Book Title: Jain_Satyaprakash 1944 01 02 03
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521597/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jaina satyaprakAza kamAMka |LPAka 400 For Private And Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - amadAvAda - tejhI zAda.cImanalAla llsLadAsa zrI jaina satya prakAza 8 kramAMka 10 0 : vikrama-vizeSAMka For Private And Personal use only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAjana satya prakAza kramAMka 100: vikrama-vizeSAMka For Private And Personal use only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 182 // Namoththu NaM samaNassa bhagavI mahAvIrassa / / akhila bhAratavarSIya zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka munisammelana-saMthApita - zrI jainadharma satyaprakAzaka samitirnu mAsika mukhapatra 2 zrI jaina satya prakAza varSa 9 / vikramasaMvat 2000 vIrani. saM. 2470 isvIsana 1944 / kramAMka zaMje 4-ka-6) voya-mAMjALa vaSi : guvAra : gAvugArI- zumArI-mArca 16 600 -2 - vivA-vAra - nI zrI avantIpArzvanAthastutipaJcakam pU. mu. ma. zrI dakSavijayajI 11 2 kramAMka 100: vikrama-vizeSAMka taMtrIsthAnethI 3 samrATuM vikramAditya pU. muM. ma zrI. daphanavijayajI 4 vikramAditya ane jaina sAhitya zrI. prA. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA 13 5 savavata'ka ja vikramAditya bI. sAkaracaMda mANekacaMda ghaDiyALI 6 vikramAdityakA saMvatpravatena zrI. pro. banArasIdAsajI jana - 164 M savatpravartaka vikramAditya aura jainadharma zrI. paM. IzvaralAlajI jaina 8 vikramAditya sambandhI jaina sAhitya zrI. agaracaMdajI nAhaTA 5 kimIya ghaTanA | . zA. 8. zrI. vigagudiSasUrIzvaranI Mo kAlakAcArya aura vikrama -zrI. hajArImalajI bAMThiyA 11 kathAsaritsAgarameM vikramAditya zrI. prophesara mUlarAjajI jaina 12 hamArA vikrama zrI. vAsudevazaraNa agravAla 208 ka mahArAjA vikramAditya ane prAcIna tIrtha'nA uddhAra zrI, mAhanalAla dIpacaMda cokasI 14 saMsarapravartaka vikramAditya zrI. 5. aMbAlAla premacaMda zAha 219 pa vikramasaMvata 2009 zrI. kuvarajI ANaMdajI 227 16 avatIpatinI utpatti 5. su. ma. zrI. vijayajI 28 17 mahArAjA vikramAditya pU. mu. ma. zrI. nyAyavijayajI 18 sAhasazaru vikramAditya #mATe 265 bhAratavarSanA bhinna bhinna jIvatA 5. sa. ma. zrI. jJAnavijayajI. 267 Ma bhAratIya itihAsa ane jenAcArya" kAlaka - pU mu. ma, zrI, canavijaya che 275 2 zrI siddhasena divAkara ane vikramAdita pU mu. ma. zrI. caMdraprabhasAgarajI 28 rara vikramarAjAnA pAMca prazno A. ma. zrI vijayapArijI 284 ke avaMtIpati vikramAditya 5. mU ma, zrI. hemendrasAgarajI 94 mahAna vaiAtara siddhasena divAkara 5 mu. sa. zrI. surIlaviyajI 29 25 zaka rI sajA vikramanA saguNA | mu. ma. zrI. dhuraMdharavijayajI 26 vyavahAra sa'vanA pravartaka rAjA vikrama - pR. u. ma. zrI. siddhimunijI 7 mAlavapati vikramAditya pU. muM, zrI. niraMjanavijayajI ka24 28 zrIvikramanarAdhIzASTakam pU. mu. ma. bhadrakaravijayajI agatyanA sudhArA-vadhArA 33 3 cira:-TI ava tIpAzvanAtha, 101 nI sAme. [2] samrATa vikramAditya, citrakAra zrI kanubhAI desAI, 103 nI sAme. [] jainAcAryuM kAlakrasUri ane rAjA gadabhila, prAcIna hastalikhita pratamAnuM citra, 275 nI sAme. 4i] kalAbaMdha che 6 332, 1] sukhapRSTinuM citra, citrakAra zrI kanubhAI . desAI. A citramAM samrATa vikramAdityanuM anekavidha vyaktitva spaSTa tarI Ave tevuM mukhya citra A une, citranI pAzvabhUmimAM samrATu vikramAdityanI dhama"priyatA, jJAnapriyatA, paropakAraparAyaNatA, ravIratA ane vijayIpADAnuM sUcana karatAM pratIkSA ApavAmAM AvyAM che, vArSika lavAjama be rUpiyA 4 A aMkanuM mUlya dADha rUpiyA : chUTaka cAlu aMka traNa AnA zrI jainadharma satyaprakAzaka. samiti, jeziMgabhAInI vADI, ghIkAMTA : amadAvAda. 22 2pa For Private And Personal use only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI avantIpArzvanAtha bhagavAn For Private And Personal use only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir satya mana 4519 varSa 9 : aMka 4-5-6 ] vikrama vizeSAMka [ kramAMka 100-1-2 // zrIavantipArzvanAthastutipaJcakam // racayitA pUjya munimahArAja zrIdakSavijayajI [pa. pU. A. ma. zrI. vijayalAvaNyasUrIzvara ziSya ] harSAdavantisukumArasutena yasya, mUrtiH prabhAvabhavanA bhavanAzakArI / nirmAtA nijapituH smRtaye sadA taM vande'vanIzvaramavantamavantipArzvam // 1 // stutyA mudA prakaTanAt kila yasya mUrteH, zrIsiddhase navarasUri divAkareNa / zrIvikramArkanRpatiH pratibodhitastaM, vande'vanIzvaramavantamavantipArzvam // 2 // bhaktopasargaharadakSa suyakSapArzva, duSTASTakarmavanamAzanatIkSNapArzvam / syAdvAdasundara sudharmarathaikapArzva, vande'yamIzvaramavantamabantipArzvam // 3 // ana jvalatphaNimaNerdhara Nendra bhAvaM, netAramAzu dayayA hi dayAnidhAnam / zrImAlavAvanitalaikalalAmarUpaM, vande'vanIzvaramavantamavantipArzvam // 4 // nakhendramaulimaNibhAraprabhAlinIrai ryatpAdapaGkajayuga' smapitaM nitAntam / smRtyA samIhitakaraM jagadIzvarastaM, vande'vanIzvaramavantamavantipArzvam // 5 // For Private And Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kramAMka 100 : vikrama-vizeSAMka zrI jaina satya prakAza 'no 100mo kramAMka, samAT vikramAdityanA saMvatsaranI bIjI sahasrAbdinI pUrNAhuti ane trIjI sahasra dinA pArabhanA saMdhikALe, vikrama-vizeSAMka sarIke pragaTa thAya che e eka suyoga che.. / gata vaizAkha mAsamA samitinA traNa pUjyo-. A. ma. zrI vijayalAvaNyasUrIzvarajI, ma. mu. ma. zrI vidyAvijayajI ane pU. mu. ma. zrI darzanavijayajI ma. amadAvAdamA megA thayA: te vakhate, bIjAo taraphathI samAT vikramAditya saMbaMdhI khAsa aMko ke grantho pragaTa thavAnA hoya gyAre, vikramAditya viSayaka jaina itihAsa ane mAnyatA janatA samakSa rajU karavAM Avazyaka samajIne 'zrI jaina satya prakAza'no 100mo kramAMka vikrama-vizeSAMka tarIke pragaTa karavAno nirNaya karavAmAMAnyo hato. A nirgaya samitinA bAkInA be pUjyo-pU. A. ma. zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma. tathA pU. A. ma. zrI vijayalandhimUrIzvarajI ma.ne jaNAvatAM teoe paNa tene anumodana Apyu hatuM. Aje e nirNaya nA phaLarUpe A vizeSAMka pragaTa karatA amane AnaMda thAya che. | A vizeSAMka pragaTa karavAmAM samitine-amadAvAdanivAsI zeTha zrI jagatacaMdra nemavaMdabhAI vohorAe potAnA sva. pitA zeTha zrI nemacaMdabhAI popaTalAla vohorAnA smaraNArthe K.501) ApIne ane amadAvAdanI zeTha ANadajI kalyANajInI peDhIe rU. 500) ApIne-je Arthika sagavaDa karI ApI che te mATe ame teono AbhAra mAnIe chIe. ane AzA rAkhIe chIe ke A daLadAra vizeSAMka taiyAra karavAmA samitine A madada uparAMta je lagabhaga rU. 600)nuM vadhAre kharca thayuM che te paNa zrI saMgha taraphathI avazya maLI raheze. bhAratIya itihAsanA saMzodhako have dhIme dhIme e vAta svIkAratA thayA che ke jenA saMvAsarane Aje ne hajAra varSa pUrAM thatAM gaNavAmAM Ave che, te samAT vikramAdityanI be hajAra varSa jeTalo prAcInatA siddha karavAnA je kaI alpa-atialya aitihAsika ke pAramparika ullekho maLI Ave che te mukhyatve jaina sAhityamAja jaLavAI rahela che. suprasiddha kAlakAcArya-kathAtakamAM varNita prasaMga jANe samrATa vikramAdityanA udgamarnu bIja lAge che. AvA je kAI sAdhano maLI zakatA hoya te badhAne, ekatra rUpe rajU karavAno A vizeSAMkano uddeza che. amAraM cokasa mAnavu che ke koI paNa jAtanA saMzodhanamA je kAI dhruvatAraka nako karavAmAM Ave tenI sAthe sthitasya gaticintanIyA-(paramparAthI sthitarUpe cAlI AvatI mAnyatAno samanvaya) e paNa dhruvatAraka svIkAravo joIe. A dhruvatArakane visarI jaIne taddana svataMtra rIte saMzodhana karavAnuM ja e phaLa che ke Aje vikramAdityanA astitva mATe paNa aneka prakAranI AzaMkAo pravatI rahI che. lokajIvanamAM seMkaDo varSotho paramparAthI jaLavAI rahelI mAnyatAo uparanA atizayokti ke visaMvAda vagerenA tharo vegaLA karIne, jo tene sUkSma dRSTithI samajavAno prayatna karavAmAM Ave to te mAnyatAo bahu ja mArgadarzaka thaI paDe niHzaMka che. A vizeSAMka mATe je je pujya AcArya mahArAja Adi munivaroe temaja anya vidvAnoe lekho mokalavAnI kRpA karI che te sauno ame AbhAra mAnIe chIe, ane A vizeSAMka zrIsaMghanA karakamaLamAM samapita karI kRtArtha paIe chIe. - taMtrI - - For Private And Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SATRAMATA samrATa vikramAditya For Private And Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samrAT vikramAditya [ e samrAT ane emanA samaya saMbaMdhI vicAraNA ] lekha--pUjya munimahArAja zrIdvAnavijayajI mahArAja 66 hindane itihAsa " vikramAditya 'te eka tejasvI rAnta tarIke oLakhAve che; khAsa karIne jaina itihAsamAM A. siddhasena divAkara ane mahArAjA vikramAdityanuM varNana vividhatAvALuM ane vistArathI AlekhAela maLe che. A rAjA avantIpati zakAra savasarapravartaka ane vikramAditya tarIke prasiddha che. teNe evAM evAM prajAhitanAM kAryo karyAM che ke Aja e be hajAra varSoMnAM vhANAM vAyAM chatAM te jANe ApaNI sAme amara jeveA UbhA che. parantu AjanA sazeAdhakA AvI dareka ghaTanAne sAcI ghaTanA tarIke mAnatA ja nathI. vikrama rAkhta thayeA ja nathI. jo ke 66 * teo tA mAte che ke vi. sa. 1mAM ujjainamAM kAI tyAMnI prajAe te samaye meTA vijaya meLavyeA tenI yAdImAM eka saMvat " zarU thaye hatA, parantu te " saMvat ' samaya jatAM kAI bahAdura rAjA sAthe joDAine " vikramasaMvat '' tarIke jAhera thayA che. basa ! AvuM kaiMka banyuM che ! bAkI vikrama nAmanA kAI rAjA thayA nathI. mAlavasaMvat jenA nAmathI vikramasa Mvat banyA hoya evAM ghaNAM nAme A saro dhakAe zodhI rAkhyAM che. keTalAMeka nAmeAte| evAM che ke je " vikramAditya jarAya adhakhesatAM " tarIke A rIte purAtattvavide te samaye vikramanA astitvane ja inkAra kare che. te te vastu keTale aMze vAjabI che tene upalabdha pramANAthI vicAra karavAnuM ahIM prastuta dhAryuM che. AjanA vidvAnAnA kahevA pramANe keTalAeka vikramAdityA nIce mujaba cheH-- navaratnavAlA vikramAditya jyAtividAbharaNu a. 22mAM eka zlAka che ke-- 1 dhanvaMtari --kSapaLA-mali7-zavuDa-betAma=-ghaTaOAhivAlAH / khyAto varAhamihiro nRpateH sabhAyAM, ratnAni vai vararucirnava vikramasya // 10 // dhanvantarI, jainAcArya, amarasiMha, za, vetAlabhaTTa, ghaTakhara, kAlidAsa, varAhamihira ane varuci e nava vikramarAjAtI sabhAnAM raste che. 1 vikramanI sabhAmAM zaMku, varuca, miSNu, azru, jIjju, trileAcana, hari, ghaTakhapara ane amarasiMha vagere kavie hatA (zlA. 8) tathA satya, varAhamihira, zrutasena, bAdarAyaNa, amruitya ane kumArasiMha vagere nyAtISI hatA (zlA. 9), je paikInA dhanvaMtarI vagere nava tA sabhAnAM ratnA hatA. (kSeA. 10) For Private And Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 104 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 A zleka sUcave che ke-vikrama ane dhanvantarI vagere nava ratno-ema A daze samakAlIna puruSe che. eTale A nava ratnone kALa che te ja vikramAdityanA astitvane kALa che. A vikramane nirNaya karavA mATe ApaNe nava ratnanA kALane nirNaya karavo jarUrI che. tirvidAbharaNane racanAkALa tenI aMtima prazastimAM A pramANe che varSe vidhura-nAM-va-suda (3068) lATa tamire . mAse mAdhavasaMjJite ca vihito graMthakriyopakramaH // a0 22 zlo0 21 / A graMtha kali saM. 3068 (vi. saM. 24)nA vaizAkhamAM zarU karyo che. (ane kArtika mahinAmAM samApta karyo che.) A graMthane kartA raghuvaMza Adi traNa kAvyone nirmAtA ane vikrama rAjAne mitra kavi kAlidAsa che (. 19-20) ema paNa A ja graMthamAM darzAvela che. kintu A graMthanA AMtara nirIkSaNa pachI ukta bane varatu khoTI Thare che, je paikInA upayogI pATha nIce pramANe che: (2) maravA varadimitte (2) zAkaH zarAmbhodhiyugo 445 nito hato, mAnaM khatarkai (60) rayanAMzakAH smRtAH // a0 1 zlo0 18 // (3) driyogano trIjo aMza jatAM krAntisAmya thAya ItyAdi vidhAna A pAThanA AdhAre prastuta graMthamAM varAhamihiranA graMthane AdhAra ayanAMza kADhavAnI rItimAM zAke 445 nI sAla ane ukta kAMtisAmyamAM meLakhAtI zAke 1164 (vi. saM. 1299)nI sAla hovAnuM vidhAna tarI Ave che. have A ane AvA pAThene lahiyAo dvArA umerAelA mAnIe to pachI mAtra navaratnavAle laeNka asalI che ke nakalI che te ja tapAsavAnuM bAkI raheze. paraMtu A pATha prakSipta pATha nathI ema mAnIe to A graMtha vi. saM. 1299 nI AsapAsamAM banela che ane mahAkavi kAlidAsanA nAme caDela che ema nirvivAda mAnavuM paDaze. ane AvA arvAcIna graMthanuM prAcIna kALanI carcAmAM zuM sthAna che tene nirNaya karavAnuM saMzodhake upara ja choDI devuM paDaze. saddagata zaMkara bAlakRSNa dIkSita te tirvidAbharaNa mATe spaSTa kahe che ke - __ yA mULe tyAM graMthAvara bharaMvasA ThevitAM yeta naahiiN|| -(bhAratIya jyotiSazAstra pR. 212 ) jyotirvidAbharaNa-hA mahUrtagraMtha aahe| hA gata kali 3038 yA varSI raghuvaMza ityAdi graMtha karaNAryA kAlidAsAne kelA aseM yAMta lihile Ahe, parantu te khoTe Ahe / peMdra yogAcA tisarAaMza gataasatAM ravicaMdrakrAntisAmya hote ase yAMta Ahe / yA varUna tara tyAcA kAla sumAre zaka 1164 tthrto| yAcA kartA kAlidAsa asalyAsa to raghuvaMzakArAhUna nirALA / -(bhAratIya jyotiSazAstra athavA bhA. jyo. zA. cA prAcIna ANi arvAcIna ItihAsa, pRSTha-476) For Private And Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] samrATa vikramAditya [ 15 paM. sukhalAlajI tathA paM. becaradAsajI paNa sApha sApha lakhe che ke - vidyAbhUSaNa (sva. satIzacaMdra vidyAbhUSaNa)nI kALagaNanAmAM bIje deza e che keteo navaratnavAlA kane atihAsika pramANa mAnI kAlidAsAdi nave vyaktione samakAlIna mAne che. paNa A pramANe A nave vyaktione samakAlIna mAnavA mATe kaze pUrAvo nathI. -(sammatitarka prakaraNanI prastAvanA, pR. 39) zrI raghunAtha tribhuvana brahmabhaTTa lakhe che ke-vidvAno ema kahe che ke A navamAnAM eke samakAlIna nathI--(muMbaI samAcAra dIpatsavI aMka pR. 71) A sthitimAM jyotirvidAbharanA navaratnovAlA ka upara ApaNe bahu madAra bAMdhI zakIe tema nathI ja, chatAM paNa vizeSa vicAraNuM mATe tene sAme rAkhI temAM batAvela varAhamihira kAlidAsa ane kSapaNuka mATe kaika sarvatomukhI vicAra karI laIe. 1 varAhamihira-paM. zaMkara bAlakRSNa dIkSita lakhe che ke - yA (jyotirvidAbharaNa) graMthA pramANe vikramasaMvatAcyA AraMbhAcyA sumArAsa koNI varAhamihira asalyAsa to paMcasiddhAMtAdikAMcyA kartAhUna nirAlA asalA hi. -(bhAratIya jyotizAstra pR. 212) arthAt navaratnavAlA kane sAco mAnIe to varAhamihira e mAnavA paDaze 1. vikramanI pahelI sadImAM thaela ane 2. paMcasiddhAMtika Adi graMtha nirmAtA. dIkSitajIe bIjA varAhamihirane je paricaya Apyo che teno sAra nIce mujaba che varAhamihira te AdityadAsa brAhmaNane putra hato, jene sUrya taraphathI varadAna maLyuM hatuM. tene janma zAke 412 (vi. saM. 547) ane maraNa zAke 509 (vi. saM. 644)mAM manAya che. teNe lATAcArya siMhAcArya yavanAcArya AryabhaTTa pradyumna ane vijayanaMdInA graMthanuM parizIlana karIne paMca siddhAMtika vivAhapaTala bahatasaMhitA brahadjAta laghujAtaka ane yAtrAgraMthe banAvela che, jemAMnA chellA cAra graMtha upara utpalabhaTTe zAke 888 AsapAsamAM banAvela utpala TIkAo maLe che. temaNe paMcasiddhAMtika graMthamAM gaNitanuM AraMbhavarSa zAke 4ra7 (vi. saM. 562) sUcavyuM che. temAM sUcavela grahasthiti te vakhate dillImAM hatI, e cekasa vAta che. --(bhAratIya jyotizAstra pR. 210 thI ra16) 2. paulaza ramaka vaziSTha saura ane pitAmaha e pAMca siddhAMtonA AdhAre paMcasiddhAMtika graMtha banAvela che. 3. bhUlavuM na joIe ke vasiSThasiddhAMta ane rAmasiddhAMta paNa be be jAtanA che (bhA. je. zAstra pR. 154, 155, 187). sUryasiddhAMta paNa be jAtanA che1 paMcasiddhAMtakta, ane 2 lATakRta (pR. 180). AryabhaTTa paNa be thayA che te kali saM. 7600 zAke kara1 mAM, ane 2 zAke 875 lagabhagamAM. AthI sUryAsahAMta paNa be banyAM che. (pR. 190, 194, 230) vagere vagere. For Private And Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 106 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 pUnAvAlA sva. raghunAtha zAstrI Telakara kutUhala maMjarIne eka bleka batAve che kesvsti zrInRpasUryasunujazake yAte dvivedaaNbrke (202) mAnamite svati kare ghauM vasaMtAya . caitre zvetadale zubhe vasutithAvAdityadAsAdabhUt / vedAMge nipuNo varAhamihiro vipro raverA''zIbhiH // arthAta-AdityadAsa brAhmaNane tyAM yudhiSThira saM. 3042 nA citra zudi 8nA dine sUryanA AzIrvAdathI varAhamihirane janma thaye. A rIte teno samaya (kali saM. 3042-3044= ochA) vi. saM. pUrve bIjA varSo athavA (yu. sa. 3042-2391=51) vi. saM. 651 mAM Ave che. ekaMdare prasiddha jyotiSo varAhamihira vi. saM. 547 mAM thaela che. ane be varAhamihira mAnIe to pahele varAhamihira vikrama saMvatanA prAraMbhakALe vidyamAna hato ema mAnavuM paDaze. 2. kAlidAsa-A nAmanA vidvAne ghaNuM thayA che. zrI. raghunAtha brahmabhaTTanA lakhavA pramANe-- 1. zuMgavazI puSyamitranA putra agnimitrane samakAlIna, jeNe mAlavikAgnimitra nATaka banAvela che. 2. samrA samudraguptane rAjakavi hariNa, jeNe raghuvaMza kAvya banAvyuM che. 3. bhajano rAjakavi, parimalakAlidAsa, jeNe navasAhasika ane tirvidAbharaNa banAvyAM che. -(muMbaI samAcAra 1999 divALI aMka pR. 71) kSapaNaka-A zabdathI ahIM A. siddhasena divAkara sUcavAya che.* jyAre paM. sukhalAlajI tathA paM. becaradAsajI teno InkAra karatAM kahe che ke vaLI kSaNathI siddhasena divAkara uddiSTa che e kevaLa kalpanA ja che ane vadhAre zekasa pUrAvAnI apekSA rAkhe che." -(sammatita prastAvanA pR. 39) A rIte ahIM kSapaNaka zabdathI A. sihAsena divAkarane levA ISTa nathI, kinta dalIlane khAtara eo ja uddiSTa che ema mAnI ApaNe AgaLa vadhIe. A. prabhAcaMdrasUrie vi. saM. 1334 mAM prabhAvaka caritra banAvyuM che, jemAM teoe 4 tapasvI jena munio khAsa karIne "kSapaNuka" tarIke oLakhAya che, jemake- ujjeNIkAlagakhamaNA, sAgarakhamaNA suvanabhUmisu / pUcchA AuyasesaM, ido sA divvakaraNaM ca // -(3ttarAyana, vAzcayananiryujhi). 1 A. sihAsana divAkara saMbaMdhI ghaNI hakIkata ahIM sammatitaprakaraNanI 5. sukhalAlajI tathA 5. becaradAsanI prastAvanAmAMthI lIdhI che.. For Private And Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samrAT vikramAditya [ 107 vikrama--vizeSAMka ] pUrvanA caritragraMthAnA AdhAre A. siddhasena divAkaranuM caritra paNa AlekhyuM che, jene sAra nIce mujaba che-- A. siddhasena divAkaranI jJAti bhrAhmaNu, geAtrakAtyApana, pitA ddevarSi ane mAtA devazrI hatAM. teoe vidyAdhara AmnAyanA A. pAdaliptasUrinI paraparAmAM thaela A. skaMdilAcAya nA paTadhara A. vRddhAdisUri pAse dIkSA lAMdhI ane AcAya`pada prApta karyuM. A AcAye manathI ja praNAma karanAra rAjAne UMcA hAtha karI dharmalAbha ApyA tethI rAntae AyA te kroDa svarguTakA ApyA. parantu AcArya mahArAje te levAnA nA kahI eTale rAjAe te rakamane zubha kAryamAM lagAvI. A AcAye cittoDanA eka gupta graMthabhaMDAramAMthI svarNa siddhi ane sarasavanI vidyA prApta karI hatI. ane tenA vaDe pUrvadezanA karmAra nagaranA rAjA devapALane tathA bharucanA rAjA balamitranA putra dhana Mjayane puSkaLa dravya ane sarasavathI utpanna karela sainikAnI madada karI zatruonI sAme jaya prApta karAvyA hatA. rAjA devapALe teA A ghaTanAthI AcAya mahArAjane "divAkara ''nI padavIthI vibhUSita karyAM ane tyArathI tee siddhasena divAkara tarIke vikhyAta thayA.7 A rIte caritramAmAM AcAya siddhasena divAkara ane rAjA vikramAdityane guruziSya jevA gADha sabaMdha batAvyA che. eTale ApaNe have zrI divAkarajInA samaya tarapha najara nAkhIe, te mATe bhinna bhinna vidvAneAnI vicAraNAe ane mImAMsAe nIce mujaba cheH (1) OMA. satIzacaMdra vidyAbhUSaNu mAne che ke. sa. 130-35 mAM Ane harAvanAra mALavAtA rAjA yazeAdhama te vikrama ane navaratnAvAlA mlAkamAM darzAvela kSaNaka te A. siddhasena divAkara. A rIte A AcAya I. sa. 130-35 lagabhagamAM thayA che. vidyAbhUSaNujInA A niNuMya bhUlabharelA che. kAraNa ke vikramAditya kayAraeN thayA ? e prazna te! jhaghaDAmAM ja UbhA che. bhinna bhinna vidvAnA judA judA rAjAone vikrama mAne che. pU. paM. kalyANuvijayajI ma. ujjainanA rAjA khalamitrane ja vikrama tarIke sAbIta kare che. A sivAya ' kSapaNuka ' zabdathI A. siddhasenane levA e paNu kalpanA ja che nA ? 6 vikramanI dasamI sadInA A. bhadrezvarasUrie banAvela gadya-kathAvalI tathA vi. sa. 1291 mAM tADapatra para lakhAela divAkarajInA padya prabaMdha vagere. 7 eka gAthAmAM "divAkara ' pIvAlA pUrvadhara ja hoya evuM sUcana che. "teo eka vAra rAjyabhaktinA meAhamAM phasAI paDayA hatA. punaH guru mahArAje tyAM AvI teone punaH zuddha mArgamAM sthApita karyA hatA. teee prAkRta bhASAmAM rahela jaina siddhAMtane saMskRtamAM utAravAnA vicAra karyAM ane enA ja prAyazcittamAM vikramAdityane pratimAdha ApI jainadharmI banAvyA. A prasa Mge teoe vIrastuti ane kalyANumadira stotra navAM banAvI te vaDe ujjainanA kuDagezvara mahAkAlanA maMdiranA zivaliMgamAMthI avantI. pAzvanAthanI pratimA pragaTa karI hatI. teoe sammatita prakaraNu, nyAyAvatAra, batrIzIe ane kalyANumadira vagere graMtha banAvyA che ane tenuM. svaCgamana dakSiNunA peTamAM thayuM che. vagere vagere. For Private And Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 108 ]. zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 ane te nave rane samakAlIna hatAM tene kazeya pUrAvo maLatA ja nathI. A sthitimAM vidyAbhUSaNajIne mata kema sAco manAya ? (2) Do. harmana yAkebI ane 5. jugalakizorajI mukhtAra mAne che ke bauddha A. dharmakIrtine "pramANasamuccaya" ke jeno samaya I. sa. 635 thI 650 manAya che temAM pramANavyavasthAmAM strArata ane annAnA zabdo vAparyA che. A. siddhasenajIe nyAyAvatAramAM paNa pramANacarcAmAM vrata tathA astrA zabdo ApyA che (. 5,7) je ukta bauddhAcAryanA che, mATe A. siddhasena temane pachI thayA e vAta nakkI che. paraMtu A nirNaya karavAmAM uparanA banne vidvAne paNa bhUlyA che. kAraNa ke gautamanA nyAyasUtra ane tenA vAtsAyanabhASyamAM strArata arthavAle amacAra zabda vaparAya che. pro. rUcI lakhe che ke-dinAganI pahelAMnA yogAcAryabhUmizAstramAM ane prakaraNacAryavAcAmAM paNa parokSa, zAnApoDha, nivavA, astrAta ane madhyamacI. vagere zabdo che A yugAcAryanA kartA IsvIsananI cothI sadInA madhyamAM thaela asaMgatanA guru "maitreya" che. vaLI nyAyAvatAra le. 6 mAM pratyakSanA abrAntapaNAnuM je vidhAna karyuM che te pratyakSane abrAnta mAnanAra bauddha A. dharmakIrti sAme te na ja hoI zake. e.vidhAna pratyakSane bhrAnta mAnanAra sautrAntika ane vijJAnavAdI bauddho sAme ja che. A rIte strArata ane astrAva zabda ghaNAM ja purANuM che. (3) Do. yAkebI nyAyAvatAra (le. 1-11 vagere) nA svArtha ane prArtha zabdone paNa pramANasamuccayamAMthI lIdhelA mAne che. paraMtu A zabdo to temanI pahelAMnA vaizeSika nyAyadarzana bauddha nyAyamukha ane bauddha nyAyapradezamAM paNa maLe che. mATe De. yAkebInI te mAnyatA nimULa che. (4) 5. jugalakizorajI mukhtAra mAne che ke-nyAyAvatAra . 9 mA A. samantabhadranA ratnakaraMDa zrAvakAcAramAM paNa che (navAratA loka paNa A. siddhasena tathA A samantabhadranI kRti rUpe maLe che). ane bIjI kRtiomAM paNa zabdagata zilIgata ane vastugata sAmya che. eTale A. siddhasenajIe e vastuo A. samantabhadranA graMthamAMthI lIdhI che. parantu A banne AcAryomAM pahelA keNa? ane pachInA kANa? eTale koNe konuM anukaraNa karyuM che e paNa eka jaTila samasyA che. tathA ratnakaraMDa zrAvakAcAra mahAna stutikAra A. samantabhadranI racanA che tenA cokkasa pUrAvA ja maLatA nathI. mATe mukhtAranI e mAnyatA paNa kalpanA upara ja UbhelI che. upara kahela vicAraNuo ane samAdhAnathI e nakkI che ke-A. siddhasena divAkara A. samantabhadrasUri A. caMdrasUrijInA paTTaghara ane vanavAsI gacchanA prathama AcAryuM che, jeno samaya pAvalone odhAre vikramanI bIjI sadI che. vizeSa mATe jAo jena satya prakAza" varSa aMka 9 pRSTha 991 mAMne " A. samatabhAI" zIrSaka lekha. For Private And Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ]. samrATa vikramAditya [ 109. vikramanI cothI-pAMcamI sadInA AcArya che. paraMtu teono vAstavika samaya meLavavA mATe to teonAM caritra, caritraracanAnI sAle, graMthe, teonA graMthanI TIkAo, carcAo ane avataraNo vagere ja vizeSa upayogI che. mATe have ApaNe te tarapha vaLIe. (1) A. haribhadrasUrinA paMcavastumAM A. siddhasena tathA sammatitane ullekha che. (2) di. A. akalaMke rAjavArtika (5-7) ane ladhIya strImAM tathA A. vidyAnaMdIe kavAtika pR. 3 mAM A. siMddhasena divAkarajInA graMthamAMthI preraNuM vicAre ane avataraNe lIdhAM che. di. A. sumatie to ethI AgaLa vadhIne "sammatitaka" para TIkA paNa banAvI che. AThamI sadInA vidvAna zAMtirakSita tattvasaMgraha(kArikA 1262, 1980)mAM A. sumatinA matanI samAlocanA karI che. eTale ke A. sumati AThamI sadI pahelAMnA che. (3) chaThThI sadInA di. A. pUjyapAdajI jenendra vyAkaraNamAM A. siddhasenajIne mahAvaiyAkaraNakAra tarIke yAda kare che, jema ke A nA 2 ka. 26 / (kainejasthAna) / hInArtha upena yoge ib bhavati, na gatisaMjJA ca / upasiMhanaMdinaM kavayaH / upasiddhasenaM vaiyAkaraNAH // B pena ne 2 ka. 26 che (jenejiyA, . 227). __ hInArthe dyotye upena yoge ib bhavati, gatisaMzApratiSedhazca / upasiddhasenaM vaiyAkaraNAH // cre viyenA 1 2 | 7 | (jhenegrakriyA pU. 6) eTale ke-A. siddhasena te pahelAMnA AcArya che. (4) A. jinadAsa mahAre cUrNi-TIkAo banAvI che. teonI nandIcUNI zake 598 (vi. saM. 733) nI racanA che. teo niSathacUrNimAM A. siddhasena divAkara ane sammatitarka mATe ullekha kare che. te A pramANe - ___A dasaNanANappabhAvagANi ya satthANi, siddhiviNicchaya-sammatimAdi / ___B daMsaNappabhAvagANa satthANa sammadiyAdi sutaNANe ya / C athavA tisu Aillesu NivattaNAdhikaraNaM / tattha orAliye pagidiyAdi paMcavidhaM, jaM joNipAhuDAdiNA jahA siddhasenAyArapaNa assA pktaa| A. siddhasena divAkare te samayanA rAjAone sarasava vidyAthI ghoDA banAvI ApyA, e vastu ahIM sUcita che. AthI A. siddhasenano samaya A. jinadAsajI mahArathI pUrve te khare ja, kintu yonIprAbhata graMthane vinAza pahelAM Ave che. dazAzrutacUrNimAM paNa A. siddhasenajInA nAmano ullekha che. (5) A. jinabhadragaNi kSamAzramaNa ke jeo vI. ni. saM. 1155 (vi. saM. 645) mAM svarge gayA che temaNe pitAnA " vizeSaNavatI" ane "AvazyakabhASya"mAM A. siddhasenanA dhaNuM vicArI lIdhA che. ane kropayoganI carcA karI che. teonA nizIyabhASyamAM For Private And Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 110 ] zrI jena satya prakAza [ kramAMka 1001-2 darzanaprabhAvaka zAstranuM sUcana che, jyAM cUrNikAre sammatitarkanuM nAma ApyuM che. (6) A. malavAdIjIe dvAdazAniyacakra ane sammatitarkanI TIkA banAvela che. A. AcAryo vi. saM. 414 mAM boddho sAthe zAstrArtha karI vijaya prApta karyo hato. have sammatitarkane prabhAvaka zAstranuM sthAna meLavavAne ochAmAM ochA eka varSa lAgyAM hoya ane te pachI tenI TIkAo banI hoya-AvuM anumAna karIe te A. siddhasena vikramanI cothI sadI pahelAMnA AcArya che e vAta nakkI che. (7) prabhAvacaritra pramANe teo vidyAdhara AmnAyanA pAdalipta kuLanA ane A. aMtilAcAryanA ziSya che. jena itihAsa vidyAdharazAkhA ane vidyAdharakuLanI utpatti nIce mujaba batAve che. - A therehito suTTiyasuSpaDibuddhehiMto koDiya-kAkaMdarahito vagyAvazdhasaguttehito itthaNaM koDiyagaNe NAmaM gaNe Niggae // tassaNaM imAo cattAri sAhAo cattAri kulAI evamAhijaMti // se kiM taM sAhAo ? sAhAo evamAhijjaMti / taMjahAuJcAnAgarI, vijAharI, vArI, ya majjhimillA ya / / koDiyagaNassa payA, havaMti cattAri sAhAo // 1 // therehiMto NaM vijJAharagovAlehito kAsavaguttehito patthaNaM vijAharI sAhA jivAyA -(patra) A vidyAdharI zAkhAne prAdurbhAva vikrama pUrve bIjI sadImAM thaela che. B durbhikSe zrIvajrasvAmivacasA sopArake gatvA jinadattagRhe IzvarInAmnyA tadbhAryayA lakSapAkabhojye viSanikSepavidhAnaciMtanazrAvaNe sati prAtaH sukAlo bhAtrItyuktvA viSa nivArya nAgendra-caMdra-nirvati-vidyAdharAkhyAn caturaH sakuTumbAnibhyaputrAn pravAjitavAn / tebhyazca svasvanAmAMkitAni catvAri kulAni saMjAtAnIti // -( tapagaccha paTTAvalI, paTTAvalIsamuccaya bhA. 1 pR. 48) A vidyAdhara kulanI utpatti vi. saM. 150 lagabhagamAM Ave che. A. siddhasena divAkaracha vidyAdhara kulamAM nahIM kitu vidyAdhara zAkhAmAM thayA che. A. pAdaliptasUri vikramanI pahelI sadInA AcArya che. A. skaMdilasUri ane A pAMDilyamUrine ApaNe eka ja AcArya mAnIe te A nAmanA be AcAryo thayA cheH (2) A poliyo, vaMhi4 naLIyadha che. -(naMdIsUtra sthavirAvalI gA. 26) 9 yugapradhAnone kramamAM paNa vizeSa tathAMza che. e yaMtra pramANe zrI jinabhadragaNi vIrAt 1011mAM janmyA, vIrAta 1025 mAM dIkSita thayA ane vIrAta 1115mAM svargastha thayA -(me. bha. jhaverI. jaina sAhitya saMzodhaka naM. 3 aM. 1 pR. 96) For Private And Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka] samrATa vikramAditya [, 111 B sAmajja, khaMdilAyariyaM |-(dussmaakaalsmnnsNghthyN gA. 11) C taLiH zafreo vItavAna - tapagaccha paTTAvaLI, paTTAvalI samuccaya 5, 46) (2) A therassa NaM ajadhammasla kAsavaguttassa ajasaMDile there aMte vaasii| _B te ghare sTiTA--i (vIsUtra jA. 33) AmAMnA pahelA skaMdilAcArya vikramapUrve bIjI sadImAM thayA che. kadAca teo vidyAdhara zAkhAnA haze, kintu pAdalipta kuLanA te nathI ja. yadi saMmajijJa ne sthAne pAdalipta kuLa lakhAyuM hoya to A. siddhasenajI teonA praziSya ane vikramanI pahelI sadImAM thayA che eya sumeLa sAdhI zakAya che. bIja kaMdilAcArya kalpasUtranA AdhAre saMbhavataH vajI zAkhAnA ane vikramanI thI sadInA AcAryuM che. eTale teo vidyAdhara zAkhAnA ke pAdaliptakuLanA nathI e paNa nI vAta che. A sivAya trIjA skaMdilAcArya thayA che ke nahIM teno kazo ullekha maLato nathI. (8) prabhAvaka caritramAM teonA samakAlIna traNa rAjAonAM nAmo maLe che: 1. ujajainanA vikramAditya, 2. bharucanA rAjA balamitrane putra dhanajaya, ane 3. karmAra nagarane rAjA devapALa. uparanAM pramANe jaNAve che ke-A. siddhasena te cothI sadI pahelAMnA AcArya che. - have ApaNe mULa vAta para AvIe. vikramanI sabhAnAM nava rane batAvAya che je vAstavamAM samakAlIna puruSo nathI ja, te pachI teone vikrama paNa sAro vikramAditya kema banI zake? eziATika rIsarcIjha pu. 9, pR. 117 mAM bheja rAjAne paNa vikrama tarIke oLakhAvyo che eTale A vikrama te vRddhabheja ja che ema keTalAka vidvAne mAne che. spaSTa che ke A navaratnavALo vikrama te vikrama saMvatane nAyaka nathI. guptavaMzIya dvitIya caMdragupta-vikramAditya mI. vebara, vilvaDa, valasana, kanIMgahAma, yAkebI, kItha, mekaDonalDa ane mI. repsananA mate bIje caMdragupta ja saMvatanAyaka vikramAditya che, jene samaya gupta saM. 90 (vi. saM. 465, I. sa. 409) lagabhaga che. zrIyuta rAkhaladAsa vandhopAdhyAya guptavaMzane paricaya karAve che ke I. sa.nI cothI sadInA prathama caraNamAM zrIguptane putra ane licchavIne jamAI ghaTotkacagupta nAmane sAdhAraNa rAjA hatA. tyAra pachI anukrame prathama caMdragupta, samudragupta, dvitIya caMdragupta (vikramAditya), kumAragupta (mahendrAditya), skaMdagupta (vikramAditya), puragupta, narasiMhagupta (bAlAditya), dvitIya kumAragupta (kramAditya), trIje caMdragupta (dvAdazAditya), viSNugupta (caMdrAditya) vagere guptavaMzIya rAjAo thayA. jeonA vividha jAtanA sikkAo maLe che (pR. 152 thI 185 ) temAM khAsa karIne ditIya caMdragupta, For Private And Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 116 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-ra zilAmAMthI saM 136 nuM eka rausvapatra prApta karela che, temAM beThela saMvata A ajhIjha rAjAno ja che. vagere. -(dhI jarnala opha dhI beo brAMca opha dhI phrAyala eziyATika sosAyaTInI sana 1928 nI navI AvRtti, pu. 3 pR. 68; kembrIja hisTarI opha InDiyA, pu. 1 pR. 571) paraMtu upalabdha thatA purAvAo A vidhAnanI viruddhamAM jAya che, jemake A rAjAnuM rAjya paMjAba tarapha hatuM, te vikramanI pUrve thayela che, te paNa paradenI rAjA che ane te zakAri nathI ja. ityAdi aneka hakIkata jotAM saMvata pravartaka tarIkene yaza A rAjA ajhIjhanA phALe jaI zakato nathI. vaLI saMvata 136 ne ullekha jovA mAtrathI te saMvata "rAjA ajhIjhano saMvat " ema mAnavuM e paNa guMcavaNabharyuM che. bhaviSyamAM thanAra rAjA vikrama saMvata A rAjAthI zarU thAya e paNa viSama mAnyatA che. te pachI A rAjA ajhIjhane ane vikrama saMvatane lAge vaLage ja zuM ? 13 rAjA ajhIjhathI vikrama saMvata cAlu thaye-e matanuM De. strInakAe hisTorikala iTroblana Tu kA insTIzanama. InDikerama pu. 2 vibhAga 1 mAM sacoTa khaMDana karyuM che. eTale ke A pArthiyana rAjA ajhIjhathI vikrama saMvata zarU thayuM nathI. rAjA zudraka-vikramAditya samrATa samudraguptanA rAjakavi manAtA kavi hariNA "kRSNacaritra'mAM evo ullekha che ke purAvo vipra zUdra srarAvatA vatsaraM svaM zakAn jitvA prAvartayata vaikramam // (idranA samAna baLavALA, zAstra ane zastranA jANakAra, brAhmaNa (rAjA) zake zakone jItIne pitAne vikrama saMvata pravartAvyo.) vaLI A zlekanI TIkAmAM zraddhakane agnimitra ane vikrama tarIke ja oLakhAvyo che. A uparathI koI vidvAna ema dhAre che ke-zaMgavaMzIya puSyamitrane putra agnimitra e ja zakAri ane saMvata pravartAvatAra vikrama che. bANabhaTTanI "kAdaMbarI'mAM varNavAyela rAjA zudraka paNa e ja che. paraMtu A mAnyatA vAstavika nathI. jo ke "zadraka eTale vikrama evo ullekha amaropamAM maLe che, kiMtu "zadraka eTale agnimitra' e vastune AdhAra ukta TIkA sivAya bIjuM koI nathI, tathA A caritra ane tenI TIkA teTalAM prAcIna haze evo nirNaya paNa saMzodhana mAgI le che. khAsa vAta to e che ke zuMgavaMzIya rAja puSyomatra ane agnimitra e vikramasaMvat pUrvanA (I. sa. pUrve bIjI sadInA) rAjAo che. - 13 AvI AvI kalpanAone dekhIne ja sva. mahAmahe pAdhyAya paM. durgAprasAda ane zrI pAMDuraMga parabane sApha sApha lakhavuM paDayuM che ke - ... "prAyaH yUropiyana vidvAnoMkA yaha svabhAva hi hai ki bhAratavarSake prAcInatama granthoM evaM unake racayitAoMko arvAcIna siddha karanekA jahAMtaka ho sake ve prayatna karate haiN| aura unakA prAcInatva siddha karane kA dRDha pramAga mila bhI jAve to usako 'prakSipta' kahakara apane ko jo anukUla ho use Age karate haiM (arthAt ThIka batalAte haiN)| -(nirNayasAgara presa prakAzita 'kathAsaritsAgara' saMskAraNa bhUmikA, bhUmikA pR. 1). For Private And Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tr vikrama-vizeSAMka ] samrAT vikramAditya [ 117 mAlavikAgnimitramAM A zRMgarAjA agnimitranuM vana che ema batAvavAmAM Ave che. parantu eDinabarA yunIvarsITInA preA. e. merIDeAla kItha te! mahAkiva kALIdAsanAM traNe nATako ane tenA nAyakA mATe potAnuM judu ja matavya rajU kare che. A rahyA temanA zabdo-- " A cadragupta (bIje) lagabhaga i. sa. 413 sudhI vikramAdityane upanAme rAjya karatA hatA. * vikrameAOzIya ' nAmamAM kadAca A upanAmane nirdeza che, ane 'kumArasaMbhava' nAmamAM e rAjAnA putra ane tenA pachI gAdIe AvanAra kumAraguptanA janma vakhatanI khuzAlInuM sUcana hoya te| navAI nahIM. mAlavikAgnimitra'mAM nATakanA azvamedhayajJa upara spaSTa bhAra mUkavAmAM AvyeA che. temAM lAMbA gALAne atare hindurAjAe-samudragupte karelA pahelA azvamedhanI smRti mANaseAnA kAnamAM tAjI hatI tyAranA, kAlidAsanI prAraMbhika pravRttinA, samayanuM sUcana jaNAya che. ' --( ja. rA. e. seA. 1909 pR. 433, saMskRta nATaka (gujarAtI) pR. 200) puSyamitra, agnimitra ane sumitra e I. sa. pUrve 178 mAM chellA mauOne rAjyabhraSTa karI puSyamitre sthApelA zuMgavaMzanA prathama traNa rAjAe che." puSyamitranA samayamAM yavanA sAthenA saMbaMdhanI ( mAlavikAgnimitra ) nATakamAM noMdha lIdhI che, ane azvamedhanI vAta teA, melAzaka, daMtakathAnA AdhAre ApI che, parantu temAM caMdraguptanA azvamedhanuM pratibiMba hAvAnI teTalI ja vakI che. --(saMskRti nATaka pRSTa 204) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir have zudraka saMbaMdhI vicAra karIe--A mATe ghaNA vidvAne mAne che ke zUdraka e kalpita pAtra che. tene aMge presa. e. merIDeAla kItha nIce pramANe spaSTatA kare che-- ' nATaka (mRcchakaTika ) pote kartA tarIke zuddhaka nAme rAjAnuM nAma Ape che ane herata pamADatI tenI zaktibenI vigate noMdhe cheH te ' sAmaveda', ' Rgveda', gaNita, gaNikAene jANavAnI kaLAe ane hastividyAmAM niSNAta hatA. A saghaLI khInAnuM nATakamAM ja jaNAvelA jJAnanA AdhAre anumAna thai zake tevuM che; te kAika vyA dhimAMthI mukta thayA hatA ane tenA putrane gAdIe besADI tathA azvamedha karIne se varasa te daza divasanI uMmare agnipraveza karI maraNa pAmyA hatA. tenA vyaktitvane lagatI AvI teA dhaNIe kahevAtI hakIkata maLI Ave che; 'rAjataraMgiNI' nA kartA kahraSNune mana te vikramAdityanI hAramAM mUkavA jevA puruSa hatA; ' skaMdapurANu ' tene antrabhRtyAne mULapuruSa kahe che, ane temAM tenI rAjadhAnInuM nAma vamAna ke zAbhAvatI ApyuM che; kathAsaritsAgara' pramANe paNa bhAvatI tenA parAkramAnI bhUmi hatI. eka brAhmaNe peAtAnI jAtanA bhAge tene mAthe bhamatA mRtyuthI bacAvI se| varasanuM AyuSya apAvyuM hatuM. ' kAdambarI ' mAM tene vidizAmAM mUkayA che, ane 'haSa~rita 'mAM teNe potAnA zatru, cakAranA rAjA caMdraketune kaivI yuktithI dUra karyAM tenuM varNana che. 'dazakumAracarita ' mAM daNDI enAM aneka janmanA parAkramanA ullekha kare che. mila ane seAmile racelI kathAne te nAyaka che. e sUcave che ke temanA jamAnAmAM-kAlidAsanI bahu pUrve -tene krAlpanika pAtra gaNavAmAM AvatuM hatuM. 'vIracarita' ane khIjA rAjazekhare nirdezelI eka bahu arvAcIna daMtakathA pramANe te zAtavAhana urphe zAlivAhana| matrI hatA, ane rAjAe tene pratiSThAna sahita potAnuM aDadhuM rAjya ApyuM hatuM. For Private And Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 A ullekho uparathI zadraka kevaLa kAlpanika vArtAnAyaka hevAnuM jaNAya che. sAmAnya rAjAne anucita evuM tenuM kAMguM nAma paNa A anumAnanI viruddha javAne badale tenuM samarthana kare che. tethI ApaNe evo mata svIkAravo paDe che ke je lekhake "cArudata' nI vastune khIlavI temAM navuM nATaka bheLavyuM, tene potAnuM nAma gupta rAkhavAnuM ane pitAne pranya eka prasiddha rAjavIne nAme caDhAvI devAnuM ThIka lAgyuM haze. levi pramANe zudrakanuM nAma pasaMda karavAnuM kAraNa e hatuM ke lekhaka kAlidAsanA AzrayadAtA vikramAdityane anugAmI hatuM, ane tethI vikramAdityanA puragAmI rAjAne nAme potAno graMtha prasiddha karI tene prAcInatAne opa ApavAnI tenI IcchA hatI.14 -("saMskRta nATaka" bhA. 1 pR. 172 thI 175) A sthitimAM zuMgavaMzIya rAjA agnimitrane vikrama mAnavo e sapramANa nathI. autamIputra zAlivAhanavikamAditya masyapurANa a. ra72-273 mAM keTalAka rAjavaMzanAM varSo nIce pramANe ApyAM che. avantImAM pAMca pradyota 15ra varSa (a. ra72-5); rAjagRhImAM bAra zizunAgo 360 varSa (a. 272-13); pATalIputramAM nava na de 100 varSa (a. 272-22); dasa mauryo 137 varSa (a. 272-26); dasa zuMge 102 varSa (a. 22-32); cAra zuMgabhutya kava brAhmaNe 45 varSa (a. 272-36); ogaNatriza AMdhro 40 varSa (a. 273-17); sAta AMdhrabho 300 (103) varSa; daza AbhIra rAjAo 67 varSa; sAta gardabhile (72 varSa) ane aDhAra zaka rAjAo vagere (a. 273 le. 17 thI 24). parIkSita rAjAnA janmathI 1050 varSe mahApadma naMdane rAjyAbhiSeka thayo ane mahApadyanA rAjyAbhiSekathI 836 varSe AndravaMzane palama rAjA thayA (a. 273-36,37). bIjAM purANomAM paNa thoDA ghaNuM pheraphAra sAthe upara pramANe ja rAjavaMze ane tenI sAlavArIo ApI che. -(vAyu purANa a. 99. brahmAMDa purANu, viSNu purANuM aM. 4, a. 24. bhAgavata skaMdha 12 a. 1) jo ke A rAjavaMze uttarottarapaNe thayAnuM purANakAro kahe che. paNa kharI rIte tema nathI. kemake protavaMza ane zizunAga vaMza e banne samakAlIna rAjavaMza hatA. bannenI gAdI nada vaMzanA hAthamAM AvI hatI. zRMga vaMzanA chelA rAjAo zuMgabhU (kaNavatRpa) ane AMdhruvaMzanA zarUnA keTalAka rAjAo paNa moTe bhAge samakAlIna rAjA hatA. kemake zaMgavaMzIya puSyamitranA samayathI ja AMdhraveza unnata thavA lAgyo hato. A rIte gaNatarI karIne spaSTa AMkaDAo laIe te AMdhone samaya vi. saM. 1 mAM ane zaka saM. 1 mAM ema banne saMvatano prAraMbha kALamAM barAbara AvI paDe che. 14 A mRcchakaTika nATakamAM ujajainanA rAjA pAlaka ane AryakanuM sUcana che, je saMbhavataH rAjA pradyotane nAne putra "pAlaka" ane rAjA pradyotanA moTA putra gopAlane putra "Aryaka" che (bRhatkathA tathA saMskRta nATake bhA. 1 pR. 174), jeno samaya I. sa. pUrve pAMcamI chaThThI zatAbdine che. AvazyakaniryuktinI TIkAmAM to caMDapradyotanA putra pAlaka tathA gopAla, gopAlanA putra avantIvardhana ane rASTravardhana ane rASTravardhanane putra avanISeNa ema varNana che (pR0 699). For Private And Personal Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varSa zizuka 10 vikrama-vizeSAMka ] samrATa vikramAditya [ 119 AMdhruvaMzanI rAjAvalI matsyapurANa a. ra73thaka 1 thI 16mAM nIce mujaba maLe che- nAma varSa | nAma, che. varSa } nAma 23 mRgendrasthAti karNa 3 | zivasvAti kuSNujAtA 18 | kuntalasvAtikarNa 8 | gautamIputra malakaNuM svAtikarNa 1 | pulomA pUrNa saMga riktakaNuM 25 | zivazrIpulomA zAtakarNa pa6 | hAla zivadha zAMtikarNa laodara 18 | mandulaka 5. yAzrI zAMtikarNa ApItaka 12 ] purIndrasena 1 | vijaya medhasvAti 18 | saumya suMdara zAMtikarNa 1 | caMDazrI zAMtikaNuM svAti 18 [ cakora zAMtikarNa pulamAM skaMdasvAti upara lakhela nAme ane varSo mATe bIjA bIjAM purANomAM ghaNe pharaka che. paraMtu ahIM te sAmAnyatayA mAtra rAjAonAM nAma jANavA mATe ja A kASTaka Apela che. zrIyuta rAkhaladAsa vandhopAdhyAya jaNAve che ke-kRSNa ane godAvarInI vacceno pradeza te AMdhra deza che. tyAMthI 1 vAziSThI putra puhumAvI, 2 vAsiSIputra zrI zAtakaNa, 3 vAsiSThIputra zrI caMdrazAMti, 4 gautamIputra zrIyajJazAtakaNuM ane 5 zrI ddhazatakaNuM rAjAonA nAmanA sikkAo maLyA che, jemAM eka tarapha meru ane bIjI tarapha ujjayinInuM cihna che. te ja pradezamAMthI 1 zrI caMdrazAMti, 2 gautamIputra zrI yajJazAtakarNI, ane 3 zrI raddhazAtakaNanA sikkAo evA paNa maLyA che ke jenI upara ghoDA hAthI ane siMhanAM cihno che, jenA akSaro sApha ukalatA nathI. vaLI madhya pradezamAMthI 1 puDumAvI, 2 zrIyajJa, 3 zrIrudra ane 4 bIjA zrIkRSNanA piTIna dhAtuthI banAvelA sikkAo maLyA che, jemAM eka Aju hAthI ane bIjI bAju ujajayinInuM cihna che. A uparAMta dakSiNamAM anantapura ane kaDapA jillAmAMthI maLelA sikkAo upara eka tarapha ghoDe sumeru ane vRkSa (kalpavRkSa haze)nuM cihna maLe che. - bhAratIya prAcIna lipimAlA pR. 213 thI 215) - jaina Agama paikInA AvazyakasutranI niyuktimAM ane TIkAmAM yogasaMgraha-dravyapraNidhiadhikAramAM zAlivAhane naravAhananI rAjadhAnI bharuca upara humalo karI te lIdhuM ItyAdika sUcane che. zrIyuta kAzIprasAda jAyasvAla e purANa ane Avazyaka sUtranI ukta TIkAnA parizIlana pachI jaNAve che ke AMdhravaMzIya gautamIputra zAtakaNa e ja sAce zakAri che, jeNe zakarAjA nahapAna (naravAhana) ne avaMtImAMthI kADhI mUkyo hato. jo ke teNe vikrama saMvata calAvyuM nathI, kiMtu mAlavagaNe mAnavasaMvat calAvyo hate. vaLI vikramAdityanuM biruda paNa tene maLyuM nathI. A biruda meLavanAra to mahAdAnI guptavaMzIya zakavijetA bIjo caMdragupta ja che. pAchaLathI AMdhrapatI zAtakaNuM ane bIjo caMdragupta-e bane zakavijetAonI ekatA thaI gaI. A ja rIte enA vaMzamAM UtarI Avela vikramazIla kuMtalAzAtakaNae 135 varSa pachI lonI ane mulatAnanI vacce Avela karAdanA medAnamAM zakAne saMhAra karyo. je rAjAnuM varNana kathAsaritsAgaramAM maLe che te zAlIvAhana rAjA paNa vikramAdityanI padavIne pAmyo che. For Private And Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120 ] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 eTale ke-gautamIputra zAtakarNae zakone jItyA tenI yAdamAM mAlavagaNe mAlavasaMvata calAvyo, ane bIjA caMdraguptanA samayathI te ja mAlavasaMvat vikrama saMvata bane. vaLI kuMtala sAtaSNae zakAne tyAM tenI yAdamAM zAlIvAhana saMvata-zakasaMvat cAlyA. -(1 dhI jarnala opha dhI bI. enDa e. rIsarca sosAyaTInA 1950 nA pu. 1 bhA. 3-4. 2. hindu pilITI. 3 caMdragupta vikramAdityanI prastAvanA ) paraMtu zrImAna jayasvAlajInI A mAnyatA paNa saceTa rUpe pakaDI zake tema nathI; tenA viruddhamAM ghaNI dalIla che, jemake - * kaI mAne che ke A zAtakaNa I. sa. nI pahelI sadImAM thayo. 15 bIjAo mAne che ke te I. sa. pUrvanI pahelI bIjI sadImAM thayo.16 Ama tenA samaya mATe paNa vivAda Ubhe ja che.17 nAlAsopArAnA stUpamAMthI maLI Avela sikkAo tathA tenI ITo ane nAsikanI guphAmAM rANI balazrIe karAvela lekhanA AdhAre paNa tene rAjyakALa vizeSa saMzodhana mAgI le che. . naravAhana te bharucano rAjA hatA. bharucane ane ujajayinIne lAgevaLage zuM? AMdhrapati peThamAM gAdI rAkhe, tyAMthI bharUca narezane chate ane ujajainamAM mAlavasaMvata ke vikrama saMvata cAlu thAya te paNa baMdha besI na zake evI mAnyatA che. rANI balazrIe pitAnA pautra gautamIputra zAtakaNane dakSiNapathapati tarIke ja oLakhAvela che, ane teNe zaka yavana palhAjha vagerene mArI nAkhyA tathA kSaharATonuM nikaMdana kADhI nAkhyAnuM lakhyuM che. jene samaya vidvAnoe I. sa. 78 mAM mUke che. bIjA caMdragupta pahelAM paNa vikramAdityanA ullekha che. teNe guptasaMvata calAvela che, je vAto ApaNe bIjA caMdraguptanA prasaMgamAM jaNAvI gayA chIe. - have zakasaMvatanI vAta laIe te zakasaMvatano prayoga paMcasiddhAMtikAmAM paNa che, jyAre zAlivAhana saMvatano ullekha te vi. saM. 1410 pachI thI ja maLe che. vaLI zakanA parAjayamAM zakAri saMvata nahIM paNa zakasaMvata cAle e paNa vicitra kalpanA che. AMdhrapatithI vikramasaMvat pravaryo hoya te te dakSigamAM paNa cAlavo joIe, jayAre tyAM to zakasaMvatanI ja pradhAnatA che eTaluM ja nahIM paNa vikrama saMvata to tyAM aparicita jevo ja che. vikramane samakAlIna keAI sAtavAhana hoya to tene hisAbe eTaluM banI zake kharuM ke-vikrame mALavAmAMthI zone harAvyA hoya ane zAlivAhane dakSiNamAMthI zone harAvyA 15 DaoN. tribhuvanadAsa laheracaMda zAha kahe che ke keTalAka vidvAnonA mate dakSiNapathapati gautamIputra zAtakaNa e zake ne chatyA te nimitta, ane bIjAonA mate te jItyA pachI punaH paThaNamAM rAjagAdI sthApI te khuzAlImAM zAlivAhana-zakasaMvatanI pravRtti thaI. (prAcIna bhAratavarSa, bhA. 4 pR. 107). 16 zrIrAtanA sikkAo ane mUrtio maLe che jenA akSare IsunI pUrve bIjI sadInA che (prAcIna mudrA pR. 217). 17 kembrija hisTarI oNpha inDiyA pu. 1 pR. 168 mAM, khAravelanA zilAlekhamAM maurya saMvata 169 no AMka che ema mAnIne rAjA khAravela tathA pravezI zAtakaNIne samaya I. sa. pUrve 169 mAM sthApe che. For Private And Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka 7 samrATTa vikramAditya - [ 121 hAya, e rIte te zakArI khareA. bAkI zakAri tarIkene| ane savapravartI ke tarIkenA yaza te| avantIpatine phALe ja jAya che. alamitra-vikramAditya jaina itihAsamAM ullekha che ke ujjainanA rAjA gabhille AcAya kAlakanI 18 bahena sAdhvI sarasvatIne baLajabarI vAparIne peAtAnA aMtaHpuramAM rAkhI lIdhI, AthI AcAye rAjAne samajAvavA mATe aneka prayatna karyAM. chevaTe rAjyabhraSTa thaiza ItyAdi sUcanAM ApI, chatAM jyAre gabhinna ekatA be na thayA tyAre AcAye AjIvikA pAse nimittazAstra bhaNI, pArasakula ( IrAna-phArasa vibhAga ) mAM jaI tyAMnA rAjAone rajita kyAM ane kAi prasaMge te rAjAene jIvananuM jokhama Avo paDayuM te prasaMge, je tee peAtAnI sAthe Ave te temaneA jIva paNa bace ane temane rAjya paNa maLe-ema jaguAvI AcAryazrIe temane sAthe lIdhA. A rAjAoe arabI samudranA rastethI kAThiyAvADamAM AvI prathama (vIra ni.saM. 461 lagabhagamAM) teneA kAbU meLavyeA. ane tyAM rAjyasattA jAmatAM mADhuM sainya ekaThuM karI bharucanA rAjA bamitra ane bhAnumitrane sAthe laI urjAyanIne verA dhAhyo, ane gabhinnane ujjainanI gAdIethI uDADI mUDayA. jo ke prathama tA meATA zAhAnuzAhI tyAMne rAjA banyA hatA, paNa pAchaLathI amitra tyAMne rAjA banyA A ghaTanA vIra ni. saMvat 453 thI 470 sudhImAM banI che. samaya jatAM AcArya kAlake balamitra rAjAnA bhANeja alabhAnune dIkSA a.pI AthI rAjAnuM mana nArAja thayuM ane AcAryane ujjainamAMthI vihAra karI javAnuM jaNAvyuM. kAlakAcArya paNa tyAMthI vidvAra karI dakSiNumAM peDaNu jai paheAMcyA ane tyAM rAkha zAlivAhananI vinatithI saMvatsarI parva je Aja sudhI bhAdrapada zukalA pAMcamIe thatuM hatuM te bhAdrapada zukalA cothanuM karyuM. pachI zramaNusaMghe paNa te pa bhAdrapada zukalA cothanuM19 mAnya karyuM ( A dhaTanA vora ni. saMvat 453 tho 465 lagabhagamAM khanI) A AcAye taruviNInA rAjA dattane potAna jIvanuM jokhama Avo paDavAne saMbhava hovA chatAM, yajJanuM yathArca phaLa kahI saMbhaLAvyuM hatuM. A AcAryazrIe prathamAnuSeNa gaMDikAnuyoga saMgrahaNIo tathA kAlakasaMhitA granthA banAvyA hatA, je atyAre upalabdhare. nathI. A AcAryane sAgara nAmaka vidvAna AcArya ziSya hatA. vagere vagere. 18. kAlaka nAmanA AcAryA cAra thayA che: 1 vIra ni. sa. 320 thI 325 sudhImAM prajJApanA (pannavaNA) sUtranA kartA zakrapratibhAdhaka umAsvAtiziSya zyAmAcArya aparanAma, 2 vI. ni. sa. 453mAM gaI bhillAcchedaka ( vikramasthApaka) paMcamIthI caturthI pa`SaNA syApaka. 3 vI. ni. sa. 720mAM viSNusUriziSya. ane 4 vI. ni. sa. 981-993 mAM jJAnandapuramAM kalpasUtranuM sadha samakSa vAcana prAraMbha karanAra. (jue paTTAvalIsamuccaya bhA. 1 pR. 198) 19 eka kalpita gAthAmAM vi. sa. pura3 mAM zAlivAhananI bhAdrapada zukalA ceAthanI saMvatsarI karyAMnuM lakhyuM che, paNa te sAcu' dakSiNamAM AMdhravazanI sattA ja na hatI. 20 varAha mihiranA bRhajjAtaka pustakamAM paNa kAlakasaMhitAnA ullekha che. For Private And Personal Use Only vinaMtithI A. kAlake nathI. kemake te samaye Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 122 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 --(nizIthacUrNi, vyavahAracUrNi, kalpacUrNi, paMcakalpacUrNi, kathAvalI, prabhAvacaritra, kAlakAcAryakathA, sTarI oNpha dhI kAlaka, dvivedI abhinaMdana graMthamAne paM. kalyANavijayajIne Arya kAlaka zIrSaka lekha tathA kembrIja hisTarI opha InDiyA pu. 1.) purANomAM gabhila vaMzanA sAta rAjAone ullekha che. ane temane rAjyakALa 67 varSane batAvyo che. -(masyapurANa a. ra73-18; vAyu99-359, 32; bhAgavata 12-1-17; viSNu aM. 4 a. 24 . 14) kavi zUdrakanA mRcchakaTika nATakamAM jo zabda che jeno artha jAmI thAya che, je te kALanuM calaNI nANuM che ema vidvAne mAne che. A gadhaiyA sikkA atyAre paNa prAcIna avazeSonA khodakAmamAMthI maLI Ave che, je gabhilavaMzanuM astitva spaSTapaNe darzAve che. pro. sTInAne kahe che ke IrAnathI AvelA zAhIo pAmIramAM hiMdukuza parvatanI uttare bakha ane sAgadIyAnI pUrve kAspIyana samudra sudhInA vistAramAM vasatA hatA. pachI teo sIstAna (sakasthAna )mAM vasyA. A zake I. sa. pUrve 60 mAM sidha, kAThiyAvADa huM ane mALavA sudhI potAnuM rAjya phelAvI zakyA hatA ema pArasI ane cInI graMthe uparathI jaNAya che. teo I. sa. pUrve 88mAM pArthiyAthI judA paDI sIMdhamAM jaI vasyA che. mi. TolemIe I. sa. 160 mAM lakhyuM che ke I. sa. pUrve 60 mAM zakenuM rAjya siMdha, kAThyiAvADa ane mALavAmAM phelAI gayuM hatuM. ramano mahAna ItihAsakAra plInI kahe che ke I. sa. pUrve 60 mAM bhAratIya vepArIonAM keTalAMka vahANa AphrikA jatAM moTA vAvAjhoDAne lIdhe samudramAM jaI beThAM. bhAgyane temAMthI keTalAMka vahANo bacI gayAM, paNa ADe mArge caDI gayAM, je dasa mahinA pachI jarmana khADImAM jaI pahoMcya. A bapArIonI sAthe uttara bhAratane kaIkala (ga bhilla ) rAjA paNa hatA. tyAMthI teo krAMsamAM gayA, jAM manasUbA mITalase tenuM bhAvabhInuM svAgata karyuM ane romanA rAjA TeTasa upara bhalAmaNa patra lakhI Apyo. rAjA tuMkagala pitAnA sAthIo sAthe roma gaye ane tyAMnA rAjA TeTase tenuM suMdara svAgata karyuM. -(muMbaI samAcAra sAptAhikano tA. 24-10-47 no aMka.) A sivAya e paNa ullekha maLe che ke-kAlakAcA zakanI madadathI gardabhilane jAvA tarapha nasADI mUkyo hato. -(vI kRta sTenDa oNpha hisTarI pu. 1 pR. 603; muMbaI samAcArane 1999 dIpotsavI aMka pR. 71) mi. repsana spaSTatA kare che ke je sikkAone purAvA sAce samajAya te I. sa. pUrvanI pahelI sadImAM etihAsika sthiti A pramANe hatI-I. sa. pUrve 90 mAM ujajainamAM AMdhronuM, ujajainanI uttare yavananuM, pUrvamAM zuganuM, dakSiNamAM AMdhonuM ane I. sa. pUrve 75 lagabhagamAM pazcimamAM zakanuM jora hatuM. zake ujajena sudhI pahoMcyA hatA e vastu kAlakAcAryanI jena kathAmAM jaLavAI rahI che. e samayanI aitihAsika paristhiti je bIja sAdhanothI ApaNe jANI zakIe chIe te e kathAthI viruddha nathI. avaMtIpatie jene kanaDyo hoya ane tethI tene nAsavuM paDyuM hoya e saMbhavita che. kara gaIbhila ane paropakArI zakavijetA vikramAditya e bane aitihAsika puruSo hoI zake che. garda bhilla For Private And Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka] samrATa vikramAditya [123 vaMzane ullekha purANomAM paNa che. kadAca gaI mile AMdhanI zAkhA heya. AMdhra ane kAnuM yuddha paNa A kALathI zarU thayuM haze. -(kembrIja hisTarI opha InDiyA pu. 1). paM, kalyANavijayajI mahArAja gaMbhIra vicAraNuM pachI sApha sApha jAhera kare che ke - A. kAlakano bhANeja ane bharUcane rAjA balamitra e ja ApaNo saMvatanAyaka zakAri vikramAditya che. saMskRta bhASAmAM balamitrane paryAya vikramAditya ja che. balamitre zakene haTAvIne mALavAne AjhAdI ApI hatI. ane pAMca varSa pachI pharI zakAno halle thayo, jemAM prajAe vijaya meLavyuM. tyArathI mAlavasaMvata zarU thayo che. bhUlavuM na joIe ke zAlivAhane je bharUcanA rAjA naravAhana para AkramaNa karyuM hatuM te balamitrane mAMDalika rAjA hata-vIranivaNasaMvata aura jena kAlagaNanA, pR. 53 thI 60.). paraMtu paMnyAsa zrI kalyANavijyajI ma. nA A nirNayanI sAme paNa ghaNI dalIlo thaI zake tema che, jemake - jaina caritragraMthomAM vikramane gardabhavaMzIya tathA gabhillano putra mAnyo che. purANomAM paNuM te samaye gardabhavaMza batAvyo che. balamitra nathI to gardabhavaMzane ke nathI gardabhilane putra. balamitra, nahapAna, gabhila ane zakene vaSameLa paNa baMdhabesatuM nathI. balamitra zakanI sAthe ujajena Avyo mATe zakamitra che. pachI te zakAri ke mAlavane gaNanAyaka banyo hoya tenA purAvA maLatA nathI. * vikram pachI pAMca varSe vikramasaMvat nahIM kintu mAlavasaMvat cAlyo te pachI balamitra vikrama saMvatane nAyaka kaI rIte thaI zake ? eTale ke balamitrane saMvata pravartaka vikramAditya mAno e paNa vizeSa saMzodhananI apekSA rAkhe che. vikramAditya thaye che khare? upara jaNAvelA badhA matabhedo joyA pachI vAstavika rIte vikramAditya nAmane kaI rAjA thayo che ke nahIM e ja bhramaNuM utpanna thAya tema che. mATe ahIM te tapAsI joIe. vikrama rAjA thayA che e batAvanArAM prAcIna-arvAcIna pramANe nIce mujaba che - (1) vividhatIrthakalpanA pratiSThAnapurakalpa ane prabaMdhakelanA sAtavAhanaprabaMdhanA AdhAre ema nakkI thAya che ke-vikrama vRddha thayo tyAre paThaNamAM hAla nAme zAlivAhana rAjA thayo hato. A banne rAjAo vacce laDAI thaI hatI ane temAM vikrama tApI nadInI uttare ane zAlivAhana tApI nadInI dakSiNe rAjya kare evI saMdhi thaI hatI. A bane jainadharmI rAjAo hatA ane bannee potapotAnA saMvata calAvyA hatA. hAla rAjAe A. kAlaka ke temanA ziSya sAgarakSamaNa pAsethI devasUcita pitAnA pUrvabhavanuM svarUpa ane munidAnanuM phaLa jANuM dAnadharmamAM vadhAre dhyAna ApyuM. teNe cAra koDa svarNa dravyathI te cAra gAthAo ja kharIdI hatI. prabaMdhaciMtAmaNimAM lakhyuM che ke A hAla rAjAe gAthAsaptazatI saMgrahagraMtha banAvyo, je graMthamAM vikramAditya mATe A pramANe gAthA che saMvAhaNasuharasatosieNa deteNa tuha kare lakkhaM / calaleNa bikamAdittavariaM aNusikkhiyaM tissA // 64 // For Private And Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 124]. zrI jaina satya prakAza [kamAMka 100-1-2 AmAM mahArAjA vikramAditya ane tenA dAnanuM sUcana che. (2) pUrNe trizacchate varSe kalau prApte bhayaMkare // 14 // zakAnAM ca vinAzArtha AryadharmavivRddhaye // 15 // vikramAdityanAmAnaM pitA kRtvA mumoda h| ( sa vADhass mahAkAza pitRmAtRxrtharAja | 26 / -(mavithapurA prativarSa parva rU caturbhuja ? sa. 7) (3) tata trita viMrAtyAcAstdhay jA maviSyati bhavetramatya ... -( puraNa 2-2-40) (4) anukrame aplATa, gopALa, puSpaka, savila ane vijhaSI zaka rAjAo thaze, jene aMte dakSiNamAM Azraya laIne rahela mahuma gabhilane putra vikramAditya AMdhrapatinI sahAyathI narmadAkAMThe kAsuramAM jItaze, AthI te zakArinuM biruda dhAraNa karaze, ane avantInI prajA tenI yAdagIrImAM vikrama saMvata calAvaze. zake A AMdhrapatine laDAInA mULa kAraNarUpa samajIne sIdhA dakSiNa para halle laI jaze. tyAM eka AMdhrapatinA ghAthI zakanuM mRtyu thaze. - yugapurANa; do. ba. ke. ha. dhruvanuM vyAkhyAna, buddhiprakAza pu. 76 pR. 88; prAcIna bhAratavaSa bhA. 4 pR. 19 thI 22) 21 vInasenTa smIthe ala hIsTarI oNpha InDiyA (AvRtti 3 jI)mAM hAla rAjAne I. sa. 108 mAM mUke che. - DaoN. tribhuvanadAsa la. zAha hAla rAjAne I. sa. pUrve 40 thI I. sa. 15 mAM mUke che. (prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 pRSTha 36, bhA. 5) zrIyuta gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhA jaNAve che ke-gAthAsaptazatIkAre tenA aMtamAM- talarAja paThaNupati ThIpikarNanA putra malayAvatIne pati zatakarNa ane "hAla" upanAmavAlA sAtavAhana tarIke-pitAne paricaya Apyo che. AMdhra vaMzano aMta I. sa. 225 lagabhagamAM nizcita che. eTale gAthAsaptazatInI racanA te pahelAM thaI che. jo ke A pustakamAM rAdhAkRSNa (1-89). ane maMgaLavAra (3-61) ullekha che. paNa rAdhikAne ulekha paMcataMtramAM ane vArano ullekha che. sa. 44 nA budhaguptanA eraNavALA lekhamAM ane chanA aMdhAu gAmathI maLela kSatrapa rudradAmananA saM. 5ra phA. va. 2 nA lekhamAM (guruvAra) paNa che. eTale e hisAbe A graMtha arvAcIna banI jato nathI. - mahAkavi bANe harSacaritra lai. 13 mAM sAtavAhananA subhASitakezanI prazaMsA karI che. je atyAre upalabdha gAthAsaptazatInI ja che. prabaMdhaciMtAmaNimAM paNa A ja pustakano ullekha che. eTale A meSa I. sa. nI pahelI ke bIjI sadImAM banyo che ema mAnavuM paDe che, vikrama caMdraguptanI pahelAM thayela che, e vAta kevaLa gAthAsaptazatIthI ja nahIM paNa hAla rAjAnA samakAlIna mahAkavi guNakRta bahatkathAthI paNa nakkI thAya che. kathAsaritsAgara e tene saMskRta anuvAda che. mi. bara A kathAne chaThThI sadInI mAne che, jyAre che. rAmakRSNa go. bhAMDArakara tene bIjI sadImAM mUke che. vagere. . -(bhAratIya prAcIna lipimAlA pR. 168 nI TippaNuM) For Private And Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vibha-vizeSais ] samrAH vikramAditya / 125 (5) yo rUmadezAdhipati zakezvaraM, jitvA gRhItvojayinI mahAhave / AnIya sambhrAmya mumocayatyaho sa vikramArko samasahyavikramaH // ___ -(jyotivikAsa295 prazasti yo. 17) (6) atIte vikramAditye gate'staM sAtavAhane / --(navasArasAra 405, sa. 11 3.84) (7) addhAnA kanakabhuvana maMdiramAM eka prAcIna zilAlekha hato, je cAra sthAne tUTI gayo tethI 5. umApati tripADIe tenI nakala karI ane pachI te ja pramANe tyAM no zilAlekha kotarAvela che, jemAM chelle leka nIce pramANe che - candrAgnivedapakSaH parimitazaradi zrImato dharmamUrteH pauSe kRSNe dvitIyA mahisutadivase jIrNamudhdhRtya bhUyaH / zrImadgandharvasenAtmajanRpatilako vikramAdityanAmA zrI sItArAmamUrti kanakabhavanagAM sthApayAmAsa nUtnAm // iti vikramazilAlekhAMzaH zrImannRpati vikramAditya dvArA 2431 yudhiSThirAbde pratiSThitaH iti |-(taa. 20-8-43 ane tA. 3-8-43 nuM 'saMskRtam' patra) (8) AcAryA merUtuMgasUri prabaMdhaciMtAmaNimAM lakhe che ke - - punne vAsa sahasse, sayammi varisANa navanavaI ahie hohI kumaranariMdo, tuha vikkamarAya ! sAriccho // (e) me prAyona gAthA vikkamarajANaMtara terasavAsesu vaccharapavattI / sunnamuNiveyajutto vikamakAlAo jiNakAlo // (10) 2. bhertuMga (mIna) viyA2zreNImA cha : vikamarajAraMbhA parao sirivIranivvui bhaNiyA / sunnamuNiveyajutto vikkamakAlAo jiNakAlo // vikramakAlAt jinasya vIrasya kAlo jinakAlo zUnya-muni-vedayuktaH catvAri zatAni saptatyadhikavarSANi zrImahAvIravikramAdityayorantaramityarthaH / (11) maha mukkhagamaNAo pAlaya-naMda-caMdaguttAirAisu volINesu causayasattarehiM vikkamAicco rAyA hohii| so sAhiasuvaNNapurilo puhavIM a-riNaM kAuM niyaM saMvaccharaM pvttetii| -( 21. nibharita pApAma4585, vi. sa. 1387) (12) digaMbara bhaTTAraka inanti nItisAramAM lakhe che ke-vikramanuM I. sa. 54 mAM samudrapAlanA hAthathI 111 varSanI ummare mRtyu thayuM. (13) rAjataraMgiNImAM lakhyuM che ke-rAjA vikramAditye kAzamIra chatI tyAM pitAnA sUbA tarIke maMtrI gurUne nImyo hato. -(prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 pR. 41) (14) dhI rIvAIjhaDa kronolojI eNpha kAzmIra kIMjha, jarnala opha InDiyana hisTarI pu. 18 pR. 58 eTale kAzmIra rAjyanI saMzodhita rAjavaMzAvalI ane prayAgathI nIkaLatA vi. saM. 1994 nA eprIlanA vijJAna mAsikamAM vRtAnta che ke 8. sa. pUrva bhAM zahIye mAratanA sayAne tathA prayatna sAkSyo. . sa. 5 59mAM gardabhilla rAjA zakethI hAra pAme, ane remamAM nAsI gayo. i. sa. pUrve 57 For Private And Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 126 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 mAM te pAchA bhAratavaSa~mAM AvyeA. paraMtu rANI madanarekhAe tenuM eDhavAnuM madreluM cAmaDuM bALI nAkhavAthI te te ja sAlamAM maraNa pAmyA. ane te ja sAlamAM tene vikrama nAme putra thayeA. vikrame i. sa. pUrve 39 mAM zAne harAvIne avantInuM rAjya meLavyuM. vagere (15) DaoN. bhagavAnadAsajIe tepAlanA prAcIna rAjAonI "pACtIya vaMzAvalI ' prasiddha karI che, temAM lakhela che ke- kali saM.2764mAM zivadevavamAM nepALanI gAdIe AbyA. I. sa. pUrve 101 thI 33 sudhI aMzuvarmAe nepAlanuM rAjya karyuM. tenA samaye vikramAditye nepAlanI yAtrA karI hatI. vagere--(tA.31-10-43 ravivAranuM 'muMbaI samAcAra') (16) rA. a. ciMtAmaNi vinAyaka vaidya lakhe che ke--vikrama aitihAsika puruSa nathI e kalpanA khATI che. tene saMvat zarUmAM " savat " tarIke, pachI mAvasaMvat tarIke ane DhAla vikramasat' tarIke pravarto che. jema zivAjIe rAjyAreANusaMvat calAvyA te zivAjIsaMvat kahevAya che ane te uparathI zivAjInI hayAtI paNa manAya che tema vikramasavathI vikramanI hayAtI mAnavI e vAstavika niyama che. prathama dareka rAjAne saMvat sa. 1 thI cAlatA hatA. tenI sAthe rAjAnuM nAma khAsa joDAtuM na hatuM, tema vikramasaMvat paNa saMvat zabdathI vaparAtA hatA. parantu guptasaMvat thatAM tenI sAthe vikramanuM nAma joDAyuM che. ~~~( sana 1912 navembaranuM inDiyana rIvyu; sana 1913 nuM satya mAsika vaSa~ 2, aM. 7 pR. 328) (17) prinsesa jala pu. 4 pR. 688mAM lakhyuM che ke agnipurANanA AdhAre vikramAditya ddurUpane putra che. saMbhava che ke A ghurUpa te darpaNuM gabhillanuM ja bIjuM nAma haze. --( bhIsA Topsa pR. 142) (18) mahamada gajhanavInA samakAlIna dviAna alberunI lakhe che ke--kAzmIranA rAjA pratApAdityanA mitra vikramAditye zakAne harAvyA, je meTI jIta hatI, te samaye saMva prArabha thayA che. vaLI gupte zakAne harAvyA, je nAnI jIta hatI, je saM. 135 nA samaya che. ( inDiyana rIvyu; satya mAsika va 2 . 7) A badhAM pramANAnA AdhAre vi. sa. 1 mAM vikramAdityanI hayAtI nakkI thAya che. ane te vakhate ja tene-tenA nAmane saMvat cAlu thayAnuM jaNAya che. lAkapriya rAjAnA leAkahitanA kAne laIne tene saMvat cAle che.22 vikramarAnta yugapravartaka, saMgaThanakAra ane khalavAna rAjA hatA tethI tene saMvat paNa traNa nAmathI prasiddha thayA cheH 1 kRtasaMvat, 2 mAlavasaMvat, 3 vikramasaMvat, (1) kRtasa vat k kRtasaMvat--AnA artha " karelA pravartAvelo saMvat" thAya che. A zabda ja ema sucana kare che ke A saMvat khAsa nimitte ja pravartAvelA che. vidvAnA paNu mAne che ke vijaya pAmanArAoe vijayanI khuzAlImAM A saMvat cAlu karyAM che. atyAra sudhInA saMvatA e mAtra saMvateA ja hatA, jyAre A khAsa A bhAvanAnA pratIkarUpe che, e vastu kRta ' zabdamAMthI maLe che. sAthe sAthe saMvatpruva ke lokApakAra ane dAnavaDe jagatmAM 22 yudhiSThiro vikrama - zAlivAhanau tato nRpaH syAd vijayAbhinandana: / tatastu nAgArjunabhUpatiH kalau kalkI SaDete zakakArakAH smRtAH // --( ja`la Apha dhI rAyala esiyATika seAsAyaTI (embe brAnca ) pu. 10 pR. 128 ; prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 pR. 95, bhA. 5 pR. 258 ) For Private And Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] samrAT vikramAditya [ 127 punaH mRtayuga pravartAvyA che, evA artha ahIM laIe te te paNa sarvAMthA badhabesatA ja che. khAsa dhyAna kheMce evIkhInA te e che ke A saMvat svataMtra lakhAyela maLe che tema mAlavarsavatnI sAthe joDAyelA paNa maLe che; jemake (1) tevu atunuM parva tevagAvisepu 400, 20, 8 hrAnunavattujasya paMcazyAmatasyAM pUrvAcAM ---(dhalITa gu. i. pR.253; vijayamadiragaDhanA zilAlekha kR. saM.428) (2) yAteSu caturSu krIteSu zateSu sausye( same ) SvaSTAzIta- sottarapadeSviha vatsareSu ~(phlITa gu. i. pR. 74; gaMgadhAranA zilAlekha rR. sa. 488 ) (3) zrImAlavagaNAmnAte prazaste kRtasaMjJite / ekaSaSTyadhike prApte samAzatacatuSTaye || --( maMdasaurane zilAlekha, mAlava sa. 461) (4) sevu caturvarvatevendrAsItyuttaravayAM mavapUrvAcAM 400, 80, 1 (481) tiA vakSyAM --( madhyamikAne zilAlekha mAlavasaMvat 481-bhAratIya prAcIna lipimAlA chuM. 166-167 ) . zrI bhagavatIsUtramAM yugapramANa e rIte paNa batAvyuM che ke--savanA AMkaDAne cAre bhAMgatA zeSamAM 1 vadhe teA kaliyuga, 2 vadhe te dvApara, 3 vadhe te! tretA ane 4 yAne vadhe te| kRta kahevAya che. sabhava che ke uparanA mAlavasavatAne gata ane vamAnanA bhedathI kRta tarIke oLakhAvyA haze.23 phalITe Apela gaMgadhAravALA zilAlekhamAM eka vizeSatA che ke temAM nRta nA badale kIta zabda che. jo A pATha azuddha na hoya te| A zrIta zabdathI khIjI aneka vastue upara prakAza paDe che. zItasaMvat eTale kharIdelA savat. AmAM vikramAditye dAnavaDe pRthvIne anRNu karI ane dezane peAtAne ja banAvye-evuM sUcana che. mAlavAtinA sikkAe mAM je kalpavRkSa ( jene vidrAnA edhivRkSa mAne che) ane kAmaghaTanuM cihna che te tenA dAnanuM sUcaka che. OM. tribhuvanadAsa la. zAha jaNAve che ke-tatkAlIna sikkAmAM eka bAju gadheDAnuM ane bIjI bAju ujjainanuM cihna dekhAya che, te ujjaina nahIM paNa ujjainanI vedhazALAnuM cihna che. --( prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 pR. 38 thI 40) paNa jo OMA. zAhe vikramanI kIrti tenA dAnane lIdhe phelAelI hatI e vastu vicArI hAta te teo A cihnane dAnazALAnuM cihna kaheta. kalpavRklR ke kAmacaTanI sAthe dAnazALA e baMdhosatI vastu che. ane A traNe cihno tatkAlIna sikkAmAM aMkita (ra) mAlavasaMvat thaela che, mAlavasaMvat Ane a` ' mAlavagaNu sAthe sabaMdha rAkhanArA saMvat ' eveza thAya 23 yajadIvade calAvela pArasIsavamAM ane isvIsanamAM paNa dara cothuM va eka divasanI vRddhivALu hAya che rAmana savamAM paNa cAra-cAra varSanA * elipiDa ' manAya che. preA. TImeEase 194 elipiDanA 776 varSI gaNI zrIsamAM kALagaNanAM karI hatI. ~~ bhAratIya prAcIna lipimALA pR. 194) 'kRta' e paNa AvA ja prakAranA kAI saMketa-zabda che. For Private And Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 128 ] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 che. A zabda ja ema sUcana kare che ke A saMvata mAlavagaNanA saMgaThananA phaLarUpe che. vidvAne paNa mAne che ke zakanA vijayamAM vikramAdityane mAlavaprajAne mATe sahakAra maLe haze. jo ke zarUmAM A saMvata khAlI saMvata ke kRtasaMvata tarIke zarU thayo haze, paNa samaya jatAM guptasaMvata vagere bIjA saMvata zarU thayA tyAre tenAthI jude pADavAne mATe A saMvatanI pahelAM kenA yuddhamAM meM vijaya meLavanAra mAlavagaNa ke vikramanuM nAma joDAyela haze. mAlavasaMvata svataMtra maLe che tema kRtasaMvata sAthe joDAyele paNa maLe che. mAlavasaMvanA 461, 481, 403 ane 589 nI sAlanA zilAlekha maLe che. --(juo bhAratIya prAcIna lipimAlA pR. 166) zrIyuta rakhAladAsa vaMghopAdhyAya mAlavagaNane paricaya nIce mujaba Ape che. mAlavajAti ghaNuM samayathI bhAratavarSane uttara ane pazcima pradezamAM rahetI hatI. sikaMdare paMjAbanA AkramaNamAM mAlavajAti sAthe yuddha khelyuM hatuM. varAhamihiranI bRhatsaMhitA 14-27 mAM paNa A jAtino ullekha maLe che. A jAti avantI dezamAM AvI vasI e kAraNe e dezanuM nAma mAlavadeza paDayuM che. Aje paNa yuktapradeza ane paMjAbamAM ma nAmanAM ghaNuM nagaro-gAmo che. jayapura rAjyanA nAgara gAma pAsenA jUnA khaMDeramAMthI mAlavajAtinA goLa tathA cokhaMDA brAhmI ane kharoTTI lipimAM khodAyela tAMbAnA lagabhaga 600 sikkA maLyA che. purAtattvavido mAne che ke A sikkAo I. sa. pUrvenI bIjI sadIthI I. sa. nI cothI sadI sudhInA che. A sikkAomAM keTalAka mAlavagaNanA sikkAo che ane keTalAeka mAlavajAtinA sikkAo che. mAlavagaNanA gALa ke cokhaMDA sikkAo ja ATha prakAranA maLe che, jenI banne bAjunAM cihno nIce pramANe che. 1 A sUrya, B vRkSa | 5 A vRkSa, B sAMDha 0] 2 A vRkSa, B ghaDo 6 A vRkSa, B rAjAnuM mAthuM 3 A vRkSa, B ghaDe 0|| | 7 A vRkSa, B mera 4 A vRkSa, B siMha [] 8 A vRkSa, B sUrya, nadipAda, sarpa vagere. mAlavagaNanA sikkAomAM pahelI bAju "mAravAnAM kAra" athavA vAra mAravAnAM kAH akSare kotarelA che. mAlavajAtinA rAjAonA sikkAomAM eka bAju rAjAonAM nAme ane bIjI bAju vRkSa ghaTa vagere kotarela che. -(prAcIna mudrA pR. 143 thI 147) A uparathI samajI zakAya ema che ke ahIM vRkSa (kalpavRkSa) ane ghaTa (kAmakuMbha) e dAnanA, vRkSa ane nandipAda te saMgaThana ane rAjyanI zItala chAyAnA, ane siMha sAMDha ane sUrya te vikrama-parAkrama-ojasa tathA vikramAdityanA ane mAtraghAnAM nava 24 vidizAmAMthI maLela tatkAlIna geLa ke cokhaMDA sikkAonAM cihno nIce mujaba che 1. A hAthI, svastika. B vRkSa, ujajaina, naMdipAda, sUrya, (poTInanA) [] 2. A hAthI B ujajaina, vRkSa 3. A siMha, naMdipAda B ujajaina, vRkSa (tAMbAnA) [] 4. A siMha, svastika so sAta vAsa B ujajaina, vRkSa, naMdipAda (piTInanAM) [] 1. A hAthI, zaMkha, ujajaina B vRkSa (piTInano) 0 2. A hAthI, zaMkha. ujajaina B vRkSa (tAMbAnA) [] -(prAcIna mudrA pR. 218, 219) (tAMbAnA) | For Private And Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] samrATa vikramAditya [ 129 vagere zabdo mAlavagaNa jayavaMta varte evA arthanA sUcaka che. 25 A rIte vi. saM. 1 mAM mAlavaprajA ghaNI ja zaurvavALI hatI. je kAryanI khuzAlImAM saMvata calAvavAmAM Avyo haze temAM mAlavagaNane paNa pUre hisso haze. eTale ke mAlavagaNe vikramanI saradArI nIce ke tenA sogamAM vizeSa bhAga bhajavyo haze eTale ja A saMvanuM bIjuM nAma "mAlavasaMvata " paNa che.* (3) vikramasaMvata vikrama saMvata -Ane artha vikrama saMvata-vikramAdityane saMvata evo thAya che. A zabda ema sUcana kare che ke zakavijetAdaLane je nAyaka haze tenA nAmathI A saMvata pravarte che. vidvAne paNa mAne che ke mAlavagaNe zakane harAvyA. e kharuM, paNa tene paNa koI nAyaka to haze ja nA? je teno nAyaka tenuM ja nAma vikramAditya. rAjAonA nAmathI saMvata cAlu thayA haze tyAre mAlavasaMvane badale vikrama saMvatane vizeSa pradhAnatA maLI hoya te te saMbhavita che. - vikramasaMvatanA ullekhavALA jUnAmAM jUnA zilAlekho ane graMthe nIce mujaba che. (1) vi. saM. 794 (I. sa. 738) kA, va. 0)) ravi jayeSThA nakSatra sUryagrahaNa. De, phalITa vagere vidvAne A zilAlekhane banAvaTI mAne che. -(kAThiyAvADanA dhinaki gAmathI maLela dAnapatra, InaDIyana enTIkarI. pu. 12 pR. 155; pu. 19, pR. 35) (23) vi. saM. 811 (I. sa. 754). vi. saM. 826 (I. sa. 769). -(Akaryolejikala sarve opha InDiyAno rIporTa pu. 2 pR. 68 tathA 266) (4) vi. saM. 898 vai. zu. 2 ravivAra (I. saM. 841) -(dhAlapuramAMthI maLela rAjA caMDasena cauhANane zilAlekha-InDiyana enTIkaverI pu. 19 pR. 35; bhAratIya prAcIna rAjavaMza pu. 2, pR. 386). (1) vi. saM. 989, zAke 853, kharasaMvatsara 24. 1 - digaMbara AcArya hariNakRta brahakathAkela) (2) vi. saM. 1029 (I. sa. 972)-(mahAkavi dhanapAlakRta pAIelacchInAmamAlA) (5) vi. saM. 1051 (I.sa. 994)-digaMbara AcArya amitagatikRta ratnasadeha) vIranirvANasaMvatane prAraMbha kArtika zudi ekamathI thAya che. tenAM 470 varSa jatAM eTale vI. ni. saM, 471 nA kA. su. 1 thI vikrama saMvatane ane tyAra pachI 135 varSa pAMca mahinA jatAM eTale vI. ni. saM. 606 nA cai. zu. 1 thI zakasaMvatane prAraMbha thayo che. A rIte vI. ni. saM. 606 citra zu. 1, vi. saM. 136 caitra zu. 1 ane zaka saM. 1 citra zu. 1 eka divase paDe che. je hindI vikrama saMvatano prAraMbha 7 mahinA AgaLa mAnI laIe to 136 varSa pachI eTale hindI vikrama saMvata 137 citra zu. 1 nA dine, ane je vikrama saMvatane prAraMbha pAMca mahinA pachI mAnIe to 135 25 bIjA gaNarAjya tathA rAjAnA sikkAomAM paNa jUnAcanAnAM nayaH (15), cothALI gayaH (150), mahendragita kari (176), bacatu kRSa: (235) vagere zabdo te jayavaMta va evA arthamAM vaparAyelA che. 26 Do. tribhuvanadAsa la. zAha mAlavasaMvatano prAraMbha I. sa. 531 mAne che. --(prAcIna bhAratavarSa bhA. 4, pR. 92, 186) - For Private And Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 10-1-2 varSa pachI eTale hindI vikrama saMvata 136 caitra zu. 1 nA dine zakasaMvatane prAraMbha Ave che. A hariNajIe paNa bRhatkathAkASamAM ane zravaNabengalAnA eka lekhamAM (InDIyana enTIkarI pu. 25, pR. 346) je 136 varSanuM AMtaruM batAvela che te vAjabI che. pAzcAtya vidvAno hindI vikrama saMvata ane zakasaMvata vaccenuM aMtara 135 varSanuM Ake che te uparanA hisAbe barAbara nathI. barAbara to e ja vAta che ke hindI vikrama saMvatane prAraMbha pAMca mahinA pachI mAna joIe. athavA zakasaMvata sAthenuM aMtara 136 varSanuM mAnavuM joIe. mi. kalahanuM kahe che ke vikrama saMvatano prAraMbha ke. zu. 1 thI thayela che. sara kaniMgahAme "ezyanTa IrAjha' pR. 31 mAM lakhyuM che ke-pazcima hiMdamAM vikramasaMvatano prAraMbha kA. zu. 1-I. sa. pUrve 57 nA sapTembaranI 18 mI tArIkhane guruvArathI ane uttara hiMdamAM ce. zu, 1 I. sa. pUrve pa7 nA phebruArInI 23 mI tArIkhane ravivArathI athavA kaliyuga saM. 3044 varSa pachI gaNavAmAM Ave che. I. sa.no prAraMbha vikramanA 56. varSa jatAM manAya che.27 paMDita gaurIzaMkara hIrAcaMda jhA mAne che ke vi. saM.no prAraMbha kavisaMvat 3045 nA kArtikathI thayo che. paraMtu uttara hindustAnamAM je ce. zu. 1 thI vi. saM. prAraMbha manAya che te zaka saM nA AdhAre zarU thayela haze ema lAge che. AjakAla uttara hiMdamAM pUrNimAnta citra zu. 1 thI, hAlAra kacha vageramAM amAsAnta aSADa zu. 1 (2) thI, udepura rAjyamAM pUrNimAnta zrAvaNa va. 1 (gujarAtI aSADa va. 1 ) thI ane gujarAta dakSiNamAM amAsAnta kA. zu. 1 thI vimavarSano prAraMbha manAya che. -(InDIyana enTIkarI pu. 2 pR. 399; bhAratIya prAcIna lipimALA pR. 169) e vAta nakkI che ke vikrama rAjAe varSAraMbha mATe prAcInakALathI cAlyA AvatA aSADa va. 1 tathA caitra zu. 1 nA badale kArtika zu. 1 ne pasaMda karela che. AnA kAraNo nIce pramANe hoI zake ema amane lAge che. te samaye avantI ane lATa-e pradeza A. kAlakari, A. pAdaliptasUri, A. AyaMkhapaTa ane A. vRddhavAdisUrinA vihAra, upadeza ane dharmapracAranAM pradhAna kSetro hatAM, eTale mALavAnA rAjA-prajA jainadharmanA anuyAyI ke anurAgI-premI hatAM. jaina sAhityamAM mAlavapati vikramAdityanuM sthAna gurjarezvara kumArapALanA jeTaluM ja UMcuM che, jyAre bAddhasAhitya ane purANa mATe bhAge mauna seve che. | mAlavagaNanA sikkAomAM paNa je cihyo che te baddha ke vaidika dharmanAM nathI. A paristhiti vicAratAM saheje evA nirNaya upara ApavuM paDe che ke mahArAjA vikramAditya e jaina rAjA haze ane e ja kAraNe teNe potAnA navA saMvatano prAraMbha vIranirvANusaMvatanA prAraMbha divasathI goThavyo haze. Do. bhAudAjInA UMDA abhyAsanA pari. me nakkI karela saMzodhanamAM paNa ApaNane A ja vastu maLe che. teo jaNAve che ke "I believe that the era (Vikram) was introduced by the Buddhists or rather the Jains." 