta yasya sa tathoktaH // 78 // ___ zule proto mahAmantraM dhanadattArpitaM smaran / ___ dRDhazUrpo mRto'bhyetya saudharmAttamupAkarot // 79 // ___TIkA-atinirbhayamupAkarot svasvAbhinupatikAryamANopasarganirAkaraNapUrvakasatkArakaraNenopAkRtavAn / ko'sau, dRDhazUrpo nAma coraH / kaM, taM dhana- . ittaveSThina / kiM kRtvA, abhyetya Agatya / kasmAt, saudharmAt saudharmakalpa - vimAnAt / saudharme maharddhikadevatvaM prApta ityarthAdApannamatra bodhya / kathambhRtaH san, mRtaH / kiM kurvan, smaran / cintayan / kaM, mahAmantraM paJcanamaskAraM tadanucintanasyotkRSTa svAdhyAyatvAt / kiviziSTaM, dhanadattArpitaM dhanadattAkhyena zreSTinA ddhaukit| kiMviziSTaH sthitaH, zUle protaH shuulikaayaamaaropitH!||79|| khaNDazlokaistribhiH kurvan svAdhyAyAdi svyNkRtaiH| .. muninindAptamaugdhyo'pi yamaH saptarddhibhUrabhUt // 80 // TIkA--abhRt / ko'sau, yamaH yamo nAma rAjA, rAjyaM tyaktvA prvjitH|
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 239 1 kiMviziSTaH, saptarddhibhUH / buddhi tavo vitha riddhI viDauNariddhI taheva osahiyA rasabalaakkhINA vi ya riddhIo satta paNNattA || ityAsAM saptAnAmRddhInAM bhRH sthAnaM saptardhiprApto'bhUdityarthaH / kiMviziSTo'pi, muni nindAptamaugdhyo'pi muninindayA prAptamUDhabhAvo'pi / kiM kurvan sa tathA abhUt kurvan / kiM tat, khAdhyAyAdi | kaiH, khaNDazlokaiH / kiMviziSTaiH, svayaMkRtaiH svayamAtmanA nirmitaiH| katibhiH, tribhiH / tadyathA - " kaMDasi pUNurNa sevasi regadahA / javaM patthesi khAdiduM // 1 // aNNattha kiM phalovahA tuhmI ittha buddhiyA chiMde | aMke cchedai koNiya ||2|| ahmAdo maMdibhyaM dihAdodisarAbhayaM tujha " // 80 // ahiMsAhiMsayormAhAtmyaM dvAbhyAmAha--- I 1 1 ahiMsApratyapi dRDhaM bhajanno jAyate ruji / svadhyahiMsA sarvasvasa sarvAH kSipate rujaH // , 81 // TIkA -- ojAyate ojasvIvAcarati duHkhena nAbhibhUyata ityarthaH / kosau, puruSaH / kasyAM ruji upasargAdipIDAyAmupasthitAyAM / kiM kurvana, dRDhaM bhajan gADhaM sevamAnaH / kiM tat, ahiMsApratyapi ahiMsAyAH stokamahiMsAprati / stoke paneityanenAvyayIbhAvaH // stokAmapyahiMsAmityarthaH / yastu bhavati / kathaM, adhi adhIzvaraH / kra, ahiMsAyAH sarvasve ahiMsAyAH sarvasvaM sAkalyamahiMsAsarvasvaM tasmina / Izvare'dhItyanena saptamI / sakalA'hiMsAyA adhIdharo bhavatItyarthaH / sa kSipata nirAkaroti / kAH, sarvAH samastAH rujo duHkhAni // 81 // yamapAlo desine kAhaM pUjito'psuraiH / dharmastatraiva meNghnaH zizumAraistu bhakSitaH || 82 // TIkA - pUjitaH / ko'sau, yamapAlaH vArANasyAM mAtaGgaH / kaiH, appuraH jaladevatAbhiH / ka hade zizumArahade / kiM kurvan, ekAhameka dinamahiMsan
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 sAgAradharmaH / caturdazIdine hiMsAmakurvannityarthaH / dharmastu zreSThiputro bhakSitaH / kaiH, zizumAraiH / ka, tatraiva tasminneva hde| kiMviziSTaH san ? meNdanaH kRtarAjameNTakabadhaH // 82 // asatyakRtApAyaM dvAbhyAmAha mA gAM kAmadudhAM mithyAvAdavyAghronmukhI kRthaaH| alpo'pi hi mRSAvAdaH zvabhraduHkhAya kalpate // 83 // TIkA-he kSAka mA kRthAH mA kuru tvaM / kAM, gAM vAca / pakSe anddvaahiiN| kiMviziSTAM, kAmadughAM kAmaM prArthyamAnamartha dogdhi kSaratyAvirbhAvayatItyevambhUtAM satyavAcaM kAmadhenuM cetyarthaH / kiMviziSTAM mA kRthAH, mithyAvAdavyAghronmukhIM mithyAvAdo'satyajalpaH sa eva vyAghraH kAmadhenoriva satyavAcaH saMharaNazIlatvAt, mithyAvAdavyAghrasya unmukhI saMmukhIM mithyAvAdaM kartumudyuktAM vyAghraM ca prativartamAnAM / hi yasmAdalpo'pi stoko'pi kiM punarbhUyAna mRSAzado vitathavyAhAraH zvabhraduHkhAya kalpate sampadyate, narakaduHkha sampAdayatItyarthaH // 83 // ajairyaSTavyamityatra dhAnyastraivArSikairiti / vyAkhyAM chAgairiti parAvAMgAnarakaM vasuH // 84 // TIkA-agAt gataH / ko'sau, vasurnAma raajaa| kiM tat, narakaM / kiM kRtvA. parAvartya anyathA kRtvA / kAM, dhAnyaistraivArSikairiti vyAkhyAM / kathaM parAvartya, chAgauriti / kva, ajairyaSTavyamityatra paramAgame vAkye / ayamarthaH / na jAyaMta ityajA varSatrayavRttayo vrIhayastairyaSTavya