27 kharI rIte izu khrIstanI sAlanA divaso avyavasthita ja hatA. teramA popa gregarIe tA. 22-2-1pa82 nA dine hukama bahAra pADI tenI sAlavArImAM 10 divasano umero karyo tyArathI ja teNe vyavasthita rUpa pakaDayuM che. A hisAbe upara darzAvela divase te tArIkha hatI ema kahevuM te bhUla bhareluM ja che. For Private And Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] samrATa vikramAditya [ 130 e arthAta-"mAruM ema mAnavuM che ke (vikrama) saMvata bauddhoe balake jenoe dAkhala karyo che." -(jarnala opha dhI bombe brAnca oNpha dhI re. e. sa. pu. 8 pR. 233; prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 pR. 43). * vaLI bIjA vidvAna uparyukta graMthanA pu. 9, pR. 145 tathA 149 mAM lakhe che ke vikramasaMvatano upayoga kevaLa jenIoe ja karyo che ane gujarAtanA aNahilapATaNanA rAjAoe ja prathama teno vaparAza karyo hato. vikramanA vakhatamAM 99 lAkhanI muDIvALA eka vyApArIe jAlera pAsenA suvarNagiri pahADanI TekarI upara yakSavasati nAme zrI mahAvIranuM eka moTuM citya baMdhAvyuM hatuM. -(prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 pR. 44-45) prabhAvaka caritramAM eka evo ullekha che ke A. siddhasena divAkare balamitra ke je vidvAnonA mate vikramAditya paNa manAya che tenA putra dhanaMjayane sinyanI ane dhananI moTI madada karAvI hatI. A vastu paNa vikramanA dAna ane saMvatapravartana mATe ghaNI ja arthasUcaka che. A badhA pramANe eka ja vAta kahe che ke vikrama e jaina rAjA hatA ane tethI ja teNe kA. zu. 1 ne varSAraMbha mATe pasaMda karela che. mAlavagaNanA sikkAo tapAsIe to temAM je siMha sAMDha ane sUryanAM cihno che te vikramAdityanA pratIka rUpa che, je vAta ApaNe upara batAvI gayA chIe. sAce vikramAditya keNu?. - ekaMdare eka yA bIjI rIte vikrama-vikramAditya tarIke khyAti pAmanArAo yA vikramAdityanuM biruda dhAraNa karanArAomAM-pArthiyana rAjA ajhIjha, vasiSTha putra zAtakaNuMzAlivAhana, zuMgavaMzIya rAjA agnimitra, vasumitra, kuzanavaMzIya rAjA kaniSka, gabhillane rAjakumAra, bharucane rAjA balamitra, gautamIputra zAlivAhana, zakarAja (juo trilekasAranI TakA), samrATu samudragupta, guptavaMzIya bIje caMdragupta, skaMdagupta, narasiMha bAlAdityane samakAlIna yazodharma, valabhInA senApati bhaTTArka, kanoja rAja harSavardhana, harSavardhanane chatanAra dakSiNanA cAlukyarAja pulakezi vallabhane putra vikramAditya (vi. saM. 737 I. sa. 680), mALavAno vRddhabhaja; cAlukya vikramakALa aparanAma vIra vikramakALa, saMvane nAyaka kalyANapura rAjA solaMkI vikramAditya (vi. saM. 1132 I. sa. 1075-76) ane akabara bAdazAhane samakAlIna hemu ( juo mizrabaMdhakRta bhAratavarSano ItihAsa) vagere dhaNAM nAmo maLe che, je paikInAM ghaNuMkharAno paricaya ApaNe upara joI gayA chIe. have mAtra prazna e rahe che ke A badhAmAM sAro vikramAditya keNu? Ane uttara eTale ja basa thaze ke je vi. saM. 1 (I. sa. pUrve 57)mAM prajApriya mAlavagaNanAyaka ane kavijetA avantIpati hato te ja sAco vikramAditya che. A kasoTIe kasoe to upara jaNAvela nAmamAMnA pahelAM pAMca -1 pArthiyana rAjA ajhIjha, 2 vasiSTha putra zAgakaNa, 3 agnimitra, 4 vasumitra ane kaniSka to te samaya pahelAMnA rAjAo che eTale teone saMvatapravartaka vikramAditya tarIke na ja mAnI zakAya. ane zAlivAhana vagere te samaye pachInA rAjAo che ane temAMnA keTalAka to avantI bahAranA ja che eTale temane paNa saMvata pravartaka vikramAditya mAnavA e mAtra manasvI kalpanA ja che. eTale have saMvata pravartaka vikramAditya tarIke mAtra traNa rAjAe ja rahe cheH 1 te samaye vidyamAna je koI AMdhrapati hoya te, 2 gaddhabhilane rAjakumAra ane 3 bharUcane rAjA balamitra. eTale have A traNa saMbaMdhI ja vicAra karIe - For Private And Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 130 5] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 vikramasaMvatanA prAraMbha paNa 1 te samayane AMdhrapati avaMtIpati nathI ja ane AMdhradezamAM thayA ja nathI mATe AMdhrapati saMvavaka vikramAditya banI zake tema nathI. hA, eTaluM banI zake ke teNe zAne jItavAmAM vikramane jarUra madada karI haze, je vastu ApaNane yugapurANumAMthI maLe che, eTale te AMdhrapati vikramAdityane sahAyaka haze paNa te peAte vikramAditya nathI ja. 2 te samaye avantInI gAdIe gabhilavaza hatA tethI I. sa. pUrve 57 mAM gabhinnavaMzIya je rAjA avantInI gAdIe te| tene ja saMvatpravataka vikramAditya mAnavAmAM Ave te kazI harakata jaNAtI nathI. teNe potAnI zaktine majabuta karavA mATe mAlavaprajAnA sahakAra sAdhyA hoya ke tenuM adhyakSasthAna svIkAryuM hAya teA te vastu paNa vAstavika che. eTale A vikramAditya te ja sAcA-saMvatpravRta ka-vikramAditya che ane teNe saMvatamAM peAtAnI sAthe potAnI sahakArI prajAne paNa amara banAvI che. 3 bharucA rAjA amitra ujjaina Avela che ane tyAMnA rAjA paNa banela che e vAta sAcI che, paNa tene vikramAditya tarIke te| tyAre ja mAnI zakAya ke je te tatkAlIna avantInA rAjavaMzane hAya, parantu amitra avantInA rAjavaMzane ja hAve! joie e kAI agatyanI khInA nathI, kemake itihAsakArA gaMdharvasena ane vikramAdityanI vacce thayelA zaka rAjAene paNu, gheADAM varSa rAjya calAvavAnA kAraNe, juThThA na'tAravatAM, bahu vicitra rIte, gabhillu va'zamAM ja sAmela kare che. kalakattAvALA e. ke majamudAra - lakhe che ke-- 56 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir At some opportune time Gandharvasen seized the throne of Ujjain. He was succuded by his eldest son Sanku, who ruled for a short time and then fell a victim to the ambition of his brother Vikrama; who made some conquests, and consolidated a prety large kingdom." arthAt-ujajainanI gAdIe gaMdharvasenanI pachI tenA putra zaku AvyA. teNe thoDI samaya rAjya karyuM. ane pachI te vikramanA hAthe mAryAM gayA. ane vikrame rAjA banI keTalIeka jIteA meLavI avantInA sAmrAjyane meduM banAvyuM. -( zrI hindu hisTarI pR. 638 thI 650; prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 pR. 4 ) A zaMku te kAI sAcA zaMkuM nathI, paNa kharI rIte te zakarAA ja che ke jene mArIne vikrame ujjainanI gAdI hastagata karI hatI. A zaka rAjA gabhilla vaMzane na hAvA chatAM tene te vaMzamAM jema sAmela karavAmAM AvyA che tema amitra paNa gabhinna vaMzane na heAvA chatAM tene te vazamAM dAkhala karavAmAM AvyeA hAya te te sA banavA ceAgya che. A mAtra vibhinna vaMzane vAMdhA dUra karavA mATe ja batAvyuM che. kharI vAta te| e che ke gabha vazaneA prAraMbha ja dRNu rAjAthI thayA che. jema atyAre satIyA, satyavAdI, DheDI, DagalI vagere sAkheA taddanukULa kAraNeAthI jAhera thaI che 28 purANakArAe paNa AvI ja rIte nandavardhanane pradyota tathA mahArnAndane zizunAga vazamAM sAmela karI dIdhA che. jIe myA. 5, 11, 12; vAyupurANu a. 9 zloka (313) 320 For Private And Personal Use Only vaMzamAM ane navina matsyapurANu a. 272 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 130 . vikama-vizeSAMka ]. samrATa vikramAditya tema darpaNa rAjAe gardabhI vidyA sAdhI ane tene aMge gadheDAnuM cAmaDuM oDhavAnuM rAkhyuM tethI leke tene gardabha ke gadheDo kahetA hatA. AthI tenA vArasadAro paNa e nAmathI ja prasiddha thayA. ane e rIte jagatamAM gardabha vaMzanI sthApanA thaI, jyAre darpaNanA vaDavAo-dAdA paradAdA-ne te bIje ja vaMza hatA. saMbhava che ke darpaNa ane bharUcane rAjA balamitra kadAca eka vaMzanA athavA nikaTanA saMbaMdhI haze. eka vicitra purAvo evo paNa maLe che ke je gardabhavaMzIya rAjA darpaNa ane bharucanA rAjA balamitranuM suMdara joDANa karI de che. A rahyo te purAvo. "A strange tale is prevalent in north-west India. A Gardabha marrying a daughter of a king of Dhar." hiMdanA vAyavya prAMtamAM eka vicitra vAta bolAya che ke dhAranA rAjAe eka gadheDAne pitAnI putrI paraNAvI hatI. - eziyATika rIsarca, putra 6 pR. 38; putra 9 pR.149; prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 pR. 8) zrIyuta esa. ke. majamUdAra upara kare TAMkI jAhera kare che ke gardabhile rAjA darpaNa dhAranI rAjakanyAne para hato. ane tenA putra) vikramano janma khaMbhAtamAM thayo hato. vikramAdityanA vaDavAoe mALavA sara karyuM te pahelAM teo ANaMdapuramAM rahetA hatA. vagere vagere. -(hindu hisTarI pR. 638 thI 650) A lakhANamAMthI nIcenA muddAo tAravI zakAya che. - rAjA gabhila pazcima hindane hato ane te bharUca ane AnaMdapuramAM rahetA hatA. te bharucana haze e vAta te eTalA uparathI anumAnI zakAya che ke tenI rANIe bharucamAM putrane janma Apyo hato. je rAjA maLavAne sara karI zako te bahAdura to haze ja, eTale te bharacanA rAjavaMzamAMthI utarI Avela hoya athavA mAMDalika-khaMDiyo ke phaTAyo rAjA hoya e paNa banavA joga che. tene dhAra sAthe paNa saMbaMdha hato tethI mALavA meLavavAmAM tene dhAranI ja moTI madada maLI hatI. mALavA jItyA pachI bharuca, ANaMdapura ane ujajainanuM saLaMga jeDANa cAlu rahyuM hatuM. ' A tAravaNI uparathI ema kapI zakya che ke-bharuca rAjA ane mALavAne gardabhila darpaNa e bane bharUcanA rAjavaMzamAMthI utarI AvelA rAjAo hatA. paNa tyAM darpaNa to gardabhavaMzI tarIke jAhera hita jyAre tene sthAne AvanAra balamitra te vaMzane na hatA. chatAMya rAjavaMzanI prAcIna ektAnA kAraNe lekhake e balamitrane paNa gardabhavaMzI tarIke oLakhAvyo hoya te te uparanA hisAbe ThIka ja che. jena lekhake to vikramane gardabhilanA yuvarAja ane putra tarIke ja mAne che. 29 paraMtu rAjavaMzAvalImAM bhatrIjA vagerene paNa putra tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. dAkhalA - 28 kalikAcArya kathAmAM balamitra ane bhAnumitrane spaSTa rUpe avantInA yuvarAja tarIke varNavyA che. --(vIranirvANusaMvata aura jena kAlagaNanA pR. 55) For Private And Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 3] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 tarIke itihAsanA AdhAre sau koI jANe che ke gurjarezvara kumArapALa ane tene uttarAdhikArI ajayapALa e kAkA bhatrIjA che, chatAM zrI. rAkhAladAsa vaghopAdhyAya tene paricaya ApatAM sApha lakhe che ke kumArapALa ane ajayapAla gujarAtanA cAlukyavaMzI rAjAo hatA ane ajayapALa kumArapALano putra hatA. (juo hindI prAcIna mudrA pR. 249) epijhAphi InDikA pu. 8, puravaNI 1, pR. 14mAM paNa ajayapALane kumArapALane putra lakhyo che. A ja pramANe lekhake vikramAdityane gabhilane putra mAne to kaMI navAInI vAta nathI. astu. uparanA purAvAo sAcA hoya te balamitra paNa avantIne sAce vikramAditya che. te samaye avantIne khAsa karIne pazcima ane dakSiNa taraphathI humalAno bhaya hato. eTalA khAtara balamitre bharucamAM pitAnuM moTuM thANuM rAkhyuM hatuM ane tene sarvesarvA potAnA putra dhanaMjayane banAvyo hato, jenA dhana ane sainyamAM A. siddhasena divAkaranA prasAdathI khUba vadhAro thayo hato. dhanaMjaya pachIne rAjA naravAhana paNa lakSmInA jore AMdhrapatine haMphAvata hato e vAta ApaNane AvazyakasatranI niyukti pUrI pADe che. paraMtu paThaNanA rAjA zAlivAhane bharucanuM thANuM toDyuM tyAre vikrama ane zAlivAhana vacce tApInI sarahada bAMdhIne saMdhinA karAra thayA e vAta paNa vividhatIrthakalpa ane prabaMdhakeSinA pAne noMdhAyelI maLe che. balamitrano artha (bala=vikrama ane mitra sUrya-Aditya)vikramAditya thAya e sAcuM, paNa vArasadAre paNa prata zizunAga ane nanI jema vikramAditya tarIke ja oLakhAyA haze. caritromAM vikramAdityanuM lAMbu AyuSya batAvyuM che. te ekalA vikramane hisAbe nahIM paNa vikramavaMzanA hisAbe haze ema lAge che. A rIte te samayanA nirdezavALAM lakhANonI kaDIo joDIe to rAjA balamitra vikramAditya tarIkenuM mAna khATI jAya che, ane viruddha purAvA na maLe tyAM sudhI e mAna tene ja maLaze. Ama ekaMdare sAcA vikramAditya tarIka be nAmo ja bAkI rahe che. 1 gardabhila darpaNano putra vikrama. 2 gabhilo uttarAdhikArI balamitra. saMzodhana kahe che ke-A banneya eka ja vyakti che. ane e ja ApaNe zakavijetA saMvatapravartaka avantIpati vikramAditya che. A pramANane tapAsI purAttvavido. te upara vizeSa prakAza pADe e zubhecchApUrvaka huM viramuM chuM. vIrAnarvANusaMvata 2470; vikrama saMvata 2000; zAke 185, IsvIsana 1944 uttarAphAlagunI mahAsudI paMcamI. tA. 30-1-1944 ravivAra, ka. cA. saM. 26 vasaMta paMcamI The. vaDAvalA. amadAvAda. For Private And Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikramAditya ane jaina sAhitya lekhaka-preA. hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ema. e. upakrama--A varSe gujarAtamAM esatuM va kacArathI gaNavuM e saMbaMdhamAM be pakSa hatA. eka pakSanuM kahevuM e hatuM ke e nUtana varSAM tA. 29-10-43 ne zukravAre bese che, jyAre bIjA pakSanuM kahevuM e hatuM ke e A divase nahi, paNa enA pachInA divase-- zanivAre bese che. Ama matabheda hAvA chatAM A nUtana varSAMte paraduHkhabhaMjana vidya mAditya rAjAnuM 2000muM varSa che ane AjathI vikramasaMvatnI trIjI sahasrAbdIne sUtrapAta thAya che e bAbatamAM te samasta sAmAnya janatA ekamata hatI, paNa keTalAka vidyAnA bhinna mata dharAvatA hatA. AnuM kAraNa e che ke vikramasaMvat kANe kayAre kema pravartAvyeA e saMbaMdhamAM ekavAkayatA nathI, kemake eka te vikramAditya e nAma temaja e upAdhi eka karatAM vadhAre vyakti sAthe saMkalita che, ane bIjuM, vikramasaMvat ramAlavagaNe cAlu karyA che evA paNa abhiprAya keTalAkaneA che. Ama vikramasaMvatanA pravaka kAne gaNavA e saMbaMdhamAM matabhedane mATe avakAza rahelA che. e dUra karI zakAya ane AsavanA prava`ka vikramAditya che ema sAbIta thaI zake te tenuM sAcuM jIvanacaritra upasthita karI zakAya e mATe thoDA vakhata thayAM ApaNA dezamAM cAre bAjuthI prayAsa zarU karAyA che. AmAM jenee paNa peAtAnA sabaLa phALe ApavA joie ema mAnanArA jaina satya prakAzanA tatrIjI vikramAMka " prasiddha karavA kaTibaddha thAya ane enA vyavasthApaka zrI. ratilAla ene aMge vidvAneAne lekha lakhI meAkalavA AmaMtraNa Ape e svAbhAvika, ucita temaja prazaMsanIya che. AvI paristhitimAM AmaMtraNa svIkArI A lekha taiyAra karatAM mate Anada thayA che, kemake e dvArA bhAratIya sAhityamAM ane khAsa karIne jaina sAhityamAM vikramAditya saMbadhI zAzA ullekha che te jANavA-vicAravAne mane suyeAga sAMpaDayo che. .. jaina sAhitya kevaLa saMskRta ke pAiya(prAkRta)mAM ja racAyeluM nathI, paraMtu e kAnaDI vagere drAviDa bhASAomAM temaja gujarAtI, hindI vagere bhASAomAM paNu gu'thAyeluM che. A A rAjAnuM nAma bauddha paraMparAmAM nathI temaja pauraNika vaMzAvalImAM nathI ema durgAzaMkara. ke. zAstrIe praznacitAmaNinA gujarAtI bhASAntaramAM kahyuM che. jue pR. 23 ane 24. 1. 2 ke. ke. em. zebhAvanekaranuM kahevuM e che ke maMdaseAranA zilAlekhamAM je gaNusthiti'nA prayAga che tene a` 'gaNanAnI paddhati' ema karAve joi e, nahi ke gaNuthI amuka jAtanA saMdha samajavAnA che. A hakIkata emaNe Journal of Indian History (Vol. X, pt. 2)mAM "A Puzzle in Indian Epigraphy' nAmanA lekhamAM temaja The Journal of the University of Bombay ( Vol. I, pt. VI. )mAM "The Date of Kalidasa" (pR. 232-233)mAM rajU karI che. For Private And Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 132 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 sAhityanI jema bhASAdaSTie vividhatA che tema viSayanI dRSTie paNa che. vizeSamAM A sAhitya vizALa pramANamAM racAyeluM che. A uparAMta bhAratIya sAhityanA ane saMskRtinA sAcA ane saMpUrNa mUlyAMkana mATe A sAhitya upayogI che ema sAbita thayuM che. tema chatAM hajI ene mATe bhAga aprasiddha dazAmAM che ane je prakAzita thayelo che temAM paNa bahu - thoDe aMza samIkSAtmaka paddhatie saMpAdita thayela che. prastuta lekhamAM mukhyatayA saMskRta, pAiya ane gujarAtI bhASAmAM racAyelA keTalAka ja prathAdine huM vicAra karI zakuM tema chuM, kemake ene aMgenI saMpUrNa sAmagrI te atyAre mArI sAme nathI ane e ekatrita karyA bAda lekha lakhavA jeTale samaya nathI. hamaNAM je vikramanuM 2000 muM varSa beTheluM gaNAya che e uparathI atyAre jema e prazna udbhave che ke zuM A saMvata sAthe saMkalita vikama nAmano e ke upAdhivALo kaI rAjA be hajAra varSa upara thaI gayo che tema evo prazna keTalAMka varSo upara vidvAnane skaryo hato ane ene laIne "lagabhaga be hajAra varSa upara hindamAM evo kaI parAkramI vIra puruSa thaI gayo che ke kema" tenI temaNe gaSaNuM zarU karI hatI. AnuM phaLa zuM AvyuM e ApaNe noMdhIe te pUrve bhAratavarSanI e samayanI-I. sa. pUrvanI pahelI sadInI aitihAsika paristhiti ApaNe vicArIzuM. - The Cambridge History of India (vol. I) mAM pro. raeNsane kahyuM che ke je sikkAone pUrAvo sAco samajAya to A paristhiti evI jaNAya che ke Andhoe vacalo mulaka kabaje karI ghaNuM karIne "zuM" vaMzanA mukhya puruSa puSyamitra pAsethI ujajenanuM rAjya jItI lIdhuM, eTale I. sa. pUrve 90 nI AsapAsamAM ujajenanI uttare thavAnuM, pUrvamAM zuMgAnuM, ane dakSiNamAM ponuM jora hatuM ane kaI viruddha pUrAvo jaNa nahi hevAthI ujajena AndhonA hAthamAM haze ema lAge che. pachI lagabhaga I. sa. pUrve 75 mAM pazcimamAM zakanuM jora vadhyuM. zakapanA A zake cheka urjana ( 3 tilyagAlI (gA. 621)mAM A puSyamitranuM rAjya 35 varSanuM gaNAvAyeluM che, purANamAM 36 varSanuM gaNuMvAyuM che ane jinaprabhasUrie vividhatIrthakalpamAM trIsa varSanuM gaNAvyuM che. pro. kezavalAla hiM. kAmadAre hindustAnane ItihAsa je racyo che tenA pamA pRSThamAM (I. sa. 1941, dasamI AvRtti ) puSyamitra mATe I. sa. pUrva 185-149 evo ullekha karyo che. vizeSa mATe juo vIranirvANusaMvat aura jena kAlagaNanA (pR. 30, 49 ane para). * A nAmanI utpatti mATe juo uparyukta hiMdustAnane ItihAsa (pR. 49). 5 A% eTale telugu pradeza, tailaMgaNu. A%. rAjA zAlivAhane I. sa. 78- mAM zaka lekene harAvyA. ethI dakhaNamAM zAlivAhana zaka cAle che. e zakanuM navuM varSa citra zukla pratipadAthI zarU thAya che. 6 A le ke bhAratanA vAyavya (uttara-pazcima) khUNAmAMthI A dezamAM lagabhaga I. sa. pUrve 150 varSa upara dAkhala thayA hatA. emanA saMbaMdhI keTalIka mAhitI zrI. vijayendrasUrie mahAkSatrapa rAjA rudradAmA (. 46)mAM ApI che. paMnyAsa zrI. kalyANavijayanA For Private And Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] vikramAditya ane jaina sAhitya [ 133 sudhI vadhyA hovAno saMbhava che ane e hakIktanuM smaraNa kAlakarinI kathAmAM sacavAI rahyuM hoya ema jaNAya che. | vikrama saMvatanA pravaka tarIke oLakhAvAtA vikramAdityanA saMbaMdhamAM je aneka prazno upasthita karAyA che temAMno eka e che ke vikramAditya" e zuM kaI rAjAnuM nAma che ane jo ema hoya te kAnuM? AnA uttara bhinna bhinna rIte apAyA cheH (1) zAstrI revAzaMkara me. purohita kahe che ke I. sa. pUrvenI pahelI zatAbdImAM zakone parAjaya karanAra ane ethI karIne "zakAri" e nAmathI prasiddhi pAmanAra rAjA te ja prastuta vikramAditya che ane e rAjAe pravartAvelo saMvata Aje cAle che. ene AraMbha I. sa. pUrve pa7 mAM tA. 18 mI sapTembara ne guruvAre thayo che. vizeSamAM emaNe ema kahyuM che ke " arUnI(1925)e pitAnA " tahakI ke hinda nAmanA graMthamAM sApha lakhyuM che ke "zakAri vikrame mulatAna pAsenA kArUra gAmamAM zakAne saMpUrNa parAjaya karyo hato." jo candragupta ja sAce vikramAditya heta te tenuM nAma teNe lakhyuM hata.10 (2) vinsanTa smithanA mata pramANe I. sa. 68 mAM vidyamAna hAle gAhAsarasaI racI che? enA pAMcamA zatakanI 64 mI gAthAmAM nirdezala "vikkAmAItta " te prastuta mate vikamanI pAMcamI sadImAM racAyelI tisthAgAlI nAmanI pAIya kRtinI 623 mI gAthAmAM evo ullekha che ke vIranirvANane 605 varSa ane pAMca mAsa vItyA tyAre zaka rAjA thayo. 24 mI gAthAmAM ema sUcavAyuM che ke zaka vaMzane 1324 varSa thaze tyAre kusumapuramAM duSTa buddhi (kakI) thaze. nemicandrasUrikRta mahAvIracariyAmAM temaja digaM. barIya nemicandrakRta tilasAramAM paNa zaka rAjAne utpatti-samaya upara mujaba ja apAyeluM che, paraMtu tiloyasAranA TIkAkAra mAdhavacandra zakane vikrama samajyA eTale emanA pachI thayelA keTalAka digaMbaree vikramasaMvata 605 "(zaka saMvata 470)" varSa pUrve viranirvANa mAnyuM che. tileyapattimAM anya prakAre gaNanA karAyelI che. juo bhAratIya prAcIna lipimAlA (pR. 163) 7 A hakIkta mATe juo prabandhacintAmaNinuM gujarAtI bhASAntara (5. 25). 8 juo citramayajagata (va. 29, aM. 9)mAM prasiddha thayele emane lekha nAme "vikramasaMvata 2000nA pravata'ka zakAri rAjA vikramAditya ja hatA". 9 aberUnIe kahyuM che ke jeo vikramAdityanA saMvatane upayoga kare che teo hindanA dakSiNa ane pazcima bhAgomAM vase che.....mahAdevakRta sUdhava nAmanA graMthamAM huM enuM nAma candrabIja ApeluM jouM chuM. (E. C. Sachau's edition pp. 6-8). A saMbaMdhamAM esa. ke. dIkSita pR. 193 mAM ema kahe che ke A ca dvabIja te caMdraguptanuM apabhraSTa rUpa haze ane "bIja' e dvitIyanuM haze. 10 juo citramayajagata (pa ra01) 11 juo The Early. History of India (p. 196; bIjI AvRtti). For Private And Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 134:]. zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 vikramAditya che. emAM e rAjAe nokarane lAkha ApyAno ullekha che. A rahI e gAthAH " saMvAhaNasuharasatosieNa denteNa tuha kare lakkhaM / calaNeNa vikamAittacaria aNusikkhi tissA // 64 // " subadhue racela vAsavadattAnA nimnalikhita padyamAM vikramAdityanA mRtyune ullekha che "sArasavattA vihatA navakA vilasanti carati no kaGkaH / sarasIva kIrtizeSa gatavati bhuvi vikramAditye // " A padyamAMnA nava dvArA zuM vikramAdityanAM nava ratnonuM garbhita sUcana che? (3) digabara amitagatie vi. saM. 150 mAM subhASita ratnasAha racela che. emAM "vikrama" zabda vaparAyela che. e vikramAditya rAjAne vAcaka che e vAta cokkasa che. 12amitagatinI pahelAM thaI gayelA-vikramanI dasamI sadImAM thaI gayelA devasene (digaMbare) pitAnI kRti saNasAramAM saMvatanI sAthe vikamano ullekha karyo che. e prastuta "vikramAditya" che. (4) eca. sI. seTha (Seth)nuM kahevuM e che ke khAravela e ja gabhilla che. vaLI vakasici.u zrI vakadeva jeno ullekha maMcapurInA zilAlekhamAM che ane jene sAmAnya rIte khArevelane putra mAnavAmAM Ave che te "zakAri" vikramAditya che ane eNe I. sa. pUrve 57-58 mAM 13mAlavasaMvata sthApyo hato. 14 (5) 3. tribhUvanadAsa la. zAha ema kahe che ke 15gabhila rAjA e ja prastuta vikramAditya che. 16 12 "samAje pUrvatriAvarti virama sa varSanAM ramavati hipacAra . samAte paJcamyAmavati dharaNI muJjanupatauM site pakSe pauMSe budhahitamidaM zAstramanagham / / 922 // " 13 ukIrNa lekho uparathI e vAta nirvivAdapaNe kahI zakAya tema che ke I. sa. nI pAMcamI sadIthI mALavA temaja enA AsapAsanA pradezamAM A mAlavasaMvata pracalita hatA. A mAlavasaMvatane kutasaMvata temaja mAlavagaNasaMvata paNa kahela che. juo vIranirvANasaMvata Ara jena kAlagaNunA (pR. 59). 9x gori The Indian Historical Quarterly (Vol. XIX, No. 3).mAM pR. 25-26. emAM seThane "Kharavela and Gardabhilla" nAmane lekha je Nagpur University Journal No. 8 (December 1942)mAM prasiddha thaye che tenI saMkSipta noMdha che ane e uparathI meM ahIM A nirdeza karyo che. mULa lekha mArA jevAmAM Avyo nathI, 15 abhidhAnarAjendra (bhA. 5, 5 1289)mAM gardabhilane samaya vIrasaMvata 45-466no darzAvAya che. vi. saM. 850 mAM vidyamAna digaMbarAcArya jinasene rasabhAne samaya vIrasaMvat 345-445 ne sUcavyo che. 16 juo prAcIna bhAratavarSa (bhA. 4, 5. 82). For Private And Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] vikramAditya ane jaina sAhitya [ 135 (6) paMnyAsa kalyANavijyajInuM kahevuM e che ke zanI sahAyatA meLavI je laka sUrie gabhilla rAjAne harAvyo e sUrinA bhANeja ane lATa dezanA rAjA balamitra te ja vikramAditya che. "bala" ane "vikrama" ekAIMka che. evI rIte mitra" ane "Aditya" paNa eka ja arthanAvAcaka che eTale balamitra e vikramAdityane paryAya gaNAya, Ama emaNe pR. 141mAM sUcavyuM che. (7) vIranirvANane 683 varSa vItyAM tyAre vikrama rAjAne janma thayo ema keTalAka digaMbaro mAne che. (8) merUtuMgasUri vagerenuM kahevuM e che ke siddhasena divAkare je rAjAne pratibaMdha pamADyo hato ane jeNe pRthvIne anuNI banAvI potAno saMvatsara pravartAvyo hato te ja vikamAditya che ane ene ja saMvata Aje pracalita che. (9) zubhazIlaNanA mata mujaba gaMdharvasenane madanarekhAthI thayelo putra te vikra mAditya che. juo emaNe raceluM vikramAdityacaritra. (10) vikamasenanA pitA te vikramAditya che ema rAjazekharasUrie kahyuM che. juo. caturvizatiprabandha, (11) semadevabha I. sa. 107 mAM racela kathAsaritsAgara pramANe zivanA bhakta mahendrAdityane putra vikramAditya te ja prastuta "vikramAditya" che. enuM bIjuM nAma tyAM viSamazIla sUcavAyuM che ane eNe vikrama saMvata pravartAvyo che. (12) jenA darabAramAM dhavaMtari, kSaNika, varAhamihira vagere nava ratna hatAM te vikramAditya che. A nava ratnone ullekha 20 kalisaMvat 213068mAM racAyelA manAtA jAti 17 emane samaya vIrasaMvata 453 nI AsapAsa che. emanI bena sAthvI sarasvatIne gadabhilla' vaMzanA rAjA dipaNe jabarajastIthI aMtaHpuramAM dAkhala karI dIdhI hatI ema jena graMthakAre kahe che. A darpaNa rAjAne samaya vIrasaMvat 453-466 sudhIne sUcavAya che. 18 bharUcanI AsapAsanA pradeza. A lATanI rAjadhAnI bharakakSa (bharUca)mAM balamitrane rAjyAbhiSeka thayo tyAre puSyamitranI Akhara avasthA hatI. juo vIranivaNasaMvata aura jana kAlagaNanA (. para). 19 jeo vikramAdityane caMdragupta bIjA tarIke mAne che temAMnA keTalAka A viSamazilane paNa enuM anya nAma gaNe che ane e nAmanI sAkhyarthatA mATe candragupta bIjAe pitAnA moTA bhAInI gAdI laI lIdhI hatI temaja tenI patnI dhruvadevI sAthe lagna karyuM hatuM e hakIkata rajU kare che. * 20 A Peep into the Early History of India (pR. 60 )mAM varAhamihira I. sa. 187mAM paMcatva pAmyAnuM lakhyuM che. vizeSamAM tyAM zaka 427 (I. sa. pa05)mAM varAhamihire paMcasiddhAMtikA rasyAne ullekha che. A uparAMta tyAM ema paNa sUcavAyuM che ke nava ratnomAMthI keTalAMka ane kadAca kAlidAsa paNa candragupta bIjAnA rAjyamAM thayela hoya. 21 jAtiviMdanA mata pramANe kalisaMvatane prAraMbha I. sa. pUrve 3102 thI che. e hisAbe tividAbharaNu I. sa. pUrve 3pa mAM pUrNa thayela gaNAya. ' For Private And Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 136] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 viMdAbharaNa(10-22) mAM che. :vizeSamAM emAM 18-43 mAM evo nirdeza che ke zakane nAza karI vikramAditye dezabharamAM khUba maMdira banAvyAM. (13) kalhaNe zakasaMvata 1070-71mAM eTale ke i. sa. 1148 mAM racelI rAja taraMgiNumAM sUcavAyuM che ke raNadityane je vikramAditya nAme putra hate eNe kAzmIramAM 42 varSa sudhI-lagabhaga I. sa. 517 thI I. sa. 558 sudhI rAjya karyuM che. (juo gauDavahunI prastAvanAmAM pR. 74 ane 76). Ane keTalAka prastuta vikramAditya gaNe che. (1) bihaNe vi. saM. 1080 nI AsapAsamAM vikramAMkadevacarita racyuM che. emAM eNe vimAdityanuM varNana karyuM che, paNa e to kalyANane tribhuvanamalla che ke jenuM bIjuM nAma vikramAditya hatuM. (15) semaprabhasUrie vi. saM. 1241 mAM kumAravAlapaDiha racela che. enA pahelA prastAvamAM mUlarAjanI kathA che. e mUlarAjanuM vimarAja evuM nAma tyAM noMdhAyela che. juo pR. 14. upAdhi-vikramAditya e upAdhi che. e aneka rAjAoe dhAraNa karI che. e paikI keTalAkane lagatI vigata nIce mujaba che - (1) "gupta" vaMzanI sthApanA I. sa. 32 mAM candragupate karI. eNe "mahArAjAdhirAjanuM biruda dhAraNa karyuM hatuM. enuM i. sa. 340 mAM maraNa thayuM. enA pachI ene sauthI lAyaka putra samudragupta gAdIe Avyo. eNe senAnA sikkAo paDAvyA. eNe samrAnuM biruda dhAraNa karyuM ane prayAga pAse moTe vijayastaMbha taiyAra karAvyuM, ke je haju mojuda che. A samudraguptanI mudrA (I. sa. 330-335)mAM vikramanI upAdhi che. AnI sAbitI e che ke hAlakara rAjyamAM kharagonathI sattara mAIla dUra AvelA "bamanAlA gAmamAMthI je ekavIsa senAnA sikkAo maLyA che ane je hAlamAM IndaranA khajAnAmAM che te paikI ATha samudraguptanI mudrAo che-mahere che. e AThamAM eka evo sikko che ke jemAM samudraguptanA nAma sAthe "zrI vikrama" lakhAyeluM che. I. sa. 401 mAM A samudraguptanuM maraNa thayuM.24 (2) samudraguptanA putra candragupta bIjAe (I. sa. 380-413) mathurAnA zakane harAvI 'vikramAditya" evI upAdhi dhAraNa karI hatI. ane eNe pitAnI rAjadhAnI badalIne ujjainane rAjadhAnI banAvI hatI. e vikramArka, sihavikrama, ane ajitavikrama e nAmathI oLakhAya che. enuM I. sa. 455mAM maraNa thayuM. A candragupta 22 juo hiMdustAnane ItihAsa (pR. 71 ). 23 juo citramaya jagatamAM prasiddha thayele pUrvokta lekha (pR. 203). 24 juo hiMdustAnane itihAsa (pR. 72 ) 25 juo A Peep into the Early History of India (pR. 59). caMdragupta bIjAnA putra kumAragupta mahendrAdityanI upAdhi dhAraNa karI hatI. 26 juo hiMdustAnane ItihAsa (pR. 74). For Private And Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ) (4) vikrama-vizeSAMka ] vikramAditya ane jaina sAhitya [ 137 zake chela vinAzaka gaNAya che. ene ja keTalAka "sAhasaka" mAne che. (3) I. sa. nA chaThThA saikAmAM thaI gayelA yazovarmana rAjAe "vikramAdityanI upAdhi dhAraNa karI hatI. jemanI dakSiNamAM Avela "bAdAmI'mAM rAjadhAnI hatI ane jeo zakasaMvata pramANe varSo gaNatA hatA evA keTalAye regyAlukya vaMzanA rAjAoe vikramAdityanI upAdhi dhAraNa karI hatI. jemake vikramAditya pahela (I. sa. 642-680), vikra mAditya bIje (I. sa. 733 -77) vagere. 20 | vikrama saMvata keNe pravartAvya e praznanA uttaro vividha rIte apAyA che. te paikI keTalAka nIce mujaba che - (1) sI. vI. vighanuM kahevuM e che ke avantI ke ujajenI je rAjAnI rAjadhAnI hatI e ja rAjAe I. sa. pUrve 57 mAM pitAnA nAmano saMvatsara pravartAvyo che. 5. gaurIzaMkara hIrAcaMda jhA paNa A vAta svIkAre che. vizeSamAM teo ema pratipAdana kare che ke kArtika zukla pratipadda e mAlavAnA rAjA vikramAdityano rAjyAbhikano divasa che ane e divasathI vikrama saMvatanI ke mAlavasaMvatanI zarUAta thayelI che. 29 keTalAkanuM mAnavuM ema che ke A to vikramAdityane janmadivasa che ane enA smAraka tarIke vikrama saMvata pravartAya che. devasenasUrie saNasAramAM je etihAsika ghaTanAonuM nirUpaNa karyuM che tyAM vikramanA svargavAsathI varSa gaNuvyAM che. juo vIranirvANa saMvata aura jaina kAlagaNanA (pR. 158). merUtuMgasUrie nIce mujabanI je gAthA dhI che te uparathI te vikramAdityanA rAjyArohaNa pachI 17 varSe vikramasaMvatsara zarU thayo ema jaNAya che - "vinara jJAtA sattAvArdi vAparavarI"30 (2) I. sa. pUrve 58 mAM gabhilla rAjA vikramAditya thayo che ane eNe vikrama saMvata pravartAvyo che. (3) rAkhAladAsa benarajInA mata mujaba zaka nahapAne vikrama saMvata 27 I. sa. nA chaThThA saikAmAM cAlu dakSiNamAM sattA para AvyA. keTalAka cAlukya rAjAo jaina dharmanA pakSapAtI hatA. juo hiMdustAnane ItihAsa (pR. 109). 28 juo sI.vI. vaidyakRta History of medieval Hindu India (pra.raha6). - 29 juo zAstrI revAzaMkara meghajI purahitano "zaka pravartaka paraduHkhabhaMjana mahArAjA vikramAditya" lekha je gujarAtInA gaI sAlanA dIpotsavI aMka (pR. 6-9)mAM prasiddha thayo che. 30 merUtuMgarie Ane artha judo karyo che. temaNe kahyuM che ke navAhananA rAjayathI 17 varSe vikramAdityanuM rAjya thayuM. ane e rAjya bAda saMvatsara calAvAya. A artha barAbara nathI ema vIranirvANusaMvata aura jaina kAlagaNanA (pR. 141)mAM sucavAyuM che. - 31 C H I (pR. 577)mAM uSavadAta(trakaSabhadatta)ne nahapAnanA bro For Private And Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 138 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-ra pravartAbyA che.2 2 (4) kArIprasAda jayasvAlane 33mata e che keAndhranA rAjA gautamIputra 34sAtaNi e zaka nahapAnane I. sa. pUrve 58 mAM harAvI mArI nAkhyA ane e pramANe eNe vIratA batAvI tenI yAdagIrI tarIke mAlavAnA gaNe tyArathI vikramasaMvat pravartAvyeA.35 temaNe Ave! mata AvasayasuttanI TIkAmAM avataraNurUpe apAyelI eka gAthA uparathI temaja e uparanI kathA uparathI AMdhyeA che. rAjadhAnI upara vAraMvAra A gAthAnA bhAvArtha e che ke zAlavAhune naravAnanI humalA karI 6 e lIdhI. jayasvAle ema paNa pratipAdana karyuM che ke lAge che ke I.sa. pUrve pahelI sadImAM mAlavAnA sikkAe pADavA che.37 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAlavAnA sikkAe jotAM ema gaNe kAI vijayanA smaraNa rUpe (5) panyAsa kalyANavijayanuM mAnavuM e che ke aliatre zakAne harAvI gabhillune mArI nAkhyA ane vIsaMvat 453 mAM ujjayanI nagarInI gAdI lIdhI ane tyAra bAda 17 varSe eTale ke vIrsavat 470 mAM eNe vikramasaMvat pravartAye. jue emanI pUkta kRti (pR. 58 tathA 141-142 ). (6) sara jAna mAla ane pre. raeNpsananA mata mujaba vikramasaMvattA pravaka ther-in-law kahyA che, jyAre preA, pI. TI. zrInivAsa Ayangare Advanced History of India (pR. 214)mAM jamAI kahyA che. bhUmaka nahupAnA puragAmI che. 32. balamitra-bhAmitra pachI nabhaHsena ujjiyanInA rAjA thayA. enA pAMcamA varSomAM zakAe mALavA para caDhAi karI ane mALavAnI prajAe emane harAvyA. A vijayanI yAdagIrI tarIke mAlava prajAe mAlavasaMvat calAvye je pAchaLathI vikramasaMvat tarIke prasiddha thayA. jue vInirvAsa vat aura jaina kAlagaNanA (pR. 58). 33 jue emane lekha nAme Problems of Saka-Satavahana History. The Journal of the Bihar and Orissa Research Society. nA i. sa. 1930 nA Vol. XVI., pts. 3-4 mAM chapAyelA che. 34 emaNe i. sa. pUrve 116 thI I. sa. pUrva` 44 sudhI rAjya karyuM. jue mahAkSatrapa rAjA rudradAmA (pR. 32 ). 35 harikRSNadA mata paNu e che ke sAtaNi e vikramasavat calAvye. juo kizora vikramAMka (bhA. 6. kiraNa 1) 36 titthAgAlImAM khamitra-bhAmitra pachI ujjiyanInA rAjA tarIke nabhaHsenane ullekha che. nahuvAhananAM naravAhana ane dhavAhana evAM nAmAMtara maLe che. A nahuvAhana bharucane rAjA hatA ane sikkAmAM enuM nAma nahupAna paNa maLe che, pratiSThAnanA sAtavAhane enA upara aneka vAra caDAI karI hatI. juo vInirvANasaMvat aura jaina kAlagaNanA (pR. 58 ). 37 jue jayasvAlane lekha temaja bhAratIya prAcIna lipimAlA (pR. 167 ). For Private And Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka 1. vikramAditya ane jaina sAhitya [ 139 ejhIjha (Azes) che.38 matanuM . sTena kenee Historical Introduction to Corpus Inscriptonum Indicarum (Vol. II, pt. I)Hi 'st fuld meM vAMcyuM che. paNa e mULa lakhANa mArA jovAmAM AvyuM nathI. esa. ke. dIkSita "Chandragupta I[, Sahasanka alias Vikramaditya and the Nine Jewels" nAmanA 3lekha (pR. 197)mAM kahe che ke ejhIjha pahele vikrama saMvatano pravartaka che e jAtanI sara jona mArzalanI suMdara aTakaLanI viruddha kaze purA huM joto nathI. huM e saMvatane ujajenanA zakenA nAza karyA bAda I. sa. 405 mAM sthapAyelA sAhasaka sAthe joDuM chuM. A sA sAMkasaMvata mALavAnI rAjadhAnImAM pravatavAyo. ethI karIne mAlavasaMvat je pahelAM ejhIjha--saMvata tarIke jANIto hato tene ane Ane eka mAnavAnI bhUla UbhI thaI40 ane enuM A nAma, mAlavagaNe eno upayoga karyo tethI paDyuM. sauthI prathama ejhIjha-saMvata tarIke, pachI kRta-saMvata tarIke, pachI kRta-mAlava-saMvata tarIke, pachI mAlagaNa -saMvata tarIke ane chevaTe mAlavonA athavA to mALavAnA rAjAonA saMvata tarIke ema vividha kakSAomAMthI A saMvata pasAra thaye. vizeSamAM dIkSite 197mAM pRSThamAM kahyuM che ke rDo. sTena kaeNne je vaheMphamananI piDe ejhIjha pahelAne, ejhilisijha ( Azilises )ne ane ejhIjha bIjAne abhinna gaNe che ane je ajhIjhane saMvata sAthe sAMketika rIte (symbolically) saMbaddha mAne che tenI sAthe huM ekamata thaI zakato nathI. 194mA pRSThamAM temaNe kahyuM che ke vikrama saMvatane badale sAhasaka-saMvatanA ullekhavALA ochAmAM ochA be zilAlekha che: (1) mobA-killAnI divAla upara ane (2) rAjA pratApanA samayamAM rehatAsmahuM khaDaka upara kotarAyela. (7) Da. phalITa ema kahe che ke 41kaniSka vikrama saMvatano pravartaka che.42 (8) keTalAka purAtattvajJAnuM kahevuM e che ke koI kAraNasara I. sa. pUrve 57 mAM mAlavasaMvata zarU thayo. pachI cadragupta bIjAe I. sa. 400nI AsapAsamAM zAne harAvI pazcima hinda sara karyuM tyAre AnA smaraNArthe mALavAnA lekee e candraguptanI 'vikramAditya" nAmanI je padavI hatI e uparathI mAlasaMvatanuM nAma vikrama saMvata pADyuM. 36 oyal Journal of the Royal Asiatic Society (1914, p. 973). ejhIjha pahelA temaja bIjA viSe C HI (pR. 581 )mAM paNa ullekha che. pahelAnA nAmanI sAthe kauMsamAM I. sa. pUrve 58 ema lakhAyeluM che (juo pR. 556). ejhIjha bIjAnuM rAjya I. sa. 19 mAM pUruM thayuM. (juo pR. 573). 38 A lekha The Indian Culture (Vol. VI)mAM prasiddha thayelo che. - 40 ejana, pR. 192, 41 I. sa. nA pahelA saikAmAM uphisijha (Kadphises) nAme rAjA thayo. ene putra enA ja jevA parAkramI rAjA thayo. enA pachI kaniSka gAdIe Avyo. e bauddha dharmanA mahAyAna" paMthano AzrayadAtA hatA. juo hindustAnane ItihAsa (pR. 62-63). kaniSka I. sa. 78mAM navo saMvatsara calAvyo. juo C H1 (p 583). 82 yil Imperial Gazetteer of India (Vol. II, pp. 4-5 fn.). For Private And Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 140 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 (9) yazovarmana urphe harSavardhana nAmanA rAjAe lagabhaga I. sa. 532-33mAM huNenA rAjA 4 mihirakulane harAvyo. e vijayanI yAdagIrI tarIke eNe "vikramAdityanI upAdhi dhAraNa karI eTaluM ja nahi paNa mAnavasaMvatanuM vikramasaMvat evuM nAma pADyuM ane pitAne A saMvatsara pravartA, Ama De. kalahAna mAne che. (10) sara kaniMgahAme Book of Indian Eras (pR. 8)mAM ema sUcavyuM che ke vikramasaMvatsaranI zarUAta . sa. pUrve 57 ke pa6 thI thaI nathI, paNa 56 thI thaI che. Ama citramayajagatamAMnA lekha (pR. 20 2)mAM ullekha che. prAcIna bhAratavarSa (bhA. 4, pR. 96) mAM A pustakanuM nAma upara pramANe nathI, paNa emAM Indian ne badale Ancient che. (11) pezAvaranI uttara-pUrve Avela 44 "takhta-I-bahI"mAMthI eka utkIrNa lekha maLyo che ane te pallava (pArthiyana) rAjA paga pharnesa (londopharnes)nA rAjyanA ra6 mA varSano che. emAM vaizAkha suda pAMcama ne sAla 103no ullekha che. e sAla vikrama saMvatanI che ema resana kahe che. Do. phalITa ane vinsanTa smitha paNa ema ja mAne che. . bhAMDArakare A sAla je zakanI hoya ane je e I. sa. 181nI barAbara hoya te geDephase i. sa. 155mAM rAjya karavA mAMDayuM evA emaNe "A Peep into the Early History of India" (pR. 37)mAM ullekha karyo che. zilAlekha-je zilAlekhamAM vikrama saMvatano spaSTa ullekha hoya ane sAthe sAthe je AjathI ochAmAM ocho sADI bArase (1250) varSa pUrvene hoya evo eke zilAlekha jaNAto nathI. vi. saM. 811, 826 ane 497 nI sAlavALA zilAlekha47 che. e atyAre te sauthI prAcIna gaNI zakAya; sivAya ke kAThiyAvADanA koI lekhamAM vi. saM. 794 nI sAla che e sAla sAcI manAya. prAcIna bhAratavarSa ( bhA. 4 pR. 96)mAM vikramazake evA ullekhavALo eka zilAlekha hovAnuM jaNAvyuM che, paNa te kayArane che te tyAM darzAvAyuM nathI. ahIM "zekIne artha "saMvatsara' che. mahAkSatrapa roDAsane samaya kaniMgahAme I. sa. pUrve 80 thI 57 ne dhAryo che 43 Ane mihiragula paNa kahe che. e I. sa. 542 mAM marI gayo. juo hindustAnane itihAsa (pR. 78). ahIM ApelI sAla DaoN. phaloTanA sUcavyA mujabanI che. Kalidasa a StudymAM e I. sa. 544nI noMdhAyelI che. 44 Ane keTalAka takhtavAhI "(takSazilA 1 ) " kahe che. 45 Ane badale guphasa evuM nAma paNa sUcavAya che. A rAjAe I. sa. 19 mAM rAjya karavA mAMDayuM ane I. sa. 45 mAM paNa enuM rAja cAlu hatuM. 46 juo C H I (prakaraNa 33). 47 juo citramayajagatagata lekha (pR. 203). bhAratIya prAcIna lipi. mAlA (pR. 165-166)mAM te A traNane badale vikrama saMvata 898 nA zilAlekhane ullekha che. vizeSamAM enA 166mAM pRSThamAM vikrama saMvata 794 nA dAnapatranI neMdha che, paraMtu enI sAthe noMdhela tithi, vAra, nakSatra ane grahaNano meLa khAto na hovAthI temaja enI lipi eTalI prAcIna nahi jaNavAthI ene DaoN. phalITa ane kIlaerna galata mAne che ema emAM sUcavAyuM che. For Private And Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] vikramAditya ane jaina sAhitya [ 141 ane ene mathurAnA bIjA kSatrapa rAjubala ke rabalane putra mAnyo che. zoDAsa rAjAnA 42 mA varSane ane ziyALAne bIjA mAsano eka zilAlekha che. enA saMvata viSe matabheda che. . ke ene vikramasaMvatanI sAla gaNe che. e hisAbe e zilAlekha I. sa. pUrve 16-15 ne gaNAya. juo uttara hiMdustAnamAM jaina dharma (pR. 178). prabhAvacaritra (pR. 61) uparathI ema jaNAya che ke koIka maThanI vi. saM. 150nI sAlavALI prazasti enA kartA prabhAcandrasUrie joI hatI. A prazastine kaze patto nathI. tAmrapatra- e. esa. aLatekara (Altekar)ne eka tAmrapatra maLyuM che ane e vikrama saMvata 223 nuM che ane vaLI te kaI mALavAnA rAjAnuM che. paNa jyAM sudhI A rAjA te kaNa ane vikrama saMvatanI zarUAta kyArathI thaI e bAbatane chevaTano nirNaya na thAya tyAM sudhI A tAmrapatragata sAlane vizeSa upayoga thaI zake tema jaNAtuM nathI. mudrA-ApaNe upara joI gayA tema samudraguptano eka sikake evo che jemAM zrIvikrama" lakheluM che. e sikakAnI bIjI bAjue kamaLa upara beThelI devInI pratikRti che. pratikRti-AjathI be hajAra varSa upara thaI gayelI vikramAditya evA nAmavALI ke e upAdhivALI vyaktinI pratikRti nathI. enI kAlpanika pratikRti kumAranA 236237mAM aMkamAM aMtamAM apAyelI che. vikramAdityane jIvanavRttAnta jene ArtharanI upamA ApI zakAya evA vikramAditya yAne vikamArkanA jIvana upara prakAza pADanAra svataMtra grantha che ke kema ane hoya to te kaI kaI bhASAmAM che e hakIkta ApaNe have vicArIzuM. "sUcIkaTAha' nyAya anusAra sauthI prathama ajena sAhitya tarapha daSTipAta karazuM to jaNAze ke e kaI atiprAcIna grantha saMskRtamAM jaNAto nathI. vikamAdityanA jIvana sAthe saMkaLAyelI hakIkato keTalAka granthomAM najare paDe che. udAharaNarthe huM be saMskRta grantha nodhuM chuM: (1) semadevabhaI.sa. 1070mAM racela kathAsaritsAgara (laMbaka 18,ane nAme viSamazIla). (2) anaMtarAja (i. sa. 1028-1080)nA rAjyamAM thaI gayelA kAzmIranA mahAkavi kSemendra racelI bahatkathAmaMjarI. AnA aMtamAM 19mA pRSThamAM vikramAdityane A kutimAM jyAM jyAM nirdeza che tenI noMdha che. vizeSamAM A kRtimAM vikramAditye bhUtavetAla upara vijaya meLavyAnI hakIkata che. udyotanasUri urpha dAkSiNyacihanasUrie zakasaMvata 700 mAM eka dina e che hato tyAre kuvalayamAlA pUrNa karI. A kRtimAM emaNe I. sa.nI pahelI sadImAM thaI gayelA guNADhayanI prazaMsA karI che. A guNADha pasAI (pazAcI) bhASAmAM, saMskRtajJo dvArA bRhatkathA e nAmathI oLakhAvA te grantharo che. bahakathAmaMjarI ane kathAsaritsAgara A kRtinA saMskRta anuvAda che. vaLI kAdaMbarI, ratnAvalI ityAdi A bahatkathAnA aMze che. eTale A lupta banelI bahatkathAmAM vikramAditya viSe hakIkta hevA saMbhava che. - jaina sAhitya pAIya, saMsakRta vagere bhASAmAM upalabdha che. temAM pAIya bhASAmAM siMhAsaNabattIsiyA racAyelI che evo eka ullekha che, paNa A kRtinA praNetA vagerenA saMbaMdhamAM mAhitI meLavavI bAkI rahe che. haribhadrasUrikRta dasaNasattarinI 48 juo pAIyasamahaeNavane uddaghAta (pR. 15). For Private And Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-12 saMghatilakasUrie tattvakaumudI nAmanI vRtti vi. saM. 1822 mAM racI che. emAM pAIyamAM siddhasena divAkaranuM caritra (patra 138-147) ApeluM che. emAM vikramAditya viSe chuTAchavAyA ullekha che. jemake enuM dAnavIrapaNuM-dharmalAbhanA badalAmAM karoDa seniyA, mahAkAla maMdiranA zivaliMgane namaskAra, cAra padyo ityAdi. jaina lekhakoe vikramAditya viSe saMskRtamAM paNa kRtio racI che. e paikI jemAM vikramAdityane ja aMge vistArathI lakhANa rajU karAyuM hoya tevo kRtio nIce pramANenI che: (1) paMcadaMDAtmaka vikramacaritra. (a) vikrama saMvata 1290 ke 1294 mAM A racAyeluM che, (A) emAM vikramanA avanavRttAnta sAthe keTalIka lekakathAo-daMtakathAo guMthI levAyelI che, (I) A kRti hIrAlAla haMsarAja dvArA prasiddha thayelI che, ane (I) zAmaLa bhaTTa vi. saM. 177-1785mAM je siMhAsanabatrIsI racI che temAM paMca daMDanI eka kathA che tenuM mULa A kRti che, ema "jena sAhityano saMkSita itihAsa" (pR. 611)mAM sUcavAyuM che, paNa A kRti mArI sAme nathI. mArI sAme te hIrAlAla haMsarAja dvArA prakAzita, kartAnA nAma temaja racanA samayanA ullekha vinAnI ane pAMca prastAvavALo 5ghAtmaka kRti che. (2) siMhAsana dvArjizikA. devasudarasUrinA ziSya kSemaMkarasUrie vi. saM. 1450 nI AsapAsamAM gadyapadyAtmaka svarUpe A kRti saMskRtamAM racI che. e mATe emaNe uparyukta pAIyamAM racAyelI siMhAsaNabattIsIyAne upayoga karyo che ema kahevAya che. siMhAsanabatrIsInI ghaNI kharI vArtAonA mULa tarIke A saMskRta kRtine oLa khAvAya che. A siMhAsanaddhAtrizikAmAM prabandhacintAmaNimAMnA vikramArka prabaMdhamAM varNavela vetAlanI kathA ane suvarNapuruSanI prAptinI vAta, vikamanA satvane prabaMdha ityAdi hakIkata che.pa0 (3) vikramacaritra. AnI racanA vi. saM. 1471nI lagabhagamAM thaI che. enA praNetA kAha" gacchanA devacaMdrasUrinA ziSya upAdhyAya devamUrti che. emaNe A kRtine cauda sargamAM vibhakta karI che. e dareka sarganuM nAma sAnvarthaka che. caude sarganAM nAma gujarAtImAM nIce mujaba rajU karI zakAya: (1) vikramAdityanI utpatti, (2) rAjyaprApti, (3) suvarNapuruSane lAbha, (4) pAMca daMDavALA chatranI prApti, (5) bAra AvartapUrvakanA vaMdananA phaLane sUcavanAra kautuka navIkSi, (6) devapUjAnA phaLarUpa strIrAjyagamana, (7) vikama pratibaMdha, (9) jaina dharmano prabhAva sUcavanAra haMsAvalIvivAha, (9) vinayane prabhAva, (10) namaskAranuM mAhAbhya, (11) sarvAdhika kathAkeza, (12) dAnadharmane mahimA, (13) svargArohaNa ane (14) siMhAsanAtrizatakathA yAne batrIsa putaLIonI vArtA. 49 A maMdiranI pratikRti kumAranA 238-239mA aMkamAM pahelA pAnA upara apAyelI che. vizeSa mATe juo TipaNa 58. 50 prabaMdhacintAmaNinA gujarAtI bhASAnara (pR. 22 )mAM kahyuM che ke "kathAsaritsAgaramAM AvatI vaitAlapacaviMzati kathAno nAyaka rAja trivikramasena (vikamasenane putra) e ane ahIM Apela kathAono nAyaka vimAditya eka ja che." (juo thAsaritsAgaranA TenIe karelA aMgrejI bhASAntaranI PenzernI navI AvRtti The Ocean of Story Vol. VI, p. 228 ). For Private And Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka | vikramAditya ane jaina sAhitya [ 143 (4) vikramacaritra. pUrNima gacchanA abhayacandrasUrinA ziSya rAmacandrasUrie daliMkA grAmamAM-DabhoImAM padyamAM A kRti vi. saM. 1490mAM racI che. emAM 32 kathAo che. kSemakarasUrinI vi. saM. 1450 nI lagabhagamAM racAyelI kRtino ahIM upayoga karAyelo che ema kahevAya che. A vikamacaritramAM nava mariye ItyAdi 5dezI gAthAo jovAya che. (5) paMcadaMDAtapatra. A paNa uparyukata rAmacandrasUrinI racanA che ane ene nirmANa samaya paNa vi. saM. 1490 ja che. enuM pramANa 2250 ka jeTaluM che. vikramAdityacaritra. munisundarasUrinA ziSya zubhazIlagaNie A kRti pa2vi. saM. 1499mAM bAra sargamAM racI che. eno granyAgra 6712 zloka jeTalo che. A kRti hemacandrAcArya jainagraMthamALA taraphathI be bhAgamAM prasiddha thayelI che. emAM prAraMbhamAM gaMdharvasenanA putra tarIke vikramAdityane nirdeza che. sAthe sAthe matAntara rUpe gabhilanA putra tarIke paNa ullekha che. bhartRharinA rAjyAbhiSekanI hakIkata A kRtimAM che. vaLI AmAM khapera coranI paNa kathA che. (7) vikamakathA. AnI pATaNanA saMdhavI pADAnA bhaMDAramAM tADapatra upara lakhAyelI eka prati che ema papattaprAyaphrenabhADAgArIyagranthasUcI (pR. 197 )mAM sUcavAyeluM che. 54jona granthAvalImAM idrasUrikRta vikramacaritra, kartAnA nAma vinAnI be vikramanRpakathA (emAMnI eka padyamAM), pUrNacandrakRta vikamapaMcadaMDaprabaMdha, ajJAtakartAka vikamaprabandha, vidyApati bhaTTakRta vikramAdityaprabandha ane anukramaNikA (pR. 59)mAM seMdhela traNa vikamacaritra jene nirdeza 332mA pRSThamAM hovAno ullekha karAyo che, paNa je A prakamAM nathI te traNa vikamacaritre e badhAM ye upara noMdhAvelI kRtiothI bhinna che ke kema teno nirNaya karavo bAkI rahe che. A to svataMtra kRtionI vAta thaI A uparAMta keTalIka saMskRta kRtiomAM prasaMgavazAta vikramAditya saMbaMdhI prabandha jovAya che. A paikI nIce mujabanI kRtio huM ahIM noMdhuM chuM. (1) merUtuMgasUrie vi. saM. 1361mAM racela prabaMdhacintAmaNi (prathama prakAza). (2) purAtanaprabandhasaMgrahagata vikramArkaprabandha (pR. 1-10). (3) rAjazekharasUrie vi.saM.1405 mAM racela caturvizatiprabandha yAne prabandhakeza (17mo vikramAdityaprabaMdha ane vikramacaritra). A paikI prabacitAmaNimAM vikrama rAjaputranI garIbAI, papaagnitAlano 51 juo je. sA. saM. I. (pR. 118 nI pAdoMdha). para "nidhAnanidhisirizcanduvAd vibamotaH " jesA. saM. i. mAM 1490 chapAyela che te azuddha che ema A uparathI joI zakAze. 53 jUo 7. O. s. No. (gAyakavADa pavitya granthamAlA) No. LXXVI. 54 AnA 333mA pRSThamAM bihulaNakRta vikramAMkAkyudaya noMdhAyela che. e zI kRti che? 55 A ja prakAranI kathA kSemaMkarakRta siMhAsana dvAIvazikAnA prAraMbhamAM che. paNa AnAthI judI jAtanI kathA kathAsaritsAgaramAM che ane tyAM A vetAlanuM nAma anizikha apAyeluM che. For Private And Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 144] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 ene hAthe parAjaya, vikramanI putrI priyaMgumaMjarIne varaci pAse vidyAbhyAsa ane e gurunI e bALAe karelI mazkarI.pa6 kAlidAsa 57 sAthe enuM lagna, vikramane suvarNapuruSanI prApti, enA sarvano prabandha ane enI parIkSA, zrIparvata uparanA ravAnaMda yogInI sevAdhArA parakAyapravezanI vidyAnI prApti, siddhasena divAkarane samAgama ane dAna, sAta subhASite ane nagaracarcA, e viSaya carcAyelA che. uparyukta vikramarkamabandha keTale prAcIna che te nakakI kahI zakAya tema nathI, paraMtu ene lagatI hastalikhita prati cAra varSa jeTalI to prAcIna jaNAya che. emAM nIce mujabanA viSaye carcAyelA che: (1) vikramAkane sarva prabandha, (2) daridrayaprabandha, (3) vIkamaghatakAraprabandha, (4) strI sAhasaprabaMdha, (5) strIcaritraprabandha, (6) dehalakSaNaprabandha, (7) mani-manasaMbaMdha-prabadha ane (8) vikramane putra vikamasenane prabandha (cAra pUtaLInI vArtA). caturvizatiprabandhamAMnA chaThThA prabandhamAM nIcenI be bAbato che je prabhAvacaritra vageremAM nathI - (1) siddhasena divAkare pa8mahAkAlanI utpattinI vikramAdityane ApelI samajaNa. (2) kAranagaramAM siddhasena divAkaranI sUcanAthI vikramAditye jenA prAsAdanI karAvelI racanA. | durgAzaMkara zAstrIe prabandhacitAmaNinA bhASAntara (pR. 22)mAM kahyuM che ke vikama saMbaMdhI daMtakathAo pariziSTaparvamAM maLe che, paNa e grantha huM upara uparathI joI gaye te mane e jaNAI nathI. prabhAcandrasUrie vi. saM. 1334 mAM racelA prabhAvaka caritamAM vikramAdityanuM khAsa svataMtra caritra nathI. paraMtu ene viSe chuTAchavAyA ullekha che. jemake temaNe kalakasUrinA caritra (pR. 25)mAM kahyuM che ke keTalAka vakhata pachI zakAnA vaMzane uccheda karIne vikramAditya nAmano cakravatI samAna rAjA thayo. ene suvarNapuruSanI prApti thaI ane e vaDe pRthvIne RNa rahita banAvI eNe pitAne pa9saMvatsara pravaMrtAvyo. tyAra bAda 135 varSe e rAjanA vaMzano nAza karI zakee saMvatasara calAvyuM. - siMghI jaina granthamAlAmAM prasiddha thayela A prabhAvaka caritane 43mAM pR4mAM evo nideza che ke siddharsanasUri dvArA pratibodha pAmelA vikramAditya rAjAe A tIrthanezakanikAvihArane uddhAra karyo ane kAlikasUrie je pahelAM sudanAnI pratimA racAvI hatI tene AkAzamAM jatI siddhasene niSedhI. 57mAM pRSTha uparathI e vAta jaNAya che ke vikramAdityanuM ekakhaMDa kapAla hatuM. 56mA pRSThamAM evo nirdeza che ke vikramAdityasiddhasenasUrine jANI na zakAya evI 56 makarInI hakIkata kathAsaritsAgaramAM che. paNa aiholanA I. sa. 634 nA ravikItikRta zilAlekhamAM temaja I. sa. nA sAtamA saikAnA pUrvArdha mAM thaI gayelA bANe racelA harSacaritamAM kAlidAsano ullekha che. 58 AvasmayacuNimAM temaja pariziSTaparva ( sa. 11, "o. 151177 )mAM A tIrthanI upatti batAvAI che. skandapurANu, matsyapurANa ane nArasiMhapurANamAM A tIrthanuM varNana che. radhuvaMza (sa. 6, le. 34)mAM temaja meghadUta (pUrva bhAga, . 34)mAM A tIrthane nirdeza che. 59 saMvatsara pravartAvyAnI hakIkata 49mA pRSThamAM paNa che. For Private And Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka] vikramAditya ane jaina sAhitya [ 145 rIte manathI namana karyuM eTale siddhasenasUrie dharmalAbha kahyo. e uparathI rAjI thaI vikramAditye emane eka karoDa sonAnA TaMka ApyA. 61mAM pRSThamAM ema sUcavAyuM che ke vikramAka yAne vikramAdiya pachI 150 varSa jAkaTina zrAvake raivatagirinA zikhare rahelA neminAthanA maMdirane uddhAra karyo tyAre varasAdathI jIrNazIrNa banI gayelA maThanI prazastimAMthI A caritra uddata karAyuM che. A uparathI ema lAge che ke A prazastimAM vi. saM. 150nI sAla hovI joIe, paNa e prazasti hajI sudhI te jovA jANavAmAM nathI. ahIM e vAta noMdhIzuM ke siddhasena divAkara saMbaMdhI be aprasiddha prabaLe che. temAM eka bhazvarakRta kahAvalimAM gadyamAM che ane bIje enA karatAM arvAcIna, paraMtu vi. saM. 1291 karatAM to prAcIna ane padyAtmaka che. kahAvalimAM praNAmanA badalAmAM rAjAne dharmalAbha kahyA ane e badala rAjAe kaTi yanuM dAna karyAnA ullekha che, paNa e rAjAnuM nAma darzAvAyuM nathI. padyAtmaka prabandhamAM koI ApattimAM sapaDAyelA rAjAne dhana ane sainya vaDe siddhasene sahAyatA karI e nirdeza che, paNa e rAjAnuM nAma jaNAvAyeluM nathI. prabhAvaka caritanI vAta AthI judI che. ahIM te eka kareDa senAnA TaMka ApanAra tarIke vikramAdityano ullekha che. vaLI enA pa6mA pRSThamAM sUcavAyuM che ke siddhasenasUri karmAnagaramAM gayA ane tyAMnA rAjA devapAle emanuM svAgata karyuM. e rAjA sUrie pratibaMdha pamADI mitra banAvyA. AgaLa upara kAmarUpanA rAjA vijayavarmAe devapAla upara caDAI karI e veLA suvarNasiddhigathI puSkaLa dravya ane sarSa pavidyAthI sainya sajI siddhasenasUrie devapAlane madada karI ane tema thatAM vijayavarmA hArI gayo. A devapAla ke vijayavarmA viSe pUrNa vicAra karyA vinA vikramAdityanA jIvana upara prakAza pADI zakAya tema nathI. paNa tema karavA mATe avakAza nathI eTale atyAre te The Indian Culture (Vol. V. pp. 367-378mAM temaja Vol, Vi, pp. 340-346 and 468-481)mAM The Chronology of Kamarupa Kings nAmanA lekha prasiddha thayA che eTalI ja noMdha lauM chuM. - jinaprabhasUrie lagabhaga vi. saM. 1364 thI Asare vi. saM. 1389 sudhInA gALAmAM racelA vividhatIrthaMkapamAM vikramAditya viSe keTalIka hakIkta jovAya che. | pR. 21. zrIsuvratasvAmInA nirvANa pachI 1184470 varSe vikrama saMvata pratye ane jIvaMta suvratasvAmInI apekSAe 1194972 varSe vikrama thaze. . 38-39. mArA mokSagamana pachI pAlaka, nanda ane candragupta vagere rAjAo gaye chate 470 varSe vikramAditya rAjA thaze. temAM 60 varSa sudhI pAlakanuM rAjya, 155 varSo sudhI naMdanuM, 108 varSa sudhI maurya vaMzanuM, 30 varSa sudhI puSyamitranuM, 60 varSa sudhI belamitra ane bhAnumitranuM, 40 varSa sudhI naravAhananuM, 13 varSa sudhI gardabhilanuM, cAra varSa zakanuM ane tyAra bAda vikramAdityanuM rAjya thaze ke te suvarNa puruSa 60 A tArIkha merUtuMgakRta vicArazreNi sAthe maLatI Ave che. paNa tigAlIthI aMzataH judI paDe che. vizeSamAM jinasene harivaMzapurANamAM mAne badale mayuranuM 40 varSanuM rAjya, rAsala rAjAonuM so varSanuM rAjya ane naravAhananuM 42 varSanuM rAjya hovAnuM sUcavyuM che. A harivaMzapurANu zakasaMvata 705 arthAta I. sa. 783-84mAM racAyeluM che. For Private And Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 146] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 siddha karI pRthvIne anuNI banAvI pitAno saMvatsara pravartAvaze.61 pR. 89 siddhasena divAkaranI dezanAthI "saMjIvinI cAricaraka " nyAya vaDe samyatvamUlaka dezaviratine vikramAditya pAmyo. pR. 60. zeSa nAgarAjano putra pratiSThAnapuramAM hatuM. tene jItavAne vikamAditya tyAM gaye, paNa ene parAjaya thavAthI e avaMtI Avata rahyo. pR. 2. vikramAditye zatruMjayatIrthane uddhAra karAvyo. vi. saM. 1517 mAM bhAjaprabaMdha yAne prabandharAja racanArA ranamaMDanagaNie upadezataraMgiNe racI che. emAM vikramAditya saMbaMdhI chUTIchavAI hakIkato che. juo putra 44, 49, 50, 54, 55, 58 ane 223. temAM 44mAM patramAM anadevatAe vikamane varadAna ApyAnI vAta che. duHSamAMDikAnA ane yugapradhAnamaMDikAnA sArarUpa eka pustakamAM evI matalabane ullekha che ke keTalAka samaya pachI zakeAnA e vaMzane ukheDIne mAlavano rAjA nAme vikamAditya thaze. e vikrama 97 varSa rAjya karaze ane e pitAne saMvatsara pravartAvaze. | vijayalakSmI mUrie upadezaprAsAda temaja tenA upara paNa vRtti vi. saM. 1843 mAM racela che. enA cothA staMbhamAM 54 mA bhAkhyAnamAM vikramanI kathA che, paNa ene kaMI prastuta vikramAditya sAthe saMbaMdha nathI. e te samyaktva paratvenI kathA che. - zatruMjaya tIrthanA mAhAtamya ane uddhArane lagatA graMthomAM temaja manuSyabhavanI dulabhatA sUcavatAM daza dRSTAMte vistArathI rajU karanArA graMthomAM vikramAditya viSe athavA vikramarAja (mULarAja) viSe hakIkta hevA saMbhava che, paNa e joI javAnuM atyAre bane tema nathI. jaina gujarAtI kRtiomAM vikramAdityanA jIvana sAthe saMbaMdha dharAvanArI hakIkato jovAya che. e mAMnI keTalIka nIce mujaba che:nAma kartA racanA-samaya vikramacaritrakumArarAsa vi. saM. 1499 vikramAdityakhAparArAsa upAdhyAya rAjazIla vi. saM. 1563 vikramasenavAsa udayabhAnuM vi. saM. 1565 vikramarAsa dharmasiha vi. saM. 1596 vikramapaMcadaMDarAsa jinahara vi. saM. 1590nI AsapAsa vikramAdityacaritra mAnavijaya vi. saM. 1722-23 vikramacaritrakhAparA copAI abhayasoma vi. saM 1723 (?) vikrama pAI63 lAbhavardhana urphe lAlacaMda vi. saM. 1723 vikramAdityarAsa paramasAgara vi. saM. 1724 vikramacaritra-lIlAvatIcopAI abhayama vi. saM. 1724 vikramasena rAsa mAnasAgara vi. saM. 1724 - 61 A hakIkata vi. saM. 1387mAM racAyelA dIvAliyavya yAne pAvApu.kapamAM che. Ane "apApAbaha995" paNa kahevAmAM Ave che. 62 juo vIranivaNasaMvata aura jaina kAlagaNanA ( pR. 31nI pAdanoMdha ) 63 900 kanyA, khAparA cAra ane pAMca daMDa viSe AmAM ullekha che. 64 A rAsamAM vikramasenane vikramAdityane putra gayo che. ? For Private And Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka 1. vikramAditya ane jaina sAhitya [ 14che vikramAditya paMcadaMDarAsa lakSmIvalabha vi. saM. 1727 zanizcaravikramacopAI dharmavardhana . 1736 nI AsapAsa vikramakanakAvatI rAsa kAtivimaLa vi. saM. 176 7 ) vikramapaMcadaM rAsa bhANuvijaya vi. saM. 1830 rUpa munie vi. saM. 1880 mAM vikrama rAjAnA samayamAM mUkelA aMbaDa para rAsa rao che. emAM vikramanA parAkramanI temaja paMcadaMDanI vAta che. A tamAma sAhitya meM jevuM vicAryuM nathI, paNa ene samagra rUpe vicAra karatAM ema bhAse che ke vikramAdityanA jIvanavRttAnta upara saMpUrNa prakAza pADanAra ane saMskRtamAM lakhAyelo evo eke grantha vikramanI bAramI sadI pUrvene hoya ema jaNAtuM nathI. pAIyamAM racAyelA grantha viSe paNa lagabhaga evI ja sthiti che; sivAya ke guNatyanI bRhatkathAmAM vikramAditya saMbaMdhI ullekha hoya. ja vizeSamAM evo paNa eka jaina grantha joyAnuM yAda nathI ke jenA racanA-samayane ullekha pappaSTa rUpamAM vikamanI agyAramI sadInI pUrvene heya. "candragacchanA jaMbU nAmanA munie vi. saM. 1005 mAM "maNipaticaritra racyuM che ane emaNe jinazataka paNa - 6pa siddhaSie je upamitibhavaprapaMcAkyA racI che temAM temaNe A kRti saMvatsara 86nA jeTha suda pAMcama ne guruvAra punarvasu nakSatramAM pUrNa karyAno ullekha che. A 962 nI sAlane je vikrama saMvatanI sAla gaNIe te vAra, nakSatra vagere maLe che. Ama vikrama ke evA keI nAma vinA sAlane ulekha eka prakAranI paddhatine AbhArI che. vIranirvANusaMvata aura jena kAlagaNanA (pR. 153)mAM sUcavAyuM che ke jema zakasaMvata mATe prAcIna samayamAM kevaLa "saMvata' ema lakhAtuM tema vikrama saMvata mATe paNa banyuM haze ane kAlAntare saMvat sAthe vizeSanAma lakhavAnI rIti pracAramAM AvI haze tyArathI mAlavasaMvata paNa vikramAdityanA nAmathI oLakhAvA lAgyo haze. zrIcandrakevalicaritra je pahelAM pAIyamAM hatuM te uparathI siddhaSie pa98mAM saMskRta caritra rahyuM ema e saMskRta caritranA aMtima parI uparathI jaNAya che. DI. mirane (Mironow) A sAlane guptasaMvatanI sAla mAne che jethI upamitibhavaprapaMcAkathAnI vi. saM. 962nI sAla gaNAtAM A sAla enI sAthe baMdhabesatI thAya, kemake emanA hisAbe gutasaMvata 598 te vikrama saMvata 974 yAne I. sa. 917 che. Ama kevaLa sAla lakhavI, paNa konA saMvatsaranI e sAla che te na lakhavI evI paddhati Aje paNa jovAya che. ApaNuM rojanA patravyavahAramAM aMgrejI tArIkho lakhatI veLA I. sa. ema ApaNe lakhatA nathI. vaLI keTalAka makAna upara e baMdhAyAnuM varSa lakhAya che, paNa e I. sa. nuM che ke vikramanuM tenI noMdha levAtI nathI. eTale prAcIna samayamAM paNa kRtionI kevaLa sAla apAyelI maLe e svAbhAvika che. ( 66 hemacandragranthamAlAmAM A prasiddha thayeluM che, paNa e mane atyAre maLI zakayuM nathI eTale A sAlane A kRtimAM ullekha che ke nahi tene huM nirNaya karI zakyo nathI. jinazatakanI paMjikA mATe temaja jaina granthAvalI (pR. 103)mAM noMdhAyela vi. saM. 913nI upadezamAlAvRtti mATe, vi. saM. 915nI dharmopadezalagvRtti mATe temaja kimIlakasUrie vi. saM. 92pamAM racela mahApurisacariya mATe paNa Ama samajavuM. - maha purisacariyanI be hastalikhita pratio je thoDA vakhata upara mArA jovAmAM AvI hatI temAM racanA-sAla nathI. For Private And Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 148 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 racyuM che. A jinazataka upara sAMkha munie vi. sa. 1025 mAM paMjikA racI che. kavivara dhanapAle vi.sa. 1029 mAM pAiyalacchInAmamAlA racI che. A kRti vikramanI 11mI sadInI che. enI pahelAMnI kAi kRtimAM vikramasaMvA ullekha nathI. zIlAMkarae AyAranI TIkA racI che. enI sAla guptasaMvat chachara temaja zakasaMvat 772, 784 ane 798 jovAya che. dAkSiNyacihnasUrie zakasaMvata 700 mAM eka divasa A hatA tyAre kuvalayamAlA pUrNa karI ema enI prazastimAM ullekha che. jinadAsaNa mahattare naMdIcuNi racI che. enI sAla zakasaMvat pa98nI che. enA karatAM kAI prAcIna jaina kRti hAya ane tene racanA-samaya zakasaMvatamAM noMdhAyelA hAya ema jaNAtuM nathI. evI rIte vimalasUrie kavIrasaMvat 170mAM racelA paumariya karatAM pUrvenI kAi kRtinI sAla vIrasavamAM nirde zAyelI jaNAtI nathI. A pramANe jo ke vikrama, gupta, zaka ane mahAvIranA kasaMvattA nirdezavALI jaina kRtie jovAya che, paNa mAlavasavALI nA eke jaNAtI nathI. jaina zilAlekhA viSe A jAtanI tapAsa karavI bAkI rahe che. tema chatAM huM eTaluM te sacavIza ke hAthIguphAmAM khAravelane je zilAlakha che te muriyakAla yArna mauya saMvat 165 ne che, ane ehALenI TekarI paranA jaina madiranA zilAlekha 19bhAratayuddhasavat 373pa nA che. juo bhAratIya prAcIna lApamAlA, pR. 161. I. sa.nA ArhamA-navamA saikAthI vikramasaMvatane pracAra sarvavyApI banyA. ema jaNAya che, jyAre pUrve` sUcavAyuM che tema mALavA ane enI AsapAsanA pradezamAM mAlavsaMvat pAMcamI sadIthI tA pracalita hatA ja. vikramasaMvat kANe kayArathI zarU karyAM e praznane nirNaya karavA mATe kAlakara, ga`bhilluM ane khAravela viSe keTaleAka vicAra karave bAkI rahe che. eTale have e dizAmAM prayANa karavuM joie, paraMtu tema karavA pUrve hindu sa MskRti ane vidvattAnA puraskartA tarIke pakAyelA vikramAdvityanA darabAramAM je nava ratno hAvAnI mAnyatA che temane viSe vicAra karIzuM. nava raste " dhanvantariH kSapaNako'marasiMhaGkavetAlabhaTTaghaTakharparakAlidAsAH / khyAto varAhamihiro nRpateH sabhAyAM ratnAni vai vararucirnava vikramasya // " 67 rAjaputAnekA itihAsa (prathama khaMDa, pR. 10 )mAM enA lekhaka 5. gorIzakara ojhAe karyuM che ke ajamera jillAnA barlI nAmanA gAmamAMne vIrasaMvat 84ne eka zilAlekha maLyo che. e uparathI e anumAna thAya che ke azAkanI pahelAM paNa rajapUtAnAmAM jaina dharmanA pracAra hatA. upayu kta zilAlekha ajameranA saMgrahasthAnamAM che. ene viSe bhAratIya prAcIna lipimAlA ( pR. 2-3 )mAM paNa ullekha che. 68 shahemakumArasanuM garbhita sUcana triSazilAkApuruSacaratra ( parva 10, sa. 12, zlA. 77 )mAM che, jyAre ene spaSTa ullekha abhidhAnaciMtAmaNi (kAMDa 6, kSeA. 171 )nI svApana vidyuti ( rR. 615 )mAM che. paNa e saMvA kArya pranthanA racanA-samaya tarIke nirdeza jovAmAM nathI. bAkI dhAtunI eka pratimAmAM A savA ceAthAva te ullekha che. jIe jaina satya prakAza ( va. 8, a. 9). 69 jue TippaNu 76. sauthI prAcIna kAlagaNanA kalyabda che. enI gaNutarI i. sa. pUrve 3201thI karAya che. A uparAMta isAie, yAhudIo vagere sRSTayabda gaNAve che. AlimpiyAabda ane rAmaka-abda Aje cAlu nathI. jIe vazAla bhArata (julAI, 1943). For Private And Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] vikramAditya ane jaina sAhitya [ 149 A pramANenuM jyotirvidAbharaNa (a. 22)mAM dasamuM padya che. Ano artha e che ke (1) dhanvantari, (2) kSapaNaka, (3) amarasiMha, (4) zaku, (5) vetAlabhaTTa, (6) ghaTakhapara, (7) kAlidAsa, (8) varAhamihira ane (9) vararuci e vikamanI sabhAnAM nava rane hatAM. A paikI suprasiddha varAhamihire chazakasaMvata 4ra7mAM paMcasiddhAMtika racyAne e anyamAM cokkasa ulekha che. eTale e to I. sa. pUrve 57 mAM vikramasaMvata calAvanAra vikramAdityane samakAlIna hoI zake ja nahi. evI rIte kSapaNathI je siddhasena divAkara samajIe to paNa e munIzvarane vikamanI pAMcamI sadIthI pahelA thaI gayelA, eTaluM ja nahi paNa pahelI sadInA vikramAdityanA samakAlIna hovAnuM mAnavA mATe hajI pUrAvAo maLyA nathI. vizeSamAM kAlidAsane samaya vivAdagrasta che. pra. kItha vagere ene samaya I. sa. 400 nI AsapAsano mAne che. AvI sthitimAM A nave ratnone vikramanA samakAlIna kema manAya ? vizeSamAM hindI mAsika vikamamAM paNukane bauddha sAdhu tarIke, zaMkune vidhI strI tarIke, tAlabhadrane temaja ghaTakhaparane vaiyAkaraNI tarIke ane varacine brahmarSi taiyAyika tarIke oLakhAvela che. A nava ratnonI temaja vikramAdityanI kAlpanika pratikRtio 'kumAra'mAM apAyelI che. vikramAditya, kAlidAsa, varAhamihira, viduSI zaMku ane tAlabhadranI pratikRtio kumAranA 236-ra37mAM aMkanA aMtamAM che. jyAre bAkInAnI enA pachInA 238-39mA aMkamAM aMtamAM apAyelI che. es. ke. dIkSitane "Candragupta l[, Sahasamka alias Vikramaditya and the Nine Jewels "nAmane lekha The Indian Culture (Vol. VI)mAM pR. 191-210 ane pR. 376-39ra mAM ema be kaTake chapAyeluM che. enA 191mA pRSThamAM teo kahe che ke nava rane e caMdragupta bIjAnA samakAlIna che, vararuci e pahelAM vikramAdityane ane pachI kumAraguptanA darabArI subaMdhunA mAmA thAya che ane vetAlabhaTTanuM nAma ja vikramAdityanA vetAla sAthenA saMbaMdhanuM mULa che. pR. 192mAM temaja pR. 208mAM emaNe kahyuM che ke dhanvantari hari ane samudraguptanA allAhAbAdanA zilAlekhanA lekhaka khAdya-pAkika hariNu baMne eka hevA saMbhava che. pR. 379-38mAM emaNe kahyuM che ke vararUcie patrakaumudI racI che ane emAM eNe vikramAdityanI sUcanAthI e racanuM sUcavyuM che eTale vararuci vikramane semakAlIna che. | pR. 380-381mAM zratasena te siddhasena divAkara che ema teo jaNAve che. tividAbharaNa (a. 22, . 9)mAM zratonano ullekha che, amarasiMha e I. sa. 40 nI AsapAsa thaI gayela che ema je keTalAka vidvAna nee kahyuM che te barAbara che ema teo pR. 381 mAM kahe che. pR. 383 mAM teo kahe che ke 71" jAmitra" jevA mULa grIka zabda kAlidAse ane varAhamihire chuTathI vAparyA che, paNa AryabhaTe tema karyuM nathI, che. saMskRta sAhityamAM zakasaMvatanA AvA ulekhavALe A prathama graMtha che. 71 Ane mATe diannetron evo grIka zabda sUcavAya che. " jAmitra ' eTale lagnathI rAtamuM sthAna. A zabda kumArasaMbhava (sa. 7, . )mAM vaparAyele che. For Private And Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 150] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 pR. 385mAM teo mAlavikAgnimitra (1. 15)mAMnI "ghauifmRtadhArAva martA zarachata"e paMkti raju kare che ane ene guptanA dhaMdhAraNa" nAmanA gotranI dyotaka gaNe che, jo ke DaeN. rAyacodharI dhAriNIne agnimitranI prathama rANInA nAma sAthe yoje che. jyotirvirAbharaNa e kAlidAsanI kRti che ane e kRtimAM ane raghuvaMza vageremAM je sAmya che te emaNe pR. 390-391mAM batAvyuM che. A temaja bIjI keTalIka bAbate temaNe vividhajJAnavistAranA I. sa. 1922 nA mArca-me mAM chapAyela skirA a vivica cothA zaniyA vizA nAmanA marAThI lekhamAMthI lIdhAnuM sUcavyuM che. kAlakAcArya ane gardabhila--mukhyatayA keTalAka Adhunika lekhake gabhillane, gabhillanA putrane, gabhila vaMzanA darpaNa ke evA koI rAjAne ke e rAjA pachI enI gAdIe AvanArane vikramAditya tarIke oLakhAve che, paraMtu kaI prAcIna kRtimAM evo ullekha hoya ema jANavAmAM nathI. kapabhAcuNimAM kahyuM che ke ujjayinI nagarImAM aNilasuta (anilasuta) java (va) nAme rAjAne gabha (gardabha) nAme putra hato ane aDaliyA nAme ene putrI hatI. e aDaliyA rUpavatI hatI. ene joIne A garlabha kAmAtura thaze ane dhIre dhIre kSINa thavA lAgyo. e uparathI dIhapuda (dIrgha pRSTha) nAmanA maMtrIe enI IcchA pUrNa thAya evo prabaMdha karyo. A garbha e je kadAca kAlakasUrinI bena sarasvatI sAdhvIne haranAra haze ema muni kalyANuvijyajI pR. 53 mAM kahe che. tigAlI (gA. 622)mAM garbhano ullekha che. tyAM kahyuM che ke garbhanA arthAta gabhillanA varSa vItatAM zaka rAjA .' gaEbhilenA vaMzane bhAgavatapurANa (12-1-ra7)mAM ane viSNupurANa (aM. 4, a. 24, . 14)mAM ullekha che. vizeSamAM matsyapurANa, vAyupurANa ane brahmANDapurANamAM sAta garvani (gadha bhila) rAjya karaze e nirdeza che. juo dIkSitane pUrvokta lekha pR. 196. gabhile AMdhronI zAkhA hoya ema keTalAka mAne che. je A vAta svIkArIe to parimala urphe padmagupta dvArA vikamanI agyAramI sadImAM racAyela navasAhasocaritramAM, prabaMdhacintAmaNimAM temaja keTalAka bIjA granthomAM vikramAdityanI nagarIne ujajene kahelI che, jayAre kathAsaritsAgaramAM pratiSThAna eTale ke paThANuM kahI che e baMne viruddha jaNAtI vAtone meLa maLe che. kAlaka nAmanA eka karatAM vadhAre AcArya thayA che. e badhAmAM virasaMvata 457mAM vidyamAna ane vavahAra (u. 10)nI suNimAM nirdiSTa kAkari atre prastuta che. tyAM kahyuM che ke Arya kAlaka zakene lAvyA hatA. anyatra sUcavAyuM che. tema kAlakasUri pArisa kuLamAM gayA ane zakavaMzI eka zAhanA darabAramAM javA lAgyA. tenuM mana nimitta . nAnathI jItI laI teo ene temaja bIjA aneka zaka maMDalikone-96 rAjAone hindamAM lAvyA. pachI (kahAvalInA kathana mujaba) e rAjAoe temaja gabhile jemanuM apamAna karyuM hatuM e balamitra ane bhAnumitra (lATa dezanA be rAjAoe) gabhila upara kara juo caturvizatiprabandhane mAre gujarAtI anuvAda (pR. 229-230 ). For Private And Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka | vikramAditya ane jaina sAhitya [ 151 caDAI karI. nisIhna (u. 10) nI suNimAM evA ullekha che ke e sAhie kArDayAvADane 96 bhAgamAM vaheMcI lIdhe ane A kAlaka jemanI pAse rahyA te zAhane tyAMnA rAjAdhirAja batAvye. A pramANe je kAlakasUra viSe nirdeza kAlakathA vageremAM pazu jovAya che e kAlakasUri atra prastuta che, A sUrinAM keTalAMka kathAnakamAM zAhAzAhine ullekha che. sITanA gupta zilAlekhA (C. I. I., III) No. 1 uparathI jaNAya che ke caMdragupta bIjAnA pitA zAAnuzAci' birudra dharAvanAra keTalAka mukhIonA saMsargamAM khAravela---hAthIzuM phAnA zikSAlekha uparathI jaNAya che ke khAravelane mahAmedhavAhana'nI upAdhi hatI. medhavAhanane artha 'indra' thAya che eTale enI upAdhine atha 'mahendra' thayeA. kAlidAse je mahetA vikramaziyamAM nirdeza karyAM che, te kAlidAsanA AzrayadAtA che athavA emanA pUrvaja che ema kahevAya che. kAlikAmane samaya i. sa. pUrvenA che ema keTalAka mAne che ane keTalAka te guptasamayane 400 varSa jeTalA vadhAre prAcIna mAnavA paNa taiyAra che.74 AvyA hatA. khAravele magadha upara enA rAjyanA AThamA ane bAramA varSamAM ema be vAra caDhAI karI hatI. A bIjI vAranI caDhAI vakhate, magadharAja naMDha kaliMgamAMthI5 je jinamUrti uDAvI pATaliputra lai gayA hatA te eNe pAchI meLavI. vizeSamAM eNe mau kAlamAM naSTaprAya thayelA agaptikatA, cethA bhAgane punaruddhAra karAvyeA. A uparathI A karliMgacakravartI jaina dharmAMtA rAgI hatA e vAta tarI Ave che. vizeSamAM hiMmatatherAvalInA gujarAtI bhASAMtaramAM sUcavAyuM che ke khAravelanI rAjadhAnI samudrane kinAre hAvAthI jema khAravelane 'khAravelAvipati' kahevAmAM Ave che tema e nintha bhikSuenI bhakti karanAra hAvAthI enuM nAma bhikakhurAya paNa paDayuM hatuM. e rAjo 'ceTa' vaMzane hatA. ene sva`vAsa vIrasaMvata 330 mAM thayeA eTale ene putra vakrarAya kaliMgane adhi pati thayeA. e vakrarAya vIrasaMvat 362 mAM svavAsI thayA. niSpha (1) dAnavIra vikramAdityane nirdeza gAhAsattasa karatAM kAi prAcIna upalabdha thayelA granthamAM nathI. (2) zrIvikrama e zabdanA prAcItamAM prAcIna ullekha samudraguptanI mudrAmAM che. (3) 'vikramAditya'nI upAdhi dhAraNa karanAra caMdragupta khInna karatAM kAi enAthI prAcIna rAjAnI e upAdhi hAya ema jaNAtuM nathI. (4) zrIvikrama, vikramAditya ane mahendrAdityanI guptavaMzI rAkhtaee dhAraNu karelI upAdhi te te nAmanA pUrve thaI gayelA pratApI rAjAenA jeTalI peAtAnI maruttA darzA73 prastuta ullekho nIce mujaba cheH viSTA mahendrovAravAtaMta vinaphrenA yaMte mavAt ( aM 1 ), pramAvazinA mahendrA ( aM. 1 ), ladarza purAlaviyo mahendrasya (aM. 3), vAnI mahendraNadotenena mAritaH ( aM. 2), ane svayaM mahendrAmRtaH ( aM. 5). 74 jummA phippaNa 78 gata aMgrejI lekha. 75 kaliMga eTale atyArane erisA prAnta, For Private And Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 15ra ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 vavA mATe hoya to nA nahi-buke te vizeSa saMbhava che. (5) vikramAdityanuM nAma bauddha paraMparAmAM ke paurANika vaMzAvalImAM jaNAtuM nathI. (6) vikramasaMvata evA spaSTa ulekhavALo junAmAM june zilAlekha vi. saM. 811no che. (7) je jaina granthamAM vikrama saMvata evA spaSTa nidezavALI racanA-samaya che e badhAmAM vi. saM. 1029mAM racAyelI pAIyelachInAmamAlA jeTalI prAcIna kRtio gaNIgAMThI che. (8) vikamanI navamI zatAbdImAM racAyelAnA ullekhavALe evo eke graMtha jaNAtuM nathI. (9) vikramAdityanA jIvanane lagatI svataMtra kRti lagabhaga vi. saM. 1290nI pUrvenI maLatI nathI. (10) anyAnya hakIkatanI sAthe vikramanA jIvana upara prakAza pADanArI upalabdha kRti vikamanI agyAramI sadIthI pUrvenI upalabdha thaI nathI. (11) "mAlavaNasthitinA arthanA saMbaMdhamAM matabhedane avakAza che. (12) "gadaMbhilla e rAjAnuM nAma che ke rAjavaMzanuM nAma che e bAbatane vicAra karatAM e rAjavaMzanuM nAma che ema mAnavuM vadhAre yuktiyukta jaNAya che. (13) caMdragupta bIjAnI pachI thayela "vikramAditya" nAmavALo ke upAdhivALo kaI rAja e paropakArazIla zakAri vikramAditya che ane eNe vikramasaMvat pravartAvyo che ema mAnavAne kazuM kAraNa nathI. (14) caMdragupta bIje te prastuta vikramAditya che ane e vikrama saMvatano pravartaka che e mata taddana nirAdhAra nathI, enI tarapheNamAM jema keTaluMka kahI zakAya tema che tema enI viruddhamAM paNa sabaLa dalIla rajU thaI zake tema che. (15) caMdragupta bIjAnI pUrve thaI gayelA keI rAjAe calAvele saMvat te vikramasaMvat che ane e rAjA te kaniSka, ejhIjha, gabhila, gabhilano putra, balamitra ke khArela haze ema manAya che. A pratyeka mAnyatAne thoDoghaNo paNa Teke che. (16) mAruM aMgata mAnavuM atyAre e thAya che ke jeNe mALavA para rAja karyuM heya-jenI rAjadhAnI ujajena hoya, je zakeAnA samAgamamAM Avyo hoya, jenuM parAkrama prazaMsApAtra banyuM hoya, je kapriya thaye heAya ane tema thavAthI jenA jIvanavRttAMta sAthe jAtajAtanI daMtakathAo joDAyelI hoya tenA nAmathI vikramasaMvat pravarte che. je A maMtavya sAcuM hoya to e dRSTie vicAratAM kAzmIrano rAjA vikrama tyi prastuta nathI, kemake enI rAjadhAnI te urjana nathI. enI sAme bIje vadhe e che ke e zakAne harAvanAra ke mitra nathI, kemake I. sa. 802mAM candra, gupta bIjAe siMhane harAvyo ane pAMca sAta varSamAM zaMkAnI sattA hindamAMthI paravArI gaI eTale enA samayamAM te zake bhAratavarSamAMthI jatA rahyA hatA. huNAri yazovarmananI sAme A vadhe che. e uparAMta e paNa vAMdho uThAvI zakAya tema che ke eka saMvata cAlato hoya tenuM nAma badalavuM ane sAthe sAthe e pUrvenA saMvatanI sAlanI cAlu gaNatarI rAkhavI e asaMbhavita nahi to vilakSaNa ghaTanA te che ja, eTale mAlavasaMvatanuM 76 bhAratIya prAcIna lipimAlAmAM keTalAka saMvatanAM eka karatAM vadhAre nAma hovAnuM sAcuM che. jemake.... For Private And Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] vikramAditya ane jaina sAhitya [ 153 vikramasaMvatsara tarIke rUpAntara yazovarmana kare ke mALavAnI prajA kare ke baMne maLIne tema kare ane sAla cAlu gaNe, nahi ke ekathI zarU kare e mAnatAM jarUra paMcAvuM paDe che. candragupta bIjAne paNa vikrama saMvatanA pravartaka mAnavAmAM A vAMdhe Ave che. ane bIje vAMdhA e che ke enA dAdAe guptasaMvat calAvyuM tene e mAna na Ape e vadhArA paDatuM che. vaLI eNe vikrama saMvata calAvyo te ene pautra skaMdaguptanA giranAranI khaDaka uparanA lekhamAM temaja enI pachInA "guptavaMzanA rAjAonA lekhamAM gupta gaNanA kema che? gabhillane-darpaNane vikramAditya ane vikramasaMvanA pravartaka mAnavAmAM enI duSTatA-sarasvatI sAdhvInA apaharaNanI bInA ADakhIlI rUpa che, kemake A ghaTanA khoTI mAnavAnuM kaMI kAraNa jaNAtuM nathI eTale ene sAcI mAnIe te paraduHkhabhaMjana, popakArI, sadAcArI evAM vizeSaNothI vadhAvato vikramAditya A saMbhavI zakato nathI. hA, ene putra prastuta vikramAditya hoya to enI nA nahi, paNa enuM evuM nAma che kharuM ? gabhilanuM bIjuM nAma gaMdharvasena che ema keTalAka mAne che paNa te keTale aMze vyAjabI che? gaIbhalla parAjaya karavAmAM zakAno ane balamitra temaja bhAnumitrane hAtha che e vAta svIkArIe to enA pachI kAM to zake ke kAM te balamitra ke bhAnumitra gAdI upara Ave. zakoe cAra varSa sudhI rAjya karyAne ullekha maLe che, paNa tyAra bAda te balamitranuM nAma gaNAvAya che. A ghaTanA samajAtI nathI, kemake zuM zakoe pitAnI meLe ene rAjagAdI soMpI dIdhI ke balamitre emanI pAsethI jhUMTavI lIdhI? game tema paNa je balamitrane gAdI maLI hoya to kAlAMtare e "zakAri gaNAya; kemake ene zake sAthenI laDAimAM hArelA gabhilane vArasadAra gaNavAnI-enA putra gaNavAnI AgaLa uparanI janatA kadAca bhUla kare. paNa je siddhasena divAkare vikramAdityane pratibodha pamADyo hato e sAcuM hoya te e vikramAditya te A ema mAnavAmAM eka vAMdhA e che ke e baMnene samaya atyAra sudhInA saMzodhana mujaba bhinna che. kadAca e baMne samakAlIna kare, te paNa kAlakasUri jevA AcAryano bhANeja ajena hoya ane tene pratibodha pamADavAnI jarUra rahe kharI ? bAkI vikamAditya e enA arthAt balamitranA nAmano paryAya che, ene thayAne lagabhaga 2000 varSa thayAM che, e bhAratabhUmine putra che ane kAlakari jevA nimittajJAnI ane dhuraMdhara AcAryano e bhANeja che eTale e dAnavIra hoya ane tema hoI e prastuta vikramAditya saMbhave khare. pR. 150 saptarSisaMvata = laukika kAla = laukika saMvata = zAstrasaMvata-pahADI saMvata = kacAsaMvata pR. 161 kaliyugasaMvata = bhAratayuddhasaMvata = yudhiSThira saMvata. pR. 173 kalacurisaMvat = cedisaMvata = saikUTakasaMvata. pR. 175 gutasaMvata = valabhIsaMvata (kAlAntare ). che. phalITa pramANe zakasaMvata = kaniSkasaMvat, A pramANe The Indian Culture (Vol. VII, p. 458 )mAM pradhacandra senagupta ullekha karyo che. ahIM je emane "Kaniska's Era" nAmano lekha (pR. 457-462mAM) prasiddha thayo che temAM temaNe sUcavyuM che ke rAjA kaniSkano saMvata I. sa. 79 nA DisembaranI 25 mI tArIkhe eTale zakanA bIjA varSamAM zarU thaze ema mAnavAthI Do. kenee noMdhela khareSThI zilAlekha (group B)mAM apAyelI tArIkhe uparathI je zarato uddabhave che te jaLavAI rahe che. For Private And Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - - - - - - 154] zrI jena satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 khAravela gadabhila che ema mAnavA mATe gardabhila upara je duSTatA sevyAno Aropa che te enA upara Ave che, sivAya ke e koI bIjo gardabhilla hoya. je tema na hoya te jainadharmI khAravela sAdhInuM haraNa kare e manAya tema nathI. vaLI e kaliMgAdhipati, nahi ke mALavAdhipati che. vizeSamAM enuM nAmaThAma jaina graMthomAM bhAgye ja jovAya che, to pachI enA jIvanavRttAntanI hakIkata-daMtakathAo to emAM hoya ja zAnI ? AvI sthitimAM huM ene prastuta kamAhitya gaNato nathI. ejhIjha e paradezI rAjA che, eNe mALavA para rAjya karyuM nathI, e "zakAri nathI ane eNe pite vikrama saMvata calAvyAnI koI mAnyatA nathI eTale e paNa A dASTae vikramAditya hoI zake nahi. - elekajhAnDaranI mAphaka deza jItavAnA ane e mATe laDAIo laDavAnA kaDavALA kanikanuM enA sainikone hAthe maraNa thayAnuM kahevAya che eTale ja e hakIkata sAcI hoya te e lekapriya banyo hovAnI zaMkA rahe che, ane e khUba dUra uttara hindamAM hato eTale bhaugolika daSTie mALavAmAM ene saMvata cAle e banavuM muzkela hatuM ane te paNa kazAna. vaMzI hoI anyane saMvata pravartAve e te navAI jevuM gaNuya. vaLI e rAja zraddhadhamAM hato eTale je e vikramAditya heta te enI pachI racAyelA keIka beMddhi graMthamAM te ene e pramANe nirdeza hota, paNa tema kyAM che? AthI AvAM kAraNe vicAratAM kaniSka prastuta vikramAditya saMbhavato nathI. (17) AjathI be hajAra varSa pUrve kaI viziSTa banAva banyo hovo joIe koI apUrva vijaya koI rAjAne ke prajAne maLyo hovo joIe ke jenA smAraka tarIke A navuM varSa 2000 muM gaNAya che. game tema che bhAratavarSanI ochAmAM ochA 2000 varSa thayAM cAlI AvatI saMskRtinuM A smAraka che, hindanI akhaMDa bhAvanAnuM A ghAtaka che, jaina ane vaidika saMpradAyanuM A saMgama-sthAna che ane mAnavatAnuM e pratIka che. jema sAMbelA goThavAtA hoya ane kadAca kaIka navA AvanArA hoya evA samayane nIkaLate varaghaDe e varaghoDAnuM saMpUrNa ke aMtima svarUpa nathI tema bhAratIya prAcIna itihAsa hajI ghaDAya che-AlekhAya che-enI sAmagrIo hajI pUrNatayA prApta thaI nathI ane jeTalI thaI che te paNa aMtima svarUpamAM zilAlAbaMdha rUpe rajU thaI nathI. AthI atyAre vikrama saMvatanA pravartaka amuka ja che ema nirvivAdapaNe pratipAdana karavuM e sAhasa che ane temAM paNa jyAre mane keTalAMka78 adyatana sAdhane ahIM maLI zakayAM nathI tyAre tema karavA huM taiyAra na houM e dekhItI vAta che eTale AgaLa upara e maLaze to A saMbaMdhamAM vizeSa vicAra karavAnI AzA rAkhato huM viramuM chuM. ema. TI. bI kaeNleja, surata : tA. 15-12-43 cha7 Advanced History of India (pR. 197)mAM kahyuM che ke A ajhIjhano pitA moga jene Mon ane Mones paNa kahe che te hindamAM rAjaya karanAra pahele zaka-palava che. e moge i. sa. pUrve 120 nI AsapAsamAM yavanonI pAsethI puSkalAvatI laI lIdhI hatI. 78 dAkhalA tarIke marAThI sahyAdrinA gata oNkaTobarano aMka, Journal of Indian History Vol. XXXI, parts 1-3 Hitlers The Genealogy, and Chronology of the Early Imperial (jupts 11721 lekha ane enI pratyAcanArUpa jagannAthane lekha nAme Some Historical illusions temaja A lekhamAM anyatra nAMdhelI anupalabdha sAmagrI. For Private And Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMvatapravartaka rAjA vikramAditya lekhakaH-zrIyuta sAkaracaMda mANekacaMda ghaDiyALI ApaNA vepArI varga taraphathI dara divALIe navA varSoMnA cepaDA lakhAya che, ane e divasane mune divasa gaNavAmAM AvatA heAvAthI, e vakhate zubha zarUAta thAya te mATe meATI dhAmadhUmathI zAradApUjana thAya che, AnaMdanAM vAjAM vagaDAvAya che, ane munA sAdA karIne Akhu vadhu AnaMda vacce pasAra thaze evI AzAe setrAya che. hAlamAM keTalAka jaina vepArIe jaina vidhithI paNa zAradApUjana kare che, ane cApaDAnI zarUAta karatAM zrI gautamasvAmIne paNa yAda karI le che. e jaina vidhinuM pUjana AvakAradAyaka che; te mATe kAMI kahevAnuM nathI. paNa ghaNA jaina bhAIe e vAta jANatA nathI ke je vIra vikramAdityanuM 200 muM varSAM teoe cepaDAmAM zarU karyuM che te vIra vikrama pAte paNa jaina hatA-curata jaina hatA, ane teoe paraduHkhabhaMjana tarIkenuM biruda jaina AmanyA ane jainadharma svIkAryA bAda ja meLavyuM hatuM; eTaluM ja nahi paNa e vIra vikrame moTA bhavya sadha kADhIne pAlItANAnI yAtrA karI hatI, ane zrAvakAnAM vrata zraNa karIne peAtAnA rAjyamAM kAi paNa jIva du:khI na thAya evI rIte rAya karIne, AkhI prajAne! cAha jItI lIdhA hatA ane pariNAme tene saMvat cAlu thayeA hateA. rAjA vikrama kyAre thayA ? rAjA vikrama kayAre thayA, te viSe atyAranA vidvAnAmAM meTA matabheda che. keTalAkane mata te evA paNa che ke rAjA vikramAditya jevI kAipaNa vyakti thaI ja nathI. khIna "keTalAkAnA mata evo che ke 2000 varSoM para savapravartaka rAta vikramAditya thayA ja nathI, paNa jeeAe peAtAne saMvat calAvyA, te vIra vikramAditya pAchalathI dhaNI siMda pachI thayA hatA. A saMbadhamAM bIjA keTalAka vidvAnA peAtAnA taraphathI judA judA vicAre rajU kare che. A saMbaMdhamAM "prAcIna bhAratavarSa "mAM ghaNA UhApoha karavAmAM Avye che. " prAcIna bhAratavarSAM 'nA vidvAna lekhaka, DaeNAkaTara zrI tribhovanadAsa laheracaMda zAhe e saMbaMdhamAM potAnA pustakanA cothA bhAgamAM la'bANu carcA calAvI che, ane te ghaNI vAMcavA lAyaka che. te upara vidvAnenuM huM dhyAna kheMcuM chuM. * 46 paNa zrI vIra vikramAditya sabaMdhamAM mAtra " prAcIna bhAratavarSa 'mAM ja UhApADa karavAmAM AvyA che, evI mAnyatA jo keTalAkeA dharAvatA hoya te| te khareAbara nathI. vaLI anya darzInI jema jaNAve che tema vIra vikramAditya jaina hatA ja nahi, e mAnyatA paNa barAbara nathI. zrI vIra vikramAditya 2000 varSa agAu thayA hatA ane peAtAnI vRddhAvasthAmAM jainadharmAMnA cukta anuyAyI hatA, e bAbatane TekA ApanArAM sekaDa| varSAM agAu lakhAyela dhaNAM pustakA maLI Ave che. zrI vIra vikramanA AyuSya ane rAjyakALa saMbaMdhamAM paNa zreNA matabheda che. keTalAkAnuM evuM maMtavya che ke e rAjA aDhAra varSanI umare avaMtI-ujjainanI gAdI para AvyA hatA ane 60 vaSaeN sudhI rAjya karI maraNu For Private And Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 156 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 pAmyA hatA. Do. tribhovanadAsa laheracaMda zAha e matanA jaNAya che, ane te saMbaMdhamAM temaNe "prAcIna bhAratavarSamAM laMbANathI carcA calAvI che. paNa bIjAM pustakemAMthI evI vigato maLI Ave che ke vIra vikramAditye 111 varSanuM AyuSya bhogavyuM hatuM, ane 63 varSo sudhI rAjya karyuM hatuM. svargavAsI zrI camanalAla saMghavIe paNa vIra vikrama saMbaMdhamAM keTalIka zodhakhala karI hatI. ane teo evA nirNaya para AvyA hatA ke e rAjA be hajAra varSo agAu thayA hatA, ane teoe ja vikrama saMvata calAvyo hato. ApaNe paNa, judAM judAM pustakanA AdhAre atre e vicAra karIzuM ke vIra vikrama kyAre thayA che temane saMvata kayAre zarU thayo ? temanAM mAtA ane pitA koNa hatAM? temaNe "paraduHkha bhaMjana"nuM biruda kevI rIte meLavyuM ? temanI prajA temane zA kAraNathI cAhatI hatI ? vIra vikramAdityanA pitA keNu? bhAratIya graMthamAM evI gaNatrI maLI Ave che ke I. sa. pUrve 6pa nA arasAmAM ujajaina-avaMtImAM darpaNa nAme rAjA rAjya karato hato, ane e rAja darpaNa te ja vIra vikramAdityanA pitA hatA. "kathAsaritsAgara" nAmanA kathAgraMthamAM e nRpatine mahendra nAme lakhela che, jyAre bIjA graMthamAM e rAjAnuM nAma "gaEbhila" temaja "gadhavasena" hatuM ema mAlama paDe che. "darpaNa" athavA "gaIbhile" athavA gardhavasene" garda bhI nAmanI vidyA sAdhya karI hatI, ane e vidyAnA pratApathI e gabhila rAjA pitAnI satA TakAvI zakyo hato, tethI tene vaMza " gabhila" nAme prakhyAti pAmyo hato. vIra vikramAditya e "gabhila vaMza"nA bIjA rAjA hatA. - gabhilla athavA gardhavasena ema kahevAya che ke-gadaMbhilala athavA gardhavasena rAjA maMtravidyAthI gardabha-gadheDhAnuM rUpa dhAraNa karI zakato hato ane e sthitimAM rUpavaMtI strIone upADI jato hato. vidyAbhUSaNa paMDita bhUjabalI zAstrI ane prophesara zrI devasahAya trivedI ema.e. nA jaNAvyA pramANe e gadamila rAjAnAM lagna gujarAtanA rAjA tAmraliptarSinI kanyA madanarekhA sAthe thayAM hatAM. ane e madanarekhA rANIthI vIra vikramAdityane janma thayo hato. e uparathI mAnavAne kAraNa maLe che ke vIra vikramAdityanA pitAnuM nAma "gabhila" " gadhavasena" ke "darpaNa" hatuM, jayAre temanI mAtAnuM nAma rANI madanarekhA hatuM. "abhidhAnarAjendramAM rAja " gaIbhilla" no samaya vIrasaMvat 453 thI 466 sudhIno jaNAve che. eTale ke vikrama saMvata pUrve 17 thI vikrama saMvata pUrve 4 sudhI gabhille rAjya karyuM hatuM. vikrama saMvata ( 850 mAM thayelA jinasena viSe bIhAra orisA risarca sosAyaTI janarala (Bihar Orissa Research Society Journal)nA 16 mA pustakanA 234 mA pAnA para ullekha che. jinasena jaNAve che ke gardabhiAno kALa vIrasaMvata 345 thI 445 sudhIne hevo joIe. - zrI kAlakAcArya rAjA zrI gabhilanA nAma sAthe zrI kAlakAcArya nAmanA jenonA eka mahAna AcAryanuM nAma joDAeluM che. e kAlakAcArya saMbaMdhamAM amerikAnA ane jarmanInA vidvAnoe paNa ghaNuM lakhyuM che. vozIMgaTana (amerikA) nA viliyama nAmana bAune For Private And Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 93 vikrama-vizeSAMka ] saMvatpravartaka rAjA vikramAditya [ 157 " kAlakAcArya kathAnaka * * 66 nAmanuM pustaka lakhyuM che, temAM teoe jaNAvyuM hatuM ke kAlakAcArya kacAnaka " nA racanAkALa cesapaNe nakkI thaI zakatA nathI. e kathAnaka, zrI bhadrabAhu-racita ' kalpasUtra ' nA pariziSTamAM prAthe maLI Ave che. e kalpasUtra vikramasa Mvat 510 pUrve mAtra yatie ja vAMcatA hatA; paNa te pachI te yatio taraphathI gRhasthA samakSa paNa vAMcavAmAM AvatuM hatuM. e kAlakAcArye ja saMvatsarIneA bhAdrapada zuddhi pAMcamane divasa pheravIne bhAdrapada ceAthane karyAM hatA. zrI kumArapAla rAjAnA samayamAM ahiMsAdhatA kA vagaDAvanAra zrImad hemacaMdrAcArye racelA graMtha zrI " cegazAsravRtti " mAM zrI kAlakAcAya viSe ullekha che. munirAja zrI kalyANavijayajI mahArAje " abhikAlaka' nAmanA pustakanA 94-120 pRSThomAM zrI kAlakAcA viSe lakhyuM che. vaLI kAzI nAgarIpracAriNI sabhAe pragaTa karela 'dvivedIabhinaMdanagraMtha'mAM zrI kAlakAcArya viSe eka lekha lakhyA che. kharatara gacchanI paTTAvalI tapAsatA temAM traNa kAlakAcAya thayAnA ullekha maLe che, pahelA kAlakAcAne svargIvAsa vIrasavat 376 mAM athavA vikramasavat pUrve 94 mAM 91 varSanI uMmare thaye| hatA. bIna kAlakAcAryanuM mRtyu vIrasavat 453 mAM athavA vikramasa Mvat pUrve 17 nA varSoMmAM thayuM hatuM. dharmaprabhasUrie lakhela hastalikhita pratamAM A vigata che. A bonna kAlakAcAryanI bahena sarasvatI viSe je ullekha have pachI thavAnA che, tene rAna gabhinna upADI gayA hatA ane pitAnA rAjamahelamAM tene besADI hatI. e ja sarasvatIne gardabhinnanI hAra pachI vikramasaMvat pUrve 17 mA varSamAM pharIthI sAdhvI-dIkSA apAi hatI, ema A uparathI dhArI zakAya che. trIjA kAlakAcArya vIrasavat 993 mAM athavA vikramasaMvat 123 mAM thayA hatA. prathama kAlakAcArye prajJApanAsUtranI racanA karI hatI, evI mAnyatA che. sAkSI sarasvatI ane gabhilla " kAlakAcA kathAnaka'nA pR' 38 mAM jaNAvyA pramANe kAlakAcAya (bIjA)nI vhena nAme sarasvatI savalAvaNyasaMpanna hatI. eka vakhate zrI kAlakAcAya bihAramAM vicaratA hatA ane temanI ena sarasvatIe paNa sAdhvI-dIkSA lIdhI hAvAthI te paNu bihAramAM vihAra karatI hatI. tyAre avaMtInAtha gavasene tene joI ane tene khaLathI pakaDAvI maMgAvI peAtAnA mahelamAM dAkhala karI dIdhI. A sAme zrI kAlakrAcArye vAMdhe lIdhA ane rAjA gaOvasenane aneka dRSTAMtA ApI sAdhvI sarasvatIne cheDI devA samajAvye. te chatAM rAjA gabhillu na samajyA. AthI zrI saMdhatI rakSA arthe zrI kAlakAcArya' sAdhu vastronA tyAga karyAM ane irAna tarapha prayANa karyuM. IrAnamAM te vakhate zaka kulanA rAjAe rAjya karatA hatA. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAlakAcAya sisthAnamAM vidhAbhraSaNa paDita bhujakhalI zAstrI ane prephesara zrIdevasahAya trivedI ema. e.nA jaNAvyA pramANe " te vakhate sisthAnamAM (zasthAnamAM) zAhAnazAhIe rAjya karatA hatA. ane darabArI sAma'tAne zAhI kahetA hatA. zrI kAlakara eka zAhIne tyAM jaine rahyA. eka vakhata evuM banyuM ke zAhAnazAhe, je zAhIne tyAM zrI kAlakAcA eka dUtane mAnyeA. e dUtane jotAM pelA zAhInuM mAM kAlakAcAye pelA zAhIne dilagIrImAM joi, tenuM kAraNa pUchyuM. pelA UtaryA hatA tyAM, UtarI gayuM. zrI zAhIe javAbamAM For Private And Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 158 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 jaNAvyuM ke zAhanazAha jenA upara kepe che, tene tyAM eka dUta sAthe talavAra mokale che, ane je mANasane te talavAra levAnI hoya che te te talavAra laIne tenAthI pitAnuM gaLuM kApI ApaghAta kare che. je te ApaghAta na kare te zAhanazAha AkhA kuTuMbane nAza kare che. AvA 95 (paMcANu) zAhI sAmaMta upara zAhanazAha kApe che, ane te badhAne ApaghAta karavA paDaze. zrI kAlakAcAryo, uparanI bAbata jANyA bAda, sisthAna (zakasthAna)nA 95 zAhIone samajAvyuM ke teoe ApaghAta karavAnI jarUra nathI. teo badhAe sisthAna choDIne bharatakhaMDa athavA hiMdusthAna AvavA taiyAra thavuM ane te (kAlakAcArya) temane bharatakhaMDa athavA hiMdusthAnamAM sArI sthitimAM mUkaze. AthI te zAhIonA badhAM 95 kuTuMbe, pitAnA nokara ane mIlakata sAthe, moTI saMkhyAmAM, hathIrathI sajaja thaIne, hinduonA dezamAM, sidhu nadI oLaMgIne gayA, ane suraTa viSaya (surata ke saurASTa)mAM pahoMcyA. e vakhate varSARtunI zarUAta thavAthI teo nAnI saMkhyAmAM vaheMcAI gayA ane judA judA sthAne rahyA. zaradaRtu zarU thatAM zrI kAlakAcAryo zAhIone ekatra karyA ane ujajaina para caDhAI karavA taiyAra karyA. e vakhate zrI kAlikAcAryo zAhIone puSkaLa dhana ApIne uttejana ApyuM ane lATanA rAjAnI sahAya meLavI ujajenane cAre taraphathI ghero ghAlyo. gabhillanI hAra ane tenI nAsabhAga gali A gherAthI gabharAye. tenuM lazkara A gherA sAme laDI na zakayuM. ethI chevaTanA upAya tarIke rAjA gardabhale jAhera karyuM ke te bIje divase gardabha vidyAne upayoga karazeH e vidyAnA pratApathI eka gadheDI killA (koTa) para dekhAze ane moDhethI bhUkaze, ane je kAI sIpAhI teno avAja sAMbhaLaze te beDeza thaze, tenA moMmAMthI lehI vaheze ane te maraNa pAmaze. A khabara maLatAM zrI kAlikAcA zAhIomAMthI 200 cunaMdA tIraMdAjone taiyAra karyA ane temane hukama Apo ke teoe je vakhate killA para gadheDI bhUMkavA mATe meM upADe tyAre eka sAthe 200 tIra dhanuSyamAMthI choDIne gadheDInuM mAM bharI devuM ane tene bhUMkavA devI nahIM. na bIje divase gaI bhile jAhera karyA mujaba gadheDIe dekhAva daIne bhUMkavA mATe meM ughADyuM ke 200 dhanuSyamAMthI eka sAthe bANa phUTayAM ane gadheDInuM meM tArAthI bharAI gayuM, ane gadheDI bhUkI phI nahI. pariNAme zrI kAlakAyAya sAthenuM zaka vizkara ujajainamAM dAkhaluM thayuM ane gardabhiHlanI hAra thaI. ane garda bhila nAsI gaye. A pachI, ema jaNAya che ke ujjainamAM zaka lokomAM eka AgevAna zaka rAjyagAdI para beThe. A zaka leke akasthAna (cistAna)nA hatA tethI teo zaka kahevAyA ane temanuM rAjya zaka lokonuM rAjya kahevAyuM. zaka loke prophesara DokaTara enekone, " I pazansa IDIkerama" nAmanA sane 1929 mAM orDa presamAM chapAyela pustakanA bIjA bhAgamAM jaNAve che ke zake pahelAM pAmIramAM hiMdukuzanI uttaramAM ane balakha ane sAgaDiyAnAnA pUrvamAM vasatA hatA. teonI vastI kApIana samudra sudhI phelAyela hatI ane pAchalathI teo sistAna (sakasthAna)mAM paNa For Private And Personal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama--vizeSAMka saMvatpravartaka rAjA vikramAditya [ 159 vasyA hatA. pArasI graMthAmAM A binAte TekA ApanArI hakIkata Ave che. cinanA graMthAmAM paNa A vAtane samana karanAra binA maLe che. te pachI isvIsananI pUrve pahelI sadImAM zaka leke siMdhamAM AvI vasyA hatA. isvIsana pUrvedeg 88 mAM bIjA mitreDaTasanuM maraNa thayA bAda sistAnanA zaka leAkeA pArthiyAthI svataMtra thaI gayA ane siMdhamAM gayA. isvIsana 160 mAM TAlemI nAmanA lekhake jaNAvyu che ke kAThiyAvADamAM zaka lekAnuM rAjya hatuM. I. sa. pUrve 60 mAM zaka lokonuM rAjya siMdha, kAThiyAvADa, ane mAlavA sudhI phelAyaluM hatuM. gavasenanI nAsabhAga-jamanImAM sva`vAsI zro cImanalAla saMghavI jaNAve che ke, bhAratIya graMthAmAM gabhinnanI nAsabhAganI hakIkata maLe che, paNa te nAsIne kayAM gayela tenI noMdha nathI. paraMtu rezamanA mahAna itihAsakAra plIlInI teAMdhamAM nIcalI hakIkata maLI Ave cheH-I. sa. pUrve 60 mAM bhAratavanA vyApArIonAM keTalAMka suMdara vahANe| AphrikA javA UpaDayAM. samudrayAtrA daramiyAna hiMdI mahAsAgaramAM temane eka pracaMDa vAvAjhoDAnuM taphAna naDatAM temanAM keTalAMka vahANu samudrane taLIye jai beThAM. A vyApAriemAM uttara bhAratanA kantu ka gala (gaIbhilla) nAmane eka rAjanI paNa hatA. sadbhAgye e rAjavI ane tenI sAthenA bIjA keTalAka vyApArIe te phrAnathI bacI javA pAmyA. paraMtu samudranA te phAnI pravAheAthI te ADamArge caDI gayA. lagabhaga daza mAsa pachI tee cheka jamatI (Germany)tI khADImAM jai pahoMcyAM. ja`nImAM keTalAka divasa gALIne tee phrAMsa gayA. phrAMsamAM e samaye miralasa nAmato rAmana sUkhA zAsana calAvatA hatA, teNe katu kagalsa (gabhilla) temaja tenA sAthIonuM bhAvapUrvaka svAgata karyuM ane romana nRpati TeTasa upara eka bhalAmaNapatra lakhI ApyA. e bhalAmaNapatra laine katu kagalla ane tenA sAthIe rezama pahoMcyA. TeTase temanuM svAgata karyuM. vagere. '' vikramanA janma gaNatrI karatAM ema mAlama paDe che ke zaka sAmaMtA, zrI kAlakAcAya sAthe, hiMdusthAnamAM i. sa. pUrve 61 mAM dAkhala thayA ane gabhillane teoe I. sa. pUrve 59 mAM harAvyeA. e pachI gabhillu nAsI gayA ane ja`nI, phrAnsa ane rAmanI mulAkAta laine I. sa. pUrve 57 mAM pAchA hiMdusthAnamAM Avye. e pachI tenI rANIe tenuM maMtreluM gadheDInuM cAmaDuM bALI bhUkayuM. e cAmaDu baLI javAthI gabhinna maraNa pAmyA, ane te vakhate rAjA vikrama madanerekhAnA ga'mAM hovAthI, gabhikSanA maraNa bAda vikramane janma thayA. I. sa. pUrve 39 mAM jyAre vikrama 18 varSAMte thayA tyAre teNe zaka leAkeAne parAjaya karyo ane temane cyavatInI gAdIparathI uDADI mUkayA. A binA kAzmira rAjyanI saMzAdhita rAjyavazAvalI'' (The revised chronology of Kashmir Kings. Journal of Indian Histories Vol. 18. p. 58) nA pahelA pustakanA 58 mA pAnA para jaNAvelI che. vaLI prayAgathI pragaTa thatAM vijJAna" mAsikanA sa. 1994 nA varSInA eprIla mAsanA aMkamAM ApelI che. vikramasavanI gaNanA I. sa. pUnA 57 mA varSamAM thaI hatI te jotAM ema mAnI zakAya ke vikramanA janmakALathI saMvatsaranI zarUAta thai hatI. 'bhaviSyapurANa"mAM vikramasava ullekha che. C5 For Private And Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 160 zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 zakArI vikramAdityanAM nava ratnA vikrame ujjainanI gAdI I. sa. pUrve 39 mAM 18 vaSa~nI vaye hAtha karI hatI, ane zaka rAjAne meTI hAra ApI hatI. zaka+ari, eTale zakalAne duzmana, zalAkAne harAvanAra. vikrama e vakhatathI zakAri vikramAdityanA nAme prasiddhi pAmyA. vikrame zakAne harAvyA bAda kAzmira paNa jItyuM hatuM ema mAlama paDe che. vikramasaMvat 23 mAM racAyela "jyeAtividAbharaNu" nAmanA graMthamAM, vikramanI rAjyasabhAnA kavi kAlidAsa taraphathI, vikramanI Rddhi viSe je vigato apAI che te uparathI jaNAya che ke vikrama pAse traNa karADanuM pAyadaLa (lazkara), eka karADanuM dhADesvAra lazkara, cAra lAkhanuM naukAdaLa (lazkara) ane 24300 hAthI hatA. vikramanI rAjyasabhAmAM 800 mAMDalika rAjAe birAjatA hatA ane atividvAna paDitA tarIke nava ratnA prasiddha hatAM. e nava ratnenAM nAma A pramANe che: (1) suzrutasahitAnA racanAra suzrutanA guru mahAna vaidyarAja dhanyatarI, (2) vikrama savatsara sthApana karavAnI preraNA karanAra mahAna jainAcAya zrI siddhasenadivAkara, (3) amarakAzanA kartA zrI amarasiMha, (4) nAcazAstra ane kAvyazAstranA prAcIna sakhyAbaMdha granthAmAM pramANabhUta manAyela zakuM, (5) saMgItavidyAguru vaitAla bhaTTa, (6) kavi dhaTaka+,(7) mahAna kavi kAlidAsa, (8) pa`siddhAMtikAnA racanAra varAmihira ane (9) rAjaguru vaci. vikramanA samayanI phALagaNanA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikramanA samayane viSe meTA matabheda che. te viSe A lekhanI zarUAtamAM jaNAvavAmAM AvyuM che. e rAjAnA saMvatsaranI sthApanA kevI rIte thai ? e prazna sAthe saMbaMdha che. vikrama rAjAe aneka duHkhIeAnAM du:kha dUra karyAM ane peAtAnA rAjyamAM kAi karajadAra mANusa na rahe te mATe teNe karADe rUpiA du:khI leAkeAne ApI, teenA karajamAMthI temane mukta karAvyA hatA, evI vAtA, vikramane lagatA NA granthAmAMthI maLI Ave che. e udAratA batAvavAmAM zrI siddhasena divAkara nAmanA AcAryanuM nAma paNa vikrama sAthe kheDAyeluM che, te viSe A lekhamAM keTalIka hakIkata have pachI apAze. paNa sivAya bIjI keTalIka bAbato paNa A vAtanI sAkhItImAM maLI Ave che. vaitALa paccIsI'' "siMhA sana batrIsInI vArtA," "khatrIsa putaLInI vArtA," vagere pustakA, pacAsa varSo agAu gujarAtanI prajAmAM lepriya granthA tarIke vaMcAtA hatAH e pustakAmAM vikrama rAjAnA paraduHkhabhaMjana svabhAvanI saMkhyAbaMdha vArtAo ApavAmAM AvI che. rAjA vikrama, peAtAnA rAjyakALanI zarUAtamAM, zaivadhama mAM AsthA dharAvatA hatA ane devIbhakta paNa hatA, paNu pAchaLathI, jaina itihAsamAM prasiddhi pAmelA mahAna jainAcArya zrI siddhasena divAkarane tene bheTA thatAM, te jainadharmImAM AsthA dharAvatA thayA hatA. kALagaNanA A vAta sAthe jainadharmAMte ane vikramanA saMvatsarane saMbadha AvAthI, vikramanA kALa kayeA ane saMvatsaranI sthApanA kayAre thaI, te viSe keTalAka pUrAvA atre ApavAnI jarUra che. zrI jinaprabhasUrie racela '"vividhatIrthakalpa''mAM, zrI rAjazekharasUrie racelA prabaMdhakoSa'mAM ane 'prabhAvakacaritra'mAM, zrI hemacaMdrAcAya racita " pariziSTa parva"mAM, zrI haribhadrasUriracita " zrI Avazyaka khUhavRtti"mAM, vikrama zA, zaivadhama cheDo jaina C For Private And Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - - - - - - - vikrama-vizeSAMka ] saMvatapravartaka rAjA vikramAditya [ 161 dharma kyAre thaze tenI vigata che, ane tene anusarIne zrI merUtuMgAcArya zrI "prabaMdhaciMtAmaNi" nAmanA graMthamAM je hakIkta ApI che te vikrama rAjAnA kALanI gaNanAnA saMbaMdhamAM upayogI thaI paDe evI che. "tIrtha kapapramANe zrI mahAvIra pachI 470 varSe vikrama thayo. e 470 varSamAM je judA judA vaMza rAjya karI gayA tenI anukramaNikA nIce pramANe che - rAja karanAra ke rAjavaMzanuM nAma keTalAM varSa rAjya karyuM? 1 pAlaka 2 navacaMdra 155 3 mauryavaMza 108 4 puSyamitra pa balamitra-bhAnumitra 6 naravAhana 7 gardabhilla 8 zakakulane rAjA = . vikramarAjA jena hatA ke nahi? gardabhila ane zakarAjAne kALa upara jaNAvelAM 470 varSomAM AvI jAya che. tyAra pachI vikrame zaka rAjAne harAvIne avaMtInI gAdI para pitAnI sattA jamAvI. e samaya daramiyAna zrI vikrama zevadhamAM hato ema mAnI zakAya che. tenA rAjyakALane keTalAka vakhata vItyA bAda e rAja jenadhama bane te tenI vigato upara jaNAvelA jaina AcAryonA graMthomAMthI maLI Ave che. ema jaNAya che ke vikrama rAjAe avaMtInI gAdI hAtha karyA bAda keTalAka samaya vItI gayo te vakhate jenomAM eka vidvAna AcArya nAme zrI vRddhavAdisUri prasiddhi pAmyA hatA. te vakhatamAM eka brAhmaNa paMDita paNa pitAnI vidvattA mATe prasiddhi pAmyo hato. tenuM nAma divAkara hatuM. e brAhmaNa paMDite ghaNuM paDitone harAvyA bAda zrI vRddhavAdie tene harAvyo ane tethI te vRddhavAdine ziSya thaze. te pachI divAkara mahArAja sAdhupaNumAM vihAra karatAM karatAM mALavA dezamAM jaI zrI mahAkALezvara mahAdevanA maMdiramAM jaIne UtaryA. ane zivanA liMga sanmukha lAMbA paga karI seDatANI sUtA. AthI zivamaMdiranA pUjArIoe divAkara mahArAjane mAra mAryo. paNa jema jema divAkara mahArAja para mAra paDavA lAge, tema tema vikrama rAjAnA mahelanI aMdara rahetI rANIone mAra vAgavA mAMDyo. AthI rAjya nAnAmAM moTo khaLabhaLATa thaI rahyo, ane te ja vakhate zivamaMdiranA brAhmaNe taraphathI divAkara mahArAja viruddha phariyAda AvI. pariNAma e AvyuM ke vastusthiti tapAsavA vikrama rAja zivamaMdiramAM gayA ane divAkara mahArAjane zivaliMga tarapha pUjyabhAvathI vartavA jaNAvyuM. divAkara mahArAje rAjAno hukama sAMbhaLI zrI mahAkALezvaranI stuti karavI zarU karI. stuti zarU thayA bAda zivaliMga moTA kaDAkA sAthe phATayuM, ane For Private And Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 162 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 temAMthI dhumADo nIkaLyo. te bAda agninI javALA pragaTa thaI ane javALAmAMthI jene tIrthaMkaranI pratimA pragaTa thaI. e ja vakhate rANIone zAMti thaI ane zrI vikramane jaina dharma upara zraddhA reMTI. te pachI eka vakhata evo banAva banyo ke rAjA vikrama je rastA uparathI pasAra thatA hatA, te ja rastA parathI divAkara mahArAjane dUrathI joine, rAjA vikrame manamAM ne manamAM temane vaMdana karI. zrI divAkara mahArAje, e vaMdana thatAM ja, rAjAne moTethI "dharmalAbha" kahyo. AthI zrI vikramane divAkara mahArAja upara vadhu zraddhA coMTI, ane rAjAe divAkara mahArAjane ApavA mATe eka karoDa naiyA maMgAvyA. saMvatsaranI sthApanA kevI rIte thai? divAkara mahArAje, pitAne mATe rAjAe maMgAvela eka karoDa senaiyA tarapha nispRhatA dAkhavatAM jaNAvyuM ke "tRpti pAmelAne bhojana ApavuM mithyA che. A mahera karajapIDita duHkhI manuSyone ApI de." bIje divase zrI divAkara mahArAja rAjasabhAmAM AmaMtraNathI gayA ane rAjAne cArakathI AzIrvAda ApyA. e dareka zloka jema jema divAkara mahArAja belatA gayA tema tema vikrama rAjAe eka eka dizAnuM pitAnuM rAjya divAkara mahArAjane ApavAnuM jAhera karIne cAre dizAnuM rAjaya arpaNa karyuM, ane sapari. vAra jenadharma svIkAryo. A vakhate paNa divAkara mahArAje rAjyano asvIkAra karIne, rAjAne ahiMsAne ane sarve jIvane sukhI karavAno, ane te mATe pitAnI rAjasaddhine upayoga karavAne upadeza Apyo. rAjAe e upadeza svIkAryo ane potAnA rAjyamAM kaI paNa dukhI rahe nahi te mATe rAjyane khajAne khulluM mUkyo. rAjAe AkhA rAjyanA karajadArene manamAnatuM dhana ApIne temane kara jamukta karyA ane du:khIonAM duHkha dUra karyA. AthI prajAe vikramasaMvatsaranI sthApanA karIne vikrama saMvata cAlu karyo. siddhasena divAkara rAjA vikramanI uttara avasthAmAM, jyAre tenuM sainya dUranA dezamAM rokAyela hatuM tyAre, kaI bIjA rAjAe, vikramanA rAjya para caDAI karI. AthI vikrama rAjAne tene kevI rIte harAva tene vicAra karavo paDyo. rAjAe zrI divAkara mahArAjane A sthiti jaNAvI. divAkara mahArAje rAjAne zAMta karIne ciMtA na karavA kahyuM. bIje divase duzmananA lazkare laDAI karavA vicAra karyo tyAre vikramarAjAnuM sainya ghaNuM meTuM jaNAyuM ane tethI duzmana rAja nAsI gayo. sinyane A rIte moTuM dekhADavAnA kAraNathI vikrama rAjAe divAkara mahArAjane "siddhasena"nuM biruda ApyuM ne te pachI te mahArAja "siddhasena divAkare" kahevAyA. zAlivAhana sAthe saMdhi have pachI je hakita apAya che te viSe vidvAnomAM matabheda che. ghaNu vidvAnone evo mata che ke vikrame 60 varSa sudhI rAjya karyuM ane maraNa vakhate tenI umara 78 varSanI hatI. paNa paMDita bhujabaLI zAstrI ane prophesara zrI devasahAya trivedI ema. e. evo mata dharAve che ke vikrame 93 varSa sudhI rAjya karyuM hatuM ane maraNa vakhate tenI umara 111 varSanI hatI. jyAre vikramanI umara nevuM varSathI vadhu thaI tyAre dakSiNa mahArASTramAM sapratiSThAna nagaramAM zAlivAhanane janma thayo ane te bAda te pitAnA parAkramathI prasiddhi For Private And Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] saMvatapavataka rAjA vikramAditya [ 163 pAmyo. cakravartI vikrama rAjAe zAlivAhana viSe tiSione pUchatAM, teoe jaNAvyuM ke zAlivAhana tamAruM rAjya paDAvI le evo baLavAna che ane te supratiSThAna nagaramAM che. AthI rAjA vikrame ekadama lazkara taiyAra karI supratiSThAna nagara para caDAI karI. sAme zAlivAhana paNuM lazkara sAthe Avyo ane evI vIratAthI laDayo ke vikramanuM ghaNuM sainya mAryuM gayuM ane vima tApI nadInA uttara kinArA sudhI haThI gayo. vikramane e vakhate vicAra Avyo ke zAlivAhana sAthe laDatAM ja tenI (vikamanI) hAra thaze to teNe meLavelI kIti nAza pAmaze. AthI teNe zAlivAhana sAthe suleha-saMdhI-karI ane evA karAra karyA ke tApI nadInA uttaranA pradezamAM vikAsanI sattA rahe ane dakSiNanA bhAgamAM zAlivAhananI sattA rahe. e pramANe karAra thatAM zAlivAhana supratiSThAna nagaramAM gayo ne tyAM teNe potAnI gAdI sthApI. e pachI zAlivAhane pitAno zaka lAMbe kALe pravartAvyo. vikamanuM mRtyu kAzimara jItI lIdhA pachI vikrame kamiranI gAdI para mAtRgupta ( kavi kALIdAsa ) ne besADyo. mAtRgute kAzmiramAM 4 varSa ane 9 mAsa sudhI rAjya karyA bAda vikramanuM mRtyu 111 varSanI umare, 93 varSa sudhI avaMtImAM rAjya karyA bAda, i. sa. 59 mAM yogI samudrapAlanA hAthathI thayuM ema 13 mI zatAbdimAM thayela bhaTTAraka IMdranaMdie racela "nItisAra" nAme graMtha parathI jaNAya che. e pachI yogI samudra pAla zAlivAhanano darabArI thayo. vikramanA mRtyuthI samasta prajAe bahu zoka karyo, ema nItisAra graMthamAM jaNAvyuM che. je upara lakhela binA kharI mAnIe to e binA paNa sAbita thAya che ke zaka lokone eka vakhata harAvanAra zakAri vikramAdityanuM mRtyu paNa zaka lokothI ja thayuM uparanI vigato parathI jaNAze ke jenadharma ane jene loko sAthe vikramane ghADa saMbaMdha hato ane jenAcArya zrI siddhasena divAkaranI preraNAthI ja vikramasaMvatsarano janma thayo hato. vikrame zatruMjayano moTo saMgha kADhIne zrI zatruMjayanI yAtrA karI hatI tyAre senA rUpAnA seMkaDo devamaMdire, hajAro hAthio ane hajAro yAtrALuo e saMghamAM hatAM evI vigato jaina pustakomAMthI maLe che. skaMdapUrANa, bhaviSyapurANa, agnipurANa vagere purANomAM vikrama viSe ulekha maLe che. gopIpurA, surata, 24-11-43 kaLA ane zAstrIya daSTie sarvAMgasuMdara bhagavAna mahAvIrasvAmInuM triraMgI citra 14"x10" sAIjha: ArTakArDa upara triraMgI chapAI : sonerI oNrDara : mUlya-cAra AnA ( TapAla kharcane doDha Ane judo.) zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti jesiMgabhAInI vADI ghIkAMTA, amadAvAda. Stoleo For Private And Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikramAdityakA saMvat-pravartana lekhakaH-DaoN. banArasIdAsajI jaina, ema.e., pIeca. DI. [prophesara, yunivAsaTI oriyaMTala kAlija] bhAratavarSameM jitane saMvat calate haiM, yA cala cuke haiM, una sabameM vikramasaMvat adhika prasiddha hai / isIkA pracAra adhika prAcIna aura vistRta hai / bhAratIya paraMparAke anusAra isa saMvatkA pravartana Ajase do hajAra barasa pahale ujjayinIke prakhyAta mahArAja vikramAdityane kiyA, jaba unhoMne apanI prajAko videzI zAsaka zakoMke paMjese chur3AyA aura use RNamukta kiyA thaa| zakoMko parAsta karane ke kAraNa vikramAdityakA eka viruda "zakAri" bhI prasiddha hai| yadyapi saMvata-viSayaka yaha kathana kevala jaina sAhityameM milatA hai, paraMtu aba yaha sabhI saMpradAyoMmeM mAnya ho gayA hai| vikramAdityane apane jIvanameM yaha saMvat kaba calAyA, isa viSayameM tIna mata pAe jAte haiM-ekake anusAra vikramAdityane apane rAjyAbhiSekake samaya yaha saMvat calAyA; dUsareke anusAra, jaba usane prajAko RNamukta kiyA; aura tIsareke anusAra usakI mRtyu para yaha saMvat claa| jabase pAzcAtya vidvAnoMne bhAratavarSake itihAsa para vicAra karanA prArambha kiyA, tabase vikramasaMvata-pravartana saMbandhI uparyukta dhAraNAmeM saMdeha hone lge| unhoMne kahA ki prathama to vikrama saMbandhI jo sAmagrI bhAratIya sAhityameM milatI hai vaha prAyaH kathArUpa hai| usameM 1 (ka) zakAnAM vaMzamucchedya kAlena kiyatApi hi / rAjA zrIvikramAdityaH sArvabhaumopamo'bhavat // 80 // sa connatamahAsiddhiH sauvarNapuruSodayAt / medinImanRNAM kRtvAcIkarad vatsaraM nijam // 81 // (prabhAvakacarite kAlakasUricarita ) (kha) itaH zrIvikramAdityaH zAstyavantIM narAdhipaH / bhanRNAM pRthivIM kurvan pravartayati vatsaram // 71 / / (prabhAvakacarite jIvasUricarita) (ga) kalau bhavAnevodAra iti pratibodhitaH paralokamAe / tataH prabhRti tasya vikramAdityasya jagatyayamadhunApi saMvatsaraH pravartate // (prabandhacintAmaNau vikramaprabandha.) (ka) dekhiye noTa 1 (ga) (kha) abhiSeka aura pRthivI-RNa-mocana eka hI samaya hue hoM, athavA unameM adhika bhantara na ho| For Private And Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vibha-vizeSAM8 ] vikramAdityakA saMva-pravartana [16ca amAnuSika ghaTanAyeM pracura mAtrA meM pAI jAtI haiM / jina ullekhoMmeM itihAsakA AbhAsa hai, ve bhI paraspara aura pUrvAparavirodhI haiM / isa liye una para vizvAsa nahIM kiyA jA sakatA / alberUnIne likhA hai ki zakasaMvatko, jo vikramasaMvatse 135 barasa pIche calA, rAjA vikramAdityane calAyA thA / yaha vikramAditya ujjayinoke vikramAditya aura vikramasaMvat ke pravartaka se bhinna thaa| phira rAjataraGgiNImeM, jo itihAsakI dRSTise kAphI vizvanIya grantha hai, doM vikramAdivyoM kA ullekha pAyAjAtA hai, aura vikramakI cauthI pAMcavI zatAbdI ke bAda to vikramAditya eka biruda bana gayA thA jise kaI rAjAoMne dhAraga kiyA / isI liye vikrama - sAhitya meM paraspara virodha milatA hai / lekhakoMne eka vikramAditya kI jIvana- ghaTanAoMko dUsare ke sAtha milA diyA / aisI dazA meM vikramAditya aura vikramasaMvat ke isa saMdehako isa bAta se aura bhI puSTi milI ki kisI grantha meM vikramAdityakA ullekha nahIM milatA, aura na hI koI prAcIna mudrA yA lekha aisA prApta huA hai jisameM vikramAdityakA nAma yA vRttAnta pAzcAtya vidvAnoMne do hajAra barasa pUrva kisI vikramAditya ke kara diyA / varNita ho / ' ina kAraNoMse astitvako mAnane se inakAra isa prakAra do hajAra barasa pahale vikramAditya ke astitvako asvIkAra karane para prazna yaha uThA ki vartamAna vikramasaMvata kabase calA aura isakA yaha nAma kyoM par3A / saMbandha meM saMdeha honA prastuta vikramAditya ke svAbhAvika thA / samaya ke race hue isakA uttara yaha diyA gayA ki saM. 600 ke lagabhaga eka rAjAne jisakA nAma yA viruda vikramAditya thA, hUNoM ko parAsta kiyA aura isa vijayakI smRti meM usane nayA saMvat calAyA aura ise prAcIna rUpa deneke liye saMvatkA prArambha 600 varSa pIche haTA diyaa| 3. alberunI avadezakA rahanevAlA thA / janma saM. 1030, mRtyu saM. 1105 / isakA banAyA tahakIkula hiMda " grantha bar3A prasiddha hai / (" 4. sarga 2, zloka 5, 6 / sarga 3 zlo. 125 / 5. bahutase rAjAoMke eka hI birudako dhAraNa karaneko prathA yorapameM bhI pAI jAtI hai / jaise- romake bAdazAha " jUliyasa sIz2ara" (vi. pU. 43 se saM. 13 taka ) ke bAda kaI bAdazAha sIz2ara khlaaye| isI soz2arakA rUpa jarmanI meM " kaiz2ara " Ara rUsameM jAra ho gyaa| jArakA likhita rUpa Czar hai jo vAstava meM " sIz2Ara " bolA jAnA cAhiye thA / 60 19 For Private And Personal Use Only 6. kisI vyaktike astitvako asvIkAra karanemeM usake nAmake mudrA yA lekha na milanA koI prabala pramANa nahIM / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . 166 zrI rena satya in [ubhA 100-1-2 aba yaha uttara sarvathA apramANika ThaharatA hai, kyoMki saM. 600se paheleke kaI lekha mila gaye haiM jinameM isakI abdasaMkhyAkA nirdeza kiyA gayA hai| kisIne kuSANa jAtIya rAjA kaniSkako vikramasaMvatakA pravartaka ThaharAyA, para sara jaoNna mArzalane yaha siddha karake ki kaniSkakA vikramakI prathama zatAbdI meM honA asaMbhava hai, isa kalpanAkA bhI nirAkaraNa kara diyaa| svayaM mArzala mahodayane videzI "ayasa" (Azes) ko saMvatpravartaka batalAyA / yadyapi usakA rAjyakAla vikramasaMvatke prArambhameM ThaharatA hai, paraMtu ayasake saMvatakA pracAra gAndhAra pradeza taka sImita thA aura vahAM thor3e samayake bAdabaMda ho gyaa| isake atirikta ujjainase gAndhAra bahuta dUra hai| ujjainavAle itane dUrake saMvatko binA kisI prabala hetuke kaba apanAne vAle the| prAcIna lekhoM aura granthoMse patA lagatA hai ki (1) vikramasaMvat prAcIna kAlameM rAjapUtAnAke pUrvI bhAgameM, vizeSa kara mAlavAke samIpavartI pradezameM, pracalita thA / (2) abataka isakA prAcInatama lekha saM. 493 kA hai| eka lekha saM. 428 kA bhI hai, para usake akSara saMdigdha haiN| (3) prAcIna lekhoMmeM isakA nAma vikramasaMvat nahIM, pratyuta " mAlavakAla " hai| saM. 898 ke eka lekha meM ise "vikramakAla" aura saM. 1050 ke lekhameM "vikramasaMvat" kahA hai| saM. 1250 ke pIche ke lekhoMseM isakA vikramAdityake sAtha saMbandha nirdiSTa kiyA jAne lgaa| ina lekhAMse isa saMvata kA mAlavadezAntargata unnayinIse saMbandha jor3anA to yuktiyukta hai, paraMtu vikramAdityake sAtha saMbandha batalAnevAlA koI prAcIna aura puSTa pramANa nahi milA thA |hrsskii bAta hai ki vikramAditya kA ullekha hAlakRta "gAthAsaptazatI ke eka padyameM pAyA jAtA hai jisameM vikamakI dAnazIlatAkA nirdeza hai| saMvAhaNamuharasatosieNa deteNa tuha kare lakkhaM / calaNeNa vikamAicacariaM aNusikkhi tissA // 466 // khaNDitA nayikA apane patite karatI hai ki mero soninake caraNane terI saMvAhana 7. iMDiyana aiMTikarI, pustaka 20, pR. 125-42 tathA 397-414 / 8. mAsika patrikA " zAnti, lAhora, jUna 1943, pR. 11-13 para prinsipala lakSmaNa svarUpakA lekha / For Private And Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vibha- vizeSAMka ] vikramAdricakA saMvat-pravata na [ 167 kriyA sukhase prasanna hokara tere hAthameM lAkha lagAkara athavA tere hAtha meM lAkha rupayA dekara (prAkRta - lakkha= lAkSA, lakSa) vikramAditya ke AcaraNako doharAyA hai, kyoMki vaha bhI caraNasaMvAhana jaisI sAdhAraNa sevAse tuSTa hokara lAkhoMkA inAma de DAlatA thA / hamArI samajhameM yaha padya usI mahArAja vikramAditya kA ullekha karatA hai jisako dAnazIlatA, nyAya aura parAkrama abataka sabakI jIbha para car3he hue haiN| gAthAsaptazatIkA racanAkAla vikramakI dUsarI yA tIsarI zatAbdI mAnA jAtA hai, ataH isa ullikhita vikramAditya ke pahalI zatAbdI meM honemeM koI Apatti nahIM ho sktii| phira mahArASTrI prAkRta jo saptazatI ke pathoM kI bhASA hai, usakA adhikatara pravAra mahArASTra aura mAlavA meM thA, isa liye saMbhava hai ki isa padya meM ujjayinI vikramAditya kA hI ullekha ho / rahI yaha zaGkA ki zAyada isa vikramAditya se bhI pahale koI aura vikramAditya huA ho / isake uttara meM yaha kahanA paryApta hogA ki isa vikramAditya se pUrva bhArata meM kaI bar3e 2 pratApI rAjA mahArAjA hue haiM, jaise- udayana, caNDapradyota, candragupta, azoka Adi / magara inameMse kisIkA aparanAma vikramAditya ho, aisA ullekha nahIM milatA / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAzcAtya aitihAsikoMkA pUrvokta kalpa-vikalpa isa bAta para Azrita thA ki do haz2Ara sAla pahale jo vikramasaMvatkA ArambhakAla mAnA jAtA hai, bhAratavarSa meM kisI aise pratApI aura dAnazIla rAjAke honekA ullekha nahIM milatA jaisA ki saMvatpravartaka vikramAdityakoM khyAla kiyA jAtA hai | gAthAsaptazatI ke pUrvanirdiSTa payase yaha kalpanA rUpI gar3ha Thaha jAtA hai / isase spaSTa siddha hotA hai ki do hajAra varSa pahale ujjayinI meM vikramAditya rAjA the jo atyanta dAnazIla the / isa ullekhane jaina kathanako pUrNatayA dRDha kara diyA hai / 6, neharU sTrITa, kRSNanagara, lAhaura mAgha, kRSNA saptamI. saM. 2000 200 0 00 taiyAra che 'zrI jaina satya prAza'nI zrIla, thothA, pAMyabhA, sAtabhA ane AThamA varSanI chUTI tathA bAMdhelI phAileA taiyAra che. mUlyachUTI darekanA be rUpiyA; bAMdhelI darekanA aDhI rUpiyA. ke| varSa pahelAMnA chUTa ATha varSa bIjAnAM chUTaka dasa akA varSa chaThThAnAM chUTaka dasa a`kI mUlya 1pa-0 bhUlya 1-10-0 bhUlya 1-10-0 For Private And Personal Use Only bhajI zahuze, zrI jaivala satyaprakAzaka samiti keziMgasAInI vADI, ghImaMga, sabhahAvAha Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMvatpravartaka vikramAditya aura jainadharma lekhaka:-paM. IzvaralAla jaina, snAtaka, nyAyatIrtha, vidyAbhUSaNa, vizArada [ zrI. AtmAnanda jaina gurukula gujarAMvAlA, paMjAba. ] . bhAratavarSa tathA jainadharmake itihAsameM vikramasaMvatko mahattvapUrNa sthAna prApta hai / hamAre dezameM jitane saMvat pracalita hue unameM sabase adhika vyApaka rUpa aura cirasthAyitva vikramasaMvatko hI prApta hai| yahI eka saMvat adhikAMza pracalita hokara bhAratake eka konese lekara dUsare konetaka sarvapriya evaM vyApaka ho sakA aura yahI Aja do hajAra varSake dIrgha kAlake pazcAt bhI AdarapUrvaka prayogameM lAyA jA rahA hai| dhArmika aura vyAvahArika kAryoMmeM dRSTi DAlo yA mUrtiyoM va zilAlekhoMkA nirIkSaNa karo, vyApAriyoM ke hisAvakitAbameM dekho yA ciTThI-patrIkA avalokana karo, saba jagaha isI vikramasaMvatkA prayoga huA upalabdha hogaa| isa saMvatko yadi hama bhAratIya ekatAkA pratIka evaM rASTrIyasaMvat bhI kahadeM to koI atyukti nhiiN| parantu isa saMvatkA pravartaka kauna thA ? saMvatkA prArambha kaise huA ? saMvatpravartakakI rAjadhAnI kahAM thI? vaha kisa dharmakA anuyAyo thA? aura vaha kisa kAlameM huA ! ityAdi tatsambandhI bAtokA koI vyavasthita itihAsa upalabdha nahIM hotA, isake adhikAMza jJAtavya viSaya andhakArameM haiM, ataH aitihAsika vidvAnoMkI tatsabandhI bhinna bhinna mAnyatAyeM haiN| ___ pAzcatya vidvAn Ajase do haz2Ara varSa pUrva vikramasaMvatke saMcAlaka kisI vikramAdityako sattAko svIkAra hI nahIM karate, parantu jaina aura brAhmaNa sAhityameM jisakA varNana bhalIbhAMti upalabdha hai aura jisake nAmakA saMvat do hajAra varSake pazcAt bhI Adara sahita cala rahA hai aise vyaktikA sarvathA abhAva mAnanA nyAyasaMgata pratIta nahIM hotaa| bhAratIya aitihAsika vidvAnoM se koI guptavaMzI samudraguptako,koI candragupta dvitIyako, koI balamitra-bhAnumitrako, koI gautamIputra sAtakarNiko aura dUsarA kisI aurako mAnatA 1 dekho 'guptavaMzakA itihAsa' / 2 nAgarIpracAriNIpatrikA bhAga 10 pu. 4 pRSTha 640, 642 Adi para pU. muni kalyANavijayajIkA lekha / 3 zrIyuta kAzIprasAdajI jAyasavAlane vihAra-ur3IsA risarca sosAyaTIke (sitambara-disambara 1930) jarnalameM lekhadvArA siddha kiyA hai ki gautamIputra sAtakarNi hI suprasiddha vikramAditya the / -(jaina sAhitya aura itihAsa pR. 550) For Private And Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka] saMvapravartaka vikramAditya aura jenadharma [ 169 hai / parantu jaina prAcIna sAhitya granthoMse yaha bhalIbhAMtI upalabdha hotA hai ki gardabhillavaMzI zakAri vikamAditya hI saMvatpravartaka rAjA the / adhikAMza itihAsajJoMkA mantaya to yaha thA ki vikramasaMvatpravartaka vikramAditya I. sa. pUrva 57 meM nahIM balki usase bahuta pIche 5 vI 6 vI zatAdvimeM huA thA / parantu jaina tathA vaidika sAhityake AdhAra para isa bAtake prabala pramANa mile haiM jisase aba aitihAsika vidvAn mahAvIrasaMvat 470 athavA IsvIsan pUrva 57 meM vikramasaMvatpravartaka vikramAdityakA astitva evaM vikramasaMvatkA prArambha mAnate haiN| ___ aitihAsikokI yaha mAnyatA hai ki vikramAditya nAmaka koI vyakti rAjA nahIM huA, vAstavameM yaha eka upAdhi thI, jise prajAne rAjAke vikrama-parAkramako dekhakara do yI / vikramAdityakA tAtparya thA-vikrama+Aditya-parAkramakA sUrya athavA parAkramameM sUrya samAna / usa samaya yaha upAdhi itanI priya aura eSaNIya ho cukI thI ki haraeka rAjA apane nAmake sAtha isa upAdhiko lagAlene meM gaurava samajhatA thA aura lagAletA thA / saMvatpravartaka vikramAdityake bAda yaha eka prathA sI banagaI thI,aura isI kAraNa isa upAdhike dhAraka aneka rAjAoMke nAma itihAsoMmeM upalabdha hote haiM evaM isIse vikramAdityakA itihAsa bhramAtmaka sA hogayA hai| vikramAditya ke mAtA-pitA, janmasthAna, bAlyakAla, tathA jIvanasambandhI anya sabhI bAtoM kA kramabaddha itihAsa nahIM milatA phira bhI jo bikharI huI sAmagrI upalabdha hotI hai, usase vikramAditya ke itihAsa para acchA prakAza par3atA hai| vikramAditya kSatriyoMkI kisa zAkhAmeM utpanna hue isa bAtakA ThIka ThIka patA nahIM lgtaa| karnala ToDane inheM tomara batAyA hai, para rAjA zivaprasAda sitArehinda inheM paramAravaMzI kahate haiM, mArzaman Adine inheM AndhravaMzI bhI likhA hai para inameM se pakkA pramANa kisI bAtakA bhI nahIM miltaa|' jaina sAhitya aura itihAsa-granthoMmeM vikramAdityako gardabhillavaMzI evaM gardabhilcha rAjAkA Atmaja batalAyA hai| isakI pUrva paramparA evaM rAjatvakAlagaNanAkA krama isa prakAra mAnA hai| bhagavAna mahAvIrake nirvANako rAtriko ujjayinIke rAjA caNDapradyotakI mRtyu huI aura usake putra pAlakakA rAjyAbhiSeka huaa| isake bAda pAlaka 60 varSa, nandoMke 155, mauauke 108, puSyamitrake 30, balamitra-bhAnumitrake 60, nabhovAhanake 40, gardabhillake 4 prAcIna bhArata-harimaMgala mizra ema. e. (pRSTha 234) / For Private And Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 170 ] zrI jaina satya prakAza 13 aura zakoMke 4 varSa rAjya karane kA ullekha hai / " isa prakAra mahAvIranirvANase 470 varSake bAda gardabhike putra vikramAdityane ujjayinIkA rAjya prApta kiyA aura saMvatsara calAyA / garda bhilla kauna thA ? vikramAditya gardabhillavaMzI kyoM kahe gaye ? tathA unheM rAjya - prApti kaise huI ? ityAdi tatsambadhI vizada varNana jaina granthoMte mahIbhAMti upalabdha hotA hai, jisakA saMkSipta varNana yahAM diyA jatA hai / IsvI san pUrva 74 meM nabhovAhanako mRtyu ho gaI, usakA koI putra na thA, anta meM avantIkI sattA kSatriyarAjA darpa ke hAtha AgaI, darpaNa kevala eka parAkramI rAjA hI nahIM thA balki usane gardabhIvidyA bhI siddha kI huI thI, jise vaha AvazyakatA par3ane para amuka nizcita dina sAdhana kara sakatA aura apanA muMha kholakara gardabhako sI roMganeko AvAja nikAla sakatA thA, jisakA prabhAva yaha thA ki sAta sAta kAsataka jisake kAna meM usakA svara sunAI de usakI mRtyu ho jAye / isa gardabhI vidyA ke kAraNa usakA nAma gavarUpa-gardhavasena va garda bhalla prasiddha hogayA aura usake vaMzakA nAma bhI gaI bhilla kahalAne lagA / [ mA 100-1-2 gardabhikA vivAha dhAra (gujarAta) ke rAjA tAtraliparSikI kanyA madanarekhAse huA thA aura isIkI kukSise khaMbhAta ( jise usa samaya bATo bhI kahate the ) meM vikramAditya kA janma huA thA / gardabhallakI aura kitanI rAniyAM thIM isakA spaSTa ullekha kahIM nahIM milatA / rAjA gardabhila itane bar3e sAmrAjya aura gardanI vidyA dhamaNDameM viveka na rakhA vilAsI evaM vyabhicArI ho gayA / ekabAra jainadharmake prakhara vidvAn zrI kAlakasUri evaM unakI bahina sarasvatI, jo dIkSA lekara sAdhvI ho cukI zrI, vihAra karate hue avantI meM Aye aura vahIM caturmAsa kiyA / sAdhvI sarasvatI atyanta svarUpavAna evaM lAvaNyayukta thii| eka bAra vaha gocarIke liye bAhara nikalI to rAjA gardabhillakI usa para dRSTi par3I aura vaha usake lAvaNya para mugdha ho gayA evaM kAmAndha ho rAjapuruSoM dvArA use pakar3avAkara antaH purameM DAla diyA / 5 dekho - zrI merutuMgAcAryaviracita sthavirAvali athavA vicArazreNIkI nimna gAthAyeMjaM syaNi kAlagao arihA titthaMkaro mahAvIro / taM syaNimavaMtivaI ahisito pAlo rAyA // sahI pAlagarano paNavannasayaM tu hoi nandAgaM / aThThayaM muriyAgaM tIsazciya prasamittassa || balamitta - bhANumittANa saThThi varisANi cata nahavahaNe / taha gaddabhirajjaM terasa vAse sagassa cau // 6 " tadanu gardabhisyaiva sutena vikramAdityena rAjJojayinyArAjyaM grApya suvarNapuruSasiddhiyalA pRthivImanRNAM kurvatA vikramasaMvatsaraH pravartitaH / " For Private And Personal Use Only - - ( sthavirAvalI athavA vicArazreNI ) 7 ye kAlakasUri dvitIya haiM, inase prathama kAlakasUri I. sa. pUrva 151 meM hocuke the / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] saMvapravartaka vikramAditya aura jenadharma [ 171 isa nindanIya vyavahAra va atyAcArase nagarameM hAhAkAra maca gayA / prajAne milakara bahuta anunaya-vinaya kI, mantriyoMne bahuta samajhAyA, aura kisIkA prabhAva na par3A dekhakara antameM svayaM kAlakasUrine bahuta vinamra evaM mArmika zabdoMmeM bahinako chor3adeneke liye prArthanA kI, parantu gardabhilla apane duSkRtya evaM haThase vicalita na huA / antameM zrIkAlakasUrine ise Apaddharma mAnakara svadharmarakSArtha sAdhuveza tyAga diyA aura nirupAya va vivaza ho kisI rAjasattAkI sahAyatA lene evaM isa atyAcArake pratIkArake liye zaharako chor3a diyaa| usa samaya ujjayinIke zAsaka gardabhillase lohA lenevAlA koI rAjya nahIM thA isa liye zrIkAlakamUri sindhu nadIke dUsarI ora zaka prajAke dezameM jA paMhuce, aura vahAMke eka zakavaMzI zAha (mAMDalika rAjA)ke darabArameM AnAjAnA prArambha kiyaa| apane jyotiSa zAstrake pragAr3ha jJAna evaM vidvattAke prabhAvase vahAMkI janatA evaM zAhakA hRdaya moha liyA aura apane vazameM kara liyo / maukA pAkara zaka prajAke aneka sAmantoMko bar3I bar3I jAgIre dilAdenekA vacana dekara hindameM le Aye aura sarva prathama saurASTra pradezameM Akara DerA lagAyA, caumAsA-varSARtu prArambha honese yuddha ke liye vaha samaya upayukta na samajhA, parantu Rtu anukUla hote hI gujarAta pradeza hokara zakoMne avaMtI para AkramaNa kara diyaa| pahile to rAjA gardabhilla apane bAhubala va sainyake bharose para yuddha meM utara AyA, parantu zakoMkI vIratA, yuddha kauzalya, aura Azcaryajanaka tIraMdAjI dekhakara ghabaDo gayA, aura antameM vivaza hokara zaharake daravAje banda karA diye evaM apane nizcita dinako gardabhI vidyAkI zaraNa lenekA nirNaya kiyA / zaharake daravAje banda kara lenekA samAcAra zaka sAmantoMne AcArya kAlakako sunA diyA aura unhoMne saba paristhiti bhalIbhAMti samajhakara saba sAmantoMko apane pAsa bulAyA aura samajhA diyA ki-asuka dina gardabhilla apanI gardabhI vidyA sAdhana kara AvAja karaneko muMha kholegA, usakI AvAz2a jisake bhI kAnameM par3egI vaha jIvita nahIM rhegaa| isa liye adhikAMza senAko sImAse bAhara hI rakhA jAye aura kucha tIra calAnevAle nipuNa sainikoMko kAnameM ruI Adi dekara daravAjeke pAsa sannadra rakheM aura jyoM hI rIMganeke liye muMha khule tyoMhI saba yoddhAoke bANa chUTa kara usakA muMha bhara deM tAki AvAja hI bAhara na nikala sake / isa prakAra 8. nizIthacUNi Adi prAcIna granthakAroMne inako vaMzase 'saga' aura upAdhise 'sAhi' likhA hai / inakA mukhiyA 'sAhAnusAhi' kahalAtA thA |...ye sAhi athavA zakasIthiyana jAtike loga the, inakA nivAsasthAna IrAna athavA balakha thA |-(naagriiprcaarinniiptrikaa bhA. 10 pu. 4 pR. 638). 9 'vazIkRtaH sUrivaraiH sa sAhiH' / -(kAlakAcArya kathA) 1. AcArya kAlaka 96 sAmaMtoMko lekara kAThiyAvAr3ameM utare / / -(nA. pra. pa. bhA. 10 pu. 4 pR. 638) For Private And Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 172 ] zrI jaina satya prakAza [ 100-1-2 11 pahile hI saba tarahase sAvadhAna kara diye jAnese zaka sAmanta bahuta prasanna hue aura AcAryakA AbhAra mAna kara cale gaye / ThIka nizcita dina para inake yoddhA taiyyAra hokara baiTha gaye aura jyoM hI rIMgane ke liye gardabhilla rAjAne "muMha kholA tyoMhI yoddhAoMne danAdana bANa barasAkara usakA muMha bhara diyA / jaise hI rAjAkI gardabhI vidyA vyartha gaI usakI saba zakti naSTa ho gaI,aura zakoMne usa para vijaya prApta kara use AcArya kAlaka ke sAmane lA khar3A kiyaa| AcArya kAlakako kisI prakArakA badalA lene kI icchA hI na thI, unhoMne sarva prathama sAdhI sarasvatIko kaise chor3a dene kI mAMga kI, aura bAda meM saba zaka sAmantoMko jinheM ve jAgIreM denekA AzvAsana dekara le Aye the; unheM apane vacanAnusAra jAgIreM bAMTa dI, aura ujjayinIke rAjyAsana para usa zAhako baiThAyA jisake pAsa jAkara kAlakasUri svayaM rahe the / DA. zArpenTiyara isa ghaTanA ke sambandhameM apane vicAra isa prakAra pragaTa karate haiMki 66 yaha daMtakathA aitihAsika rahasyase sarvathA zUnya ho aisA nahIM, kyoMki bhinna bhinna daMtakathAoMke AdhArase mAlUma hotA hai ki ujjayinIke prakhyAta vikramAditya ke pitA garda milane jainAcArya kAlakakA apamAna kiyA thA, ve usakA badalA lene zakoMke pradezameM gaye jinakA rAjA sAhAsAdi ( rAjAoM kA rAjA) kahalAtA thA !.. . isa parase yaha dantakathA aitihAsika dRSTigata hotI hai, cAheM jo ho para yaha kathA batAtI hai ki kAlakarine aneka zaka rAjAoMko ujjayinI para car3hAI karane aura gardai bhilla vaMza ukher3a DAlane ke liye samajhAyA, parantu kucha varSoM bAda usake putra vikramAdityane unako nikAlakara apane pUrvajoM kI gadI prApta kI / 12 bhAratIya aitihAsika vidvAn bhI isakI prAmANikatA svIkAra karate hue likhate haiM" jaina grantha ' kAlakAcArya kathAnaka meM pazcima bhArata para hue zaka - AkramaNakA manoraJjaka varNana upalabdha hotA hai, isa bAtake prabala pramANa haiM ki isa granthameM jo jaina itivRtta upalabdha hotA hai vaha adhikAMzameM sahI hai / isase pratIta hotA hai ki zaka loga bolAna darreke mArgase balocistAna hote hue sindhakI ora Aye the, unake senApati 'zAhI' aura pramukha senApatiko 'zAhAnuzAhI' kahA jAtA thA unakI eka zAkhAne ujjainako vijaya kiyA / 13 zaka sAmantoMne kAlakasUrikI AjJA se gardabhillako jIvita hI chor3a diyA, parantu putroM sahita usa deza se nikala jAnekI AjJA de dI / bAdameM gardabhilla kahAM jAkara rahA : isakA spaSTa ullekha nahIM hai| eka vidvAna lekhakane usakA jarmanImeM bhAga jAnA batalAyA hai, vaha kisa prakAra gayA ise lekhaka ke zabdoM meM par3hiye 11 gardabhillarAjAne nahIM kintu usakI sAdhita gardabhIne muMha kholA aisA ullekha bhI milatA hai / 12 ' uttara hindustAnamAM jainadharma' ( cImanalAla jecanda zAha ema. e. ) pR. 170. 13 prAcIna bhArata - pro. vedavyAsa ema. e. elaela. bI. pR. 248. For Private And Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vibha-vizeSAM4 ] saMvatpravataka vikramAditya aura jainadhama [ 173 gardabhilla sambandha meM romake mahAka itihAsakAra plInIne aisA ullekha kiyA hai kiI. sa. pUrva 60 meM bhAratavarSa ke vyApAriyoMke kucha sundara jahAz2a AphrIkA ravAnA hue, unheM samudrayAtrA karate samaya hinda mahAsAgara meM eka bar3e tUphAnakA sAmanA karanA par3A, jisase bahutase jahAja samudratala meM baiTha gaye / ina vyApAriyoM meM uttara bhAratakA kartukagalla (gardabhilla) nAmaka - rAjA bhI thA / sadbhAgyase vaha rAjA va anya kucha vyApArI tUphAna meM se baca gaye, parantu tUphAnI havA se ve dUsare mArgakI ora cale gaye aura dasa mahIne ke bAda jarmanI ke taTa para jA pahuMce / jarmanI meM kucha dina nirgamana kara ve phrAnsa gye| vahAMpara usa samaya mITelasa nAmaka romana sUbA rAjya calA rahA thA usane kartukagalla (garda bhilla) ko eka siphArazI patra likha diyA jise lekara ve loga roma pahuMce jahAM TeTasane unakA svAgata kiyA / 4 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apane deza se nikAla diye jAnepara gardabhillake putroMne dakSiNameM jAkara usa samayake vahAM ke rAjA ariSTakakA Azraya liyA / vaha rAjA mahAparAkramI thA, kucha varSo kI taiyyArIke bAda avasara pAkara gaIbhilla kumArAne ariSTakarNakI pUrNa sahAyatA se zakoMke AdhIna pradezoM para hamalA karaneke liye prasthAra kiyA / narmadAnadI ke taTapradezameM kArUra nAmaka sthAna para bhISaNa yuddha huA / isa bhayaGkara yuddha meM gardabhillakumAra vikramAdityane anupama parAkrama dikhAyA aura zaka sAmaMtoM para vijaya prApta kara unheM usa dezase bAhara khader3a diyA / isa prakAra zakoM ko parAsta karane se vikramAdityako zakAri gardabhilla athavA zakAri vikramAditya kahane lage / garda millake kula kitane putra the yaha kahIM spaSTa na honepara bhI vikramAditya se eka bar3e bhAI zaMku aura eka choTe bhAI bhartRharikA ullekha milatA hai / kyoM ki zaMku gardabhillakA sabase bar3A putra thA, isaliye zakoMko parAsta karaneke bAda use rAjya siMhAsana para biThAyA gayA, parantu cha mAsameM usake zAsanakA anta ho gayA / kucha aitihAsikoMko zaMkukI svAbhAvika mRtyupara saMdeha hai, ve vikramAditya para usakI hatyA karanekA Aropa karate haiM, parantu eka nyAyapriya, prajA - vatsala rAjAse, jisakA saMvat Ajataka gaurava sahita cala rahA hai, aisI AzA nahIM kI jA sakatI / bhAratIya sabhyatA meM aise kRtyako gauravAspada nahIM mAnA jAtA / yadi aisA duSkRtya vikramAdityase huA hotA to usakA nAma lenA bhI koI ucita na samajhatA / 1 baDe bhAI zaMkukI mRtyu ke bAda rAjyakI bAgaDora vikramAdityane saMbhAla lI / zakoM se huI huI prajA vikramAditya ke rAjA hote hI atyanta prasanna huI / vikramameM parAkrama thA, divyakI taraha teja thA, zAsanakI zakti thI aura thA rAjakarmacAriyoM va prajApara pUrNa prabhAva / '14 dekho ' jIvadayA ' akTUbara 1943 kA aka * For Private And Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 174] zrI jaina satya [bhAMDa 100-1-2 bIra vikramAditya-gardabhillakumAra, vikramasiMha, vikramasena Adi nAmoMse bhI prasiddha the, amarakoSakArane to inakA nAma zUdraka likhA hai| . vikramAdityako rAjadhAnI ujjayinImeM thI, ujjayinIkA jainadharmake sAtha pahilese hI dhaniSTha sambandha rahA hai| vikramAdityane prajAke hara prakArake kaSToMko dUra karaneke liye koI kamI na rakhI, yahAMtaka ki prajAkI Antarika sthiti jAnane ke liye ve gupta rUpase bhI kabhI kabhI paryaTana kiyA karate the / eka bAra vikramAditya apane choTe bhAI bhartahariko rAjyabhAra sauMpakara bAhara cale gaye, parantu pIche bhatRhari apanI rANI piMgalAke kalaMkita cAritrase duHkhI virakta evaM tyAgI ho gaye / jyoM hI vikramAdityako yaha samAcAra pahuMce ve turanta vApasa Aye aura apanA kArya saMbhAla liyaa| ____ vikramasaMvat 23 meM racita 'jyotirvidAbharaNa' nAmaka granthameM likhe anusAra vikamAdityake pAsa tIna karor3a payAdA, eka karor3a azvadala, cAra lAkha naukAdala, aura 24300 hAthI the / 15 unakI rAjasabhAmeM 800 mAMDalikA rAjA hAz2ara the itanA hI nahIM balki romake rAjake sAtha unakA patravyavahAra thaa| vikramAditya paraduHkhabhaMjana aura dAnezvarIke virudase vibhUSita the, unakI udAratA va dAnazIlatAkI kathAyeM dezabhara meM prasiddha haiM / vaitAlapacIsI aura battIsaputalIkI kathAoM ke pAThakoM ko vikramAdityake dayA Adi guNoMke biSayameM acchA paricaya milatA hai| nyAyapriyatA, dayAlutA, aura prajAke prati atyanta premapUrNa vyavahArase vikramAditya pratyekake hRdayamandirameM zraddhApAtra ho gayA / vikramAdityameM nAma mAtrako bhI abhimAna na thA, itane bar3e sAmrAjyakA adhikArI aura samRddha hone para bhI use parasevAse prApta dravyase annagrahaNa karane aura kSidA nadImeM se svayaM hI jala le Akara pIneko pratijJA thii| aisA bhI kahA jAtA hai ki vaha caTAIpara sotA thaa| vikramAdityane jainadharmake prakANDa vidvAn zrI siddhasenajI divAkarake Adezase (jinakA paricaya Age diyA jA rahA hai) prajAko RNamukta kara diyA, vikramAditya ke rAjyameM koI bhI kisIkA karjadAra na rahA, isa mahAn kaSTase mukti dilAnevAle vikramAditya 'paraduHkhabhaMjaka' kahelAne lage aura isakI prasannatA va smRtimeM prajAne vikramasaMvatsara prArambha kiyaa| gAthAsaptazati ke kartA 'hAla ne jo IsvIsan 69 ke lagabhaga yA usase kucha pUrva huA hai, eka gAthAmeM vikramAdityakI dAnazIlatAkA varNana kiyA hai| 15 jIvadayA' ( akTUbara 1943) 16 zatruJjayaprakAza, pR. 14 For Private And Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] saMvatapravartaka vikramAditya Ara jenadharma [ 175 zakAri vikramAditya zivajIke paramopAsaka aura devIbhakta the| unhoMne ujjainameM savA dosau phITa UMcA mahAkAla-mahAdevajIkA maMdira banavAneko udAratA kI thii| parantu isa bAtake prabala pramANa upalabdha hote haiM ki ve eka jainAcAryase prabhAvita hokara jainadharmameM dIkSita ho gaye the, itanA hI nahIM balki aneka mandiroMkA nirmANa, prasiddha jaina tIrtha zatruJjayakI yAtrA va jIrNoddhAra Adi kaI eka kArya eka jainake nAte bhaktipUrvaka kiye the / vIra vikramAdityake dharmaguru AcArya zrI siddhasena divAkara janmase kaTTara brAhmaNa the| bAlyakAlase hI unheM vidyAbhiruci thii| thor3e hI samayameM ve prakANDa evaM prasiddha vidvAn hogye| unhoMne apane vijetAkA ziSya hojAnekI ghoSaNA kara rakhI thI, parantu unase bar3e bar3e vidvAn bhI tharrAte the| eka bAra vAdavivAdameM vRddhavAdI jainAcAryane una para vijaya prApta kara lo, aura zrI siddhasena unhIMke ziSya evaM jaina sAdhu ho gaye / inake vidvattApUrNa bhaneka anya upalabdha haiN| __eka bAra zrI siddhasena vihAra karate hue ujjayinImeM paMhuce aura vIra vikramako sabhAmeM jAkara apane kAvyacAturya evaM pANDityase rAjAke dilameM apane prati zraddhA utpanna kara lo| kucha samaya vyatIta hone para eka dina ve mahAkAlezvarake mandira meM gaye aura vahAM zivaliMgakI ora pAMva kara so gye| dina hote hI unake isa kRtyase cAroM ora kolAhala maca gayA aura yaha khabara rAjake kAna taka bhI pNhucii| rAjAko bhI yaha burA mahasUsa huA aura AjJA bheja dI ki aise vyaktiko mArapITa kara jaise bhI ho sake vahAMse haTA diyA jaaye| jyoMhI brAhmaNoMne unheM mAranA prArambha kiyA tyoMhI vaha mAra siddhasenako na lagakara rAjAke antaHpurakI rAniyoMko lagane lgii| isase rAjamahalameM bhI kolAhala maca gayA, nidAna rAjA svayaM mantriyoM sahita vahAM para AyA aura namratA pUrvaka zrIsiddhasenase prArthanA kI : mahArAja! isa prakAra zivajIkA apamAna na kareM, Apako bhI bhagavAna mahAdevakI stuti hI karanI caahiye| siddhasenajIne uttarameM kahA-rAjan ! isa zivaliMgake nIce bhagavAna pArzvanAthakI pratimA vidyamAna hai, tumhAre rAjyameM yaha eka anyAya hai, jise dUra karaneke liye mujhe aisA karanA par3A hai, agara Apa dekhanA hI cAhate haiM to dekhiye / aisA kaha kara kalyAgamandira stotra bolanA prArambha kara diyA, abhI 12-13 zloka hI bole gaye ki zivaliMga phaTa gayA aura andarase avantI pArzvanAtha bhagavAnakI pratimA pragaTa huii| rAjA yaha camatkAra dekhakara diGmUr3ha ho gayA aura pUchA-mahArAja ! yaha kyA ? siddhasenajIne rAjAkI manodazA jAnakara dharmalAbha pUrvaka mUrtikI prAcInatA evaM usakA pUrva itihAsa kaha batAyA / isase rAjA prabhAvita ho jainadharmakA pUrNa zraddhAlu evaM bhakta bana gayA, For Private And Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 aura usa samaya eka karor3a soneke sikke deneko theliyAM maMgAI / zrI siddhasenajIne usa bheMTako svIkAra na karate hue rAjAko upadeza diyA ki inako aise pIr3ita evaM duHkhI manuSyoMmeM bAMTa do jo karjase dabe hue haiN| zrI siddhasenajIkI isa nispRhatAkA rAjA vikramAdityake hRdaya para aura bhI gaharA prabhAva huA aura zrI siddhasenajIke caraNoM meM girakara usane sakuTumba jainadharma svIkAra kiyA aura vaha dravya karjadAroM meM bAMTa diyA gayA, jisase vikramAdityake samasta rAjyameM koI karjadAra na rhaa| isa prakAra uRNa ho jAnese prajAne vikramAdityakA bar3A upakAra mAnA, aura RNamukta honekI prasannatA pragaTa karane, isa smRtiko cirasthAyI karane evaM apane upakArI rAjAkI kIrti vizvadigaMta karaneke liye vikramasaMvat prArambha kiyaa| isa prakAra saMvatpravartaka yahI gardabhillavaMzI zakAri vikramAditya the| . kaI aitihAsika mAlavasaMvatko hI vikramasaMvat honA mAnate haiM aura kaI ise kRtasaMvatke nAmase bhI kahate haiM / unakA mantavya hai ki videziyoM kI jIta para mAlavagaNane isa saMvatkA pracAra kiyA evaM isa tithise kRta yugakA Arambha mAnA ataH mAlavasaMvat athavA kRtasaMvat bhI kahane lge| eka lekhakane ise krItasaMvat likhA hai / astu, jo ho aura cAhe jitane saMvat cale ho parantu itane samayataka vikrapasaM. ke atirikta koI cala nahIM sakA ! pAzcAtya vidvAnoM aura vartamAna kAlIna anusandhAnakoMkA mantavya hai ki vikramasaMvatpravartaka rAjA jaina dharmAnuyAyI the aura jainiyoMne ho isakA saMcAlana kiyA thA / DAkTara bhAu dAjI kahate haiM "I believe that the era (Vikrama) was introduced by the Buddhists or rather the Jains." arthAt merA mantavya hai ki - vikramasaMvat bauddhoM-balki jainoMne prAramma kiyA hai / eka dUsare vidvAn (jarnala Apha dhI bombe beMca Apha dI rAyala eziyATika sosAyaTI pu. 9 pRSTha 145 meM) likhate haiM ki " Vikram Samvat is used by the Jains only. ". arthAt vikrama saMvatkA upayoga kevala jainoMne hI kiyA hai|8 17 iti zrIvikramAdityaH zAstyavantIM narAdhipaH / ___ anRNAM pRthivoM kurvan pravartayati vatsaram ||-prbhaavkcrit / tadanu gardabhillasyaiva sutena vikramAdityena rAjJojayinyA, rAjyaM prApya suvarNapuruSasiddhibalAt pRthivImaNAM murvatA vismasaMvatsaraH pravartitaH / merutujAcAryaviracita sthavirAvali athavA vicArazreNI / ....18 prAcIna bhAratavarSa-(DA. TI. ela. zAha.) bhA.. 4 pR. 43-44. . For Private And Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vikubha- vizeSAMka ] saMvatpravartaka vikramAditya aura jainadharma [ 177 vikrama saMvat sambandhameM eka lekhaka mahodayane bahuta hI vicitra kalpanA kI hai ki"vikrama saMvatkA janma bauddha aura jaina dharmoM para brAhmaNadharmakI mahAn vijaya smRti hai / '17 brAhmaNadharmakA gaurava batAneke liye ve apanI kalpanAse saMvatpravartakako bauddha aura jainadharmakA nAza karanevAlA mAnate haiM / lekhaka mahodayakI yukti yaha hai ki yaha saMvat yadi jaina saMvat hotA yA jainoMkA calAyA hotA to brAhmaNa apane paMcAMgameM ise kadApi sthAna na dete, kyoMki bauddha-jainadharmase brAhmaNoMkI ghora zatrutA thI / lekhaka mahodaya Age calakara yaha svIkAra karate haiM ki jaina sAhitya meM vikramAditya kI kathA vizada rUpase milatI hai tathA saMvatkartA vikramakA nAma sApha likhA hai, tathApi jainadharma se brAhmaNoM ke khilApha honese gardabhillake putra vikramAditya kI bAta satya mananeko taiyAra nahIM, unhoMne apane lekhameM z2abaradastI yaha ThUMsane kI koziza kI hai ki vikramAditya jainiyoMkA saMhAraka va ucchedaka thA / vikramAditya jainiyoMkA ghora zatru thA yA nahIM ? yaha to unheM bAkI lekha batAyegA, parantu unhoMne jisa yukike AdhAra para yaha kalpanA khar3I kI hai vaha hAsyAspada hI nahIM balki vicitra aura nissAra bhI hai / ve svayaM apanI yuktiko buddhikI kasauTI para parakha leM, unakI hI yuktiko unako sevAmeM bheMTa karate hue batAnA paryApta hai ki yadi vikramAditya jainadharmake saMhAraka va ucchedaka hote to jainoMmeM unakA nAma sammAna pUrvaka kahIM bhI upalabdha na hotA / lekhakake mantavyAnusAra jainoMse zatrutA bhI lI jAye to bhI rAjyabhaya, rAjyaprepa, athavA lobhameM Akara brAhmaNoMne vikramasaMvatkA prayoga kiyA ho to yaha asambhava nahIM / jaina sAhitya batalAtA hai ki vikramAdityane zatruJjaya tIrthayAtrA kA eka mahAn saMgha nikAlA, 113 jinamandira banavAye, aura 700 mandiroM kA jIrNoddhAra karAyA / 20 zatruJjaya mahAtmya tathA anya jaina sAhitya granthoM meM vikrama dvArA zatruJjayake jIrNodvArake ullekha upalabdha hote haiM / zatruJjaya mahAtIrtha ke uddhArakoM ke nAmavarNana karate hue zrI dharmaghoSasUri 'zatruJjaya mahAtIrthakalpa' meM likhate haiM saMpas vikrama bADa zAlapalittAmadattarAyAi | taM uddharihiMti tayaM siri sattuMjaya mahAtithyaM // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa gAthA dvArA zatruJjaya mahAtIrtha ke uddharakoM meM saMpratirAjA, vikramarAjA, bAhaDamaMtrI, zAlivAhanarAjA, prAdaliptasUri, AmarAjA, dattarAjAke nAma batAye haiM / abhidhAnarAjendra koSa bhAga 5 pR. 853 para diye gaye eka uddharaNase bhI isa bAtako puSTi hotI hai 19 nAgarIpracAriNIpatrikA bhA. 14 pu. 4 pR. 451. 20 jainAcAryo - mu. nyAyavijayajI / For Private And Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 178 } zrI jaina satya prakAza [bhA 100-1-2 saMprati vikramAdityaH shaalivaahnvaagbhttau| pAdalitA''mradattazca, ityasyoddhArakArakAH // jaina sAhityameM aise aneka ullekha upalabdha haiM jinameM kahA gayA hai ki gardabhillavaMzI avantIpati zakAri rAjA vikramAditya tathA usake mitra Andhrapati hAla-zAlivAhanane sAtha milakara jainAcArya pAraliptari, nAgArjuna aura Arya khapuTAcAryakI vidyamAnatAmeM zatrujayatIrtha para kucha dhArmika kArya kraaye| kahAjAtA hai ki ekabAra tIrthakA jIrNoddhAra aura dUsarI bAra mandira para dhvajArohaNa karAyA, jIrNodvArake samaya mahuvA-madhuvaMti (saurASTra)ke mUla nivAsI evaM vyApArArtha arabastAna taka jAkara apAra lakSmI prApta karanevAle seTha jAvaDazAhane sAthadiyA thaa| zatruJjaya mAhAtmyameM jAvaDazAha dvArA kiye gaye uddhArakA vistRta varNana diyA hai| 21 jaina sAhityagranthoM se pratIta hotA hai ki zrIkAlakasUri, aura zrIsiddhasena divAkarake atirikta pAdalitasUri, nAgArjuna aura Arya khapuTAcArya ye prakhara vidvAn rAjA vikramAdityake samakAlIna the| yaha bhI kahA jAtA hai ki rAjA vikramAdityakI sabhAmeM navaratna (nau bar3e bar3e prasiddha vidvAn ) rahate the, rAjA vikramAditya unakA AzrayadAtA thaa| unake nAma ye haiM-1. prasiddha kavi aura aneka kAyake racayitA zrI kAlidAsa, 2. prAkRta vyAkaraNake kartA vararuci, 3. amarakoSake racayitA amarasiMha, 4. bRhatsaMhitAjyotiSagranthake nirmAtA varAhamihira, 5. dhanvatari, 6. kSapaNaka, 7. vetAlabhaTTa, 8 ghaTakapara aura 9 zaMku / parantu aitihAsika dRSTise ina saba vidvAnoMkA eka samayameM hotA siddha nahIM hotA isase loga ise kalpita mAnate haiN| vikramAditya dvArA nirmANa kI gaI eka cirasmaraNIya evaM darzanIya kRti ujjainakI vedhazAlA hai, jo bhUgola evaM jyotiSazAstrake vidvAnoMke liye vizeSa upayogI hai| unakI isa kRtike liye bhAratIya evaM pAzcAtya vidvAn cirakRtajJa rheNge| vikramAdityane apane nAmakA koI mudrAprasAra kiyA thA yA nahIM yaha abhI andhakArameM hai| vikramAdityakA koI sikkA abhI taka prApta nahIM huA, parantu isa sambandhameM DAkTara TI. ela. zAhane prAcIna bhAratavarSa bhA. 4 meM vicAra pradarzita karate hue jo kalpanA kI 21 vikramarAjA dvArA nijase kiyegaye uddhArakA yadyapi koI aitihAsika pramANa dRSTigata nahIM hotA, parantu bhAvaDazAko vikramAdityane prasannatApUrvaka madhumAvatI (mahuvA) Adi 12 gA~va diye / usa samRddhise usake putra jAvaDako zatruJjaya uddhArakA sadbhAgya prApta huA, isaliye uddhArakake anumodakake taura para evaM zatruJjayakI sImA para usa samaya vikramAdityakA rAjya honese use antargata uddhAraka mAna liyA ho yaha saMbhava hai |-shtrujyprkaash. For Private And Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] saMvapravartaka vikramAditya ora jainadharma [ 179 hai sambhavataH vaha kalpanA susaMgata ho sakatI hai| usakA sArAMza yaha hai ki: "vikramAditya se pahile aura bAdameM honevAle choTe choTe rAjAoM ke sikke to milate haiM, parantu jisakA ganya.60 varSa taka akhaNDa rUpase cAlA ho usake sike cale hI nahIM isakI sambhAvanA kama hai athavA sambhava hai ki abhI taka sike pUrI tAha pahicAne hI na gaye ho / kyoMki sikkA calAne vAle hindu rAjAoM se kisIne apanA nAma sA ceharA sike para khudavAyA ho aisA pramANa nahIM milatA, prAyaH apane dharma athavA vaMza kA koI cihna aMkita karane kI prathA thii| merI eka kalpanA hai ki ujjainake kucha sike aise bhI haiM jina para vedhazAlA ke cihnake atirikta 5 candrabindu athavA Wan khastikakA ciTsa bhI hai, sambhava hai ki ye sikke vikramAditya ke ho aura yadi aisA pramANita ho jAye to usase bhI vikramAdityakA jainadharmAnuyAyI honA pramANita hotA hai, kyoMki 5 candrabindu ko jainadharmameM siddhazilA aura eha khastikako cAra gatikA pratIka dhArmika cihna mAnA ho jAtA hai / '' vikramAdityakI AyuSya evaM rAjyakAlake sambandhameM bhI aitihAsikokA nizcita mata nahIM / rAjyakAla koI 60 varSa aura koI isase bhI adhika mAnate haiM / evaM AyuSya ke sambandhameM bhI yaha anumAna hai ki zakoMko parAjita karate samaya usakI Ayu kamase kama 25-30 varSa hogI aura 60 varSa yA isase adhika samaya rAjyakAlakA hai, isase anumAnataH 90-95 varSase to kisI bhI dazAmeM kama nahIM hogii| vikramAdityakI kitanI rAniyAM evaM putra the yaha bhI itihAsake prakAzameM nahIM aayaa| kaI aitihAsikoMmeM vikramAditya ke bAda usake putra mAdhavasena, jisane ArabI samudrameM eka TApUke rAjAkI kumArI sulocanAse vivAha kiyA thA, ke rAjyapATa saMbhAlanekA ullekha kiyA hai| zrImestuMgAcAryajIkI sthavirAvali athavA vicArazreNike avataraNAnusAra vikramake bAda usakA putra vikramacaritra urphe dharmAditya rAjyasiMhAsana para baiThA / isameM sandeha nahIM-vikramAditya rAjA mahApratApI, ojakhI, pratibhAsampanna, prabhAvazAlI, nyAyapriya, prajAvatsala, gugapAhI, dharmAtmA, dayAlu evaM dAnazIla the aura jainadharma ke sAtha unakA ghaniSTha sambandha thaa| For Private And Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikramAditya sambaMdhI jaina sAhitya lekhakaH----zrIyuta agaravaMdajI nAhaTA, bIkAnera bhAratavarSake itihAsameM mahAn pratApI akSuNNa kIrtizAlI samrATa vikramAdityakA sthAna ajor3a hai| unake dvArA pravartita vikrama nAmaka saMvatsara zatAbdiyoMse sarvAdhika prasiddhi prApta hai / vikramAdityakI kathAeM bhAratake kone kone meM prasiddha haiM, para kheda hai ki vikramAdityako kathAeM aura saMvatsarakI jitanI adhika prasiddhi hai, unake vizuddha itihAsakI jAnakArI utanI hI andhakAramaya hai / kucha samaya pUrva to aitihAsika vidvAnoM ko yahAM taka saMdeha ho gayA thA, aura kaI aMzoMmeM abataka bhI hai, ki vikramasaMvatsarakA pravartaka hAkAri vikramAditya nAmakA rAjA i. sa. pUrva 57 meM huA bhI thA yA nhiiN| para harpakI bAta hai ki aba yaha mata aneka navIna anusandhAnoM dvArA zithila ho gayA hai / itane para bhI yaha samasyA bhalIbhA~ti sulajha nahIM pAI hai aura aba bhI yaha prazna vivAdAspada rUpameM upasthita hai| svargIya purAtattvavid zrIkAzIprasAda jAyasavAlake matAnusAra IsvIpUrva 57 meM zakAri gautamIputra sAtakarNIne nahapAga Adi zakarAjAoMkA unmUlana kara vikramAdityake padase prasiddhi prApta kii| aura isa matakA samarthana zrIyukta jayacaMdra vidyAlaMkAra Adi vidvAnoMne bhI kiyA hai / jaina paramparAke anusAra isa samaya calamitra nAmaka rAjAne zakoMko haTA kara ujjayinI para adhikAra kiyA thaa| isake pUrva itihAsa-zakoM ke Agamana-gardabhilake ucchedana--kA vizada varNana kAlakAcArya sambandhI ullekhoM evaM kathAoM meM pAyA jAtA hai| jaina purAtattvavid muni kalyANavijayajIne apane "vIranirvANasaMvat aura jaina kAlagaNanA"4 nAmaka nibandhameM isa ghaTanAkA saMkSipta vivaraNa diyA hai| aura balamitrako vikramAditya sica kiyA hai| . bhAratIya itihAsakI rUparekhA pR. 785 aura candragupta vikramAditya pR. 39 / 2 sana 1914 meM paTanAke aMgrejI dainika eksapresa meM prakAzita prAhmina empAyara' zIrSaka lekha aura candragupta vikramAdityakI prastAvanA / 3 bhAratIya itihAsakI rUparekhA pR. 13 se 788 / 8 nAgarIpracAriNIpatrikA bhAga 10 aMka 4 / / 5 isa ghaTanAkA kucha vistArase varNana muni kalyANavijayajIne apane 'Arga kAlaka' nAmaka lekhameM kiyA hai, jo ki dvivedI abhinandana granthake pR. 98 se 119 meM chapA hai| 6 jaina paramparAkI kAlikAcArya kathAkI aitihAsikatAko aba vidvAnoMne svIkAra kiyA hai, jaise-(1) zrIyuta gaMgAprasAda mahetA ema. e. 