zAntikapauSTikArthA kriyA kAryeti kSIrakadaMbAcAyaH kRtaM vyAkhyAnaM parAvartya ajairajAtmakaryaSTavyaM havyakavyArthI vidhividhAtavya ityanyathA kRtvA parvatanAradavisaMvAde vasurAjaH zvabhramagamadityarthaH // ajaiotavyamiti kacitpAThaH // 84 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / steyAnubhAva dvAbhyAmAha AstAM steyamabhidhyA'pi vidhyApyA'miriva tvayA / harana parasvaM tadasUn jihIrSan svaM hinasti hi // 85 // TIkA-bhoH samAdhimaraNArthina / AstAM tiSThatu / kiM tatkathanenetyarthaH / kiM tat, steyaM paradhanApaharaNaM / vidhyApyA rAmayitavyA tvayA / kA'sau, abhidhyA'pi paradhanecchA'pi / ka iva, amiriva vanhiyathA tApahetutvAt / hi yasmAt hinasti hanti / ko'sau, puruSaH / kaM, svamAtmAnaM / kiM cikIrSana, jihIrSan hartumicchan / kAna, tadasun paraprANAna / kiM kurvan, haran adataM gRhan / kiM tata, parasvaM paradravyaM / ayamatrAbhiprAyaH-paradhanaM muSNataH paraprANopaghAtecchA avazya bhAvinI, parajighAMsA cAtmano hiMsA paramArthatastamyA eva hiMsAtvAt / bhAvahiMsAyAmeva hi satyAM dravyahiMsA durantasaMsAraduHkhalakSaNaM svaphalaM prayacchatIti // 85 // rAtrau muSitvA kauzAmbI divA paJcatapazcaran / zikyasthastApaso'dhIgAt talArakRtadurmatiH // 86 // TIkA-agho'gAnnarakaM gataH / ko'sau, tApaso bhautikaH / kiMviziSTaH san, talArakRtadurmatiH talavareNa pravartitaprakRSTaraudradhyAnAviSTamaraNaH / kiM kuvana, zikyasthaH parabhUmiM na spRzAmIti lambamAne zikye sthitaH / paJjatapazcaran paJcAgnisAdhanaM kurvan / kva, divA dine / kiM kRtvA, muSitvA muSitadhanAM kRtvA / kA, kauzAmbI kauzAmbIsajJanagarI tannagarIvAstavyalokaM / kva. rAtrau / / 86 // brahmacaryadAyavidhApanArthamAha pUrve'pi bahavo yatra skhalitvA nogatAH punaH / tatparaM brahma carituM brahmacarya paraM caret // 87 // TokA bahavaH prabhatA: pUrve rudrAdayaH kiM punaradyatanA munaya ityapiza. 16
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 sAgAradhamaH / bdArthaH / yatraM yasmin brahmacaryAkhye vrate, svalitvA aticAraM prApya, na punarudtA na taMtrAtmAnamupasthApitavanto'nAcAraM caritavanta ityarthaH / tadbrahmacarya caturthavataM paramutkRTa manAMgapyatIcArarahitaM kRtvA cara dhAraya tvaM / kiM kartuM, caritumanubhavituM / kiM tat, paramutkRSTaM nirvikalpaM pratyagjyotirAkhya, brahma jJAnaM zuddhasvAtmAnaM svAtmanA saMvedayitumityarthaH // 87. // - nairgranthya vrataM draDhayitupAha--- mithyeSTasya smaran zmazrunavanItasya durmateH / mopekSiSThAH kvacid granthe mano mUrchanmanAgapi / / 88 // TIkA-bhoH suvi hatasAdho mA upe kSaSThA: mA'vadhIraya tvaM / kiM tt,mnH| kiM kurvat, mUrchan muhyat mamedami ta saMkalpaM gacchat / ka, kvacit kApi anthe parigrahe / kAtha, nanAgapi sarva sman saMge cittaM vyAsajadabhyAjatva mityarthaH / kiM kurvana, smaran / stha, mazru vinItasya kasyacicchreSThiputrasya / kiMviziTasya, mithyeSTamya vitathamanorathasya ! punaH kiMviziSTasya, durmateH raudradhyAnamRtasya // 88 // nizcayanayena nairgranthyapratipatyarthamAha bAhyo granthoGgamakSANAmAntaro viSayaiSitA / nirmohastatraM nirgranthaH pAnthaH zivapure'rthataH // 89 // TIkA-bhavati / kosau, bAhyo bahiraGgA, granthaH parigrahaH / kiM, aGgaM zarIraM / tathA AMtaro'ntaraGgaH saGgo bhavati / kiM, akSANAM sparzanAdInAM viSayaiSitA sparzAdiviSayepvabhilASaH / tatra dvayorapi granthayonirmoho nirmUchaH sAdhurarthataH paramArthena nigrantho niSparigraho bhavati / tathA zivapure nirvANanagare pAntho nityaM prasthAyI syAt nirgranthasyaiva mokSamArge'vicchinnaM pasthAtuM samarthatvAt // 89 // kaSAyendriyakRtApAyAnanusmArayannAha