'candragupta vikramAditya' granthaka pR. 39 meM likhate haiM"...isameM kucha sandeha nahIM ki isa kathAnakakA AdhAra aitihAsika hai" / (2) purAtattvavettA DaoN. sTene konone kharoSTrIlekha korpasa i. inDikeram jilda 2 bhAga 1 pR. 25-27 meM likhA hai ki-" isa jaina kathA para avizvAsa karanekA leza bhI kAraNa mujhe nahIM pratIta hotA / For Private And Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] vikramAditya sabadhi jaina sAhitya [181 vikramAdityako kathAoMkA vizAla sAhitya vikramakI lokapriyatAkA jvalaMta udAharaNa unake sambandhI vizAla sAhitya hai / yaha sAhitya itanA vizAla hai ki kisIke rAjyakI kathAeM itane vipula pramANameM nahIM pAI jAtI / vetAlapacIso, siMhAsanabattIsI Adi kathAoMke grantha prAyaH bhAratIya sabhI pramukha bhASAoMmeM pAye jAte haiM / ina kathAnakAmeMse kaI kathAoMkA AdhAra bahuta prAcIna sAhitya hai| udAharaNArtha vetAlapacIsIkI kathAeM 11 vIM zatAbdIke prasiddha kathAsaMgraha-1 budhasvAmIviracita bRhatkathAzlokasaMgraha, 2 kSemendraracita kathAmaMjarI (I. 1050), 3 somadevaracita kathAsaritsAgara (I. 1070)-meM pAI jAto hai / ina tInoMkA AdhAra guNADhyaracita bRhatkathA graMtha hai, jo paizAcI bhASAmeM thA, para abhI lupta hai| isakA samaya I. ko 5 vIM zatAbdIke pUrvakA hI anumAna kiyA jAtA hai| isI prakAra paMcadaMDakI kathAoMkA jaina caritra saM. 1290 kA racita hai| kSamaM karane, siMhAsanabattAsAko mahArASTrI bhASAma racita ukta kathAko dekhakara, apanA grantha banAnekA ullekha kiyA hai| kheda hai ki yaha mahArASTro bhASAko kathA bhI aba upalabdha nahIM hai evaM usakA samaya ajJAta hai| jaina kavi rAjavallabhane siddhasenaracita siMhAsanadvAtriMzikAkA ullekha kiyA hai, para vaha bhI aba prApta nahIM hai| vikrama sambandho kathAoM eva sAhityakI pracuratA hone para bhI jaba hamAre bhAratIya vidvAnoMne unakI khoja, tulanAtmaka adhyayana, AlocanA va prakAzanakA aura udAsInatA disAI hai taba pAzcAtya vidvAnoMne isakI acchI kadara kI hai| unhoMne kaI kathAoMko bar3e sundara DhaMgase sampAdita kara prakAzita kiyA hai| unake anuvAda aMgrejI, phreMca, jarmana, svIDoza bhASAoM meM AlocanAke sAtha prakAzita kiye haiN| vikramasaMbaMdhI samagra sAhitya aura usameM jaina sAhityakA sthAna jaisA ki upara likhA jA cukA hai vikramasambaMdhI sAhitya bahuta vizAla hai / saMskRtameM uparyukta 3 kathAgranthoMke atirikta zivadAsakRta vetAlapaMcaviMzati (prati-sTeTa lAyabrerI bIkAnera) evaM yahI kathA jaMbhaladatta (baMgoya vidvAn jIvAnaMda prakAzita-kalakattA) racita prakAzita hai / keTalogsa keTalogrAmameM vallabharacita ukta nAmake granthakA evaM siMhAsanadvAtriMzikAkA vararuci, kAlidAsa, rAmacaMdra (saMbhavataH rAmacaMdrasUri hI haiM ) aura zivake racita hone kA ullekha hai| jaina graMthAvalI meM vidyApati bhaTTaravita vikramacaritrakA ullekha pAyA jAtA hai / bIkAnera sTeTakI anupasaMskRta lAyaveromeM malekheDara bhaTTaracita vikramAcaritrako prati hai, jisameM siMhAsanabattIsIko kathAeM haiM / saMskRta sAhityake itihAsake pR. 397 meM mAdrapurase prakAzita vikramArkacaritra kA ullekha kiyA hai vaha vizeSa saMbhavataH yahI hogA / paijarake sampAdita kathAsaritsAgarake aMgrejI anuvAdake pariziSTameM etadviSayaka prakAzita sAhityakI sUcI dI hai / usake anuvAda tAmila evaM mahArASTrI bhASAoM meM bhI hai jo kenakeDa aura beviMgaranane kiye haiN| gujarAtI 7 hAvarDa orAyanTala sirijhase siMhAsanadvAtriMzikAke 4 rUpAntara bar3e uttama DhaMgase sAnuvAda prakAzita hue haiM, evaM paMcadaNDachatraprabaMdha bhI jarmanAse prakAzita ho cukA hai| For Private And Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 182] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-ra bhASAmeM narapatiracita paMcadaMDavArtA (saM. 1560) evaM madhusUdana vyAsakRta haMsAvalI. caritra (saM. 1654) phArvasa sabhAse prakAzita hai| gurjarake prasiddha kavi sAmalabhaTTa (saM. 1779-70) ne vikramakI paMcadaMDa-siMhAsanabattIsI kathAoMko lekara bahuta sarasa sAhityakA nirmANa kiyA hai / para isa bhASAmeM adhikatara sAhitya jainoMkA hI hai, jisakA paricaya isa lekhameM karAyA jAtA hai| hindI sAhityameM vetAlapacIsI evaM siMhAsanabattIsIkI kathAoM para kaI kaviyoM ke graMthoMkA patA calA hai, jaise 1 vetAlapacIsI-1 gaMgAdhara (vikramavilAsa saM. 1739), 2 bhavAnIzaMkara (saM. 1871), 3 devIdatta (saM. 1812), 4 zaMbhunAtha tripAThI (saM. 1809), 5 bhavAnIsahAya, 6 sUrata mina (u. hi. khoja riporTa), 7 lallulATana (gadya), 8 bholAnAtha cauba (vikramavilAla-padya) (paMjara saMpAdita kathAsaritsAgarakA prishisstt)| inake atirikta do grantha merI khojameM naye mile haiM-1 prahalAdaracita saM. 1661 bhA. va. 8 (zrI pUjyajo bhaH), 2 apUrNa hamAre saMgrahameM / 2 siMhAsana battIsI-4 gaMgArAma, 2 paramasukha, 3 kRSNadAsa, 4 megharAja pradhAna, kAjimaalI (saM. 1801), 6 lallulATana / rAjasthAnI bhASAmeM kavi hAlUracita padyamaya vetAlapacIsI (padya 773 patra 14 se 16 vardhamAna bhaMDAra) evaM vikramaparakAyApraveza viprayasatAracita (padya 321 patra 7 goviMda pustakAlaya ) evaM gadya rAjasthAnI bIkAneranareza anupasiMhajIke liye racita vetAlapacIsI, siMhAsanavattIsIke atirikta ukta nAmavAle anya gadya anuvAda evaM paMcadaMDa, covolI (pra. sastA sAhitya maMDala dehalI) aura zanikathA Adi sAhitya upalabdha hai| yadyapi vikramaviSayaka jainetara sAhityakI kamI nahIM hai, phira bhI prAcInatA evaM vipulatAmeM vikrama viSayaka jaina sAhitya bhAratIya samaya sAhityase bAjI mAraletA hai / jaba ki bhAratIya vividha bhASAoMke etaviSayaka prAcIna graMtha saba milAkara 50 se kama hoMge, akele jaina vidvAnoMne 55 grantha racakara jo goraca prApta kiyA hai vaha atyaMta zlAghanIya evaM ullekhanIya prayatna hai| terahavIM zatAbdIke pazcAt vikrama viSayaka jaina sAhityakA nirmANa pAraMbha hotA hai, una sabane vikramAdityake sAtha siddhasena divAkara nAmaka jaina vidvAnake saMbaMdhakA ullekha pAyA jAtA hai / siddhasena divAkarakA samaya vikramakI pAMcavIM zatAbdI hai, ataH ve ullekha dvitIya caMdragupta vikramAditya sambaMdhI pratIta hote haiM / isI prakAra anya kaI ullekha bhI vikamAditya nAma sAmya rakhanevAle 2-3 vikramAdityake samizraNa ho gaye mAlUma dete haiM / kheda hai ki-hamAre vidvAnoMne vikramAdityake kathArUpa vizAla sAhitya para gaMbhIra AlocanAtmaka dRSTi nahIM DAlI, anyathA kaI navIna tathya prakAzameM AnekI saMbhAvanA hai| mere nana matAnusAra pochalI aneka kathAoMmeM thor3A-bahuta aitihAsika tathya avazya hai| 8 paMjAvakI khoja rIporTa (1922-24) ke pu. 47 meM isakA racanAsamaya 1761 batalAyo hai, para vaha galata hai| 1 sanmatiprakaraNa-prastAvanA evaM prabhAvakacaritrameM mu. kalyANavijayajIkA parvAlocana For Private And Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikramAditya viSayaka jaina sAhityakI sUcI (1) saMskRta (maulika) grantha vibha-vizeSais] Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra racanAsamaya ENTarami For Private And Personal Use Only www.kobatirth.org vikramAditya saeNdhI jaina sAhitya granthanAma racayitA prApti evaM prakAzanasthAna 1 saM. 1290-94 paMcadaMDAtmaka vikramacaritra / ajJAta hIrAlAla haMsarAja jAmanagara (u. jai. sA. saM. i.) 2 13 vIMyA 15 vIM zatAbdo siMhAsanadvAtriMzikA kSamaMkara | pra. u. lAhaurake sUcipana meM 3 saM. 1471 ke lagabhaga vikramacaritra 11 kAsahadagacchIya u. devamUrti | saM. 1496 likhita prati loMbaDI bhaM. 4 saM. 1490 mAgha zudi 14 vikramacaritra (paMcadaMDa) graM. 2500/ sAdhupUrNimA rAmacaMdrasUri dAnasAgara bhaMDAra bIkAnera . ravi khaMbhAta 5 saM. 1490 mAgha zudi 14 vikramacaritra (siMhAsana dvAtriM u. jai. sA. saM. i. ravi darbhikAgrAma zikA)12 10 kaI vidvAna ise 13 vIM zatAbdIkA batalAte haiM / ghaTapuruSacaritrake kartA kSemaMkara 15 vIM zatAbdImeM hue haiM / isa siMhAsanadvAtriMzikAmeM isakA AdhAra mahArASTrI bhASAkA ukta kathAnaka batalAyA hai para vaha abhI ajJAta hai| " zrIvikramAdityanarezvarastha caritrametat kavibhinibaddhaH / purA mahArASTravariSTabhASAmayaM mahAzcaryakara narANAma kSemakaraNa muninA varaM gadyapadyabaMdhana yuktikRtasaMskRtabaMdhureNa / vizvopakAravilasadguNakIrtinAyaM cakre cirAmarapaMDitaharSahetuH / / bIkAnera sTeTa lAyabrerImeM 2, bRhadubhaMDArameM 2, hamAre saMgrahameM bhI isakI 1 apUrNa prati hai| 11 isake 14 sagAke nAma isa prakAra haiM-vikramotpatti, rAjyaprApti, suvarNapuruSalAbha, paMcadaMDachatraprApti, dvAdazAvartavandanakaphalasUcakakautuka nayavIkSi. devapUjAphalasUcI, rAjyAgamana, vikramapratibodha, jinadharmaprabhAvasUcaka haMsAvalIvivAha, vinayaprabhAva, namaskAraprabhAva, sattvAdhikakathAkoSa, dAnadharmaprabhAva svargArohaNa siMhAsanadvAtriMzikA / (jai. sA. saM. i. pR. 468) isa graMthakI ela aura prati saM. 1482 likhita bambaI ro. e. so. ke naM. 1773 meM hai| 12 isakA gujarAtI anuvAda (sva. maNilAla nabhubhAIkA) baDodeke kelavaNI khAtAse saM. 1951 meM prakAzita huA hai| ba |183 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private And Personal Use Only 6 saM. 1499 7 saM. 1524 ke lagabhaga veg 9 saM. 1334 vai. zu. 7 2 saM. 1361 vai. zu. 15 vardhamAnapura 3 saM. 1405 dillI vikramacaritra 13 graM. 6712 siMhAsanadvAtriMzikA 14 vikramacaritra padya 36 paMcadaMDa prabaMdha prabhAvaka caritra prabaMdhacitAmaNi tapAgacchIya zubhazIla dharmaghoSagacchIya rAjavallabha rAjameru iMdrasUri pUrNacaMdra (2) prabaMdha saMgrahoM ke antargata sAmagrI prabhAcaMdrasUri merutuMgasUri rAjazekharasUri pra. hemacaMdrAcArya graM. amadAvAda, prati-goviMda pustakAlaya saM. 1612 li. bIkAnera jIrA (paMjAba) bhaMDAra u. jaina graMthAvalI pR. 259 11 160 vRddhavAdiprabaMdha vikamArkaprabaMdha prabaMdha koSa ( caturviMzati prabaMdha) purAtana prabaMdha saMgraha ajJAta 4 13 vIMse 15 vIM zatAbdI 5 ajJAtakartaka kaI prabaMdha evaM caritra jaina bhaMDAromeM prApta haiM / ( naM. 1 se 4 graMtha siMdhI jaina granthamAlAse prakAzita haiM ) vikramAdityaprabaMdha siddhasenaprabaMdha vividhavikramArka prabaMdha 13 isakI prati bIkAnera ke jayacaMdrajIke bhaMDAra meM bhI hai / isake 12 saga~ke nAma isa prakAra haiM- agnivetAlotpatti, sukomalAprANigrahaNa, kharparacorotyattinigraha, vikramacaritrajanma avadAtakaraNa - pitRmilana, zubhamatirUpamatIpANigrahaNa, vikramacaritra kanakazrInAma, siddhasenaprabodha-vasudhAanRNIkaraNa kI tastabhaviracana, zatruMjayoddhAra, paMcadaMDavargana, kAlIdAsotyati saubhAgyasundarIpariNayana- tatparIkSAkaraNAtha vaTakumAra milana, vikramAdityasvargagamana, catuzcAmarahAriNIvarNana vikracaritrarAjyopavezana yAtrAkaraNa svargagamana 14 isakI yaha eka hI prati patra 48 kI bIkAnerake goviMdapustakAlaya meM milI hai| isameM isase pUrva siddhasenaracita ukta kathAkA ullekha hai, jaise" pUrva zrIsiddhasenena vikramAdityakIrtanam / kRtaM siMhAsanasthAnaM janajanamanoharam // 1 // " aMtameM kartAne apanA paricaya evaM gadyabaMdhase ukta payabaMdhakathA racanekA nirdeza isa prakAra kiyA hai gacchaH zrIdharmaghoSastadanu suvihitazcakracUDAmaNitvaM vAdIndro dharmasUrirnRpavara tilako bodhako bIsalasya 1 jillA vAdAnyanekavividhaguNagaNA zAsane connatiM yaH yasya zrImUlapaTTe trijagajayakaro zrIyazobhadrasUriH // 72 // zrIvikramArkaguNavarNanagadyayaM dhAt paye kRtA sugamatA janakotukAya / surendraziSyamahicandraguNAdhikena zrIrAjavallabhakRtA varapAThakena // 73 // 184 ] zrI jaina satya prakAza | 100-1-2 Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 lokabhASAmeM'5 vikramaviSayaka jaina sAhitya vikama-vizeSAMka | Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 113 amane / vikramacaritra kumArarAsa | vaDatapAgacchIya sAdhukIrti u. ja.gu. ka. bhA.1 pR. 35 2 saM. 1565 je. zu. vikramasena caupai pUrNimAgacchIya udayabhAnu 3 saM. 1596 ke lagabhaga / vikramarAsa tapAgacchIya dharmasiMha 4 saM. 1638 mA. su. 7 vikramarAsAI Agama biDAlaba gacchIya " 247 ra. ujjayinI maMgalamANikya 5 saM. 1722 ? po. su. 8/ vikramAdityacaritra tapAgacchIya mAnavijaya abhayasiMha bhaMDAra bu. khematAnagara 6 saM. 1714 kAtI kuDenagara vikramasena caupaha tapAgacchIya mAnasAgara varddhamAna bhaMDAra 7 saM. 1724 po. va. 10 / vikramAdityarAsa tapAgacchIya paramasAmara | u. jai. gu.ka. bhA. 318 pR. 1228, gaDhavADA 8 saM. 1737 ke lagabhaga / | kharatara dayAtilaka apUrNa bIkAnera 15 jaina munike liye caturmAsake atirikta eka sthAnapara eka mahinese adhika nahIM rahanekA vidhAna honese ve hara samaya pa ra unakI bhASAmeM kaI bhASAoMkA thoDA bahuta saMmizraNa ho jAtA hai / ataH hamane ukta tAlikAke graMthoMko gujarAtI hindI rAjasthAnI bhASAke alaga alaga na rakhakara lokabhASA zIrSakake nIce de diye haiN| phira bhI inameM sabase adhika gujarAtI, usase kama rAjasthAnI evaM kucha graMthoM meM hindIkA saMmizraNa ko - For Private And Personal Use Only vikramAditya sabaMdhI jaina sAhitya www.kobatirth.org - - 16 isameM sihAsana battIsI, vaitAlapacIsI, paMcadaMDachatra, lIlAvatI, parakAyapraveza, zIlamatI, khAparAcora Adi vikramasaMbaMdhI kathAoMkAra 17 isa nAmakA isase bhinna anya eka jaina caupaikA Adipatra hamAre saMgrahameM hai / 18 jai. *ve. ko bambaIse isake 2 bhAga prakAzita hue haiM, tIsarA abhI chapa rahA hai / ye tInoM bhAga jaina bhASAsAhityakI jAnakArI saMskRta-prAkRta zve. graMthoMkI jAnakArIke liye aura yahIMse prakAzita jaina sAhityano saMkSipta itihAsa-ye cAroM grantha apUrva haiM / ina cAroM ke mana zrImohanalAla dalIcaMda desAI haiM / ht] Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private And Personal Use Only samaya 4 vibhinna kathAoMko lekara racita svataMtra lokabhASAkI kRtiyA~ (ka) vaitAla pacI kartA soraThagacchIya jJAnacaMdra tapAgacchIya devazIla | 1 saM. 1593 zrI. va. 9 gu. ratnAgarapura 2 saM. 1619 dvi. zrA. va. 9ra. vaDavAgrAme 3 saM. 1646 iMdrotsava dina 4 saM. 1650 ke lagabhaga 5 saM. 1672 po. su. 2ra. 1 saM. 1556 vai. zu. 2 2 saM. 1560 3 saM. 1583 4 saM. 1650 ke lagabhaga 5 saM. 1728 kA. su. 5 jArabadesara 6 saM. 1733 phAguna 7 saM. 1830 je. su. 10 ra. auraMgAbAda kharatara hemAnaMda bar3agacchIya muni mAla tapAgacchIya siMhapramoda ajJAta (kha) paMcadaMDa caupa ajJAta 17 siMhakuzala vinayasamudra vaDagacchIya muni mAladeva kharatara lakSmIvallabha kharatara lAbhavardhana tapA bhANavijaya (ga) siMhAsana battIsI caupaI pUrNimAgacchIya malaya caMdra jJAnacaMdra sthala u. jai. gu. ka. bhA. 3 pR. 545 prati-vardhamAna bhaMDAra, goviMda sTeTa lAyabrerI prati " prati goviMda pustakAlaya prati bhAMDArakara o. iM. pUnA u. paMcadaMDa vArtA pR. 126 "" "" u. ja. gu. ka. bhA. 1 pR. 99 pra. buddhiprakAza varSa 79 aM. 2-3 u. phArbasa prakAzita paMcadaMDa vArtA prati panecaMdajI siMdhI sujAnagaDha patra 21 prati jayacaMdrajI bhaMDAra prati hamAre saMgrahameM prati seThiyA lAyabrerI prati abhayasiMha bhaMDAra 1 saM. 1519 2 saM. 1598 bhA. su. 10 gu. 19 hindI vidyApiTha udayapurase prakAzita rA. hiM. hasta. graMthoMkI khoja bhA. 1 meM kartAkA nAma siddhasena likhA hai, para isakA AdhAra ajJAta prati seM. lA. baDaudA, lIMbaDI bhaMDAra prati abhayasiMha bhaMDAra 1 186 ] zrI jaina satya prakAza [ 100-1-2 Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 saM. 1611 4 saM. 1616 vai. va. 3 ra. vArejA . 5 saM. 1639 A. va. 2 meDatA / upakezagacchIya vinayasamudra bivaMdanIkagacchIya siddhasUri kharatara hIrakalaza vibha-vizeSAM | prati bIkAnera sTeTa lAyabrerI u. ja. gu. ka. bhA. 1 pR. 205 prati hamAre bhaMDArameM, vardhamAna bhaMDAra, goviMda pustakAlaya pra. 'sAhitya' 1933 aprelase disaMbara ke aMkoMmeM prati hamAre bhaMDArameM, zrIpUjyajI bhaMDAra | prati mahimAbhakti bhaM. vaM. naM. 36 Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 6 saM. 1678 tapA saMghavijaya 7 saM. 1748 zrA. va. 7 phalaudhI 8 saM.-1671 - 1 saM. 1563 je. su. 7 cItoDa 2 saM. 1723 jye. sIrohI 3 saM. 1727 jayatAraNa | prati jayacaMdrajI bhaMDAra | prati hamAre saMgrahameM For Private And Personal Use Only www.kobatirth.org 1 saM. 9724 ASADha va. 10 2 saM. 1762 3 saM. 1770 se pUrva kharatara vinayalAbha | ajJAta (aM. 2800 gA. 2478) (gha) vikrama-khAparAcora caupaI | kharatara rAjazIla amayasoma , lAbhavardhana (Da) vikrama-caubolI caupaI | kharatara abhayasoma kIrtisuMdara pallIvAlagacchoya hIrAnaMda (ca) vikrama-lIlAvatI caupaI kakkasUriziSya : | kharatara kuzaladhIra (cha) vikrama-kanakAvatI caupaI / tapA kAMtivimala (ja) vikrama-zanizcara rAsa tapA saMghavijaya |dharmasI vikramAditya sambadhI jaina sAhitya prati | prati zrIpUjyajI bhaMDAra prati kRpAcaMdrasUri 1 saM. 1596 vai. su. 14 bu. 2 saM. 1728 u. jai. gu. ka. bhA. 3 pR. 623 1 saM. 1764 mi. su. 10 rAdhanapura gu. ka. bhA. 2. pR. 469 1 saM. 1688 ? kA. va. 7 gu. 2 saM. 1736 ke lagabhaga rAdhanapura 44 jai. ka. bhA. 3 ghR. 953 [ 187 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 188 ] zrI jena satya prakAza [ bhA 100-1-2 ___ uparyukta sabhI racanAeM padyameM haiM / gadyameM bhI etad viSayaka kaI graMtha jaina bhaMDAroMmeM pAye jAte haiM, para unake racayitAoMke jaina honekA nizcita nahIM kahA jA sktaa| isa prakAra yathAzAta vikramAditya saMbaMdhI zve. jai. sAhityake 55 graMthoMkI sUcI yahA prakAzita kI jArahI hai| vizeSa khoja karane para aura bhI anekoM grantha milanekA saMbhava hai| inameM se kaI graMthoMko anekoM pratiyAM bIkAnerake aneka saMgrahAlayoMmeM haiN| yahAM sthAnAbhAvase kevala eka-do sthAnoMkA hI nirdeza kiyA gayA hai| ___ isake atirikta jaina kavi kuzalalAmaviracita mAdhavAnalakAmakaMdalA caupAI (saM. 1616 phAguNa zudi 13 jaisalamera) meM bhI vikramAdityake paraduHkhabhaMjanako kathA AtI hai / ukta copaI, rAjasthAnImeM kavi gaNapati ( saM. 1584 zrA. su. 7 Amudari) evaM gujarAtImeM dAmodara (saM. 1737 pUrva) racita isI nAmAvAlI racanAoMke sAtha, baDodA oriyanTala sorojhase prakAzita hai / isI prakAra rUpamuniracita aMbaDarAsa (saM. 1880 je. su. 30 bu. ajImagaMja ) AdimeM vikramake paMcadaMDa Adi kathAnaka pAye jAte haiM / AcaryakI bAta hai ki zvetAMbara jainoMne jaba ki vikramAdityake sambandhameM 55 grantha banAye haiM, digambara samAjake kevala eka hI vikramacaritra (zrutasAgararacita 16 vIM zatAbdI )kA ullekha mAtra ArA jaina siddhAnta bhavanase prakAzita prazastisaMgrahameM pAyA jAtA hai / zve. jainoMke itane vizAla sAhityanirmANake do pradhAna kAraNa haiM: 1 unhoMne lokasAhityake sarjanameM evaM saMrakSaNameM sadAse baDI dilacaspI lI hai, isake pramANasvarUpa vikramakathAoMke atirikta anya aneka kathAoM para racita unake grantha haiM (dekheM-jaina sAhityano saMkSipta itihAsa pR. 608, 661, 679); aura 2 siddhasena divAkara nAmaka zve. vidvAnakA vikramAdityase ghaniSTa saMbaMdha ( yahAM taka ki unake upadezase vikramAdityake jainI hone takakA kahA gayA hai, usane zatrujayakI yAtrA bhI ko thii)| __ mahAn gauravazAlI vikramAdityI saccI zraddhAMjalI yahI ho sakatI hai ki hama unake caritramaya graMthoMmeMse vividha dRSTiyoMse upayogI grantharatnoMko cunacuna kara prakAzita kareM aura unakI kathAoMkI gaharI chAnabIna kara unake vizuddha itihAsako prakAzameM lAveM / AzA hI nahIM, pUrA vizvAsa hai ki isa lekhakA adhyayana kara hamAre vidvAna ukta kAryameM zIghra hI agrasara hoNge| 20 isa lekhameM ullikhita dAnasAgara bhaMDAra, vardhamAna bhaM., jayacaMdra bhaM., abhayasiMha bhaM., kRpAcaMdrasUri bhaM., zrIpUjyajI bhaM., mahimAbhakti bhaM., goviMdapustakAlaya, seThiyA lAyabrerI, hamArA saMgraha, bIkAnera sTeTa lAyabrerI ye sabhI bIkAnerameM hI avasthita haiN| bIkAnerake jaina bhaMDAroMmeM hastalikhita lagabhaga 50 hajAra pratiyAM hai / ina bhaMDAroMkA paricaya maiMne apane svataMtra lekhameM diyA hai, jo zIghra hI prakAzita hogaa| For Private And Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vaikramIya ghaTanA lekhaka : pUjya AcArya mahArAja zrI vijayalabdhisUrIzvarajI, vaDAlI. - aya kAlacakra ! terI gati ajaba hai ! tUne gaz2abanAka tabadilieM batAI haiN| Aja hai vaha kala nahIM, aura kala hai vaha paraso nahIM, kSaNa kSaNameM tU badalatA hai| isI liye prabhusiddhAnta, tere skandha aura dezako nahIM mAnatA hai, mAtra pradeza rUpa hI tU hai| parantu eka pradezAtmaka tUne sArI duniyAko hilA dI hai / jagatameM tUne ananta bhAva utpanna kiye haiM,kartA hai aura kregaa| duniyAke a ya cakra, koI tela, koI havA, koI kATha aura koI koyale AdikA sahArA mAMgate haiM, parantu tU to eka aisA caka hai ki jise kisI cIz2akI darakAra nhiiN| tU kisI kisI vakhta aise bho puruSa utpanna karatA hai ki ve tere mApakayantra bana jAte haiN| jaise ki isa kAla ke sabase zreSTha mApakayantra AlA aura nirAlA vItarAga prabhu mahAvIra mahArAjA kAye, jinake nirvANasaMzat ko Aja 2470 varSa ho cuke haiM / isase prAcIna kisokA saMvat jArI ho aisA hamAre khayAlameM nahIM hai| ____ Aja hamArI samiti kI aurase zrI zramaNa saMghako AjJAnusAra 'zrI jaina satya prakAza' nAmakA mAsika prakAzita ho rahA hai, usakA yaha sauvA aMka jisa puSyazAlI kAruNika nRpati vikramakI aitihAsika smRtike rUpase prakaTa hotA hai vaha satvazAlI vikrama bhI zrI mahAvIrake bAdakA gata kAlakA mApakayantra hai, kyoMki prabhu mahAvIrake nirvANake 470 varSa bItane para rAjA vikramakA saMvat jArI huA hai| rAjA vikramako 100 varSakI umra thI aura yaha vizeSAMka bhI 100 vA nikalatA hai yaha bhI eka ghaTanAkA sumela hI hai| prabhu mahAvIrake nirvANase karIba 420 varSa ke bAda isa rAjAkA mAlavadezakI ujjainI nagarImeM gaMvarvasena rAjAkI zrImatI nAmakI rAnIse janma huA, aisA anumAna ho sakatA hai / kyoMki gaMdharvake svargastha honeke bAda vikramakA sautilA bar3A bhAI, jo mAtA dhImatIse utpanna huA thA, bhartRhari takhtanazIna huA hai, usakI taraphase apamAnita hokara vikrama kevala khaDgasakhA banakara dezAntarako svIkAratA hai| kamase kama usa bakhta 18-20 varSakI umra honA saMbhavita hai / gahamAtrake milajAne para kaI sthAnoM para bhramaNa kiyA hai| eka vakhta eka gAmake nikaTa rohaNA vala parvatakA nAma sunA aura vahAM jAkara ratnaprApti ke liye usakA citta lAlAyita huaa| vikrama vahAM gayA, parantu ratnaprAtiko vidhi use pasaMda naM AI / vidhimeM dAnatAse rote piTate vilapate hue hAya mA ! hAya bApa ! ke pukArapUrvaka ratna For Private And Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1601 zrI satya pra bhAra 100-1-2 mAganekA jikra thaa| yaha sattvazAlI vikrama ko kaise ruce ? bhaTTamAtra vagika thA isIlaye,vikrama jo cupacApa rohaNAcala para baiThA thA, Ara pAtheya na hone para bhI bephika Ara mAMganIse vimukha thA-usako rulAneke liye thADI derake liye gAMvameM gayA aura vApisa Akara rAjAkA sunAne lagA ki Aja tumhArI mAke marajAnekA samAcAra upalabdha huA hai| isa bAta ko sunakara mAtRbhakta vikramane hAya mA! hAya bApa ! karate hue apanA zira pahADase TakarAyA / usI vakhta rohaNAcalake adhiSThAyakane usake hAthameM ratna dhara diyA / bhaTTamAtrako baDI khuzI huii| usane socA ki ThIka huA / usa rItise bhI isake hAthameM savA lakSakA ratna A gayA, aba hamArI musApharI baDe sukhase kttegii| phira vikramako zAnta karaneke liye kahA ki maiMne yuhI gapa lagAI thii| ApakI mA kuzala hai, mAtra isa samAcArase ApameM dInatA paidA karAke Apako ratnakI prApti karAnI thii| jaba yaha samAcAra vikramako jJAta huA taba usane ratnako pheMka diyA / kitanA sattva ! aura parvatako dhikkAra dete hue kahA ki jo aisI dInatA karAkara dAna dene vAle hai una para lAnata hai, so bAra lAnata hai| mujhe aisA dAna pasaMda nhiiN| aisA kahakara vaha vahAMse cala paDA / aise hI zrRMgAlake zabdase-nadI kinAre para aneka AbhUSaNoMse ladA huA muDadA hai-aisI, pazu zabdavedI bhaTTamAtrane AgAhI do, usa valta bhI usane dhanakI upekSA kara dii| aise ThikAne 2 para apane sattvakA paricaya dikhalAtA huA vikrama ghUma rahA hai| udhara bhartRhariko apanI strIkI mahAvatake sAthakI khAnAkharAbI dekhakara vairAgya AtA hai aura vaha duniyAko choDa detA hai| usake bAda zUnya rAjagaddI para AgiyAvaitAla adhiSThita ho jAtA hai aura jo gaddI para baiThatA hai usako mAra DAlatA hai| isa bAtakA patA jaba vikramako calatA hai taba vaha apane rAjyako saMbhAllane ko AtA hai| prathama avadhUtake veSameM hI rAjyagaddI svIkAratA hai aura AgiyAko vaza kara letA hai| ina bAtoM meM bhI kamase kama 10 varSa cale gaye hoMge / isa hisAbase 30 varSakI vayameM gaddI para Ave taba vIranirvANa saM.lagabhaga 450 ho jaave| usake bAda rAjyakA sUrya madhyAhna pahuMcane meM bhI 20 varSakI AvazyakatA jAna paDatI hai| isa taraha prabhu mahAvIrake saMvatase 470 varSake pIche vikramasaMvat jArI huA, aisA anumAna hotA hai| jisa bhAgyazAlIkI yazogAthA 2000 varSa bIta jAne para bhI saMvatsarakI smRtike rUpa meM jyoM kI tyoM duniyAke mukhase gAI jatI hai usakA kAraNa usakI udAratA hai, jisake aneka udAharaNa inake caritrase mAlUma hote haiM, jaise ki For Private And Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vibha-vizeSAM ] vaikIya ghaTanA [181 eka vakhta rAjA sabhAmeM baiThA hai / usa vakhta eka dInAtmA vahAM para AyA, magara usakA mukha maMganeke liye khulA nahIM taba mahArAjane socA ki " garbhaGgaH svaro dIno, gAtravedo mahAbhayaM / maraNe yAni cihAni, tAni cihnAni yAcake // 1 // arthAt-gatikA bhaGga, svarameM dInatA, zarIra meM kheda, aura mahAbhaya Adi jo cihna maraNa samaya para hote haiM ve saba cihna yAcakameM bhI dikhe jAte haiN| isa liye isake maMganeke sivAya bhI ise kucha denA cAhiye / basa, turaMta hi 1000 dInAra-gInIoMkA dAna diyaa| phira bhI vaha kucha nahIM bolA taba vikramane pUchA "kyAre ! kucha kama rahA ? abI bhI nahIM bolatA, taba usane kahA ki lajjA vArei mahaM, asaMpayA bhaNai maggi re maggi / dinnaM mANakavADaM, dehIti na nimAyA vANI // 1 // artha-lajjA mujako nahIM bolane detI, dAridraya kahatA hai ki tU maMga, vicameM mAna rUpa kivADa laga jAtA hai isa liye 'do' aisI vANo nahIM nikalatI hai| isa bAta ko sunakara 10000 dInAra diye gaye / aura phira kahA kucha camatkArI kRti sunAo, taba bolA ki-- anissarantImapi dehagarbhAt , kIrti pareSAmasatI vadanti / svairaM bhramantImapi ca trilokyA, tvatkIrtimAhuH kavayaH satIntu / arthaH-hai rAjan ! dUsaroMkI kArti unake zarIrase bhI cAhara nahIM nikalatI phira bhI vaha asatI kahalAtA hai, aura ApakI korti tIna lo meM svacchaMda ho kara phiratI hai phira bhI vaha sato hai| isa AzcaryakArI saduktise rAjAne usako 100000 dInAra-sonaye dIye / aura kahA ki phira kucha sunAo / taba yAcakane eka bahuzrutakA kathAnaka sunaayaa| jA nRpati kulInoM kA saMgraha karatA hai vaha kabhI bhI vikrayAko nahIM prApta hotA hai jaise ki-vizAlA nAmakI nagarImeM nanda nAmakA rAjA thA, usakI bhAnumatI nAmakI rAnI thI aura vijayapAla nAmakA laDakA thA / sarva nItimeM vizArada bahuzruta nAmakA maMtrI thA, aura aneka zAstra ke rahasya ko jAnanevAlA zAradAnaMdana nAmakA usakA guru thaa| eka dina rAjAne maMtrIse kahA ki maiM bhAnumatAke sahavAsa meM hI rahanA cAhatA huuN| eka kSaNa bhI usake sivA For Private And Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 182] zrI rena satya prAza [ bhAM100-1-2 nahIM raha sakatA, isa liye kalase sabhAmeM mere sAtha hI dUsarA siMhAsana taiyAra rakhanA / maMtrIne kahA-svAminAtha ! yaha ThIka nahIM, sabhAmeM unake sAtha baiThanese apakIrti hogii| rAjAne kahAcAhe aisA ho, parantu isake sivA sabhAmeM itanI dera baiThanemeM mujhe bar3A hI raJja hotA hai / maMtrIne kahA-aisA hI hai to usakI AbehUba tasabIra banAke sabhAmeM rakhe, jaba ApakA jI cAhe dekha sakate haiM, yaM bhI sabhAmeM bAtacIta to kara hI nahIM sakate, to yaha upAya acchA hai / rAjAne yaha bAta mAna lI / turaMta hI kuzala kArIgarase sAkSAt bhAnumatI dekhalo, aisA citra taiyAra kiyA / jisa rAjAke guru, vaidya aura maMtrI mAThe bolanevAle hote haiM usa rAjAke dharmazarIra aura khajAnA ijjata AbarukA nAza hotA hai / isa maMtrIne rAjA kI ijjatakA bacAva kiyA / ___ eka dina apane guru zAradAnaMdanase rAjAne kahA ki dekho yaha citra kaisA binakasara hai, kyA Apa isameM koI kasara batA sakate ho? gurune kahA ki citra to bahuta umadA banA hai parantu unake gupta sthAnameM tilaka hai vaha nahIM dikhAyA gayA, basa yahI eka kasara hai| isa bAtako sunakara kupita hue rAjAne maMtroko kahA ki ise jAnase mAra DAlo / maMtrIne usako apane sthAna para lejA kara gupta rakkhA aura rAjAko kahalA diyA ki maiMne zAradAnaMdanako maravA DAlA / eka dina rAjasuta vijayapAla azikSita azva para caDhakara zikArako gayA / usa azikSita ghoDene use bihaDa jaMgalameM jA paTakA / vahAM para eka siMha dUrase AtA huvA dikha paDA, rAjaputrane Darase vRkSArohaNa kiyA, jisa para eka baMdara pahilese baiThA thaa| usane usako bhitrabhAvase apane pAsa bitthlaayaa| usakI AMkhameM parizramanI niMda Ane lagI taba apanI godameM usakA sira le liyA / usako gADha nidrA A gaI / usa samaya siMhane kahA-he baMdara ! isa narako mujhe de de, tU baca jAyagA, aura isako khAkara maiM calA jaauNgaa| baMdarane javAba diyA ki maiM mere Azritako kabhI nahIM dUMgA / thoDI derameM rAjaputra jAga uThA aura baMdarako ninda Ane lagI, vaha rAjaputrakI goda meM apanA zira rakha ke sA gayA, taba siMhane rAjaputrase kahA-aya nara ! tU isa vAnarako pRTaka de, meM ise khAkara calA jaauNgaa| isa vAtako sunakara usa narane vicAra kiyA ki maiM isako paTaka dUM , yaha ise khA legA aura calA jAyagA, aura maiM sIdhA ghara pahuMca jaauNgaa| usI vakhta vijayapAlane vAnarako, vaha siMhake muMha para paDeaise girAyA / vAnarakI AMkha khula gaI, aura apane ko siMhake muvameM paDe hue pAyA / taba vAnara khiDa khiDAkara ha~sA / usakI haMsIse siMhako Azcarya huA aura thoDAsA mukha khulA, siMhane na to usake zarIra para paMjA mArA aura na tA dADha davAI, Azcarya tAkatoM kA yahI dazA hotI hai / taba vAnara kUda paDA aura peDa para mitra manuSya ke pAsa jAkara rone lgaa| siMhane pUchA-aya bAnara ! yaha kyA bAta hai ! jaba tu mere muMhameM thA taba haMsatA thA aura bhitrake pAla For Private And Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vima-vizeSAM ] vikramIya ghaTanA [163 jAkara rotA hai| bAnarane kahA-tere muMhameM mitrakA bhalA karake AyA thA isa bhalAIke bhAvase maiM haMsatA thA, tUne mujhe koI harakata nahIM kI jisase kudakara jIvana bacA liyA aura isa mitradrohI pApAtmAke pAsa AyA taba mujhe duHkha huA ki hA!!! isa adhamAtmAkI kaisI adhogati hogI, isa kAraNa maiM rone lgaa| isa bAtako sunakara siMha calA gayA aura vAnarane rAjaputrako 'vizvemera' yaha zabda sunaayaa| na mAlUma isa zabdameM kyA jAdU thA, vaha pAgala bana gayA / ghoDA jaMgalI jAnavaroMke bhayase bhAgA aura doDatA doDatA rAjamahala taka pahuMcA / khAlI ghoDA dekhakara ghabaDAyA huA rAjA saparivAra DhUMDhate DhUMDhate vahAM taka pahuMcA, aura laDakeko pAgala dekhakara duHkhI huaa| use ghasa lAkara aneka upacAra kiye magara sabhI niSphala gaye / taba maMtrIse kahA ki yadi mere guru zAradAnaMdanako na maravAyA hotA to ve jarUra isa laDakeko acchA banAte / yaha bAta maMtrIne apane gupta gRhake aMdara rakhe hue zAradAnaMdanako khii| zAradAnaMdana bolA ki mahArAjako pAsa jAkara aisA kaho ki merI laDakI paDade pIche rahakara kucha aise kAvya sunA degA jisase kuMvarakA pAgalapana dUra ho jAyagA / maMtrIne rAjAse aisA hI kahA aura rAjasabhAmeM paDadA baMdhavAyA gayA / maMtro paDadevAlI pAlakhImeM guruko dAkhila karatA hai / rAjaputra vijayapAla Adi paDade ke pAsa baiTha jAte haiM / rAjAne usI vatta hukama diyA ki hamAre putrakA pAgalapana dUra karo aura vaha jaisA pahile thA baipA banA do, taba paDade meM rahe hue zAradAnaMdanane zloka bolane zarU kiye vizvAsapratipannAnAM, vaJcane kA vidagdhatA / aGkamAruhya suptAnA, hantuM kiM nAma pauruSam ? // 1 // artha---vizvAsapAtrako ThaganA yaha koI caturAI nahIM, goMdameM soye hueko mAranA yaha koI puruSArtha nahIM hai| setuM gatvA samudrasya, gaGgAsAgarasaGgame / brahmahA mucyate pApai-mitradrohI na mucyate // 2 // artha---samudrake setu para jAkara aura gaMgAsAgarake saMgamako pAkara brahmahatyAvAlA bhI apane pApase mukta ho jAtA hai parantu mitroM ke sAtha droha karanevAlA pApamukta nahIM banatA / ina do zlokake sunanese bahuta pAgalapana naSTa huA, thoDAsA hI pAgalapana bAkI rahA / ina do zlokoMkA apane jIvanake sAtha jo saMbaMdha thA vo saba rAjaputrako sunAyA aura siMha-vAnarakI kathA bhI sunaaii| usake bAda rAjaputrameM rahI hui thoDI kasarako dUra karane ke liye paDademeM rahe hue zAradAnaMdanane tIsarA zloka sunayA / mitradrohI kRtaghnazca steyI vizvAsaghAtakaH / catvAro narakaM yAnti yAvaccaMdradivAkarau // 3 // For Private And Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 zrI jaina satya prakAza mAMra 100-1-2 artha-mitra ke sAtha dveSa karanevAlA, kRtaghna, cora aura vizvAsaghAtI ye cAra narakameM jAte haiN| __ aba rAjaputra svastha ho gyaa| rAjAne pUchA-he bAle ! tU nagarameM rahatI hai, phira bhI banakI isa parokSa bAtako kaise jAna sakatI hai ? taba usane kahA--mere mukhameM sarasvatIkA nivAsa hai isase jaise bhAnumatI rAnIke gupta sthalakI tilakakI bAta jAnI thI aise yaha bhI jAna lI / isa bAtako sunakara rAjA bar3A prasanna huaa| usane samajha liyA ki maiMne gurudevako rAnIkI ijata lUTanevAlA samajha kara jo burA hukama sunAyA thA vo merI sahana bhUla thii| jaise-jaMgalakI parokSa bAtako sarasvatIkI kRpAse jAna lI aise hI bhAnumatIke tilakako bhI jAna sakatA hai, kyA yaha gurudeva to nahIM ? turaMta paDadA UMcA kara diyA aura dekhA to gurudeva hI nikale / maMtrIne asalI hakIkatase jJAta kiyA aura rAjAne maMtrIko buddhi para ApharInakA pukAra kiyaa| isa bahuzrutakI kathAko sunakara rAjA vikramane koTi dInArakA dAna diyA / aura koSAdhyakSako hukama diyA ki Aja pIche kisI bhI dIna duHkhiko mere pAsa Anepara 1000 kA dAna denA, merese bAta cIta kare usako 10000 kA aura maiM jisakI vANI sunakara khuza houM usako 100000 kA aura Azcarya kI kathA sunAve usako 10000000 dInArakA dAna denA / kitanI udAratA ! eka Adamoke sAtha kiyA huA vartAya hammezakA kAyadA vana gayA / balIhAri he aimI udAratAkI ! aise aneka prasaMgase bharA huA jisakA caritra hai usako gujarAta, mAlavA, mAravADa, paJcAba Adi dezoMko adhamarNa aura uttamarNase rahita banAkara apanA saMst calAnemeM kharva nikharva pArAya'kI saMkhyAse para dhana kharacanA par3A hai| parantu paropakArake svabhAvase ise aisA akhUTa khajAnA mila gayA thA ki cAhe itanA kharaca kare khUTe hI nahIM / kAraNa yaha thA ki-eka samaya apanI sarva milakata lagAkara eka AdamIne eka suMdara bhavana bnaayaa| bhavanake taiyAra hone para jaba vaha usameM soyA, to rAtriko 'paDatA hUM paDatA hUM' aisI AvAja kaI daphA suunii| vaha ghabaDAyA aura bolA hAya !! hAya !! lAkhakA pAnI kara diyaa| dUsare dina, tIsare dina bhI aisI hI AvAjeM AtI rahIM taba vikramarAjAke pAsa jAkara usane kahA ki mere lAkha rupayoMko pAnI huaa| maiM dUsareko yaha makAna lIlAma karanA cAhatA hUM, parantu koI muphta bhI nahIM letA, kAraNa ki maiM makAna ko nukasAnIkA jikara kara detA hUM, jisase koI letA nahIM, kisIke sAtha dhokhA karanA ThIka nahIM / basa, par3anekI bAta sunakara sabhI dhabaDAte haiM, isa bAtase maiM baDA duHkhI hUM / vaNikakI isa nyAya-zIlatAko dekhakara rAjA khuza huA For Private And Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vibha-vizeSa vaikamiya ghaTanA [165 aura usI bakhta apanI paropakArazIlatA batalA dii| eka lAkha rupayA khajAnese maMgavA kara usako de diyA aura makAna le liyaa| usa dina rAtako rAjA usI makAnameM soyA / pochalI rAtako 'paDatA hUM paDatA hUM' aisI AvAja aaii| rAjAne javAba diyA ki abhI hI paDo, dera mata kro| rAjAkI isa sattvavRtti para deva prasanna huA aura eka svarNa puruSa uparase girAyA, use rAjAne svAdhIna kiyA, jisa svarNapurupake kisI bhI aGgako kATe to turaMta hI vaha nayA bana jAve / isa tarahase svarNapuruSakI siddhi saMvat calAnemeM tathA koTi koTike dAna denemeM pUrNa madadagAra bnii| yaha bAta zrI merutuMgAcArya ma.ke banAye huo "prabandhaciMtAmaNi" parase likhI gaI / prAtaHsmaraNIya zrI munisundarasUrIzvarajI ma.ke ziSya zrI zubhazIlagaNi ma. eka yogike kArasthAnase svarNasiddhi huI batalAte haiM / saMbhava hai do svarNapuruSa siddha hue hoM / aise puNyazAliyoMke liye koI AzcaryakArI ghaTanA nahIM / eka samayakA jikara hai ki eka vidvAn brAhmaNako daivI prasaMgameM samudrAdhipa varuNako bulAneke lie bhejA / vaha samudra kinAre para jAkara adhipatikI sundara chaTAdAra kAvyameM stuti karatA hai, aura varuNadeva hAz2ara hotA hai / brAhmaNane kahA-mahArAjA vikrama amuka prasaMga para Apako yAda karate haiN| devane kahA-tumhArA rAjA parama dayAlu, bar3A udAra, vidvatpremI hai, isa liye usako cAra ratna bheTa karatA huuN| aura use kaha denA ki-maiM A nahIM sakatA / aura ye cAra ratnoMke bhinna bhinna ye guNa haiM, eka eka ratnakA pRthak 2 nizAnIpUrvaka paricaya kraayaa| eka rana cAhe aisI sundarase sundara rasoI detA hai, dUsarA icchita AbhUSaNa arpaNa karatA hai. tIsarA sainyadAyaka hai aura cauthA cAhe aisA khetIkA pAka datA hai| ratna lekara brAhmaNa vikramake pAsa AyA aura vRtAnta kaha kara ratna bheTa kiye / rAjAne kahA isameMse eka tU uThA le, taba vaha bolA ki maiM apane kuTuMbakI sammatise inameMse eka le sakatA huuN| nRpatine kahA cAra ratna apane sAtha lekara ghara para jAo, aura pUchakara aao| jaba tuma eka loge taba maiM tIna lUMgA / ghara para jAkara brAhmagane kuTuMbake Age bAta kI, kuTuMbameM 1 laDakA, 1 laDakekI aurata, 1 apanI strI aura khuda thaa| laDakA bAlyAvasthAse laDAIkA zokhIna honese rAjamahattAko cAhanevAlA thA, isaliye sainya denevAlA ratna leneko kahA / putravadhu rasoI-pAnImeM Alasu thI, isaliye rasoI denevAlA ratna lene ko khaa| vRddhA AbhUSaNoM kI premI honese usane AbhUSaNa denevAle ratnakI mAMga karaneko khaa| khudako khetIke pAkakA zokha honese pAkadAyI ratna cAhatA hai| cAroMkI sammati bhinna bhinna rahI, aura haThAgraha rahA, putra bolA ki yadi merI mAMga na svIkArI to jhahara pIke mara jaauuNgaa| putravadhune kahA-yadi rasoI dene vAlA ratna na liyA to maiM kUemeM paDakara mara jaauNgii| vRddhAne kahA-yadi merI For Private And Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 181] zrI mana satya 1 [bhAMDa 100-1-2 bAta na rahI to maiM jalake mara jAuMgI / brAhmaNane vicAra kiyA ki eka ratna lenese maiM kabhI baca jAuM to do hatyAeM to jarUra hogI, isa liye ratnako lenA balA nimaMtrita karane jaisA hai| ataH rAjAke pAsa jAkara cAroM ratna rakha diye aura apane kuTuMbako sArI bAta sunAI / paropakArI rAjAne apanI udAratAkA pUrNa paricaya dikhalAyA, aura kaha diyA ki jAo cAroM hI ratne le jAo, mujhe ekakI bhI jarUra nhiiN| AhA hA !! kaisI udAratA, kaisA paropakAra / kaisI dayAlutA / dhanya ho aise udAtta jiivnko|| dhanyanAma vikrama zrI siddhasena divAkara ma.kI vANIse bhigA huA thA aura jinezvarokA ananya bhakta thA aura mahAvatakI mahattAko dilase cAhanevAlA thA / zrI siddhasenadivAkara mahArAja jainazAsanameM Adi kavi kahalAte haiM, zrI hemacaMdrAcArya mahArAja siddhahema vyAkaraNameM likhate haiM ki 'anusiddhasenaM kavayaH' isase yaha bAta barAbara siddha hai / Apane nyAyAvatAra, sammatitarka Adi apUrva nyAyagrantha aura aneka dvAtriMzikAyeM nirmita karake jaina samAjako RNi banAyA hai / Apake hI az2aba camatkArase rAjA vikrama jainadharmako pAyA hai| kitaneka loga vikrama aura siddhasena divAkara ma.ko samakAlIna nahIM mAnate haiM, aura usa viSayameM jo anumAna karate haiM vaha anumAna nahIM kintu anumAnAbhAsa haiM / zrI siddhasena divAkarajI ma.ne lakSaNameM abhrAnta zabda dAkhila kiyA hai vaha bauddhAcArya zrI dharmakIrtike lakSagameMse lekara kiyA hai yaha anumAna jhUThA hai, kyoMki-zrI dharmaka rtise prathama hue gautama Rpine apane nyAyadarzanameM lakSaNameM avyabhicArI zabda likhA hai / avyabhicArI aura abhrAnta paryAyavAcI zabda haiM jisase aise paryAyavAcI zabda eka dUsare lakSaNakArake sadRza AjAnese yaha pahile the aura yaha pIche the, aisA likhanA kisI taraha ucita nahIM ho sakatA / amuka zabda amukake mastiSkase prathama hI nikale, aura dUsareke mastiSkase nahIM nikale aisA anumAna buddhizAlI nahIM kara sakatA hai| isase hama jorase kaha sakate haiM ki zrI siddhasena divAkara ma. vikramake samakAlIna hI haiM aura Apake upadezakA asara rAjA vikramake dilameM jabaradasta paDA thaa| usane girirAja zrIsiddhAcalajIkA Apake hI upadezase saMgha nikAlA thA, jisameM zrI. siddhasena divAkara ma. Adi 500 AcArya aura 70 lAkha zrAvakake kuTuMba sAmila the| 169 soneke, 300 cAMdIke, 500 hAthIdAMtake, aura 1800 kASThake jaina mandira the| kAraNa ki eka bhI bhAvuka darzanase vaMcita na rahe / eka kroDa do lAkha aura nausau ratha 18 lAkha ghoDe cha hajAra hAthI the aura UMTa khaccara AdikI ginatI nahIM thii| pAlItANAkI yAtrA karake vahAMke mandiroMkA jIrNoddhAra karAyA aura zrI giranArajIkI yAtrA karake saMgha vApisa AyA / apane jIvanameM aneka jinapatiyoMke tIrthastha pratibimboMke khuda darzana karanevAle aura agaNita dravya kharaca karake kroDoMko darzana karavAnevAle mahArAjA vikrama ! dhanya ho ApakI jIvanIko / For Private And Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAlakAcArya aura vikrama lekhakaH-zrIyuta hajArImalajI bA~ThiyA, bIkAnera kAlakAcArya athavA Arya kAlaka jaina samAjameM eka suprasiddha AcArya hogaye haiN| zve. jaina samAjameM hameM cAra 'kAlaka' nAmake AcAryokA patA lagatA hai-(1) zyAmArya nAmase prasiddha pahale kAlakAcArya jinakA yugapradhAna-sthavirAvalIkI gaNanAke anusAra vIranirvANasaMvat 280 meM janma, 300 meM dIkSA, 335 meM yugapradhAnapada (sUri-pada) aura 376 (I. pU. 151) meM svargavAsa huA thA; (2) gardabhillarAjAse sarasvatI sAdhvIko chur3AnevAle dUsare kAlaka, jinakA astitvakAla ni. saM. 453 (I.pU.74)ke AsapAsa hai; (3) indrase prazaMsita nigodavyAkhyAtA tIsare kAlakAcArya, jinakA astitva ni. saM. 720 ke AsapAsa hai aura (4) paryuSaNA-parvako paMcamIse haTAkara caturthImeM karanevAle cauthe kAlaka.1 jinakA samaya vIra-nirvANa-saMvat 993 hai|' dvitIya kAlaka hI, vikramasaMvatsarake pravartaka vikramase saMmbandha rakhate haiM ataH hama unhIke bAremeM isa lekhameM vicAra-vimarza karegeM / vikramasaMvatke pravartakake sambandhameM pahale vidvAnoMkI rAya thI ki vaha aitihAsika vyakti nahIM haiM, kintu Ajakala use sabhI vidvAna eka matase svIkAra karane lage haiM ki I. pU. 57 meM vikramAditya biruda dhAraNa karanevAlA eka rAjA huA thA, jisane zakoMkA unmUlana kiyA aura apanI vijayakI khuzImeM vikramasaMvat claayaa| yahI bAta kAlakAcAryakathA evaM pracalita jaina kAlagaNanAke anusAra siddha hotI hai| isase yaha nirvivAda siddha hotA hai ki I. pU. 57 meM bhAratameM vikramAditya nAmakA eka hiMdU rAjA avazya huA thaa| kAlakAcAryakI yazogAthA vibhinna lekhakone prAkRta, saMskRta AdimeM 'kAlakAcAryakathA' nAmase kI hai| isI kathA dvArA hama kAlakake ghaTanAcakrakA jJAna kara sakate haiM / muni kalyANavijayajIne apane 'Arya kAlaka' lekhameM kAlakAcArya kathAkI pramukha ghaTanAoMko sAta ghaTanAoMmeM isa prakAra vibhakta kiyA hai| (1) gardabhilla rAjAko padabhraSTa karake sarasvatI sAdhvIko chur3AnA ni. saM. 453 (I. pU. 74)meM, (2) caturthI ke dina paryuSaNA-parva karanA ni. saM. 457 aura 465 (I. pU. 70-62)ke bIcameM, (3) avinIta ziSyoMko chor3akara 1 kalyasUtrakA saMgha samakSa vAcana karanekA prAraMbha ina-cauthe kAlakAcAryane kiyA aisA bhI ullekha milatA hai| 2 muni kalyANavijayajIke Arya kAlaka lekhase dvivedI abhinaMdana pranya pR. 95] / For Private And Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 198] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 suvarNabhUmimeM praziSyake pAsa jAnA ni. saM. 457 ke bAda aura 465 ke pahale, (4) indrake sAmane nigodake jIvoMkA vyAkhyAna karanA ni. saM. 336 se 376 taka (I. pU. 191-- 151), (5) AjIvakoMke pAsa nimittapaThana aura kAlaka--saMhitAkI racanA ni.saM. 453 (I. pU. 74) ke pahale, (6) prathamAnuyoga aura gaMDikAnuyogakA nirmANa ni. saM. 453 (I. pU. 74 )ke pahale aura (7) dattarAjAke sAmane yajJaphalakA nirUpaNa ni. saM. 300se 335 ( I. sa. 227-180) tkmeN| muni kalyANavijayajIne cauthI aura sAtavoM ghaTanAkA sambandha prathama kAlakAcAryase batAyA hai aura avazeSa ghaTanAoMkA sambandha dvitIya kAlakAcAryase batAyA hai| 'vAlabhIyugapradhAna paTTAvalI'ke anusAra dUsarI ghaTanA-caturthI ke dina paryuSaNa parva karanekA sambandha caturtha kAlakase honA cAhiye-kintu munijI ise asaMgata batAte huo, isa ghaTanAkA sambandha dvitIya kAlakase honA mAnate haiN| ise siddha karaneke liye balabhitra-bhAnumitrakA samaya jo pracalita jaina kAlagaNanAnusAra ni. saM. 353-413 (I. pU. 174-114)kA hai use ve ni.saM. 414 se 473 (I. pU. 113-54) kA mAnate haiM / kintu hameM pracalita jaina kAla. gaganA para avizvAsa karanekA kAraNa kucha nahIM pratIta hotA / hamAre khyAlase caturthIke dina paryuSaNa parva karanekI ghaTanA prathama kAlakAcAryake samayameM ghaTo hogI aura yaha ghaTanA unhIMse sambandha rakhatI hai| isa ghaTanAmeM kAlakAcAryakA balamitra-bhAnumitra dvArA ujjainase nirvAsita honekA aura vahA~se paIThANa (pratiSThAnapura) jAnekI vArtA hai evaM pratiSThAnapurake rAjA sAtavAhanake jaina zrAvaka evaM usIke kahanese caturthIke dina paryuSaNA karanekA bhI jikra hai| kinhIM kinhIM kathAoMmeM balamitra-bhAnumitrake kAlakAcAryake bhAnaje honekI bhI bAta hai| pracalita jaina kAlagaNanAnusAra balamitra-bhAnumitrakA samaya prathama kAlakase hI sambandha rakhatA hai aura usa samaya ve hI ujjainake zAsaka aura yuvarAja the| prathama kAlaka jAtike brAhmaNa the| zrIyut jayacaMdra vidyAlaMkArake anusAra balamitra--bhAnumitra bhI zuMgavaMzake brAhmaNa rAjakumAra the| yaha saMbhava hai ki ve prathama kAlakake bhAnaje hoN| yaha bAta itihAsase mAlUma hotI hai ki sAtavAhana vaMzakA saMsthApaka simuka sAtavAhana thA, sAtavAhanake vaMzajoMkA hI pratiSThAnameM rAjya thA / saMbhava hai prathama kAlaka jaba ujjainase nirvAsita hokara pratiSThAna Aye taba vahA~ sAtavAhana apane vaMzake nAmase prasiddha hogA, aura vaha kAlakake upadezase jaina zrAvaka banA aura usIke kahanese AcAryane paMcamIke bajAya caturthIko paryupaNA kI / hamAre khyAlase yaha ghaTanA vIranirvANasaMvat 354 se 376 ke bIca ghaTI hogii| avazeSa pahalI, tIsarI, pAMcavI aura chaThI ghaTanAkA sambandha dvitIya kAlakase hai, isase hama bhI sahamata haiN| For Private And Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vibha--vizeSAM ] kAlakAcArya aura vikrama [164 jaina sAhityameM mahAvIranirvANa aura vikramAbdake AraMbha takako rAja-paraMparAkA ullekha milatA hai aura yahI pracalita jaina kAlagaNanA hai / isake anusAra mahAvIrake ThIka nirvANa bAda pAlaka avantI (ujjaina) meM I. pU. 527 meM rAjagaddI para baiThA aura usane 60 varSa rAja kiyA, isake bAda 155 naMdavaMzakA, 108 mauryavaMzakA, 30 varSa puSyamitrakA, 60 varSa balamitra-bhAnumitrakA (I. pU. 174 se 114), 40 nahavAhana (nahapAna) kA (I. pU. 114 se 74), 13 varSa gardabhillakA (I. pU. 74 se 61) aura 4 varSa zakakA (I.pU. 61 se 57)-isa prakAra kula 470 varSa taka vibhinna vaMzoMke rAjAone ujjaina nagarI para zAsana kiyA / mahAvIra nirvANa I. pU. 527 meMse 470 ghaTAne se I. pU. 57 kA samaya A jAtA hai / yaha vahI samaya hai jaba vikramAditya biruda dhAraNa karanevAle rAjAne I. pU. 57 meM zakoMkA ujjayanImeM unmUlana kiyA aura apane nAmase vikramasaMvat claayaa| dvitIya kAlakakI pahalI ghaTanA (gardabhillocchedavAlI) kA hI hama isa lekhameM jikra kareMge evaM kAlakAcArya ke jIvana para kucha prakAza DAlegeM / hamAre isa lekhako rUparekhA pracalita jaina kAlagaNanApaddhatiko AdhAra mAnakara taiyAra kI gaI hai| kAlakakathAmeM likhA hai ki magadhadezameM 'dhArAvAsa' nagarImeM vayarasiMha nAmake rAjA rAjya karate the| inakI rAnIkA nAma surasundarI thA / ina dampatike kumAra kAlaka nAmakA eka rAjakumAra aura sarasvatI nAmakI eka rAjakanyA thI / sarasvatI atyanta sundarI thii| kumAra kAlaka eka vAra ghor3e para car3hakara vanameM ghUmane gae, vhN| unheM jainAcArya guNAkara mile, jinakA dharmopadeza sunakara kumArakA mana saMsArase virakta ho gyaa| kumAra kAlakane apane mAtA-pitAse AjJA lekara guNAkara AcAryake pAsa jainadharmakI dIkSA lI aura jaina sAdhu ho gye| usI samaya sarasvatIne bhI jaina sAdhviyoMke pAsa dIkSA grahaNa kI / kAlakamunine jainazAstroMkA abhyAsa kara kAlAMtara ni. saM. 453 (I. pU.74) meM AcAryapada prApta kara kAlakAcArya nAmase sarvatra vikhyAta hue| AcArya kAlaka apane kAlake jabaradasta krAMtIkArI puruSa the / nimittazAstra ke prakANDa jJAtA the / 'vidyA nIcake pAsa bhI ho sIkha lenA cAhiye yaha bAta kAlakakI ghaTanAse sAbita hotI hai| unhoMne AjIvakoMse nimitta sIkhA thaa| 3 muni kalyANavijayajI Adi sabhI ni. saM. 453 (I. pU. 74) meM gardabhilloccheda vAlI ghaTanAko ghaTo mAnate haiN| kintu DA. DablU. nAramana brAuna apane kAlakakathA (The Story of Kalaka, Washington 1933) pR. 6 meM ni. saM. 453 meM kAlakako sUripada prApta honA mAnate haiM aura hameM bhI yahI adhika yuktisaMgata mAlUma detA hai ! For Private And Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 200] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 eka bAra ni.saM. 453-66 ke bIcameM AcArya kAlaka vicarate2 ujjayinI nagarImeM aaye| vahAM gardabhilla nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| gardabhillane kAlakakI yutI aura rUpavatI bahana sarasvatI sAdhvIko jabaradastI pakar3akara apane antaHpurameM rakha liyaa| kAlaka tathA saMghane rAjAko bahuta samajhAyA, para vaha na maanaa| taba roSameM Akara kAlakAcAryane yaha bhISaNa pratijJA kI-" yadi gardabhillakA rAjyonmUlana na karUM to pravacana-saMyamopaghAtaka aura unake upekSakoMkI gatiko prApta houM / " isa taraha gardabhillake atyAcArase taMga Akara kAlakane ujjaina tyAga diyA / ve pArasakUla (phArasa) jA pahu~ce / vahA~ke rAjA sAhike AzrayameM rahe / nimittazAstrase usakA manoraMjana karane lge| eka bAra usa sAhike adhirAja sahANusAhine zaka sAhiyoMke pAsa apane dUta dvArA eka kaTArI bhejI aura likhA ki isase apane sira kATa ddaalo| isa taraha sahANusAhine kula 96 kaTArIyeM bhejI / AcArya kAlakane unheM AtmaghAta karanese manA kiyA aura kahA-'calo, hiMdukadeza (hindustAna) ko cale caleM / ' isa prakAra 96 sAhi sindhumArga (samudra mArga) dvArA saurASTra (kAThiyAvAr3a) meM Aye / unhoMne saurASTrako 96 bhAgoMmeM bATa liyA aura kAlakakA AzrayadAtA sAhi sabakA adhipati huaa| varSAkAla samAta hone para kAlakAcAryane sAhiko ujjaina para gherA DAlaneko kahA / taba saba sAhiyoMne anya rAjAoM ke sAtha ujjayinI para gherA DAlA / AcArya kAlakake nimittajJAnakI sahAyatAse unhoMne ni. saM. 466 (I. pU. 51) meM rAjA gardabhillako parAsta kiyaa| isa prakA AcArya kAlakane gardabhillakA unmUlana kara apanI pratijJAko pUrNa kiyA aura apanI bahanako phirase saMyama pAlane meM pravRtta kiyaa| aMtameM ujjayinIkA zAsana usa sAhiko suparda kiyA gayA jo AcArya kAlakakA AzrayadAtA thaa| yahIMse zakarAjya ujainameM zurU hotA hai / isa zakasAhine 4 varSa (I. pU. 61 se 57) taka rAjya kiyaa| isa kathAke aMtameM kAlaka kathAmeM likhA hai ki vikramase pahale zakoMkA rAjya thA jinheM vikramAditya upAdhivAle hiMdU rAjAne parAsta kiyaa| isa kathAmeM yaha bhI likhA hai ki vikramasaMvatke pravartakane jainadharmake saMrakSaka zakoMko mAlavAmeM parAsta kiyA aura vikramasaMvat 135 varSa taka prayogameM AtA rahA, kiMtu isa avavike pazcAt kisI dasare vijetAne dUsarA saMvat calAyA; niHsaMdeha yaha dUsarA saMvat zakasaMvat hI thA jo 78 I. meM zurU huA aura jisakA vikramasaMvatse 135 varSakA antara thaa| isa kAlakAcArya kathA' kI prAmANikatAko mAnakara purAtattvavettA sTena kono (Sten Knowo] kA kathana hai ki-"isa jaina kathA para avizvAsa karanekA leza mAtra bhI kAraNa mujhe pratIta nahIM hotaa| 4 Story of Kalaka by W. N. Brown .p. 60. For Private And Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vibha-vizeSAM] kAlakAcArya aura vikrama [201 I. sa. 405 ke maMdasaurake zilAlekhameM vikramasaMvatkA mAlavasaMvatke nAmase ullekha milatA hai| mAlavagaNameM pracalana honese vaha saMvat 'mAlavagaNA'mnAta' kahalAtA thaa| isase yaha spaSTa siddha hai ki I. sana pUrva 57 meM isa saMvatkA koI pracAraka rAjA thA, jisane jaina aura hiMdU saMskRtike anusAra, zakoMko parAsta kiyA thaa| jina zakoMkA vikramAdityase mAlavAmeM yuddha huA thA unake rAjAoMne zAhI aura zahAnusAhI viruda dhAraNa kara rakhA thA, isa bAtakA samarthana zaka rAjAoMke sikkoM para utkIrNa upAdhiyoMse pUrI taraha hotA hai / " . zrI jayacaMdra vidyAlaMkArakRta bhAratIya itihAsakI rUparekhA bhA. 2 pR. 786-87 meM likhA hai-" yaha prasiddha hai ki rAjA vikramAdityane vikramasaMvat claayaa| kintu usa saMvatko vikramasaMvat pahale pahala 898 vi. ke eka abhilekhameM kahA gayA hai; usase pahale vaha sadA mAlavoMkA saMvat yA mAlavagaNakA saMvat kahalAtA thaa|xxx isase yaha pratIta hotA hai ki vaha saMvat mAlavagaNake ThaharAva yA vidhAnase-bAkAyadA vyavasthA karanese-calA thaa| zakoMko harA bhagAnemeM gautamIputrake sAtha sAtha mAlavoMkA bhI hissA rahA pratIta hotA hai| pahalI zatAbdI I. pU.ke mAlavagaNake sikkoM para 'mAlavAnAM jayaH' aura 'mAlavagaNasya jayaH' kI chApa rahatI hai / ve sike spaSTataH kisI baDe vijayake upalakSyameM calAye gaye the| aura vaha vijaya 57 I. pU. ke vijayake sivAya aura kaunasA ho sakatA thA ? isI yugako eka jaina zrAvikA apane abhilekhameM jina zabdoMse apanA aura apane dAnakA paricaya detI hai ve manoraMjaka haiM-" arahata vardhamAnako namaskAra / gotike putra poThya-zakoMke kAla vyAla.... ....(kI bhAryA) kauzikI zivamitrAne AyAgapaTa pratiSThApita kiyA / TolamI ( Ptolemy) bhI likhatA hai ki-zakoMne ujjainake rAjA gardabhillako jo vikramAdityakA pitA thA parAjita kiyaa| kintu ujjaina para zakoMkA adhikAra sirpha cAra varSa taka rahA, jahA~ vikramAdityane unheM naSTabhraSTa kara diyaa| tatpazcAt usane I. sa. pUrva 57 meM vikramasaMvat sthApita kiyaa| mahAmahopAdhyAya zrI haraprasAda zAstrIne sAtavAhana rAjA hAla, (jisakA samaya IsAko dUsarI zatAbdI mAnA jAtA hai ) ke banAye hue 'gAthAsaptazatI 'kI 5 vI gAthAmeM vikramakA nAma-ullekha batAyA hai isase spaSTa hai ki vikrama koI rAjA avazya huA thaa| uparyuka diye gaye pramANoM evaM kAlakAcAryakI gardabhillocchedaka vAlI kathAse yaha spaSTa pramANita ho jAtA hai ki I. pU. 57 meM vikramAditya nAmaka eka rAjA huA thA jisane vikrama saMvatsara calAyA / purAtatvavid kAzIprasAda jAyasavAla, itihAsavettA ojhAjI, mahAmahopAdhyAya 5. gaMgAprasAda mahetA M. A. ke candragupta vikramAditya phuTanoTase 6 epiprAphiyA iMDikA 1, pR. 393 7 , , 12, pR. 320 For Private And Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 202 1 zrI rena satya praa [ bhA 100-1-2 haraprasAda zAstrI evaM DA. kono to zurUse hI vikramakI vAstavikatAko mAnate Aye haiN| aba yaha dekhanA cAhiye ki I.pU. 57 kA vikramAditya kauna thA ? Ajakalake itihAsakAra to gautamIputra sAtakarNiko hI vikrama huA mAnate haiM aura jAyasavAla vagairahakA bhI yahI mata hai| purANoM meM eka dUsare zAtakarNikA nAma AtA hai jo sAtavAhana vaMzakA thA, jisane 56 varSa rAjya kiyaa| ina donoMkA samaya lagabhaga eka hI hai ataH gautamIputra zAtakarNi hI purANoMvAlA dUsarA sAtakaNi thA / jaina anuzrutike anusAra vikramAdityane 55 varSa rAjya kiyaa| ataH gautamIputra sAtakANiM hI vikramAditya thaa| ujjaina ke vizeSa cihna yukta rAjA zrI sAtake do sikke mAlabAse mile haiM, jinakA samaya vinseMTa smithane I.pU.lagabhaga 60-70 mAnA thaa| sAMcIke bar3e stUpake hadakkhiNI toraNa para eka choTAsA lekha isa AzayakA hai "rAjA zrI sAtakarNike kArIgara vAsiSThIputra AnandakA dAna", isase zilpa vizAradoMne I. pU. 75 ke lagabhagakA mAnA hai| muni kalyANa vijayajI zuGgarAjakumAra balamitra-bhAnumitrako dvitIya gardabhillocchedaka kAlakAcAryake samakAlIna mAnate haiN| ve apane 'Arya kAlaka' lekha (dvivedI abhinaMdana granthameM prakAzita) ke pR. 111 ke phuTanoTameM AcArya merutuMgasUriracita 'vicArazreNI kI sthavirAvalI TIkAkA Azaya dete hue likhate haiM-"gardabhillane ujjayinImeM teraha varSa taka rAjya kiyaa| isI bIca kAlakAcAryane sarasvatIvAlI ghaTanAke kAraNa gardabhillakA ucchedana kara vahAM zakoMko sthApita kiyA / zakoMne vahAM cAra varSa taka rAjya kiyaa| isa prakAra satraha varSa hue| usake bAda gardabhillake putra vikramAdityane ujjayinIkA rAjya prApta kiyA aura suvarNa-puruSako siddhi ke balase pRthvIko uRNakara vikramasaMvatsara claayaa|" isake Age ve apanA mata dete hue likhate haiM-"hamAre khyAlanne yaha gardabhilla-putra vikramAditya hI 'balamitra' hai| saMskRtameM 'bala' aura 'vikrama' tathA 'mitra' aura 'Aditya' ekArthaka zabda haiM, isaliye 'balamitra' aura 'vikramAditya kA artha eka hI hai| saMbhava hai, balamitra hI ujjayinIke siMhAsana para baiThaneke bAda 'vikramAditya'ke nAmase prakhyAta huA ho, athavA usa samaya vaha 'balamitra' aura vikamAditya donoM nAmoMse prasiddha ho|" agara hama do balamitra-bhAnumitra hue mAnale pahile--prazrama kAlakake jamAne meM aura dUsare-dvitIya kAlakake jamAnemeM aura ve usa vakta bharocake hI rAjA to yaha acchI taraha mAnA jA sakatA hai ki zakoMkA unmUlana karanevAlA balabhitra hI thA jo Age jAkara vikramAdityake nAmase prasiddha huA aura munijIkI ukta ekArthaka vArtA bhI siddha ho sakatI hai| 8 Andhrasikke aura itihAsa pR. 615; bhA. i. rUparekhA pR. 782 1 mArzala-gAiDa TU sAMcI pR. 13; bhA. i. rUparekhA pR. 792 For Private And Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - vikrama-vizeSAMka ] kAlakAcArya aura vikrama [203 hamane nibandhake pUrvameM balamitra-bhAnumitrakA sattAkAla vIra ni. saM. 354 se 413 mAnA hai aura pracalita jaina kAlagaNanApaddhatike anusAra yahI siddha hotA hai / aura balamitrabhAnumitrakA sambandha prathama kAlakase batAyA thA / 'kathAvalI' evaM anya kAlaka kathAoM meM gardabhillocchedaka ghaTanAke samaya balamitra-bhAnumitrake honekI bAta hai| agara balamitra-bhAnumitrako dvitIya kAlakake samayameM honA mAnale to pracalita kAlagaNanAnusAra unakA samaya ThIka nahIM baiThatA / kintu pracalita jaina kAlagaNanAko galata mAnanekA hameM koI kAraNa nahIM dokhatA / isase saMbhava hai ki balamitra-bhAnumitra dvitIya kAlakake jamAne meM vidyamAna na the ataH 'kathAvalI' AdikA ukta kathana galata hai / yA yaha saMbhava ho sakatA hai ki balamitrabhAnumitra nAmaka do rAjA vibhinna prathama aura dvitIya kAlakake jamAnemeM hue hoM / muni kalyANavijayajI likhate haiM-" balamitra-bhAnumitra Arya kAlakake bhAnaje the yaha bAta suprasiddha hai, ata eva kAlakake samayameM inakA astitva mAnanA bhI anivArya hai|" kintu hama isa taraha se mAnane ko taiyAra nahIM haiN| yaha bhI saMbhava ho sakatA hai ki balamitra-bhAnumitra prathama kAlakake bhAnaje ho / pra. kA. gaNanAnusAra balamitra-bhAnumitrakA samaya prathama kAlakake hI sAtha mela khAtA hai| - muni kalyANavijayajI kAlagaNanAmeM mauryake 108 varSake bajAya 160 varSakA rAjya ujjainameM honA mAnate haiM aura isake AdhAra para ve balamitra-bhAnumitrakA samaya ni.saM. 414 se 473 takakA mAnate haiM, aura yahI samaya mAnakara ve dvitIya kAlaka aura balamitra aura bhAnumitrake sAtha sambandha honA batAte haiM / agara hama munijIke anusAra balamitra-bhAnumitrakA samaya ThIka bhI mAnale aura dvitIya kAlakake samaya unakI vidyamAnatA mAnale, to hama dekhate haiM ki balamitra-bhAnumitrake bAdake rAjyoMkA itihAsa badala jAtA hai| munijIke anusAra balamitra-bhAnumitrake bAda nahapAnakA rAjyakAla ni. saM. 473 se 513 taka (I. pU. 54 se 14) AtA hai jo asaMgata pratIta hotA hai, kyoMki nahapAnakA sattAkAla I. pU. 82 se 77 bhAratIya itihAsakI rUparekhA (pR. 764) meM mAnA hai| aura isase na gardamillakA rAjyakAla hI I. pU. 57 sAbita hotA hai aura na zakoMkA cAra varSakA rAjyakAla hii| ataH yaha mAnanA par3egA ki balamitra-bhAnumitra dvitIya kAlakake samaya vidyamAna nahIM the| aura unakA sattAkAla pracalita kAlagaNanAnusAra hI ThIka pratIta hotA hai aura caturthIko payurSaNA karanevAle AcArya prathama kAlaka hI the, jaba ki ujjainameM balamitra-bhAnumitrakA rAjya thA aura pratiSThAnameM sAtavAhanake vaMzajoMkA / kyoMki isa vaMzakI nIMva zrI jAyasavAlajIke mata anusAra I. pU. 213-100 meM hI par3a cukI thii| isa tarahase hamane balamitra-bhAnumitrakA sAmaJjasya prathama kAlakase batAyA hai aura For Private And Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 204] zrIna satya pra bhAMza 100-1-2 caturthI payurSaNA karanevAle AcArya bhI prathama kAlaka the kyoMki yaha ghaTanA balamitra-bhAnumitrake rAjyameM ghaTI thI / hamAre isa pUrvokta kathanameM caturtha kAlakake sambandhakI eka prAkaraNika gAthA virodha DAlatI hai-usameM likhA hai vIrasaMvatke 993 varSameM kAlakasUrine caturthIko payUSaNA kii| aba yaha dekhanA cAhiye yaha gAthA kahAM taka Thoka hai| nirvANakA 993 voM saMvat vikramakA 523 vAM aura IsavI kA 466 vAM varSa hogaa| isa caturthIvAlI ghaTanAke samaya pratiSThAnameM sAtavAhana vaMzakA rAjya thA / yaha bAta itihAsase siddha ho cukI hai ki IsAkI tIsarI zatAbdImeM hI AMdhrarAjya (sAtavAhana vaMza) kA aMta ho cukA thaa| ataH I. san 466 meM sAtavAhana vaMzakA koI rAjA nahIM thA, aura caturthI paryuSaNAkI ghaTanA ghaTI hai sAtavAhanake vaMzake rAjyameM / isase siddha hotA hai ki gAthokta samaya galata hai| isase yaha bhI siddha ho jAtA hai ki caturtha kAlakane caturthIko paryaSaNA nahIM kI-kisI anya kAlakane hI kI hai| yahI bAta muni kalyANavijayajIne mAnI hai| ina saba bAtoMse nicoDa yaha nikalatA hai ki balamitra-bhAnumitra gardabhillocchedaka dvitIya kAlakake samaya vidyamAna nahIM the, aura unakA sambandha prathama kAlakase hI hai aura unhIMke rAjyakAlameM ni. saM. 354 se 376 ke bIca caturthIko paryaSaNa karanekI ghaTanA prathama kAlaka dvArA hI ghaTI hai| hamAre khyAlase dvitIya kAlakakI ghaTanAoMkA samaya isa prakAra ho sakatA hai| pahalI ghaTanA-ni. saM. 453 meM kAlakane sUripada prApta kiyA aura 453-466 ke bIcameM ve gardabhilla ke samaya ujjaina gaye aura ni. saM. 466 meM gardabhillakA unmUlana huaa| tIsarI ghaTanA ni. saM. 466 ke bAda ghaTI hogii| pAMcavI aura chaThI ghaTanAkA kAla munijIke anusAra ThIka hI pratIta hotA hai| upasaMhAra isa prakAra hama dekhate haiM ki kAlakakathA kevala kathA hI nahIM hai apitu vikramake pUrvakA Thosa itihAsa hai / isameM bhAratameM zakoMke AgamanakA to itihAsa hai hI, kintu unake patanake itihAsakA bhI digdarzana ho jAtA hai| jaisA ki hama pahale likha cuke haiM ki yaha nibandha pracalita jaina kAlagaNanApaddhatike nIva para khaDA kiyA gayA hai aura usIke AdhArabhUta hamako munizrI kalyANavijayajIke matase bhinnatA rakhanI paDI hai, kyoMki hameM pracalita kAlagaNanAko galata mAnanekA koI khAsa kAraNa nahIM mAlUma detA / vikrama aura kAlakAcAryakathAkA sambandha batAte hue hamane vikramake kAla aura astitvako bhI vibhinna vidvAnoMke matoM evaM pramANoMse evaM jahAM taka tarka pahu~cA hai usase sAbita karanekI ceSTA kI hai| - isa nibandhakI buniyAda karaneke lie hameM bahutase granthoMkI sahAyatA lenI par3I hai ataH una granthoMke kartAoMke hama AbhArI haiN| For Private And Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'kathAsaritsAgara' meM vikramAditya lekhakaH-pro. mUlarAjajI jaina, ema.,e., ela-ela. bI. [bhUtapUrva prinsIpAla-AtmAnanda jaina kAlija saMskRta sAhityameM 'kathAsaritsAgara' bar3A prasiddha aura mahattvapUrNa grantha hai / ise kAzmIrake kavi somadevane saM. 1130 ke lagabhaga banAyA thaa| yaha aThAraha lambakoMmeM vibhakta hai| prathama lambakakA nAma "kathA-pIThikA" hai jisameM batalAyA hai ki isakA AdhAra guNA. DhayakI "bRhatkathA" hai, jo bhUtabhASA yA paizAcI prAkRtameM racI gaI thii| isameM bRhatkathAkI racanAke viSayameM eka vicitra ghaTanAkA ullekha kiyA gayA hai| ___ eka bAra zivajI aura pArvatI kailAza parvata para baiThe the / pArvatIne kahA ki samaya bitAneke liye koI kathA sunAiye / isa para zivajIne apane jIvanakA eka prasaMga sunaayaa| pArvatIko yaha pasaMda nahIM AyA / phira zivane kahA ki aba aisI kathA sunAtA hUM jo tumane pahale kabhI na sunI ho / yaha kathA sunakara pArvatI bahuta prasanna huii| zivakA eka gaNa thA puSpadanta / usane corIse yaha kathA suna lI aura apanI bhAryAse jA sunaaii| usane pArvatIko sunA dii| isa para pArvato bahuta kruddha huI aura puSpadanta tathA mAlyavAn , jisane puSpadantakA aparAdha kSamA karAnekA prayatna kiyA thA, donoMko zApa diyA ki tuma martya-lokameM paidA ho| isa zApase puSpadantakI mukti taba hogI jaba vaha kauzAmbI nagarImeM vararuci (kAtyAyana) ke rUpameM janma lekara kANabhUtiko bRhatkathA sunA degA / kANabhUti eka yakSa thA jo vindhyAcalameM rahatA thaa| mAlyavAnkA zApa taba chUTegA jaba vaha supratiSThita nagarameM guNADhaya bana kara kANabhUtise bRhatkathA suna legaa| samaya pAkara puSpadanta arthAt vararuci-kAtyAyana kANabhUtiko milA aura use bRhatkathA sunA kara zApamukta ho gayA / __ aba mAlyavAnkA jIva guNADhyapanase supratiSThita (pratiSThAna) nagarake rAjA sAtavAhanakA' mantrI banA / eka bAra rAjAne vyAkaraNa saMbandhI kucha bhUla kI / isa para guNADhyane rAjAse kahA ki maiM Apako chaH barasameM vyAkaraNa sikhA sakatA huuN| yaha suna dUsare mantrI zarvavarmAne kahA ki maiM kevala chaH mAsameM sikhA sakatA hUM, aura yadi aisA na kara sakaM to guNADhyake jUte maiM apane sira para rakhalUMgA / guNADhya samajhatA thA ki chaH mAsameM vyAkaraNa sikhAnA sarvathA asaMbhava hai, isa liye usane yaha pratijJA kI ki yadi zarvavarmA chaH mAsameM vyAkaraNa sikhA de, to maiM sarvadAke liye saMskRta, prAkRta aura apanI nijI bhASAkA parityAga 1 sAtavAhana nAmake kaI rAjA hue| eka kAzmIrameM aura AndhrabhRtyavaMzI dkssinnmeN| dakSiNa vAle pahale prAkRtake pakSapAtI the, lekina pIchese saMskRtakI ora jhuka gaye / eka sAtavAhana (hAla) ne prAkRta padyoM "gAthAsaptazatI" nAmaka saMgrahakI racanA kii| prastuta sAtavAhanake prAkRtake prati dveSa honese pratIta hotA hai ki yaha saptazatIke saMgrahItAse pIche huA hogA / For Private And Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 206 zrI jaina satya prakAza [ bhAM4 100-1-2 kara dUMgA / kisI prakAra zarvavarmAne rAjAko chaH mAsa meM vyAkaraNa par3hA diyA / aba guNADhya mauna dhAraNa karake vindhya parvata para rahane lagA / yahAM usane pizAca bhASA sIkhI / jaba vaha phirate 2 kANabhUti se milA to usase bRhatkathA suna kara usane use apane lahU ke sAtha likha liyA / aba yaha kathA usane rAjA sAtavAhanake pAsa bhejI, paraMtu rAjAne pizAca - bhASA - mayI racanAko nikRSTa samajha kara use svIkAra na kiyA / hatAza ho kara guNADhya isa kathAko pazupakSiyoMko sunAne lagA aura jo bhAga vaha sunA detA, use AgameM DAla detA / daivayogase rAjA sAtavAhana bImAra par3a gayA / vaidyoM aura jyotiSiyoMne kahA ki rogakA upAya usa brAhmaNake pAsa hai jo jaMgalameM baiThA pazupakSiyoMko kathA sunA rahA hai / rAjA vahAM AyA aura guNADhyakoM dekhakara hairAna huA / aba usane kathAkA jitanA bhAga bacA thA use sunA / isa bhAgameM kevala naravAhanadattakA varNana thA / sAtavAhana ise lekara nagara meM AgayA aura isa vicitra ghaTanAko kathApIThikA rUpase isa bhAgameM jor3a diyA / ita prakAra sAtavAhanane bRhatkathAke antima bhAgakI rakSA kI jisa parase somadevane kathAsaritsAgara banAyA / kathAsaritsAgara meM naravAhanadattakA carita varNita hai jo kauzAmbIke prasiddha rAjA udayanakA putra thA | udayanane pahale ujjayinIke rAjA caNDamahAsenakI putrI vAsavadattAse aura phira magadhakI rAjaputrI padmAvatI se vivAha kiyA / vAsavadattAne naravAhanadattako janma diyA / isane vidyAdharoMko jIta kara una para apanA Adhipatya sthApita kiyA / zeSa kathA meM naravAhanadatta ke dezATana aura vivAhoMkA varNana hai / isakI paTarAnI madanamaJcukAko eka vidyAdhara hara kara le gayA thA / usakI talAzameM phiratA 2 vaha kaNva RSike Azrama meM pahuMca gayA / RSine use udAsa dekha kara kahA ki rAjan ! tuma apanI priyA ke viraha meM duHkhI mata ho / daivayoga se isa saMsAra meM bar3I adbhuta ghaTanAyeM ho jAtI haiN| isa kathana kI puSTimeM RSi vikramazIlakI kathA sunAI aura kahA ki he naravAhanadatta ! vikramazIlakI bhAMti tuma bhI apanI priyA se mila jAoge | kathAsaritsAgara kI yala antima kathA aThArahaveM lambakameM pAI jAtI hai| vikramazIla arthAt vikramAditya I I avantIdezameM ujjayinI bar3A prasiddha nagara hai ! yahAM mahendrAditya nAmaka rAjA rAja karatA thA / yaha bar3A zUravIra, parAkramI aura dAnI thaa| saumyadarzanA isakI rAnI thI, sumati mantrI, aura vajrAyudha dvArapAla thA / isake putra nahIM thA, aura putraprAptike liye sadA Izvarase prArthanA kiyA karatA / eka bAra ziva aura pArvatI kailAza parvata para AnandapUrvaka vizrAma kara rahe the ki indra Akara unake sAmane khar3A ho gayA / zivane indrake AnekA kAraNa pUchA / vaha bolA 2 udayana - yaha bhAratavarSakA bar3A prasiddha rAjA ho cukA hai / isakA ullekha jaina aura bauddha sAhityoMmeM milatA hai / jaise vivAgasurA, adhyayana 4; vivAhapaSyasi 12, 2. devaprabhakRta mRgAvatIcaritra; udayanavatsarAjaparipRcchA | 3 kSemendrakI " vRhatkathAmakharI " meM yaha dasavAM lambaka hai / For Private And Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vidrubha- vizeSAMka ] 'kathAsaritsAgara' me'vikramAditya [ 207 ki deva ! aba asura aura rAkSasoMne mleccha rUpa dhAraNa kara liyA hai| ve pRthivIko taMga kara rahe haiM / yajJAdimeM vighna DAlate haiM aura hamArA bhAga chIna kara le jAte haiN| isase hama saba bhUkhe rahate haiM / unake atyAcAroMne saMsArakA nAka meM dama kara diyA hai / Apa inake nAzakA koI upAya batalAiye / yaha sunakara zivane uttara diyA- tuma loga ArAmase apane 2 sthAnako lauTa jAo aura nizcinta raho / maiM isakA saba prabandha kara dUMgA / indrake cale jAne para zivane apane gaNa mAlyavAn ko bulAkara Adeza diyA ki ujjayinI meM jAkara tuma rAjA mahendrAditya ke ghara putrarUpase utpanna ho jaao| vahAM vetAla, rAkSasa aura mlecchoM kA saMhAra karo aura mAnavajIvana bhoga kara phira yahAM AjAnA / aba zivane mahendrAdityako svapna meM darzana dekara kahA ki tere gharameM eka aisA bAlaka utpanna hogA jo bar3A pratApI aura parAkramI hogA / vaha vetAla, yakSa, rAkSasa, vidyAdhara, mleccha Adi sabako parAsta karegA / isI kAraNa usakA nAma "vikramAditya" prasiddha hogA, paraMtu apane zatruoMke prati ghora caira rakhane se "vikramazIla" bhI kahalAvegA / jaba prAtaH kAla mahendrAdityakA darabAra lagA, to mantriyoMne Akara batalAyA ki rAtrimeM hameM zivane darzana diyA aura kahA ki tumhAre putra hogA / itane meM antaHpurase eka dAsa AI aura rAjAke sAmane eka phala rakha kara bolI ki zivane svapna meM yaha phala rAnIko diyA hai / aba to rAjAko pUrNa vizvAsa ho gayA ki sacamuca zivane putra pradAna kiyA hai / samaya pAkara rAnIne putrako janma diyA / nagarameM Ananda maGgala hone lagA / rAjAne bAlaka kA nAma zivake AdezAnusAra vikramAditya aura vikramazIla rkhaa| idhara mantrI sumatike ghara mahAmati, dvArapAla vanAyudhake ghara bhadrAyudha aura purohita mahIdhara ke ghara zrIvara nAmake lar3ake paidA hue| vikramAditya ina mantriputroM ke sAtha khelatA huA bar3hane lagA / ucita samaya para usakA yajJopavIta huA aura vaha vidyAbhyAsa karane lgaa| usane astra zastra tathA zAstrakI saba vidyAyeM sIkha liiN| yaha dekha kara prajA ati prasanna huI / rAjAne rUpavatI yuvatiyoMke sAtha isakA vivAha kara diyA / jaba mahendrAdityane dekhA ki vikramAditya saba prakArase yogya ho gayA hai, to usane use rAjyasiMhAsana para biThA diyA aura Apa saMnyAsa lekara bhagavadbhaktimeM laga gayA / vikramAditya nyAya pUrvaka rAja karane lgaa| usane duSToMkA damana karake prajAko sukhI banAyA aura usakA yaza sAre saMsAra meM phaila gayA / eka dina vikramAditya sabhAmeM baiThA thA ki dvArapAla bhadrAyudhane sUcanA dI - " Apane senApati vikramazaktiko vijayArtha dakSiNameM mejA thA, usakA dUta anaGgadeva Apake darzana karanA cAhatA hai " / rAjAne use andara AnekI AjJA dii| jaba vaha AyA to usase senAkA hAla pUchA / isa para anaGgadevane batalAyA ki mahArAja ! vikramazaktiko dakSiNa, madhyadeza, pUrvI For Private And Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 208 ] zrI jaina satya A [bhA 100-1-2 aura pazcimI taTa tathA kAzmIra Adi saba pradezoM para vijaya ho gaI hai / mleccha bhI parAsta ho cuke haiM / aba vikramazakti parAjita rAjAoMko sAtha lekara idhara hI A rahA hai / yaha suna kara vikramAditya bahuta prasanna huA aura anaGga devako kahA ki apanI yAtrAkA vRttAnta sunAo / isameM tumane kyA 2 adbhuta vastueM dekhIM aura kyA 2 Azcaryajanaka ghaTanAeM huii| ___ aba yahAMse vikrama saMbandhI kathAeM prArambha ho jAtI haiM, jinakI nAmAvalI aura ghaTanAvalImeM vikramacarita, siMhAsanadvAtriMzikA, vikramaprabandhAdise kAphI antara hai| vikramAdityakA yaha sArA vRttAnta kalpita pratIta hotA hai / isameM aitihAsika tathya lezamAtra bhI dikhAI nahIM detA / de bhI kaise, jaba ki naravAhanadatta jisako kaNva RSine yaha kathA sunAI, ujjayinIpati vikramAdityase kaI sau barasa pahale ho cukA thA / kathAsaritsAgarakI mUla kathAse vikramAdityakA Antara saMbandha nahIM / hamArA vikrama [ lekhaka : zrIyuta vAsudevazaraNa agravAla, ema. e. pIeca. DI.] naye utthAnake yugameM manuSya vikrama karatA hai| rASTra bhI apane nava--jAgaraNameM navIna vikramakA Azraya letA hai / vikrama ho jInakA lakSaNa hai| pAda-vikSepakI saMjJA vikrama hai| gatimattA yA harakata vikramakA lakSaNa hai / yahI vikrama sRSTikI sattA aura vRddhi ke lie jaba Avazyaka hai. to manuSya samAjakA to kahanA hI kyA hai ? usako apane bhItara aura bAhara svastha rahaneke lie vikramakI parama AvazyakatA hai| yadi manuSya nizceSTa banane lagatA hai, to vahIMse usameM jIvanakA nayA pravAha maMda par3a jAtA hai| binA navIna dhArAke purAnA jala apane jIvanAMzako khokara sar3ane lagatA hai / 'sar3anA' isa dhAtukA saMskRtameM mUla usa dhAtuse hai jisakA artha hai 'par3e rahanA' 'par3a jAnA' / jo jIvanameM Tika kara baiTha gayA, jisane karmake kSetrameM halacalase apane Apako pRthak samajha kara saMkocako vRtti dhAraNa kI, vahI mAnoM sar3a gyaa| paraMtu vyaktimeM aura rASTrameM jo 'caraiveti, caraiveti - calate raho. calate raho' kI niraMtara gaeNja hai, vaha jIvanako kAyama rakhatI hai| isa dezakA itihAsa yugoMke pardohe yahI saMdeza detA hai| jaba rASTrameM, janatAmeM, 'calate raho' kI vikramazIla bhAvanA Upara uThI, tabhI deza Age bar3hA, aura phlaa-phuulaa| ve hI yuga vikramake yuga the| usa samaya kapizA aura vaMkSu nadase lekara sudUra pUrvameM yavadvIpa aura malaya taka bhAratIya saMskRtikA saMdeza vistArako prApta huaa| siMhalameM Aryadharma aura Arya-nItikA jayaghoSa huaa| tibbata aura cInane Arya-sAhitya aura dharmako zraddhAMjali bheMTa kI / bhAratake madhya dezase vikramakI taraMgeM For Private And Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vibha-vizeSAM] hamArA vikrama [208 uTha kara parvatoMko pAra karake, sAgarake pAra taka apanA prabhAva pahu~cAtI thiiN| mahAkavi kAlidAsane, jo apane svarNayugake sarvottama pratinidhi the, usa kAlakI vikrama-pradhAna bhAvanAko kitane suMdara zabdoM meM pragaTa kiyA hai ArUDhamadrIna udadhIn vitIrNa bhujaMgamAnAM vasatiM praviSTam / UdhvaM gataM yasya na cAnubaMdhi yazaH paricchettumiyattayAlam // (raghuvaMza 677) rASTrakA vaha yaza parvatoM para car3hakara unake usa pAra taka phaila gyaa| mahAsAgaroMko sImAoMko pAra karatA huA dvIpAMtaroMmeM vyApta huaa| pAtAla taka usakA prabhAva pahu~cA / svargake jo divya Adarza haiM, unake sAtha bhI usa yazakA saMparka huaa| isa prakAra deza aura kAlameM saba ora vyApta hokara aisA jAna par3atA thA ki vaha yaza mAnoM aba mApase bAhara ho gayA hai| kavikI kalpanA ThIka hai| guptAMke svarga yugameM dezako saMskRtine jo mahAn vikrama kiyA. 'caraiveti' ke saMcaraNazIla rathacakroMke sAtha saMyukta ho kara naye deza aura naye dvIpAntaroMko apane pAda-cArase paricita kiyA, usakI pUrI kathA usa saMskRtike uttarAdhikAri usa ucca brahmadAyake dAyAda abhI taka samajha nahIM pAye haiN| usa kAlameM vikramake pratApase manuSyakA mAna kitanA U~cA uTha gayA thA, usameM kitane naye bhAvoMkI halacaka eka sAtha hI uTha khar3I huI, usakA kalpanAzIla ciMtana kitanA dRr3ha bana gayA thA usakA pUrA paricaya prApta karane ke lie hamako Aja ghora parizrama karanA pdd'egaa| parantu sabase pahalI AvazyakatA eka naye jAgaraNakI hai| vinA jAgarUtAke yuga-yugase badhira bane hue kAna nayA saMdeza sunanemeM saphala na ho skeNge| Rgveda meM kahA haiRtasya zloko badhirA tatarda karNA budhAnaH zucamAna AyoH / (R0 4 / 238) arthAt sarvatra vyApta RtakA jaba maMgala-gAna AraMbha hotA hai, taba usake zlokase bahira kAna phira sunane (kI zakti prApta karane) lagate haiM, bahuta kAlakI mUrchA dUra kara naI cetanA Ane lagatI hai / vaha yazogAna khUba camakIlA aura buddhipUrvaka, samajhabUjha kara kiyA gayA honA cAhie / jIvita vyaktike lie vaha avazya naye jIvana aura naye AyubalakA saMdeza lekara AtA hai| jisa yugameM 'vikrama' ke svara saMbake kAnoMmeM pahu~cane lagate haiM, usa yugameM janatAkI zakti aura sAhasameM mAnoM bahiyA A jAtI hai, vikarAla taraMgoMse bharA huA mahArNava aisA jAna par3atA hai mAnoM usake jalakA kisIne Acamana liyA ho (niHzeSapItojjhitasiMdhu For Private And Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 210] zrI jaina satya prakAza [ bhAMDa 100-1-2 rAjaH), uttuMga coTiyoM vAle parvata jhukate hue jAna par3ate haiM, dvIpAMtaroMse aisA svapna AtA hai, mAno vahAM hamAre yaSTAkA yUpa pahale se hI nikhAta ho| apane yazakI amara prazastise paricita honA rASTrakA janmasiddha adhikAra hai| vahI hamako karma aura jJAnakA saMdeza dekara jIvanakSetrameM Age baDhAtA hai| atItako vartamAnameM samajha kara bhaviSyakA nirmANa hI itihAsakA phala hai| ___yaha saMvatsara vikramake do sahasra varSoM kI samApti para AyA hai| saMsArake pramukha saMvatomeM vikramasaMvat sabase prAcIna hai| hamAre utthAna aura patanakA kAla cakra vikramasaMvatke sAtha guMthA huA hai / saMvat deza yA janatA ke lie koI sAdhAraNa vastu nahIM hai| vaha itihAsako : ghaTanAoMko merudaMDako taraha sadA-sadAke lie dhAraNa kie rahatA hai| saMvatkI zakti aura hamArI kriyAzakti eka dUsare meM pratibiMbita hotI haiN| jisa yugameM dezakI kSatrazakti aura brahmazaktine nayA parAkrama dhAraNa kiyA, usa yugameM saMvatsarake aMka bhI naye tejake sAtha camaka uThe / yahI to gupta-yugakA sone jaisA camakIlA teja hai jisakA dhyAna Ate hI aba bhI hamArA aMtaHkaraNa zuddha jyotise ghula jAtA hai| Izvara kare bhAratIya saMvatsara navIna vikramase yukta hokara sadA vijayI ho| hamArA saMvat hamAre rAjarSiyoMke aura hamArI mahAprajAoM ke vikramase AyuSmAn banatA hai / hama Ayu paryanta jIvita rahate hai, para saMvat amara hai| hamAre parAkramake tejase saMvatsara tejasvI banatA hai| kyA saMvatsara rASTrameM sAdhAraNa vastu hai ? vaha rASTra ke samudita vikramakA eka aisA pratIka hai jo eka kSagake liye bhI hamArA sAtha nahIM choddtaa| rASTrakA vikramazIla sAkA saMvatsarako ajasra sAkSIse hameM dRSTigocara hotA rahatA hai| purAtana kAlase adyAvadhi rASTrake jo 'paMca mAnava' haiM, ve ajara aura amara haiN| ve hI hamArI mahAprajAeM haiN| unakI sattA akhaMDa hai| unakI sattAkA merudaNDa unakA saMvatsara hai / prajAeM jaba vikramazIla hotI haiM, saMvatsarake ve aMka zaktise bhara jAte haiM / prajAeM nizceSTa hotI haiM, saMvatsara bhI mlAna ho jAtA hai| vikrama-jayantI usa mahAn parAkramako jise hamAre pUrvajoMne kiyA aura jisake dvArA hama mAnavase dena bane, smaraNa karanekA eka svarNa avasara hai| apane parAkramake svaroMkI digantavyApI gUMjako, jo Aja taka mahAkAzameM pUrita hai yadi hamAre bahire bane hue kAna phirase sunane lageM, to mAnoM hamAre mahAn vikramakA Aditya phira prAcImeM prakAzita hone lgaa| apane vikramAdityake yazako punaH rASTrakI smRtimeM harA-bharA rakhanA hama sabakA Avazyaka jIvana-dharma hai| hameM cAhie ki apane cira saMvatsarake isa puNya parvameM vikramakI mahimAse sabakA priya karane vAle rAjarSikA saMmAna kreN| mahAkavi kAlidAsane ucita hI kahA hai atra vikramamahimnA priyakAriNaM saMbhAvayAmo rAjarSim / For Private And Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahArAjA vikramAditya ane prAcIna tIrthanA uddhAra lekhaka : zrIyuta mAhunalAla dIpacaMda cokasI jaina sAhityamAM rAjA vikramAditya saMbaMdhI ghaNA prakAranAM Alekhana maLI Ave che. e badhAmAM samartha AcArya zrI siddhasena divAkara sAthene prasaMga mahattvanuM sthAna razake tema che. A lekhane viSaya paNa e mahu!vAdI sattu ujajainanI bhUmipara banela eka banAva para sAmAnya vicAraNA karavAne che. paNa jyAre A mahArAjAnA astitva saMbaMdhamAM ja bhinna bhinna mAnyatA pravartItI DAya ane eka karatAM vadhu rAjyakartAonAM nAmeA vikramAdityanA abhidhAnathI alaMkRta thaI sAhityanA pAne peAtAnuM gaurava prasAratAM hoya, tyAre sau prathama A lekha sAthe kayA rAjavIne saMbaMdha che ane e vibhUtie kaI bhUmine kayA kALe alaMkRta karI hatI athavA rAvInuM mULa nAma judu hatuM ane 'vikramAditya' e khitAba hatA ke krama-ItyAdi vicAraNAmAM UtaravuM asthAne na lekhAya. jema jema zeAdha khALanuM kSetra vistAra pAmatuM jAya che, ane e sAthe bhAratavanA e viSayanA niSNAte te hAthe atyAra pUrvenAM maMtavyo temaja anumAneA para ghaDAyelI noMdheaitihAsika banAve sAthe baMdha bese te rIte tenI chaNAvaTa thatI jAya che tema tema e para prakAza patharAvA mAMDayA che; eTaluM ja nahi paNa paDelAM nizcita manAtA anumAne ke ma tathyeAmAMnA keTalAMka sAva nirmULa hatAM. athavA te ghA aMge bhUlabharyA hatAM ema puravAra paNa thaI cUkayuM che. A dizAmAM Aje je rIte kheDANa thaI rahyuM che e jotAM ema kalpI zakAya ke itihAsane lagatA kaTalAye banAve para hajI sArA pramANamAM ajavALu paDaze. jaina kathAnakeAmAMnA prasaMgone temaja Agama prathAmAM maLI AvatAM judA judA ullekhAne e dvArA ekaMdare lAbha ja thavAnA che. A lekhanA nAyaka vikramAli e kArya kalpita vyakti nathI e vAta A lakhANanA garbhamAM praveza karavAthI vAcaka sahaja joi zakaze. alabatta kaneAja pradezamAM thaI gayelA rAjAe samudragupta ane skaMdagupta paNa vikramAditya tarIke oLakhAtA hatA ema zilAlekhI purAvAthI sAbita thAya che. paNu saMvatanAM varSoM sAthe emanA rAjyakALanA meLa khAtA na hovAthI, Aje jemanI be hAramA varSoMnI saMvatsarI ujavAvAnI che e zakAri vikramAditya, kaneAjamAM nahI paNa mALavAnI rAjadhAnI avatI urphe ujjainImAM thaI gayela rAjayo ja sau prathama thayela che, ane temanA nAmane ja A saMvat pravarte che. paradezathI Avela chatAM hiMdane ghara karI rahela zakAne parAjaya karI prajAne temanA trAsamAMthI cheDavI e nimitte cAlu thayela A saMvat che. A lekha paNa e vAta nizrita rUpamAM sAbita karate AgaLa vadhe che. vikramanI sabhAnAM navaratna paratvenA prazna mUMjhave tevA che. e aMge 'kumAra ' mAsikanA gata aMkA (236-237 tathA 238-239) mAM je citrA AvyAM che ane je nAmA AlekhAyAM che e jotAM te sava eka ja samayamAM athavA teA kevaLa mAlava pradezamAM thayAM hoya e saMbhavita nathI. skaMdagupta AdinA vRtAntathI paNa A matathyane TekA maLe che, For Private And Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 212] - zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 "vikramAditya'nA sAyathI judA judA samaya ane dezamAM thayelI e vyaktione eka sAthe sAMkaLI devAmAM AvI hoya ema banavA joga che. e navamAMnA eka kSapaNuka ane bIjA jaina muni sAthe ApaNane saMbaMdha che. kumAra mAsikamAM kSepakano artha bauddha sAdhu karela che te khAsa vicAraNIya che. ene artha jaina sAdhu paNa thAya che ane e ghaNe aMze ahIM baMdhabesato paNa che. I. sa. nA AraMbha pUrve 56 varSa para je saMvata ujajainanA rAjA vikramAditye pravartAvyo hato e saMbaMdhamAM atyAra sudhI zaMkAnA vamaLa UDatAM hatAM. vikramAditya aitihAsika vyakti nathI evI vAto vidvAnono moTo bhAga jorazorathI karato hato. paNa jyArathI jainadharmane "kAlakAcAryakathA " nAmano graMtha prakAzamAM Avyo tyArathI eTaluM to spaSTa thayuM che ke madhya bhAratamAM zake e vikramasaMvat zarU thayA pahelAM pitAnuM rAjya sthApana kareluM ane vikramAditya padavIvALA eka hiMdu rAjAe e zakAno parAjaya karI puna: rAjya sthApyuM tathA zakAne hAMkI kADhayAM, enI yAdagIrImAM potAnA nAmathI saMvatsara zarU karyo. e saMbaMdhamAM 'kAlakAcAryakathA" je prakAza pADe che eno sAra nIce pramANe tAravI zakAyaH I. sa. pUrve lagabhaga 57 varSe ujajainanA rAjA vikramAditye jenadhamI zakone mAlavAmAM harAvyA, ane pitAne saMvata cAlu karyo. te 135 varSa sudhI cAlu rahyA pachI bIje kavijetA thaye jeNe bIja saMvata cAlu karyo. A te ja saMvata che ke je I. sa. 78 mAM zarU thayo ane jenuM aMtara vikrama saMvata sAthe 13 5 varSanuM che. I. sa. 405nA maMdasoranA zilAlekhamAM vikrama saMvatane mAlavasaMvata tarIke oLakhAvela che. mAlava prajAmAM pracalita A saMvata "mADhavaUTSjAta' tarIke ullekhAyela che. vaLI je zakanuM rAjya vikramAdityanA vijaya pUrve hatuM teo "zAhI" ke "zahAnuzAhI' arthAt "rAjA" ke "rAjAdhirAja'nA birudadhArI hatA ane e vAta zaka rAjAonA sikkA para kotarAyelI upAdhiothI puravAra thAya che. Ama A kathA saMgIna aitihAsika purAvA raju kare che. e veLA pazcima bhAratamAM avAranavAra zakanI caDhAIo thatI hatI, ane ene rokanAra koI bahAdura hiMdu rAjA hate evI AkhyAmAM prasiddha pAmelI vAtathI paNa Ane Take maLe che. e hiMdu rAjA te ja saMvata calAvanAra vIra vikramAditya che. vizeSamAM nimna che paNa uparanI vAtanuM samarthana kare che. "gAthAsaptazatI" nAmAM prAcIna prAkRta gAthAono saMgraha AMdravaMzI "hAla" rAjAnA nAmathI upalabdha che. godAvarInA taTa para Avela paiThaNa (pratiSThAnapura)mAM e hAla rAjAnI rAjadhAnI hatI. DaoN rAmakRSNa bhAMDArakaranA mata pramANe e "hAla" rAjA I. sa.nI prathama zatAbdhimAM thayo che. e uparAMta Cambridge History of Ancient India (p. 167 168)mAM nimna noMdha maLe che. "We are perhaps justified in concluding that Vikramaditya legednd is to some extent historical charactor. zrIyuta sI. vI. vaidya ane mahApAdhyAya haraprasAda zAstrI I. sa. pUrve 57 mAM vikramAditya thayAnuM jaNAve che. sTenakene(Sten Konow )e sAbita karyuM che ke vikramasaMvata pahelAM zAnuM siMdhunadanA pradezamAM rAjya hatuM ane je "zaDAnuzAhI" upAdhi For Private And Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] vikramAditya ane prAcIna tIrthane uddhAra [ 213 dhAraNa karatA hatA, e vAtane meLa nakathA temaja sikkA sAthe khAya che. TAlamI (Ptolemy) lakhe che ke zaka-rAjaya kAThiyAvADa sudhI phelAyuM hatuM. e saMbaMdhamAM AgaLa jaNAvAya che ke-A zakee ujajenanA rAjA gabhilla ke je vikramAdityano pitA thato hato tene parAjya pamADa ane gAdI hastagata karI, paNa tyAM cAra varSathI vadhu TakI zakyA nahIM. vikramAditye caDhI AvI zakene naSTabhraSTa karI melyA; ane I. sa. pUrve 57 mAM pitA saMvata calAvyo. A pachI 135 varSa vahI gayAM tyAre zakee ujajena para pharIthI pitAne adhikAra jamAvyo ane vikramane badale zaka-saMvata calAvyo. jenathAnA A hevAlane purANonI vAtathI puSTi maLe che. purANamAM jaNAvyuM che ke-sAta gardabhilla rAjAo thaze ane e pachI zaka rAjA 380 varSa rAjya karaze. saptagardabhillA bhUyo bhokSyantImAM vasundharAm / / zatAni trINi azotizca zakA hyaSTAdazaiva tu // -masyapurANu pATijara; kaliyuga rAjavaMza pR. 46 jaina sAhityamAM paramAtmA mahAvIra devanA nirvANa ane vikramAdityanA saMvatsaranA AraMbha saMbaMdhamAM je rAjyaparaMparAne ullekha upalabdha thAya che te A pramANe- I. sa. pUrve para7 mA-zrI mahAvIra prabhunA nirvANa samaye avantI (ujajaina)mAM rAjA pAlaka gAdIe Avyo. eNe 60 varSa rAjya karyuM. e pachI naMdavaMzanuM rAjya 155 varSa rahyuM, maurya vaMzanuM rAjya 108 varSa, puSyamitranuM 30 varSa, balamitra ane bhAnumitranuM 60 varSa ane nahavAhananuM rAjya 40 varSa rahyuM. tyArapachI gaI bhille 13 varSa rAjya karyuM. e pachI zakarAjA AvyA jemaNe cAra varSa rAjya karyuM. A kALagaNanA anusAra zrI mahAvIranirvANa tithimAMthI (60+155+108+3060+40+13+4=470) 470 varSa kamI karatAM I. sa. pUrve 57no vikramAdityano samaya AvI pahoMce che. zakoe I. sa. pUrve 60-61mAM mALavA para AkramaNa karI gardabhilane parAjaya pamADyo, paNa teo cAra varSathI vadhu TakI zakyA nahI. vikramAditye punaH temane harAvI gAdI pAchI meLavI pitAno saMvatsara pravartAvyuM. purAtattvavettA sTenakAnonuM kahevuM che ke A jainakathA (kAlikAcArya-kathA) para avizvAsa karavAnuM leza paNa kAraNa mane jaNAtuM nathI. keTalAka vidvAno bhAratavarSamAM paraMparAgata cAlI AvatI AvI kathAone asatya mAnI bese che ane videzI lekhakoe manaHkalpita vicAra parathI goThavI dIdhela aMkADAne kharA mAnI bese che. paraMtu AvI kathAonI dareka vAta judA judA aitihAsika sAdhano dvArA puravAra karI zakAya tevI hoya che. | (sTenakeno-khokhI zilAlekha kempasa iM. iMDikerama--jilDa-2 bhA. 1 pR. 25-27) uparanI noMdha parathI rAjavI vikramAdityanuM aitihAsika vyaktitva niHzaMkapaNe puravAra thaI zake che, e rAjavInI parAkramagAthAnI mAphaka vidvattAnI suvAsa paNa comera vistarelI hatI. vikrama rAjAnA jIvanaprasaMga sAthe saMkaLAelI, temanA zauryathI otaprota banelI. rasamaya temaja addabhutatAne opa puratI ghaNI ghaNI nAnI moTI vArtAo-daMtakathAo upalabdha thAya che. emAM varNavAyela avaMtI pati arthAt mahArAjA vikramAditya e paraduHkhabhaMjana--nItivAna-ane sarvadharma prati samAna bhAva dhAraNa karanAra rAjavI tarIke prakAzI UThe che. rAjyamAM pUrvajono vaMzautAra cAlyo Avato je dharma hoya e pratie jarUra For Private And Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 214 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 bahumAna dAkhavatA, paNa sAtheAsAtha anya dharmanA vidvAne nAtarI temanI sAthe jJAnacaryA karatA, navuM navuM jANutA ane e saMpratye temaja emanA saMpradAya pratye paNa udAra vRtti te bahumAna dAkhavatA. e veLA ' mAru' te ja sAcuM' ema mAnavA karatAM 'sAcuM te mhAruM'vALu' matathya rAjavIonA meTA bhAgamAM pravatuM . khAsa dRSTigocara thAya che. rAjAnI asara praznamAM Utare che, e ukti anusAra e kALanI prazna paNa saMpradAyabhedanI harIphAImAM nahAtI rAcatI ema AsapAsanA saMbaMdha parathI sahaja parakhAya che. vikramanAM nava ratne saMbaMdhamAM abhyAsIe taraphathI je mudAsara nAMdhA pragaTa thaI che e jotAM kahevuM joIe ke e nave samakAlIna nathI. Ama chatAM rAjA pote vidyAne upAsaka, kaLAneA pUjaka ma`tra-tatravizArada hAvAthI enI AsapAsa nAmIcA vidvAnenuM jajUtha namyuM hatuM e ni;zaka che, graDamaDaLImAM za|bhatAM sahasrarazminI jema rAjasabhAnI maMDalImAM enuM sthAna gauravabharyuM hatuM. e kALe mAlavadezanI gaNunA meAkhare thatI ane vidyArasikA temaja jJAnapipAsue mATe ujjainI karUpa lekhAtI. mahArAjA vikramanI sabhAmAM dvijaDita kumudacaMdranI pratibhA e veLA madhyAhne paheAMcI hatI. saMskRta gIrAnA e prakhara niSNAte vAda-vivAdamAM saMkhyAbaMdha paDitAne parAjaya pamADI evI teA pratiSThA jamAvI hatI ke enI sAme ubhavAnI kAinI hiMmata cAlatI nahIM. enI prabaLa zaktinI sugaMdha eTalI hade vistRta thaI cUkI hatI ke ujjaina nI sabhA aya gaNAtI. tyAM AvanAra paDite vAda karavAnI vRttithI nahIM, paNa navuM zikhavAnI vRttithI AvatA. potAnI sabhAnA ratna samAna AvA vidvAne sAthe rAjavIne maitrI sabaMdha baMdhAyA hatA ema kahe. vAmAM jarAya atizayeAkita jevuM nathI. A prakAranI advitIya pratiSThAnA baLe kumudacaMdramAM paNa gava pravezavA mAMDayA; vAdIne jItavAnI lAlasA saMtoSavA te avaMtInI bahAra me!TA ADaMbarapUrvaka bhramaNa karavA lAgyA. kathA prasaga kahe che tema mArgamAM emanA kAne bhRgukacchamAM rahelA jainavidrAna vAdakuzala mukuMdasUri urphe vRddhavAdInuM nAma paDayuM eTale e mahAzaye potAnAM pagalAM e nagaranI dizAmAM vALyAM. acAnaka e zaheranI bhAgALe ubhaya vidvAne nA bheTA thayA. e mulAkAtanuM byAna rasamaya che eTaluMja nahiM paNa, vidvattA sAthe samayajJapaNu keTaluM Avazyaka che enuM udAharaNa pUruM pADanAra che. ApaNe enI pUrI uMDAie gayA vinA eTaluM jANI laie ke dvija paMDita kumudacaMdrane svapratijJA pUrti arthe parAjya svIkArI e vRddhavAdInA ziSya banavuM paDayuM. vRddha gurunA pAsA sevatA zidhdha kumudacaMdra jainadananAM viziSTa tattvo udAra bhAvanAo ane anekAMta jevA umadA siddhAMtane prasAratI yukitane pUrNapaNe pacAvI cUkayA. AcAye` enI yogyatA pArakhI svapaTTadhara pade sthApyA. Ama eka kALanA paMDita kumudayadra thADAM varSoMnA gALAmAM jainadharmanA AcArya banI zrI siddhasena divAkaranA vikhyAta birudathI alaMkRta thayA. vidvArakSetrAmAM pagalAM pADatAM, potAnI apratima vidvattA ane syAdvAda daInanI udAra ane umadA zailIthI hajArAnA dila AkatAM teo varSAnA gALA pachI karI ujjainI padhAryA. avaMtInAca sAthe dvija kumudacaMdra tarIkane temane sAdha ghaNA jUtA hatA, eTaluM ja nahi paNa e maitrInA gADhabaMdhanathI kheMcAyelA hatA e vAta pUrve ApaNe joI gayA chIe. emane mATe rAjadarabAramAM praveza muzkela nahetA, chatAM Aje tee zramaNunA svAMgamAM For Private And Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] vikramAditya ane prAcIna tIrthano uddhAra 215 haI saMmati vinAno praveza nahAtA ichatA, tethI darabAragaDhanI devaDI para UbhA rahI teoe pitAnI vidvattAne camakAre dAkhavatA cAra zloka racI, dvArapAlanA hAthamAM mUkyA ane jaNAvyuM ke mahArAjane pUchajo ke A leka sahita Avela atithi daravAje Ubhela che e aMdara Ave ke bahArathI ja cAlyo jAya? dvArapAle leka rAjavInA hAthamAM mUkI munizrInI vAta raju karI. vidyAsika bhUpAla caturAIbharI racanAthI Azcarya pAmyo ane kahevaDAvyuM ke-sabhAmAM padhAre to ghaNuM ja uttama, chatAM je tvarA hoya te cAra lAkha sonaiyAnA dAnanI ciThThI A sAthe mUkI che te Apa letA jAva. divAkara A pratyuttara pachI sabhAmAM jAya che. varSo pUrvenA bhUdevamitra kumudacaMdrane zramaNavezamAM nihALI avanIpati ghaDIbhara maMtramugdha bane che. paraspara vArtAlApathI pUrva itihAsanA AMkaDA saMdhAya che. cAra zlekamAM guMthela camatkRtinA darzana karAya che. e zravaNa karatAM nRpa pitAnuM sAruM rAjya sUrijInA caraNe dharavA ughukta thAya che. tyAM to gaMbhIra vANuM karNapaTa para athaDAya che-"rAjanuM, huM to akicana sAdhu ! mAre e mAyAno pAza ka9pe nahIM. je sAce ja lakSmIne meha Utaryo hoya te jainadharmamAM agraNI pade AvatA evA jinamaMdira devamUrti ane jJAnabhaMDAra sthApanAnAM kSetromAM eno vyaya kara; e dvArA parabhavanA pAtheyane saMcita kara." vikrama rAjAe tarata ja bhaMDArIne AjJA ApI dIdhI ane enA anusaMdhAnamAM thoDA ja samayamAM amuka kSetramAM jinaprasAde taiyAra karAvavAmAM AvyA, enI vyavasthA jaina saMghane suparata thaI. rAjAnI vinaMtIthI roja rAjasabhAmAM jatA ane dharma calAvatA divAkarajIe svavidvattAnA teje anya paMDinene jhAMkhA pADI, thoDA samayamAM pratiSThA saMpanna sthAna jamAvyuM. satata prahasthane paricaya, samrATa saha maitrIsaMbaMdha ane pUrve bhagavelI AbarabharI mahattA e triveNI saMgamanA pravAhamAM aharniza majajana karatA A vidvAna sUri mahArAja pramAdavaza thayA ane dharmaprabhAvanA vadhAravAnA miSe sukhapAlamAM besI ADaMbarapUrvaka birudAvalI bolAvatA rAjyasabhAmAM javA lAgyA. vAtano prasAra vAyuvege thAya che. AcArya siddhasenajInI dhamaprabhAvanAnI khyAti sAthe A vAta paNa gurudeva vRddhavAdInA kAne pahoMcI. tyAgI evA jainadharmI nigraMthane sukhapAlamAM besavA paNa kevuM! e to yatidharmanA AcAramAMthI patana thavApaNuM ja lekhAya ! pitAnA paTTadharane hAthe A kama thavA devAya ? gurujI vihAra karI deDatA AvyA. chatAM vidvAnanI khalanA sudhAravAno mArga paNa nirALe eTale pracchanna rahyA. sukhapAla upADanArano veza dhAraNa karI rAjasabhAmAM javAnI taiyArI karatA siddhasenajInA upAzraya samIpa khaDA thayA. samaya thatAM ja divAkarajI ADaMbara pUrvaka padhAryA ane sukhapAlamAM beThaka laI anucarone sukhapAla upADI cAlavAnI AjJA ApI. traNa anucara bhe pelA AgaMtuka vRddha paNa cothA tarIke bhaLI jaI sukhapAlano eka pAyA upADyo ane potAnI khAMdhe caDhAvyA. mArgamAM AgaLa cAlatAM vRddhanA khabhA para pAye uMco nIco thavA lAge e joI sukhAsanastha divAkarajI bolI UThayA- bhUribhArabharAkrAnte khaMdho'yaM tava bAdhati ? arthAta-vajananI vadhu bhArathI hArI khAMdhane zuM pIDA thAya che ? javAbamAM vRddha paNa jaNAvI dIdhuM ke na tathA bAdhate khaMdho yathA "bAdhati" bAdhate For Private And Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 216 ] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 arthAta "bAdhita" zabdano prayoga jeTaluM duHkha upajAve che eTaluM duHkha khAMdhe lIdhelA bhArathI nathI thatuM. majura tarIke pAye ucakanAra vyakita Avo saNasaNato uttara Ape eTaluM ja nahi, paNa emAM potAnI vyAkaraNanI dRSTie bhUla batAve e Azcarya nAnuM sUnuM na lekhAya ! tarata ja siddhasenajI sukhAsana bhAvI emAMthI UtarI paDyA ane vRddhano mukhAkRti avalekI rahyA; temanuM hRdaya pikArI UThayuM ke gurujI vinA AvI bhUla kahADanAra anya koI na ja saMbhave. punaH UbhayanAM netro malyAM ane tarata ja avaMtInA e vizALa mArge prakhara paMDitarAjyamAna AcArya pelA sukhAsana upADanAra vRddhanA caraNamAM namI paDyA. janatA A addabhuta dRzya joI rahI. vRddha paNa dhAraNa karele svAMga utArI nAkhyo ane zramaNanA mULa vezamAM-mukuMdasUri tarIke prakAzI UThaDyA! divAkarajIne zire hAtha rAkhI, namra zabda kahevA lAgyA-"halA ziSya, hArA sarakhA pratibhAzALI vidvAna ne parigrahanA paccakhANu vALAne A prakAranA ThAThamATha na zobhe ! nigraMtha mATe e niSiddha che. jJAnagoSTi ka dharmacarcA nimitte rAjasabhAmAM javAmAM ca mAtra vAMdho nathI, zramaNa e nimitta tyAM rAja paNa jAya chatAM e pagapALA ja zobhe, tyAMnA mohaka vAtAvaraNathI nilepa ja rahe ! sAdhupaNAnA AcArane jarApaNu AMca na AvavI jAIe. hArA sarakhA vidvAnane A nAnakaDo pramAda AMkhe Ave eTalA sAru ja meM A rIte bhAga bhajavyo. pramAda thayo tenI AlocanA laI, navo na thAya e mATe sAvaceta rahe ! hArA sarakhA prakhara vidvAnane mAre A IzAre che." "gurudeva ! A rIte javAmAM je ke huM zAsananI prabhAvane mAnato hato, chatAM e eka prakArano pramAda to che ja, mAruM aMtara e kabule che ane e mATe prAyazcitta Icche che. punaH evI khalana nahIM thAya enI khAtarI Ape che." guru ziSya rAjasabhAmAM pagapALA ja gayA. upAzrayamAM sAthe ja pAchA pharyA ane thoDA samaya pachI anyatra vihAra paNa sAthe ja karyo. A prasaMga pachI siddhasena divAkaracha vikramanA darabAramAM judA judA vakhate AvyAnI temaja svavidvattAnA camatkAre bhUpane raMjita karI zAsananAM kAryo karAvyAnI ne maLI Ave che. e sarvamAM avagAhana na karatAM kevaLa eka ja ullekha karavo jarUrI dhAryo che, ane te mahAkALa prAsAdanA punaruddhArane. saMghe Apela prAyazcittanA dhana nimite zramaNaveza tyajI daI avadhUta veze paribhramaNa karatA divAkarajI avaMtImAM Ave che; paricita mulakamAM pagalAM bharatAM pUrva samayanI kaMI kaMI jhAMbIo ne sAme taravaravA mAMDe che. paMDitAIthI zobhatuM vipra jIvana yAda Ave che ane e pAchaLanuM tethI paNa vadhu tejaravI evuM sAdhujIvana UDIne AMkhe vaLage che. ubhayamAM rAjA vikrama sahane mitrIsaMbaMdha keMdrasthAne rahele daSTipathamAM nAcI rahe che. sahaja prazna UDe che ke -Aje Ama kema? paMDitAIne zobhAvate veza ke sAdhutAne samAna aMcaLe Aje kayAM che ? Aje to e umara cha na karatAM kAI anokhI dazA ne anokhe svAMga dhAryo che. saMghe pharamAvelI zikSA e hRdaye vadhAvelI pharaja che. arvana devanA zAsanamAM saMdha agra pade che. enuM gaurava jaLavAvuM joIe. enA pharamAna pratye aMtaranA bahumAna ja zobhe ! Ama chatAM ciraparicita bhUmimAM kevaLa ajJAtadazAno aMcaLo oDhI, mUkapaNe viharavuM mArA jevAne zobhe kharuM? praznano uttara maLe te pUrve ujajainInA AvAsa For Private And Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] vikramAditya ane prAcIna tIrthanA uddhAra [ 217 najare caDayA. yuvatInI cAle vaDI rahelI saritA kSiprAnAM jaLa, ujjainI nagarInI deza paradezanA atithiaite aniza netarI rahelI bhAgeLa ane bAjI para Avela mazANa paNa jaNAyAM. tarata ja havAmAM UDI rahela bhagavA dhvaja jotAM aMtaramAMthI nAda baDAra AvyA-are pele. mahAkALa prAsAda te! e ja ? tyAre tenA para A dhvaja kayAMthI ? at dharmanI patAkA UDatI hatI te kayAM gaI? avatI pArzvanAthanuM aitihAsika ane suprasiddha tI kANe lApa karyuM ? sUrijInI dRSTi jANe bhUtakALane vIMdhI rahI hatI ke~ A suhastisUri A ja nagarImAM padhAre che. nizAkALanI zALI ne zAMta paLe nalinI- zukSma vimAnanI racanA darzAvatA prabaMdha gaNavA mAMDe che. dhImeA chatAM e madhura rava samIpasya havelInA zayanagRhamAM khatrIza ramaNIe! sahukrIDA karatA avatI sukumALa nAmA eka zreSDIsutanA karNapaTa para athaDAya che. ene aM vicAratAM aMtara thanaganI UThe che. krIDAne adhavaca melI, dAdarA UtarI, e sUrinA vasatI sthAnamAM khaDA thAya che, eka citte sAMbhaLI rahe che. ene AnaMda samAtA nathI. utsukatA vadhI paDe che ane sahaja prazna thaI jAyache-"AcAya mahArAja, Ape zuM A vimAna joyuM che? mAru' mana pAkAre che-hRdaya sAkSI pUre che ke meM pUrve e joyuM che." "vatsa,huM te mAtra pUrve thaI gayela gaNudhara mahArAjanA prabaMdhanA svAdhyAya karI rahyo che. emAM nilanIguvimAnanuM varNana A rIte karavAmAM AvyuM che.meM jAte joyuM nathI." A zabdo sAMbhaLyA tyAre te zreSTho putra avatIne IMddhAdinI vidhi thaI cUkI hatI te jAtismRtinI duMdubhI ajI rahI hatI. eka ja kiMma` jora pakaDI rahI hatI ane te satvara punaH e vimAnamAM paheAMcavAnI. e sthAnanA avIya AnaMdanI tulanAmAM saMsAranA vilAsA kaMI ja visAtamAM na jaNAyA. eka ja savAla eNe uccAryAM: "mahArAja sAheba, e vimAnamAM sarvara pahoMcavAnA mArga ze ?''* 'ibyatanu, bhAgavatI dIkSA sarva kaMI ApavA samarthAM che. enuM niraticAra pAlana karanAra zivasuMdarInA prAsAdanAM baMdha dvAra kholAvI zake che, tyAM devaleAkanA A vimAnamAM javAnI zI navAi!'" "te pachI, gurudeva, Ape| e bhAgavatI dIkSA ! huM taiyAra ja chuM." bhAi, dhIraja dhara, rajanI vItavA de. vRddha mAtA AdinI samati meLavIne, saMyamamAM kevI kaparI vATa che eneA barAbara teAla karIne, savAre Avaje." ''sAheba, eka paLa have DhIla na peAsAya. sati laine Avye samajo. mArA aDaga nizcayane rAtrinA aMdhArAnAM AvaraNa daivAM ! ene kaparI-kAMTALI ke jIvana Ahuti mAMganArI vATanA vicAra kevA ! basa eka ja nirdhAra ane te aphara. dIkSA levI ne e vimAne pahoMcavuM." banyuM paNa ema ja. siddhavRtti ADe avarodha TakI na zakyA. mAtA ane patnIee rajA ApI. AcAye nizAkALa chatAM pratrajyA ApI, ane kAryotsarga mATe paravAnagI paNa ApI. yAgitInA vAsa samA, maMtra-taMtrasiddhinA ane e pAchaLa romAMca khaDA kare tevI bhayabharI vAteAnA dhAma samA masAzumAM sukumAla vadhudhArI avaMtI khaDaka sama dhai dhArI ekAkI dhyAnamagna anyo. rAtrinAM aMdhArAM eAsarI jatAM savitAnArAyaNanA madhurAM kiraNeA pRthvItaLa para laMbAyAM. mAtA sajja thaI sAdhuputranI zuzruSA pUchavA AvI te joyA mAtra jaMgalI pazuthI abhakSAyela deha ! AtmA teA kacAraneye UDI gayA hatA. bhagna hRdaye paheAMcI suhastasUri pAse. AMkhe dITheluM karyuM. gurue nAte dIThu' saMbhaLAvyuM-"mAtA dvArA lADakavAye| ipsita vimAnamAM pahoMcI gayA." vRddhA saphALI UThI ghera AvI. putravadhue samakSa vAta varNavI. For Private And Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 218 zrI jaina satya prakAza [kramAMka 100-1-2 eka gabhiCNI sivAyanAM se, sApa kAMcaLI tyajI de tema, saMsAranI mAyA choDI gurujI pAse AvyAM ane sarve dIkSApipAsu banyAM. yAgyatA nirakhI sUrIjIe cAritranAM dAna dIdhAM. pAchaLa rahelI vadhue thoDA samaya pachI eka bALakane janma Apyo, e 'mahAkAla ' tarIke khyAti pAmyA. teNe mAtAmukhe saM vyatikara zravaNu karI smazAna bhUmimAM eka suMdara prAsAda taiyAra karAvI ukata sUri mahArAjane mAnapuraskara punaH teDI lAvI teeAzrInAM varada haste zrI pArzvanAthanA maneAhara biMbanI pratiSThA karAvo. avaMtIsukumALanA smaraNArthe thayela A sthApanAthI zrIavaMtIpA nAtha tarIke cetarapha e tIthanI khyAti prasarI rahI. samayanA gamAM e AcArya zrI samAyA ane prAsAdanirmAtA putra pagu samAyA; kevaLa tIrthaM rahyuM. upAsakAnI upekSAthI kiMvA anya matanA anuyAyIenI vadhatI jatI lAgavagadhI e sthAna para temane! kabajo caDI kheDo. mUrtine bhUmigramAM adRzya karI upara zivali'ga sthApI dIdhuM. maMdira mahAkAla mRta hatuM te mahAkAlaprAsAda tarIke oLakhAyuM. adhiSDAtA evA zro avatI pArzvanAtha janatAnI smRtithI adRzya thayA. siddhasena avadhUte bhUtakALanA A ItihAsane sAcA svarUpe raju karavAne nirdhAra karyAM. sIdhA paheAMcyA e sAme dekhAtA mahAkALa prAsAdamAM ane namana karavAne badale lAMbA paga karI zivaliMga sAme aDDo jamAvye. pUjApADI ne dakSiNArata bhUdevAthI A avinaya ze sahyo jAya ? AkhI vAta vIra vikramanA darabAramAM par3oMcI. sipAi chUTayA. paNa A avadhUtane kAinI paravA ja na maLe. sattAnA kAyaDA viMjhAyA-janatAne lAgyuM ke hamaNAM ja avadhUtane baraDA cIrAi javAne ! tyAM te rAkhanA aMtaHpuramAM kAlAhala macyuM. rANIenA baraDA para adasya rIte cALakhA paDatA hatA ! A zuM Azraya ! avadhUta te dhyAna magna ja hatA. sattAdhArI zaramAyA. rAjA doDI AvyeA. yAgI camatkArI lAgyA. cAbakhA vI'jhAtA baMdha pADyA, tyAM rANIvAsamAM kaLa vaLyAnI khabara AvI. camatkAra pAchaLa A avadhUtane hAtha jAye. prAthanA tha, satya darzAvavAno Agraha thayA. mahAdevanI stuti karavAne siddhasene kalyANamadira stotra uccAryuM. upara challA zivaliMganA sphATa thaye ane sAcA mahAdeva-jhaLahaLatA jyotidhara zrI avatI pArzvanAthatAM biMba saunI AMkhe paDavAM. ekAeka jayanAda thai rahyo. jUnA itihAsanA pAnA ukelAyAM.jaitene peAtAnuM prAcIna tI pAchuM maLyuM. avadhUta sAcA siddhasena divAkara tarIke eLakhAyA. AvI mahattvatI zAsanasevA joI saMdhe prAyazcittanAM bAkI varSoM mApha karyAM. jaina samAja punaH ekavAra zrI siddhasena divAkaranI pratibhAthI zaiALI rahyo vikramarAjanAM nava ratnamAM je kSepaka che te A ja saMbhave che. kSapaka eTale bauddha sAdhu nahIM paNa jaita zramaNa che e nIcenI kaDikAthI puravAra thAya che: " trivendraya saMskRta graMthamAtrAmAM I. sa. 1918 mAM prasiddha thayela sa mata saMgraha (pR. 14-15 ) mAM vicArazAstranA vaidika avaidika ema be bheda paDAyA che. avaidikamAM bauddha AMta ane tarka samAya che, enA kAraNamAM jee vedane mAnatA nathI e vaidika gaNAtA hAvAthI ane darzInanA racanArA anukrame yuddha kSaNaka ane khUhaspati hAvAthI vAtane meLa bese che. AmAM yuddha ane kSapada judA gaNAvela che e sAbitI rUpa che. A rIte eka tAsika vibhUtinI smRtimAM prakAzita thatA A lekhamAM, e ja kALanA eka vidvAna AcAryazrInA haste urita thayela tIrthaMdhAmanA prasaMga pUrNa thAya che, For Private And Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMvatsarapravartaka vikramAditya lekhaka-zrIyuta paM, aMbAlAla premacaMda zAha, vyAkaraNutIrtha nara uttara bhAratamAM Aje jenA nAmane rASTrIya saMvata pravarte che te vikramAdityanA samayano nirNaya to zuM paNa astitva mATe paNa purAtattvomAM aneka matabhedo pravarte che. De. kalahena jevA vidvAne jaNAve che ke vikamAditya nAmane keAI rAjA thaya ja nathI, ane tene calAvelo koI saMvatsara paNa nathI. paraMtu I. sa. 544 mAM mAlavAnA pratApI rAjA yazodharmAe sulatAnanI pAsenA karamAM huNa rAjA mihirakulane harAvIne vikramAdityanI upAdhi dhAraNa karI hatI ane pracalita mAnavasaMvatane te samayathI vikrama saMvatamAM badalI daI temAM pa6 varSane Umero karIne 600 varSa purANo e saMvata jAhera karavAmAM Avyo. Da, phalITa rAja kaniSkane vikrama saMvatanA pravartaka mAne che. keTalAka vidvAno, samudraguptanA alahAbAdavALA lekhamAM bIjI jAtio sAthe mAlavone jItavAno ullekha che tethI, kaTaka (jayapura) thI maLelA sikkAomAM mADhavAnAM nAno saMbaMdha A samudragupta sAthe joDIne te ja vikramasaMvatanA pravartaka hovAno purAvo Ape che, De. bhAMDArakaranuM anumAna che ke mAnavasaMvatane vikrama saMvamAM badalI nAkhanAra caMdragupta dvitIya che; kemake caMdragupta bInanI maLI AvatA sikkAomAM vikramAditya nAmano ullekha pahelavahelo maLe che. teNe pazcimI zakene parAsta karyA hovAthI "zakAri " tarIke prasiddha vikramAditya paNa A ja have saMbhave che. sara jona mArzale "ajhIjha pahelAdhI vikrama saMvata zarU tha" e mata pragaTa karyo che. paM. veNusAda zukale "vikramasaMvata' nAmanA lekhamAM puSyamitra vikramAditya hatA evA pUrAvAo raju karyA che. zrIyuta jAyasavAle siddha karyuM che ke-AMbavaMzIya gautamIputra sAtaNi ja prasiddha vikramAditya hatA, ane sAtakarNa, sAtavAhana, zAlivAhana e A vaMzanI upAdhio hatI. che. repsane RSabhadatta ane gautamIputranA zilAlekha ane nahapAnanA sikkAothI nita karyuM che ke nahapAna zakane gautamIputre jItIne mAlava-prajAne tenA adhikAramAMthI choDAvI hatI, AthI "zakAri' tarIke prasiddhi pAmela vikramAditya te ja che. paraMtu A badhAM kevaLa anumAna ja che. vastutaH zarUAtamAM A saMvatsara sAthe vikramano saMbaMdha saMbhavataH nahi hoya, paNa e nAmano ke e upAdhidhAraka rAjA thayo ja nathI ema mAnavuM ayukta che, kemake tenA astitvanA keTalAka ullekho paNa prAcIna graMthamAMthI ApaNane prApta thAya che. daMtakathAnusAra AMdhavaMzanA 17 mA rAjA hAle prAcIna mahArASTrI-prAkRtamAM jAthAsattAto nAmano graMtha racyo che, tenA 6pa mA zlokamAM vikramAdityanI dAnazIlatAno. ullekha A prakAre che - "saMvAhaNasuharasatosieNa denteNa tuha kare lakkhaM / calaNeNa vikkamAicca-cariamaNusikkhi tissaa||" For Private And Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 220 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 mi. smitha hAlanA samaya I. sa. 68 (vi. saM. 125) anumAne che. tethI spaSTa thAya che ukta samaya pahelAM ja vikramAditya thaI cUkyo hato ane te samaye paNa te pitAnI dAtazIlatA mATe kaviomAM prasiddhi pAmI cUkyo hato. hAlanA samakAlIna mahAkavi guNaDhaye racelo paizAcI bhASAne hatAzA nAmane graMtha, je adyApi prApta thayo nathI tenA saMskRta anuvAdarUpe somadevabhaTe Alekhe vRddhAthAmA (laMbaka , taraMga 1)mAM ujajonInA rAjA vikramAdityanuM varNana maLe che. uparyukta vidvAnoe kapelA vikramAdityanI pUla rUparekhA A pramANe AlekhI zakAya | vikramAditya mAlavAne pratApI ane yazasvI rAjA hato. tenI rAjadhAnI dhArAujajenI hatI. te svayaM vidvAna hato ane tenI rAjasabhAmAM aneka vidvAna ane kavio rahetA hatA. tenA darabAramAM AvatA vidvAnone te satkArato hato. zaka-sIviyana prajAne chatavAthI "zakAri" tenI upAdhi hatI ane mAlavAne zaka-sattAmAMthI choDAvavAthI e vijayanI yAdagAramAM teNe vikrama saMvatanI pravartatA karI hatI. jyAre jena-sAhityamAM vikramAdityanI kathA-daMtakathAo vistArathI upalabdha thAya che. pAzcAtya vidvAnomAM buhara, TonI, eDvarTana, zApenTiyara, sTena kenova Adi abhyAsIo, jeo jena-kathA-sAhityamAMnI ghaTanAone etihAsika lekhe che teo jaNAve che ke vikramanA astitva ane tenA saMvatsarane nakArI zakAya tema nathI. mi. smithane Adhunika abhiprAya paNa te ja che, kemake te jaNAve che ke "Ava rAjA thayo hoya te saMbhavita che." A kathAnakamAM vastutaH aitihAsika tattva keTaluM che te vidvAnoe zodhI kADhavuM joIe. have jaina prabaMdhamAM vikramAditya saMbaMdhI je ulekha maLI Ave che te joIe - kamAvatrikAra "chavadevasUri' prabaMdhamAM ullekha che ke-" avaMtImAM vikramAditya rAjA rAjya karatA hatA. teNe pRthvIne aNu rahita karatAM pitAno saMvatsara pravartAvyo. pRthvInuM sANa cukavavA nimitte teNe pitAne maMtrIone dezadeza mekalyA, temAMthI liMbA nAmane pradhAna vAyaDa nagaramAM AvyuM. tyAM teNe mahAvIra-maMdirano jIrNazIrNa joI teno uddhAra karAvyo ane tenA dhvajadaMDanI pratiSThA vi. saM. 7 mAM chavadevasUrinA hAthe karAvI." kAlakAcArya' prabaMdhamAM te ja caritrakAra jaNAve che ke-" kAlakAcArya dhArAvAsa nagaranA rAjA vIrasenanA putra hatA. ane bharucanA rAjA balamitra-bhAnumitrane mAmA thatA hatA. temaNe guNakarasUrinA upadezathI dIkSA lIdhI hatI ane temanI sarasvatI nAmanI bahene paNa te ja mArganuM anusaraNa karyuM hatuM. jyAre baMne jaNAM avaMtI AvyAM tyAre tyAM gadabhila rAjA rAjya karato hato. teNe sarasvatI sAdhInuM anupama rUpa joI tenuM apaharaNa karyuM. Arya kAlake saMgha sahita rAjAne sarasvatI sAdhIne choDI devA khUba vInavyo, paNa te mAnya nahi. AthI krodhe bharAyelA Arya kAlake pArasakUla-zakakUlamAM jaIne pitAnA tiSa viSayaka jJAnathI tyAMnA sAhi-zAka-rAjAone prasanna karI 96 rAjAone saurASTramAM UtAryA. ane cAturmAsa vItyA pachI bharUNyanA rAjAne sAthe laI zaka rAjAo dvArA gardabhI vidyAnA jANakAra te gardabhilane harAvI pitAnI bahena sarasvatIne choDAvI." A ghaTanAne samaya pazcararatulA mAM A pramANe che - For Private And Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] saMvatsarapravartaka vikramAditye [ 221 " varasAtiva?i (43), jasTiAgu tattara jA. ra3rayatattara vize (470), vALo vimo lar a " pAdaliptasUriprabaMdhamAM "Arya khapUTAcArya bharUcamAM prajAne pratibodhatA hatA tyAre kAlakAcAryanA bhANeja balamitrane tyAM rAjya hatuM," evo ullekha che. vividhatA ane vizALakAra jaNAve che ke-"je rAtrie bhagavAna mahAvIra nirvANa pAmyA te ja rAtrie avaMtIne caMDapradyota rAjA maraNa pAmyo. tenI pachI tene putra pAlaka gAdIe Avyo. pAlakanuM rAjya 60, nava nadonuM rAjya 155, mauryonuM 108, puSyamitranuM 30, balamitra-bhAnumitranuM 60, nabhavAhananuM 40, gabhillanuM 13 ane zAnuM 4 varSo-kule mahAvIranirvANadhI 470 varSo vItyA pachI vikramAdityanuM rAjya thayuM." " gaI bhilanA putra vikramAditye ujajainanA rAjAnuM rAjya prApta karI suvarNapuruSanI siddhi vaDe pRthvIne uRNa banAvI vikramasaMvatsara (uparyukta gaNatarI mujaba vIranirvANathI 470 varSe) pravartAvyo." - bhadrezvarasUrinI thAvahImAM ullekha che ke-" gaI bhilla pachI ujajainanA rAjyasana para kAlakanA bhANeje balamitra-bhAnumitrane abhiSeka thayo." tithonasTopannAthanI kAlagaNanAmAM "balamitra ja vAstavamAM saMvatsarasaMbaMdhita vikramAditya che" ema jaNAvyuM che. e sivAya prAcIna gruomAM paNa Ane puSTa karatA ullekho yatratatra maLI rahe che. purAtatvavidda paM. zrI kalyANavijayajI uparyukta thAvajI AdinA ullekhane vAstavika mAnI tenI carcA pitAnA ghInAraMvat sara saina-4-1LanA nAmanA nibaMdhamAM vistArathI Ape che. [ 3 ] uparyukta ulekhe parathI je mukhya muddAo tAravI zakAya che te A che1 vikramAditya gardamila pachI thayo. 2 mahAvIranirvANa ane vikramAditya vacce 470 varSanuM aMtara che. 3 thaze dharmA, kaniSka, samudragupta, caMdragupta dvitIya, ajhIjha prathama, puSyamitra, gautamIputra sAtakarNi ane balamitra-bhAnumitramAMthI kayo rAjA vikramAditya upAdhidhArI hatA? - 4 vikramAditya sAthe kAlakAcArya ane Arya khapuTAcAryanI samakAlInatA. 5 vikramasaMvatsaranI pravartanA kayArathI thaI? A muddAo paikI prathamanA be muddAo mATe jaina sAhityanI lagabhaga samagra paraMparA ekamata che ke gardabhila pachI 470 varSa vikramAditya thayo ane teNe vikrama saMvatanI pravartAnA karI. trIjA ane pAMcamA muddA para ja vidvAnomAM vivAda che. yazodharmA, jene samaya vi. saM. 547 thI pa77 no; samudragupta, jene samaya vi. saM. 392 thI 437 ne ane caMdragupta bIje, jeno samaya vi. saM. 437 thI 470 no che temAMthI koI paNa vikramasaMvatsara pravartaka hoI na zake, kemake emane samaya ja nathI, pAMcamI ane chaThThI zatAbdine che. vaLI gupta rAjAoe te pitAne saMvatsara ja cAlu karyo hato. kaniSka, puSyamitra ane ajhIjha mATe koI prabala pUrAvAo nathI. paNa phakta be ja vyaktionA ullo. For Private And Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 222 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-ra prabala pUrAvA sAthe ApaNI samakSa rahe che; temAMne eka-jemaNe bhAratIya aitihAsika kALanI ghaTanAone UMDA saMzodhana ane galeSaNA pachI kramabaddha yojavAne bhAre jahematathI purAtattvavettAomAM purAgAmI tarIke prasiddhi meLavI che te zrI kAzIprasAda jAyasavAla che; ane bIjA-jemaNe jaina-sAhityamAMnA Agama, bhAkhyA, `ie, prabaMdhA ane kathAnakAnI lagabhaga samagra paraparAne ane bhAratIya vividha ghaTanAone abhyAsa karyo che te purAtattvavid 5. zrI kalyANavijayajIneA che. prathamanA vidvAne aneka purAvAethI AMdhranA sAta vAhanavIya gautamIputra sAta ita vikramAditya tarIke siddha karyAM che. ( jue The Jonurnal of the B. & O. Research Society 1230 Vol. XVI Part 3 & 4mAM Problems of Sake-Satavahana History ) jyAre khIjA vidvAne balamitra-bhAnumitrane vikramAditya tarIke raju karyA che. ( juo- vanirvAnasaMvat aura caina zAhagaLanA ' nAmane nArIndrAiitrizA bhA.10-11mAMneA lekha) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir baMne vidvAneAnA pUrAvAmAM zrI nayasavAlane mata atihAsika muzkelI vinAnA hAya ema lAgatuM nathI. gautamIputrane vikramAdityanuM biruda prApta thayuM hoya evA kAI prabala pUrAveA nathI ane kALa-gaNanAnI dRSTie vikramAditya sAthenI saMgati besatI paNa nathI, je AgaLa jaNAvAze. ane tethI ja 5. zrIkalyANuvijayajIe nirUpelA khamitra~bhAnu, mitra ja sAcA vikramAditya hoya ane temaNe ja vikramasaMvatsaranI pravRtti zarU karI hAya e vadhu saMbhavita ane zakaya lAge che. khAsa karIne vikrama saMbaMdhe je kathAnakA maLe che, ane tenA sauthI prathama ane vadhu ullekho jaineAnA graMthAmAM ja najare paDe che, tethI jaimAtA tenI pratine pakSapAta tenA jaina hAvAneA pUrAvA Ape che. panTsaTImanI TIkA dharAnA raciyatA zrIvIrasenAcArye dhavalAnA aMtamAM 9 gAthAe prazastirUpe AlekhI che. tenI chaThThI gAthAmAM saMvat sAthe vikramanuM nAma ullekhAyuM che. atIsaha sAsa vikamarAyamhi esa saMgaramo / "" pAse suterasIe bhAvavilagge dhavalapakkhe // vIrasenAcAya nA ziSya jinasene yadhavajJAtI temanI apUrNa TIkA zaka saM. 159 nA phAlguna zukalA dazamIe pUrNa karI hatI ane te samaye ameAdhavanuM rAjya hatuM. AthI jaNAya che ke zrIvIrasenAcA'nA sattAkALa 8mI zatAbdi hatA. yadyapi uparinirdiSTa kALa 7ra8ne zakakAla che evuM prastAvanAkAre aneka pramANAthI siddha karyuM che, chatAM ApaNe teA ahIM vikrama' zabda sAthe ja saMbaMdha che, te jo 728nA zakakAla ja hoya to paNa temAM 135 joDavAthI 863nA vikramasaMvat Ave, je adyApi maLI AvatA graMthAmAM vikrama nAma sAthe joDAyelA saMvatsaranA sauthI prathama ullekha gaNAya. vaLI evA paNa ullekha maLe che, jemAM zakakAlanI sAthe ja vikramanuM nAma paNu beDaluM hAya. 16 mI zatAbdimAM racAyelA atimAM akalaMkanA bauddho sAthenA zAstrArtha ne samaya A prakAre batAvavAmAM AvyA che. ' vikamArka - zakAbdIya - zatasaptapramAjuSi / kAle'kalaGkayatino bauddhairvAdo mahAnabhUt // thriosAnI gAthA 850nI TIkAmAM TIkAkAra mAdhavacadra vaividya lakhe che ke For Private And Personal Use Only zd Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vikrama-vizeSAMka ] saMvatsarapravataka vikramAditya 46 zrI vIranAthanivRtteH sakAzAt paJcottarapaTzata varSANi mAyutAni gatvA pazcAt vikramAGka- zakarAjo jAyate / " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 223 ( 605 ) paJca ahIM vikramAMka-zakarAnanA ullekha spaSTataH zakasaMvatanA saMsthApaka sAthe che. rIte vIrasenAcAye ullekhelA saMvata vikramAMka-zaka haze. For Private And Personal Use Only A ja te pachInA devasenAcAye` TrrAnasAra nAmaneA graMtha vi.saM. 990 mAM pUrA karyAM, jemAM spaSTataH vikramasaMvat ullekha che. e ja rIte jaina mahAkavizrI dhanapAle vi. sa. 1019mAM padma chInAmamAjA nAmanA graMtha pUrA karyAM ane amitagatinA sumAvitastasaroda mAM paNa vikramasaMvat kramazaH ullekha maLe che. Ama navamI ane dazamI zatAbdi pahelAMnA kAI graMthamAM savat sAthe vikramatA ullekha maLate nathI. zilAlekhamAM sauthI pahelavahelA cAtumAna caMDamahAsenanA vi. sa. 898nA lekhamAM vikramasaMvat ullekha maLI Ave che. te pahelAMnA kArDa lekhamAM vikramasaMvatanA ullekha maLatA nathI, paNa * mAlavasaMvat', ' mAlavaNusavat', athavA 'kRtasaMvat 'nA ullekha maLe che. A saMvatsara kacArathI pracalita thayA tene spaSTa khulAsA kacAMI jovAtA nathI, pazu saMbhavataH videzIone jItavAthI mAlavAtI svataMtratA -prApti ja mukhya kAraNa hAya ema lAge che. AthI jaNAya che ke jema 'zakasavat' pahelAM kevaLa 'sat' lakhAtA hatA ane pAchaLathI 'zaka-savat' lakhAvA lAgyA tevI ja rIte saMbhavataH pracalata savatsara pahelAMthI ja vikramanA nAme prasiddha thaI cukayA haze, paNa lakhavAmAM te| 'savat' mAtra ja lakhAtuM haze. jayArathI ' saMvat 'nI sAthe vizeSa nAmeA joDAvA lAgyAM haze tyArathI mAlavAnA vikramAdityanuM nAma paNa mAlavasaMvat sAthe joDAyuM haze. cethA muddo je kAlakAcAM ane A khapuTAcAryane khamitra-bhAnumitranA samakAlIna hAvAnuM jaNAve che, te mujaba A kAlaka khamitra-bhAnumitranA mAmA thatA hatA ane sarasvatI sAdhvInuM apaharaNa karavAthI gamillane zikSA ApavA zakUlathI zakAne lAvyA hatA, e ghaTanAne ullekha agAu apArka cUkayA che. AthI khate samakAlIna hatA, e nakkI thAya che. paNa biimatra-bhAnumitratA samaya je vidyAni ane vividhatIrthAva mAMnI pracalita jainagaNanApati anusAra mahAvIranirvANathI 354 thI 413 sudhIte Ave che tethI khIjI dhaTanAenI sagati thaI zakatI nathI. paraMtu e samayamAM 5. zrI kalyANavijyajIe sazodhana karI temanA rAjatvakALa 414 thI 473 sudhI nakkI karyAM che te yathArtha lAge che, kemake mauryakALamAMthI bAvana varSoM chUTI javAthI 160 nA sthAnamAM kevaLa 108 vaSaeN ja praryAlata gaNunAomAM levAmAM AvyAM che. AthI bAvana varSAM AchAM thai javAthI mitra dine samaya asaMgata banI jAya che. A khapuTTAcAryatA samaya paNa e ja sazAdhana mujaba maLI rahe che. 200 vaLI prAcIna vRttio anusAra sAtavAhananI caDAienA samaye bharucamAM nahavAna rAA hatA, (jIe AvazyavRtti pR ane payUni pR0 18 ) je bamitra-bhAmitranA uttarAdhikArI nabhaHsena ke nabhAvAnanA nAme jaina kAlagaNanAmAM ullekhAyela che. AthI zrIAyasavAle je nahapAnane harAvanAra gautamIputra sAtakane vikramAditya tarIke kalpyA che te ghaTanA kAlagaNunAtI dRSTie mitra-bhAnumitranA uttarAdhikArI sAthe saMgata thAya che, ane tethI tetI (gautamIputra sAtakInI ) vikramAditya tarIkenI sagati khadhakhesatI nathI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 224 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 [ 4 ] ATalA vivecana pachI balamitra-bhAnumitrane zA uparathI vikramAditya kahevAmAM Ave che, te joie mAruM mAnavuM che ke bamitra-bhAmitra ujjainInA siMhAsane AruDha thatAM zake! paranA vijayanI yAdagAramAM bane bhAionA nAmanuM samAnArthavAcI eka nAma vikramAditya temaNe pracalita karyuM. kemake bala ane bhAnu kramazaH vikrama ane AdityavAcI che ( khala+bhAnu= vikrama+Aditya=vikramAditya ). AthI bharucamAM rAjya karatA hatA tyAM sudhI tee banne balamitra-bhAnumitra e prakAre e nAmapUrvaka ullekhAyA che. pazu ujjainInI gAdIe AvatAM jyAMtyAM vikramAdityanA nAmathI ja temanI ghaTanAonA ullekheA thayA che. vaLI je prathamathI ja balamitra--bhAnumitra kahetA-lakhatA AvyA che temane A navuM nAma vyavahAramAM letAM kRtrimatA lAgI heAya te te ja nAme ullekhyA hAya, paNa pAchaLanA lekhakAe te temane vikramAditya nAme ja AlekhyA che. A rIte bane nAmeAnI saMgati mesI rahe che. temaNe zakAne parAsta karelA hovAthI 'zakAra' tarIke A ja vikramAditya kahevAyA haze, ane e vijayanI yAdamAM vikramasaMvata pravartAvyeA haiAya; e sa'bhavita ane yukta lAge che. lekhane pUrNa karavA pahelAM vikramAditya ane Aya kAlakanI keTalIka aitihAsika ghaTanAe ane kAla-gaNanAnI sthUla krama--yeAjanA AlekhI devI jarUrI che. [5] saMprati pachI mau` sattA nabaLI paDavA lAgI ane temanuM sAmrAjya dhIme dhIme tUTavA lAgyuM te samaye bhAratavarSanA cAre maDalAmAM navo zaktie peAtAnuM jora ajamAvI rahI hatI. uttarApathamAM pArthiyana, zakA ane alakhanA cUnAnIonAM TALAM pazcimamAM siMdha ane mALavA sudhI phelAvA mAMDayA hatAM, dakSiNamAM AMdhronI sattA prabaLa banatI hatI ane ligamAM khoravelanI sattAnA madhyAhne magadhanA zuMgavaMzI puSyamitra ane dakSiNanA AMdhra para peAtAnA dAra jamAvyA hatA ane magadhamAM puSyamitrane amala pUrA thavA AvyA hatA tyAre lATa dezanA bhRgukaccha (bharuca)mAM khamitra-bhAnumitrane rAjyabhiSeka vI. ni. sa, 405 mAM thayA. arthAt bhagavAna mahAvIranA nirvANu pachI pAlakanAM 60 varSA, nava naMdAnAM 150 (vI. ni. sa. 210), mauryAnAM 160 (vI. ni. sa. 370), ane puSya mitranAM 35 ( vI. ni. sa. 405) varSo vItyA pachI bharucamAM balamitra-bhAnumitra hatA, ane pharagyusananA kahevA mujaba " Agnimitra the ruler of Vidisha ''vidizAne rAjavI agnimitra hatA. AthI jaNAya che ke ujjainI samIpanI vidizA para zuMgava'zI ke khIjI sattAe cAlIsa vaSaeN vI. ni. saM. 445mA sudhI rAjya karyuM haze. te pachI darpaNu je bhilanA khAna nAmathI prasiddha hatA teNe tera varSo sudhI mAlavA para rAjya karyuM. teNe sAdhvI sarasvatInuM vI. ni. sa. 452 mAM apaharaNa karyuM na hota athavA bhAratIya rAjAee A kAlakane sAtha ApyA hAta tA videzI sattAe ahIM paga mUkaye na heAta. zAe AvIne sauthI pahelAM saurASTrane adhikAra hAthamAM lIdhA ane pachIthI ujjainIne sara karI cAra varSa sudhI rAjya karyuM. A daramiyAna zaka-maDalikA ane adhikArI puruSAe zaka rAjavInA sAtha choDI dIdhA hAvAthI tenI sattA ghaTI gaI hatI. A sthitine lAbha For Private And Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | vikrama-vizeSAMka ] saMvatsarapravartaka vikramAditya [ 225 laI bharucanA balamitrabhAnumitre ujajenI para pitAne adhikAra jamAvI dIdho ane vikramAditya nAma dhAraNa karyuM. napuramAM "gAIbhillano putra vikramAditya cAlavAne rAjA thaze" ema kahyuM che. "It is said in Agni Purana that the son of Gadharupa should accend the throne of Malwa." (prInsesa jarnala pu. 4, pR. 688). A ullekha virALa, thAvarI ane tilyogIpajaya nI hakIkatane Teko Ape che. teNe ujajainImAM 8 varSa rAjya karyuM, e mujaba tene dehAMta vI. ni. saM. 465 mAM thayo ane tevAsetu savachAvatta tera varSa pachI eTale vikramanA rAjyAbhiSeka pachI pAMca varSa mAlavagaNasaMvatanI sAthe vikrama saMvatasaranI vI. ni. saM. 470mAM pravRtti thaI. paNa uparanI gaNatarI gujaba gardabhile tera varSa sudhI eTale vI. ni. saM. 458 sudhI, zakee cAra varSa eTale vI. ni. saM. 462 sudhI ane balamitra-bhAnumitre ATha varSa rAjya karyuM hoya te vI. ni. saM. 470 no meLa pUre maLI rahe. ane zake paranA vijayamAM vikramasaMvatsaranI pravRtti thayAnI hakIktanI paNa saMgati bese. pro. resana ThIka ja kahe che ke: "The foundation of an era must be held to denote the successful establishment of the new power rather than its first beginning or downfall of any." (318-24 axls dhI AMdha DinesTI-prastAvanA pR162). gabhila ke dharma pALato haze e jANI zakAtuM nathI, paNa vikramAdityanA rAjyamAM kAlakAcArya, khayTAcArya, chavadevasUri jevA mahAvidvAna AcAryo viharatA hatA ane balamitrabhAnumitra Arya kAlakanA bhANeje thatA hovAthI mAtRdharmanI asarataLe AvI jenadhAma banyA haze. jo ke pAchaLanA lekhake e vikramAditya mATe batAvele pakSapAta tenA jenadhamI hovAnA purAvArUpa che, chatAM saMprati ke kumArapAla jevA paramahaMta temane kahevA jeTalI jainadharma pratinI temanI kartavyaniSThAnI koI ghaTanA ulalekhAyelI kyAMI javAtI nathI. UlaTuM temanA durvyavahArathI kAlabhAcAryane varSAkALamAM ja ujajainIthI vihAra karI jena rAjavI sAtavAhananI rAjadhAnI pratiSThAna (paiThaNa)mAM jaIne catuthI paryuSaNa parva vI. saM. 457 thI 465 vacce karavuM paDayuM hatuM. A ghaTanA ApaNane ema mAnavA prere che ke balamitrabhAnumitre kAlakAcAryanA nirvAsane pachI sarva sAdhAraNa lokahitanAM kArya karavA mAMDyAM haze ane tethI jainetaroe paNa vikramAdityanI prazastinAM kavitA ane ghaTanAo racI kADhI haze. tenA vaMzamAM saMtAna Adine kaI ullekha maLato nathI paNa tenA uttarAdhikArI tarIke nabhavAhana ke nabhasenanuM nAma maLe che, te tene zuM saMbaMdhI thato haze te jANI zakAtuM nathI. ujajainInI gAdIe AvatAM vikramAditye A navAhanane bharuca maMDalika banAvyuM haze. ane tethI AvAja ane rAjUmAM "sAtavAhananI caDhAI vakhate bharucamAM nAhavAhana rAjA hato" e ullekhane aMDe paNa maLI rahe che. kAlakAcA temanA samayanA eka yugapravartaka krAMtikArI puruSa hatA. temanI badhI pravRttio AgaLa paDatI hatI, chatAM e temanA saMyama ane jJAnAbdhinI gaMbhIratA vaTAvI For Private And Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 226 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 zakI nahAtI. jJAnamArgamAM temaNe siddhAnta-sutrAnA padyabaMdha anuvAdarUpa naMdittuthona pravartAvye. AjIvakA pAsethI temaNe nimitta viSayaka jJAna laI pArasakULa jaine zakAne mugdha karyAM hatA ane laukikaviSayaka ddAru saMhitA racI hatI. te sivAya prathamAnuyoga paNa racyA hatA. temAM temaNe cakravatI vAsudevAnAM pUrvabhavA tathA ciratrAnuM varNana karyuM che. saMbhava che ke sUtramAM je mUla prathamAnuyAga ane gaMDikAnuyoganuM varNana ApyuM che te temanI kRti haze. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sauthI dhyAna kheMce tevuM kAMtikArI pagaluM bharyuM te caturthAM-pa`khA mATenuM hatuM. pa bApa para parAthI bhAdaravA suda 5 nArAja thatuM, tethI ujainIthI pratiSThAna AvatAM ja A kAlake jAhera karyuM ke bhAdra zukalA pAMcamAe paryuSaNA thaze. saMdhe e vAtanA svIkAra karyuM tyAre tyAMnA rAjA je zrAvaka hatA teNe kahyuM, " te divase mAre lekAvRttithI iMdra mahAtsavamAM sammilita thavuM paDaze, tethI caitya ane sAmenI bhakti karI zakAze nahi, mATe paryuSaNuA SaDDIe rAkheA. " kAlake kahyuM, " paMcamInA divasanuM ullaMdhana na thaI zake.' " " tyAre AgAmI caturthIe paryuSaNA karI. '' " e thaI zakaze. ema AcAye kahyuM. tethI caturthInA divase paryuSaNA karavAmAM AvyuM. yugapradhAnee e ja kAraNe caturthAMtI pravRtti AdarI ane sarva zramasaU te pramANa mAnyuM. e pachI paNa prati varSe paryuSaNA caturthIe ja thatuM rahyuM. kemake ImaheAtsava prati varSa AvatA hateA. paryuSaNA parvanA A prakAranA pheraphAramAM kAI gItArthe paNa bAramI zatAbdi sudhI vAMdhA uDAvyeA nathI. vi. sa. 1156 mAM caMdraprasa nAmanA AcArya A pravRtti sAme pahelavahelA virodha uDAvyeA. temaNe paMcamIe paryuSaNA ane pUrNimAe pAkSika pratikramaNa karavAnuM pharIthI zarU karyuM. A rIte temaNe potAnA pUrNimA-pakSa sthApyA." ( jue prArtha hrAsTaka dilevI manana Xntha). e sivAya temaNe sUvarNa bhUmimAM jaine potAnA praziSTa sAgarane anuyAga ApyA hatA. A ghaTanA ane gabhinnodvaMdavALI ghaTanAthI temanA vicArakSetratA paNa khyAla AvI zake tema che. temane ziSya samudAya meTA haze temAM kaMI ja zaMkA nathI. temaneA kayAre svargavAsa thayA te jANI zakAtuM nathI, paNa vIra ni. saM. 465 mAM svastha thayA ema lAge che. [9] kAlakAcAryanI uparyukta krAMtikArI pravRttithI jaNAya che ke vikramasaMvatsaranI pravRtti paNa temanI ja preraNAnuM phaLa haze ane tethI ja rainAe A saMvatsarane khUba apanAvyA haze. kAIka vidvAne kahyuM che ke:-- "Vikram Samnat is used by the Jains only, and was first adopted by the kings of Anhilpattan. e ja vAtane TekA ApatAM bhAu dAjIe jaNAvyuM che ke " I believe that the era ( Vikrama ) was introduced by the Buddhists or rather the Jains. ( jIe: ja. khe. eM. rA. e. so. pu. 8, pR. 233 ) "" 35 uparyukta kathana mujaba ane AjatA pracalita vyavahArathI jainee A rASTrIya savatsara pravartAvavAmAM mahattvanA phALA ApyA hAya ema lAgyA vinA rahetuM nathI. For Private And Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama saMvata 2000 lekhaka : zrImAna zeTha kuMvarajI ANaMdajI, bhAvanagara A zarU thayelA varSanA aMkamAM traNa zUnya Ave che tethI tene keTalAka azubhanA cihna tarIke mAnIne A varSane bahu upadravakArI mAne che. paraMtu mane, mArI mAnyatA pramANe ema lAgatuM nathI. mane te e traNa zUnyanI agAu be aMka Avela hovAthI zUnyanI azubhatA dUra thAya che ema lAge che, ane prastuta varSamAM yuddha virAma thavAnuM ane amuka apekSAe zAMti prasaravAnuM lAge che. dareka bAbatano aMta hoya ja che, te nyAye A vigrahane paNa have aMta AvavAno saMbhava che. A badhI mAnyatA che. atyAre bhaviSyanuM jJAna prAye jaNAtuM nathI. varSanA vartArA keTalAka vidvAno athavA te viSayanA jJAtAo lakhe che, lakhatA AvyA che, paraMtu te pramANe banatuM jaNAtuM nathI tethI tenA para vizvAsa Avato nathI. to paNa keTalAka ravabhAve je azubha thavAnI AgAhI karIne lokomAM udAsI ane ciMtAturapaNuM vistAre che te koI paNa rIte yogya nathI. mAtra te te eka jAtane eve svabhAva ja sUcave che. tenA karatAM zAMti thavAnI AgAhI batAvanAra mane to sAro lAge che, kAraNa ke tethI sAmAnya janatAnA hRdayamAM kAMIka zAMtine uddabhava thAya che. A prasaMge vikama rAjAnA saMbaMdhamAM kAMIka vicAravuM e Avazyaka che. vikrama rAjA pratApI ane punyazALI rAjA hatA. temane "AgIA" vetALanI sahAya hatI, tethI temaNe Azcarya utpanna kare tevAM kAryo karyA che. AkhI duniyAnuM, moTe bhAge bhAratavarSanuM, sarva mANasonuM devuM ApIne saune anuNI banAvIne tamAmanAM khAtAM sarabhara karAvI tamAmanA navA copaDA bAkI leNa vinAnA banAvavA e kAMI jevI tevI vAta nathI. AvuM kAIpaNa rAjAe, bAdazAhae ke cakravartI rAjAoe paNa karyuM nathI. jema kumArapALa rAjAe aDhAra dezomAM jIvadayA paLAvI tevI cothA ArAmAM paNa keIe paLAvI nathI. evuM mahattvavALuM A kArya che. AmAM tamAma manuSyane lAbha thayo che, keIpaNa manuSyane nukazAna thayuM nathI. e vAta khAsa vicAravA yogya che te A pramANe- sarva vyApArIo ane vyaktione leNuM ne devuM baMne hoya che. temAM je leNuM jenI jenI pAse hoya te vikrama rAjA Ape eTale leNuM tamAma patI gayuM. pachI jenuM devuM hoya te tenA leNadArane vikrama rAjA Ape eTale te paNa patI gayuM. A pramANe tamAma manuSyone leNuM devAnI upAdhi dUra thavAthI prathamanA leNadeNavALA copaDA baMdha karI dIdhA ane navA cepaDAmAM vikrama rAjAne na saMvata dorANo. AvuM jagatane anuNI karavAnuM kArya vikramarAjA sivAya bIjA keIe karyuM nathI. vikramarAjA paraduHkhabhaMjana kahevAtA hatA, kAraNa ke temanI pAse keIpaNa prakAranA duHkhavALA keIpaNa manuSya Ave te vikramarAjA te darekanuM duHkha, je prakAre banI zake te prakAre, dUra karatA hatA tethI temanuM e upanAma sArthaka hatuM. trIjuM vizeSaNa temane AdityanuM maLyuM hatuM tethI te vikramAditya kahevAtA hatA. evuM vizeSaNa paNa bIjA koI rAjAne maLyuM nahotuM. vikramarAjAne guru tarIke siddhasena divAkarasUri maLI gayA hatA. temanA upadezathI te jaina banyA hatA ane tene laIne tenI prajAne moTA bhAga paNa jaina banyA hate. A siddhasena divAkarasUri vIra paramAtmA pachI 470 varSa thayA che eTale temane thayAM For Private And Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avantIpatinI utpatti [ eka rAsanA AdhAre lakhAyela vikama dityanI janmakathA] lekhakaH pU. mUni mahArAja zrI pavavijyajI [ pU. A. ma. vijayalabdhisUrIzvaraziSya ] iDaramAMnA "zrI Atma-kamala-labdhisUrIzvara zAstrasaMgraha" nAmaka bhaMDAramAMthI "zrI vikramaprabaMdharAsa" nAmaka eka hastalikhita prata maLI Avela che. tenI bhASA jUnI gujarAtI padyamaya che. tenA kartA tapAgacchIya munirAja zrI premavijayajInA ziSya munirAja zrI bhAnu (bhANa) vijyajI che. granthanA aMte jaNAvyuM che - "zrIvijayaprabhasUrIzvaranA padakaja aMtevAsIjI, gItArthapada sArthaka jehamAM gyAnAmRtanA vilAsIjI; paMDita premavijyane sevaka guru ANuM zira dhArI, - bhANavijaya vikramabhUpatine rAsa ra sukhakArI." kartAe vikrama saMvata 1830 nA jeTha suva 10 ne ravivAre auraMgAbAdamAM A granya pUrNa karyo che. A rAsa svakalpita nathI. tene mATe kartA jaNAve che ke - tehane rAjya e rAsa rasIlo, kIdhe guNIguNa gAyAche; pUrva caritra vikramane joI, pUrvasUriI niramAyA." "zrIvikramaprabaMdharAsa" nI A haratalikhita pratamAM 100 pAnAM che, ane te vAMcanArane rasaprada lAge tevo che. A kathA e rAsanA AdhAre ja lakhavAmAM AvI che. AmAMnA etihAsika aMzanuM pRthakkaraNa karavAnuM kArya te vizvanA jJAtA vidvAnane soMpI A kathA prAraMbha karuM chuM - bAlyavayathI ja te kumAranuM rUpa addabhuta hatuM. tene zarIranI kAtinI hoDamAM kaI UbhuM rahI zakatuM nahi. bAlyavayane u9laMghIne yuvAnavayamAM teNe hamaNAM ja praveza karela hatA. purabahAramAM khIlI nIkaLelI yuvAvasthAe tenI zArIrika sundaratAmAM anekaguNa vadhAro karela hato. 2000 varSa lagabhaga vyatIta thayAM che. teo pUrvadhara hatA, kAraNa ke vAcaka, divAkara, vAdI ane kSamAzramaNa A cAra upanAma pUrvadharane ja apAya che. e AcArya paramaprabhAvaka hatA. emaNe kalayANumaMdira stotra banAvIne ujajainamAM mahAkALanA liMgamAMthI avaMtI pArzvanAthanI mUrti pragaTa karI hatI. e stotra ane mUrti banne mahAprabhAvazALI che. A vikramarAjA AvA prabhAvazALI AcAryanA ane AgIA vetALa tathA harasiddhi devInA sAnidhyathI zAsananAM ane prajAnAM aneka kAryo karI zakyA che, ane jagatamAM advitIya rAjezvara kahevAyuM che. emanA caritrano moTo bhAga A ekamAM anya lekhaka mahAzayanA lekhomAM AvavAno hevAthI ahIM vistAra karavAmAM Avyo nathI. A mahArAjAnuM caritra jANavA mATe vikramacaritra vagere aneka graMthe vidyamAna che. anya darzanamAM batrIza putaLInI temaja paMcadaMDanI vArtA vaDe e prasiddhi pAmela che. pAMcamA ArAmAM paNa AvA udAra ane kumArapALa mahArAjA jevA dayALu mahArAjAo thayela hovAthI amuka apekSAe tene susamAMdusamA (e) Ara gaNavA yogya che. For Private And Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] avantIpatinI utpatti [ 229 yataH-saMprApte SoDaze varSe, gardabhI cApsarAyate / sarakhI vayanA mitronI sAthe nagara bahAra jaI kumAra ghaNI vakhata vividha prakAranI krIDA karataH kAI vakhate vAva sarovara ne kuMDamAM jalakrIDA karato, te kaI vakhata gheDAonA vRnda sahita mitrone sAthe laI azva khelAva. kumAra jyAre nagaramAM pharavA nIkaLatA tyAre nArIonAM ToLeToLAM tenA rUpathI AkarSAI tenI pAchaLa bhamyA karatAM. kumAranA AgamananA samAcAra sAMbhaLatAMnI sAthe ja keTalIka strIo potAnAM bALakone raDatAM mUkI, te keTalIka strIo potAnA pati vagerene pIrasavAnA kAryane ane tenI sAthe maryAdAne paNa cheDIne AturatAthI kumAranuM rUpa jovA mATe doDI jatI hatI. A mATe prabaMdhakAra kahe che ke-- "teha kumAra viNa dIThaDe, divasa gaNe akyatya; rakhe vijoga e kumarane, thAye phira tiNe satya. viramI gRhavyavahAra savI, phira kumArane keDi; retAM suta mUke valI, kAcita daDe keDi. bhajana prIsatI svAmina, kumarane nisuNuM sAda adhavaca doDe premarasuM, mUkI kulamaryAda." haMmezanI A pravRttithI nagaranA leke ghaNuM ja cittAtura banI gayA hatA. ane A meTo utpAta kema zame ? tene vicAra lAgyA. chevaTe eka upAya sUjhI Avyo. ane te e ke mahArAjA samakSa jaI araja karavI. vAcakavRnda ! tamArA manaHsAgaramAM vividha prakAranI zaMkArUpa taraMge uchalatA haze ke te kayuM nagara haze ? tyAre rAjA keNa haze? ane evo te rAjakumAra koNa haze ke jenI pAchaLa AkhuM nagara mugdha baneluM che? te cAle ApaNe have tene zodhI kADhIe. jaMbudvIpamAM bhAratanA kSetra che. tenI vacce vaitADhaya parvata paDele hovAthI bhAratakSetranA dakSiNa ane uttara ema be vibhAga paDelA che. lakSmIdevInA nivAsasthAna padyakahathI nIkaLatI gaMgA ane sindha nAmanI be moTI nadIo ane vaitADhya dvArA eka bharatakSetra cha khaMDamAM vaheMcAyela che. temAM pAMca khaMDa anArya deza tarIke gaNuya che. bAkI rahelA madhyakhaMDamAM tresaTha zalAkA puruSonI utpatti vagere thAya che. te vaitAdyaparvata rajatane che, zAzvata che, pacIsa jojana Uco ane pacAsa jojana paheLo che. mULathI daza jojana UMce uttara-dakSINa be mekhalAo che. temAM uttara zreNimAM 60 ane dakSiNa zreNimAM 50 vidyAdharanAM nagara che. te uttara zreNimAM kaMcanapura nAmanuM svarga samAna bhAvALuM eka nagara che. te nagaramAM hemaratha nAmane mahAparAkramI vidyAdhara rAja rAjya kare che. tene addabhuta rUpa ane zIlAlaMkArane dhAraNa karanArI hemamAlA nAme rANI che. te daMpatI sarva prakAre sukhI hovA chatAM, ghaNe kALa vItI javA chatAM eka putra na hovAthI cintAtura rahetAM hatAM. keTalAka samaya gayA bAda puNyage hemamAlA rANI sagarbhA thaI svapnamAM teNue siMhane je. pUrNa samaya thaye, pUrva dizA jema sUryane tema, hemamAlA rANIe aneka lakSaNothI bharapUra putrane janma Apyo. " ' : te samAcAra dAsInA mukhathI sAMbhaLI atyaMta khuzI thayelA rAjAe AkhA nagaramAM For Private And Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 230] zrI jaina satya prakAza . [ kamAMka 100-1-2 putrane janma mahotsava karAvyo. daza divase azuci dUra karyA bAda svajana varga tathA nagarajanone potAnA gharane AMgaNe notarI bhojana vagere karAvIne sarva samakSa bAlakanuM gaMdharva kumAra nAma sthApana karavAmAM AvyuM. anukrame kumAra sAta varasane thaye. rAjAe ADaMbarathI nizALe bhaNavA mUko. buddhinI atizayatAnA baLe a5 prayAsa mAtrathI cheDA ja samayamAM kumAra dareka kaLAomAM kuzaLa thaze. darzanazAstra, zastravidyA, nRtya, chaMda, alaMkAra, zabada- zAstra ane saMgIta kaLAmAM te ghaNo ja hoMziyAra banya. saumyAkRti, vinaya ane gurajananI sevAmAM prema vagere kumAramAM rahelA uttama guNoe samagra janatAnuM citta harI lIdhu hatuM. krame karIne gaMdharva kumAra kaMdarpane kIDA karavAnA ArAma samAna yuvAna vayane pAmyo. tejanA aMbAra same e kumAra jANe zarIradhArI kAmadeva ja na hoya tevo bhavA lAgyo. priya vAcakavRnda! zarUAtamAM jaNAvela kumAra, ke jenA rUpanI pAchaLa nAgarika strInda mugdha banyo hato, te A ja hemaratha rAjAne putra vidyAdhara gaMdharvakumAra ! kumArane nirakhavA mATe niyAda banela nAgarika mahilA samuhathI kaMTALIne nagarajanoe haMmezA mATe A du:khathI mukta thavA sArU mahArAjA hemaratha pAse javAne nizcaya karyo hato. eTale Aje kaMcanapurano agragaNya mahAjanavarga suzobhita pizAkamAM sajaja thaI rAjamahAya tarapha jaI rahyo hato. e tyAM jaI mahArAjA hemarathane praNAma karyA. patie paNa teone bahu AdaramAna ApyuM ane AvavAnuM kAraNa pUchayuM, tyAre mahAjanavarganA pratinidhasamA eka agresare araja karI ke mahArAja ! ApanA rAjyamAM ApanI dayAthI ame sarva prakAre sukhI chIe. rAjabhaya, corabhaya ke bIjA keAI paNa prakAranA upadravo ApanI kRpAthI amane nathI. paNa mAtra eka ja duHkha raheluM che, ane te e ke ApanA kumAra jyAre nagaramAM pharavA nIkaLe che tyAre kumAranA rUpa rUpI agnizikhAmAM amAre trIsamUha pataMgiyAnuM AcaraNa kare che. A mATe prabaMdhakAranA zabdo ja joIe. kumara iti nAma suNI yeSitA, puMThe deDe na aMdeha re; gharataNuM kAma sahu parihare, camaka khice jima loha re.. teha bhaNI kheda sahu lekane, cAye te kima rahevAya re, eka rahevAsa ahi mUSakane, rehave syuM sukha thAya re." haMmezanI A pajavaNIthI amo ghaNuM kaMTALI gayA chIe. ane tethI A nagara choDIne paradeza vasavA mATe javAne vicAra karI rahyA chIe. te kAraNathI ApanI raja levA mATe AvyA chIe. te amAre paradeza javA mATe Apa kRpALu AjJA pharamAvAmAM A hakIkata sAMbhaLI rAjA vicAra kare che ke, jyAMthI vahAra AvavI joIe tyAMthI ja dhADa AvavA jevo A prasaMga banyo che. putrathI prajA duHkhI thAya te pachI rAjya kevI rIte rAkhI zakAya? je prajA anukULa hoya to ja sakaLa sAmrAjya surakSita rahI zake che. kAraNa ke dANA vRkSa: zukajJA tArA sUrNa, mulyA po rA tI zAvAda tANA 2ASA kSayA, pUNe guNe rAti vRkSArtha nArada ! ema vicArI rAjAe kahyuM ke, mArA putrane kAraNe tamane dubhavavA e vAta bane ja nahi. prabaMdhakAra varNave che ke - For Private And Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vikrama--vizeSAMka ] www.kobatirth.org avantIpatinI utpatti x teha sutathI kariye kIsyuM, jethI prajA druhavAya re; bAla sAva`ne paherave, jethI karyuM trAMDAya re. "" mATe tame sukhe samAdhe ahIM ja raheA. putrane huM zIkhAmaNa ApIza, paNa prajAne jarAe du:khI thavA daiza nahi. A pramANe AzvAsanathI nirbhaya banAvI rAjAe mahAjanavarSoMne visarjana karyAM. ane gheADI vAramAM gaMdhavakumAra pitAjInA caraNe namaskAra karavA mATe mitrA sahita rAjasabhAmAM AvI pahoMcyA. kumAra vinayapUrvaka namaskAra karI e hAya joDI rAjA sanmukha Ubhe| rahyo. paNa rAjAe tenA tarapha dhyAna nahi ApatAM mukha pheravI nAMkhyuM. hAtha joDIne UbhA rahelA kumAra pitAjI pratye peAtAnAthI ajANatAM paNa avinaya ke aparAdha thayA hoya te tene cintAtura vadane jeTalAmAM yAda kare che teTalAmAM te krodhAgnithI bhabhUkatA rAjA jANe vahnikaNune ja na varasAvatA hAya tema kheAlI UThayoH---- 66 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " are duSTa ! tuM zA mATe mArI sanmukha UbhA che ? dUra thA. tAruM mukha tuM mane dukhADa nahi. mArA hukama che ke jyAM sudhI huM tane teDAvuM nahi tyAM sudhI mArA rAjyanI sImAnA kAI paNu bhAgamAM tAre rahevuM nahi. ' kadI paNa nahi sAMbhaLelA evAM, rAjAnA mukhathI nIkaLatAM A vacane sAMbhaLI kumArane hRdayamAM vAdhAta samAna duHkha thaI gayuM. te pitAjIne chellI salAma karI turata ja tyAMthI cAlI nIkaLyA. jatAM jatAM carapuruSathI teNe badhA samAcAra jANI lIdhA. nagarajanAnA doSane jarAe teNe lakSamAM lIdhe| niha, paNa potAnA ja pUrvIkRta kanA pariNAmane vicAra karatA kumAra mAtAnA mahele AvyeA, bhAjana karyuM, paNa upasthita prasaMganA bhedanI vAta peAtAnI mAtAne ke mitrAne teNe jaNAvI nahi. rAtrInA prathama prahara vItI gayA bAda khagasakhA ekAkI kumAra rAjamahAlayane tyAga karI nIkaLI paDayA. khecarI ( AkAza gAminI ) vidyAnA baLe vaitADhaca parvatane ullaMghI jagatanI vicitratAne nihALatA ghaNI bhUmi pasAra karI sAra dezamAM AvI pahoMcyA. ane zrI giranAra parvatane jotAMnI sAthe ja dIdha` musApharInA zramane paNa bhUlI jai te ghaNA Ana Mdita banyA, tyAM suvarNa kaLaza ane suMdara dhvajathI suzobhita zrI neminAya prabhunA devavimAna sarakhA zrI jinamadirane teNe joyuM. potAnA puNyarUpa kalpavRkSanuM jANe paripakava phaLa ja prApta na thayuM hoya tema zrI jinamadirane joI bhrUNAja harSathI teNe temAM praveza karyAM ane yadukulagagananabhAmaNu samA bAvIzamA tIpati zrI neminAtha bhagavAnane bhAvathI namaskAra ane stuti karI AjanA divasane te dhanya mAnavA lAgyA. pachI jinAlayathI bahAra nIkaLI pahADanI ramaNIyatAne nihALatA eka sthaLe zuddha bhUmi joi tyAM Ubho rahyo. kumAre bhUmine uttama samajI rUpaparAtinI vidyA sAdhavAnI zarUAta karI. puNyabale thADA ja samayamAM te vidyA tene siddha thaI gaI. keTalAka samaya tyAM pasAra karI pazcima dizA tarapha teNe prayANa karyuM. thADA divasamAM hemavana nAmanA nagara pAse AvI pahoMcyA. mahiMdrI nadInA kinAre kAmadevanA maMdirane joI tyAM khesI vicAra karavA lAgyA ke svAbhAvika rUpe rahevAthI kadAca muzkelI AvI jAya, tethI rUpa parAvartinI vidyA vaDe teNe rAsalanuM rUpa karyuM. prabaMdhakAra kahe che ke-- sahaja rUpa rahatAM thakAM ?, hAe navalA 6; te bhaNI rUpa parAvartAne re, rahavuM mujane svachaMda For Private And Personal Use Only [ 231 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 232] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 ( rU5 rAsabhanuM AdarI re, phare nadI taTa rAna; IcchAcArI khelate re, vicarate jAye samazAna." - te hemavaddhana nagaramAM ratnasiha rAjA rAjya kare che. tene ratnAvatI nAmanI rANI ane padmAvatI nAmanI putrI che. padmAvatI pUrNa yauvanAvasthAne pAmelI che. tenA yogya varane mATe rAjAe maMtrI dvArA ghaNu zodha karAvI, paNa koI sthaLethI tevA varanI prApti thaI nahi. tevAmAM mahidrI nadImAM snAna karI nagaramAM jatA rAjAnA purohite AkAza vANI sAMbhaLI ke - "narapati gRha padmAvatI kanyA, te kima navI paraNAve re; - hajIya lagaNa nRpavilaMba kare che, kima manamAMhe na Ave re." te sAMbhaLI AsapAsa jevA chatAM eka rAsabha sivAya purohitanA jovAmAM koI AvyuM nahi. ghera jaI teNe koIne vAta karI nahi. bIje divase paNa te ja pramANe AkAzavANI sAMbhaLavAmAM AvI. tene paNa ALa jaMjALa samajI te hakIkta koIne jaNAvI nahi. trIje divase paNuM jyAre te ja pramANe sAMbhaLyuM tyAre purohite nizcaya karyo ke Aja te jarUra rAjAne jaIne kahIza. eTale saMdhyA samaye ekAMtamAM jaI purohite rAjAne te vAta jaNAvI. te sAMbhaLIne Azcarya pAmelA rAjAe pradhAnane teDAvI pUchyuM ke zuM A vAta sAcI hoI zake? pradhAne kahyuM ke mahArAjA! tenI khAtrI te savAre sAkSAta sAMbhaLavAthI thAya. prabhAte rAjA pradhAna, purohita vagere a9paparivArane sAthe laI te sthaLe gaye. te vakhate paNa tevI ja vANI sAMbhaLI. prabaMdhakAra kahe che ke narapati gRha padmAvatI kanyA, te kima navi paraNAve re; hajIya lagaNa 5 vilaMba kare che, kima manamAMhe na Ave re. vANI nisuNI nRpa payaMpe, kanI sama vara aNu pAme re; tava phira thaI vANI AkAze, 'zI nyUnatA e gAme re. ehave te rAsala tihAM phIra, AvI ubhe nRpa Age re; kahe samarSa sutA e kharane, ehathI adhika co mAge re. duhA vaLatuM bhUpati Ima kahe, e tuma vacana pramANa; paNa kahIe te ja kare, te muja sAcI vANuM. muja nagarIe kare, tAmra taNe gaDha Aja; nayarImAM sahu saune, pUre dhaNa kaNa sAja. pura pAkhala khAI prabala, sapta bhUmi AvAsa; maNa mANika motI rayaNa, rajata kaMcananI rAza. eka yaNe cau paharameM, kare e saghalAM kAma, to meM kanyA ene, ApavI paDyA nAma." tyArapachI rAjA pramukha potapotAnA sthAne gayA. vidyAdhara gaMdharvakumAre pitAnI vidyAnA baLe eka ja rAtrImAM te badhuMya banAvI dIdhuM. prabhAte UThIne rAjA jue che te gaI kAle pate kahelI zarata pramANe AkhAye nagarane suzojita banI gayeluM joyuM ane tethI te ghaNA khuzI thayo paNa rasamane kanyAM For Private And Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vikrama-vizeSAMka avantIpatinI utpatti [ 233 kevI rIte apAya ? tevA prakAranI cintAmAM paDelA rAjAne, maMtrI tathA purAddhite, ApelA vacananI yAda devaDAvI ane kahyuM ke A mAnuSI kArya nathI, AI deva ke vidyAdhara hAvA oie. mATe cintA karavI yeAgya nathI. tyArapachI zuM banyuM te mATe A rahyA prabaMdha kAranA zabdo. 66 tava bhUpati kahe maMtrIne, tene teDI lAve| atra; jima kanyA paraNAvIye re, zubha muddate sunakSatra. nRpane kahyuM jihAM tihAM thakI re, jovarAvI ApyA labaka; jozI teDI nRpa matravI re, pUche lagna mata abhyaNu punyajoge teDu divasanuM re, AvyuM te lagna pavitra; vidhi sAcavI yathA yogyathI re, khara paraNAvyA karyuM vicitra." Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjakanyAnuM pANIgrahaNa rAsabhanI sAthe thaeluM jANI AkhAye nagaramAM bhAre hAhAkAra thai gayeA. padmAvatI paNa peAtAnA pUrvIkRta karmanA doSa kADhatI bhAre khedane dhAraNa karavA lAgI. teTalAmAM te kumAre rAsalanA rUpanA tyAga karI mULa gAMdhava vidyAdharanA rUpane dhAraNa karyuM. devakumAra sarakhA potAnA patinA rUpane joi rAjaputrI padmAvatI ghaNI khuzI thaI, rAjArANI tathA sarve nagarajaneAnA AnaMdane pAra rahyo nahi. rUpasuMdarI nAmanI khIjI eka patnI gaMdha kumArane hatI. te mATe prabaMdhakAra kahe che; 1 "timavalI rAjasutA samI, sakhI sama dAsI eka; rUpasu darI nAme che, rUpe sudara heka. te dekhI hemaratha tanuja, meAha pAmyA atyaMta; rUpasuMdarI paNa kumarathI, tanmaya citta dhara`ta. padmAvatI citta enDrunuM, lekhI prItamane sakhI meLave, pUraNa dharI samabhAva; prItane dAva. .. rAjaputrI padmAvatI ane rUpasuMdarI ema banne strIenI sAthe gadhakumAra sukhapUrNAMka divase ni`mana karavA lAgyA. keTaleAka samaya gayA bAda rANI padmAvatIe zubhasvapnasUcita ga`ne dhAraNa karyAM. eTalAmAM vaitADha-giranA kaMcanapura nagarathI hemaratha rAjAe meAkalAvela eka vidyAdhara gadhava kumArane teDavA mATe tyAM AvyeA. kumAre kuzala samAcAra pUchyA. Aga Mtuka vidyadhare kahyuM ke, bIjI' te saprakAre sukha che, paNa eka Apane viyeAga e mahArAjA hemarathane bhAre duHkha ApI rahyo che ane tethI ja Apane teDavA mATe mane melye che. gadha kumAre potAnI banne strIone guptapaNe pAtAnA javAnI vAta jaNAvI, pAchA AvavAnuM AzvAsana ApyuM ane rAjA vagerene jaNAvyA sivAya ekadama tyAMthI vaitADhayagiri javA nIkaLyA. padmAvatInA pitA ratnasiMhane putra na hovAthI ghaNI cintA rahetI hatI. eka vakhate kASTa naimittika rAjasabhAmAM AvyeA. rAjAe peAtAne putra thaze ke nahi ? e prazna pUchyA. naimittika karyuM ke, mahArAja ! tamArA bhAgyamAM putra nathI. tyAre rAjAe pUchyuM ke te mArA For Private And Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 234 ], " zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 rAjyane mAlIka kaNa thaze? tyAre naimittike kahyuM tamArI putrI padmAvatIne putra A rAjyane pAlaka thaze. naimittikanI vAta sAMbhaLIne rAjAne potAnI putrI padmAvatI upara atyaMta aprIti-abhAva thayo. pitAnI putrInA putrathI rAjya rahe, e rAjAne bhAre khedanuM kAraNa hatuM. caMdA mAlaNa sivAya rAjArANI ke parivAramAMthI have koI paNa padmAvatInA mahele jatuM nathI. cintAtura vadane beThelI padmAvatIne joI eka vakhate caMdA mAla udveganuM kAraNa pUchyuM. tyAre rAjaputrIe jaNAvyuM ke- " patithI viyogINI dina gamuM, valI tAta taNuM apamAna; mAtA sAmuM jue nahi, e cittAtaNuM nidAna. " paNa pitAnAM mAtApitA kayA kAraNathI aprItivALAM thayAM che te haju padmAne khabara na hovAthI teNIe caMdAne pUchyuM. tyAre caMdAe naimittika sAthe thayelA praznottare saMbhaLAvI rAjAnA mAnasano khyAla Apo, ane chevaTe jaNAvyuM ke janma thatAMnI sAthe ja tArA putrane marAvI nAMkhavAne rAja vicAra karI rahyo che. prabaMdhakAra kahe che - " rAjadhAraka tuja suta kahyo, tehathI upanyo rASa; vaMza vicchedaka duhitA, tasa haNatAM deza." te sAMbhaLI jANe vajIthI haNAI na gaI hoya tema padmAvatI hadayamAM apAra duHkhane pAmI, prasavane samaya najIka AvatAM zubha muhUrte padmAvatIe aneka zreSTha lakSaNathI bharelA putrane janma Ape, ke je bhAvamAM avanIpati thanAra che. putrajanmanI keIne khabara paDavA dIdhI nahi. prANasamAna pitAno hAlo putra padmAvatIe vizvAsapAtra sakhI caMdA mAlaNane sapo. nirvAha mATe rAjaputrIe keTaluMka dhana paNa teNIne ApyuM. bAlakane puSpakaraMDakamAM laI caMdA madhyarAtrIe nagara bahAra cAlI nIkaLI. pAchaLathI padmAvatI potAnA hAthe ja peTamAM kaTAra mArI maraNa pAmI. prabaMdhakAra varNave che ke "kanI vayaNa sA parivajI, suta dhana leI tAma; nIlI adhayaNa same, mukI nijapura ThAma. pAchala padmA -dukha bhare, leI kaTArI paTa; yamagRha pahotI karmavasa, sukha te duHkha thayuM che. " putrInA akAla mRtyunA samAcAra sAMbhaLI rAjA ghaNe zoka karavA lAge. te pahelAM padmAvatInI sapatnI rUpasuMdarIe paNa zubha muhUrte eka putrane janma A hatuM. rAjAe tenuM nAma bhartuhari pADavuM. - jenA pitA vidyAdhara gaMdharvakumAra vaitADhayagiri cAlyo gayo che ane jenI mAtAe janma thayA pachI thoDA ja samayamAM peTamAM kaTArI mArI yamasadanane mArga lIdho che, te bAlakane kulanA karaMDIyAmAM laIne caMdA mAlaNa madhya rAtrIe ravAnA thaI hatI. te ghaNe dara dUra paradezamAM koI gAmaDAmAM jaI sukha pUrvaka rahevA lAgI. tyAM te bAlakanuM zrI vikrama evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. A rIte vikramAdityanA janmanI kathA ahIM pUrI thaI. For Private And Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahArAjA vikramAditya lekhakaH pUjya munimahArAja zrI nyAyavijayaccha ( tripuTI ) Aje samrAT vikramAditya kANu hatA ? kayAre thayA ? kayAM thayA ? temanA sAmrAjyavistAra keTale hatA ? temanA nAmaneA saMvatsara kema ane kayAre pracalita thayA ? vagere aneka prazno upara purAtattvavide, itihAsakArA ane sAhityakArA carcA karI rahyA che. parantu A lekhamAM huM eka prAcIna vikramacaritranA AdhAre vikramanA jIvana ane guNAnA paricaya ApavA dhAruM chuM. A vAMcyA pachI ApaNune jarUra nizcaya thaze ke-AvA A saMskRtinA parama upAsaka, dAnavIra, dha`vIra ane karmavIra rAjavInA nAmathI caMvatsara cAle che te taddana ucita ja che. bhAratIya prajAe A mahApratApI ane mahApaMpakArI rAjavInA saMvatsara pracalita rAkhI bhAratanA pratihAsane ujjavaLa banAvyeA che emAM lagAre saha nathI. yadyapi samrATa vikramAditya saMbaMdhI hakIkata chUTaka chUTaka prabaMdha, trUTaka noMdhA, tri. za. pu. ca. pa 10, pariziSTa parva, purAtana prabaMdha saMgraha, prabaMdhacintAmaNi, prabaMdhakrAza vageremAM upalabdha thAya che, parantu huM je caritranA AdhAre A lekha lakhuM chuM temAM samrAT vikramAdityanA guNAne paricaya ApavA sAthe keTalAka jarUrI itihAsa paNa ApyA che ke jethI vAcakAne evI pratIti thayA vinA nahIM rahe ke samrAT tenA guNeAne lIdhe ja bhAratIya itihAsamAM puNyazleAka rAjavInuM yathArtha sthAna pAmI gayela che. A pustakanuM nAma ' vikramacaritra ' che, A graMthanA kartA kaviratna AcArya zrI rAmacaMdrasUrijI che. graMthakAra peAtAne paricaya A pramANe Ape che... pUrNimA pakSanA gaMganAMgaNunA sUrya jevA zrI abhayacaMdra sAdhu; je sAkSAt khUDaspati jevA, mArA guru che te guNusAgara gurunA caraNaprasAdathI svazakti vaDe zrI rAmacaMdre padyaprapAMca yejIne A vikramacaritra banAvyuM che. A graMthanI racanA vi. sa. 1490 mAM thaI che. ' " A caritranI racanA pote kayA graMthanA AdhAre karI tene khulAse| ane tenuM sAk sArUM RNa svIkAratAM kartA jaNAve che ke " zrI vikramAditya narezanuM A ciratra pUrva kaviee uttama evI mahArASTrI bhASAmAM bAMdheluM hatuM te te sane ati azrakAraka hatuM. " vizvopakArapravaNa guNathI jenI mahAkIrti prasavelI evA kSema'kara munie uttama saMskRta gadyathI yuktipUrvaka A caritra amarapaDitane khuzI karavA raceluM hatuM. "" .. "6 kSema karamunikRta caritra joi, smaraNa rahe te mATe te AkhuM me padyamAM racyuM che. " A mUla graMtha 'vikramacaritra '' pATaNanA bhaMDAramAM vaDAdarAnareza svargastha sara sayAjIrAvanA jovAmAM Avela. ane tyAMthI A graMtha vaDAdarA saMskRta pustakAlayamAM gayA, ane te uparathI vaDAdarAnA keLavaNI khAtA taraphathI maNilAla nabhubhAI dvivedI dvArA bhASAMtara karAvI, vi. sa. 1951mAM bahAra pADela che. maNibhAie peAtAnA svabhAva mujaba 1 AcAryazrInA lakhavA pramANe mUla mahArASTra bhASAmAM prAcIna vikramacaritra hatu, jenA uparathI kSema'kara munie saMskRta gadyamAM vikramacaritra banAvyuM. A banne cAtrA kAi bhaMDAramAMthI maLI Ave teA vikramAditya saMbaMdhI vadhu tihAsa maLI zake. For Private And Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 236 ] zrI jaina satya prakAza [kramAMka 100-1-2 - TIkA-Takera karI bhASAMtara karyuM che. vacce vacce keTalAka ke temane nathIye beThA, prAkRta gAthAonA ghaNAne artha paNa nathI ApyA. temaja temanA lakhavA mujaba temane saMskRta graMtha je malyA, te prata azuddha hatI. eTale arthamAM paNa kyAMka truTI jaNAya che kharI. [1] vikramAdityanuM vArtArUpa caritra prAraMbhamAM graMthakAra zrI RSabhadeva prabhune namaskAra karI, gaNadhara zrIgautamasvAmIne namaskAra kare che. pachI guNasAgara gurune stavI temanI AzISa mAgavA sAthe abhayacaMdra guru pAse subhAzISa mAge che. pachI mahAkavi kSemakarane yAda kare che. pachI guru pAse zakti mAMgI pitAnI laghutA pragaTa karI vikramanA guNa varNavI "tevA zrI rAjarAjavikrama mahIpatine paramAnaMda ApanAra apUrva prabaMdha huM kahuM chuM" tema jaNAve che. zarUAtamAM ja mAlaveza bhejarAjane batrIza putaLIyukta siMhAsana kevI rIte maLyuM te rasamaya vANImAM ApyuM che. bhojarAjanuM varNana A pramANe ApyuM che "kahyuM che ke kavimAM, vAdimAM, bhogImAM, yogImAM, dAtAmAM, puruSanA upakAra karanAramAM, dhanavAnamAM, dhanuSa dharanAramAM, dharma pALanAramAM, pRthvI upara bheja samAna nRpa nathI." "zuM naMdI che? murAri che? kAma che? caMdra che? vidhAtA che? kaI vidyAdhara che? IMdra che? kubera che? prathama nathI, dvItiya nathI, tRtIya nathI, caturtha nathI, ema e nava mAne keI nathI, paNa e to pitAnI IcchAthI bhuvanatale krIDA karato bhUpati zrI bhojadeva che." "bhoja rAjA mAlaveza che, tyAM bIjA nRpe mAtra nAmanA ja che. ane lakSmInA kaNa mAtrathI saMtoSa pAmI mAlavAnA sAmuM paNa jotA ja nathI." bhoja rAjAnuM varNana karI avaMtInuM varNana ApyuM che ane tyAMnA eka daridra brAhmaNane avatInI najIkamAM kevI rIte siMhAsananI bhUmi prApta thaI tenuM karuNa varNana ApyuM che. ekavAra mAlaveza bhejarAja avantI mahAkAlezvaranAM darzana karavA jAya che. tyAM e camatkArI bhUminuM varNana sAMbhaLI tyAM jAte jaI badhA camatkAra joI bhUmi bodAve che ane vidhipUrvaka pUjanAdika karI devatA-ArAdhanAdi karAve che. ane aMdarathI eka suMdara siMhAsananAM darzana thAya che, ane mAnavaprayatna niSphaLa jatAM devatAnA ArAdhananI maLela daivI sahAyathI e siMhAsana bahAra kADhI mahotsava pUrvaka dhArApurImAM lAvavAmAM Ave che. A pratApI siMhAsananA teja AgaLa bhejarAja jhAMkho paDI jAya che. siMhAsananI bahu vidha pUjA thAya che, ane Akhare eka zubha divase rAjA bhoja siMhAsana para besavA jAya che, paraMtu vijaLIno kaDAke thAya ane mANasa camake tema sihAsanamAM rahelI eka jayAnAmanI putaLI mAnavI bhASAmAM rAjA bhejane saMbhaLAve che ke " he rAjana ! tame guNa che, ne guNavAnamAM mukhya cho. je yogya hoya tene ja atre besavuM ThIka che, ayogya te kevaLa hAMsI pAtra thAya. kahyuM che ke audArya, gAMbhIya, sattva, sAhasa, buddhi e AdithI je sarvaguNasaMpanna hoya teNe A Asane besavuM." 2 temanA gurunuM nAma cokkasa samajAtuM nathI. "zrImaddaguNasAgara gurunA pAkane parama subhaktithI stavuM chuM ne sadaiva sadAcAra vicAradakSa evA te saMta mane suprasanna thAo." lakhI nIce mujaba lakhe cheH "pUrNimA pakSarUpa vananA kalpadruma zrIsAdhu zrImAna ubhaya (abhaya) caMdrA guru ane zubha mati Ape." have AmAM cokkasa zuM samajAya? For Private And Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vikrama-vizeSAMka ] mahArAjAM vikramAditya [ 237 avantInI utpatti "" A pachI putaLI ane rAjA bhAja vacce keTalAka saMvAda cAle che, ane chevaTe rAjA bheAjanI vinaMtIthI putaLI siMhAsananI utpatti kahetAM pahelAM avantInI utpatti kahe che-- " he rAjA ! sarva satpuruSA sametatuM bhAgavatpurANeAkta evuM viSkriya vacana sakSipta rIte mAre mhADe sAMbhaLa. " zukAdideva ane avantInA putre avaMtI nAmanI sva purI samAna purI sthApI ema jANavAmAM che." ema paNa kalpI zakAya che ke dharma, artha ane kAma traNe bhegA thai tyAM ja vasyA hatA, kemake tema na hoya te tyAMnI prajA traNe puruSAthI saMpanna krama hoya ? '' ityAdi zlokAdvArA avantInuM sulita padyomAM suMdara vana ApyuM che, pachI vamAna itihAsa jaNAve che-"ahIM pradyotanI priya duhitAne vatsarAja harI lAbhyA hatA. atra te rAjAnuM suvarNa tAlakumanuM vana hatuM. atra nolagirinA kuMbha tADI nAMkhI tene haNyA hatA, ema jyAMnA pradezo AvatAjatA lAkane leAkA raMjana kare che." Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A pachI graMthakAre bhartRharinA paricaya ApatAM jaNAvyuM che ke lahara bahu nItiparAyaNu, dharmaniSTha, nyAyI, dayALu, vyavahAradakSa ane kuzala rAjartA hatA. tenA rAjyamAM ceArI, yArI, vyasanasevana Adi baMdha hatAM. tene vikramAditya nAme bhAi hatA. vikramano paricaya ** te rAjAnA bhAI pRthvIne nAyaka ati bhAgyavAna vikramAditya nAme, tathA parAkrame paNa vikramAditya z2a evA hatA." rAjyAbhiSeka samaye tenuM kAI prakAre apamAna thatAM te dezavaTA laI jatA rahyo. rAjA bhartRharine atisuMdara anaMgasenA nAmanI paTTarANI hatI je rAjAne atipriya hatI. " te pativratA hatI, patinI bhaktivALI hatI, hRdayane AnaMda ApanArI hatI, sathA zrIviSNune jema lakSmI tema rAjAne yAgya hatI. 'x A nagaramAM eka daridrazarAma brAhmaNu vasatA hatA. AmrAhmaNu vidvAna, maMtravat ane uttama hovA chatAM pUrvakamanA saMyeAge dhana-dhAna vagarane thai gayA hatA. ekavAra enI srI gamI thatA tene sArI sArI vastu khAvAne dAhaka thayeA; teNe peAtAnI mane bhAvanA potAnA daradra patane kahI saMbhaLAvI. patie eTalI vastuo peAtAnI pAse nathI ema kahI nirAzA vyakta karI. chevaTe be premathI kahyuM. nAtha ! strInI abhilASA pati ja pUrI kare che. tame ApaNI getradevIne ArAdhA, jethI ApaNI sa kAmanA pUrI thaze. patide zuddha manathI traNa divasa nirAhAra rahI devInI ArAdhanA karI. devIe te brAhmaNane trIje divase prasanna thai, jenAthI mANusa ajara amara thaI zake tevuM, phala ApyuM. A phaLa laI paDita potAnI strI pAse gayA, ane strIne kahyuM: 6. 3. jaina graMthAmAM avanInI sthApanA sabaMdhI evA ullekha maLe che ke ko AdinAtha bhagavAnanA putra anantI ( avanti )nA nAmathI A avantI nagarI vasela che. yugAdijina putreNAvantinA vAsitA purI / avantItyabhavannAmnA jineMdrAlayazAlinA // ~~( zubhazIlANukRta vikramacAratra ) rUpAdeva beTA avanti, e navarI tataNu vAsI khatI --(rUpacaMda kuMvararAsa, AnaMdakAvyamahAvimaiAktika -50-1) For Private And Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 238 ] zrI jaina satya prakAza " huM priye ! A phaLa khAvAthI jarA te maraNu dUra thaze. ' "ApaNe e zA kAmanuM che? e kula laIne rAjA Ape. " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A sAMbhaLI paDita e phaLa lai rAjasabhAmAM gayA ane rAjAne A phalanuM mAhAtmya kahI saMbhaLAvI e amaraphala bhatRhira rAjAne ApyuM. rAjAe prasanna thai brAhmaNane kATI suvaNu mhArA bheTa ApI ane brAhmaNanuM dArighra dUra karyuM. rAjAe e phala pote na khAtAM potAnI priya rANIne ApyuM. rANIe e phala pote na khAtAM pAMDava nAmanA peAtAnA eka dhADesavAra cArane ApyuM. pAMDave potAnI priyatamA zRMgAramajarI nAmanI vezyAne ApyuM. vezyAe paNa potAnA adhamAdhama jIvanane upayukta A phaLa na mAnyuM ane parama upakArI paraduHkhabhaMjana rAjA bhartRhirane A kula kAmanuM che, ema mAnI e phala rAjAne bheTa dharyuM. rAnta A phaLa jotAM ja camakayA. are! A tA amaraphala meM mhArI prANuvallabhAne ApeluM te ahIM kayAMthI? rAjAe vezyAne pUchyuMtuM A phala kayAMthI lAvI ? teNe kahyuM-pAMDava nAmanA ApanA gheADesvAre ApyuM. Akhare rAjAe satya vastu jANI, eTale tene khUba ja vairAgya utpanna thayA. ane saMsAranI asAratA sabadhI khUbakhUba vicAra karI, chevaTe rAjapATa tyAgI, saMsAra che|DI vanavAsI banyA. [ kramAMka 100-1-2 evuM sAMbhaLatAM teNe kahyuM bhartRharinA cAlyA javAthI avantInI rAjagAdI khAlI paDe che; 'eTale avantImAM eka agni nAmanA mahAkrUra vetAla rAjabhavanamAM AvI bharAyeA.' maMtrI jene navA rAjA banAvI besADe tene te satrie ja e rAkSasa yamasadana paheAMDatA. ghaNAM ghaNAM balidAne pUjA--dAna karavA chatAM A rAkSasarAja zAnta na thayA vikrama rAjA ane che. ekavAra vikrama sAdhAraNa veSe pharatA pharatA avantImAM AvI paheAMcyA. tyAM teNe avantImAM eka DhaMDherA piTAtA sAMbhaLyA. vikrame pUchyuM--A zAne DhaMDherA piTAya che? eka manuSye kahyuM-rAjya male che, parantu rAjA thanArane eka rAkSasa mArI nAMkhe che eTale krAi rAjA thatuM nathI. rAjya malavA mATe A DhaMDherA che. vikrama peAtAnA sAhasathI DhaMDherAneA sparza kare che. ane badhI vigata pUrNa rUpe jANI pote ja rAjA banavAnuM svIkAre che. maMtrIe paNa ene rAjyayeAgya puruSa samaje che, ane tene rAjyAbhiSeka thAya che. jagat joie. dAnanuM phaLa : rAkSazanuM vazIkaraNa vikrama vicAre che ke dAnathI Akhu` karavA mATe mhAre uttameAttama naivadya dharavuM svAdu phalA, tAjA' puSpA, caMdana, kastUrI badhI sAmagrI uttama rIte gADhavI pAte zayyA AgaLa talavAra laI ubho rahyo. vaza thAya che. mATe A rAkSasane vaza tarata ja uttama prakAranI mIDAie, Adi vastue taiyAra karAvI sabyA samaye For Private And Personal Use Only 66 * rAtrinA samaye badhA kAlAhala zAMta thayA tyAre dhudharIenA dhamakAra thavA lAgyA, DamarUnA mahAnAda saMbhaLAvA mAMDayA, te hA hA hA, hA hA hA ema kilakilATa tathA krUtkAra thUtkAra sameta vINAnAda tathA nupUranAda, vAdya, gIta, nRtya, ityAdi rAjAne sabhaLAvA lAgyuM. ' ceAsada yAgInIe, bAvana kSetrapAla, DAkInI, zAkinI, siddhA, kAkinI, siMhA rikA, bhUta, preta, yakSa, vetAla, vyatara, bheMsAsura, kiMnara, rAkSasa, te sarva kAlAhala karatAM >> 66 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahArAjA vikramAditya [ 239 vikrama-vizeSAMka ] AvyAM. " tematI vacamAM bahumAnItA eNve, se| mazAleA jenI AgaLa pAchaLa hatI evA sukhAsane paDelA agni nAmane vaitAla hatA. x xx " karAla vikarAla bhayaMkara abhakSya bhakSya karanArA, vidhnarUpa je vetAla teNe A mATI bheAjana sAmagrI dIDI. '' ATaluM chatAM e duSTa rAkSasa tRpti na pAmyA ane hAthamAM talavAra laI vikramane mAravA doDayo. parantu vetAlanA sAthIdArAe vetAlane samajAvI, navedya sAmagrI ApanArane abhaya ApavA jaNAvyuM. rAkSasarAja A sAMbhaLI prasanna thaI vikramane kahe che-- "Ama Ava bApu! Ama Ava! samuddhi pUrvaka karelA dAna ane balidAnathI prasanna thaI huM tane mAlavAnuM rAjya ApuM chuM. sAthe ja rAkSasa pharamAve "> balidAna taiyAra karavuM, tAre dararAja A pramANe te je divase ema nahIM kare te divase tane huM mArIza.' "vikramAditye namaskAra karIne vetAlane kahyuM ke-"he svAmin! A rAjya ApavuM ja che, te huM te Apane eka dAsa chuM. " khasa, vikramAditya jIvatA rahyo. rAkSasa aMtardhyAna thaI gayA. niraMtara upayukta krama cAle che. Akhare eka yuktidvArA vikramAditya rAkSasane vaza karI naivedyapUdi baMdha kare che, ane sAcA rAjAdhirAja bane che, sAma`tene jIte che, ane nirvighne rAjya calAve che. suvarNa puruSanI prApti ekavAra eka dhUta yAgI suvarNapuruSanI sAdhanA mATe khatrIza lakSaNA puruSane zodhatA vikramAditya pAse Ave che, ane kahe che ke-tuM suvarNapuruSanI sAdhanAmAM uttara sAdhaka banI mane madada kara. vikramAditya tenI yAcanA svIkArI tenI sAthe smazAna bhUmimAM Ave che. cegI maMtraArAdhanA karavA bese che ane vikramane kahe che ke-jhADa upara raheluM zabda tuM lAva. rAjAne parApakArI samajI zakhamAM rahelA netAle pacIza kathAo (je vetAlapacIzI rUpe prasiddha che. ) saMbhaLAvI rAtri vyatIta karI ane savAramAM pratyakSa thaI kahyuM ke-yAgI tane ja agnikuMDamAM homI bali karavA mAMge che tenAthI sAvadha raheje. ema kahI vetAla cAlye! jAya che. zabane laI vikrama ceogI pAse jAya che. yAgI sAme AvavA taiyAra che, tyAM pelA sabatA deva yAgIne ja agnikuMDamAM hAmI le che. yAgIneA ja suva`puruSa bane che ane rAnta te suvarNAM puruSa svIkAre che. suvarNa puruSaneA adhiSThAyaka rAjAne kahe che-" huM rAjeMdra ! tuM mane lai jA ! mAru` mastaka kadApi chaMdatA nahIM ' rAjA utsava pUrvaka nagara praveza kare che, dIna-du:khIeAne dAna Ape che, te rAjyamAMthI drAridra ane duHkha dUra thAya che. jainAcAyanA ane divAkaranA paricaya pAdaliptAcAryanI paraparAmAM kadilAcArya thayA, je mahAvidyAnidhAna gaNudhara hatA. temaNe khennAtaTamAM eka vRddhane dIkSA ApI. A vRddha sAdhujI UMce svare bhaNutA hatA, te joI rAjA vagerae temanI mazkarI karI. A samaye vAvI ( sarasvatI ) ke je AkA zamAM jatI hatI, temaNe vRddha sAdhunI pAtA tarapha bhakti joI tenA mukhamAM praveza karyAM ane vRddha sAdhujI apUrva jJAnI thayA, temanA uccAra zuddha thayA. temaNe e vAgdevatAnA pratApe muzalane pazu phulAvyuM. A joI rAjA prasanna thAya che. devatA sAdhujInI kSamAvRtti joI puSpavRSTi kare che, ane gurujI paNu ziSyane guNusAgara jANI AcAya padathI alaMkRta kare che. For Private And Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ra4] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 A bAju ekavAra abhimAnanA putaLA sarakho siddhasena divAkara benAtaTamAM Ave che, tenuM rasaprada varNana graMthakAra Ape che. thoDI vAnagI juo - te jALa kAdALI nIsaraNI ane divase paNa mazAla e Adi aneka cihna laIne pRthvI upara pharato." "je huM jANuM chuM te ja brahmA paNa jANI zake che; ne je huM nathI jANato te brahmA paNa nathI ja jANato." "Indra maMdabuddhi che, bRhaspati bicAro zuM karI zake tema che? jyAM huM vAdisiMha vAdamAM UtaruM tyAM mahezvara paNa nirakSara thaI rahe." "A mahAgarviSTa ane pAMcaso vidyArthI sameta tathA paMcazabda vAditrathI, tema chatra, cAmara dharAvI, huM ja vAdIzvararUpI caNAne cAvanAra azva chuM, vAdIzvararUpI dhAnyane daLanAra ghaMTa chuM (ghaMTI chuM), vAdIzvararUpI aMdhakArano sUrya chuM, vAdIzvararUpI tune dAvAnala chuM ema belato hate." tenI sAthe pAcase gADAM te pustakAnAM bharelA hatA. evo te vidUjana ziromaNi hatA." pRthvI upara vAdI mAtranAM citra kADhI temanA upara e pote maga mUkatA ne belata ke A sarvane meM dAkhyA che. A divAkara benAtaTapura AvyA che. AcArya zrI vRddhavAdisUri potAnA ziSyaratna sAthe bahimi gayA che. tyAM ja divAkarane ziSya sAthe prathama vAdanI utthAnikA thAya che. eka bIjA vAvinoda kare che, vakroktithI ekabIjAne jItavA maLe che. A vivAda lAMbe cAle che. tyAM siddhasena munine pUche che tame koNa cho? muni kahe che huM sarvajJaputra chuM. siddhasene pUchayuM--A nagaramAM kAkAkRti keTalA che? muni-tame, tamArI jAtinA keTalA ahIM che ema pUchyuM? kAraNa ke kAka, ghuvaDa, zvAna, brAhmaNa e badhAM eka jAtanAM kahevAya che. eTale tame tamArI jAti kayAM vase che te pUchayuM? te huM kahuM te sAMbhaLe-- " sahIsahassA kAgA iha chinnA upari vasati / / jaha uNA cuNigayA ahaahIyA pAhuNA aayaa||" AvuM yuktiyukta vacana sAMbhaLI tyAM A nAvilAsa sAMbhaLavA AvI gayelA mANase hahasA lAgyA. A pachI te pUche che he paMDitarAja, huM tamane prazna pUchuM ? brAhmaNa kahe che pUcha- ___ " ego kAu duhA jAu ego ciTThai ego mArI33; " mueNa jIvaMto mArIU bhaNa bhaNa mANavaka keNa hetunA." A gAthAne artha-ma siddhasena nathI jANI zakate. munirAja teno javAba Ape che. ane garajI AvyA eTale temanI pAse jAya che. divAkara temanI pAchaLa jaI zrIvRddhavAdisarijIne zAstrArthanuM AlaMAna kare che. sUrijI kahe che-bhAI, ahIM koI sabhyo nathI tema kAI adhyakSa paNa nathI. eTale divAkare kahyuM-A bharavADe che ne! bharavADonI samakSa siddhasena khUba jorathI saMskRta bhASAmAM potAnI vidvattA batAve che, paraMtu bharavADe temAM kAMI ja samajatA nathI ane A nakAma barADA pADI bakavAda kare che ema mAne che. pachI samayajJa zrIvRddhavAdasUrijI lokabhASAmAM suMdara dharmopadeza Ape che. bharavADo 4 e dharmopadezano sAra e che ke koI jIvane mAravA nahi, jUThuM na bolavuM, corI na karavI, parastrIne tyAga karava, dAna devuM, keino marma kahevAM nahi, jUThI sAkSI na pUravo, jAhAM kalaMka na devAM, koIne Thaga. naka, ku, kapaTa karavuM nahi, jIvadayA uttama pALavo vagere. For Private And Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka 1. mahArAjA vikramAditya [ 241 prasanna thAya che. AcArya jItyA ema kahe che. ahIM sUrijI kahe che-ema nahIM, cAlo rAjasabhAmAM chelle nirNaya karI laIe. rAjasabhAmAM bannene vAda thAya che. sarasvatIputra zrIvRddhavAdisUrino tyAM paNa vijaya thAya che, ane ekavacanI siddhasena temanuM ziSyatva svIkAre che, ane gurujIne caraNe besI "jena siddhAMtamAM pAraMgata thaye, moha tathA Indriyone jItI kriyAmAM kuzala thayo, ne ga7ne dhuraMdhara thayo." zrasiddhasena divAkara AcArya thayA. ekavAra temane samasta jenasUsiddhAMtane saMskRtamAM utAravAnuM mana thAya che. gurujI AgaLa A vAta raju kare che. sUrijI kahe che-"he muziSyAdhama ! pApI ! A te zuM kahyuM? zuM tArA jevA vidvAna pUrve nahi thayA hoya? mATe jA, mane meTuM na batAvIza. A tArAM vacanathI tane nihnava rUpa mAnuM chuM." "mane paNa AlecanA lAgI ke tArA jevA pitAne siddhAMta pAraMgata mAnanArane vagara vicAryuM sUripada ApyuM." A sAMbhaLI te siddhasena gaNAdhipane page paDyA, ne bahu bhakti pUrvaka pitAnA duSkatanI mAphI-kSamA-mAnavA lAgyA. me mUrkha ajJAnanA ge viruddha vacana kahyuM hoya te pUjya kSamA karo. mane je yogya hoya te AlecanA Ape. kadApi putra kuputra thAya, paNa pitA kupitA na thAya." dhanya che vinayI jJAnI ziSyane ! pachI vRddhavAdisUrijI AlecanA ApatAM kahe che-"ujajayinImAM jinezvarane mahAkAla prAsAda che, te (avanI sukamAlanA putre) uMcA toraNadithI karAve che." "kAlakrame brAhmaNoe temAM zivaliMga sthApyuM che. ne kaI ema jANatuM sarakhuM paNa nathI ke A maMdira jenanuM che. tyAM jaI tAre mahAprabhAva darzAvavo ke jethI tArA nitaMtrapaNAnI nirjarA tarata thAya." Ai zrI siddhasena divAkara ziSyo sahita ujajenI jAya che. ' sUrijInuM rAja sAthe milana ekavAra rAjA vikrame siddhasena divAkarane bahAra udyAnamAM joyA, ane manathI ja namaskAra karyA. sUrijIe hAtha UMco karI dharmalAlA kahyA eTale rAjAe kahyuM-meM Apane vaMdanA nathI karI ane Ape kema dharmalAbha kahyA? sUrijIe kahyuM tame manathI vaMdanA karI che. A sAMbhaLI rAjA prasanna thayA ane khare ja A AcArya sarva putra birudane yogya ja che, ema mAnyuM. pachI rAjAe hAthI parathI nIce UtarI sUrijIne vaMdana karI eka kareDa sonAmaherenuM dAna karyuM. paNa sUrijIe sApha nA pADI pitAno sAdhudharma samajAvyo. rAjA sUrijInI A tyAgavRttithI atIva pramudita thaze ane sarijI mati tenI bhakti vadhI. rAjAe dAna ApeluM dhana pAchuM na rAkhatAM jinamaMdirano jIrNoddhAramAM tene sadupayoga karAvyo ane maMtrIdvArA lakhAvyuM ke dharmalAbha iti prokte duuraaduddhtpaannye| sUraye siddhasenAya dadau koTI narAdhipaH // AthI jaina zAsananI prabhAvanA thaI ane zrIsaMghe mahotsava pUrvaka sUrijIno nagarapraveza karAvyuM. tyAM zrAvake kahe che ahIM pahelAM jainamaMdira hatuM tevuM karAvo tethI zAsana 5. prabhAvaccaritramAM pR0 95 mAM nIce mujaba ullekha maLe che- " tena dravyeNa cakre'sau sAdhAraNasamudgakam / duHsthasAdharmikastoma-caityoddhArAdihetave // " 6. prabhAvaritramAM paNa A ja gAthA che. - For Private And Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24ra ] zrI jaina satya prakAza : 100-1-2 prabhAvanA thaze. "mahAkAla nAmano prAsAda zrIjinezvarane che. temAM vikramAnA balathI brAhmaNoe jenabiMba kADhI zivanI sthApanA karI che. tethI e tIrtha mAhezvara tIrthane nAme prasiddhi pAmyuM che. vikramAdityane baMdha karI evuM karo ke jethI tIrtha pAchuM sukhada jaina tIrthezvara thAya." sUrijI A sAMbhaLI apUrva cAra zloke banAvI rAjA pAse jAya che. vikrama prathama to kahevarAve cheke-"daza lakSa Ape, cauda zAsana Apa, pachI hAthamAM cAra zlokavALo Ave ke jAo." pachI surijI rAjasabhAmAM jaI rAjA samakSa leka bele che. ekaeka zloka sAMbhaLI rAjA te te dizAnuM rAjya tyAgI, chelle cAre dizAnuM rAja tyAgI sUrivarane page paDe che. rAjA bahu ja prasanna thAya che. sUrijI potAnI anupama sAdhutA, tyAga, niSparigrahitA batAve che. rAjA A tyAgamUrti upara vadhu prasanna thaI temane pitAnA ardha sihAsana para besAre che. dhIme dhIme rAjasanmAnamAM lubdha thaI sUrijI pAlakhImAM besI rAjadarabAre javA lAge che. temane guru zrIvRddhavAdisUrijIne A samAcAra pahoMce che. gurudeva ziSyanA uddhArArthe Ave che. ekavAra prasaMga pAmI pAlakhImAM siddhasena beThA che ane gurujI pAlakhI upADe che. rastAmAM vRddha vAmanathI pAlakhI namavA lAgI tyAre siddhasene kahyuM-tame dhIme dhAme cAle. vaLI bolyA ke-zuM bahu bhArathI tamAre khabho (vAta) duHkhe che. tyAre vRddha yathA "vAsthati ' vAghane evo javAba Apyo. A sAMbhaLI siddhasene kahyuM - he bhAravAhaka ! tuM zabdazAstrane jANanAre dakSa che eTale tAre kAMI saMdeDa heya to mane pUcha. AthI sUrijIe eka gAthA pUchI, jeno artha siddhasenane beThe nahi. eTale temaNe kahyuM-bhAI te pUchela gAthAne artha samajAya nahi. paNa vRddhavAdisUrijIe javAba ApavAne badale pAlakhIne DAMDe ja mUkI dIdhA. pAlakhI nIce paDI. siddhasena jamIna upara paDyA. lekamAM hAhAkAra thayo. siddhasene beThA thaI joyuM, ane gurujIne oLakhyA. vinaya ane premathI gurucaraNe paDI aparAdhanI kSamA mAgI jaNavyuM: "huM mahAkAla maMdira mAM zAsananI prabhAvanA karIne Apa gurudevanI samakSa AvI AlocanA karIza." A sAMbhaLI pramoda pAmI gurujI bennAtaTa jAya che, ane siddhasena divAkara rAjasabhAmAM jAya che. mahAkAlezvaramAM zAsanaprabhAvanA ekavAra rAjA vikramAditya siddhasenasUrijIne kahyuM ke, "maheza, mahimAgAra, surAsuravadita, avyakta, ciMtavyA karatAM adhika ApanAra tribhuvanezvara evA mahAkAla zaMbhune nitya namaskAra karo." siddhasenasUrie kahyuM e tamArA mahezvara mArI zuddha stutine sahI zake nahIM. rAjAe kahyuM-zuM thAya? sUrijIe kahyuM: tamArA kahevAthI kadAca huM stuti karIza to hArA praNAmathI liMga phUTI jaze. pharI rAjAe kahyuM-bhale je thAya te joIe, tame mahAkAlezvaranI stuti kare! A sAMbhaLI sUrijI mahAkAlezvaranA maMdiramAM gayA ane caraNa sanmukha rAkhIne 7. zubhazIlagaNita vikamacaritramAM A prasaMga judI ja rIte Ape che. 8. prabhAvakacaritra vageremAM A prasaMga judI rIte nirUpaNa karAyo che. For Private And Personal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya [ 243 sUtA. tyAM to rAjA pitAnA sAmaMtavarga sahita AvI pahoMcyo, ane be -"he gaNuAdhIza ! mahAdevanI stuti sukhe karo. tyAre sUrijIe padmAsane besI stuti AraMbhI. "sArtha evI batrIza trizikA thakI sarvatomukha, sarvajJa, jagadAdhAranI stuti karI. temAM svayaMbhU, bhUtarUpa, sahastranetra, anekaekAkSarabhAvagamya, amRta, avyAhata, vizvaka, anAdimadhyAMta, puNapAparahita" ItyAdi stuti hatI. A stutinA prathama ke ja liMgamAMthI dhUmADo nIkaLavA mAMDyuM, tyAre brAhmaNoe kahyuM-zaMbhunA tRtIya netramAMthI agni nIkaLe che. jayAM dhUma hoya tyAM vahni hoya A niyama che. mATe nizcaya A zukane agni prajavAlaze. pachI vIjaLInA jevuM teja nIkaLyuM, ane bhayaMkara zabda thayo ne zivaliMga phUTIne ATha dalayukta kamala thaI rahyuM, jemAMthI zrI pArzvanAthanuM prabhAtanA sUrya evuM jinabiMba pragaTa thayuM. rAjA, prajA, sAmaMtAdi A joI camakyA. rAjAe kahyuM ke-A te kaIka addabhuta deva jaNAya. tyAre zrI siddhasene kahyuM-A te sarvajJa, jagadIzvara, devAdhidevamukta, muktidAtA, cosaTha sUrezathI pUjita paramezvara che." A stutithI rAjA vikramane pratibodha thayo ane te jinadharmamAM sthira thaye. ane pUchayuM. A maMdira pUrve koNe baMdhAvyuM hatuM? AthI zrI siddhasena divAkare avantIsukumAlanI AkhI kathA saMbhaLAvI, je sAMbhaLI rAjA bahu ja khuzI thAya che. ane jainadharmamAM vadhu data banI daza hajAra gAma jinezvaranI agra pUjA mATe yAvaccadradivAkarI Ape che. ane samyakatva pUrvaka bAra zrata pIkArIne parama upakArI guru zrI siddhasenasUrijInI stuti kare che. vikamasaMvatsara ekavAra gurudeve rAjAne dAnadharmanuM mahatva samajAvyuM, je sAMbhaLI rAjA khUba dAna ApavA lAgyo. A dAnathI "pRthvIne teNe anuNa karI suvarNa ratna AdithI bharI nAMkhI, ne samudra parvata kayAMya dAridraya rahyuM nahi, ne ema teNe kalikAlane paNa haThAvyo." "catura cittavALA teNe pitAne saMvatsara calAvyo, je zrI vIranirvANusaMvathI 471 varSathI cAluM caya." "aneka prakAre dharma karmanA nirmANamAM vikrama pravaryo, tethI svAbhAvika evA sukhanA saMsargathI pRthvI garva pAmI." siMhAsananI prApti zrI vikramekanA mastaka upara paMca daMDanuM, tribhuvanane AnaMda karanAra, tathA traNa bhuvanane vaza karanAra chatra hatuM." A chatranI pratiSThA samaye vikramAditye ghaNA dezo ane arhatanI vidhipUrvaka pUjA karI che. A vakhate Indra mahArAje "vikrama yogya siMhAsana me kahyuM." "IndranA prasAdavALA te siMhAsana upara vikrama rAjA nice i-nI peThe besato." | vikramAdityanI sabhAnA paMDitonuM rasika varNana vAMco. "zrI siddhasena jemAM mukhya che evA ghaNuM tArkika, vaiyAkaraNa, sarva siddhAMtanA jANanAra, veda sAhitya maMtranA jANanAra, smAta, alaMkAra pairANika, vaigha, jozI, gavaiyA, nAnA prakAranAM zAstramAM pravINa, nAnA prakAranI caturAI jANanAra, vividha ketuka karAvanAra, Azcarya pedA karanArA, bahotera kalAnA jANanArA, cosaTha kalAnA jANanArA, batrIsa lakSaNanA jANa, evA judA judA paMDita vikramanI sabhAmAM hatA." For Private And Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 244 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 10-1-2 vikramAdityanuM mRtyu pachI graMthakAre rAjA vikramAdityanA digavijaya, sAhasa, parAkrama ane dAnadharmanI prazaMsA karI che. Avo pratApI rAjA ekavAra pratiSThAnapuranA sAtavAhana sAme yuddha caDhe che, tyAM devage vikramAdityanI hAra thAya che. ane yuddha bhUmimAM ja te mRtyu pAme che. "vikrama mahipati zatAyu chavita bhogavIne jIvathI svarge gayo, paNa nAmathI te jagatamAM ja rahyo." - A pachI vikramAdityane putra vikramasena gAdIe Ave che. siMhAsananA adhiSThAtA vikramaputrane A siMhAsana para besavAnI manAI kare che ane kahe che ke "A siMhAsana para koIne besavAnuM nathI; ane mahAprabhAvavALA ene pUjya gaNIne sarvee havethI pUjavuM joIe." tyArathI A siMhAsana eka bhoMyarAmAM padharAvavAmAM Ave che. ahIM. mUla kathA samApta thAya che. ane bhejarAja ke jemane A siMhAsana hAtha AvyuM che temane vikramAditya jevA thayA pachI ja A siMhAsana para besavAnuM kahevAmAM Ave che. vikramAditya ke pratApI, sAhasika, dAnavIra, dharmavIra, karmavIra hatA, te jaNAvavA batrIsa pUtaLA kathAo kahe che, je ApaNe A lekhanA cheDe saMkSepathI joIzuM. zubhazIlagaNita vikramacaritra A sAthe A graMthakAranA ja samakAlIna mahAkavi zrI zubhazIlagaNie banAvela vikramacaritrane taddana saMkSipta paricaya ahIM ApuM chuM. zrI zubhazIlagaNinuM vikramacaritra 1499 mAM banyuM che. paraMtu prastAvanAkAra jaNAve che ke vIrane upAzrayanA jJAnabhaMDAramAMthI maLelI pratamAM "zrInamADhASa nidhitnavaMza 1490 khaMbhAtamAM A caritra banAvyAno ullekha che. banne vidvAno samakAlIna che chatAMye bannenI racanAmAM mahad aMtara che. A. zrI rAmacaMdrasUrijI pitAnA pUrva graMthakArene pitAnI samakSa rAkhyAnuM traNa svIkAre che, jyAre zubhazIla gaNie vastunuM rAcana nathI karatA. yugAdijinaputreNAvantinA vAsitA purii| avantItyabhavannAmnA jineMdrAlayazAlinI // 9 // mAlavAvanitanvaGgI-bhAsvadbhAlavibhUSaNam / avantI vidyate varyA purI svargapurInibhA // 10 // gaMdharvasenane putra vikramArka; bIjAmate gaEURbhillane putra vikramArka, bhartuhari meM bhAI. gadaMbhillanA mRtyu pachI bhartuhari rAjA bane che. bhUpena vikramAdityo'pamAnaM gamito'nyadA / ekAkI khaDgamAdAya yayau dezAntare kvacit // 42 // 9 purAtana prabaMdha saMgrahamAM vikramAdityanuM mAMdagIthI mRtyu thayAno ullekha che, jyAre prabaMdhacintAmaNimAM dakSiNamAM pratiSThAna nagaranA zAlivAhana sAthe vikramAdityanuM yuddha thayA ane temAM zAlivAhanane daivI sahAya malavAthI te jIve che ane vikramAditya hAre che paraMtu tyAM ApasamAM bannenI saMdhi thAya che-e ullekha che. tyAra pachI zAlivAhana pitAnA nAmathI saMvata calAve che. zubhazIlagaNi pitAnA vikramAdityacaritramAM vikramAdityanuM mRtyu zAlivAhana sAthenA yuddhamAM thayAnuM jaNAve che. For Private And Personal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya [ 245 bharI pitAnI strInA kAraNe rAjya choDI vanamAM jAya che. pAchaLathI eka vahnivetAla rAjagAdIne adhiSThAtA banI navA besanAra rAjAno nAza kare che. vikrama pharato pharato avantomAM Ave che, vahnitAlane vaza karI avantIne adhipati bane che. ahIM siddhasena divAkaranI saMkSipta mUla kathA ApI che. prAkRtane saMskRtamAM karavA badala pArAMcita prAyazcita mahyuM che. avadhutaveze ekavAra rAjAne malyA, pachI bhUtalamAM vicare che. punaH avantI padhAryA che. mahAkAlezvaranA maMdiramAM liMga samakSa caraNa karIne sUtA che. pUjArI A saMbaMdhI rAjAne phariyAda kare che. rAjA temane koraDAnA mAra mAravA sUcave che. A mAra temanA badale aMtaHpuramAM vAge che. AthI rAjA pote mahAkAlezvaramAM Ave che ane avadhUtane kahe che, "mahAdevanI stuti" kare. sUrijI kahe che-A deva mArI stuti nahIM rahI zake. kAMI vina thaze tene huM jImedAra nathI. "tuta no vIer dvatrijJatA krazitfmaHparaMtu "prAdurmati no devo mahAvare niccAra" pachI zrI pArzvanAtha prabhujInI stuti zarU karI ane kalyANa maMdiranA "dharavayA" leka vakhate liMga phATayuM, ane zrI pArzvanAtha prabhunuM biMba pragaTayuM. pachI Ane pUrva ItihAsa kahe che. chelle avantIsukumAlanA mRtyusthAne- " tasmin sthAne mahaccaityaM pArzvanAjinezituH / manojJaM kArayAmAsa bhadrazreSThI dhanavyayAt // 39 // tasyA'janimahaM(hA)GkAla 10 nAmeti vizrutaM bhuvi / kAlakramAd dvijailigaM sthApitaM pArvatiyateH // 40 // sarga 7 vikramasaMvatsara mATe nIce pramANe ullekha maLe che- dhyAtveti vikramAdityaH zrutvA dAnaphalaM tadA / svarNa rUpyamaNidAnairanRNI medinI vyadhAt // 279 // saMvatsaraparAvata kRtvA vIrajinezituH / niSa pasaMvatsa va mUAine viramaH | 280 5 (220) kaI sAlamAM saMvatsara pravartAvyo te AmAM nathI, paraMtu bhASAMtarakAra lakhe che ke vIranirvANa pachI 470 varSa thayAM tyAre vikramAditye saMvatsara calAvyo. siddhasena divAkarasUrijInA upadezathI vikramAditya jainadharma svIkAre che ane zatruMjayanuM mAhAsya sAMbhaLI vizAla saMgha sahita girirAjanI yAtrA kare che, ane yAtrA karyA pachI tyAMnA maMdirano jIrNoddhAra paNa karAve che. A caritramAM siMhAsana ane paMcadaMDanI addabhuta kathA che. kavikAlidAsanI adbhuta utpatti kahI che. chelle zAlIvAhana sAthenA yuddhamAM vikramanuM mRtyu thAya che. temane putra vikramacaritra zAlivAhanane harAve che ane rAjA thAya che. te siMhAsana para besavA jAya che, eTale siMhAsananI adhiSThAyikAo jatI rahe che. siMhAsana prabhAvavinAnuM thAya che, ane enA upara vikramacaritra bese che. graMthakAre vikramacaritranA samaye paNa siddhasena divAkArane 10 bhASAMtarakAre ema jaNAvyuM che ke avantIsukumAranA putranuM nAma mahAkAla hatuM, tethI tenA nAmanuM maMdira banAvyuM jethI te mahAkAlanAmathI prasiddha thayuM. te maMdira mahAkAlezvara pArzvanAthajInA nAmathI prasiddhi pAmyuM. For Private And Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 246 ] zrI jaina satya prakAza [kamAMka 100-1-2 vidyamAna rAkhyA che. vikramacaritra jAvaDa zAhanA saMghamAM, saMgha sahita jAya che ane jAvaDazAha zrIvajIsvAmInI 11 sahAyatAthI zatruMjayane uddhAra kare che vagere varNana che. AmAM itihAsa karatAM kathArasanuM pramANa vizeSa che. [2] vikramAditya saMbaMdhI ullekha jaina graMthastha u9lekha ApaNe vikramAdityanuM caritra saMkSepamAM joI gayA. have A saMbaMdhI prAcIna arvAcIna graMrthomAM je je ullekha maLe che te joI laIe-- prabhAvakacaritramAMnA zrIvRddhavAdisUri prabaMdhamAM-zrIsiddhasena divAkarane vikramAdityane pratibodha, mahAkAlanA maMdiramAMthI zrI pArzvanAtha prabhunI mUrtinuM prAgaTa, rAjAnI rakSA vagere ullekha che. ane devasUriprabaMdhamAM, vikramAditya pitAnuM nAma saMvatsara calAve che, vAyanA maMdirano jIrNoddhAra karAve che, te prasaMga khAsa mahatva che. bhadrezvarasUrinI kathAvalImAM siddhasena divAkarane gadya prabaMdha che. temAM ghaNuM hakIkato te pracalita che te ja che. rAjA vikramane pratibodha temaja ajJAta vezamAM kugezvaranI rastuti ane batrIzIo vaDe zrI pArzvanAtha prabhujInI pratimA pragaTa thayAM e ullekha che. catuviMzatiprabaMdhamAM prabhAvaritrane maLatI ja kathA che. paraMtu mahAkAla prAsAdanI utpattinuM varNana ane pArzvanAtha prabhunI pratimAnA prAgaTayanuM sUcana che. sAthe kAranagaramAM jainamaMdiranI sthApanA rAjA pAse karAvyAne ullekha che. pariziSTa parva mAM agiyAramAM sargamAM avaMtIkumAlanuM varNana A pramANe che- avaMtImAM jIvanta svAmInI mUrtinAM darzana karavA AcArya suhastisUri padhAryA che. tyAM bhadrA zeThANInA makAnamAM UtaryA che. temaNe nalinI gulmavimAnanuM adhyayana zarU karyuM che. temano putra avatIkumAta pitAnI batrIza strIo sAthe AnaMda karI rahela che. teNe te sAMbhaLyuM. te sAMbhaLI te nIce Ave che; vicAratAM tene jAtismaraNa jJAna thAya che. sUri jIne namI pite tyAMthI AvyAnuM jaNAvI tyAM javA mATe dIkSAnI mAgaNI kare che. rajA na maLavAthI potAnI meLe sAdhuveza svIkAre che. pachI sUrijI dIkSAvidhi karAve che, avantIsakamAla rAtre ja ramazAna bhUmimAM jaI anazana kare che. tyAM pUrvabhavanI vairiNI ziyALa AvI tyAre paheramAM tenuM AkhuM zarIra bhakSita karI jAya che. savAre bhadrA zeThANI ane tenI putravadhuo A sAMbhaLI tyAM jaI jaI duHkhI thAya che ane kSiprA nadInA kAMThe karuNa rudana kare che. Akhare eka garbhavatI strI sivAya badhAM dIkSA le che. ane e garbhavatI strIthI utpanna thayela putra potAnA pitAnA anazanasthAne devamaMdira caNAve che je zarUmAM avaMtIpArzvanAthamaMdiranA nAme ane pAchaLathI mahAkAlaprAsAdanA nAme vikhyAta thAya che. 11 prabhAvaka caritramAM vajIsvAmIe jIrNoddhAra karAvyAne ullekha nathI. 12 "kuDagezvara ane mahAkAla-bane nAma maLe che. Avazyaka cUrNimAM tathA mAruM nAd woLa pataM" zabdo sUcave che ke mahAkAla zabda paNa prAcIna che. A sthAnane kuDaMga-gezvara kahevAyuM che tenuM kAraNa e che ke jALAM vacce A sthAna che mATe, temaja kSiprAne kAMThe paNa A sthAna che ema paNa ku vRkSaDhatApaTTanam "') ullekha maLe che. -( sanamatinI prastAvanA AdhAre) For Private And Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya ( [ 247 ApaNe prabhAvaka caritra ane pariziSTaparva vagerenA mahatvanA caritra bhAgane joI gayA. have thaDA vadhu graMthonA AdhAre vikramAditya thayA hatA ane temaNe jainadharma apanAvI zatruMjoddhAra karAvyo hato te vastu raju karuM chuM. 1. purAtana prabaMdha saMgrahanI mAnyatAnusAra vi.saM.108 mAM zatruMjaya tIrthano uddhAra jAvaDa zAhe karAvyo. rAjA vikramAditya dUNavaMzanA ane gaMdharvasenanA putra hatA. temaja temaNe suvarNapuruSa prApta karI pRthvIne aNa banAvI hatI. siddhasenna dinAkarasUrie zrI pArzvanAtha prabhunI mUrti pragaTAvI te vagere saMkSepamAM ApyuM che. temaja vikramAdityanuM mRtyu mAMdagIthI thayAno ullekha paNa A prabaMdhakAre Apyo che. 2. prabaMdha cintAmaNimAM ullekha che ke-mahArAjA kumArapAla mAlavadezamAM avantI bahAra rahela kuDagezvaranA maMdiramAM eka aitihAsika gAthA vAMce che ke.. punne vAsasahasse sayammi parisANa navanavaiahie / hoho kumaranarindo tuha vikkamarAya sArittho // he vikrama! tArI pachI 1199 varSe tArA sarikha kumArapAla rAjA thaze. tyAra pachI vIranirvANa pachI 470 varSe vikrama rAjA thaze te lakhyuM che. pachI vikramAditye saMvatsara pravartAvyAno ullekha che. AcArya zrI siddhasena rAjAne bhaviSyamAM thanAra kumArapAla saMbaMdhI gAthA kahe che te lakhyuM che. chelle rAjA vikramAditya pitAnuM bhaviSya pUche che ane zAlIvAhana, tenI pachI rAja thaze ema kahe che eTale te tene jItavA jAya che. temAM vikramAditya hAre che, tenI sAthe saMdhi kare che, ane zAlivAlana pitAne saMvatsara calAve che tene ullekha che. 3. prabaMdhacintAmaNinA kartA zrI mera tuMgAcAryata sthavirAvalImAM vikramAdityanuM saMvatsarapravartana, zrI vIranirvANa pachI 470 varSe vikrama saMvatsara calAvyo te temaja vIra prabhunA saMvatsarI dAnathI 512 varSe vikramAditye saMvatsara pravartAvyo A ullekha maLe che. tyArapachI viranirvANa pachI 605 varSe zasaMvata pravartanane ullekha che. tyArapachI bahu ja upayogI atihAsika sAlavArI ApI che. ane chelle vi. saM. 821 mAM aNuhillapuranI sthApanA vanarAje karI te ApyuM che. vAcake A etihAsika prabaMdha lakSapUrvaka vAMcaze te barAbara samajAze ke vikramAditya nAmaka rAjA thayA che, ane jenaparaMparA pramANe teNe je karyuM che te yathArtha ja che 4. A jinaprabhasUrikRta vividhatIrthakalpamAMnA 1 apApAka5mAMthI; 2 satyapurI tIrtha kapamAMthI; 3 zatruMjaya39pamAMthI; 4 azvAvabedhakapamAMthI; 5 pATaNanA zrIariSTaneminA kapamAMthI; 6 pratiSThAnapurakapamAMthI, 7 tIrthanAma saMgrahamAMthI ane 8 kuDaMgezvara nAbhayadevakalpamAMthI vikramAditya saMbaMdhI mahattvanA ullekha maLe che te anukrame A pramANe che (1) mAM-vIranirvANa pachI 470 varSe vikramAditya thayAno ullekha che. AkhI rAjAvalI gaNavI che. . (2) mAM-vikramarAjAnA saMvata pachI 845 varSa valabhInA bhaMgano ullekha che (3) mAM-vikramAdityanAM 108 varSa pachI jAvaDazAhe bahu dravya vyaya karI zatruMjayane tIrthoddhAra karAvyA pATha che. tema rAjA saMpratti, vikramAditya, sAtavAhana, vAgabhaTa vagere rAjA ane maMtrI vageree zatru joddhAra karAvyAnI gAthA che. For Private And Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 248] zrI jena satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 (4) mAM-zrI munisuvratasvAmI pachI 1184470 va vikramarAjA (saMvatsara) thaze tene ullekha che. (5) mAM-vikramAdityanAM 502 varSa gayA pachI ariSTaneminI sthApanA thaI temaja vi. saM. 802mAM vanarAja cAvaDAe pATaNa vasAvyAno pATha che. (6) mAM-avantInA vikramAditya, bhaviSyavettA pAsethI pratiSThAnapuranA sAtavAhanane pitAnI pachI balavAna rAjI thanAra jANI, tenI sAme yudhdha jAya che, temAM vikramAdiyA hAre che; Akhare banne vacce saMdhi thAya che; sAtavAhane potAnA nAmano saMvatsara pravartAvyo ane jainadharma svIkArI aneka jainamaMdira baMdhAvyAM. (7) tIrthanAM nAmone saMgraha che. (8) mAM-zrIkuiMgezvara nA devakalpane bhAvArtha Ape che. A Abe kapa bahu ja upayogI che. temAM zrIsiddhasenadivAkarano saMkSipta vRttAMta ane kuDaMgezvaramAM zrISabhadeva prabhu kevI rIte pragaTa thayA tenuM varNana che. 5. zrAddhavidhimAM vi. saM. 108 mAM jAvaDa zAhe karAvela moTA uddhAranuM vistRta varNana che. temAM judA judA saMghapationuM varNana che, temAM vikramAditya saMdhapati thaIne jAya che, te saMghanuM varNana che. AmAM siddhasena divAkara vagere pAMca hanara AcAryo saMghamAM sAthe vidyamAna che. sItera lAkha zrAvakanAM kuTuMba sAthe che. jaina saMghanI te vakhate kevI jAherajalAlI haze te vAMcIne vicAravA jevuM che. 6. bharatezvarabAhubalIvRttimAM avantImAM avantIsukumAlanAM mAtA-pitAe putranA smAraka rUpa bhavya jinamaMdira baMdhAvyuM hatuM ane tenI mahAkAla rUpe khyAti prasiddhi thaI hatI, e ullekha maLe che, . zrI jinahaSakRta zatruMjaya rAsamAM paNa vikrama saMvatsaranuM ane vi. saM. 108 mAM javaDa zAhanA zatruMjoddhAranuM varNana che. ahIM rAsakAre vIrani saM. 400 pachI vikramanA saMvatsarapravartananI vigata ApI che te jarUra vicAraNIya che, A rahe te mULa pATha-- Arase varasa muja pache thAye vikramAditya re, kariye pRthvI anRNa punya pramANe vitta re; siddhasena upadezathI pulavikArigha cUri re, nija saMvachara thApicce muja vacchara dUra kari re. 654 che vikramAditya thakI te jAvaDa, zatruMjya uddhAra; e 13 ATha varasane aMte thayo jANu saMsAra re. 5 6 7ra che 13 vicArazreNImAM zrI merUtuMgAcAryajIe lakhyuM che ke-- zrAvimAna 114 varSejharavANI, tanu 21 varSa addhi:" arthAta vikama pachI 114 varSa vaTavAmI thayA, (arthAta temane svargavAsa thayo), tyAra pachI 239 varSe dilAcArya thayA. eTale upara rAsamAM vi. saM. 108 mAM jAvaDazAhe zatruMjaya-uddhAra karAvyAnuM lakhyuM che e vAstavika lAge che. For Private And Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vikrama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya [ 249 jainetara graMthastha ullekhA ApaNe aitihAsika jaina graMthAnA ullekhe joyA. have ajaina graMthAnAM pramANu joieH 1 bhaviSyapurANa, 2 kathArsArasAgara, 3 jyeAtiviMdAbharaNu ATalA graMthAnAM pramANa huM ApuM chuM. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. bhaviSyapurANamAM bhaviSyavANI tarIke je AAkA ApyA che te vicAraNIya tA che ja, graMtha paNa bahu prAcIna nathI temaja bhASA pazu zuddha nathI, chatAM je bhaviSyavANI ApI che tene suTita upayega ApaNe karI laie. 66 "adharmane dUra karavA mATe kaliyugasa vat 3710 varSa pachI'' pUrNa triMzacchate varSe kalau prApte bhayaMkare " zakAnA vinAza mATe zivajInI AjJAthI gaMdhava sena rAjAne tyAM vikramane janma thAya che, tenI rakSA mATe vaitAla Ave che, khAra varSa vikrama tapa tape che ane tene khatrIza pUtaLAmaya siMhAsana prApta thAya che. temaja jaina graMthAmAM avantImAM je mahAkAlezvaranuM varNana Ave che te pramANe mahAkAlezvaranI pUgna karavA jatA vikramane batAvela che. AmAM vikrama RRSienI sevA kare che, yajJa kareche ane calAkamAM jAya che tenuM vaSa~na che. chelle tenA pautra zakAne jatI potAnA dAdAnuM rAjya pAchuM meLave che tene ullekha che. 2. kathAsaritsAgara--mULa guNAve pizAcI bhASAmAM lAkha zlAkanI bRhatkathA racelI, A guNAya, jenA nAmanA zaka saMvat cAle che, te sAtavAhana rAjAnI sabhAnA mahAkavihatA A graMtha atyAre upalabdha nathI. A graMthanA AdhAre kSemedra kavie bRhatkathAmaMjarI lakhI, tene saMvat I. sa. 1028-10-80nA che. tenA AdhAre A kathAsaritsAgara nAmane graMtha bhaTTa sAmadeve banAvela che tenA aDhAramAM laMbakanuM nAma " viSamazIlo nAmASTAdazo ha ' che. temAM jaNAvyuM che ke; eka vAra devatA Indra sahita pArvatIpati pAse jaine kahe che ke tame ane viSNue je rAkSaseA haNyA hatA te atyAre mleccha rUpe pRthvI upara janmyA che. teo brAhmaNAe karelA yajjJAne dhvasa kare che, mlee AkhA bhUlAkane Akramita karyuM che mATe tame tenI rakSAnA prabaMdha kareA. eTale mahAdeva peAtAnA mAlya nAmanA gaNane avantIpati mahedrarAjanI rAjarANInI kukSIe janma levAnuM pharamAve che ane yakSarAkSasa vetAla tene vaza rahero vagere kahe che. rANIne suMdara svapna Ave che. cegya samaye putraratnane janma Ape che. te kumAranuM nAma vikramAditya rAkhavAmAM Ave che. vikramAdityane mahAmati, bhadrAyudha, ane madhara nAmaka traNa mitrA che. vikramAditya khIjanA caMdratI mAphaka vadhe che, vidyA ane kalAmAM niSNAta te che. vikramAditya yuvAna thAya che. tenuM rAjakanyA sAthe lagna karI rAjyasiddhAsane sthApI mahedrarAja, maMtrI ane rAjarANI traNe kAzI jAya che. vikramAditya rAjya meLavI vetAla rAkSasAdinI sAdhanA kare che. rAjA vikramAditya mahAMpratApI rAjA ane che. r mahAvIro'pyabhUd rAjA sa bhIruH paralokataH / zUropi cAcaNDakaraH kubhartApayaMganApriyaH // vikramanuM bIjuM nAma viSamazIla che. For Private And Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 250 ] zrI jena satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 A prasaMga nirNayasAgara presa mudrita pustakanA pR. 566 thI 596 sudhImAM pAMcataraMgamAM Apela che. AkhI kathAmAM strIcaritra, kutUhala, sAhasa, parAkrama camatkAranI ja vAta che. khAsa trIcaritro vadhu che. 3. jyotirvidAbharaNu jyotiSane graMtha che, je vikrama saMvata 23 mAM banyAnI mAnyatA che. e graMthanI mAnyatA mujaba "vikramAditya mahAparAkramI, paraduHkhabhaMjana ane parama dAnavIra rAjA thayo che. tenI pAse traNa koDanI pAyadaLa senA, eka karoDa gheDesvAra, cAra lAkha naukAsenA ane 2300 hAthI hatA. (jenadhvaja pR. 3 tA. 6-1-44 nA aMkamAM) temaja e jyotirvidAbharaNanI gAthAM ka- "dhnvntriksspnnko'mrsiNhshNkuvetaalbhttttghttkhprkaalidaasaaH| khyAto varAhamihiro nRpateH sabhAyAM ratnAni vai vararucirnava vikramasya // A gAthAnA AdhAre kSapaNuka e siddhasena divAkara che ema che. satIzacaMdra vidyAbhUSaNa mAne che. vikramanI sabhAnAM navaro paikInA teo eka che ema che. vidyAbhUSaNe siddha karyuM che, paraMtu keTalAka vidvAna, vararuci, varAhamihira ane kAlidAsAdinAM nAmo IA zlokane bahu mahattvavALe nathI mAnatA. A sivAya agnipurANu, subandhakRta vAsavadattA,vetAlapaccIzI,siMhAsanabatrIzI AdimAM paNu rAjA vikramAdityanA astitvanI kathAo che, jemAM tenA dAnAdi guNonuM suMdara varNana che. e graMthAe pitAnI mAnyatAnusAra vikramAdityane paramamAhedhara varNavyo che. paraMtu prAcIna arvAcIna jaina graMthonA AdhAre te AtapAsaka jaina hato ema siddha thAya che. hA, pahelAM te jainadhama na hatuM; mahAdevajInA upAsaka hatA, paraMtu zrI siddhasena divAkaranA pratibodha pachI te jainadhamI thayAnA ane zatruddhAra-zatruMjayano vizAla saMgha kADhI saMdhapati banyAnA ane bAra tratAdi svIkAryAnA eTalA badhA ullekha maLe che ke jethI tene jaina dhamAM mAnavo ja paDe che. [3] pramANenI AlocanA ApaNe jena ane arjuna graMthakAronA pramANe jayAM tethI eTaluM te nirvivAda siddha thAya che ke rAjA vikramAditya jarUra thayA che, temanA nAmane saMvatsara cAle che te temaNe ja calAvyo che, temaja temaNe jainadharma svIkArI zrI siddhasena divAkara AcAryanuM ziSyatva prApta karyuM hatuM. A saMbaMdhI ApaNe thoDAM jarUrI tAraNa joI laIe. 1. AvazyakacUNi jevA prAcIna graMthanA AdhAre eTaluM to siddha thAya che ke avanI bahAra mahAkAlanuM maMdira hatuM. A ja vastune bhaviSyapurANane paNa Teke che. . 2. zrI siddhasena divAkara eka zAsanaprabhAvaka jainAcArya hatA, ane temaNe mahAkAlamAM zrI pArzvanAtha prabhunAM pratimAjI pragaTa karyA hatAM tenAM paNa vipula pramANe che. cUrNikAra zrI jinadAsagaNimahattara nizIthacUrNimAM A zrI siddhasena divAkarakRta sanmatitane darzana prabhAvaka graMtha gaNave che-jUo (a) "dasaNagAhI dasaNaNANappabhAvagANi satthANi siddhivinnicchysaMmatimAhiddeto" (nizIthacUrNi, likhita u. 1 5. 1) For Private And Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya [ 251 (A) "dasaNaNANetti / asya vyAkhyA-suttatthagata dugaaghaa| dasaNappabhAvagANa tathA hAirasutA (nizIthacUrNi likhita pR. 238). (i) athavAtisu Aillesu NivattaNAdhikaraNaM tattha orAliye egidiyAdipaMcavidhaM taMjoNIpAhuDAtiNA jahAsiddhaseNAyarieNa assApakatA ( 1691 ) (nizIthacUrNi uddeza-4) () pahelA pAThane bhAvArtha e che ke siddhi sinizcaya ane saMmati Adi darzanaprabhAvaka zAstrone abhyAsI kAraNavaza akalpita vastunuM sevana kare che te e bAbatamAM zuddha ja che te aprayAzcitta kahevAya che-tene prAyazcita nathI lAgatuM. (A) AmAM sanmatine darzanaprabhAvaka gaNAvyuM che. (I) AmAM siddhasena AcArye niprAbhUta Adi vaDe ghaDA banAvyAno ullekha che. temaja nizIthabhASyamAM paNa jinabhadragaNi kSamAzramaNe nAma vinA sUcana te karyuM che. tema ja jJAnapaga ane dazanopayoga aMgenI "gujara' vAdanI carcAmAM paNa AgamaparaMparAnA A saMrakSake zrI siddhasena divAkara sAme dhrujAre calAvyo che. eTale zrI jinadAsagaNi mahattara ane zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa pahelAM zrI siddhasena divAkara eka parama prabhAvika puruSa thaI gayA che emAM te saMdeha nathI ja. zrI jinabhadraguNine svargavAsa vi. saM. 64pa mAM thayAnI paraMparA che. ane jinadAsagaNi mahattaranI cUNio-"navarAto paMratu varateju nagdhyayana nimAtA" ("jaina sAhitya saMzodhaka" pu. 1 pR. 50 naMdicUrNimAM chapAyela pATha) arthAta vi. saM. 635 mAM naMdIcUrNi pUrNa thaI che. 'suprasiddha AcArya zrI haribhadrasUrijI pitAnA paMcastumAM A. zrIsiddhasena divAkarane eka mahAprabhAvazAlI ane zrutakevalI tarIke saMbodhe che. juo te pATha mavor or rAmavAya phudo. NayaNosahAvavAo suakevaliNA jao bhaNiaM // 1047 AyariyasiddhaseNeNa sammaie paiTTiajaseNaM / / dusamaNisAdivAgarakappattaNao tadakheNaM // 1048 // 14 bhAvArtha-duSamakAla rUpI rAtrimAM divAkara jevA, zrutakevalI, mahAyazasvI AcArya zrI siddhasena divAkare sammatimAM A pramANe kahyuM che." A pachInA to ghaNAye parama mAnanIya jainAcAryoe zrI siddhasena divAkarane mAnapUrvaka aMjali ApI temanI stuti karatI gAthAo uccArI che. AvI ja rIte vikramAditya rAjA saMvatsara prarvataka thayo te paNa siddha thAya che. prabhAvakacaritramAM siddhasena divAkaranA upadezathI vikramAditya na thayo hato e te barAbara samajAya che temaja vividhatIrtha kalpa, prabaMdhaciMtAmaNi vagerenA AdhAre te barAbara siddha thAya che ke vIranirvANusaMvata 470 pachI vikramAditya rAjAe pRthvIne anuNI karI pitAne saMvat pravartAvyA hatA. A saMbaMdhI keTalIka prAcIna gAthAo paNa ApaNane bahu sahAyatA Ape che. 14 sanmatitarka bhASAMtaranI prastAvane, mULakArane paricaya, pR. 35 For Private And Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 252 ] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 vidurasattare tharA virano kALo Ara 7mA (naraMvaya kardha) vIranirvANusaMvata 470 mAM vikrama rAjA thayo. temaja "vikkamarajANaMtara terasavAsesu vcchrpvitto| sunnamuNiveyajutto vikkamakAlAo jiNakAlo / vikramanA rAjya pachI tera varSa pachI saMvatsara zarU thayo. vIranirvANa pachI 470 vaSe vi. saM. zarU thayo. A ja vastune siddha karanArI be gAthAo digaMbara graMthamAM paNa upalabdha thAya che. 1paNivANe vIrajINe chavAsasadesu paMcavarisesu / / punANu , sagA vALi avA ( tiyapatti). vIranirvANa pachI 605 varSa ane pAMca mahinA pachI zaka rAjA thayo (athavAthI graMthakAra bIjA mate raju kare che. paNa ahIM te binaupayogI che.) A ja vAta siddhAMtacakravartI A. nemicaMdrajI potAnA tileyasAramAM kahe che "paNachassayavassapaNamAsajudaMgamIyavIraNivvuido sagarAjo" vIranirvANa pachI 605 varSa ane pAMca mAsa pachI zaka rAjA thaze. (uttarArdhamAM kI rAjAno ullekha che je ahIM anupayogI che.) zakasaMvata 135 varSa pUrva vikrama saMvata zarU thayo che. 470+135=65 thAya che. eTale zakasaMvata pahelAM 145 varSa pUrve vikramasaMvatsara calAvanAra rAjA thayo hato e te barAbara siddha ja che. zrIyuta veMkaTezvara keTalIka prAcIna jaina gAthAonA AdhAre vIranirvANa saM.470 varSa pachI vikrama saMvata zarU thayAnuM svIkAre che. e ja prAcIna gAthAo ane jainAcAryonA matane zrI. ke. pI. jayasvAla paNa mAne che ane te saMbaMdhI temanuM bhavya huM aDI ApuM chuM. temaja sAthe taMtrInedha paNa jemanI tema ApuM chuM. sujJa vAcake joI zakaze ke jainAcAryoe je sAlavArI ApI che te taddana sAcI che. zrI. jAyasavAla 470 mAM 18 varSa umeravAnuM jaNAve che. ane tenuM kAraNa ApatAM teo ema kahe che ke 470 mAM vikramAdityano janma thayo ane tyAra pachI 18 varSe teNe saMvata calAvyuM. paNa ApaNe A vivAdAspada muddA tarapha atyAre lakSa na ApatAM vIra saM.470 pachI vikramAditya thayo ane teNe saMvatsara calAvyo eTaluM ja lakSamAM levA jevuM che. jena sAhitya saMzodhaka varSa 1 aMka 4, pR. 204 mAM, mahAvIranirvANane samayavicAra zIrSaka jArla cArapeTiyarane "iDiya enTIkarI" 1914 nA juna julAI ane ogasTa mAsanA aMkamAM lekha che, temAM mahAvIranirvANa vikrama saMvata pUrve 470 varSe nahi paraMtu 410 varSe (I.sa.46 7 pUrve) thayuM hatuM ane paraMparA pramANe je gaNanA gaNavAmAM Ave che temAM 60 varSa vadhAre che, te kamI karavAM joIe ema jaNAvyuM che. " ke. pI. jAyasvAle I. sa. 1915 nA rIsA rIsarca sosAyaTInA sapTembara mAsanA jarnalamAM zaizunAka ane mauryakAlagaNanAnA lekhamAM 60 varSa kamI karavAnA nathI ema siddha karyuM che, jemAM temaNe jaina bauddha ane hindu graMthanA prAmANika AdhAra raju karyA che. 15 "vIranirvANusaMvata aura jena kAlagaNanA" le. paM. zrI. kalyANavijayache. For Private And Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya [ 253 temaNe khAravelanI guphAnA lekhanA AdhAre khUba pramANa pUrvaka siddha karavA prayatna karyo che ke vi. saM pUrve ja nahi paraMtu 488 varSa pUrve zrI vIranirvANa thayuM che, kAraNa ke paTTAvalI vageremAM je 470 varSa lakhyAM che te vikramane rAjyArohaNa sudhInAM nathI, paraMtu janma sudhInAM che. vikrama pitAnA janmathI 18me varSe gAdIe beThe hato ane tyArathI tene saMvata cAlyo che. tethI vikrama saMvatanI zarUAta pahelAM 488 varSa upara mahAvIranuM nirvANa thayuM hatuM e siddha thAya che. vaLI teo lakhe che ke "brAhmaNa sAmrAjya" nAmanA mahArA lekhamAM mahe sAbIta karyuM che ke jeno vikrama nAmathI sAtakaNuM bIjAne oLakhe che, (je nahapAnane tAbe karanAra hato) ke je lagabhaga I. sa. pUrve 57 varSe mRtyu pAme; athavA to teno putra pulumAyi ke je tenA pachI te ja varSe gAdIe beThA. ane mahArA pitAnA mata pramANe to have pulumAyi e ja jeno kharo vikrama che. (kAraNa ke lekamAM tenuM bIjuM ane ghaNuM karIne vadhAre pracalita nAma "vilavaya" hatuM (karU=rAjA), sarakhAvo sikkAnuM nAma "vivilaka' (A) vilava' (I) purANono vilaka (W. And. H. V. p. 452 n). A ja vilava (viDava) athavA pilavane, 6, "la" (3) thaI gayele samajI jenee tene vikrama karI nAkhyo che. mAlavAnA kArtikadi (kRSi) saMvatanA pahelA varSo ane vilavanA rAjyArohaNano samaya eka hovAthI, athavA ghaNuM karIne teone paraspara samAna kAla hevAthI te banne eka ja hoya ema mAnI levAmAM AvyuM che. prophesara jAyasavAla A pachI jenI mAnyatAnusAra vIranirvANa pachI 470 varSa vikrama thayo te gAthAnI saMkalanA meLave che, ane lakhe che ke - gAthA mahAvIranA nirvANanuM varSa (17+58+470) I. sa. pUrve 545 muM Ape che, ke jene jene mahAvIra pachI 470 varSe vikramajanma ane tenA 18 mA varSe vikramarAjya prAraMbha ema jaNAve che. mahAvIra kAtika vadI 15 ne divase nirvANa pAmyA ane vikramanA kArtikAdi saMvatanI zarUAta thaI te vacce 470 ane 18 varSa pUrepUrAM pasAra thaI gayAM hatAM. chelle A lekhane anne vidvAna patrasaMpAdaka mahAzaya noMdha lakhe che ke " mahAvIranirvANa aura gardabhilla taka 470 varSakA antara purAnI gAthAmeM kahA huA hai kire phivara zaura jetapara ne sUvA mAte hai I x x x se siddha hai ki 470 varSa jo jaina nirvANa aura gardabhilla rAjAke rAjyAnta taka mAne jAte haiM ve vikramake janma taka hue (492-22 +470) ataH vikramajanma (470 ma. ni.) meM 18 aura joDane se nirvANakA varSa vikramIya savatakI gaNanAmeM nikalegA arthAt (470+18) 488 varSa vikramasaMvatse pUrva arhanta mahAvIrakA nirvANa huA." lekha pR. 204 thI pR. 212 sudhI che. A saMbaMdhI vidvAna ItihAsapremI paM. zrI. kalyANavijayajI mahArAja paNa pitAnA "vIranirvANusaMvata aura jena kAlagaNanA" nAmaka vistRta lekhamAM lakhe che ke kAlikAcAryajIe gardabhillane zaka dvArA harAvyA pachI temanA bhANeja balamitra bhAnumitra, ke jeo A yuddhamAM paNa sAthe hatA, temaNe zakee avanatImAM cAra varSa rAjya karyA pachI, zakene yuddhamAM harAvI ujjayinIpara kabaje lIdhe. zakee gaIbhilane For Private And Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 254 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 harAvyAnI ghaTanA vIranI sa. 453 mAM banI. tyAra pachI cAra varSI zakeAnuM rAjya rahyuM, 8 varSAM balamitra ane bhAnumitranuM rAja rahyuM, ane temanI pachI nabaHsena gAdI upara byA, ke jeNe zaka leAkeAne harAvyA-mAlava prajAe zarkAne harAvyA-tenI yAdImAM mAlava16 saMvat zarU karyAM, ke je pAchaLathI vikramasavatsara nAmathI prasidhdha thayeA. arthAt vInirvANu saMvat 457 mAM avantImAM zAnuM rAjya thayuM. nirvANa pachI 457 mAM mitre (prasiddha nAma vikramAditye) uSayanImAM zakAne harAvI peAtAnI sattA jamAvI. tyArapachI tera varSe mAlavasaMvat zarU thayA je vikramasaMvat tarIke prasiddha che. tee eka bIjI gAthA Ape che. yadyapi A gAthA kayA graMthanI che te cAkkasa nathI parantu vikramasaMvatsara zarU thavA aMge carcA jarUra UbhI kare che. te gAthA A pramANe che. vikkamarajjANaMtara terasavAsesu vaccharapavitto / vIramukkhao vA causayate siivAsAo // (pR. 146) arthAt-vikrama rAjA pachI tera varSe sa Mvatsara zarU thaye| arthAt-vInirvANa pachI 483 varSa vikramasa'vatsara zarU thayeA. A gAthA pramANe vIranirvANu pachI 470 varSe vikrama rAjA thayA--gAdIe kheThe| ane tyAra pachI tera varSe sa Mvatsara zarU thayA eTale 470+13=483 thayAM. ATalAM pramANA uparathI sujJa vAcakA joI zakaze ke vikramAditya thayA che, ane temanA nAmanA saMvatsara cAle che te jaina gAthAo pramANe barAbara ja che. have vikramAditya jaina thayA hatA tene mATe te eka paNa prAcIna ke arvAcIna graMthamAM matabheda nathI. zatruMjayamAhatmya, vividhatIrthaMkalpa, prabaMdhacintAmaNi, kathAvali, caturviM zatiprabaMdha, kumArapAlaprabaMdha AdithI laine chellA rAsa sudhImAM paNa e vastu nirUpita karelI che. zrI siddhasena divAkarajIe mahAkAlamaMdiramAM je adbhuta camatkAra 16 mAlavasa Mvat saMbaMdhI nIce pramANe ullekhA vidvAnoe zeAdhI kADhyA che(1) maMdasaurathI maLelA naravarmAMnanA samayanA lekhamAM---- zrIrmAlavagaNAsnAte prazastakRtasaMjJite / ekaSaSThyadhike prApte samAzatacatuSTaye // 64 (2) rAjaputAnA myujhIyamamAM rAkhele eka lekha kRteSu caturyuvazateSvekAzItyuttareSvasyAM mALavavuvayAM (400,80,2) (482) hrAti nu jIvaMcAyAm " ( 3 ) " paMcasu zateSu zaradAyAM yAteSvekAnnavatisahiteSu / mAlavagaNasthitivazAt kAlajJAnAya likhiteSu // paraMtu khAsa vikramanuM nAma te dhALapurathI maLelA cauhANe caMDamahAsenanA lekhamAM pahelavaheluM jovAya che. A lekha vi. sa. 898nA che jIe kr vasunava ( a ) STau varSAgatasya kAlasya vikramAkhyasya vaizAvasya hitAyA (thAM) ravivA_dvitIyAyAM (bhAratIya prAcIna lipimAlA) --vIranirvANusaMvat aur jaina kAlagaNanA pR. 59-60 For Private And Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya [ 255 batAve, ane zrI pArzvanAtha prabhunuM biba pragaTAvyuM tyAra pachI ja rAjAnI jenadharma upara zraddhA thaI che. teNe anukrame dharmamAM sthira banI bAra vRtAdi lIdhA ane zatruMjayano saMdha kADho, tIrthoddhAra paNa karAvyuM, jenadharmano sArI rIte pracAra karyo, jethI AkarSAIne ja jainAcAryoe temanAM vistRta jIvana caritro lakhyAM je Aje paNa ApaNane AphlAda upajAve che ane rAjAnA guNa tarapha AkarSe che. have ApaNe vikramanA nAmanA je prAcIna zilAlekha maLe che te joI laIe- 1. prAcIna jaina lekha saMgraha bhAga bIjA (mR. 183)mAMne hastikaMDIne A lekha che, A sthAna paNa prAcIna che. lekha A pramANe che- saMvata 973 nA ASADha mAsamAM A pramANe vidagdharAjAe zAsanapatra karyuM hatuM ane saM. 996 nA mAghamAsanI vadi 11 nA divase maMmaTa rAjAe pharI te karyuM hatuM (pR. 207 vivecana). mUla lekha nIce pramANe che.- rAmagirinaMdakalite vikramakAle gate tu zuvimA se] [zrIma] dvalabhadragurAvidagdharAjena dattamidam // 19 // navasu zateSu gateSu SaNNavatIsamadhikeSu mAghasya / kRSNaikAdazyAmiha samarthitaM mamaTanapena // 20 // 2. bIjo lekha jaina dhAtu pratimA lekha saMgraha bhA-1 mAMne kaDInI dhAtupratimA upara che, je zaka saMvata 910 ne che. A lekha ahIM bahu upayogI nathI, paNa zaka pahelAM vikramAditya thayela che te samajavA pUrato A lekha che. zakasaMvata 910 gaNonAnI phImAji.paaigwrLa (pR. 132) bIjA keTalAka upayogI ulekho A pramANe maLe che1. siridusamakAlasamaNusaMdhathaya (kartA zrI dharmaghoSasUri)nI avacUrimAM- garda (bhila)nivasuta vikramAditya60, dharmAditya 40, bhAIlla 11, AmAM gaNudharAvalI ane rAjyAvalInAM meLavI 584 varSa gaNavyAM che. vacce dharmAcAryanA ziSya siddhasenane prabhAvaka tarIke varNavyA che. A kayA siddhasena e vicAravA jevuM che. 2. paMcasae paNasIe vikamakAlAu Du (jha) ttiathmio| haribhaddhasUrisUrA, bhaviANaM disau kallANaM // je vikrama pachI 58 varSe AcArya zrI haribhadrasUrirUpI sUrya Atho (svargavAsa thayo) te AcAryazrI bhavi jIvonA kalyANa mATe thAo. (paDhAvalIsamuccaya pR. 17-18) 3. je stro vagere traNa pracalita gAthAo mujaba pAlakanAM 60, naranAM 155, mauryanAM 108, puSyAMmatrano 30, balamitra-bhAnumitranAM 60, nahapAna 40 gaI. bhilla 13, zaka 4 maLI kula 470 varSa thAya che. A gaNanA mujaba chellA zaka rAjAne harAvI vIranirvANu saM. 470 mAM vikrama gAdIe beTho ane tyArathI vikramasaMvacchara zarU thayo. paTTAvalIsamuccaya bhA. 1 nA pariziSTa trIjAmAM rAjyatvakAlagaNanA ApI che zrIvIranirvANat vizAlAyAM pAlakarAjyaM 20 varSANi etena sahitaM sarvanaMdarAjyaM 178 / 108 varSANi mauryarAjye, varSa 30 puSyamitrANAM, balamitra-bhAnumitra For Private And Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 256 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 rAjyaM 60 varSANi dadhivAhanarAjyaM 40 | tadA 416 / tadA ca devapattane caMdraprabhajinabhuvanaM bhaviSyati / atha, garda bhillarAjyaM varSa 44 tadanu varSa 50 zakavaMzA rAjAno jIvadayAratA, jinabhaktAzca bhaviSyanti / zrIvIrAt 470 66 kAlaMtareNa keNa vi, uppADittA : sagANa taM vaMsaM / hohI mAlavarAyA, nAmeNaM vikamAicca // 1 // to sattanavara 97 vAsA pAlehi vikamA rajjaM / ariNattaNeNa so vihu, vihae saMvaccharaM niyaM // 2 // saMvaccharaM tulattaM tasmi sayayaMmi gaNanAha / zrIvirAt 550 vikramavaMzaH, tadanu varSa 38 zUnyAvaMzaH zrI vIrAt 605 zakasaMvatsaraH / iti merutuMgAcAryavicArazreNI | A gAthAo pramANe zakAneA nAza karI mAlavAmAM vikrama rAjA thaze, pRthvIne aTTaNI karI peAtAnA nAmane saMvatsara calAvaze, temaja vI. saM. 605 mAM zaka rAjA thaze. [4]vikramAdityanI yazogAthA ApaNe vikramAdityacaritra ane tenA astitva mATe maLatI aitihAsika sAmagrInuM nirIkSaNa karI gayA. have tenA yazadeha joie. Aje vikramAdityanuM astitva nathI, parantu tene yazadeha te samasta bhArata vyApI vidyamAna ja che. zakarAjAonI-videzIonI dhuMsarImAMthI bhAratane AjhAda banAvanAra rAjavI tarIke tenuM mahattva jevuM tevuM nathI. je vakhate bhArata upara videzIonA dAra jAmatA jatA hatA ane nAnAM rAjyeA judAM judAM vaheMcAI gayAM hatAM te vakhate videzIone hAMkI kADhI bhAratane eka te akhaMDa banApavAnI 5nA A vIra puruSane thayelI. ag A sivAya tenAM dAna, parAkrama, sAhasa ane paraduHkhabhaMjanapaNAnI kathAe samasta bhAratavyApI banI che te paNu e ja sUcave che ke tenI kAauMdI bahu ja yazasvI ane ujajavala hatI. vikramAditya mATe aneka bhASAomAM anekavidha sAhitya upalabdha thAya che. tenA nAma pAchaLa camatkAra, Azraya ane sAhasanI aneka kathAae saMskRta, prAkRta, marAThI, gujarAtI Adi aneka bhASAomAM vidyamAna che. ane eTale ja AjanA itihAsane emAthI nakkara itihAsa zodhatAM muMjhAya che. matroza pUtaLIonI kathAonA sakSepa zrI rAmacaMdrasUrikRta 'vikramacaritra'mAM khatrIza pUtaLIoe dhArApati bhAjate siMhAsana para besavAnI nA pADI ane vikramAdityanA jevA thavA jaNAvyuM che. have vikramAditya kavA guNusa'panna che te varNavavA sAthe kyAMka kyAMya itihAsa ane bhUgoLa upara prakAza pheMkanArI vAta paNa jaNAvI che, je huM atisaMkSepamAM anukrame pUtaLIvAra raju karu chuM. 1. pahelI pUtaLI--AnuM nAma jayA che, te rAkhta bhejane kahe che ke A siMhAsananAM ame sauM adhiSThAtA chIe, mATe devAdhikRita A siMhAsana para tamAre besavuM yukta nathI. "kAi sAmAnya rAjA kiMcita bhAgyayukta hAya, ke ekAda dezanI prabhutAvALA hAya te atra eka ziyALa jevA hAI khesavA yogya nathI." A pachI bheAjarAjA potAnI For Private And Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya [ 257 ' prazasA karI yeAgyatA jaNAve che tyAre punaH A pUtaLI kahe che; A tAruM. audArya kazA kAmanuM nathI. tArA guNanuM tuM te ja varNana kare che? je jagatamAM potAnA guNanuM potAne mukhe varNana kare tenA karatAM vadhAre niMdApAtra kANu ? pachI bheja rAkhane zikhAmaNa ApI dAnaguNanI mahattA kahe che. chevaTe bhAjarAA lajjAthI vinamra banI A siMhAsana upara kANu besatuM te pUche che, jenA javAbamAM AkhuM vikramacaritra kahe che ane rAjAnI dAnazIlatA, paropakAritA, paraduHkhabha'japaNAnAM dazAntA Ape che. A sAMbhaLI pahele divase rAA sihAsana para besavAnuM baMdha rAkhe che, 2. bIjI pUtaLIrAjAbheAja khIjA sArA divase zubha mUhute si MhAsanapara besavA jAya che tyAre bIjI vijayA nAmanI pUtaLI nA pADe che ane kahe che: " jyAre tame zrI vikramAdityanA jevA thazeA tyAre A pavitra siMhAsanane tame yeAgya thazeA. vikramAditya rAjA, je audA guNuneA bhaMDAra hatA, ane jeNe AkhA bhUmaDalanuM dArighra pheDayuM tenI vAta kayAM ?' tyArapachI bhAjanA kahevAthI vijayA rAjA vikramAditye jagatanAM Azraya jovA cAra puruSone mekasyA che, temAM subhadra nAmaneA vidvAna cha mahIne pharIne AvyA che te te kayA kayA deze! vheyA tenuM vana karatAM antarIkSa pArzvanAthanuM tI, gajapadatI, kalikuDatI, tIrthAdhirAja zatruMjaya, mahAtIrthaM devapattana, magalapura(mAMgarALa), giranAra, nAgAhuda ane citrakUTanuM rasamaya varNana kare che. ,, 3 trIjI pUtaLI--rAjA bhoja pharI eka vAra siMhAsana para besavA jAya che te vakhate trIjI pUtaLI jayaMtI nA pADe che, ane kahe che " huM mAlavAdhIza ! tame A siMhrAsana para esavA yeAgya nathI. jo vikrama bhUpatinA jevuM sattva ane audAryuM tamArAmAM hoya te A sihAsane bese. rAjA bheAjapUtaLIne kahe che--vikramAdityamAM kevuM audAryuM hatuM te kahe. tyAre te pUtaLA kahevA lAgI: vikrama bhUpAla svarUpathI ane svaguNathI zAbhatA hatA, ane satkArathI dAna ApI sva| mArga sAdhatA hatA. sattva, sAhasa, samuddhi, bela, vIM; e badhAM zrI vikramamAM evAM hatAM ke tenAthI deva paNa DaratA hatA. vikramAditye suMdara jinamaMdirA baMdhAvyAM. brAhmaNa maMdi, maTho baMdhAvyAM ane devatAone paNa sanmAnyA. ane e rIte sarvadharma samabhAva dekhADayA. chae darzanane vastra, anna, jala, auSadha, pustaka, AzramazAlA ityAdi e dAnezvarI rAjAe ApyAM. bIjA lekAnA paNu aDhAra jAtanA kara kADhI nAkhavAne teNe hukama karyAM. vanamAM rahenAra jIvAne mATe phAMsalA ghalAtA baMdha karAvyA ane tevA dhaMdhAthI jIvanArane annajala ApavA mAMDayuM. sarva jalAzayeAmAM mAchalAM mAravAM adha karAvyAM te pakSIo upara jALa nakhAtI aTakAvI. jaina dharmI rAjA sivAya AvI ahiMsA amArI kANu phelAve. dhanya che tenI dharmabhAvanAne ane ahiMsAnI upAsanAte, pachI ratnAkara deva.Ave che tenI ArAdhanA karavA brAhmaNane mekale che. deve cAra ratna ApyAM che. vikramAditya chevaTe cAre ratna brAhmaNane ApI de che. A tenI dAnazUratA varNave che. je sAMbhaLI bhAja ghera jAya che. 4 cothI pUtaLI-aparAjitA pUtaLI paNa bheAjane sa'hAsana para besavAnI nA pADatAM kahe che, "sattvavAnanA zirAmaNi evA vikramAdhIza dAnezvarI, pratApathI, svaga paryaMta For Private And Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 258 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 prasiddhi pAmelA avaMtImAM rAjya karatA hatA. te dharmAMnA sAma, dunA yama, karuNAdhine varUNa, aEne kukhera evA hatA. ahIM kathAmAM eka brAhmaNe rAjA upara upakAra karyAM hatA, tenA badalAmAM rAjAe pAMcasA gAma vagere ApyAM, paraMtu brAhmaNu rAjAnI parIkSA mATe rAjaputranA vadha karyAMnuM juThThANuM phelAvI rAkhanA parApakara guNunI parIkSA kare che. rAkha putrane| khutI brAhmaNu che ema jANavA chatAM tene vitadAna ApI pAtAnI parApakAritA batAve che. Akhare brAhmaNu satya vAta jAhera kare che. A sAMbhaLI bhojarAja rAjamahelamAM jAya che. 5 pAMcamI pUtaLI-paNu bhojarAjane vikramanA si'hAsane besavAnI nA pADatAM kahe che, " he bheAjarAja A saMhAsane khesazeA nahi. e te phakta zrI vikramane yAgya che, tamAre yegya nathI. nAmathI te tame paNu rAjA che te vikrama paNu rAjA hatA, paNa rAjA te vikrama vinA bIjo nathI thayA. tethI je zrI vikramatI arAkhara thAo te| A sihAsana para esa." rAjA bhAja vikramAdityanuM gAMbhIrya kevuM hatuM te pUche che. javAbamAM pAMcamI pUtaLI eka viNakanI upadezAtmaka kathA kahe che ane rAmabheAja mahele jAya che. k 6 chaThThI pUtaLI--rAjabhAjate chaThThI pUtaLI siddhAsana para besavAnI nA pADatAM kahe che. tame te kAI mugdha che, mAhita che, AvA mAna bhaMga thatAM paNa lajavAtA nathI. je varita che tene khAMDavALA pAyasa krama pathya Ave? eka tapasvIne rAkha vikrame AkhuM ja nagara dAna ApI dIdhuM, tamArAmAM evuM audAya hAya teA A siddhAsanapara bese." 7 sAtamI pUtaLI-lIlAvatI pUtaLI uccare che--"ame jenAM niraMtara adhiSThAtA chIe te A siddhAsana para vikramAditya jevA sAhasI, udAra ane prANathI paNu paranuM rakSaNa karanAra hoya te ja besI zake. vikrame eka strIpuruSanA yugalane vitadAna ApatAM peAtAnA prANanI paravA nahotI karI." e kathA kahetAM gAmaTasvAmI, kuppAkajI, nAgahada, karaheDA, AbU, satyapura, laghukAzmIra, pacAsara, zaMkhezvara, tIrthAdhirAja zatru Mjaya, giranAra, seApAraka vagere tIrthAnuM varNana kare che, je sAMbhaLI rAja bAja sihAsana para besyA vagara ja pAThe jAya che. 8 AThamI pUtaLI-pharI rAjA bhoja e sihAsana para besavA jAya che tyAre AThamI pUtaLI jayavatI kahe che, "huM rAjA ! tuM vRthA prayAsa na kara ! rAjA vikramanA jevuM parAkramI ane pareApakArI atyAre kAi nathI ke jeNe eka sareAvaramAM pANI lAvavA mATe batrIsa lakSaNA puruSanA balidAnanI jarUra lAgatAM peAtAnuM mAthuM ApyuM. AthI devI prasanna thAya che, pANI sarAvaramAM bharAI jAya che. ane vikrama jIvaMta thaI cAlyA jAya che.' A sAMbhaLI bheAja rAjA mahele cAlyA jAya che. 9 navamI pUtaLI--sihAsane khesavAnI nA pADatAM jayasenA kahe che, huMbheAjarAja ! jenAmAM vikramAdityanA jevA gAMbhIrya guNu hAya te puruSa atre sukhe khese.'' te vikrama matrIputranI icchita kanyAne peAtAnA sAhasathI rAkSasathI bacAvI ma`troputra sAthe paraNAve che. 10 dasamI pUtaLI--rAjA bhojane madanasenA kahe che-"he rAjA ! jene gAMbhIryaguNu vikrama jevA hrAya te ja ahIM besI zake. vikrame eka rAgIne peAtAnA sAhasathI amRtaphaLa For Private And Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama--vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya [ 259 meLavI ApI tene vitadAna ApyuM hatuM. he rAjA ! tamArAmAM AvuM sAhasa hoya te A siMhAsane ese.'' A sAMbhaLI bheAjarAjA mahele sidhAve che. 11 agiyAramI pUtaLI--eka vAra madanama'jarI bhAjarAjAne siMhAsane besavAnI nA pADatAM kahe che, vikramanA jevuM audArya, ananya parAkrama kayAMya thayuM nathI ke thavAnuM nathI." ahIM kathAmAM rAjAnA eka zukarAja (popaTa)nuM suMdara varNana ApyuM che. rAjA tene dezaparadeza jovA mAkale che, tenA kathanathI eka rAjakanyAne paraNe che ane eka bhAra Da pakSInA duHkhanI kayA sAMbhaLI tenA bhAine rAsanA pAmAMthI cheADAvI abhayadAna Ape che. kathA sAMbhaLI bhAjarAja pAchA cAlyA jAya che. 12 bAramI pUtaLI--rAjanI jema Aje paNa bhAja siMhAsana para besavA AvyA che, te zRMgAratilakA tene nA pADatAM kahe che, "he rAjana! kAI veza badalavA mAtrathI yeAgya thai jatA nathI. jenuM aurya vikramanA jevuM hoya te ja A siMhAsana para sukhe ese." eka vaNika putranA kahevAthI rAkSasathI pIDita eka strIne rAjAe bacAvI ane e strIe ApelA suvarNa kuMbha rAjAe rvANuka putrane ApI dIdhA. evuM audArya tArAmAM che? rAjA bheja A sAMbhaLI rAjabhuvanamAM cAlyA jAya che. 13 teramI pUtaLI--ratipriyA rAjA bhojane si MhAsana para besavAnI nA pADatI kahe che, " jo vikramAdityanA jevI dAnazIlatA hoya te! A siMhAsane virAne." rAjA vikramAditya eka vidyAdhara ane vidyAdharIne bacAvavA potAnuM mAthu ApavA paNa taiyAra thayA hatA. devIe Apela apUrva auSadhamaya mULIyuM ane vidyAdhare Apela divya prabhAva. maya velaDI paNa rAjAe dAnamAM a.pI dIdhAM hatAM. A sAMbhaLI bhAjarAja pA cAye jAya che. 14 cADhamI pUtaLI--rAjabhAjane nA pADatAM narameAhitI kahe che, 'he rAjana ! A si'hAsana teA tAre dana ane pUjana karavA lAyaka che. tenA upara besavuM ke te mATe prayatna karavA ucita nathI. vikramArka jevuM audArya hoya teNe ja besavuM ThIka che. vikramane eka yeAgIe cintAmaNi ratna ApyuM, parantu rastAmAM eka rAgI mahAdriI yAcaka auSadhInI yAcanA karavA AvyA, eTale e dayALu dAnavIra rAjAe peAte mahAmuzkelIthI prApta karela ratna ApI dIdhuM.' A sAMbhaLI bAja cAlyeA gayA. 15 paMdaramI pUtaLI--bhAnidhi pUtaLI rAjA bhojane nA pADatAM kahe che; 'huM bhAja ! tamAre A sihAsananI pAse paNa AvavuM nahi. tamArA saMsarganA doSathI e malina thAya che, vikramAditye peAtAnA mitra sumitrane eka divya kanyA apAvavA ukaLatA telanI kaDAImAM peAtAnA deDa hAmI dIdhA hatA. pachI dig prabhAvathI te bacI gayA.' A sAMbhaLI bheAja rAjA cArlseA gayeA. 