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / kaSAyendriyatantrANAM tattAdagduHkhabhAgitAm / parAmRzanmA sma bhavaH zasitavrata tadvazaH // 90 // __TIkA-bhoH zaMsitAni maha dbhirapi stutAni vratAni yasya sa zaMsitavata mA sma bhavaH mA bhUstvaM / kiMviziSTaH, tadvazaH kaSAyendriyaparatantraH / kiM kurvan, parAmRzana cintayan / kAM, tattAhagduHkhabhAgitAM sA SaSThAdhyAye nirdiSTA tAdRgananyasAdhAraNI du.khabhAgitA klezAnubhUtistAM / keSAM, kaSAyendriyeSu AyattAnAM tada bhabhUtAnAmityarthaH / / 90 // __ evaM vyavahArArAdhanAniSThatAM vidhyApya nizcayArAdhanAmupadizati zrutaskandhasya vAkyaM vA para bA'kSarameva vA / yatkizcidrocate tatrAlambya cittalayaM naya // 91. // TIkA-aho vyavahAra rAvanApariNata ArAdhakarAja / yatkiMcidya kimapi rocate tubhyaM rucinutpAdayati ca / kiM tat, vAkyaM vA bAhyamAdhyAtmikaM vA Namo arahaMtANamityAdikaM, padaM vA ahamityAdikamakSarameva vA a si A u sA ityAdInAmekatamaM / kasya sambandhi, zrutaskandhasya zrutasyAGgapraviSTasya AcArAGgAdidvAdazavikalpasya aGgabAhyasya ca sA nAyikAdibhedasya prakIrNakAkhyasya skandhaH saGghAtastasya madhye yatkiMcidvAkyAdikamidAnI kSINazaktastavAnurAga janayati tatra iSTe vAkyAdInAmanyatame Alambya Asajya cittamantaHkaraNaM laya zleSaM tanmayIbhAvaM naya prApaya tvamityarthaH / trayopi vAzabdA vAkyAdInAM tulyakakSatAM sUcayanti / ruciratra bhavataH pramANaM zrutaskandhavAkyAdInAM trayANAmapi bhaktyA bhAvyamAnAnAM paramArthArAdhanAsAdhanasAmaWnirNayAt / akSaramevetyatra evazabdazca svayogyavyavasthApakaH // 91 // zuddhaM zrutena svAtmAnaM gRhItvArya svsNvidaa|| bhAvayaMstallayApAstacinto mRtvaihi nivRtim // 92 // TIkA hai Arya ArAdhanAtatpara / ehi gaccha tvaM / kAM, nirvRti muktiM /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 saagaardhrmH| kiM kRtvA, mRtvA prANAn visRjya / kathambhUto bhUtvA, tallayApAstacintaH tatra zuddhasvAtmani layaH zleSastallayastanmayIbhAvastena AstA nirAkRtA cintA saMkalpazcittaM vA mano yasya sa tthoktH| kiM kurvan, bhAvayan |kN, zuddhaM rAgadveSamoharahitaM svAtmAnaM nijacidrUpaM / kayA, svasaMvidA svsNvednen| kiM kRtvA, gRhItvA nizcitya / kena, zrutena ' ego me sAsado AdA' ityaadishrutjnyaanen| mRtvahItyatra omAGorityanena parasvarUpaM / uktaM ca-kSetre pAtre dve jJAtavye / ArAdhanopayuktaH san samyakkAlaM vidhAya ca / utkarSAtrIbhavAnnItvA prayAti parinirvRtim // 92 // uktamevArtha paramArthasaMnyAsopadezadvAraNa samarthayate saMnyAso nizcayenoktaH sa hi nizcayavAdibhiH / yaH svasvabhAve vinyAso nirvikalpasya yoginaH // 93 // TIkA-hiM yasmAnnizcayavAdibhirvyavahAranayasApekSanizcayanayaprayogacaturaiH saribhinizcayena paramArthena sa saMnyAsa uktaH mumukSUNAmagre prarUpitaH / yaH kiM, yo vinyAso vivipUrvakamAtmanaH sthApanaM / kva, svasvabhAve zuddhacidAnandamaye svAtmani / kasya, yoginaH samAdhimataH / kiviziSTasya, nirvikalpasya antarjalpasaMpRktotprekSAjAlaniSkrAntasya // 93 // ___ parivahAdinA vikSipyamANacittasya kSapakasya niryApakAcAryaH kiM kuryAdityAha parISaho'thavA kazcidupasargo yadA manaH / kSapakasya kSipejjJAnasAraiH pratyAharettadA // 94 // TIkA--yadA yasminkAle kSipedyatra tatra bhramayet / ko'sau, kazcit ko'pi kSudAdInAmanyatamaH pariSaho'thavA kazcidacetanakRtAdInAmanyatama upasargo vaa| kiM tat, mnH| kasya, ArAdhakasya / tadA pratyAharet vyAvartayet zuddhasvAtmonmukhaM tatkuryAdAcAryaH / kaiH, jJAnasAraiH zrutajJAnarahasyopadezaH 194 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / jJAnasArarityetat prapaMcayitumuttarapravandhamAha___ duHkhaanikiilairaabhiilainrkaadigtissvho| ... taptastvamaGgasaMyogAt jJAnAmRtasaro'vizan // 95 // TIkA-aho bhAvakapraveka taptaH saMtaptastvaM / kaiH, duHkhAnikIlaiH zArIramAnasAzAntadahanajvAlAbhiH / kiMviziSTaiH, AbhIlaiH kaSTaiH pratikartumazakyairityarthaH / kAsu, narakAdigatiSu nArakatiryaGmanupyadevabhavagrahaNeSu / kasmAd, aMgasaMyogAt zarIrasaMzleSAt, zarIramAtmabuddhyAdhyavasyannityarthaH / kiM kurvan, adizan apravizan anavagAhamAnaH / kiM tat, jJAnAmRtasaraH anyaccharIramanyo'hamityAdibhedopalambhapIyUSataDAgam // 95 // __ idAnImupalabdhAtmadehabhedAya sAdhubhiH / sadA'nugRhyamANAya duHkha te prabhavetkatham // 96 / / TIkA-idAnI samprati / kathaM prabhavet / kiM tat, duHkhaM / kasmai, te tubhyaM / kenApi prakAreNa tvAmabhibhavituM pariSahAdiduHkha na zaknuyAdityarthaH / kiMviziSTAya te, upalabdhAtmadehabhedAya nizcitasvAtmazarIravyatirekAya / punaH kiviziSTAya, anugRhyamANAya upakriyamANAya / kaiH, sAdhubhiH saMyataiH / kathaM, sadA nityam // 96 // - duHkha saMkalpayante te samAropya vapurjaDAH / svato vapuH pRthakkRtya bhedajJAH sukhamAsate // 97 // TIkA-saMkalpayante mamedamiti vyavasyanti / ke, te jaDA bahirAtmAnaH / kiM tat, duHkha ahaM dukhavAnasmIti pratipadyanta ityarthaH / kiM kRtvA, samA-- ropya sanmukha yojayitvA / kiM tad, vapuH zarIraM / ka, sve Atmani svadehaM svAtmatayA nizcityatyarthaH / bhedajJA AtmazarIravivekavidaH / punarAsate tiSThati / kathaM, sukha svAtmadarzanotthamAnandamanubhavantItyarthaH / kiM kRtvA, pRthaRtya medenAdhyavasAyya / kiM tad, vapuH / kasmAt, svataH zarIramAtmano bhinna
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 * saagaardhrmH| nizcitya / tadbhedabhAvanA yathA-na me mRtyuH kuto bhItirna me vyAdhiH kuto vyathA / nAhaM bAlo na vRddhohaM na yuvaitAni pudgale // jIvonyaH pudgalazvAnya ityAdi // 97 // parAyattena duHkhAni bADhaM soDhAni saMsRtau / tvayA'dya svavazaH kiJcit sahecchanirjarAM parAm / / 98 // TIkA-tvayA samAdhisAdhanodyatena bhavatA bADhamatyartha soDhAni anubhUtA ni kAni, duHkhAni |k, saMsRtau anaadisNsaare| kiMviziSTena satA, parAyattena paravazena / . adya samprati pratyAsannamRtyusamaye saha : sAmyabhAvanayA'nubhava / kAni, duHkhAni / kathe, kiMcit stokaM alpakAlaM / kiM viziSTa. san , svavazaH svAdhInaH / kiM kurvana, icchan vAMchan nirjarAmzubhakarmakSayaM / kiviziSTAM, parAM utkRSTAmantyAM vA alabdhapUrvI saMvarasahabhAvinIm / / 98 // yAvad gRhItasaMnyAsaH svaM dhyAyana saMstare baseH / . tAvanihanyAH karmANi pracurANi kSaNe kSaNe // 99 // 'TIkA-yAvat yAvantaM .kAlaM, gRhItasaMnyAsaH pratipannabhaktapratyAkhyAnastvaM svamAtmAnaM dhyAyannekAgratayA cintayan saMstare prastara vasestiSThestAvat tAvantaM kAlaM kSaNe kSaNe pracurANi karmANi nihanyA niyatamavazyaM kSapayeH / 99 puruSAyAna bubhukSAdiparISahajaye smr| ghoropasargasahane zivabhUtipuraHsarAn // 10 // * TIkA-kiM ca bubhukSAdiparISahajaye kartavye smara cintaya tvaM / kAn, puruSAyAn vRSabhadavAdIn / tathA ghoropasargasahane kartavye zivabhUtiprabhRtIna smara // 100 // . . . . . acetanakRtopasargasahane dRSTAntaH tRNapUlabRhatpuJja saMkSobhyopari pAtite / / vAyubhiH zivabhUtiH svaM dhyAtvA'bhUdAzu kevalI // 101 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ assttmodhyaayH| 247 TIkA-abhUtsampannaH / ko'sau, zivabhUtiH zivabhUtisaMjJo muniH / kiviziSTaH, kevalI kevljnyaanii| kathaM, Azu sadyaH / kiM kRtvA, dhyAtvA praNidhAya / kaM, svamAtmAnaM / va sati, tRNapUlabRhatpuJja loke gaMjI iti prasiddha / kiviziSTe, pAtite / kaiH, vAyubhiH / ka, upari upariSTAt / kiM kRtvA, saMkSobhya samantAditastataH kSobhayitvA saMcAlya / / 101 // manuSyakRtopasargasahanopAkhyAnamidam nyasya bhUSAdhiyAGgeSu saMtaptA lohshRngkhlaaH| .. dviTpakSyaiH kIlitapadAH siddhA dhyAnena pANDavAH / 102 // TIko-siddhAH paramamuktiM gatAH / ke, te pANDavAH sAkSAdyudhiSThirabhImasenArjunAstrayaH siddhaaH| kulasahadevo tvasAkSAt sarvArthasiddhayAdijanmanoH vyavadhAnAt / kena, dhyAnena zuddhasvAtmaprasaMkhyAnena / kiMviziSTA: saMtaH, kIli. tapadA: lohakIlakairbhUmyA saha yatritapAdAH / kaiH, dviTpakSyaiH dviSAM kauravANAM pakSe bhavaiH tadbhAgineyAdibhiH / kiM kRtvA, nyasya nikSipya / kAH, lohshngkhlaaH| kiviziSTAH, taptA jvljjvaaliikRtaaH| keSu, aGgeSu pANDa. vAnAM kaNThAdipradezeSu / kayA, bhUSAdhiyA bhUSaNakalpanayA / yuSmAn hemAbharaNAnImAni paridApayAma iti kathayitvetyarthaH // 102 // tiryakkRtopasargasahanodAharaNamidamzirISasukumArAGgaH khAdyamAnotinirdayam / zRgAlyA sukumArosUna visasarja na satpatham // 103 // " TIkA-visasarja tyaktavAn / ko'sau, sukumAraH sukumArasvAmI / kAna, asUna prANAn na punaH satpathaM zuddhasthAtmadhyAnarUpaM siddhyupAyaM visasarja / kiM kriyamANaH, khAdyamAno bhakSyamANaH / kayA, gAlyA jmbukstriyaa| katham, atinirdayaM prakAmaniSkRpaM / kiviziSTaH san , zirISasukumArAGgaH zirISakusumasamAnakomalakAyaH // 103 // .. .