16 soLamI pUtaLI--prabhAvatI pUtaLI bhejane siMhAsana para besavAnI nA pADatAM kahe che; "tamAre A siMhAsana para besavuM ThIka nathI. rAjA vikramanI dAnazUratA tamArAmAM kyAMthI Ave? eka daridrI paMDite rAjasabhAmAM rAjAnI stuti saMbhaLAvI. rAjAe kahyuM: e teA ThIka, paNa vairAgyarasa poSaka kaMika kaheA. eTale brAhmaNa kahe che; "rAjya, dhana, dehanAM For Private And Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 260 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 AbhUSaNa, dhAnyasaMcaya, pAMDitya, bhUjabala, vakatRtva, kula ane uttama guNa e badhAM zA kAmanAM je saMsArarUpI kArAgRhamAMthI AtmAne choDAvyo nahi to ?" A sAMbhaLI rAjA virAga pAme che ane paMDitane pAMcaso gAma ane salaTI suvarNa dAnamAM Ape che. A sAMbhaLI bheja rAjA cakita thaI rAjamahele gaye. 17 sattaramI pUtaLI-eka vAra rAjA bhoja chAne mAne siMhAsane besavA jAya che tyAre prabhAvatI pUtaLI kahe che- he mAlavAdhIza! Aje ceranI peThe kema Avyo che? Ama kahI eka dhUta vaNikanI, devone paNa ThagyAnI, rasaprada kathA kahe che. pachI rAjA vikrame eka bhATane addabhuta dAna ApyuM te kathA kahe che. A bhATa pRthvImAtranuM RNa chedanAra, drAridrane tApa olavanAra, pitAnA jIvanane paNa ApI denAra, zatrune paNa samRddhi ApanAra vikrama rAjAnI stuti caMdrazekhara rAjA pAse kare che. caMdrazekhara rAjA devIne ArAdhI vikrama jevA thavAnuM varadAna meLave che. devI tene eka zarate vacana Ape che ke tAre roja agnimAM baLavuM. rAjA vikrama pitAnA pratispardhinI A vAta sAMbhaLI pite AvI agnimAM baLavAnuM devI pAse baMdha karAve che ane pratispaddhine paNa guNI banavAmAM sahAyaka thAya che. he rAjA bhoja ! A guNa tArAmAM che? A sAMbhaLI bhojarAja cAlyo jAya che. 18 aDhAra 1 pUtaLI-A caMdramukhI nAmanI pUtaLI paNa rAjA bhojanesiMhAsana para besavAnI manA karatAM kahe che:-"he mAlava bhUpAla! tAre A Asanane to aDakavuM paNa nahi." pachI pUtaLI-rAjA vikrame eka addabhUta sarovaramAM jaI, sUryanA sthaMbha upara caDhI tenI prasannatAthI, maLelA be uttama kuMDala ke jemAMthI roja be bhAra suvarNa male tema hatuM, evAM uttama kuMDale paNuM yAcakane ApI dIdhAM, e kathA kahe che. e sAMbhaLI bhejarAjA mahelamAM jAya che. - 19 ogaNIsamI pUtaLA-anaMgadhvajA rAjA bhojane nA pADatAM kahe che vikramAditya jevA guNa tamArAmAM hoya te beso. vikrama rAjA mahAparAkramI, satyavakatA, dharmaniSTha ane dAtA hato. tenA rAjyamAM pAtrane dAna, dInane madada ane atithine satkAra maLato. sarvatra dAridrano nAza thaI gayo hato. eka vAra eka maharSi rAjA pAse AvI kahe che ke eka varAha amArA Azrama, yajJakuMDe, udyAnano nAza kare che tethI amAruM rakSaNa kara. rAjA A sAMbhaLI tyAM jAya che. varAha nAse che ane pAtAlamAM jAya che. tyAM badhA devo maLe che. chelle balirAjA maLe che. vikramane oLakhI pitAnA ardha siMhAsana para besADI harSathI tenI khUba prazaMsA karI tene zIdhrasAyanarUpa rasa, jenAthI suvarNa ane nirogatA thAya te Ape che. rAja A laI pAcho Ave che. rastAmAM cAcakane joI A aNamUla vastu vAcakane ApI daI prasanna mane ghera Ave che." rAjAbhoja vikramAdityanuM A sAhasa ane dAnaguNa sAMbhaLI pAcho Ave che. - 20 vIsamI pUtaLI--rAjAbhojane kuraMganayanA pUtaLI kahe che, "he svAmina! A siMhAsana para tAre besavuM yogya nathI. vikramArka bhUpAlane inDe A sarvatobhadra nAmanuM Asana ApeluM che. A siMhAsana upara vikramAditya vinA anya zebhe tema nathI. vikramA For Private And Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | [ 261 vikrama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya ditya eka glaeNka sAMbhaLI videzamAM jAya che. tyAM addabhuta Azcarya ane aneka tIrtho jete padmapuranagaramAM jAya che. tyAMnA jinamaMdiramAM vardhamAna jinane namI raMgamaMDapamAM jAya che. tyAre tyAM cAra kApeTike, cAra cAra dizAomAM pharIne AvyA che te dareka potapotAnAM Azcarya kahe che. temAM cotha kahe che- eka addabhuta gIMdra che, paNa huM temanI pAse jaI zakayo nahi, tyAM javAmAM bahu kaSTa che. rAjA vikrama tyAM jAya che ane yogIrAjane namana kare che. AthI yogIrAja vikrama upara prasanna thaI addabhuta zaktivALA siddhadaMDa, kaMthA, ane cAMkhaDI Ape che. rAjA e laI avaMtImAM Ave che. rastAmAM eka rAjavIne matyu pAmate joI tene bacAvI rAjya meLavavA uparyukta traNe vastuo dAnamAM ApI de che. dhanya che tenI dAnavIratAne !" A sAMbhaLI bhejarAja pitAnA mahele jAya che. 11 ekavIsamI pUtaLI--lAvaNyavatI rAjA bhojane vikramanA siMhAsana para besavAnI nA pADatAM kahe che-"je vikramAdityanA jevo audArya guNa hoya to A Asane bese. rAjA vikrama maMtrIputranA kahevAthI eka jinamaMdiramAM jAya che. tyAM aNimA, mahimA, ladhimAM, garimA, Izitva, vazitva, prAkAmya, prabhutA, nAmanI ATha mahAsiddhI devIo darzane Ave che. vikrama paNa temanI pAchaLa jaI ukaLatA telanI kaDhAImAM devIonI pAchaLa paDe che. tyAM to devatA hAjara thAya che. devIe prasanna thaI rAjAne mahAprabhAvazAlI ATha ratno Ape che. rAjA te laI avaMtI tarapha Ave che. rastAmAM eka dAridrazekhara paMDita, dAridrayanA tApathI tApita thaI ghara bahAra nIkaLyo che. te rAjAne maLe che. rAjA e ATha ratno tene bheTa ApI de che." A sAMbhaLI rAjA bheja jato rahe che. 22 bAvIsamI pUtaLI--saubhAgyamaMjarI pUtaLI rAjAne kahe che, "tame je vikramAditya jevA he te sukhe A siMhAsana para bese. rAjA vikramAditya bramaNa karate eka divasa RSabhadeva prabhunA maMdiramAM gayA che. tyAM ene eka paradezI mitra male che, je eka rAjA che. bannene paricaya thAya che. paradezI rAjA vikramane kAmAkhya devInI kathA kahe che ane tyAM rahela rasakupiMkA levA pite gayAnI ane te prApta na thaI te vAta jaNAve che. vikrama te mATe tyAM jAya che ane pitAnuM balidAna ApavA tatpara thAya che. chevaTe devI prasanna thAya che, ane rasasiddhi pitAnA mitrane apAve che." bhojarAja A sAMbhaLI cAlyA jAya che. ra3 tevIsamI pUtaLI- caMdrikA kahe che-"he bhoja rAjA ! tamAre ahIM besavuM yogya nathI. rAjA vikrama jainadharmano parama upAsaka bane che, niraMtara jinapUjA, tattvazravaNa, sAdhusaMga, dAna, dayA Adi kare che. eka vAra sureMdra tenI prazaMsA karatAM kahe traNa jagatamAM vikrama jevo sAhasI, parAkramI, dAnezvarI, dharmaparAyaNa bIjA keI nathI." indranuM AvuM vacana sAMbhaLI eka deva tenI parIkSA karavA nIce Ave che rAjAne duHsvapna Ape che. rAjA rAjabhaMDAranuM dAna kare che ane chevaTe rAjya paNa bIjAne ApI pote cAlI nIkaLe che. devatA rAjAnuM A sAhasa joI prasanna thaI rAjAne tenuM rAjya pAchuM Ape che." A sAMbhaLI bhojarAja mahele cAlyo jAya che. - 24 covIsamI pUtaLI-haMsagamanA bhojarAjAne sihAsane besavAnI nA pADatAM For Private And Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 262 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 kahe che-A siMhAsana te! [sahanI guphrA jANavuM. enA upara teA rAjA vikrama ja zAbhe. pachI pUtaLI zAlIvAhananI kathA kahe che. rAnna vikrama zAlivAhanane khelAvavA dUta mekale che, zAlivAhana nathI jatA, Akhare pratiSThAnapuranA rAjA pAse tenI mAgaNI thAya che. chatAMye te nathI jatA eTale vikramAditya sainya laine Ave che. zAlivAhanane devatA sahAya kare che ane tethI e vikramanA sainyane mUti karI de che. vikrama rAjA vAsukI nAganuM ArAdhana kare che. nAgarAja pratyakSa thAya che ane tene amRtakupa devA pAtAlamAM laI jAya che. vikrama amRtakupa laine Ave che, tyAM rastAmAM zAlivAhane mAkalelA che cAkarA amRtapatI yAcanA kare che. mahAparApakArI vikrama peAtAnA mUoita sainyanI paNa paravA karyAM vagara yAcakrane amRtapa Ape che. vAsukInAga vikramanI A dAnazUratA joi bIjo amRtakupa Ape che. vikramAnuM sainya jIvita thAya che ane zAlivAhana rAjA paNa vikramAdityanuM audAya joi tenI pAse AvIne name che. A kathA sAMbhaLI bhAjarAjA nirAza thaI pAo jAya che. A pacIsamI kathAmAM jarUrI jyAtiSa jJAna graMthakAre ApyuM che. sakSepamAM bahu ja uttama vastu rajI karI che, jethI graMthakAra uttama jyAtiSI haze ema siddha thAya che. 25 pacIsamI pUtaLI-vidyutprabhA kahe che "je vikramAditya jevA hoya te ahIM bese. eka vAra eka apUrvI jyAtiSarvid paDite vikrama rAjAne kahyuM, amuka yogAthI bAra varSane bhayaMkara akAla mAlava dezamAM paDaze. cemAsa Ave che. varasAdanuM TIpuMye paDatuM nathI. prajAmAM hAhAkAra macI rahyo che. dAna pUjA Adi thayAM. Akhare eka deve kahyuM, pa khatrIsAnuM balidAna ApavAmAM Ave te te prasanna thai varasAda varasAve. vikramarAjA parjanyadevane ArAdhI peAtAnuM balidAna ApavA jAya che. tyAM devatA prasanna varlDa varasAda varasAve che, yAga lepa thAya che ane pRthvI AkhI jalamaya thaI sukALa thAya che." A sAMbhaLI bhAjarAja mahele jate rahe che, devane 26 chavvIsamI pUtaLI-AnaMdaprabhA bhojarAjAte nA pADatAM kahe che: "jovikramAditya jevuM sAhasa hAya teA he mAlavezvara ! A sihAsane sukhe bese. eka vAra IMdre vikramAdityanA sAhasanI prazasA karI. e deva tenI parIkSA karavA Ave che. nagara bahAra vruddha gAyanuM svarUpa batAve che. ThaM'DI sakhata paDe che. siMhagarjanA sAme thaI rahI che. gAyane bacAvavA vikramAditya UbhA rahe che. ThaMDImAM peAtAnAM vastra gAyane eTADe che ane sihuthI gAyanI rakSA kare che. A vakhate eka zuka AvI rAjAne kahe che, eka gAyane mATe tAruM amUlya jIvana zA mATe Ape che ? vikrama kahe che, zukarAja tame tamArA sthAne jAe. A gAyanI rakSA mATe mArA prANa ApIza. chevaTe devatA prasanna thaI kAmadudhA gAya vikramane bheTa Ape che. vikrama kAmadudhA laI mahele jAya che. tyAM rastamAM eka garIba brAhmaNa yAcanA kare che ane thALu vikrama e gAya brAhmaNane dAnamAM ApI de che." bhojarAja vikramanuM A audArya sAMbhaLI mahele cAlye jAya che. For Private And Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahArAjA vikramAditya - 263 27 sattAvIsamI pUtaLI- caMdrakAMtA bhojane nA pADatAM vikramanI prazaMsA kare che. vikramAditya eka ghutakAranI IcchA pUrNa karavA sAhasa karI be pahADanI vaccethI jala lAvI potAnA ziranuM balidAna ApI, devIne prasanna karI ghutakArane varadAna apAve che A sAMbhaLI rAjA bhoja potAnA mahele gayo. - ra8 aThThAvIsamI pUtaLI-pakAMtA bhejane siMhAsane besavAnI nA pADatA kahevA lAgI, "A siMhAsana para besavAnI IcchA ja hoya te vikramAditya jevo thAo." eka vakhata vikrame devInA maMdiramAM balAtkAre balidAna mATe levAI gayelA manuSyane badale pote ja balidAna mATe hAjara thaI te manuSyane bacAvyo. devI prasanna thatAM sarva che mATe abhayadAnanI mAMgaNI karI. devIe ene svIkArI. chevaTe varadAna ApavA mAMDayuM to pitAnI sAthenA cAra mAnavIone varadAna apAvo sukhI karyo. 29 ogaNatrIsamI pUtaLI-surapriyA bhojarAjane nA pADatAM kahe che "enA upara te vikramAditya ja zebhe, anya nahi. eka vAra eka jyotiSI sAmudrika zAstra bhaNIne Avyo. avantI bahAra teNe eka batrIsalakSaNa purUSane duHkhI ane lAkaDAMno bhAre upADatAM je. sAmudrike avantImAM AvI rAjAnA aMge sAmudrika jovA mAMDayuM to eke lakSaNa ja jaNAyuM nahi. tene thayuM batrIsalakSaNo dukhI che ane A nilakSaNI rAjA che. sAmudrika zAstra ja beThuM che. pachI tene rAjAe pUchyuM, bhAI, zuM vicAra kare che? teNe vAta karI. rAjA kahe chesAmAnya zAstra karatAM vizeSa baLavAna hoya che. pachI sAmudrika zodhI kADhayuM ke batrIsa lakSaNApuruSane tAlavAmAM kAka cihna hoya te te daridra rahe che ane lakSaNa rahitanA AMtaraDAM kAbaracitarAM hoya to te sukhI heya. pelA daridrInI parIkSA karI che te pramANe ja hatuM. have rAjA pitAnI parIkSA khAtara AMtaraDAM kADhavA taiyAra thAya che. mukha chedI eTale jatiSIe nA pADI ane kahyuM ApanAM AMtaraDAM kAbaracitrAM ja che." bhojarAja A sAMbhaLI cAlyo gayo. 30 trIzamI pUtaLI-devAMganA rAjAbhojane siMhAsane besatAM aTakAvI kahe cheA siMhAsana para Iddha ke vikrama sivAya bIjo koI besI zake nahi. ekavAra eka jyotiSI rAjAne bhaviSyavANI kahetAM kahe che ke hamaNuM mahAbhaya thaze. A vakhate eka vidyAdhara pitAnI svarUpavatI strI rAjAne bhaLAvIne jAya che. AkAzamAM mAyAthI be vidyAdharanA yuddhamAM e strInA patinAM aMgopAMga kapAya che. pelI strI satI thAya che, pAcho vidyAdhara Ave che ane strI mAge che. badhI hakIkata jANyA chatAM vidyAdhara kahe che-mArI patnI tArA, aMtaHpuramAM che. rAjA kahe che ema bane te huM mAthuM ApuM, vidyAdhara mAyAthI strIne lAve che. vikramAditya mAthuM Ape che. basa tyAM te devatA vikramAdityanA sAhasa upara AkrIna pikArI puSpavRSTi kare che. A sAMbhaLI bhojarAja cAlyo jAya che. - 31 ekatrIsamI pUtaLI--padmAvatI rAjA bhojane kahe che-he rAjendra, A siMhAsane bese nahIM. eka gRhastha potAnuM makAna navuM baMdhAvI jinamaMdirAdithI vibhUSita banAve che. zubha muhUrve temAM jAya che. paNa tyAM ja kaMIka-paDu paDu evo avAja thAya che. pote rAjA pAse phariyAde jAya che. rAjA te kharIdI le che. pachI rAjA ja pite sUvA jAya che. For Private And Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 264] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 tene paDu paDuM evo avAja saMbhaLAya che. rAjA kahe che bhale paDa! eTale eka suvarNa puruSa paDe che. paNa te zeThane ApatAM kahe che A tamArA bhAgyano che. zeTha nA pADe che ane sAthe ja pitAnI padminI kanyA paNuM paraNuve che. A sAMbhaLI bhojarAja pitAnA mahele jAya che. 32 batrIsamI-chelI pUtaLI--paDhinI bhojarAjAne siMhAsane besavAnI nA pADatAM kahe che-bhojarAja, vikramanA jevo kaI thayo nathI ne thanAra nathI. temaNe rAjya taryuM, deza tane, sAmaMta, keza, azva, padAti, hasti, Adi tajyAM; rANuo, putravRMdane deva zuddhAM tayA, paNa satva kadApi tajayuM nahi. avantImAM je mAla Avato te prajA kharIdI letI, paraMtu koI na dhe tyAre rAjA pote te kharIdAvI letA. ekavAra eka zrImaMta manuSya dAridya nAmanI loha pUtaLI vecavA avantImAM Ave che. ene koI kharIdatuM nathI. rAjAne khabara paDe che eTale tenA eka hajAra dInAra TharAvI rAjA te kharIdI le che, ane bhaMDAramAM mukAve che. rAtre tenI rAjyalakSmI jatI jatI kahetI jAya che ke dAriddhane rajA Ape. rAjA nA pADe che. rAjalakSmI jatAM viveka, lajajA, zAMti, kIrti, satya, sukha, yaza e badhAM javA mAMDe che. eTale sarva jAya che. rAjA tene nA pADe che. ane taravAra laI maravA ughukata thAya che eTale sattva rahI jAya che. sattva rahetA badhA guNo pAchA Ave che, ane dAridra pitAnI meLe zatrune tyAM cAlyuM jAya che. he bhojarAja ! AvAM tyAga sAhasa ane audArya tArAmAM che kharAM? vikramAdityanA sattvanI A kathA sAMbhaLI bhojarAja pitAnA mahele jAya che. A rIte A batrIsa pUtaLIonI kathAo pUrNa thatAM AcArya zrI rAmacaMdrasUrijI kahe che ke kSemakara munie raceluM caritra jeI smaraNa rahe te pATe meM A AkhuM caritra padyamAM racyuM che. vi. saM. 1490mAM A caritra banAvyuM. jyAM sudhI pRthvI, meru, caMdra, tArA, sUrya, dhruva, divasa ane rAtri eTalA pramANe che tyAM sudhI A vikramacaritra pRthvI upara vaMcAo ane vijaya pAmo! kharekhara A caritra bahu ja rasika che. graMthainI pravINatA addabhuta che. vAMcatAM manamAM pramoda thAya che, sAthe ja vikramanA nyAya, dharma prema, sAhasa, parAkrama, audArya, gAMbhIrya, dAnazaratA Adi guNo ApaNane AkarSe che. A kathAo ekalI kathArUpe na vAMcatAM vikramanA guNone pratibiMbita karanAra arIsArUpe vAMcavI joIe. maMyakAre sthAne sthAna para sulalita padyo ApyAM che te paNa cittAkarSaka ane pramoda Ape tevAM che. vAcake te vAMcI tene lAbha laI tevA thavA prayatna kare e ja zubhecchA che. For Private And Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAhasazUra vikramAditya lekhaka-kamATI - - bhUmipaTanA bhUSaNasamA anekAneka naravIranI janetA bhAratabhUmi jagatanA ItihAsanAM suvarNa pRSThomAM vizrata che. saMsAramAMnA sarva jIvomAM mAnavajAtinuM sthAna sarvocci ane sarvAdaraNIya che. A rIte mAnavajAtine eTalI badhI ucca mAnavAne khAsa hetu to eka ja najaramAM Ave che ane e te ja che ke, aneka suguNonA bhaMDAra samI paNa A ja jAti che. mAnavAmAM aneka suguNone saMcaya hovA chatAMya je eka sarvazreSTha guNa na hoya to te badhAya guNo, pAyA vinAnI sAta mALavALI ImAratanI jema, khIlatA ke vadhatA nathI. AdamI dAna devAnI bhAvanAvALo hovA chatAMya je te lakSmIne tyAga karavAnuM sAhasa na kare te te bhAvanA, manamAM paraNyA ane manamAM ja rAMdhyAnI jema, hadayamAM ja saMkelAI jAya. zIlavata pALavAnI bhAvanAnALe strI tyAganI hiMmata na rAkhe che te bhAvanA paNa jalaparapoTAnI jema ja vilayatAne pAme. tapabhAvane game teTalI hoya, paNa je mANasanA manamAM AhArane tyAga karavAnI hiMmata na hoya te te gaganakusumanI jema niSphalatAne ja pAme. bhAvanA paNa hiMmata sivAya kyAMthI saphaLa thAya ? eTalA mATe saghaLAya guNone khIlavavA ke vadhAravA mATe pahelA darajajAnI bhUmi kaho, zakunasaMketa kahe ke maMgalAcaraNarUpa kahe to te eka sAhasano guNa ja gaNI zakAya. Aje huM avaMtIpati vikrama rAjAnA aneka guNo paikIne eka sAhasa guNa keTalI ucca bhUmikAe paheo hatA te darzAvavA IcchuM chuM. A vizvavikhyAta vikrama rAjAne sabhA bharavAne ghaNo ja zokha hato. AvI sabhAmAM mukhyatve bhAga bhajavanAra paMDitavarga sAthenA vividha prasaMgone vinoda hamezAM cAlyA ja karato. rAjA ane vidyAvinoda e sahaja vAta na manAya; rAjA ane vilAsa e to naisaMgika sahayoga anubhavAya che; paNa rAjA vikramane mAtra vidyAvinodano ja zokha hato. eTaluM ja nahIM paNa navA navA leke saMbhalAvanAra vidvAnone pAritoSika tarIke hajAro lAkho nahi paNa kare sonA mahora devAtI. kharekhara, bhikSukanA rUpamAM rAjadvAra AgaLa AvIne UbhA rahenAra sarvajJaputra tarIke vikhyAta siddhasena divAkarajI mahArAjane kAvyakalAnA badalAmAM eka eka lekanA pAritavika tarIke cAreya dizAnuM rAjya pradAna karanAra sAhasikAgraNI A vikramarAjA ja paMkAele che. eka samaye rAjA vikrama paMDitanI sabhA bharIne beThe hato, sabhAnI aMdara e ja avaMtI nagarane vAsIdAMta nAmane zreSThI rAjasabhAmAM AvI, rAjAne yogya bheMTaNuM dharI, namaskAra karIne savinaya kahevA lAgyo ke, "he svAmin ! Apa ghaNuya daridrIonuM dAridra cUro cho, ghaNuM hatAzone utsAhI banAvI AzAnA zubha kiraNethI dIptimAna banAve che, te mArI paNa eka araja che te sAMbhaLI mArI nirAzA dUra kara. meM eka suMdara mahela banAvye che. e mahela banAvavAmAM sArAmAM sArA kArIgare rokyA hatA. mahela suMdara thAya te mATe dravyano vyaya karavAmAM jarA paNa pAchI pAnI nathI karI. makAna taiyAra thatAM suMdara muhUrtamAM mahatsavanI sAthe temAM praveza paNa karyo, paraMtu koI duSTa grahanA udayathI te ja divase rAtrinA samaye madhya bhAgamAM eka suMdara palaMga upara huM For Private And Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 266 zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 sUtA hatA ane thADA supta avasthAmAM ane jAgRtAvasthAmAM Avye ke turata ja upara rahelA gharanA pATaDAmAMthI jANe akasmAta avAja AvyA ke 'paDuM chuM, paDuM chuM.' AvI bhayamaya vANI sAMbhaLatAM ja 'ta paDa' ema khelI huM tyAMthI palAyana karI gayA. khIje divase paNa A pramANe ja banyuM. trIje ceAthe divase paNa e ja thayuM, eTale grahakAryamAM nimittaAone temaja anyAne zAMti thAya te mATe pUjApeA Adi ApIne nAhakane ja daDAyeA, paNa kazuM vaLyuM nahi ! he rAjan ! A du:khanuM nirAkaraNa karavAmAM sAhasavIra evA Apa ja samartha che, anyanI apekSA vRthA che. A vRttAMta sAMbhaLI sArI rIte potAnA manamAM dhArI, ane gharanuM mUlya traNa lAkha ApIne te zeDane vidAya karyAM ane saMdhyAkAlanA samaye peAtAnA mAnela dhavalahavAsamAM vikramarAjA dRDha vizvAsathI ane kutUhala jovAnI apekSA rAkhIne sukhathI sUtA. rAtrInA madhya paheAra thatAM akasmAta tAmi' 'huM paDuM chuM" evI vANI saMbhaLAvA lAgI. e sAMbhaLI rAjA kheAthyA, 'satva pata' 'tuM jaldI paDe.' evA avAja AvyuM. A javAba sAMbhaLatAMnI sAthe ja uparathI adhiSThAyaka devatA prerita suvarNa puruSa nIce paDayeA. vicakSaNa rAjA vikrame tene pakaDI lIdheA ane potAnA rAjyAvAsamAM savidhi sthApata karyo ane peAtAnA baLathI e puruSanI siddhi karI. vikrama rAjAnI A siddhimAM mukhya nidAna tA sAhasa ja manAya. A sthALamAM e dharanA zreSThIe te 'zuM paDaze' e vicAranI bhrAnti ane bhayamAM ja gRhatyAga karyo, ane gharanAM bhAre upadrava mAnI rAjAne e dhara suprata karyuM. jyAre rAjA vikrame peAtAnA sAhasathI e gharamAMthI amUlya lAbha meLavyeA. rAjA vikramanA smRtihAsane bArIkAithI joie tA AvA eka nahi paNa sekaDe| prasaMgeA evA maLe che ke, je ghaNAMkharAM sAhasikatAthI ja pUrNa karelAM che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir basa, je mANasa vikrama rAjAneA sAhasikatAne A eka ja guNa meLave te duniyAmAM temanA mATe azakya agara duSTa zuM rahe ? arthAt traNe bhuvanamAM te jetA ane netA khatI zake. zrI jaina satya prakAzanA me upayAgI a [1] kramAMka 43-jaina daza namAM mAMsAhAra hAvAnA AkSepAnA yukti ane zAsra dRSTie saceTa javAma ApatA lekheAthI samRddha aMka, mUlya 7-4-0. [2] kramAMka 45--kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA jIvanasaMbadhI vividha lekhAthI samRddha aMka, mUlya 0-3-0 zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti jeziMgabhAInI vADI, ghIkAMTA-ama va For Private And Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAratavarSanA bhinna bhinna saMvato lekhaka : pUjya muni mahArAja zrI jJAnavijayajI varSa-A varSa meSa Adi bAra rAzine sUrya bhogavI le tyAM sudhInuM eTale 366 divasa ( sUryasiddhAta pramANe 365 dina, 15 ghaDI, 31 pala ane 30 vipala ane I. sa. hisAbe 365 dina)nuM manAya che. tene prAraMbha meSa saMkrAnitathI thAya che. tene bAramo bhAga te sAra mAsa kahevAya che. je kramazaH meSAdinA nAmathI temaja caitrAdinA nAmathI oLakhAya che. baMgAla, paMjAba ane pahADI pradezamAM A varSane vizeSa pracAra che. dakSiNane kalamasaMvata paNa sauravarSavALo che. pAMca sauravarSanA 60 mahinAene 1 yugasaMvatsara thAya che. vAvarSa-pakhavADIyAno eka mahine, evA bAra mahinAnuM eka cAMdravarSa thAya che. ene kALa 354 divasa (sUryasiddhAntane hisAbe 354 dina, 22 ghaDI, 15la, 24 vipala) pramANa manAya che. tenA mahinAo zudi ekamathI zarU thaI amAse pUrA thAya che. adhika mAsa ane citrAdi varSAraMbhanA hisAbe A mAnyatA vAstavika che. uttara bhAratamAM mahinAo vadi 1 thI 15 sudhInA manAya che. eka yugasaMvatsaranA saura mAsa 60 thAya, tyAre cAMdra mAsa dUra thAya che. eTale vadhArAnA banne mahinAne adhikamAsa mAnI te bane varSane sarakhAM karavAmAM Ave che. eTale te yuganA varSAraMbhamAM saura ane cAMdra e banne varSo joDAI jAya che. hinduonI dhArmika kriyAo A cAMdra varSanA mahinA ane tithionA hisAbe ArAdhAya che. AthI saura paMcAMgamAM paNa saura divasonI sAthe cAMdra tithio lakhavI paDe che. vAdaspatirasaMvatsara-A saMvatsara bRhaspati saMpUrNa nakSatracakrane bhogavI le tyAM sudhI eTale "12 varSane hoya che, jenA varSo zrAvaNa bhAdaravAnA nAmathI oLakhAya che (caMdapannati ).khAsa karIne guru asta thayA pachI udaya pAme tyAre te kRtikA, mRgazirSa vagere je nakSatra upara Uge che, te nakSatranA nAma anusAra te varSa kArtika, mAgazara vagere nAmathI oLakhAya che. paraMtu A saMvatsarane pracAra Aje dekhAto nathI. - zanivari-A saMvatsara zani graha saMpUrNa nakSatra cakrane bhogavI le, tyAM sudhIno eTale " 20 varSa ane hoya che (varAtti ). Ano pracAra paNu Aje dekhAto nathI. pramavAraMvatsara-A saMvatsara be prakAranI maLe che-- - 1-bahaspati bAra rAzi upara 361 dina, 2 ghaDI ane 5 pala sudhI rahe che eTale te saura varSathI 4 divasa, 13 ghaDI, 26 pala ane 30 vipaLa nA hoya che. 85 varSa eka saMvatsarane kSaya karavAthI te bannenI samAnatA thaI jAya che ane tethI ja A saMvatsara bRhaspatinI gatinA AdhAre levAya che. A bRhaspati saMvatsaranuM cakra 60 varSe pUruM thAya che. jenA nAme prabhava saMvatsara vagere maLe che. T -prabhavAdi saMvatsara sauravarSanA pramANane hoya che, je prabhava, vibhava vagere 60 nAmo vaDe 60 varSa paryanta cAle che. tyArabAda punaH prabhava, vibhava vagere nAmathI tenuM bIjuM cakra gaNAya che. ISTagata saMvatsaramAM 12 meLavI tene 60 thI bhAgavAthI zeSamAM rahela AMka pramANe prabhavAdi saMvatsarane AMka Ave che. saptarvisaMvatsara saptarSinA sAta tArAo akeka nakSatra so-so varSa sudhI bhagave For Private And Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 268] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 che. e rIte 2700 varSa jatAM saptarSio eka nakSatracakrane pUruM kare che. A saMvatsaranA akeka nakSatranA hisAbe 1 thI 100 sudhInA varSanA AMkaDAo lakhAya che. 100 varSa pUrAM thAya ke pharI ekathI saMvata lakhavAnI prathA hatI. A saMvatsarano AraMbha citrathI gaNAya che. saptarSi saMvatamAM 81 meLavavAthI zatAMka vagarano gata "caitrAdi vikrama saMvata " Ave che, 80 joDavAthI gata * kArtikAdi vikramasaMvata " UbhuM thAya che, 46 nAkhavAthI gata zakasaMvata ane 24 yA 25 jeDavAthI IsvI sana saMvatane zatAMka vinAno AMkaDA Ave che. A saMvatanA bIjA nAmo "laukikakALa ' "laukikasaMvata " "zAstrasaMvat " ane 'pahADI saMvata' vagere che. zusaMvata-kaliyugane prAraMbha thayo tyArathI gaNAya che. vidvAne A saMvatane prAraMbha I. sa. pU. 3102 phebruArInI bIjI tArIkhanI savArathI eTale-ce. zu 1 thI mAne che. caitrAdi vikrama saMvatamAM 3044, zakasaMvatamAM 317 ane I. sa. mAM 3101 joDavAthI kalisaMvata Ave che. e paNa ullekha maLe che ke pahelAM A saMvatano prAraMbha mahA zudi 15 nA madhyAhnathI eTale mahA vadi 1 ne prAtaHkAlathI manAte hato. te ja divase mahAbhArata yuddha samApta thayuM ane rAjA yudhiSThirane rAjaya prApti thaI, AvI mAnyatA hovAthI A saMvatanAM bIjAM nAmo "bhAratayuddhasaMvata' ane 'yudhiSThira saMvata' paNa manAya che. suvigsaMvata-A saMvata mATe varAhamihira lakhe che ke ghauitrakriyuttara (22OM) rAtatha jJaDha eTale zakasaMvatamAM 2526 umeravAthI ane caitrAdika vikramasaMvatamAM 2391 jeDavAthI yudhiSThira saMvata bane che keTalAka vidvAne varAhamihiranA A matane kalpita mAne che ane mArA kalisaMvatane ja yuddhakirasaMvata mAne che. yunivararaMvana-zAmasiMha gautama buddhanA nirvANuthI A saMvata pravaryo hoya tema manAya che, paraMtu tene cokkasa kAla Aja sudhI nakkI thaI zakayo nathI. selana, brahmadeza, AsAma ane siyAmamAM vikramathI 487 varSa pUrve eTale I. sa. pU. 544 mAM buhanirvANu manAya che, jyAre bhinna bhinna vidvAna buddhanirvANune kAla I. sa. pU. 388, 471 thI 483, 477, 478, 481, 482, 483, 487, 518, 544, 628 ane 1097 mAM mAne che. vInirNavatta-bhagavAna mahAvIradeva Aso mAsanI amAsanI rAtre chelA be ghaDI samaya bAkI hato tyAre 28 mA sarvArthasiddha muhUrtamAM nirvANa pAmyA tyArathI A saMvatanI zarUAta thaI che. eTale A saMvatano prAraMbha kA. zu. 1 nA savArathI thAya che. vikrama saM. mAM 470 varSa meLavavAthI vIranirvANasaMvata Ave che. kemake di. . nA dareka pranthomAM bhagavAna mahAvIranA nirvANa ane vikramanA samaya vacce 470 varSanuM aMtara ApyuM che. A saMvatanA prAcInamAM prAcIna zilAle vIrasaMvata 27 ane 84nA maLe che, 1-A (1) pUrva chADavUTamUvi minaH rvataH sadA (2) saptatriMze ca varSe vahati bhagavato janmataH kAritArhacca (3) zrIdevAryasya yasyollAsadupalamayI nUrNarAjena rAjJA zrIke (4) zI supratiSThaH sa jayati hi jinastIrthamuMDasthalasthaH .........saMvat vIra janma 37 (6) zrI vIrajanma 37 zrI devA0 jA2, putra x x dhUkAritA (zrI jaina satya prakAza" 1993 va. 2. aM4-5). For Private And Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] bhAratavarSanA bhinna bhinna saMvata [ 269 je hindabharanA zilAlekhAmAM sauthI prAcIna che. vIranirvANuxvanA granthAnA ullekha sauthI prAcIna kalpasUtramAM ane tyAra pachI aitihAsika gAthAo, stotrA, pariziSTA, caritra ane vicArazreNI vageremAM che. vimalavas--vIrasaMvat 471 kA. zu. 12 tadanusAra i. sa. pUrve` 5(56)nA kaTAbarathI vikramasaMvat zarU thayA che. jo ke A saMvat prAraMbha hAla keTalAeka pradezezamAM catra, aSADa ane zrAvaNathI paNa karAya che, paNa e mAnyatA pachIthI zarU thaela che. A saMvanA jUnAmAM jUnA zilAlekhe vi. saM. 794,811 tathA 898 ane prazasti lekhA vi. sa. 989 ityAdi maLe che. vidvAne mAne che ke 'kRta' ane 'mAlava' saMvat e B kaccha bhadrezvaramAM bha. mahAvIrasvAmInuM bAvana jinAlayanuM prAcIna madira che, jemAM bha. pArzvanAthanI pratimAM che. A maMdirane vi. sa. 1939mAM chaIddhAra thayA tyAre eka prAcIna tAmrapatra nIkaLyuM che,jemAM lakhyuM che ke-1 cevacaMdrIya zrI pArzvanAthaDhavazveto 23 // OM. e. Dabalyu Delpha haeNAla kahe che ke A lekha prAcIna khareASTrI lipimAM lakhAyela che. pU. pA. AtmArAmajI mahArAja lakhe che ke- madiranA jIraNu kharaDA--noMdharUpa pustakamAM ane kacchanI bhUgeALamAM lakhyuM che kevIrAlU 22 varSe tuM caitya saMgAtuM / A tAmrapatra bhujapuranA ti suMdaralAlajI ke temanA ziSya pAse che ema saMbhaLAya che. ema paNa kahevAya che ke A lekhatI devanAgarI lipivALI nakala madiranI divAlamAM paNa lAgavela che.--(jaina satya prakAza, va. 4, aM. 1-2) C (1) cau[T]yama[ta].. ........caturakSitiya [sa]...... (2) jAye sAhimAhini.. . raM niviThamA jhimike (vaDAlI gAmathI prApta khareASTrI lipinA zilAlekha ) --( zrI. gA. hI. ejhAkRta bhAratIya prAcIna lipimAlA ) samaNassa bhagavao mahAvIrassa jAva savvadukkhappahINassa NavavAsasayAI vatAi dasamassa ya vAsasayassa ayaM asoime saMvacchare kAle gacchai, vAyaNaMtaraM puNa ayaM teNaue saMvacchare kAle gacchai, iti dIsaI. - ( kalpasUtranA chaThThA vyAkhyAnano chello mUlapATha ). caudasa solasa vAsA caudasa visuttarAya dunnisayA / aTThAvIsA ya duve paMcasayA ceva cauyAlA || paMcasayA culasIyA cha ccaiva sayA navuttarA huMti / paMcasayA coyAlA taiyA siddhiMgayassa vIrassa // purimaMtaraMjiyAe terAsiyA diThThi upapannA // --( avazya sUtra); vikkamara jAraMbhA parao siri vIra nivvuI bhaNiyA / sunna - muNi-veya-jutto vikramakAlAu jiNakAlo || vikramakAlAjinasya vIrasya kAlo jinakAlaH zUnya (0) muni (7) veda ( 4 ) yukta: catvArizatAni saptatyadhikavarSANi(470)zrI mahAvIra vikramAdityayorantaramityarthaH / (A0 merutuMga sUriviracita vicArazreNi) - z--A sunna-muLi-cer 4070 nutto, vimAho niLAjo / / -( vicArazreNIprAcIna gAthA ) B preA. hana jekAkhI tathA jAla cApeTiyara te mAne che ke-vIr sa'. ane vikrama sa. nuM AMtarUM 470 ne badale (pAlakanA 60 varSa ghaTADIne) 410 vanuM che. -(inDiyana enTikaverI, jUna-julAI-ogaSTa sane 1914) For Private And Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 278 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 A saMvatanA ja bIjAM nAme che. 3 vana--I. sa. pUrve 753 thI ramanasaMvata' zarU thayo hato, je zarUmAM 10 mahinA ane 304 divasano ja hato. I. sa. pUrve 715thI672 nA vacagALAmAM rAjA nunA pAMpaliya?' temAM jAnyuArI ane phebruArI e be mahinA vadhAryA. vaLI I. sa. pU. 46 mAM "jUlIyasa sIjhare' temAM 90 divasano umero karyo ane "kivankalIsane badale julAI mAsa dAkhala karyo. e ja rIte romanA prathama bAdazAha "agaSTa' sekasTAIlIsane sthAne "ogaSTa mAsa dAkhala karyo, ane aMte teramA pipa gregarIe tA. 2-2-1582mAM evuM pharamAna kAvyuM ke AgAmI tA. 5-10-1582ne tA. 15-10-82 tarIke mAnavI ane te ja hisAbe AgaLanI tArIkhe levI tathA varSAraMbha tA.1 jAnyuArIthI mAna. jo ke zarUmAM to A pharamAnane svIkAra romana kethelika dezoe ja karyo hato, paraMtu bIjA 200-300 varSa jatAM te AkhA ya yurope e pharamAnane apanAvI lIdhuM che. IsvIsana A romana saMvatanA dhoraNe ja cAlu thayo che. rAma nagaranA pAdarI DAyonisiase' Isu saMvata calAvavAno manasube karyo ane tA. 25 mArcathI hisAba lagAvI IsuthI pitAnA sudhInA varSo gaNI IsavI sananI I. sa. paramAM maryAdA nakkI karI che. IsvI sana A rIte zarU thayo che. varSAraMbha to pipa gregarInA samayathI jAnyuArInI pahelI tArIkhathI ja zarU manAya che. AjanA vidvAna mAne che ke I. sa. ne prAraMbhakALa te vAstavika rIte vi. saM. ne piSa mahine ane Isu krAISTanA janmathI 35 varSa jatAM tA. 1 nI madhya rAtri che. A saMvata yuropamAM vaparAya che. ane aMgrejI rAjya AvyA pachI hindustAnamAM paNa vaparAya che. mauryasaMvata-mauryasamrATa caMdragupta vi. saM. pUrve 315 ane pAzcAtyamate 265nA kA. zu. 1 thI pitAnA rAjyAbhiSekanI sAlathI A saMvat zarU karyA che. jena samrATa khAravelanA hAthIguphAnA zilAlekhamAM mau. saM. 165 khodAyela che.' raghuvara-yunAnI bAdazAha sikaMdaranA senApati saeNlyukase tA. 1-10 I. sa. pUrve 31ra eTale vi.pUrve 256thI A saMvat zarU karyo che. jene ullekha sikkAomAM maLe che. pAdhithanAra--vi. saM pUrve 190, I. sa. pU. 243 nA eprIlathI A saMvat zarU thayela che. takhtIvahI (paMjAba)ne rAjA gAMDe pharAsanA rAjya varSa 26 nA zilA 3 A che. tri. la. zAha mAlavasaMvatanI zarUAta I. sa. 531-33 eTale vi. saM. pi87-589 mAM pUNene harAvyA tyArathI batAve che. prAcIna bhAratavarSa bhA.4 pR. 16) B De. bhAu dAjI jaNAve che ke vikrama saMvata jenee dAkhala karyo che. -(ja. . dhaMca, oN. e. se. pu. 8, pR. 233; prA. bhA. va. bhA. 4 pR. 43) 4 hiMda bahAranA keTalAeka saMte A pramANe che. sRSTi saM. I. sa. pU. 1, 97, 28, 47, 801mAM; cInI saM. I. sa. pUrve 9, 60,00, 499mAM; grIka pRthvI saM. I. sa. pUrve 4078mAM ane oliMpiyaDa I. sa. pU. 776 mAM zarU thaela che. -(gaMgA jAnyuArI 1933 no purAtattvAka) 5. panaMtarIya saThi vasa sate rAjamuriya kAle / (paM. bhagavAnadAsajInuM "hAthI guphA enDa zrI adhara iskrIpzansa, bhAratIya prAcIna lipimAlA.) For Private And Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] bhAratavarSanA bhinna bhinna saMvata [ ra71 lekhamAM saM. 103 no ullekha che. A saMvata khAsa karIne bauddha graMthamAM vaparAyo che. ___ kaniSkasaMvat-nane zAnavazI zAhI ni 23 425 che. mathurAnI rena mUrtionI gAdImAM A saMvata maLe che, jene samaya vikrama pUrvene manAya che. zakasaMvat-pI.ni. sa. 105 bhane 5 mahinA tathA vi. sa.135 mane pAMca mahinA jatAM zakasaMvat zaru thayo che. pracalita paMcAgamAM vi. saM. ane zaka saM. nuM aMtara 135 varSanuM levAya che. 6. pAhi kaNiSkasya saM. 7 -(mathurAnA zikSAsamA ). a. vi. sa. zAla kSarATa sa. 8. sa. pU. 158 ma ane ani sa.na. sa. 78 (vi. sa. 135)mAM bhU . -(prA. ma. pa. mA. 4 pR. 106) eka vidvAna kaniSkathI zAkano ane ramezacaMdra majumadAra kaniSkathI saikuTaka saM. ne Ara bhAna cha. -(lAratIya prAyIna sipibhaat| 5. 172-173) 7. sesaM puNa paNatIsasayaM vikkamakAlammi paviTTha TIkA-zeSaM paMcatrizadadhikaM zataM 135 vikramakAle praviSTam / vikramAdityAMGgikRtasaMvatsarAt zAkasaMvatsaraM yAvadH kAlaH sa vikramakAlaH / sa ca pUrvoktayuktyA 135 varSamAnaH / zrI vIranivRtevarSeH SaDbhiH paMcottaraiH zataiH / zAkasaMvatsarasyaiSA pravRtirbharate'bhavat // itthaya paNahiya chasaesu 605 sAgasaMvaccha ruptti| TIkA-atra ca 605 varSeSu zAkasaMvatsarotpattiH // -( mA. bhettuMgabhUrikRta, piyArapi) chahiM vAsa saehiM paMcahiM vAsehiM paMcamamAsehiM / mama nivvANaMgayassa u uppajjissai sago raayaa| -(mahAvIracariyaM ) paNachassaya 605 varisaM paNamAsajudaM gamai vIranivvuido sNgraajo| TIkA-zrIvIranAthanivRtteH sakAzAt paJcottaraSaTchatavarSANi paMcamAsayutAni gatvA pazcAt vikramAGkazakarAjo'jAyata-(trilokasAra zloka-848). digambara graMthamAM bIjA paNa 3 zaka rAjAone paricaya maLe che- vIrajiNaM siddhigade causadaigisaTThi 461 vAsaparimANe / kAlammi adikte uppaNNo ettha sagarAo // ahavA vIre siddhe sahassa NavaMkammi satasayabbhahie / paNasIdimmi 9785 atIde paNamAse sagaNio jAdo // coisa sahassa satasaya tiNavadi 14793 vAsakAlavicchede / vIresarasiddhido uppaNNo sagaNio ahavA // (di.A.yativRSabhakRta-tiloyapanatti) ahIM je 461 varSe zaka batAvyo che te gardabhIla-darpaNane uzkeda karavA mATe Avela zAhi rAjA che. teNe A sAlamAM saurASTramAM paga mUkyo haze ane prathama zaka rAjyanI sthApanA karI haze. vI. saM. 9785 ane 14793 mAM zaka batAvyA che je bhaviSyamAM thanAra zaka rAjAonuM sUcana che ema samajavuM. 8 zakasaMvamAM eka varSane pheraphAra paNa jovAya che - ____ jyA zakavarSAsa zakAce 1818 varSa mhaMTale Ahe tyAsa tAmIla telaMnI ANi mhaisurAMtIla kAnaDI lipIta chApalelyA kAhI paMcAMgAMta 1819 ve varSa mhaMTale Ahe / -( bhAratIya jyotiSazAstracA itihAsa, pR. 372). For Private And Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 202 ] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 zaka varSanA zilAlekho saM. para ane graMthale paMcasiddhAMtikAmAM saM. 427 ItyAdi maLe che. zaka saM. nI pahelA "zAlivAhana" zabda paNa joDAyela che jenA ullekha ke lekhe sAke 1200 pachInA maLe che. A saMvata vizeSataH dakSiNa pradezamAM ja vaparAya che, jenA be nAmo che: 1.zakasaMvata 2 zAlivAhana saMvata. vArtAvi . saM. 135 thI zarU yastriIsaMvat--vi. saM. 138 thI zarU jelIsaMvat--vi. saM. 305nA Aso sudi 1 tadanusAra tA. 26-8-249 thI zarU tha che, jene sai. saM. 245 ne prathama lekha malyo che. AnA 1 vaikuTaka, 2 kalacurI ane 3 cedI ema traNa nAmo che.10 - gurtavaH mosaMvargu ptasamrA dvitIya caMdragupta pitAnA vaDadAdA ghaTotkacanA ke pitAnA dAdA prathama caMdraguptanA rAjyAbhiSeka kALathI eTale vi. saM. 376 nA kA. zu. 1 thI A saMvata calAvyo che. pachI vallabhI rAjAoe paNa mAtra vallabhIsaMvata evuM nAma badalI A saMvatane ja jArI rAkhela che. A saMvat sikkAo, tAmrapatro, zilAlekha ane graMthamAM ghaNuM maLe che. dvitIya caMdraguptanA saM. 82 ane 93 nA zilAlekha maLe che. jayara -gaMgavaMzanA rAjAe I. sa. 572 ke 576mAM calAvyo che, jene prathama zilAlekha gaM. saM. 87no maLe che. jIvanavi. saM. 649 bhA. va. 1 (gujarAtI) ane bIjI rIte kanyAsaMkrAtinA pahelA divasathI A saMvatane prAraMbha lekhAya che. A cAMdra-saura varSa che. AnA bIjAM nAme vilAyatI sana ane amalIsana che. vizeSatA e che ke asalI sana uDisAnA rAjA IMdradhumnanA janmadivasa bhA. zu. 12 thI zarU manAya che. A saMvat bAdazAha akabare vi. saM. 1620 thI baMgAlamAM navo ja calAvyo che. havana-je phasalIsanathI sAtame mahine eTale vi. saM. 650 nA meSa saMkrAtinA pahelA divasathI zarU thayela lekhAya che; jemAM 1, 2, 3 ema tArIkhano vyavahAra che, pakSa ane tithio nathI. gIrana-A sana vi. saM. 656 thI ane bIjI rIte gu. vi. saM. 1400 je. zu. 2 tA. 1 muharama hi. saM. 745 thI zarU thayo manAya che. je saura varSa sAthe baMdha 9-A sAtavAhanopi krameNa dakSiNApathamanaNaM vidhAya, tApItIraparyantaM cottarApathaM sAdhayitvA, svakIyasaMvatsaraM prAvIvRtat / janazca samajani // -( vividhatIrthaha5, pravadhorA). B nRpazAlivAhanazaka 1276 ( DI. li. I. sa. I. pR. 78 lekhAMka 455) 10 che. tri. la. zAha to mAne che ke-prAcIna cedI saM. I. sa. pUrve 558, papa6, ke 475 mAM zarU thayo hato. naMda saM. I. sa. pUrve 471 mAM zarU thayo hato. -(prA. bhA. va. bhA. 1 pR. 168, 330, 349, 350) 11 rasUlamahaMmadasaMvat 662 tathA nRpavikrama saM. 1320 tathA zrImadvallabhI saM. 945 tathA zrI siMha saM. 151 varSe ASADha vadi 13 khau // --(solaMkI anadevanA rAjyakALane verAvaLane zilAlekha. bhA. prA. lipimAlA pR. 175) For Private And Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] bhAratavarSanA bhinna bhinna saMvata [ 273 besato Ave che. jemAM merama ane mahinAne meLa maLI rahe che. AnAM bIjAM nAme zAharasana, surasana ane zAha saMvata paNa che. dRrSasaMvarka nojanA rAjA harSavardhana zilAditye potAnA rAjyAbhiSekanI sAlathI eTale vi. saM. 664 thI A saMvata zarU karyo hato, jenA saM. 22 ane 25 nA zilAlekho maLe che. dikarAna-hajarata mahammada payagaMbare vi. saM. 678 zrA. zu. 2 guruvAranI sAMje tA. 15-7-622 mAM makkA choDayuM:(hIjarata karI) tyArathI A sana zarU thayo che. A 354 ke 355 divasanuM cAMdra varSa che, jemAM adhika mahine Avato nathI ane mahinA tathA moramane sabaMdha joDAtuM nathI. A musalamAnone majahabI saMvata che. mArikavara-A saMvata vi. saM. 678 thI zarU thayo che. parIsaMvatta--pArasIsaMvata zarUmAM 12 mahinAnA 360 divasa ane chellA vadhArAnA 5 divasa ema kula 365 divasa hato ane mevAkathI zarU thato hato. pachI yajadIgardane hIndI vi. saM. 689 mAM tene navuM rUpa ApyuM che. jemAM 365 divasanuM 1 varSa bane che ane dara cothe varSe 1 divasa vadhArAya che. AnuM bIjuM nAma "irAnI saMvat " paNa che. | maNina-vi. saM. 695 nI meSa saMkrAtithI ane baMgAlI sana 45 jatAM zarU thayo hato. 4masaMvata-je vi. saM. 881 nA bhAdaravAmAM cIMgama (siMha) saMkrAntithI zarU manAya che. A saura varSa che, jene saM. 149 no zilAlekha maLe che, jenA bIjAM nAmo kolaMbasadhata ane parazurAmasaMvata paNa che. pittarasaMvatajene nepAlanA rAjA abhayamallanA putra vi. saM. 976 nA kA. zu. 1 tA. 20-10-879 thI zarU karela che. suvicarasaMvata-kalyANa nagaranA selaMkI rAjA vIra vikramAditye gujarAtI vi. saM. 1132 nA ce. zu. mAM A saMvat calAvyo che, jeno saM. 94nA zilAlekha maLe che. TADhava-khurAsAnanA bAdazAha sulatAna jalAluddIna malike pArasIsaMvatanA mahinAo ane Rtuone meLa sAdhavA mATe hindI vi. saM. 1146 thI jalAlI saMvat zarU karyo che, je pArasI samAjamAM pracalita che. livaragujarAtanA rAjAdhirAja siddharAja jayasiMhe (karnala jemsanA mate zivasiMha ane dI. vijayazaMkara gaurIzaMkara ojhAnA mate saurASTranA maMDalezvara siMhe) vi. saM. 1171 kA. zu. 1 thI A saMvata calAvyuM che, jene pahele zilAlekha saM. 32 ne maLe che. gujarAtanA rAjA solaMkI bhImadeva (bIjA) nA dAnapatramAM paNa saM. 96 mA. zu. 14 ane guruvArano ullekha che. 12 zrImavikramasaMvat 1202 zrIsiMhasaMvat 32 AsvIna vadi 13 some / (mAMgarolanI seDhI vAvane zilAlekha, gujarAta aitihAsika lekho bhA. 2 naM. 145) For Private And Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ra74] zrI jana satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 ru senasaMvata-baMgAlanA senavaMzI rAjA ballAlasenanA putra lakSmaNasene gu.vi. saM. 1176 nA kA. zu. 1 thI zarU karela che, je Aje mithilAdezamAM pracalita che. ' siddhahemakumArasaMvata-A saMvata gujarAtanA rAjAdhirAja siddharAja jayasiMhanA utarAdhikArI ane ka. sa. A. zrI hemacaMdrasUrIzvaranA upAsaka paramahaMta gurjarezvara kumApALe vi. saM. 1199 athavA vi. saM. 1216 thI zarU karela che, jeno zilAlekha saM. 4no maLe che ane tatkAlIna graMthAlekha gaNuM maLe che.13 viTAdikana-bIjApura (dakSiNa)nA bAdazAha ziyA sampradAyanA yusupha Adila zAhe vi. saM. 1313 thI zarU karyo hato. ggiAna-vi. saM. 1397 mAM kocInanI uttaramAM "bIpIna" TApu nIkaLe che jenI yAdagIrImAM puDu (navI-vastI) saMvata zarU thayo hato. kAcIna rAjaya ane IsTa InDiyA kaMpanInA saMdhipatromAM "puDuppa saM. 322 mIna" (tA.22-3-1663) lakhela che. vinTarNavatta-utkalanA rAja kapilezvaradeve vi.saM.1491-92 I.sa. 1435 thI A saMvata calAvyo hato. DhAdItavA--megala samrATa bAdazAha akabara vi.saM.1612ne mahA vada 4 tA.14-21556 zukravAra tA. 2 rabI ussAnI hI. saM. 992 mAM gAdIe beThe tyAra pachI 25 divasa eTale vi. saM. 1612 phATa va0 amAsa tA. 11-3-1556 tA. 29 rabI ussAnI hI. 992thI "tArIkha-I-ilAhI' saMvata prAraMbha gaNAya che. bAdazAha akabare "dIna-IilAhI" dharma calAvyA pachI eTale pitAnA gAdInazIna thayAnA divaso gaNIne rAjya varSa 29 mAM A saMvatane vyavasthitarUpa ApyuM che, je saura varSa che, jemAM IrAnI nAmevALA 12 mahinA ane 1 thI 32 sudhInI tArIkhe rAkhela che. jeno prAraMbha sAyana meSathI che. ghaNI jina pratimAonA parikara ane gAdI nIce paNa A saMvata neMdhAyele maLe che. ( zivAjIrAja-marAThA rAjyanA pratiSThApaka mahArAjA zivAjIne.gu. vi. saM. 1730 nA jeTha zudi 13 (tA.4-6-1674)ne divase rAjyAbhiSeka thayo che, tenI yAdagIrImAM A saMvata zarU thayo che, jenA bIjAM nAme "zivasaMvata" ane "rAjyAbhiSekarsava' paNa che. A uparAMta visaM. 1699 thI tulasI saM, 1940 kA. za0 1 thI dayAnandAba, 195ra pra. je. 8 thI Atma saM., 1974 A0 va10 thI kamalacAritra saM. ane 1968 ne bhAdaravA suda 14 thI dharmasaMvata ItyAdi sAMpradAyika saMvata zarU thayA che ane kaI kaI sthAne nAnA nAnA vartamAM pracalita che. Tha. nAgajI bhUdharanI piLa, amadAvAda vi. saM. 2000 mahA zudi 10 gurUvAra, ka. cA. saM. 26, tA. 3-2-1944 13 juo "zrI jaina satya prakAza" kramAMka 93, 94 tathA 98 ka. sa. zrI hemacaMdrAcArya "abhidhAna ciMtAmaNi' kaSa kAM. 6 cheka 171 nI TIkAmAM lakhe che. cA-viramasaMvat, siddhapumArasaMhiti For Private And Personal Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 69 www.kobatirth.org. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AcArya kAlakasari ane rAjA gardabhiTTa zrI kAlaka kathAnA A nhAnA citramAM citrakAre bahu ja kuzalatAthI kathAnA mukhya be prasaMgo AlekhyA che : 1- uparanA bhAgamAM-rAjA gardabhille sAdhelI gardabhI ujjayinInA killAnA gaDha upara UbhI rahIne bhUkavA mATe moDhuM ughADe che, ane AcArya kAlakano AjJA mujaba zaka sainiko tIrothI tenuM moDhuM baMdha karI de che. 2-nIcenA bhAgamAM-zaka sainika rAjA gardabhilane zrI kAlakasUri pAse hAjara kare che. [ zrI sArAbhAI navAba prakAzita 'zrIcitrakalpasUtra 'mAM pragaTa thayela A citra temanA saujanyathI ahIM prakAzita thAya che. A citra pATaNamAM pU. mu. ma. zrI puNyavijayajo ma.nA bhaMDAramAM kalpasUtranI eka hastalikhita pratamAMnuM che. A prata 15-16mI zatAbdInI manAya che. ] For Private And Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAratIya itihAsa ane jainAcArya kAlaka lekhakaH pUjya muni mahArAja zrI dazanavijyajI bhAI-bahenanuM yugala jainAcArya zrI kAlika e te vakhatanA mahAna atihAsika puruSa che. teone bhUlI jaIe to te vakhatanuM ItihAsa-ghaDatara adhUruM ja rahe. teo na thayA heta to e aMdhAdhuMdhInA yugamAM ApaNane vIra vikrama ke vikrama saMvata kadAca ja prApta thAta. bhaviSyamAM paNa hiMdamAM atyAcAra sAme jhujhanArA je je vikramAdityo utpanna thayA che te darekanuM bIja A AcArya che. teo kSatriyakumAra hatA. temane sarasvatI nAme bahena hatI, bhAI-bahena banee bALavayamAM ja A asAra saMsArane tajI jaina dIkSAno svIkAra karyo. thoDA samayamAM ja teo ziSya-parivArathI samRddha thayA ane AcAryapadathI vibhUSita thayA. te buddhimAna hatA, vidvAna hatA, paraMtu ziSyo temanI pAse vadhu samaya TakatA na hatA. AthI temaNe dakSiNanA vihAramAM AjIvikeTa pAsethI nimittazAstranuM jJAna saMpAdana karyuM ane eka saphaLa nimittavedI banyA. teo vihAra karatA karatA ujajainamAM padhAryA; sAdhvI sarasvatI paNa teonI sAthe ja hatAM. sarasvatI sAdhvI paNa viduSI ane parama lAvaNyavatI hatAM ane tenA ojasamAM zuddha brahmacaryanA pratApe bahu ja vadhAro thayo hato. A bhAIbena te samaye rU5, guNa, buddhi ane saccAritrano Adarza manAtA hatA. ujajainamAM sau koI temanI yazagAthA gAtA hatA. temanI prazaMsAnA bhaNakArA rAjAnA kAna sudhI pahoMcyA. palaTAtA rAjavaMza bhAratIya itihAsamAM ghaNI rAjakrAntio noMdhAI che. vikrama pUrve 500 varSamAM te aneka rAjavaMze UgyA ane AthamI gayA. ujajainanA takhta para paNa ghaNuM rAjavaMzAe palaTA lIdhA che. ItihAsa kahe che ke-bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA samayamAM vizAlA, rAjagRhI, caMpA, paTaNuM, kauzAmbI, avantI, zrAvastI, hastinApura ane vItabhayanagara ema saMkhyAbaMdha rAjyo hatAM. te paikInAM vizAlA, rAjagRha ane caMpAnAM rAjyo to paTaNAmAM samAI gayAM ane avantI tathA kazAmbI eka sattA nIce AvI gayAM. bhagavAnanA nirvANa pachI eka be dazakA varSa jatAM paTaNa nadInA hAthamAM AvyuM, 60 varSa jatAM rAjagRha ane savAso varSa jatAM avantI paNa tenA adhikArI nIce AvI gayAM. naMdAe sAmrAjyane vizALa banAvyuM, paraMtu pAchaLanA naMde nabaLA paDyA ane zakapALa jevA vicakSaNa maMtrIo marI gayA eTale e sAmrAjya sIdhI rIte maunA khoLAmAM jaI paDayuM. mAryazAsana paNa joradAra banyuM. te arasAmAM sikaMdara bAdazAha tathA selyukase bhArata para AkramaNa karyuM, paraMtu mauryanI saMgIna vyavasthA sAme teo phAvI zakyA nahIM. samrATa saMpratie to yuvarAja avasthAmAM ja saurASTra, kAvaDa ane AMdhrane sara karI mauryasattA nIce ANyAM. azokanA maraNa pachI ane saMpratinA jamyA pahelAM je rAjakumAra yuvarAja pade hatA tenA kadAgrahane kAraNe mauryazAsana kamajora banatuM cAlyuM ane samrATa saMprati pachI to maurya rAjAone nabaLA paDatAM dekhI zuMgAe tenuM rAjya khuMcavI lIdhuM. zuMgAne prathama rAjA puSyamitra kuzaLa senApati hatA, paNa vicakSaNa rAjakartA na hatA. te nAmanAne bhUkhyA hatA, paNa nyAyapremI na hato. eTale vibhinna dharmo para AkramaNa karI teNe jana For Private And Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 276 ]. zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 tAne roSa vaherI lIdhuM. bIjI tarapha uttaranA yunAnI, pUrvanA khAravela ane dakSiNanA AMdhra rAjAoe tenA upara AkramaNa karyuM ane puSyamitrane nabaLo pADa. phalasvarUpa e Akho zRMgavaMza AMdhrabhUtya (mAMDalika) banI gayo. eka varSa pachI ujajaina AbhIra (athavA mAlavA) jAtinA hAthamAM gayuM. ane vikrama pUrve bIjA dazakAmAM darpaNa nAmane rAjA bharuca ane dhAranA rAjAonI sahAyathI ujajenapati banyo. gadabhila abhimAnathI bhUla karI bese che A darpaNa rAjAe gardabhI vidyA sAdhI hatI, jenA pratApe te yuddhamAM ajeya manAto hato ane e ja vidyAnA kAraNe te gardabhilla tarIke paNa vikhyAti pAmyo hato. A rAjA bahu ja vyabhicArI hatA, eka ulekha pramANe te teNe pitAnI benane paNa aMtaHpuramAM dAkhala karI dIdhI hatI. prajA gAThThi gAdi pikAravA lAgI, paNa tene ugaravAno eka paNa upAya na hato. te samaye ujajenanI uttare yunAnIo tathA kuzAna, pUrvamAM zuMgo pachInA rAjavaMzo ane dakSiNe AMdho rAjasattA para hatA. jo ke teo mALavA upara mITa mAMDIne beThA hatA, kintu gardabhI vidyAnA kAraNe teo paNa mauna hatA ane khAsa prasaMganI rAha jotA hatA. emAM ekAeka gardabhilanI buddhie dago dIdhe ane te akSamya bhUla karI beThe. eka divase rAjA darpaNa parama satI sAdhvI sarasvatIne dekhI kAmAMdha banyo ane tene upADI lAvI potAnA rANIvAsamAM dAkhala karI dIdhI. tene tyAre jarAya khyAla na hato ke-"A durghaTanAne badale mane eka yogI taraphathI sakhta rIte maLaze." A. zrI kAlakane khabara maLyA ke rAjA anItine chelle pATale jaI beThA che; teNe gurusthAne pUjavA lAyaka parama pavitra sAdhvIne baLAtkAre rANIvAsamAM dAkhala karI che. eTale AcArye vicAryuM ke, " A rojA manuSya che, bhUla kare, paNa tene zAMtithI samajAvIne rastA para lAvavo joIe." eTale teoe rAjAne samajAvavA pUrI koziza karI. mahAjana mAraphata paNa khAsa prayatno karyA, paraMtu rAjA to ema ja mAnI beThA hato ke "A bhIkhArI mane zuM karI zakavAno che?eTale rAjA ekano be na thayuM. kAlakAcAryanI bhISaNa pratijJA A. zrI kAlika sAcA naravIra hatA ane buddhinidhAna hatA. have temanuM kSatriya lehI saLavaLavA lAgyuM, magajamAM krAntinI lahere pragaTI, anAcAra sAme tumUla baMDa UThayuM ane te ja kSaNe teoe evI pratijJA karI ke-"je huM gardabhillane mULamAMthI na UkheDuM te mAre mAthe dharmavinAzaka ane tenI upekSA karanAranuM pApa." basa ! pratijJA te pratijJA. have tene pAra kema pADavI te mATe AcAryazrIe prayatna AraMbhyo. teoe zarUmAM te ujjainanA pADozI rAjAone cakAsI joyA, paNa temAM kaMI saMta dekhAyo nahIM eTale teo vihAra karatA karatA paMjAba pahoMcyA ane tyAMnI janatAne jainadharma Apo. paMjAbanA jeno pAchaLathI A. kAlakasUrinA saMtAnIya A. bhAvasUrinA nAmathI "bhAvaDAra" tarIke prasiddhi pAmyA che. Aje paNa paMjAbanA jene bhAvatAra tarIke oLakhAya che. - AcAryazrIe pitAne vihAra paMjAbanI AgaLa laMbAvyuM ane teo IrAnamAM jaI pahoMcyA. tyAM teoe zAhI ane satrapa ke je irAnI paragaNunA hAkeme-rAjyanA pAlake hatA teone upadeza ane nimitta jJAna vaDe raMjIta karI potAnA bhakta banAvyA. For Private And Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka 1 bhAratIya itihAsa ane jainAcArya kAlaka [ ra77 paradezI amala bhAratavarSa vikrama pUrve 250 varSa te yunAnI brATiyana (grIka), pAthayana, pArada, 5havAjha, barbara, kuzAna, zaka ane huNa rAjAonI raMgabhUmi ja banI rahyuM hatuM. itihAsa kahe che ke-vikramapUrve pAMcamI sadImAM bhAratanI vAyavya khUNAnI sarahada phArasa rAjyamAM maLI gaI hatI. te samaye khurUSa, dariyAvuSa ane hAkhAmAniSIya e traNa pArasI-samrATono adhikAra pUrvIya bhUmadhya sAgarathI paMjAbanI pazcimI sarahada sudhI patharAyo hato. jamaNI taraphathI DAbI tarapha lakhAtI kharaSTrI lipi' hiMdamAM tyArathI dAkhala thaI che. | vikrama pUrve trIjI sadImAM yunAnI bAdazAha sikaMdare bhArata para AkramaNa karyuM ane punaH tenA senApatie paNa AkramaNa karyuM, paraMtu maue tene sAmane karI selyukasane hiMdanI bahAra tagaDI mUkyo hato. selyuksavaMzI rAjAoe siriyAmAM meTuM sAmrAjya jamAvyuM hatuM. tenA rAjyanA TukaDA thayA ane pArasa dezamAM pArada rAjaya ane diyadAtanuM yunAnI rAjya pradhAnapade AvyAM. vaLI bIjA didAte maurya kALamAM kapizA (aphaghAnistAna) udyAna ane gaMdhAra chatI paMcanadanA pazcimI bhAga upara potAne aDDo jamAvyuM. tenA vaMzamAM prathama yuthidima pachI teno putra dimitriya rAjA thayo. teNe sikkAo para sauthI prathama bhAratIya bhASAne upayoga karyo che. eziyAnI jaMgalI jAtie rAja helikriyanA AkharI rAjyakALamAM vAlhIka jItI lIdhuM ane tyAMthI yunAnI rAjavaMzano pagadaMDe ukhADI nAkhyo. dimitriyathI prAraMbhIne heliyakriya pachInA cothA heramaya sudhInA yunAnI rAjAoe hiMdanAM vAyavya prAMtamAM rAjya karyuM che, tethI teo bhAratIya-yunAnI tarIke paNa oLakhAya che. - yunAnI pachI bhAratamAM zakAe paga mUkyo. zakaThIpa eTale bhAratavarSathI IrAna sudhIne pradeza, eka divase zakaThIpano A artha thato hato. ane tyAMnA rAjAo "zaka' tarIke oLakhAtA hatA, jenA traNa vibhAge paDe che. 1 zaka, 2 pArada ane 3 kuzAna. bhAratanA ItihAsamAM je prAcIna zaka tarIke prasiddha che te jAti pahelAM cInanI sarahada para rahetI hatI. Iyuci nAmanI barbara jAtie tene tyAMthI vasu (OXUS) nadI tarapha tagaDI mUkI, eTale A zaka jAtie vakSanA uttara kinAre vasavATa jamAvyo. A ja kAraNe vane uttara kinAre "zakaThIpa' tarIke vikhyAta thayo che. phArasanA tamAmakhAnIya rAjAnA vaMzajo ane yunAnI rAjAe tenI upara avAranavAra caDI AvatA hatA, paNa vikramanI bIjI sadImAM te iyuci jAtie ja A zako para hale karyo, eTale zake tyAMthI haTI vAlhIka ane brAkiTayAmAM AvI vasyA. ane tyAMnA yunAnI rAjAone jItI tyAMnA rAjA banyA. A rIte teo hiMdanA vAyavya khUNAmAM AvI pahoMcyA. vidvAne A kAphalAne "pAradavaMzI-zaka" tarIke oLakhe che. A jAtimAM moa (maga), vana, aya, aciliSa ane gudakara e nAmAMkita rAjAo thayA che. ayanA nAmathI eka saMvata cAlyo che, jenA si. 135 mAM kuzAna rAjyakALamAM buddhane zarIrAMza sthApita karyAno eka zilAlekha takSazilAmAMthI prApta thayo che. IzakhrIstanA ziSya rAmase hemapravAda (Legenda Aurea-Golden Legend ) nAmane dharmapracAra graMtha banAvyo.. che temAM gudapharanuM nAma maLe che. temaja takhta-bahAImAMthI maLela sa. 103 nA zilAlekhamAM paNa gudukaranuM rAjya varSa 26 batAvyuM che. A rIte pAradavaMzanA zake--kSatra hiMdamAM AvyA hatA, jemaNe samaya jatAM mALavA ane saurASTra upara paNa pitAne adhikAra sthApyo hate. For Private And Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 278 ] - zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 tyAra pachI kuzAna vaMza sattA upara AvyuM. cInanI vAyavya sarahada para Iyuci nAmanI barbara jAti hatI te hiMguna eTale hUNonA mArathI pitAnuM vahAluM vatana cheDI pazcima tarapha prayANa karI vasunA kinAre AvI vasIteNe prathama tyAMnA zakene jItI tyAMnuM rAjya meLavyuM. ane pachI dhIme dhIme vAhIka upara paNa pitAnI sattA jamAvI. ane tyAM te pAMca vibhAgamAM vaheMcAI gaI. IyucI jatinI kuI-zuyADa zAkhAnA adhipati "kiuciukiG' ke jenA bIjA nAme yulisa, yulakadaphIsa ane kujulakadaphIsa che teNe pAMce vibhAgone sahayoga sAdhI vikrama pUrve bIjI sadInA aMtamAM zuMgonA rAjyakALamAM hindukuza parvatanA pUrva pradezamAM pitAne adhikAra sthApyo. ane tenA putra "enakAucigatAIe potAnI sattA bhAratanA uttara vibhAgamAM AgaLa vadhArI, tyAMnA ghaNuM pradezano kabajo meLavyo. A "kuI suyADa" zAkhA e ja "kuzAna' vaMza che. te vaMzanA kaDaphasIjha, kaniSka, vasiSka, haviSka ane vasudeva ityAdi rAjAoe mathurA vageremAM rAjya karyuM che. kAzmIrapati hUNa rAjA taramANe mALavA ane rAjaputAnAne paNuM potAnI sattAmAM lIdhA hatA. tenI mALavAmAMthI ATha AnI ane mAravADamAMthI aneka mudrAo maLela che. ('gaMgA'-purAtattvAMka) . kAzamIranA bigila aramANu ane mihirakula e nAmAMkti rAjAo che (prAcInamudrA pU. ra51). guptasamrATa bIjo caMdragupta A praNo sAthe lAvyo hato. rAjA skaMdagupta to huNonA yuddhamAM ja kAma Avela che, ane mALavAnA rAjA yazodhameM teone chatI mahAna yA saMpAdana karyo hato. vidvAno kahe che ke -tuSAra ane gabhilla paNa barnara jAtinA zake che. (prAcIna mudrA pR.74).(mALavAne darpaNa gaI bhilla te A gardazillothI bhinna rAja che.) A uparAMta malaya, palhavAjha, AbhIra, meda ane bIjI bhaTakatI jAtoe brATiyAmAMthI AvI hindustAnamAM judAM judAM rAjya sthApyAM hatAM. avantIpati darpaNa-gardabhillanA vakhate AmAMnA ghaNA rAjavaMze sattA para hatA, paraMtu gardabhilo sAmano karI zake evI tAkAta teo tyAre dharAvatA na hatA. vikrama pUrvenA bIjA dazakA sudhIne paradezI rAjAone A ItihAsa che. zako Ave che IrAnanA bAdazAhe eka vAra gussAmAM AvI potAnA tAbAnA zAhI-satra upara tAkIde hukama mokalyo ke-"tamAre tamArA mAthAM kApIne bAdazAha salAmatane caraNe dharImokalI devA." A hukama vAMcatAM ja zAhI rAjAonA meM UtarI gayAM. teo bAdazAhane hukama na mAne to teonAM jAna, mAla, milakata ane kuTuMba paNa khatarAmAM AvI paDe tema hatuM. eTale te rAjAe ApaghAta karavAne taiyAra thayA. A. zrI kAlike A samaye teone samajAvyA ke--zA mATe ApaghAta kare che? bhAratavarSamAM cAle. tyAM tamane dareka rIte ThIka raheze. A salAha darekane pasaMda paDI ane jotajotAmAM to 96 zAhI rAjAo taiyAra thaI A. zrI kAlika sAthe hiMda AvavAne ravAnA thayA. teone khulkI raste AvavuM pAlave tema na hatuM eTale tyAMthI vahANa dvArA ja nIkaLyA ane IrAnane akhAta, omAnane akhAta ane arabI samudramAM thaIne sIdhA kAThiyAvADamAM AvI pahoMcyA. ItihAsayugane A pahelavahele paradezI rAjya kAphalo che ke jeNe samudra mArge For Private And Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] bhAratIya itihAsa ane jainAcArya kAlaka [ ra79 bhAratamAM praveza karyo che. A ghaTanA vikrama saMvata pUrve pahelA dazakAmAM banI che. A zAhI zake e prathama to saurASTra para kAbu meLavyo ane tenA judA judA bhAga pADI vahecI lIdhuM. cAreka varSa ema pasAra thaI gayAM. te daramyAna teo dhana ane sattAthI samRddha banI gayA hatA. gibhilane rAjabhraSTa karyo. bhUlane bhega have A. zrI kAlike zAhI-zakene ujajaina para ghere ghAlavAne taiyAra karyA. zAhIo paNa laDAInI pUrI taiyArI sAthe tyAMthI nIkaLyA. lATanA rAjA balamitra' ane 'bhAnumitra' ke jeo A. zrI kAlakane bhANeja hatA teone paNa sahakAra meLavI sAthe lIdhA, ane mALavAmAM jaI ghero ghAlyo. rAjA dipaNe zakone khALavA ghaNe prayatna karyo, paraMtu te taddana niSphaLa gayo. have tenI pAse chellAmAM chellI mAtra "gardabhavidyAne ja upAya hato, jenA dvArA rAjAe zakAno nAza karavAno nirNaya karyo ane traNa upavAsa karI vidyAsAdhavA mATe ekAMtamAM besI gayo. A vidyA mATe evuM kahevAya che ke sAdhaka traNa upavAsa vaDe A vidyAne sAdhe ane pachI gabhInA svarUpe bhUke eTale sAMbhaLanAra zatru sainike turata ja bhayabhIta banI lehIvamatA thaI jAya, A vidyAno pratikAra e ja hato ke te jyAre bhUMkavA mATe moDhuM ughADe tyAre 108 zabdavedhI yoddhAo eka sAthe 108 bA vaDe tenA mukhane bharI de eTale te vidyA bekAra banI jAya. - AcAryazrI samajI gayA ke, rAjA gabhila vidyA sAdhavA mATe traNa upavAsa karI beTho che. turata ja tenA pratikAra mATe AcAryazrIe 108 yoddhAo taiyAra rAkhyA. rAjAe cothe divase savAre killAnA bUraja upara caDI gardabhI-avAja mATe moDhuM ughADayuM ke turata ja 108 yoddhAoe bANothI tenA mukhane bharI dIdhuM. AthI gardabha vidyAnI devI rAjAne lAta mArI tenA upara malamatra karI cAlI gaI. rAjA gaddanikala pitAnI sthitine samajI gayo eTale pitAnA kuTuMbane laIne bhAratanI bahAra dUradUra dezamAM cAlyo gayo. A tarapha ujaina zakonA hAthamAM gayuM, AcArya kAlakanI pratijJA pUrNa thaI ane sAdhvI sarasvatIe punaH dIkSA laI zuddha saMyamanuM pAlana karyuM. gaNAdhyakSa vikama : vikramarAjA bane che zAhI zakAe soraThamAM-kAThiAvADamAM rAjyo jamAvyAM hatAM. teo mALavA para to mAtra gurudevanA kahevAthI ja caDI AvyA hatA ane teonI kunehabAjIthI ja jaya meLavI zakyA hatA. eTale zAhIo cAreka varSa sudhI ujajainamAM rahyA ane pachI mALavAne AcAryazrIne caraNe dharI saurASTramAM cAlyA gayA. ItihAsa kahe che ke, azokanA vArasadArAe bIjA paradezI rAjyavaMza karatAM vadhAre nAmanA meLavI che. teoe ghaNAM varSa paryata hiMdanA bahoLA bhAga upara rAjya karyuM che. bhUmaka, nahapAna ane uSavadatta vagere A jAtinA zarUnA cetanavaMta rAjAo che. mahAkSatrapa rUdradAmananA samaya sudhImAM te teone Adha rAjavaMza sAthe vivAha saMbaMdha paNa joDAI gayo hato. "kasaMvat " e to kadApi na bhUlAya evI te jAtanI amara yAdagiri che. A tarapha mAlavAmAM "gaNusatAka' rAjyanI sthApanA karI ane tenA adhyakSasthAne A. zrI kAlakane bhANeja "balamitra' Avyo. A balamitra te ja bhAratavarSane lokapriya saMvatanAyaMka vikramAditya che, For Private And Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 280 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-12 jainAcAryanI bIjI jIvana-ghaTanAo A. zrI kAlake mALavAmAM rAjyapalaTo karAvyo che tema jainasaMghamAM paNa saMvatsarI parvane mATe tithi palaTe karAvyo che. teoe rAjA balamitranI bahena bhAnuzrInA putra baLabhAnune dIkSA ApI AthI rAjAne AcAryadeva upara kaMIka aprIti thaI. bIjI taraphathI rAjapurohita paNa A AcAryanA tejane sahI zakatA na hatA. AvA kAraNe A zrI kAlaka tyAMthI vihAra karI dakSiNamAM "paThana' jaI pahoMcyA. jainasaMdha AjasudhI bhAru zu5nI sAMje saMvatsarI parva nI ArAdhanA karatA hatA. A sAla paNa e ja rIte ArAdhanA thavAnI hatI, kintu rAjA zAlivAhane AcAryazrIne vinaMtI karI ke, te divase indramahotsava nIkaLe che, mATe temAM kAnuvRttithI sAmela thavuM paDaze. AthI huM te divase parvArAdhana nahi karI zakuM, te kRpA karIne The ane tema na bane te anantara the saMvatsarI parvanI ArAdhanA kare. AcAryazrIe te vinatine dhyAnamAM rAkhIne bhAdaravA zudi pAMcamanI anantara ethe sAMje zrIsaMgha sAthe saMvatsarI pratikramaNa karyuM. dakSiNI prajAmAM tyArathI bhA0 4 ne divase gaNeza ceAtha manAvavAnI pravRtti cAlu thaI che. AcAryazrI te bIje varSe paNa bhA. zu. 4 nI sAMje 360 divasa thatA hovAthI te ja sAMje saMvatsarI pratikramaNa kare tema hatuM, ane ArAdhanAnI rUe bhaviSyamAM paNa te vAte phAraphera karI zakAya tema na hatuM, AthI dareka gAmanA zrI caturvidha saMghe bIjA varSathI haMmezane mATe A yugapradhAnane pagale cAlIne bhA. zu5 thI anaMtara bhA. zu 4 nI sAMje saMvatsarI parva ArAdhavAno nirNaya karyo. zrIsaMgha A nirNayane vikramanA hajAra varSa sudhI to barAbara vaphAdAra rahyo che, pachI samaya jatAM temAM kaika pheraphAra thayo che. A0 zrI kAlakanA ziSyo A gurudevanI zaktine saMpAdita karI zake tema hatuM ja nahIM eTale teo paThana pAThana AdimAM kaikakeka bedarakAra rahevA lAgyA. AcArya eka vAra pitAnA ziSyone vadhu pramAdI thatAM joI temane UMghatA choDI svarNabhUmimAM pitAnA praziSya AsAgaracaMdra pAse cAlyA gayA.ziSyo savAre jAgyA, ghaNuM lajita thayA ane pharI vAra AvI bhUla na karavI ema acUka nirNaya karI AcAryadeva pAse jaI mAphI mAgavA lAgyA. A rIte teoe ziSyone paNa yogya upAya vaDe sanmArga mAM sthApita karyA. A0 sAgaracaMdrasUri samartha jJAnI hatA, paNa temAM kaMIka abhimAnanI mAtrA AvI gaI hatI. A0 zrI kAlike teone AvI bhUla na karavAnuM samajAvI sAcA gItArya banAvyA. A0 zrI kAlameM prathamAnuyoga, caMDikAnuyoga ane kAlasaMhitA pramukha graMtha banAvyA hatA, je hAla upalabdha nathI. aMtima abhyarthanA - jenAcArya kAlakasUri eTale pracaMDa tyAgamati, pratijJA pAlananI jvalaMta pratibhA, agrutthAnAya gharacanuM sAcuM pratIka, mahAna kAtikAra naravIra, ane tatkAlIna itihAsane camakate jyoti ja hatA. yugeyuge AvA maharSio jyavaMta varto e ja mahecchA. vi. saM. 2000, . . 8, tA. 2-3-1944 guruvAra ka, thA. saM, ra6: nareDA (amadAvAda) For Private And Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI siddhasenadivAkara ane vikramAditya lekhaka-pUjya muni mahArAja zrI caMdraprabhajiyache [pU. paM. zrI caMdrasAgarajI ziSyo vipina-vilAsI vihaga cAre dizAomAM zera karI rahyA che, kamaLo savitAnArAyaNanI rAha joI rahyAM che, nizA potAnA kALamukhA svarUpane saMkelI rahI che, pitAnA bhavya bhAmaMDalanI sAthe bhAnu pitAnA sArathi arUNane laIne nabhamaMDaLamAM ArUDha thaI rahyo che. A arasAmAM eka vRkSa nIce samasta jagatanI saumyatA pitAnA mukhakamaLe AvarI lIdhI na hoya tevA mahAna jyotirdhara AcArya AtmadhyAnamAM tallIna thaIne beThA che. tevA samayane viSe cAre tarapha rajakaNorUpa dhUmADAnA goTegoTA UDavA lAgyA. vanavAsI pazupakSIo bhayaMkara citkArI karI Amatema bhamavA lAgyA. te vakhate dhyAnamagna AcArye potAnuM dhyAna saMkelI lakSma kheMcyuM te sAmethI bahoLA parivArathI parivarela keAI rAjavIne AvatA joyA. temanuM zarIra sudaDha ane kadAvara hatuM, DhIMcaNa sudhI lAMbI bhujAo hatI, aMga upara aneka AbhUSaNe ane mastaka upara ratnajaDita mugaTa zobhI rahyo hato. te rAjavI pitAnI najIka AvyA tyAre munivare pitAnI najara kSaNabhara tenA upara TheravI. aSTamIne caMdrasamAna vizALa bhAlavALA, mahAna rAjakumAronA tejane paNa pitAnA teja vaDe mahAta karanAra evA samata rasanA sAgara samA AcAryane joIne e rAjavIe mahAamAtya mahAbhaTTane pUchyuM ke A mahAna tejasvI vyakti koNa che? temane tame oLakho che? mahAamAtya-jI, hA. maMtrIzvarane javAba maLatAM ja rAjavIe temanuM oLakhANa ApavAnuM sUcana karyuM. mahAamAtya--mahArAja ! vartamAna samayamAM dareka vAdIone jeNe parAsta karyA che evA, vaijJAnike rUpa tArAomAM nizApati samAna A mahAna tattvajJAnI vartamAna yuganA pradhAna jyotirdhara AcAryazrI siddhasena divAkarasUrIzvarajI che. rAjavI amAtyanAM vacana pramANe AcArya zrI keTalI hade pahoMcelA che tenI parIkSA karavA temane hRdayathI bhAvavaMdana kare che, eTale AcAryazrI jamaNe hAtha UMce karI dhamalAbharUpa AzIrvAda Ape che. AcAryazrInA AzIrvAdanA zabdo sAMbhaLI rAjavIne anahada AnaMda thayo. te vicAra karavA lAgyo ke, "amAtyanA kahevA pramANe sAce ja A pUrNa jJAnI tirdhara che." chatAM AcAryazrIne prazna kare che-Ape kene dharmalAbha AzIrvAda Apyo. AcArya-sAmrATuM Apane ja. samrATuM-mane kayA kAraNathI dharmalAbha Apyo? AcArya-Ape mane vaMdana karyuM tethI. samrA-meM Apane be hAtha joDI vaMdana ke namaskAra kaMI paNa karyuM nathI. AcArya--Ape vacanathI ke kAyAthI vaMdana-namaskAra karyuM nathI, paNa hRdayathI bhAvavaMdana karyuM che, tethI koI paNa rIte thayelA vaMdanane amAre dharmalAbharUpa AzIrvAda ApavA joIe. For Private And Personal Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 282 ? zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1samrATa-AcAryazrI ! amArA jevA rAjavIne amane yogya AzIrvAda na ApatAM Ape dharmalAbharUpa AzIrvAda ApyA tenuM kAraNa zuM? AcArya-A dharmalAbharUpa AzIrvAda A loka ane paraloka bane mATe amegha phaladAyI hovAthI te ApavAmAM Ave che. tenI aMdara acinya mahAsya samAyeluM che. AcAryazrInA uparokta vacanothI rAjA ati AnaMdita thaze ane pitAnI pAchaLa ubhelA kevAdhyakSane AjJA karI ke A mahAna AcAryazrIne savAkoDa sonAmahora mokalAvo. AcAryazrI--samrA! ame AjIvana kaMcana ane komanInA tyAgI chIe, ane tethI ja ame ATalI hade pahoMcavA bhAgyazALI thayA chIe, tethI tamArI senA maheranI amane bilakula jarUra nathI. AcAryazrInA mukhamAMthI AvA apUrva tyAganI vAta sAMbhaLI samrA ghaNe ja Azcaryamugdha banI gayo ane vicAravA lAgyo ke, kharekhara ! AvA tyAgI uttama munio vaDe ja jagata bhAgyavAna che. kAraNa ke kaMcana ane kAminI mATe to samasta jagatanA mAnavIo taraphaDIyAM khAI khAI marI rahyA che. mahAna kahevAtA yogIo paNa enAthI ochA bacavA pAme che, jyAre A AcAryazrIne huM mAna pUrvakanI bheTa dharuM chuM, te paNa teo tene asvIkAra kare che. kharekhara ! AvuM suMdara utkRSTa cAritra ane nirmohiNanI zuddha bhAvanA te jaina munione ja AbhArI che. tethI ja temanI dareka sthAnomAM ujajavalatA heya che. A pramANe samrATu bhAvanA bhAvo ane AcAryanA guNe saMbhArato nagara tarapha pharyo. AcAryazrI paNa tyAMthI vihAra karI grAmAnugrAma vicaratA 3kAranagaramAM AvyA. tyAMnA zrAvakoe dharma sAMbhaLI kahyuM, ke-prabho ! ahIM zivamaMdirathI jinezvaradevanuM maMdira nIcuM che, tene amAre UMcuM karAvavAnI bhAvanA che, mATe Apa tene mATe kaMIka kare che te moTuM thAya. zrAvakanAM vacana sAMbhaLI AcAryazrI bolyA ke-jinacaitya samrATanI madadathI karAvI ApIza.' tyAMthI vihAra karI sUrijI avaMtI nagarImAM AvyA ane cAra ke banAvI rAjamahela pAse jaI samrAne A pramANe kahevarAvyuM. bhikSurdidakSurAyAtastiSThati dvAri vAritaH / hastanyastacatuHzlokaH kiMvA''gacchatu gacchatu // "he rAjana ! Apane jovAnI icchAvALA bhikSuka dvAramAM ja rokAyela che, tenA hAthamAM cAra zleka che, te te Ave ke jAya ?" samrATu A zlekanI racanA joI camatkAra pAmyo ane kahevarAvyuM ke, "daza lAkha senAmahora ane cauda zAsane ApIe chIe pachI AvavuM hoya to Ave ane javuM heya te jAya." tyAdabAda AcAryazrI sabhAmAM praveza karI ekeka zloka bolatA gayA tema samrA paNa ekeka dizA choDato gayo. cAra kaleka bolAI gayA pachI samrATe kahyuM-ApanA divya cAra kethI A cAre dizAonuM rAjya ApanuM thAya che. ema kahI samrATa siMhAsana uparathI nIce Utaryo. AcArya-ame to mAtApitA, svajana ane sthAvara jaMgama tamAma lakSmI sarva For Private And Personal Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] zrI siddhasena divAkara ane vikramAditya [ 283 choDyuM che. kaMcana ane kathIra, zatru ane mitra, maNi ane mATI, sukha ane duHkha e dareka amAre mana te sarakhuM ja che. vaLI ame haMmezAM bhikSA mAgI AhAra karavAvALA, jIrNa vastra paheravAvALA ane pRthvI upara zayana karavAvALA chIe. AvA nirlobhI gurane joI, samrATa jinamatanI prazaMsA karavA sAthe parama bhaktivALA thayo. te vakhate AcAryo aSkAranagaranuM jinamaMdira tenI pAse karAvyuM. tyArabAda eka vakhata "namutyu" bolatAM AcAryazrIne evo vicAra thaI Avyo ke A sUtro prAkRtamAM kema banAvyAM? A sUtrane saMskRta bhASAmAM utAravA joIe. A IcchAthI tyAMthI vihAra karI pratiSThAnapuramAM gayA. tyAM pUjya gurumahArAjane pitAnA vicAra kahyA. (AvA mahAna yugapradhAna prAbhAvikaziromaNi chatAM paNa gurunI AjJA sivAya kaMI paNa karavA taiyAra thayA nahi, te jaina zAsananI utkRSTatA dekhADI Ape che. "ITv gha" e temano mudrAlekha che.) tyAre guru mahArAje kahyuM-siddhasena ! AvA duvicAre teM kema karyA, AthI teM mahAna pApane baMdha bAMdhyo che. jinaAjJAmAM aticAra lAge che. kahyuM che ke bAlastrImuDhamUrkhANAM nRNAM cAritrakAkSiNAm / __ anugrahArtha tattvajJaH siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // bhavabhIru evA siddhasena divAkarasUrijIe prAyazcitta mAgyuM tyAre gurumahArAje "bAra varSa gupta veSamAM rahyA bAda eka mahAna rAjAne pratibodha karI jainadharma pamADavo" e pramANenuM prAyazcitta ApyuM. AvA mahAna AcArya hovA chatAM gurumahArAjanI AjJAne ziromAnya gaNI vaMdana karI tyAMthI avadhUtanA vezamAM nIkaLI paDyA ane mahAiTavImAM bAra varSa vyatIta karI eka rAtre jenAM dvAra baMdha che evA mahAkALanA maMdiramAM potAnI divya zakti vaDe praveza karyo ane pratimA tarapha paga rAkhI nizcitapaNe suI gayA. prabhAtanA samaye jyAM pUjArIo dvAra ughADI jue che to avadhUtane upara pramANenI sthitimAM je. tyAre pUjArIoe kahyuM ke-he avadhUta! A pratimA tapha paga karAya? A to paramakRpALu pinAkapANi paramezvara kahevAya! emanI pUjA kare. paNa tene kAMI paNa uttara maLyo nahi, tyAre samrATa pAse phariyAda laI gayA. samrATe tene phaTakA mArI uThADavAnuM kahyuM tyAre pUjArIo tene phaTakA mAravA lAgyA, paNa tenI te avadhUtane kaMIpaNa asara na thatAM te phaTakA aMtaHpuramAM samrATanI rANuone lAgavA lAgyA. A badho keLAhaLa joI samrATa te avadhUta pAse AvI samajAvavA lAge ke-Apa A pUjya pinAkapANi paramezvaranI stuti karo. avadhUte kahyuM ke, samrATa A tamArA bhagavAna mArI stutine sahana karI zakaze nahi. chatAM samrATane atyaMta Agraha thavAthI avadhUta te ja samaye svaracita "kalyANumaMdira stotra'thI stuti karavA lAgyA. paNa mUrti te sahana nahi karI zakavAthI temAMthI dhUmADAnA goTegoTA nIkaLavA lAgyA ane agiyAramA ke "mi dukamRtaH' ityAdi bolavAthI liMga phATayuM ane temAMthI pArzvanAthanI pratimA pragaTa thaI. . A banAva joI loka atyaMta Azcarya pAmyA. e avadhUte kAne dharmane upadeza Apyo ane rAjA amAtya vageree pahelAM paNa pitAne eka vakhata jJAnathI mugdha karanAra For Private And Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 284] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 zrI siddhasena divAkarasUrijIne oLakhyA ane jainadharma aMgIkAra karyo. Aje paNa teonA prabhAvathI avaMtI pArzvanAtha tarIke avaMtI (ujajaina) mazahUra che. tyArabAda AcAryazrI tyAM rahyA. ane rAjAnA upadezathI lAkho pratimA bharAvI, gAmegAma aneka jainamaMdira baMdhAvyAM tathA jIrNoddhAra karAvyA. tathA zrI siddhasenasUrijInI AgevAnI nIce rAjAe zrI zatruMjaya mahAtIrthanI, moTA saMdhasahita kagaNuM nANuM kharcA, yAtrA karI ane aneka dharmonnatinAM kAryo karyA. vikramarAjAnA pAMca prazno lekhaka-pUjya AcArya mahArAja zrI vijaya padmasUrijI avicchinna prabhAvazAlI, trikAlAbAdhita thI jainendrazAsanamAM jema cothA ArAmAM bharata cakravartI, sagaracakravartI vagere jena rAjAo thaI gayA, temAM pAMcamA ArAmAM paNa udAyI rAjA, navanaMda rAjA, caMdragupta rAjA, balabhadra, biMdusAra, saMprati, mahAmeghavAhana khAravela, vikramAditya, zAlivAhana vagere ghaNuM jena rAjAo thaI gayA. vikramAditya rAjA zrI siddhasena divAkaranI vANI sAMbhaLIne jainadharmI banyA, tyArathI rAjA vikrama zrI siddhasena divAkarajIne dharmaguru tarIke mAnIne parama ullAsathI zrI jinadharmanI ArAdhanA karavA lAgyA. eka vakhata gurumahArAja zrI siddhasena divAkare rAjA vikramane dharmopadeza detAM jaNAvyuM ke- kAyavyo hariso Na sukkhasamaya puNNAvahAro jao, kheo Neva karija dukkhasamae pAvAvahAro jao / No NiccA suhRdumkkhabhogadiyahA sevaMti dhamma tao, dhammiTThA suhiNo taheva duhiNo te NiTThasiddhI jao // 1 // bhAvArtha-"he rAjana ! duniyAmAM be prakAranA che ApaNe joIe chIeH 1-keTalAka jIvo suMdara mahelamAM rahe che, rezamI vastro pahere che, manamAnyA alaMkArathI zarIrane zobhAve che, miSTAnna bhojana khAya che, asAdhya kAryane sAdhe che, durjaya zatruone jIte che, rAjyAdinI sAhibI paNa bhogave che, pitAnA atula bAhubale karIne devone paNa vaza kare che, vinIta strI-putra-kara vagere parivAranI saMpUrNa anukUlatA pAme che. ane 2-keTalAka cho-rahevAne sthAna, paheravAne vastra, khAvAne bhojana vagere kazuM meLavI zakatA nathI, ne vividha prakAranAM du:khane bhogave che. A baMne prakAranI vividhatAmAM mukhya kAraNa piote pUrve karelAM puNya ane pApa che. eTale je jIvoe bhUtakALamAM devapUja, dayA, paropakAra, dAna, driyadamana, zIla, tapa vagere puNyanAM sAdhano sevyAM hoya teo vartamAna kAlamAM sukhamaya divaso gujAre che. ane jemaNe jIvahiMsA, asatya, cerI, kuzIlatA, mAMsAhAra, rAtribhojana, niMdA, kaSAya, kalaha vagere pApanAM sAdhano sevyAM hoya, teo vartamAna kAlamAM judI judI jAtanAM duone bhegavatAM divaso pasAra kare che. A baMne prakAranA jIvomAM sukhI AtmAoe sukhanA samayamAM phUlAvuM nahi, ne duHkha AtmAoe duHkhanA samayamAM For Private And Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka] vikramarAjAnA pAMca prazno [ 285 hAya karavI nahIM. kAraNa ke tatvadRSTithI vicAra karatAM jaNAya che ke sukhane samaya puNyane ghaTADe che, ne duHkhane samaya pApane ghaTADe che. vaLI sukhanA dahADA ke dukhanA dahADA kAyama rahevAnA nathI. mATe sukhiyA jIvoe ne dukhiyA jIvoe avicchinnaprabhAvazAlI trikAlAbAdhita tripuTIzuddha zrI jinadharmanI nirmala ArAdhanA karavI joie. he rAjana ! A bInAnuM rahasya yAda rAkhIne tamAre paNa nirNaya karI levo ke-meM pAchalA bhavamAM karela puNyanA phUla rUpe ahIM rAjyAdi sukhanAM sAdhane meLavyAM che. have mAre AgAmI bhavamAM sukhI thavA mATe ahIM dharmArAdhana vizeSe karI jarUra karavuM joIe. A upadeza sAMbhaLIne rAjA vikrame divAkarajIne A pramANe pAMca prazno pUchyA-1. he prabhu ! kayA puNyathI mane A rAjyAdinI sAhibI maLI ? 