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 sAgAradharmaH surakatopasargasahane nidarzanamidam - tInaduHkhairatikuddhabhatArUvaritastataH / bhagneSu muniSu prANAnaujmadvighuvaraH svayuka // 104 // TIkA-omattyajati sm|.ko'sau, vidyuJcaraH / kAna, prANAn / kiviziSTaH san . svayuk AtmAnaM samAdadhAnaH / keSu satsu, muniSu tapodhaneSu / kiMviziSTeSu, bhameSu prapalAyiteSu / ka, itastataH yatra tatra / kaiH, tIbaduHkhaiH nitAntAsaghabAdhAbhiH / kiviziSTaH, atikruddhabhUtArabdhaiH atyantakupitAdhamanyantaropakrAntaH // 104 // ____acennRtirygdevopsRssttaasNklissttmaansaaH| susattvA bahavo'nye'pi kila svArthamasAdhayan // 105 / / TIkA-kila bhAgame ghevaM zrayate / susattvA mahAsAttvikA anye'pi zivabhUtyAdibhyo'parepi, bahavo bhUyAMsaH, svArtha puruSArtha prakaraNAnmokSalakSaNamasAdhayan niSpAditavantaH / kathambhUtA bhUtvA, acedityaadi| aceto'cetanAH pRthivyAdayaH, naro manuSyAH, tiryako tairyagyonA, devAH surAH acetazca narazca tiryaJcazva devAzca acennRtiryagdevAstairupasRSTAH kRtopasargAste ca te asaMkliSTamAnasAzca rAgadveSamohAnAviSTacetasaH zuddhastvAtmadhyAnapariNatAH acennRtiryagdevopasRSTAsaMkliSTamAnasAH // 105 // tat tvamapyaGga saGgatya niHsaGgena nijaatmnaa| tyajAGgamanyathA bhUribhavaklezairlapiSyase // 106 // TIkA-aMga aho mahAtman / yata evaM mahAnubhAvairmumukSubhirbhagavacchivabhUtiprabhRtibhiratyantavinipAtopanipAte'pi svArthaH sAdhitastattasmAttvamapi bhavAnapi tyaja mushc| kiM tat, ajhaM dehaM / kiM kRtvA, sanatya sNyujy| kena saha, nijAtmanA AtmIyena nityena vA cidrUpeNa / kiMviziSTena, niHsaGgana karmaviviktena / anyathA anyena saklezAvezaprakAreNa anatyAge glapiSyase
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 219 viklavIkariSyase tvaM / kaiH kartRbhiH, bharibhavaklezaH pracurasaMsAraduHkhaiH / uktaMca 'virAddhe maraNe deva durgatirdUraboditA / anantazcApi saMsAraH punarapyAgamiSyati / // 106 // zraddhA svAtmaiva zuddhaH pramadavapurupAdeya ityAjasI dRk / tasyaiva svAnubhUtyA pRthaganubhavanaM vigrahAdezva saMvit // satraivAtyantatRptyA manasi layamite'vasthitiH svasya caryA / svAtmAnaM bhedaratnatrayaparaparamaM tanmayaM viddhi zuddham // 107 // TIkA- kiM ca upadizyate sdgurubhiH| kAsau, dRk dRSTiH / kiMviziSTA, AMjasI pAramArthikI / kiM, zraddhA abhinivezaH / kathaM, bhavati / ko'sau, svAtmaiva na parAtmA / kiviziSTaH, zuddho dravyabhAvakamarahitaH / punaH kiMviziSTaH, pramadavapurAnandarUpaH / kiMviziSTo bhavati, upAdeyo mumukSUNAmupeyaH / ityevaMrUpA zraddhaiva nizcayasamyaktvamAkhyAyate / tathA saMvidAMjasI nizcayajJAnaM sadgurubhirupadizyate / kiM, anubhavanamanubhUtiH / kasya, tasyaiva zuddhapramadavapumtvenopAdIyamAnasya svAtmana eva / kathaM, pRthaga bhedena ! kasmAd, vigrahAdeH kAyavAGmanastrayAt / kayA, svAnubhUttyA svasavittyA / tathA sadgurubhirAjasI caryA nizcayacAritraM copadizyate / kiM, avasthitiravasthAnaM / kasya, svasyAtmanaH / ka, tatraiva tathApratIyamAne'nubhayamAne svAtmanyeva / ka sati, mnsyntHkrnne| kiMviziSTe, ite gate prApte / kaM, layaM tanmayIbhAvaM / ka, tatraiva / kayA, atyantatRptyA atimAtravaitRSNyena / uktaM ca-darzanamAtmavinizcitirAtmaparijJAnamiSyate bodhaH / sthitirAtmani cAritraM kuta etebhyo bhavati bandhaH // 2 // tanmayaM tena nizcayaratnatrayeNa nirvataM tadAtmakaM svAtmAnaM, parama zuddhaM paramaprakarSazuddhi prApta / aho bhedaratnatrayapara vyavahAraratnatrayapradhAna ArAdhakottama viddhi jAnIhi saMvedaya // 107 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAgAradharmaH / " muhuricchAmaNuzo'pi prANihatya zrutaparAM zrutadravye | svAtmani yadi nirvighnaM pratapasi tadasi dhruvaM tapasi // 108 // TIkA - tathA yadi cet pratapasi dIpyase tvaM / kka, svAtmani / kathaM, nirvighnaM nippratyUha / kiM kRtvA prihatya prakarSeNa niyataM hatvA / kAM, icchAM kAMkSAM / ka, paradravye pudgalAdau / kiMviziSTAM, aNuzo'pi svarUpAmapi / kiMviziSTaH san, muhurasakRt zrutaparaH zrutajJAnabhAvanA pariNato bhavannityarthaH / tadA nizcitaM tapasi avyAhataM sphurasi tvaM ka, tapasi taraHsaMjJe sAkSAnmokSopAye | AbhyAM nizcayArAdhanAcAturvidhyamupadi pratitavyaM // 108 // idAnIM vyavahAretarArAdhanA sAdhyamA naparamAnandalAmA vipkaraNalakSaNenAzIrvAdAnena kSapake niryApakAcArya: prollAsayannAha - nairAzyArabdhanaiH saMgya siddhasAmyaparigrahaH / nirupAdhisamAdhisthaH pinAnanda sudhArasam / / 109 // TIkA - bhoH suvihitaziroratna patra uparyuzva tvaM / ke, AnandasudhArasaM pramodapIyUpaniyasa / kiMviziSTaH san nirupAdhisamAdhisthaH nirupAdhinirvizeSo dhyAtadhyAnadhyeyavikalpazUnyaH samAdhiyogo nirupAdhisamAdhistatra sthitaH / kathambhato bhUtvA nairAzyetyAdi / nairAzyena jIvitadhanAdyAkAMkSAnigraheNAbdhamupakrAntaM nai saMbhyaM bahiraGgAnta GgaparigrahaniSkrAntatvaM tena siddho niSpannaH sAmyaparigrahaH paramasAmAyikasvIkAro yasya sa tathoktaH // 109 // , 1 sAmpratamadhyAyArthamazeSamupasaMgRhNannArAdhansyArAdhanAsahitamaraNaphala vizeSamu padizati 250 saMlikhyeti vapuH kaSAyavadalaGkamaNanipakanyastAtmA zramaNastadeva kalayelliMgaM tadIyaM paraH / sadratnatrayabhAvanApariNataH prANAn zivAzAdharaFree paJcamaskriyAsmRti zivI syAdaSTajanmAntare // 110 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTamodhyAyaH / 251 " TIkA - zivI syAdazivaH zivaH sampadyate paramamukto bhavedityarthaH / kosau. zivAzAdharaH mokSAyAbhilASabhRnmumukSurityarthaH / kiM kRtvA tyakvA / kAn prANAn / kiMviziSTaH san sadityAdi / satyA yathAguNasthAnaM sambhavatyA ratnatrayabhAvanayA nizcayaratnatrayAbhyAsena pariNato yogI caramasamayavartI samucchinna kriyApratipAtizukladhyAnArUDhaH / kiM kurvan, kalyan dhArayan ! kiM tat, liGgaM nirUpatAM / kiM tadeva pUrvagRhItamautsargikameva / kimAkhyosau, zramaNaH zramaNa iti vyapadezabhAk / kathaMbhRto bhUtvA, alaMkarmI niryApakanyastAtmA karmaNe prakRtatvAtsaMsArArNava nistAraNalakSaNAya alaM samartholaMkamaNaH niryApako vyavahAreNa susthitAcAryo nizcayena tu zuddhasvAtmAnubhUtipariNAmonmukha Atmaiva tasyaiva duHkhAd duHkhahetorvAtmano niSkAsakatvopapatteH 1 yadAha - svasminsadabhilASitvAdabhISTajJAyakatvataH / svayaM hitaprayoktRtvAdAtmaiva gururAtmanaH // 1 // alaMkamaNazcAsau niryApakazca alaMkarmI niryA pakastatra nyasto nikSiptaH samarpita AtmA yena sa tathoktaH / kiM kRtvA saMlikhya samyak kRzIkRtya / kiM taMt, vapuH zarIraM / kiMvat, kaSAyavat kaSAyAn zarIraM ca bAhyAbhyaMtaratapobhimtanukRtya / kathaM, ityevamuktaprakAreNa / etadutkRSTArAdhanApakSe vyAkhyAnaM // madhyamArAdhanApakSe saMprati vyAkhyAyate zramaNonagAraH zivAzAdharo mumukSuH san tadeva liGgamA celakyAdicaturvikalpaM klayan satyAM samIcInAyAM saMbarasahabhAvipApakarmanirjarAsamarthAyAM ratnatrayabhAvanAyAM samyagdarza nAdiratnatrayAbhyAse pariNata upayuktaH san prANAMstyakvA zivI syAt zivamandrAdipadaprAptilakSaNo bhyudayaH / zivamasyAstIti zivI arza Aderityanena mattvarthIyaH aH pratyayaH / zeSaM pUrvavad vyAkhyeyaM / aidayugInApekSayA jaghanyArAdhanApakSe tadevetthaM vyAkhyeyaM zramaNaH prAkhyAkhyAtArtha vizeSaNaviziSTaH paMcanamaskriyAyAM paMcanamaskAre smRtiH ciMtA uccAraNaM yatra tatpaMcanama striyAsmRti yathA bhavatyevaM prANAMstyaktvA zivI syAt / ka, aSTajanmAMtare aSTAnAM bhavAna " 1.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 sAgAradharmaH / madhye utkRSTamadhyamajayanyArAdhanAnubhavAdana vibhAgaH kartavyaH / tathA cAgamaH / kAlAI ahiUNa cchittUNaM aTThakammasaMkhalayaM / kevalaNANapahANA keI siyati tami bhave // 1 // ArAhiUNa keI caunvihArAhaNAvi jaM sAraM / uvvariyasesapuNNo savvaNivAsiNo hoti // 2 // jesiM hojja jahaNNA cauvvihArAhaNA hu bhaviyANaM / sattaThThabhave gaMtuM te viya pAvaMti NivvANaM // 3 // api ca-yepi jaghanyA tejolezyAmArAdhanAmupanayaMti / tepi ca saudharmAdiSu bhavaMti devAH suklpsthaaH||1|| athavA-dhyAnAbhyAsaprakarSaNa truTyanmohasya yoginH| caramAMgasya muktiH syAttadaivAnyasya ca kramAt // 1 // tathA hyacaramAMgasya dhyAnamabhyasyataH sadA / nirjarA saMvarazca syAtsakalAzubhakarmaNAM // 2 // Asravati ca puNyAni pracurANi pratikSaNa / yairmahadbhirbhavatyeSa tridazaH kalpavAsiSu // 3 // tatra sarvendriyAhlAdi manasaH prINanaM paraM / / sukhAmRtaM pibannAste suciraM surasevitaH // 4 // tatovatIrya ma]pi cakrava AdisaMpadaH / cira bhuktvA svayaM muktvA dIkSAM daigaMbarIM zritaH // 5 / / vajrakAyaH sa hi dhyAtvA zukladhyAnaM caturvidhaM / vidhUyASTa ca karmANi zrayate mokSasaMpadam // 6 // tadetacchramaNadharmadhAriNaH prati phalamupadiSTaM, taditarAn prati punaridamupadizyate / tadIyaM para ityasya byAkhyAnena paraH zrAvakonyo vA sadRSTistadIyaM zramaNasaMbaMdhi liMgaM kalayan paMcanamaskriyAsmRti prANAMstyaktvA zivI syAditi saMbaMdhaH / zeSaM pUrvavat yathAsva vikalavya vyAkhyeyaM // yat svAmI-kharapAnahApanAmapi kRtvA kRtvopavAsamapi zakttyA / paMcanamaskArama-. nAstanu tyajetsarvayatnena // iti bhadram // 110 // ityAzAdharaviracitAyAM svopazadharmAmRtasAgAradharmaTIkAyAM bhavyakumudacandrikAsaMjJAyAmAditaH saptadazaH prakramAcASThamo'dhyAyaH samAptaH // 8 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha prazastiH / zrImAnasti sapAdalakSaviSayaH zAkaMbharIbhUSaNastatra zrIratidhAma maNDalakaraM nAmAsti durga mahat / zrIratnyAmudapAdi tatra vimalavyAghreravAlAnvayAcchrIsalakSaNato jinendrasamaya zraddhAlu zAdharaH || 1 // zrImAna trivargasaMpattiyuktaH / zAkaMbharI lavaNAkaravizeSaH / zrIratidhAma lakSmIkrIDAgRhaM zrIratnyAM ratnIti kavimAtuH saMjJA / udapAdi utpannaH // 1 // sarasvatyAmivAtmAnaM sarasvatyAmajIjanat // yaH putraM chAhaDaM guNyaM raJjitArjunabhUpatim // 2 // vyAghrairavAlavaravaMzasarojahaMsaH kAvyAmRtaugharasapAnasutRptagAtraH / sallakSaNasya tanayo nayavizvacakSurAzAdharo vijayatAM kalikAlidAsaH 3 spaSTaM / ityudayasenamuninA kavisuhRdA yobhinanditaH prItyA / prajJApuJjosIti ca yobhimato madanakIrtiyatipatinA 4 spaSTaM / mlecchezena sapAdalakSaviSaye vyApte suvRttakSatitrAsAdvindhyanarendradoH parimalasphUrjatrivargaujasi / prApto mAlavamaNDale bahuparIvAraH purImAvasan yo dhArAmapaThajjinapramitivAkazAstre mahAvIrataH // 5 // mlecchezena sAhivudInaturuSkarAjena / suvRttakSatiH sadAcAranAzaH | do:parimalaH parimalo lakSaNAvRttyA balaM bAhubalAtizaya ityarthaH / oja utsAhosntaH sAro bA / jinapramitivAkazAstre jaineMdrapramANazAstra jaineMdravyAkaraNaM ca / mahAvIrataH vAdirAjapaNDitazrI maddharasenazipyAtpaNDitamahAvIrAt // 5 // AzAratvaM mayi viddhi siddhaM nisargasaudaryamajaryamAryaM / sarasvatIputratayA yadetadarthe paraM vAcyamayaM prapaJcaH // 6 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 sAgAradharmaH ajaya maitrI sarasvatIputratayA nisargasaudarya prakRtyA sahodaratvaM // 6 // ityupazlokito vidvadvilhaNena kviiNshinaa|| zrIvindhyabhUpatimahAsAndhivigrahikeNa yH|| 7 // iti upazlokitaH zlokenopastutaH / zrIviMdhyabhUpatiH vijayavarmA nAma mAlavAdhipatiH // 7 // zrImadarjunabhUpAlarAjye zrAvakasaMkule / jinadharmodayArtha yo nalakacchapure'vasata / / 8 / spaSTaM / yo drAgvyAkaraNAbdhipAramanayacchuzrUSamANAnna kAn sattIparamAstramApya na yataH pratyarthinaH ke'kSipan / ceruH ke'skhalitaM na yena jinavAgdIpaM pathi grAhitAH pItvA kAvyasudhAM yatazca rasikepyApuH pratiSThAM na ke // 9 // kAna, paMDitadevacaMdra dIna pratyarthinaH prativAdinaH / ke, vAdIMdravizAlakIrtyAdayaH akSiAn jayati sma | ceruH pravRttAH / ke, bhaTTArakadeva vinybhdraadyH| askhalitaM niraticAraM / jinavAk arhatyavacanaM / pathi mokSamArge grAhitAH svIkAritAH / rasikeSu sahRdayavidagdheSu madhye / ApuH prAptAH / ke, bAlasarasvatImahAkavimadanAdayaH // 9 // syAdvAdavidyAvizadaprasAdaH prameyaratnAkaranAmadheyaH / tarkaprabandho niravadyavidyApIyUSapUro vahati sma yasmAt // 10 // siddhayata bharatezvarAbhyudayasatkAvyaM nibandhojjvalaM yastraividyakavIndramohanamayaM svazreyaserIracat / yo'rhadvAkyarasaM nibandharuciraM zAstraM ca dharmAmRtaM nirmAya nyadadhAnmumukSuviduSAmAnandasAndre hRdi // 11 // siddhayaMka siddhiH siddhazabdo'GkazcinhaM sargaprAMtavRtteSu yatya tt| nibaMyojjvalaM svayaMkRtanibaMdhanena sphuTapratibhAsa / arIracat racayati sma / arhadvA
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazastiH / 255 kyarasaM jinAgamaniryAsabhUtaM nibaMdharuciraM / svayaMkRtajJAnadI pikAkhyapaMjikayA ramaNIyaM dharmAmRtaM dharmAmRtAkhyaM nyadadhAt sthApayati sma // 11 // AyurvedavidAmiSTAM vyaktaM vAgbhaTasaMhitAm / aSTAGgahRdayodyotaM nivandhamasRjacca yaH // 12 / / vyaktuM prakaTIkartu / vAgbhaTasaMhitAM aSTAMgahRdayanAmnIM // 12 // yo mUlArAdhaneSTopadezAdiSu nibandhanam / / vyadhattAmarakoze ca kriyAkalApamujjagau // 13 // AdiH ArAdhanAsArabhUpAlacaturvizatistavanAdyarthaH / ujjago utkRSTa kRtavAn // 13 // raudraTasya vyadhAtkAvyAlaGkArasya nibandhanam / sahastranAmastavana sanibandhaM ca yohatAm / / 14 // raudraTasya rudraTAcAryakRtasya / ahetAM anaMtajinAnAM // 14 // sanibandhaM yazca jinayajJakalpamarIracat / triSaSTismRtizAstraM yo nibandhAlaMkRtaM vyadhAt // 15 // sanibandhaM svayaMkRtena jinayajJakalpadIpakAkhyena nibandhena sahita jinayajJakalpaM jinayajJakalpAkhyaM jinapratiSThAzAstraM arIracat nirmitavAn / triSaSTismRtizAsra ArSamahApurANazAstroddhatatriSaSTizalAkApuruSavRttagocaraM triSaSTismRtisaMjJa saMkSimazAstraM / nibandhAlaGkRtaM svayaMkRtanibandhena bhUSitaM // 15 // yohanmahAbhiSekA_vidhi mohatamoravim / cakre nityamahodyotaM snAnazAstraM jinezinAm // 16 // nityamahodyotaM nityamahodyotAkhyaM // 16 // ratnatrayavidhAnasya pUjAmAhAtmyavarNanama / ratnatrayavidhAnAkhyaM zAstraM vitanute sma yaH // 17 // so'hamAzAdharo ramyAmetAM TIkAM vyarIracam / dharmAmRtoktasAgAradharmASTAdhyAyagocarAm // 18 // dharmAmRtoktAH mvakRtadharmAmRtAkhyazAstre nigaditAH // 18 // .
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 sAgAradharmaH / pramAravaMzavAdhIndudevapAlanRpAtmaje / zrImajjaitugideve'sisthemnA'vantImavatyalam // 19 // bhasisthemnA khaDgajalena avati rakSati sti|| 19 // nalakacchapure zrImannemicaityAlayesidhat / TIkeyaM bhavyakumudacandriketyuditA budhaiH / / 20 // asidhat siddhA // 20 // SaNNavadvathekasaMkhyAnavikramAkasamAtyaye / saptamyAmasite pauSe siddheyaM nandatAciram // 21 // samAH saMvatsarAH 1296 varSe pauSavadi saptamI tatra dine ityarthaH // 21 zrImAn zreSThisamuddharasya tanayaH zrIporapATAnvayavyomenduH sukRtena nandatu mahIcandro yadabhyarthanAt / cake zrAvakadharmadIpakamimaM granthaM budhAzAdharo granthasyAsya ca lekhito malabhide yenAdimaH pustakaH // 22 // spaSTaM alamatiprasaGgena // 22 // yAvattiSThati zAsanaM jinapatezchi dAnamantastamo yAvaccArka nizAkarau prakurutaH puMsAM dRzAmutsavam / tAvattiSThatu dharmasUribhiriyaM vyAkhyAyamAnAnizaM bhavyAnAM purato'tra dezaviratAcArapracAroddharA // 23 // ityAzAdharaviracitA svopajJadharmAmRtasAgAradharmaTIkA bhavyakumudacandrikAnAmnI smaaptaa| graMthasaMkhyA / anuSTupchandasAM paJcazatAgrANi satAM mtaa| sahasrANyasya catvAri granthasya pramitiH kila / / 24 // aGkAgrato granthapramANa 4500 / zubhaM bhavatu lekhkpaatthkyoH||24: ||smaapto'yN graMthaH // 1-prabodhoddhurA iti ca pAThaH /