2. A agnikadeva (agnivetAla) mane aneka kAryomAM madada kare che, tenuM zuM kAraNa? 3. A bhaTTamAtra nAmanA pradhAnanI upara mane adhika prIti che, tenuM zuM kAraNa? 4. meM ati balavAna evA khapara (khApariyA) cerane hA, e banAva zAthI banyo? 5. huM se varasa pramANu dIrdhAyuSyavALo zAthI thayo ? A pAMce praznonA uttara detAM zrI siddhasena divAkare jaNAvyuM ke-he rAjana ! AghATapuramAM eka caMdra nAmane vANiyo raheto hato. tene rAma ane bhIma nAmanA be bhAIbaMdha hatA. te baMne caMdra vANiyAnI upara bhaktibhAva dhAraNa karatA hatA. traNe jaNuM arasaparasa prItibhAva rAkhIne sAthe vahepAra karatA hatA. paNa vahepAramAM dravya khUTI javAthI te traNe jaNuM nidhana thaI gayA. eka vakhata paradezamAM jaI vahepAra karavAnA IrAdAthI te traNe jaNa lakSmIpura nagara tarapha jatAM jatAM vacamAM eka taLAvanI pALa upara khAvAnI taiyArI karavA lAgyA. tevAmAM te traNenA prabala puNyadaye, jemanuM zarIra tapathI durbala banyuM che ! evA be mahA tapasvI munirAja tyAM padhAryA. temane jotAMnI sAthe caMdra kahyuM ke-he mitro, ApaNuM bhAgyodaye ahIM munirAja padhAryA. mATe temane A zuddha bhAtuM vaherAvIe, kAraNa ke AvA supAtrane dAna devAthI ApaNe A bhava parabhavamAM sukhI thaIzuM. no tesiM kuviyaMva dukkhamasilaM Aloyae sammuha, no millei gharaM kama kavaDiyA dAsivva tesiM sirii|| sohaggAiguNA cayaMti na guNA baddhava tesiM taj, je dAmi samIhiyatthajaNaNe kuvaMti jattaM jaNA // 1 // je leke vAMchita padArthane denArA ( supAtrAdi) dAna devAmAM prayatna kare che, temanI sAmuM, jema kedhIjana ApaNuM sAmuM na jue tema duHkha jotuM nathI. dAnezvarI chanAM gharanAM AMgaNune lakSmI dAsInI jema tajatI nathI. tema saubhAgyAdi guNo, deraDAthI bAMdhelA mANasanI jema, dAnI jIvone tajatA nathI. A pramANe baMne mitrone dAnanuM svarUpa kahIne caMdra, rAma ane bhIma traNe jaNAe parama ullAsathI baMne munivarone namaskAra karIne nirdoSa AhAra vahorAvI, supAtradAnano apUrva lahAvo lIdhe. supAtra dAnanI anumodanA karatAM karatAM anukrame te traNe jaNa lakSmIpura nagaramAM jaIne puSkaLa lakSmI meLavI, svasthAna AdhATapuramAM AvyA. ahIM vepArI caMdrane vIra nAmanA vepArI sAthe takarAra For Private And Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 286 ] zrI :jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 thatAM vAre caMdrane bahu ja mAra mAryo. tethI maraNa pAmIne te caMdra vepArI supAtra dAnanA prabhAve te avaMtInagarInA rAjA gaMdharvasenanA putrapaNe utpanna thaye. anukrame moTI uMmare tuM vikramAditya rAjA thayo. tuM garbhamAM hatA, tyAre tArI mAtAe sUryanuM svapna joyuM hatuM tethI tArA nAmamAM Aditya zabda joDIne vikramAditya nAma tArA pitAe pADayuM. pAchalA bhavamAM je rAma ane bhIma nAmanA baMne mitro hatA te maraNa pAmIne anukrame rAma te bhaTTamAtra pradhAna the, ne bhImamitra te agnivetAla thayA. pUrvanA snehane laIne te baMnenI upara sneha rAkhe che, ne te paNa tArI upara neha rAkhe che. A kAraNathI agnivetAla tane madada kare che ne bhaDhamAtra tAre prItipAtra banyo che. have caMdrane mAranAra vIra nAmane vepArI ghaNAM kAla sudhI karelA ajJAna kaSTanA pratApe khapera nAmane parAkramI cera thaye. tArI puNyAI prabala hovAthI, tuM te balavAna cerane paNa haNI zakaye. tathA pAchalA bhavamAM eka kasAI bakarAne mArato hato, te bakarAne te bacAvyo, te dayAne pratApe tuM lAMbA AyuSyane pApe eTale so varSanA AyuSyavALo thayo. duHkhI AtmAo potAnA karmanA ja pratApe duHkhI thAya che. paNa dayALu bhavya che tevA duHkhiyA jIvone bacAvavAthI lAMbuM AyuSya pAme, emAM to navAI zI? paNa 1 Arogya, 2 apUrva zarIranuM teja, 3 zarIranuM majabUta baMdhAraNa, 4 viziSTa bala, 5 uttama saubhAgya, 6 nirmala yaza, 7 bhAga sAmagrI, 8 akhUTa lakSmI, 9 hukame tarata mAne evo parivAra vagere aneka lAbha dayA pALavAthI thAya che. A pramANe pAMce praznone khulAso maLavAthI rAjA vikrame bahu ja rAjI thaIne guru mahArAjane vinayathI kahyuM ke-he gurudeva ! huM cAhuM chuM ke Apa jevA gurudeva, zrI vItarAga jevA prabhu, ne temane prarUpele dharma ane bhavabhava maLajo! guru mahArAje rAjA vikramanA dhArmika guNonI anumodanA karatAM jaNAvyuM ke he rAjana ! have tamAre rAjyanI ciMtAthI dUra rahI paralokasAdhanamAM prayatnazIla thavuM. kAraNa ke jiMdagI ghaNI kharI cAlI gaI. have thoDI ja bAkI che. mATe tamAre yoga pravRtti sudhAravA prayatna karo. 1 manoyoga sudhAraNA -vacanaga ane kAyayoganI kriyA manogane AdhIna che, mATe AThe karmabaMdhanA karaNAMthI bacI zakAya tevI vicAraNuM karavI. 2 vacanaga sudhAraNuM mATe sAmAne hitakArI lAge tevAM priya vacane pramANasara (khapa pUratAM) bolavAM, asabhya ke asatya vacana na bolavAM. hasatAM bAMdhelA karmo rotAM retAM paNa bhogavavAM ja paDe che, ema samajIne hAsyAdine tyAga kare. 3 kAganI sudhAraNA mATe kAyAthI khapa pUratI nirdoSa pravRtti karavI. dareka kAma karatAM yatanAne upayoga rAkhavo, tathA AtmaramaNatAno sAkSAtkAra karavA mATe anitya Adi bAra bhAvanA temaja pacIsa bhAvanAone aharniza bhAvavI ane dina pratidina vadhu ne vadhu dhArmika pravRttimAM magna thavuM. A pramANe vikramAditya rAjA zrI guru mahArAjanI hitazikSAne anusAra vadhAre dhArmika pravRtti kare che, ne karAve che. rAjyaciMtAne bhAra ocho karIne te tamAma kAma pitAnA putra vikramacaritrane bhaLAve che, ne pote AtmadaSTi sateja karI parama nivRttimAM rahe che. bhavya che ahIM jaNAvelA pAMca praznonA uttara vagere bInAnuM rahasya hRdayamAM utArIne rAjA vikramAdityanA jIvanamAMthI ucita saddaguNone grahaNa karI dAnAdi dharmanI ArAdhanA karI avyAbAdha muktinA sukha pAme, e ja hArdike bhAvanA. For Private And Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avaMtIpati vikramAditya lekhaka-pUjya muni mahArAja zrI hemeMdrasAgarajI, prAMtIja mahArAjA vikramAditya ujajayinI nagarImAM mahApratApI, paraduHkhabhaMjana rAjA thaI gayo. je paraduHkhabhaMjana heya tenAM ja varase mAnavajAti pAchaLathI gaNyA kare che. mahArAjA vikramAditya evo ja paraduHkhabhaMjana rAjA hato mATe ja ke ene saMvata Aje paNa gaNI rahyA che. gaI kArtika sudi ekamathI vikramanI behajAranI sAla zarU thaI che. chellA keTalAMka varSathI roga, mahAmArI, moMghavArI, laDAI, vagerethI kaMTALI gayelI prajA Aje jANe AzvAsana laI rahI che ke have be hajAranI sAla AvI che ane seMkaDo pUro thAya che tethI thoDA vakhatamAM sarva prakAranI vyAdhithI prajA mukta thaze. - vikramarAjA jainadharma pALato hato evuM ghaNuM jaina graMthe uparathI jANI zakAya che, eTaluM ja nahi paNa tirvidAbharaNa' graMthamAM vikramanAM nava ratna gaNAvelAM che, emAM paNa 'kSapaNuka' jaina munine gaNAve che. dhanvantariH ksspnnko'mrsiNh-shNku-vaitaalbhtttt-ghttkhpur-kaalidaasaaH| khyAto varAhamihiro nRpateH sabhAyAM ratnAni vai vararucirnava vikramasya // mahArAjA vikramAdityanI sabhAmAM dhanvantari vagere je nava ratno mukhya hatAM temAM eka "kSapaNuka-jaina sAdhu-ne paNa gaNela che. A kSapaNuka-jaina muni te bhagavAna siddhasena divAkara samajavA. brAhmaNoe racelA "paMcarAtra' ane bIjA saMskRta graMthamAM tathA boddhoe racelA "avadAnaka95latA" ane bIjA graMthamAM jaina munione "kSapaNuka zabdathI saMbedhavAmAM AvyA che. AthI eTaluM te cekasa thAya che ke ujayinI nagarInA mahArAjA vikramanI sabhAnAM nava ratnomAM jaina muni-kSapaNuka-zrI siddhasena divAkaranuM paNa sthAna hatuM. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa pachI 470 varase vikrama saMvata zarU thayAnuM jaina graMtha uparathI sAbita thAya che. mahArAjA vikramanA samayamAM siddhasena divAkara uparAMta AryamaMgu, AryavRddhavAdI vagere mahAsamartha jainAcAryo hayAta hatA. te samayamAM tiraMgolA' nAmanI addabhuta navalakathA zrI pAdaliptAcArye racI che. siddhasena divAkara mahApaMDita ane mahAtArkika hatA ane janma brAhmaNa hatA. siddhasena divAkaranA upadezathI ja vikrama rAjAe zatruMjaya mahAtIrthane saMdha kAryo hato. lagabhaga vikramanA samayamAM ja saurASTranA mahuvA gAmanA jAvaDazAha ane bhAvaDazAhe paNa zatruMjaya mahAtIrthane saMgha kADhavAnuM graMthamAMthI maLI Ave che. vikramarAjA pachI 510 varase eTale bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 980 varase saurASTranA valabhIpura pATaNamAM jaina Agama pustakArUDha thayA. bharUcamAM Arya khaTapuTAcArya vagere jenadharmanA mahApratibhAzAlI mahApuruSo vikrama rAjAnA samakAlIna hatA. eka hakIkata jenadharmane lagatI khAsa jANavA jevI e che ke vikramAdityanI rAjasabhAmAM ane saMskRta sAhityamAM je sthAna kAlidAsanuM gaNAyuM che, mahArAjA harSanI sabhAmAM je sthAna bANabhaTTanuM gaNAyuM che tevuM ja ucca sthAne mahArAjA siddharAja For Private And Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir raMTa8 ] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-ra jayasiMhanI rAjasabhAmAM kalikAlasarvajJa bhagavAna hemacaMdrAcAryajInuM gaNAyuM che. vikrama ane bhejanI sabhAmAM kavi maMDaLe maLatAM hatAM, tenuM anukaraNa pATaNanI rAjasabhAmAM paNa thayuM hatuM. samartha jena paMDita merUtuMgAcArye saurASTranA vaDhavANa zaheramAM racela "prabaMdhaciMtAmaNa nAmaka mahAna aitihAsika graMthamAM pahelA sarga mAM ja "vikramA prabaMdha Ape che. emAM agnivetAla, kavi kAlidAsa, siddhasena divAkara vagerenI hakIkata vAMcavAmAM Ave che. A prabaMdhamAMthI spaSTa thAya che ke siddhasena divAkare vikramAdityane jena banAvyo hato. kAsaMdratagacchanA devacaMdrasUrinA ziSya devamUrti upAdhyAye paMdaramA saikAmAM 'vikramacaritra nAme graMtha cauda sargomAM racyo che. AmAM vikramane janma, rAjyagAdIe besavuM, suvarNa puruSane lAbha, paMcadaMDa chatraprApti, vikramapratibaMdha, jinadharma prabhAva, namaskAra prabhAva, dAnadharmaprabhAva, batrIsa putalIonI kathA vagere che. A graMthamAMthI e ja dhvani nIkaLe che ke vikrame jainadharmano svIkAra karyo hato ane tethI ja pAchaLanA jaina munionA manamAM vikramarAjA viSe bahumAna hatuM. ethI ja emaNe lekakathAsAhityamAM bahumAna pAmelI AkhyAyikAo racI che. jenA kavi zrI mAnaviye saM. 1722-23 mAM vikramAdityacaritra' racyuM che. e ja arasAmAM zrI abhayasAme 'vikramacaritra', lAbhavardhane paMcadaMDa sahita vikrama copAI, zrI abhayasAme vikramacaritra-lIlAvaMtI copAI, zrI paramasAgare vikramAditya rAsa, zrI lakSmIvallabhe vikramAditya paMcadaMDa rAsa, dharmavardhane zanizcara ane vikrama copAI, kAMtivimale vikramakanakAvatI rAsa, bhANavijaye saM. 1830 mAM vikramapaMcadaMDa rAsa, rUpamunie vikramanI addabhuta vAto vagere racela che. A kathAo vikramane jaina samajIne ja tene tarapha bhAva batAvavA mATe racAyelI che. zatruMjaya mahAtIrthakalpamAM saMpUrNa vi -saMprati ane vikramanuM nAma che. siddhasena divAkara ane vRddhavAdInI mulAkAta thayA pachI bhagavAna siddhasena divAkara avaMtI-ujajainI nagarImAM padhAryA. te samaye vikramarAjA hAthI upara beThA hatA. te hAthI bajAramAM Avyo tyAM te samaye zrI siddhasena divAkara paNa zrAvaka-zrAvikAnAM maMDala sAthe ane "zrI sarvajJaputranI jaya" evA ghoSa sAthe zaheramAM praveza karIne AgaLa vadhI rahyA hatA. te avasare vikramarAjAe temane manamAM namaskAra karyo. te vAta zrI siddhasena divAkara divya dRSTithI jANI gayA ane rAjAne sarva jANe tema dharmalAbha Apo. vikramarAjAe pUchyuM ke he mahAmati! Ape mane dharmalAbha zA mATe Apo? tyAre siddhasena divAkara uttara A ke-he rAjA ! te mArI parIkSA karavA mATe manamAM namaskAra karyo, tenA javAbamAM meM dharmalAbha Ape. AthI rAjA bahu ja khuza thayo, hAthI uparathI heThe utaryo ane sarva saMdha samakSa mahArAjazrInI vaMdanA karI ane eka karoDanuM sonAnANuM temanA caraNe dharyuM. mahArAja te tyAgI hatA tethI temaNe to te tarapha dRSTi paNa karI nahi. chevaTe saMghanI salAhathI te nANuM jIrNoddhAramAM vaparAyuM. zrI siddhasena divAkara saMghanA pharamAnane mAna ApIne prAyazcitta levA bAra varasamA sudhI mahAkAla mahAdevanA maMdiramAM avadhUtaveSa dhAraNa karIne rahyA hatA. tyAM maMdiranA pUjArI pUchatA hatA ke tame mahAdevane namaskAra zA mATe karatA nathI? uttaramAM siddhasena divAkara mauna dhAraNa karatA hatA. A vAtanI mahArAjA vikramAdityane jANa thaI. vikrama paNa For Private And Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] avatIpati vikramAditya [289 maMdiramAM Avyo ane mahAdevane namaskAra karavAnuM jaNAvyuM. tyAre mahArAjazrIe kahyuM ke huM namaskAra karIza to mahAdevanuM liMga phATI jaze ane tethI tame sarvene pArAvAra duHkha thAze. tyAre mahArAjA vikrame kahyuM ke liMga phATatuM hoya to bhale phATe, paNa Apa namaskAra to kare che. tyAre siddhasena divAkare svayaMbhu mU tra m' dhAtrizakA' vaDe devastavana karyuM. A stavana bolatAMnI sAthe zivaliMga phATayuM ane emAMthI zrI pArzvanAtha prabhunAM pratimAjI pragaTa thayAM. te avasare siddhasena divAkare kalyANamaMdira stotra'nI racanA karI. zrI pArzvanAtha prabhunA pratimAjIne pragaTelAM joIne vikrame pUchayuM ke A pratimAjI konAM che? tyAre mahArAjazrIe pharamAvyuM ke A pratimAjI zrI avaMtI pArzvanAtha prabhunAM che. A sAMbhaLIne tyAM zrI pArzvanAtha prabhunI pratiSThA karAvI ane eka so gAma maMdiranA kharca mATe arpaNa karI rAjAe jainadharma svIkArIne zrAvakanAM bAravrata aMgIkAra karyA. zrI siddhasena divAkaranA upadezathI eka bIjuM bhavya maMdira kAra nagaramAM vikrame banAvyuM. vAcaka nayasuMdare "zrI zatruMjayauddhAra rAsa " vikrama saMvata 1628 mAM amadAvAdamAM racele che. enI AThamI DhALa kahe che ke "ciheze sittera varase ho, vIrathI vikrama nareza re" mahAvIra prabhunA nirvANa pachI cAraze sitera varaze vikrama rAjA thaye. kAlikAcArya traNa thayA che. prathama kAlikAcArya-zyAmAcAryajI thayA. emaNe patrava sUtrAdinI racanA karI. bIjA kAlikAcAryajI vIranirvANa pachI 453 varase thayA. emaNe gaEbhilla rAjAne uccheda karyo. ema zrI jinaprabhasUrijIe tIrthaka95mAM jaNAvyuM che. trIjA kAlikAcAryajI vIranirvANa pachI 993 varase thayA. emaNe pAMcamane badale cothanI saMvatsarI, kAraNa vizeSa, sthApI. AthI spaSTa thAya che ke vikramasaMvat pUrve sattara varase ja bIjA kAlikAcArya thayA ane emaNe siMdhanA zaka, hUNa, dUra, pAra-sAmaMtanI madadathI ujajaina nInA gadabhilla rAjAne nAza karyo. A banAva pachI sattara varase ja ujajenanI gAdI upara paraduHkhabhaMjana rAjA vikramAditya Avyo. vikramarAjA ujainInI gAdI upara birAjyo tyAre gujarAtamAM bharUca-bhugukaccha ghaNuM ja pratiSThita nagara hatuM. tyAM baddho ane jenonI vastI moTA pramANamAM hatI. vikramasaMvatanI zarUAtamAM ja jenonA prakhyAta AcArya zrI puTAcAryajInA ziSya bhuvane baddhone zAstrArthamAM harAvyA. zrI baTukara nAmanA prasiddha vaiddhAcAryajIne paNa tyAM ja harAvavAmAM AvyA hatA. mahArAjA vikramanA samayamAM jena sAhitya ghaNuM racAyuM hatuM. te paikI hAla to 'taraMgavatI', jenanityakarma", "renadIkSA, pratiSThApaddhati," "nirvANakalikA' vagerenAM nAma maLI Ave che. bhagavAna siddhasena divAkare A samayamAM "nyAyAvatAra, "sanmatiprakaraNuM, batrIza kAciMzikAo "kalyANamadira stotra' vagere racela che. vimalasUrie vikramasaMvata 60 mAM "paumariyama-padmacaritra-jaina rAmAyaNa racela che. | vikrama saMvata kArtika zudi ekamathI zarU thAya che ane Asovadi amAvAsyAe tenI pUrNAhuti thAya che. jUnA varasanI pUrNAhuti ane navA-besatA varasane divasa ema cAra divasa sudhI-dhanaterasa, kAlicaudaza, divALI ane paDa-leke mahatsava ujave che. dhanateraze dhananI pUjA kare che, kAlicaudaze zakitapUjana kare che. divALI e varasano chele divasa havAthI ghera ghera dIvA pragaTAve che ane zAradA pUjana kare che. kArtika sudi ekama-paDavAne For Private And Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 290 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 divase prabhAte navuM varasa manAve che. te divase annakUTotsava paNa thAya che. jainadharmanI aneka padAvalio mojuda che. AmAMthI koI kaI paTTAvalimAM lakhyuM che ke pahelA kAlikAcAryajI mahArAjane svargavAsa vIranirvANa pachI 376 varSe eTale ke vikrama saMvata pUrve 94 varase thayo. bIjA kAlikAcAryajIne samaya vIranirvANa pachI 413 varase eTale ke vikrama saMvata pUrve sattara varase Ave che. trIjA kAlikAcAryajIe paryuSaNa parva--saMvatsarI pAMcamamAMthI cothanI karI, teno samaya vIranirvANa pachI 99 varase eTale ke vikrama saMvata para ne nakkI thayo che. pahelA kAlikAcAryajI mahArAje-zyAmAcAryajI mahArAje pannavaNusUtranI racanA karI. - jaina zvetAMbara tapagacchamAM traNa I-stutinI prarUpaNuM karanAra jainAcArya zrI rAjendrasUrijIe athAga zrama uThAvIne "abhidhAnarAjendra kAza taiyAra karela che. A kozamAM vAMcavAmAM Ave che ke rAja gardabhillo samaya vIranirvANa pachI 453 varasano che. . ujajenane rAjA gaI bhila, zrI kAlikAcAryajInI bahena-AryA sarasvatInuM haraNa karI gayo hato. ethI kAlikAcAryajI siMdhu nadInI pelI pArathI zakazAhIne teDI lAvyA hatA. zAhInuM maMDala saurASTramAM AvyuM. tyAMthI ujajaina nagarI upara hallo karyo. rAjA gabhila keda pakaDAyo. tene sarijInI AjJAthI hadapAra karyo. tyArathI ujajainamAM zaka rAjavaMza zarU thayo. jena paraMparA anusAre gardalila rAjAne samaya 453-466 vIranirvANa pachIne Ave che. bIjA kAlikAcAryajIno samaya vIranirvANa pachI 453 varasano che. A rIte A baMne sAle lagabhaga eka sarakhI ja maLatI Ave che. IsvIsanI pUrve eka varase lagabhaga zaka leke madhya eziAmAMthI siMdha dezamAM AvyA ne tyAM vasavATa karyo. I. sa. pUrve 60 lagabhagamAM zaka lekenuM rAjya hiMdamAM siMdha, kAThivADa ane mAlavA sudhI phelAI gayuM hatuM. rAjA gaMdharvasenane gujarAtanA rAjAnI kanyAthI eka putra thayo hato. tenuM nAma vikrama hatuM. e ja saMvatapravartaka paraduHkhabhaMjana vikramAditya. gaMdharvasenanuM mRtyu thayuM te pachI tarata ja TUMka samayamAM vikramano janma thayo. tathA eka brAhmaNa kanyAthI bhartuharine janma thayo. gaMdharvasena rAjAnuM rAjyacihna gadhA-gadheDA-gardhabhanuM hatuM evuM keTalAka mAne che. mahArAjA vikramAditya e ja gardabhila rAjAnA putra hatA. e vIra vikrame pAchaLathI saghaLA zika vaMzano nAza karyo. je samaye vikrame zaka lekIne nAza karyo tyAre tenI ummara aDhAra varSanI hatI. I. sa. pUrve 56-57 varase vikramane janma thayo hato. tethI vidvAno mAne che ke vikrama saMvata enA janmathI zarU thayuM che, nahIM ke rAjyAbhiSekanA samayathI. anumAna karI zakAya che ke mahArAjA vikramAditya enuM nAma hatuM ane "zakAri " enI upAdhi-khitAba hatI. zaka lokonI sAthe laDatAM laDatAM zakanA pathaMtrathI vikramAdityanuM mRtyu thayuM. jaina sAhitya uparathI jaNAya che ke mahArAjA vikramAditya ane zrI bhatRhari baMne bhAIo ane rAjA gardabhillanA putraratno hatA. mahArAjA vikramAditye ujajayinI nagarImAM rAjaya karyuM ane zrI bhartuharie bhekha lIdho ane e rIte yogIzvaranuM mahApada prApta karyuM. Aje bhAratavarSanA ItihAsamAM be hajAra varSathI A baMne parAkramI bhAIonuM nAma amara thaI rahyuM che. tamAma leke A baMne bhAIone pichAne che ane vAraMvAra yAda kare che. For Private And Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahAn jyotirdhara siddhasena divAkara lekhakaH----pUjya muni mahArAja zrI suzIlavijayajI zrI jainazAsananA sthaMbha samAna, janmathI jena nahIM chatAMya jJAnapUrvaka jainadharmane svIkAranAra, saMvatapravartAvanAra rAjA vikramanA samakAlIna ane tenA pratibaMdhaka, baMgAlanA kurmArapuranA nareza devapAlanA pratibaMdhaka, jainadharmanA pramANuzAstranA mUla pratiSThApaka, sammatitarka, nyAyAvatArAdi vividha granthanA praNetA, pAkRta sUtrane saMskRta rUpe banAvavAnI abhilASAne jAheramAM mUkanAra, pArAgnita prAyazcittane svIkAranAra, avaMtI (ujajayinI)mAM ja avaMtI pArzvanAthanI bhavya mUrtine hajAro mANasonI medanI vacce vikramarAjAnI samakSa mahAdevanA liMgamAMthI pragaTAvanAra, alaukika pratibhAzAlI, samartha vidvAna, jainazAsananA ATha prabhAvaka paikInA eka, abhimAnanA unnata zikhare pahoMcI nirabhimAnane apanAvanAra, vAdInuM nAma sAMbhaLatAM ja tyAM pahoMcI janAra, duniyAmAM sarvajJaputra tarIke suvikhyAta thayela, dArzanika tArkika anekAtika evA zrI siddhasena divAkaranA nAmathI bhAgye ja koI ajANa haze. A lekhamAM A mahApuruSanA jIvananA viziSTa prasaMge tarapha daSTipAta karIzuM. A mahApuruSane sattAsamaya kayo ? kayA sthaLe janma? mAtA-pitA koNa? kayuM gAtra? kayA dharma? janma pachI kayA prasaMgomAM mukANuM ? svavidyAnuM keTaluM abhimAna ? te vidyAnA garvane utAranAra sadguru vRddhavAdIne samAgama kevI rIte thayo? saMyama zI rIte lIdhuM? pAkRtamAMthI saMskRta karavA jatAM kevI kaDhaMgI sthiti prApta thaI? avaMtInarezane zI rIte pratibaM ? avaMtI pArzvanAthanI mUrti kaI rIte pragaTa thaI ? dharmane vijayadhvaja kevI rIte pharakAvyo ? nUtana graMtha kayA kayA racyA ? tIrthAdhirAja zrI zatruMjayane saMdha keTalA vizAla pramANamAM kaDhAvyo ? ItyAdi joIzuM. samaya-saMvatapravartaka vimAditya ane siddhasena samakAlIna hovAnI bAbatamAM bahu matabheda che. koI siddhasenane vikramanA samakAlIna kahe che, koI vikramanI cothI pAMcamI sadInA vacalA gALAmAM thayelA mAne che. keI ethI paNa AgaLanI sadImAM jaNAve che. A viSe ItihAsavettA munizrI kalyANuvijayajI (hAla paMnyAsa zrI kalyANavijayajI) "prabaMdhaciMtAmaNinA bhASAntaranA "prabaMdhAryAlacana" (pR. 47-48)mAM laMbANathI carcA karI chevaTe jaNAve che ke AvI rIte amArA mata pramANe siddhasena divAkarano satA samaya cothA ane pAMcamA sikAno vacalo bhAga ja anukULa lAge che. kAraNa ke pAdaliptasUrinA puragAmI AryakhapaTa vikramanI prathama sadImAM thayAnuM siddha thAya che. dilanA purogAmI pAdalitasuri vikramanA trIjA saikAnA pUrvArdhamAM thavAnuM sAbita thAya che, ane vRddhavAdInA gura audilAcArya vikramanA cothA saikAnA AcArya hatA, ema pramANita thaI jAya che, te skendilAcAryanA ziSya vRddhavAdI ane temanA ziSya siddhasena divAkarane cothA-pAMcamA saikAnA vacalA gALAmAM mUkavA e ja yuktiyukta gaNAya." sammatitarkanA saMpAdakIya nivedanamAM 5. sukhalAlajI ane becaradAsajI jaNAve che ke"mULanA (sammatitanA) kartA AcArya siddhasena divAkara che. jenI paraMparA pramANe For Private And Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 22] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-12 teo vikramanI pahelI zatAbdImAM thaI gayelA manAya che. teo digambarAcArya kundakunda ane samaMtabhadra e bannenA pahelAM thayA hoya tevI saMbhAvanAnAM keTalAMka kAraNo che, temaja vetAmbara ane digambarane paMthabheda thayA pahelAM paNa teo thayA hoya tema mAnavAmAM keTalAMka kAraNo che. tethI vikramanI pahelI zatAbdomAM teo thayAnI jena paraMparA upara gambhIra paNe atihAsikae vicAra karavo joIe. atyAre keTalAka etihAsike teone vikramanI pAMcamI zatAbdImAM mUke che." zrI mohanalAla da. desAI potAnA je. sA. saM. i." (pR. 104)mAM jaNAve che ke - "(150) vikrama (zakAri) ujajayinInI gAdIe Avyo. tene saMvat vIrAta 470 thI cAlyo gaNAya che. tenA samaya lagabhaga AryamaMgu, vRddhavAdI, siddhasena divAkara, ane pAdaliptasUri thayAnI paraMparA che." uttara hiMdustAnamAM jainadharma" pustakamAM jaNAvyuM che ke mahAvIranA nirvANu samayanI carcA prasaMge I. sa. pUrve pa7 ke pa6 mAM zarU thatA vikramasaMvata viSe nirdeza karyo che. jena vikramacaritra jaNAve che ke "pitAnI pavitra bhaktithI jaina guru siddhasena divAkaranI sUcanAthI vikrame duniyAne devAmAMthI mukta karI ane pariNAme vardhamAnanA saMvatamAM parivartana thayuM. bhaviSyanA hiMda mATe teNe, Aje paNa uttara hiMdamAM cAlatA evA eka cokkasa saMvatanI bheTa karI. eDagaTananA zabdomAM mAtra jenonI ja nahi paraMtu hiMduonI paNuM ghaNuM saikAothI AvI ja mAnyatA che." (pR. 170). gabhilanA vArasa vikramAditya prati jotAM jena ullekha jaNAve che ke, jenA sAhityanA prakhara tirdhara evA siddhasena divAkara A samaye temanA darabAramAM rahetA ane temaNe mahAna vikramane tathA mIsIsa sTIvansananA zabamAM "kurmArapuranA rAjA " devapAlane paNa jenadharma aMgIkAra karAvyAnuM jaNAve che." (pR. 172 ) mahAna umAsvAti vAcaka saMbaMdhamAM ATalI prAstAvika noMdha karI ApaNe vikramadityanA samaya prati najara karIzuM ke je daramiyAna jaina sAhityanA itihAsamAM siddhasena divAkara ane pAdaliptAcArya jevA jhaLakatA sitArAo prakAzyA hatA. siddhasena ane vikramanA dharma parivartana saMbaMdhanI prAcIna ane daDha jena daMtakathAnI satyatA bAbata ApaNe vicAra karI gayA chIe, tethI divAkaranA samaye bAbatananI vadhu vigatamAM UtaravAnI AvazyakatA nathI. tema chatAM siddhasenanI daMtakathA anusAra tArIkha sAbIta karavA mATe be pramANo vicArI zakAya. eka to vAcaka-zramaNanI mAphaka siddhasena paNa digaMbara ane vetAMbara ane saMpradAyane mAnya che ane bIjuM e bannene nirdeza karatA ullekha bane saMpradAyamAM prAcIna che." (pR. 216 ) jenAcAryone aupadezika prabhAva" lekhamAM munirAja zrI nyAyavijayajI (tripuTI paikInA eka ) jaNAve che ke A (siddhasena divAkara ) vRddhavAdisUrinA ziSya ane mahApratApI rAjA vikramanA pratibaMdhaka-dharmaguru hatA. emaNe baMgAlanA kurmArapuranA rAjA devapAlane pratibadhI jena banAvyA hatA." AmAM AgaLa jatAM jaNAve che ke "teo vikramanI prathama zatAbdinA mahAna AcArya hatA." ityAdi For Private And Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] mahAna tirdhara siddhasena divAkara [ rahyuM prabhAvaka tirdhara jainAcAryo' lekhamAM paM. lAlacaMda bha. gAMdhI jaNAve che ke " ujajacinI (mALavA) nA saMvatapravartaka suprakhyAta vikramAdityathI viziSTa satkAra prApta karanAra, dakSiNApathamAM divaMgata thayelA suprasiddha siddhasena divAkara." mahAmahe pAdhyAya zrI dharmasAgara gaNikRta tapagaccha paTTAvalInI pajJa vyAkhyAmAM vikramAditya ane siddhasena divAkara sambandhamAM jaNAvyuM che ke 'vRddhavAdI pAdaliptazca tathA siddhasenadivAkaro, yenojjayinyAM mahAkAlaprAsAdaliMgasphoTana vidhAya kalyANamaMdirastavena zrIpArzvanAthaviMbaM prakaTIkRtaM, zrI. vikramAdityazca pratibodhitastadrAjyaM tu zrIvIra saptativarSazatacatuSTaye 470 saMjAtaM / ' zrI jinavijayajInA mata pramANe siddhasena divAkara I. sa. nI pAMcamI zatAbdi pUrvamAM thAya che. (juo jaina sAhitya saMzodhaka, aMka 2.) DaoN. satIzacaMdra vidyAbhUSaNanA mata pramANe siddhasena divAkara i. sa. pa33 nI AsapAsa thayA. (juo hisTrI oNpha meDIvala skula oNpha InDiyana lojIka.) DaoN. harmana jekebInA mate siddhasena divAkara I. sa. 677 nI AsapAsa thayA. . DI. pI. ela. vaidyanA mata pramANe siddhasena divAkara I. sa. 700 nI AsapAsa athavA I. sa. nI sAtamI sadInA chellA caraNamAM thayA. ( juo pI. ela. vaidya lakhelI " nyAyAvatAra " nI aMgrejI prastAvanA.) A rIte siddhasena divAkaranA samaya saMbaMdhamAM bahu matabheda che. janmasthAna ane mAtApitAdi -A mahApuruSanA janmasthAna sabaMdhamAM koI paNa jAtane ullekha adyAvadhi kaI paNa sthaLe dRSTigocara thayo nathI. mAtra temanA jIvanacaritra parathI ema anumAna thaI zake che ke temano janma ujajayinImAM (avantImAM) che tenI AsapAsanA nikaTa pradezamAM thayela hovo joIe. A mahApuruSanuM gotra kAtyAyana, pitAnuM nAma devarSi, mAtAnuM nAma devazrI (devasiko), jAta vipra ane dharma vaidika hatA. temane siddhazo nAme bahena hatI, jeNe pitAnA bhAInI jema jainadharmanI pratrajyA svIkArI svajIvanane ajavALyuM hatuM. nAmakaraNa ane vidyAbhyAsa-bIjanA caMdranI jema divase divase vRddhi pAmatA A bALakanuM nAma mAtApitAe siddhasena sthApana karyuM. sateja buddhi, pUrvabhavanA jJAnanA saMskAra, jJAnAvaraNIya karmane tathA prakArano ya ane anukula sAdhana, pachI bAkI zuM rahe ? jotajotAmAM siddhasena pitAnI tIkSaNa buddhithI thoDA ja samayamAM nyAya, vyAkaraNa, sAhitya, veda, upaniSadda Adi zAstrone pAraMgata banyo ane advitIya vidvAna tarIke jagatamAM jAhera thayo. tenA pitA vikramAdityanA purohita hatA, eTale vikrama nI rAjasabhAmAM paNa teNe yogya sthAna prApta karyuM, ane vikramAdityane atyaMta priya thaI paDyo. vikramadityanA rAjasabhAnAM nava ratnomAM temanI gaNanA thaI. Ama temanI samartha vAdI tarIkenI kIrti cAre tarapha phelAI gaI. bhalabhalA paMDito paNa temanAthI dhrujavA lAgyA. - vidyAnuM abhimAna ane 60 pratijJA-siddhasenane pitAnI vidyAnuM abhimAna thayuMH aho ! atyAre duniyAmAM mArA jevo samartha paMDita bIje kayuM che ? eka vAra deze deza pharI sarva paDitAne chatI mArA nAmane vijayaDaMkA vagaDAvuM te ja huM khare For Private And Personal Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 294 ]. zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 siddhasena! Ama vicArI siddhasena duniyAmAM potAnuM mahattva darzAvavA vicitra veza dhAraNa karI paMDito para digavijaya karavA dezAntare nIkaLI paDyo. siddhasene peTe pATA bAMdhyA, eka khabhe lAMbI nisaraNI laTakAvI, bIje khabhe jALa bharAvI, eka hAthamAM kadALe lIdhe ane bIjA hAthamAM ghAsane pULo lIdho. dekhanArane hAsya karAve tevA vezamAM prativAdInI zodhamAM siddhasena AgaLa ne AgaLa cAlatA jAya che ane Ama tema joto jAya che; rakhene koI prativAdI chupAI na jAya? cAlatAM cAlatAM te dakSiNa dezamAM karNATakanA rAjadarabAre jaI pahoMcyo. rAjasabhAmAM praveza karI karNATaka narezane hAkala karI ke he rAjana ! tArA rAjyamAM mArI sAthe vAda kare te kaI paMDitavarya hoya to lAva mArI sAme. Aje tenA abhimAnane cUro karavAne mALavezvara vikramAdityane mAnIta mahAdUrdhara paMDita siddhasena AvI pahoMcyo che. A sAMbhaLI rAjA rAjasabhAnA paMDita sAme jovA lAgyA. paNa koNa UThe? pahelethI ja siddhasenanI kIrti saue sAMbhaLI hatI eTale e bicArA thaMbhI ja gayA. saune pitAnI kIrti vahAlI hatI, eTale keAInI paNa himmata cAlI nahIM. bAda rAjAe apratima evA siddhasenane sanmAnapUrvaka satkAra karyo ane vinayapUrvaka pUchyuM ke, "he paMDitavarya ! Ape Avo hAsyajanaka vicitra veza kema dhAraNa karyo che? pratyutaramAM siddhasene kahyuM: "he rAjana! sAMbhaLe. IrAdApUrvaka ja meM A veza dhAraNa karyo che. mArAmAM eTalI badhI vidyA bharI che ke rakhene tenA bhArathI mAruM peTa phATI na jAya, e bhayathI meM piTa para pATo bAMdhyo che. A nisaraNI rAkhavAnuM kAraNa e che ke mArI sAthe zAstrArtha karanAra vidvAna parAjayanA bhayathI kadAca UMce caDhI jAya, to tene paNa A nisaraNI upara caDhI nIce paTakuM ane zAstrArtha karI tene parAjaya karuM, kadAca te pANImAM DubakI mAre to jALa nAkhI tene kheMcI kADhuM, pRthvImAM pesI jAya to A kodALIthI pRthvIne khedI bahAra kADhuM. ane zAstrArtha karatAM hArI jAya to A ghAsanA puLAmAMthI taraNuM kADhI tenA dAMte levaDAvuM. rAjAe smita karatAM pharI pUchayuM he paMDitavarya! dhAro ke kadAca zAstrArtha karatAM tamArI ja hAra thaI to tame zuM kare? siddhasena siMhanI peThe gaI UDyoH are, zuM huM hAru? te to duniyA UMghI ja vaLI jAya ne? he rAjana! A sUrya kadAca pazcimamAM Uge, sthira evo meru kadAca calAyamAna thAya, samudra kadAca mAjhA mUke, AkAza-pAtALa kadAca eka thaI jAya, to paNa A siddhasena na ja hAre. siddhasena ajeya che, apratimalavAdI che. eTale mArI hAra to tamAre kaI paNa kALe mAnavI ja nahi. chatAM vidhivazAta jo huM hArI jAuM te jiMdagIbhara tene ziSya thaI jAuM. A rIte durdhara evA siddhasene rAjasabhA samakSa bhISma pratijJA karI. A sAMbhaLI rAjAe kahyuMH zAbAza, Ape ApanA abhimAnane chAje tevI ja daDha pratijJA karI che. Ama chatAM siddhasena sAthe zAstrArtha karavAnI koInI himmata cAlI nahIM. ane jeNe himmata karI tene parAjaya thayo. Ama Akhare siddhasena je dhyeyathI nIkaLyo hato temAM te saphaLa thayo. ane pitAnI kIrtimAM vRddhi karI pAcho pharyo. keTaleka vakhata pasAra thayA bAda phera siddhasena vAdInI zodhamAM pravAse nIkaLyAH mahArASTra, madha, kAzmIra, gauDa vagere dezamAM karI tyAMnA samartha sAkSarone zAstrArthamAM harAvI potAne yazakA vagADI vidvAnomAM te cakravata thayo. have te enA abhimAnane pAra ja rahyuM nahi ! For Private And Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka] mahAna jyotirdhara siddhasena divAkara [ 25 vRddhavAdIne samAgama, vAdamAM parAjya, ane pratijJAnuM pAlana-eka samaye siddhasena kauzAmbI nagarImAM gayA, ane tyAM rAjasabhAmAM jaI paMDitane paDakAra karyo. paNa kaI zAstrArtha karavA taiyAra thayuM nahi, tyAre abhimAnanA zikhare pahoMcela siddhasena belyA ke-atyAre A siddhasenane harAve evo koI ja ja nathI lAgato ke jenI sAthe vAda karIne huM mArI jIbhanI caLa maTADuM. siddhasenanuM AvuM abhimAnI vaktavya eka paMDitavaryathI sahana na thayuM. eTale teNe siddhasenane paganA nakhathI te mAthAnI caTalI sudhI lAgI jAya tevuM AkaruM veNa saMbhaLAvatAM kahyuMH jagatamAM keInuM abhimAna rahyuM nathI. evI kahevata che ke zerane mAthe savAzera hoya che. mATe he siddhasena ! ATaluM badhuM abhimAna zA mATe karo che? jo tamAre jIbhanI caLa ja maTADavI hoya ane vAda karavAnI sAcI ja bhAvanA hoya to kaI narakezarI pAse pahoMcI jAo. adyAvadhi to tame bakarAM sAthe ja bAtha bhIDI che, kezarIsiMhanA darzana haju nathI thayAM. jyAM enA sapATAmAM AvyA ke tamArA abhimAnanA bhUkkA thaI javAnA ! A mArAM vacano tamArA hRdayamAM kotarI rAkhaje. siddhasenane AvuM nagna satya saMbhaLAvanAra haju sudhI kaI maLyo ja na hatuM. eTale svamAna bhaMga thatuM jaI siddhasena ekadama cIDAyo, ane garjanA karatA belI UThyo: duniyAmAM e keNa paDavyo che ke je siddhasenane harAve ane apratimalavAdI tarIke svakIrtine vizvamAM phelAve ? jema eka myAnamAM be taravAra na hoya, eka rAjamAM be rAjA na hoya, tema eka sAthe be apratimamalavAdIo na ja heya. mATe tuM jaladI A siddhasena sAthe spardhA karanAra te tArA kesarIsiMhanuM nAma batAva. paMDitavaye tenI chAyAmAM lezamAtra dabAyA sivAya javAba ApyoH he rAjana ! lATa dezanA pATanagara bhagukaccha (bharUca) zaheramAM vicaratA, sAkSAta sarasvatInA avatAramAM apratimamahalavAdI, sakalazAstromAM pAraMgata, mahAsamayajJa, tamArA vidyAmadanuM mardana karavAne samartha evA jainAcArya zrI vRddhavAdIsUrIzvarajI mahArAjA che. [A vRddhavAdI gRhasthAvasthAmAM gaDadezamAM kezalagrAmanA rahevAsI hatA. temanuM mULa nAma mukunda hatuM. jAte brAhmaNa hatA. temaNe vRddhAvasthAmAM prasiddha anugapravartaka ane pAdalitAcAryanA paramparAziSya zrI rakandilasUrIzvarajI pAse pratrajyA svIkArI hatI. grAmanugrAma vihAra karatA teo bharUcamAM AvI pahoMcyA. vRddhAvasthA chatAM bhaNavAnI bahu ja khaMta hatI. divasa ane rAtrine ghaNo TAima vidyAbhyAsamAM ja pasAra thate. rAtre paNa uddaSaNa pUrvaka adhyayana kare. ekadA guruvarSe sUcanA karI ke-mahAnubhAva, rAtre moTA avAje adhyayana karavAthI anyane nidrAmAM alanA paDe. pravRttizIla leke jAgIne hiMsAdi kAryamAM pravRtta thAya. mATe rAtrimAM UMce svare adhyayana karavuM ucita nathI. guru mahArAje karelI A sUcanA pratye temanuM durlakSya ja rahyuM ane temaNe hamezanI mAphaka rAtre paNa UMcA svarathI adhyayana karavuM cAlu ja rAkhyuM. tyAre anya munivare eka vakhate mazkarImAM temane kahI dIdhuM ke he mahArAja! zuM vRddhAvasthAmAM bhaNIne tame muzaLa (sAMbelA)ne 59lavita karavAnA cho ? A mIThI mazkarIthI mukuMdamunine bahu ja lAgI AvyuM. manamAM daDha nizcaya karyo ke have te sarasvatInI ArAdhanA karI tene prasanna karuM ane muzaLane pallavita karuM te huM ja kharaze. A rIte daDha nizcaya karI "nArikavasati' nAmanA caityamAM gayA. For Private And Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 296 ] cAre AhArane tyAga karI samAdhI lagAvIne besI gayA. ekavIza divasanA upavAsane aMte bhAratIdevI prasanna thayAM, ane temane 'DitezirAmaNa thavAne AzirvAda ApyA. sarasvatInI prasannatAthI vRddha mukundamunine apUrva vAdazakti prApta thaI, tethI te vRddhavAdI tarIke satra prasiddha thayA. bAda pAraNA sAru gRhasthane ghera geAcarI levA jatAM tyAM muzaLa temanA jovAmAM AvyuM. pUrva munivaranA mukhathI mazkarImAM apamAnajanaka vacana sAMbhaLyuM hatu. te turata smaraNa AvyuM, tethI hujArA mANasAnI medanI vacce te muzaLa upara prAsuka jaLanuM siMcana karI tene puSpAthI navapallavita karI dIdhuM, ane sate AzcaryamAM garakAva karI dIdhA. tyArathI vRddhavAdI AbAlagopAla vizvamAM suprasiddha thayA. eka vakhata vayevRddha vRddhavAdI udmASaNA karI kahevA lAgyA ke sasalAnuM zRMga (ziMgaDuM), indradhanuSyanuM pramANu, zItAgni, ane niSpaka pa pavana A vAkayamAM je kAIne kaMi gamatu na heAya te te mArI sAme AvIne vaDhe. tene niruttara karavA mATe huM sajja chuM. paNa temanI sAme kAI merace mAMDI zakayA nahIM. AthI jagatamAM vRddhavAdI apratimamallavAdI tarIke jAhera thayA. ``gurumahArAja zrIskadilAcAye temane AcAya padathI vibhUSita karyAM. gurumahArAja gacchane sa` bhAra vRddhavAdIne sAMpI daI anazana karI svasya thayA. bAda zAsananI dhurAte vahana karatA vayeAvRddhe vRddhavAdIjI grAmAnugrAma vihAra karatA bhavya jIvane pratiSThAvatA vicaravA lAgyA. tyAra pachInA sambandha siddhasena sAthene che] A kathana sAMbhaLatAM ja siddhasena camakayeA. mArA jIvatAM jagatamAM e apratimamallavAdI tarIke prasiddha thAya! basa, have te tene vAdamAM harAvIne vijaya prApta karuM tyAre ja kharA! ema kahI chaMcheDAyelA sarpa jevA siddhasena vRddhavAdIne harAvavAnI dRDha pratijJA karIne vRddhavAdInI zodhamAM nIkaLI paDayA, ane AvI pahoMcyA bharuca baMdare; jyAM nA~dA nadInAM UMDAM nIra vahI rahyAM che, kAMThe AvelA zaherane matAhara dekhAva dazyamAna thaI rahyo che, UMcI UMcI havelIe gaganamaMDalanI sAtha bAtha bhIDI rahI che, madirAnI dhvajAe cAre tarapha AkAzamAM karakI rahI che, ane vizamAM tIrthaMkara zrI munisuvratasvAmInuM bhavya tIrthaM jyAM zAbhI rahyuM che. siddhasene AvIne vRddhavAdIjInI zeAdha karI, kAi paNu sthaLe bheTA thayA nahIM, tyAre siddhasena pharatA pharatA jaina upAzrayanI nikaTamAM AvyA, tyAM kAi gRhasthane pUchyuM ke bhAI ! vRddhavAdIjI kayAM che ? gRhasthe kahyuM ke mahAzaya ! teo te navakalpavidvArI che. temanA kalpa pUro thavAthI teo Aje ja prAtaHkAlamAM ahI'thI vihAra karI gayA che. A sAMbhaLI hRdayamAM harakhAta - te khAlI UThayAH-eha, kesarIsiMhanI bIke gajarAja bhAgI jAya tema, mArI bIke ja te bhAgI gayA lAge che. paNa huM temane kayAM huM ema huM ?! siddhasenanAM A vacaneA e gRhasthathI sahana na thayAM. teNe khullA zabdomAM temane saMbhaLAvI dIdhuM: are paDitajI, vruddhavAdInevAdamAM harAve tevA vizvamAM janmyA che ja krANu ? tame te! emanI AgaLa zA hisAbamAM ? e to jabbarajasta apratimamallavAdI che. eka vakhata maLI jue eTale tamArI sAna te mahApuruSa ThekANe lAvaze. jANe bhAvInA sUcaka ja hoya tema A zabde gRhasthanA mukhamAMthI nIkaLI paDayA. siddhasena A sAMbhaLI cIDAIne khelyAH are, e game tevA hoya te mAre sAMbhaLavAnI For Private And Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahAna tirdhara siddhasena divAkara [ ra97 jarUra nathI. bhale te temanI baDAza mAryA ja kare, paNa mArI AgaLa temanuM lezamAtra Ta nabhavAnuM nathI. e kaye mArge gayA che, te mane batAva! gRhastha mArga batAvatAM kahyuM. A mArge cAlyA jAo, mArgamAM ja tamane te maLaze. siddhasene te tarapha prayANa karyuM. ane thoDI vAre te vRddhavAdosUrinI lagabhagamAM AvI pahoMcyA. vRddhavAdIjInI paNa te tarapha daSTi kheMcANa. manamAM ema thayuM ke A koI vyakti ATalo badhe utAvaLathI AvI rahyo che mATe tene upadeza zravaNa karavAnI athavA mane maLavAnI tIvra abhilASA thaI hoya ema lAge che. eTale vRddhavAdIjI eka vizAla vRkSa nIce bebI gayA, ane siddhasena tyAM AvI pahoMcyo eTale upadeza deve zarU karyo. eTale siddhasena be ke huM kaMI tamAre upadeza sAMbhaLavA nathI Avyo. mAre to tamArI sAthe zAstrArtha karavo che. tame mArI bIka bhAgI AvyA cho, paNa huM tamane choDavAno nathI. huM koNa chuM e tame jANo cho? huM vAdavijetA siddhasena chuM. mArA nAma mAtrathI vAdIonA hAjA gagaDI jAya che. mATe tame mArI sAthe zAstrArtha kare tyAM tamArI hAra kabula karI apratimamalavAdIpaNane ATopa choDI daI zaraNe thaI jAo. ane je huM tamArI sAthe zAstrArtha karavAmAM hArI jAuM te jiMdagIbhara tamAro ziSya thaIne rahuM. mATe batAvo tamAruM pAMDitya ! Aje tamAro apratimamalyavAdIpaNane yaza cUracUra karI jagatamAM mArI kIrti sthAyI karIza. samayajJa vRddhavAdIjIne thayuM ke Ane vidyAnuM bahu ja ajIrNa thayuM che. e che te samartha vidvAna ane pratibhAzAlI, paNa sAre saMga nathI maLyo tethI pitAnI vidvattAne kumArge geraupayoga karI rahyo che. je ene kunehathI sAce mArga batAvavAmAM Ave te jarUra te zAsanane mahAna prabhAvaka thAya, zAsananI lagAma sAcavI zake, ane vizvamAM jenazAsanane Dake bajAve. A vicArathI vRddhavAdInuM hRdaya tene sanmArge lAvavA AkarSAyuM. pachI vRddhavAdIjIe jaNAvyuM ke bhAI! zAstrArtha karavAnI mArI nA nathI, paNa ApaNe bannemAMthI hAra konI thaI ane chata kenI thaI, teno nyAya karanAra trAhIta kaI joIzene ? mATe paMca nakkI karo jethI ApaNe bane zAstrArtha karI che, ane jaya ke parAjayano nirNaya karIe. siddhasenathI to ghaDIbhara paNa bhAya tema na hatuM. tene to zAstrArtha karavAnI khUba ja tAlAvelI lAgelI hatI. tene thayuM kayAM atyAre madhyasthane gotavA javuM? AnAM karatAM A jaMgalanA govALIone ja paMca tarIke nImI dauM. ema vicAra karI nyAya ApavA gAvALIone besADayA. bAda siddhasene samayajJatAnA abhAve vRddhavAdI sAme vyAkaraNa, nyAya, vedAnta Adi aneka granthonAM pramANa sAthe, akhalita girvANa girAmAM, pitAnA pUrva pakSanuM samarthana karavA mAMDayuM. paNa A samaye pelA govALiyA to kAnamAM AMgaLI daIne tenI sAme joI ja rahyA, ane eka bIjAne kahevA lAgyA ke A zuM bolyA kare che e kaMI samajAtuM ja nathI. Ane to kaMI AvaDatuM nathI lAgatuM. eTalAmAM siddhasenano pUrvapakSa pUrA thayA bAda samayajJa vRddhavAdIjIe vicAryuM ke A bharavADe AgaLa saMskRtamAM vadavuM e te bheMsa AgaLa bhAgavata vAMcavA jevuM che. vaLI A siddhasenane paNa yuktithI vaza kare che. mATe samaya ane sabhAne ucita evuM bolavuM joIe. ema vicArI buddhinA bhaMDAra samayajJa vRddhavAdIjIe keDe e bAMdhyo ane hAthathI tAbeTa vagADatA, pheraphudaDI pharatA, nAca karatA, gevALIAone samajaNa paDe evA upadeza bharelAM prAkRta padyo rAga kADhIne gAvA mAMDyAM. A sAMbhaLatAM govALIAo paNa hAthamAM kaMDIkAo laIne vRddhavAdInI sAthe nAca karavA lAgyA. For Private And Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 298 ] zrI jena satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 vRddhavAdIjIe tAla sAthe huMbaDaka-haMbeDA laIne nIcenuM padya gAI saMbhaLAvyuM "navi mAriAI navi corIaI, paradAraha saMgu nivAriAI; thavA devuM dAIaI, tala sargoi Tu TunuM jAII." A sAMbhaLI govALIAo te bahu ja khuza thaI gayA. vAha ! A mahArAja kharA che. zuM emanuM besavuM ! zuM emanuM nRtya ! amane khasavAnuM ja mana thatuM nathI. pachI govAbIone pUchavAmAM AvyuM ke bhAIo! keNa jItyA ane keNu hAryA? tyAre govALIoe to cokhe cakakhuM kahI dIdhuM ke vRddhavAdrIjI jItyA ane A bhAI hAryA. AthI siddhasene kahyuMH mahArAja huM hAryo ane Apa jItyA. have mArI pratijJAnuM pAlana karAvavA Apane ziSya banAvo. A sAMbhaLI vRddhavAdIjI bolyA: he siddhasena, A kAMI ApaNe vAdavivAda na kahevAya. govALIone pAMDityanI zI kismata hoya ? vidvAneva vijAnAti, vidvadajana parizramam // nahi vandhyA vijAnAti, gurvI prasavavedanAm // 1 // mATe AthI kAMI mArI jIta thaI na kahevAya. rAjasabhAmAM jaIne jyAre ApaNe paraspara zAstrArtha karIe, ane emAM jaya prApta karI zakAya te ja kharI chata thaI kahevAya. siddhasena mahAabhimAnI hato chatAM tenAmAM ekavacanIpaNuno mahAna guNa ho; bolyA pachI game tevA vikaTa prasaMgamAM Ave to paNa pharI na jAya tevo te hato. teNe vRddhavAdIjIne kahI dIdhuM ke-mahArAja ! Apa samayajJa cho. vyavahArakuzala cho. kharekhara, Apa ja jItyA cho ane huM hAryo chuM, mATe Apano ziSya kare. chatAM vRddhavAdIjIe e vAtano inkAra karyo. ane banne jaNuM gayA bhRgukacchamAM. tyAM rAjasabhAmAM banne vacce vAdavivAda thayo. tyAM paNa siddhasenanI hAra thaI ane vRddhavAdIjIno vijaya thayo, eTale temaNe siddhasenane pravajyAthI alaMkRta karI kumudacaMdra nAma rAkhI svaziSya banAvyA. siddhasena AjathI kumudacaMdramuni tarIke oLakhAvA lAgyA. A rIte siddhasenanI pratijJAnuM pAlana thayuM. sUripadanI prAptiH kumudacaMdrane badale siddhasena-kumudacandramunivara buddhinA bhaMDAra ane pratibhAzAlI hatA. pUrve paNa nyAya, vyAkaraNa, sAhitya,veda, upaniSad vagere sarva zAstranA pAraMgata hatA. mAtra A tarapha ja temanI pragati nahotI thaI, te saddabhAgya maLI AvI eTale sonuM ane sugaMdha be bhegAM thayAM ! te alpa samayamAM jainadarzanane pUrepUrA jJAtA thaI gayA. vRddhavAdIjIe temane mahAsamartha ane suyogya jANI AcAryapadavIthI alaMkRta karyA. ane saMsArIpaNAnA pUrva nAmathI ja jagatamAM prakhyAta hovAthI te vakhate kumudacandrane badale siddhasena AcArya e nAmathI vibhUSita karI ga7no sarva bhAra suprata karI pote 1 vRddhavAdInI sAthe siddhasene vAda karyAnI hakIkata dareka kathAnakamAM Ave che, paNa anya kathAnakamAM A vAda bharUcanI najIkamAM thayAnuM ane te ja kAraNe te sthaLe "tAlArAsaka" grAma vasyAnuM varNana Ave che, paNa A prabandhamAM A banne vidvAnone vAda ujajainInI pAse thayAnuM lakhyuM che. ane bharucanI pAse siddhasene (A sthaLe vRddhavAdIjIe ema joIe) gevAliAone rAsagAIne upadeza karyAnI vAta lakhI che. amane paNa A prabandhamAM lakhelI hakIkta prAcIna ane yathArtha jaNAya che. -(muni zrI kalyANavijayajIkRta prabhAvaka caritranA bhASAntaranuM prabandhaparyAlacana pR. 49) For Private And Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka] mahAna jyotirdhara siddhasena divAkara [ ra9 pRthagra vihAra karyo. siddhasenasUri have vidyAnA Apane lezamAtra apanAvyA sivAya grAmanugrAma vicaravA lAgyA. ujjayinImAM Agamana ane vikramAdityane samAgama-dezadeza vihAra karI zAsananI prabhAvanA karatA zrI siddhasenasUrijI ekadA svaparivAra sahita mALavAnA pATanagara ujjayinimAM padhAryA. lekee temanuM bhavya svAgata karyuM. hajAre mANaso temanA upadezane lAbha uThAvavA lAgyA. ekadA sUrijI ujayinInA rAjamArga para thaIne jaI rahyA che. joke temanI jaya upara jaya bolAvI rahyA che. dUrathI AvatA vikramAdityanA kAne A zabdo paDyA. teNe animeSa nayane e dazya nihALyuM, ane manathI siddhasenasUrIzvarajIne namaskAra karyo. mahAsamartha zrI siddhasenasUrIzvarajIne vidyAnA baLathI rAjAe karelA mAnasika praNAmanI khabara paDI eTale temaNe jamaNo hAtha UMce karI UMce svare dharmalAbhane AzirvAda Ape. tyAre vikramAditye A AzirvAdanuM kAraNa pUchyuM. tyAre AcArya bhagavaMte kahyuMH A Azivada tamArA mAnasika namaskAranuM phaLa che. A kathana sAMbhaLI vikramAditye sUrIzvaranI bhUri bhUri prazaMsA karavA pUrvaka eka kroDa soneyA (senAmahora) ApavA bhaMDArIne hukama karyo. dharmaDhAma ti pro, duraduSupAve jUthe siddhanAtha, ravI vo inAiH H" rAjAe eka koDa sonAmahora ApavA mAMDI tene sUrIzvarajIe InkAra karatAM kahyuM: he narAdhipa ! A te zuM, paNa tuM AkhuM rAjapATa ApI de topaNuM amAre na kape. A jIvana paryaMta tene tyAga che. tyAre rAjAe jaNAvyuM: sAheba je vastu meM dAnamAM kADhI te pAchI levI ucita na gaNAya. mATe Apa kAMIka rasto kADhe. tyAre sUrijIe kahyuM: pRthvImAM je kaI deNadAra hoya tenuM deNuM AmAMthI cukavavuM joIe, vikramAditye te vAta svIkArI, sarvanAM sAta sAta peDhInAM deNAM cukate karI, sarvane mukta karI sukhI karI dIdhA. ane navesarathI copaDA banAvI pitAno zaka pravartAvyo, je adyAvadhi akhalitapaNe cAlyo Ave che. cittoDamAM be vidyAnI prApti-ujayinIthI vihAra karI sUrIzvarajI ekatA citrakUTa (citaDa) padhAryA, ane prabhu darzanArthe jinamaMdiramAM jatAM temanI daSTi caitya pAse ubhA karelA eka vicitra sthaMbha upara paDI. A sthaMbha prekSakane ghaDIkabhara vicAramAM nAkhI de. te ane ITa ke pattharane nahIM paNa koI judI ja rIte banelo bhAsato hato. sUrIzvarajIne A sthaMbha jeI Azcarya thayuM. temaNe niphTamAM UbhelA eka vRddha anubhavIne pUchayuM: bhAI! A sthaMbha zAno banelo che ? ane ahIM zA kAraNuthI Ubho karavAmAM Avyo che? vRddha aMjalI jeDI jaNAvyuMH guru mahArAja ! lokavAyakA evI che ke A sthaMbha iTa, mATI, patthara ke lAkaDAno banela nathI, paraMtu auSadhione banela che. pUrvenA maharSioe AnA pilANamAM kImatI rahasyamaya vidyAgraMthe thekabaMdha mUkelA che, ane tenuM moTuM 1 A bAbatamAM prabhAvakyAratranA bhASAntara (pR. 93)mAM nIce pramANe varNana che rAjAe AcAryane bolAvIne nivedana karyuM ke-"tamane dravya ApavA mAguM chuM.' tyAre guru belyA- dravya levuM kalyuM nahi. mATe tamane rUce tema kare." AthI rAjAe garIba sAdhamI baMdhuo ane cityonA uddhAra mATe te dravyane eka sAdhAraNa bhaMDAra karyo." . For Private And Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 300 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 oSadhiothI baMdha kareluM che. tene ughADavA mATe ghaNuM ghaNuM maththA paNa badhA niSphaLa nivaDayA. have Apa kaMI keziza kare ane saddabhAgye kadAca ughaDI jAya te nA nahIM. turata ja sUrIzvarajIe bArIkAIthI tenI tapAsa karI to temane paNa auSadhilepamya sthaMbha lAgyo. temaNe sudhI sughIne auSadhionI parIkSA karavA mAMDI. pachI pote paNa keTalIka virodhI auSadhIo meLavI teno lepa taiyAra karAvyo. e lepane staMbhanA mukhabhAga para vAraMvAra lagAvatAM te khUlyuM. aMdara joyuM te staMbha TheTha sudhI pustakathI ja bharelo heya tema lAgyuM, uparathI eka pustaka bAra kADhayuM. zarUAtanuM ja pAnuM vAcatAM be vidyA jovAmAM AvIH eka suvarNasiddhinI ane bIjI sarasavInI. pahelI vidyAnA prabhAvathI le paNa suvarNa banI jAya ane bIjI vidyAnA prabhAvathI maMtrelA sarasava jaLAzayamAM nAkhatAM hathiyArabaMdha subhaTo utpanna thAya. sUrIzvarajIe te be barobara dhArI lIdhI. bAda AgaLa vAMcavA jatAM zAsanadevIe adazyapaNe te pustaka khuMcavI lIdhuM, ane jyAM hatuM tyAM goThavI daI sthaMbhanuM mukha baMdha karI dIdhuM. sUrIzvarajInA buddhikhajAnAmAM be vidyAratnanI vRddhi thaI vighAne upayogaH divAkarapadanI prApti--ane vidyAthI alaMkRta evA siddhasenasUrijI vihAra karatA ekadA pUrvadezanA kurmArapura nagaramAM padhAryA. tyAMnI janatAe temanuM bhavya svAgata karyuM. kramazaH sUrijInI prazaMsA rAjadvAre pahoMcatAM, rAja devapAla pite parivAra sahita vaMdanAthe AvyA. AkSepaNa vagere cAra prakAranI dharmavyAkhyAthI sUrijIe tene pratibodha pamA. haju AcArya mahArAja tyAM sthira hatA eTalAmAM tyAMnA rAjA para moTI Aphata AvI paDI. vijayavarmA nAmanA rAjAe caDhI AvI vizAla sainya sahita ekadama moTuM AkramaNa karyuM, ane AkhI nagarIne cAre bAjuthI gherI lIdhI. Ano sAmane karavA jeTaluM sainya ke sAmA devapAla pAse na hatuM. te te khUba ja gabharAyo. have zuM karavuM? te kaMI sUjhayuM nahIM. saddabhAge siddhasenasUrijI smaraNamAM AvyA. te temanI pAse Avyo ane sarva hakIktathI temane vAkepha karI kahyuM he guruvarya ! have te ApanuM ja zaraNa che. sUrijIe kahyuM: rAjana ! lezamAtra gabharAvAnI jarUra nathI. sau sArAM vAnAM thaze. bAda sUrIzvarajIe be vidyAnA prabhAvathI agaNita dravya ane asaMkhya subhaTo utpanna karI dIdhA. rAjA to e joIne ja cakIta ja banI gayo. tenuM kSatriya teja jhaLakI UThayuM. teNe zatrune paDakAra karyo. vijayavarmA paNa ATaluM badhuM sainya dekhIne, have ApaNe nahIM jItI zakIe, ema vicArI ravAnA thaI gayo. devapAle vijayanAM vAjiMtro vagaDAvyAM, ane AkhI nagarIne nirbhaya karI dIdhI. kAma patI gayuM eTale guruva badhuM saMharI lIdhuM. pachI devapAla be hAtha jeDI kahevA lAgyAH he gurudeva huM zatrunA bhayarUpa aMdhakAramAM paDayo hato, temAMthI sUrya samAna Ape mAre uddhAra karyo. mATe he prabhe! ApanuM "divAkara" evuM nAma suprasiddha thAo. ema kahI sUrIzvarajIne hajAre mAnavonI medanI vacce "divAkara nI padavI samapI. devapAlanI bhaktine durupayega-siddhasena divAkara yaza sarvatra vyApI gaye. rAjA devapAla ane AkhI prajA jANe temanI pAchaLa gAMDA banI gayAM. sUrIzvarajI ane rAjA-prajA vacce meha rAjAnA putra preme eTaluM badhuM jora ajamAvyuM ke sUrIzvarajIne tyAMthI nIkaLavuM muzkela thaI paDayuM, sthiratA rUpI sAMkaLe jANe sUrijIne jakaDI lIdhA. A bAju devapAle vicAra karyo ke AvA mahAprabhAvazALI AcArya ApaNane vAraMvAra maLavAnA nathI, mATe have te sadAne mATe temane ahIM ja sthiratA karAvI devI. eTale rAjAe For Private And Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahAna jyotirdhara siddhasena divAkara [ 301 rijIne vinaMtI karI, prabho ! Apa kRpA karI have ahIM ja sthiratA kare. A sarvasva ApanuM ja che. siddhasena divAkara paNa rAjAnI vinaMtIno svIkAra karI tyAM ja sthiratA karIne rahyA. bhUpati devapAla temanI khUba khUba bhakti karavA lAgyuM. rAjyanA samasta adhikArIo paNa sUrIzvaranI AjJAne zirasAvaMdya gaNavA lAgyA ane prajA te temanA caraNakamalamAM zira jhukAvIne taiyAra ja rahetI. ekadA rAjAe sUrIzvarajIne rAjasabhAmAM AvavA mATe eka suMdara pAlakhI taiyAra karAvI. rAjAnA AgrahathI sUrIzvarajI paNa tene upabhoga karavA lAgyA, ane jyAre jyAre rAjasabhAmAM padhAre tyAre tyAre pAlakhImAM ArUDha thaIne javA lAgyA. pAlakhIo rAjAnA anucaro upADatA ane banne bAju rAjasevako sapheda cAmare vIMjhatA, divAkarajIno jayanAda pokAratA. Ama dhIme dhIme sUrijI saMyama mArgamAM zithila thavA lAgyA ane sAdhupaNAnA sAcA mArgane bhUlI gayA. gurujInI yukti: bhUlanuM bhAna-vAyu vege phelAtI A vAta temanA guru vRddhavAdi sUrinA kAne AvI pahoMcI ke siddhasena rAjazAhI vaibhavamAM lubdha banI AcAramAM zithila banelA che. temane lAgyuM ke AvuM vadhu vakhata cAlaze to jarUra temanuM adha:patana thaze. ane bIjA paNa temanuM anukaraNa karavA lAgaze ane jagatamAM tyAgadharmane mahimA UDI jaze. mATe satvara temane mULa mArge lAvavA joIe. ema vicArI samayajJa buddhinA sAgara vRddhavAdIjI jyAM hatA tyAMthI vihAra karI kamarapura pahoMcyA. A bAju siddhasena divAkara pAlakhImAM besI rAjadarabAre jaI rahyA che. rAjasevakoe pAlakhI upADelI che. AjubAju cAmaro vIMjhAI rahyA che. bhATacAraNe temanAM yazogAna gAI rahyA che. ane lekanuM ToLuM AsapAsa bheguM thayuM che. A dazya vRddhavAdIjIe pitAnI sagI AMkhe nihALyuM, temane hRdayamAM bahu duHkha thayuM. aho ! Avo samartha paNa AvI bhUla kare che! pachI vRddhavAdIjIe saMyamanA cihnabhUta rajoharaNa vagerene chUpAvI daI pAlakhInI najIkamAM AvI upADanArane kahyuM: bhAI! mane paNa lAbha levA dyo. ema kahI tene dUra karI tenA sthAnamAM pote geThavAI gayA, ane pAlakhI upADI cAlavA lAgyA. ziSyane ThekANe lAvavA gurune keTaluM sahavuM paDe che! vRddhatvanI azaktine lIdhe bhAra sahana nahIM thavAthI vRddhavAdIjIne khabhe Uge nIce thavA lAgyo. AthI pAlakhImAM beThelA evo siddhasena divAkarane paNa UMcuM nIcuM thavuM paDayuM. eTale siddhasene te vyaktine (vRddhavAdIjIne) uddezIne kahyuM ke mUrimAmadAtratA dhaH kR tava vadhati? (he vRddha, ghaNe bhAra uMcakavAthI zuM tAre khabhe dukhe che?) A rIte siddhasena utAvaLathI saMskRta vAkaya bolI te gayA, paNa temAM vAdha ne badale vAghati evo azuddha prAga vAparI dIdho. guru vRddhavAdIjI A bhUlane samajI gayA. pratyuttaramAM vRddhavAdIjIe kahyuM ke-"1 tathA vAre ghaH athA rASatti' vAyare' (tamArA jevA samartha vidvAna vApare ne badale rAti prayoga uccArI de che, tethI mane jeTaluM dukha thAya che, teTaluM duHkha khabhA uparanA bhArathI thatuM nathI.) A sacoTa javAba sAMbhaLI siddhasena divAkara to vicAramAM ja paDI gayA. are! A duniyAmAM eka mArA guru sivAya mArI bhUla kADhanAra bIje keAI pA ja nathI. rakhene mArA guru mahArAja to nathI ? ekadama pAlakhI UbhI rakhAvI, ane joyuM to pitAnA gurumahArAja ja lAgyA. gurune pAlakhI ucakatA joI siddhasena zaramAyA, ane ekadama pAlakhImAMthI nIce utaryA, ane gurumahArAjanA caraNakamalamAM paDI punaH punaH mArI For Private And Personal Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 202]. zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-12 mAgatAM pUchayuM. gurudeva! Apa ahIM kyAMthI ? ane Ama karavAnuM zuM prayojana ? tyAre guruvarya vRddhavAdIjIe kahyuM bhAI ! A tAre bAdazAhI vaibhava jevA ane tArI pAlakhI upADI pAvana thavA Avyo chuM. gurumahArAjanuM Takora karatuM vacana siddhasena tarata samajI gayA, ane bolyAH gurudeva! mApha kare ! have huM samajyo. meM moTI bhUla karI. A mejazokhamAM huM mAruM sarvasva hArI gaye. Apa na maLyA hota to mAruM keTaluM adhaHpatana thAta ! he prabho ! have mane prAyazcitta ApI zuddha kare. vRddhavAdIjIe kahyuM- he siddhasena ! tane ATalo badhe pazcAttApa thAya che, te joI mane ghaNo ja AnaMda thAya che. e ja kharuM prAyazcitta che. have tuM A rAjavaibhavane choDI de ane AtmadhyAnamAM tahalIna thA, ane hajAre jIvane sanmArge joDanAra thA. ema AzivAda ApI vRddhavAdIjI anyatra vihAra karI gayA. A prasaMga prabhAvaka caritramAM bIjI rIte varNavyo che, temAM vRddhavAdIjI siddhasenane eka gAthAno artha pUche che. siddhasena teno artha karI zaktA nathI. pachI vRddhavAdIjI tene kharo artha samajAve che ane e rIte siddhasenajIne gurajIno sAkSAtkAra thAya che ane pite pitAnI bhUlane samaje che. sUtro saMskRtamAM racavAnI bhAvanA : pAcika prAyazcitta-guruvaryanI kRpAthI punaH pratibodha pAmelA siddhasena divAkaracha saMyamamArgamAM sthira thaI grAmAnugrAma vicaratAM bhRgukaracha padhAryA. ekadA temane vicAra uddabhavyo ke tIrthaMkara bhagavatee artharUpe prarUpelAM ane pUjya gaNadhara bhagavaMtoe sutrarUpe ardhamAgadhI bhASAmAM guMthelA Agamone saMskRta bhASAmAM banAvI dauM te, te AgamanuM keTaluM badhuM mahattva vadhe? A kArya saMghanI anumati laIne karAya te sAruM, ema vicArI saMgha samakSa siddhasena divAkare potAnA vicAre jaNAvyA ke ApaNuM parama pavitra Agamo pAkRtabhASAmAM che tene pUrvAntaragata "tamotalidAvAdhyAyaNanApuranI mAphaka saMskRtamAM karI nAkhavAnI mArI bhAvanA che. huM A mATe zrIsaMghanI anumati cAhuM chuM. siddhasenajInuM A kathana sAMbhaLI zramaNasaMgha ekadama cekI UThayo. lokalAgaNI uzkerAI gaI. ane divAkarajI pratye saune aNagamo utpanna thayo ane temane spaSTa saMbhaLAvI dIdhuM keH divAkarajI! ApanA A vicAro sAthe ame lezamAtra sammata thatA nathI. A akartavya vicArane ApanA aMtaHkaraNamAM sthAna ApI Ape tIrthakara bhagavaMtanI, gaNadharonI ane jinapravacananI ghora AzAtanA karI che. tIrthakara bhagavaMtee ane gaNadharAdie je kAMI karyuM che te ucita ja karyuM che. temAM eka akSara paNa ApaNuthI pheraphAra thaI zake nahIM. ApanA A vicArothI amane bahu ja kheda thAya che. ApanA jevA AvuM karaze to bhaviSyamAM bIjAo paNa AnuM anukaraNa karaze, mATe AnuM Apane moTAmAM moTuM prAyazcitta karavuM paDaze. ane te mATe zAstrAnusAra Apa "saMghabAhyanI 1. A vicAra pitAnA gurumahArAjane siddhasena divAkare jaNAvyuM ane prAyazcita paNu gurumahArAje ja ApyuM ema paNa keTalAeka pustakamAM vAMcavAmAM Ave che. 2. keTalAeka ema mAne che ke A kRti siddhasena divAkaranI svataMtra kRti che ane keTaleka sthaLe vAMcavAmAM paNa temaja Ave che, paraMtu te pramANe nathI. pUrvAntargata A vAkya che. tene jAheramAM mUkanAra siddhasena divAkara che. A temanI potAnI kRti nathI. eTalA ja mATe "namoDastu "virATorana'nI mAphaka "namoheM' paNa atyAre sAdhvIgaNa temaja zrAvikAvarga balI zakatA nathI. For Private And Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] mahAna tirdhara siddhasena divAkara [ 303 moTI zikSAne pAtra thayA cho. saMghanuM AvuM vaktavya sAMbhaLI siddhasena AbhA ja banI gayA. pitAnA sarala vicArathI paNa saMghane ATalI badhI aprIti thaI, tethI temane bahu duHkha thayuM. temaNe saMdha samakSa kSamAprArthanA karI ane je prAyazcitta Apo te karavA huM taiyAra chuM" ema jaNAvyuM. saMghe sthavirane pUchayuM ke AnuM zuM prAyazcitta hoI zake? sthavire jaNAvyuM ke-je bAra varSa sudhI gacchane tyAga karI, gupta jenalige rahI, duSkara tapa tape, e pArAciMka prAyazcittathI ja mahAdoSathI dUSita thayela evA A munivara zuddha thAya tema che, bIjI rIte te nahIM ja. emAM eTale apavAda che ke te daramyAnamAM je zAsananI kaI mahAna prabhAvanA kare to teTalAM varSanI aMdara paNa pitAnuM pada pAmI zake. siddhasena divAkare A prAyazcittano svIkAra karyo, ane saMghavInI anujJA laI sAttvikaziromaNi siddhasena gacchane tyAga karI prAyazcittanI pUrNAhuti karavA tyAMthI guptavezamAM cAlI nIkaLyA. zAsananI prabhAvanA : pragaTa thayela avatI pArzvanAtha-gupta vekSamAM siddhasena jaMgalamAM divaso vyatIta karI rahyA che. AjakAla jatAM sAta yA bAra varSanAM vahANuM vAI gayAM. jagata to siddhasena divAkara che ke nahIM e ja jANe bhUlI gayuM che. siddhasena divAkara have vikramAdityane pratibaMdhivA eka divasa avadhUtanA vezamAM ujayinInA mahAkALezvara maMdiramAM AvI mahAdevanI sanmukha paga karI potAnA aDDo jamAvI beThA che. prabhAtane samaya eTale ke mahAkALezvaranA darzanArthe AvI rahyAM che. maMdiramAM eka avadhUtane A rIte joIne jANe hAhAkAra macI rahyo. maMdiranA pUjArIo jANe nhAvarA ja banI gayA. AkhI ujajayinImAM vAta prasarI gaI ke keAI avadhUta mahAkALezvaranA maMdiramAM AvI mahAdevanA sanmukha paga karI beThe che; nathI tene mahAdevane bhaya ke nathI tene vikrama rAjAne bhaya. pUjArIe AvIne kahyuMH alyA jogIDa! UTha, Ama sAmA paga karIne kema sUto che? A mahAdeva ke paze te jema kAmadevane bALIne bhasmIbhUta karI nAkhyo tema tane paNa bALIne bhasmIbhUta karI nAkhaze. paNa sAMbhaLe che ja keNi? e te dhyAnamAM magna hoya tema sthira ja rahyA. eTale nirupAya pUjArIe rAjadvAre jaIne khabara ApI. rAjasevake tyAM AvI pahoMcyA. temaNe bAvAne uThADavA mATe ghaNuM ghaNuM mahenata karI. paNa temAM te phAvyA nahIM. tyAre rAjasevake cAbukano mAra mAravA mAMDyA. ahIM jyAM cAbaka mAre che ke te vikramarAjAnA aMtApuramAM rANuone lAge che. rANIvAsamAM keLAhaLa macI rahe che. aMta:puranA rakSake AvIne cAre tarapha tapAsa kare che, paNa koI dekhAtuM nathI. chevaTe khuda vikrama rAjA tyAM AvyA. tapAsa karatAM mAluma paDyuM ke mahAkALezvaranA maMdiramAM koI jaTAdhArI bAvAne sevake cAbukanA mAra mAre che te ahIM rANIonA baraDAmAM vAge che. eTale vikramAditya maMtrImaMDala sahita mahAkALezvaranA maMdire AvI pahoMcyo, ane avadhUtane kahevA lAgyoH girAja ! A sarvasaMkaTahArI mahAdevanAM darzana karavAne badale Apa ulaTA sAmA paga karIne AvuM anucita kArya kema kare che ? UThe, Apa mahAdevane namaskAra kare ane kSamA prArtho. tyAre siddhasene kahyuM: rAjana ! A mahAdeva mAre namaskAra sahana nahIM karI zake. rAjAe kahyuM: bhale game te thAya. eTale rAjAnI AgrahabharI vinaMtIthI siddhasene saMskRta zlekathI stuti karavA mAMDI. stutinI zarUAta karI ke temAMthI dhumADAnA geTegoTa nIkaLavA lAgyA. saunA manane ema thayuM ke mahAdevajI khUbakepyA che. hamaNAM ja A For Private And Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 304] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 bAvAne bALIne bhasmIbhUta karI nAkhaze. siddhasena vasaMtatilakA chaMdamAM kalyANumaMdirastotra racatA gayA ane bolatA gayA. ane jyAM agiyAramA leka'ysmin haraprabhRtayo'pi hataprabhAvAH so'pi tvayA ratipatiH kSapitaH kSaNena // vidhyApitA hutabhujaH payasAtha yena pItaM na kiM tadapi durdharavADavena ? // 11 // nuM uccAraNa karavA lAgyA ke ekadama mahAdevanuM liMga phATayuM, moTo gaganabhedI avAja thaze ane jhagajhagAyamAna karatI avaMtI pArzvanAtha prabhunI addabhuta mUrti pragaTa thaI. pachI kalyANamaMdira stotranI pUrNAhuti karI ane avaMtIpArzvanAthanI mUrtine TUMka hevAla sarva samakSa kahI saMbhaLAvyuM, je sAMbhaLI sau Azcaryacakita thaI gayA. vikramAditya rAjA paNa pratibaMdha pAmyo. A rIte jenazAsananI mahAna prabhAvanA siddhasena divAkare karI. bAda saMghane khabara paDatAM, temane saMdhamAM laI lIdhA. ane svasthAne sthApana karyA. siddhasene A rIte pArasaMcika prAyazcittanI pUrNAhuti karI. vikramAditya sAthe punaH samAgama-eka divasa divAkaracha vikramAditya rAjAnA darabAre padhAryA ane dvAra pAse UbhA rahI dvArapALane kahyuM: he bhadra! tuM aMdara jaI vikramAditya rAjAne nivedana kara ke-hAthamAM cAra zloka laIne Avela eka bhikSuka Apane maLavA cAhe che. te dvAra pAse AvIne UbhA che. te aMdara Ave ke pAcho cAlyA jAya ? javAbamAM bhUpatie aMdara AvavAnuM kahevarAvyuM eTale siddhasena divAkare rAjasabhAmAM praveza karyo, ane rAjAe darzAvela Asane besI vikramAdityanI stuti karatAM belyA ke "apUrveyaM dhanurvidyA bhavatA zikSitA kutaH // mArgaNaudhaH samabhyeti guNo yAti digantaram // 1 // " " ami pAnakuraMkAmAH saptApi jalarAzayaH // yadyazorAjahaMsasya paMjaraM bhuvanatrayam // 2 // " "sarvadA sarvado'sIti mithyA saMstUyase budhaiH // nAtha mire puSya na vakSa: gyojitaH | 3 || " "mamecaH rAtrubhyo vidhivatsarA || dadAsi tacca te nAsti rAjaMzcitramidaM mahat // 4 // ". "he rAjana! A apUrva dhanurvidyA tuM kyAMthI zIkhyo? je dhanurvidyAnA baLathI mArgadha eTale bANane samUha sAme na jatAM tArI tarapha Ave che ane kheMcavAnI guNa (paNucha-dhanuSyanI derI) dUra digaMtasudhI jAya che. athavA mArgaNI eTale yAcaka dAnanI AzAe tArI pAse Ave che. ane tAre yaza dUra diganta sudhI pahoMcI jAya che." (1) A sAte samudra jaLapAna karavAmAM karaMka jevA che, tethI jenA yazarU5 rAjahaMsane traNe bhuvana pAMjarA tulya che, arthAta traNe bhuvanamAM jene yaza gAvAI rahyo che." (2) he rAjana ! tuM sarvadA sarva Icchitane ApanAra che, ema sAsarajane je tArI stuti kare che te mithyA che, kAraNa ke te koI paNa divasa zatruone pITha nathI ApI (pUMTha nathI batAvI) ane pararamaNuone (strIone) vakSasthaLa (hRdaya) soMpyuM nathI." (3) - "he rAjana! aneka zatruone sadA kAyadA pramANe tuM eka bhaya ja Ape che, chatAM te tArI pAse upasthita nathI A meTA AzcaryanI vAta che. arthAta sarvadA nirbhaya che. (4) For Private And Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka 1 mahAna tirdhara siddhasena divAkara [ 305 - vikramAditya jema jema divAkaranA mukhamAMthI nIkaLatA A kAmRtanuM pAna karate gayo tema tema ekeka dizAmAMthI pitAnuM mukha pheravato gaye, arthAta lekanA gaMbhIra bhAvathI prasanna thaI vikrama ekeka dizAnuM rAjya sUrijIne samarpita karate gayo. A rIte cAre dizAnuM rAjya sUrijIne bakSisa karI dIdhuM.bAda divAkarajI pAMcame bleka bolatAM rAjA pAse ApavAnuM kaMI paNa rahyuM nahIM eTale hAtha joDI lAMbo thaI gurunA caraNakamaLamAM DhaLI paDe. arthAta pitAne deha paNa gurune samarpaNa karI dIdhuM. AthI divAkarajIe tuSTamAna thaI vikramAdityane dharmopadeza ApI saparivAra jenadhamAM banAvyuM ane tenuM tamAma rAjya pAchuM ApyuM. A rIte siddhasena ane vikramAdityane prema guru-ziSya jevo banI gayo. tIrthAdhirAja zatruMjayane saMgha-eka samaye vikramAditya siddhasenajIne pUchyuM guruvarya! mArA jevo bhaviSyamAM kAI na rAjA thaze ke kema? gurumahArAje pratyuttaramAM jaNAvyuM he rAjana ! tArA saMvatsarathI 1199 varSe kumArapAla nAme rAjA tArA jevo thaze. A rIte gurujInA mukhathI bhaviSyakathana sAMbhaLI vikramAdityane khUba AnaMda thayo, eTaluM ja nahIM paNa mahAkAlanA prAsAdamAM gurumahArAje kahelA zabdo kotarAvI kumArapAlanuM nAma amara karyuM. ekadA divAkarajIe vikramAditya AgaLa zatruMjaya mahAtIrthanuM mAhAtma varNavyuM. A sAMbhaLI mahArAjAne tIrthAdhirAja zatruMjayane saMgha kADhavAnA keDa jAgyA. gurubhagavaMtane potAnI bhAvane jaNAvI zubha muhUne saMdha sAthe vikramAditya yAtrArthe prayANa karyuM. saMdhamAM cauda mukuTabaMdhI rAjAo, sItera lAkha zrAvakanAM kuTuMba, siddhasenadivAkara Adi pAMcase AcArya bhagavaMte, 169 suvarNanAM jinamaMdiro, 300 cAMdonAM jinamaMdire, 500 hAthidAMtanAM devAlayo, aDhArasa sugaMdhamaya kASThanAM prabhumaMdire, eka keDa rathe, cha hajAra hAthIo ane aDhAra lAkhathI vadhAre azvo hatA. A sivAya bIjAM aneka puro ane strIonI saMkhyAne temaja gADAMono pAra ja nahato. AvI vizALa saMpattithI zelato vikramAdityane saMdha zatruMjaya AvI pahoMcyo ane yugAdidevanAM darzana karyA. parama bhakitabhAvathI yAtrA karI, ane sUrIzvarajInA sadupadezathI tyAM jIrNoddhAra karyo. bAda saMdhe giranAra jaI neminAtha prabhunAM darzanAdi karyA, ane chevaTe saMghapati vikramAdityane A saMdha jaina dharmanI prabhAvane karo ujajayinI pAche AvI pahoMcyo. siddhasena divAkare racelA nUtana the (1) cAvAvatAra--zrI siddhasena divAkare sauthI prathama A "nyAyAvatAra' nAmanA saMskRta granthanI racanA karI, jenA pramANano pAye sthira karyo, arthAt nyAyAvatAra e saMrakRta sAhityamAM padyabaddha Adi tarkagrantha hoI samasta jaina tarkasAhityane prathama pAyo che. temaNe jena tarkaparibhASAnuM je prasthAna zarU karyuM te adyAvadhi akhaMDita ane surakSita che. tethI ja e granthanA praNetA siddhasena jenatakazAstratA prasthApaka gaNAya che. siddhasena divAkarasUrinA pahelA jamAna 1 takapradhAna na hato, kintu Agama pradhAna hato. maharSi gAmanA "nyAyasUtra'nI saMkalanA bAda dhIme dhIme jagatamAM tarkavAdanuM jora vadhavA lAgyuM. jaina sAhityamAM sauthI prathama umAsvAtivAcake tattvArthAdhigamasUtranI racanA karI, samagra jaina tane 1 vadhu vigata mATe juo jaina sAhityane saMkSipta itihAsa pR. 110 For Private And Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 306 ] zrI jene satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 saMgrahIta karyA. tyAra bAda pAchaLanA vidvaddavae te kArya hAthamAM dharyuM. temAM prathama agraNI A nyAyAvatAranA kartA zrI siddhasena divAkara hatA. AnA kula 32 leke che. tenA para 2073 kapramANu zrI siddharSigaNinI TIkA ane 1053 kapramANu zrI bhadrasUrikRta Tipana che. A graMtha TIkA ane TippaNu sahita muMbaInI zrI bhavetAmbara jaina mahAsabhAe vikramasaMvat 1985 mAM prakAzita karela che. A granthanI bhUmikA aMgrejImAM DokaTara pI. ela. vaidya punAvALAe lakhelI che. A nyAyAvatAranuM gujarAtI vivecana paMDita sukhalAlajIe kareluM che, ane te chapAIne bahAra paNa paDeluM che. (2) sarita-A graMtha paNa siddhasena divAkarasarie racele che. tenuM parimANu prAkRta AryAchaMdamAM 167 gAthAonuM che. e traNa kAMDamAM vibhakta che. prathama kAMDamAM 54 gAthAo che. dvitIya kAMDamAM 43 gAthAo che, ane tRtIya kAramAM 70 gAthAo che. prathama kAMDamAM mAtra "naya sambandhI khUba vizada carcA karIne nayavAdanuM nirUpaNa karyuM che. dvitIya kAMDamAM pAMca (mati-suta-avadhi-manaparyava-kevala ) jJAnane lagatI carcA karI che. ane tRtIya kAMDamAM seya tattvanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. 3yatattvanI sAmAnya carcA sAthe emAM pade pade anekAMtavAdanuM khUba ja sUkSmadaSTie jhINavaTathI varNana karela che. A grantha upara bhinna bhinna vidvAnoe aneka TIkAo racelI che. vetAmbarAcArya zrI malavAdie AnA upara TIkA banAvelI che, paraMtu te upalabdha nathI. digambarAcArya zrI sumatie A grantha para TIka racelI che. te paNa hAlamAM upalabdha nathI. mAtra AnA upara havetAmbarAcArya rAjagachIya pradyumnasUriziSya tarka paMcAnana zrI abhayadevasUrikata "tattvabodhavidhAyinI' nAmanI TIkA hAla upalabdha che. A TIkA sahita saMmatitarka gujarAta purAtatvamandira (amadAvAda) taraphathI paM. sukhalAlajI tathA paM. becaradAsajInA nivedanapAThAntara-TippaNadi sahita vikrama saMvata 1980 mAM pustakAkAre bahAra pADela che, jenA pAMca vibhAga pADelA che. tyAra pachI paramapUjya AcArya vijayanemisUrIzvarajI mahArAja saMsthApita zrI jaina granya prakAzaka sabhA taraphathI pratAkAre A sammatitakane prathama bhAga TIkA sahita bahAra paDela che. bIjo bhAga presamAM chapAya che. prAyaH cAra vibhAgamAM sapUrNa thaze. AnuM saMpAdanakArya pUjyapAda AcArya vijayanaMdanasUrIzvarajI mahArAjanA vidvAna ziSyaratna munirAja zrI zivAnaMdavijayajIe kareluM che. A TIkAnuM pramANalagabhaga pacIsa hajAra zleka jeTaluM che. A TIkAnuM bIjuM nAma "vAdamahArNava haze ema keTalAka kalpanA kare che. (3) dvAtrizat kAtrizikAe-zrI siddhasena divAkare batrIza batrIzIo saMskRtamAM banAvelI che. ekeka batrIzImAM batrIza kanuM pramANa hevAthI te batrIzI tarIke saMdhAya che. nyAyAvatAranA batrIza zlokano paNa eka batrIzImAM samAveza karela che. hAla nyAyAvatAra sahita mAtra ekavIza batrIzI upalabdha che, je chapAIne bahAra paDI cUkI che. gUDha gaMbhIrArthavALI A batrIzIonI racanA dhaNI manahara che. anuSkuY, upajAti, 1 vadhu mATe juo "jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa' pR. 112-113 2. vizeSa mATe juo "sammatitarkaprakaraNa"nuM 5. sukhalAlajI tathA pathA pa. becaradAsajInuM saMpAdakIya nivedana. For Private And Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] mahAn z2yAtira siddhasena divAkara T [ 307 vasaMtatilakA, vaitAlIya, pRthvI, zikhariNI, hariNI, mandAkrAntA, puSpitA, vaMzastha, A ane zAlinI vagere vividha chandomAM A racavAmAM AvI che. A batrIzIe stutirUpa heAvA chatAM temAM dA`nika viSaya khUba che. vaidika auddhi ate jaina e samakAlIna traNe bhAratIya da'nAnuM svarUpa A batrIzIemAM che. A batrIzI ja haribhadrasUriSkRta SaDjha'na- samuccaya ane mAdhavAcArya kRta sadanasa grahanI prAthamika bhUmikA che. A batrIzIemAM siddhasena divAkare khUba apUrva vicArA goThavyA che. AvI adbhuta kRtie samasta jaina sAhityamAM maLavI bahu ja muzkela che. kalikAlasarvanu zrI hemacandrAcAryuM paNa tenuM mahattva peAtAnI ayeAgavyavaAda triAzakAmAM gAya che. kva sidhdhasenastutayo mahArthA azikSitAlApakalA kva caiSA ' arthAt--siddhasenasUrinI racelI mahAna arthavALI stuta karyAM te azikSita mAnavanA AlApa jevI mArI A racanA kayAM ? A uparathI vAcaka saheje samajI zake tema che ke siddhasena divAkaranI stutie keTalI badhI mahattvanI che? AmAMnI zarUAtanI ghaNI kharI trizIomAM te ApaNA Asanna upakArI carama tIrthaMkara prabhu mahAvIranI vividha rIte stavanA karavAmAM AvI che. tyAra pachI keTalIkamAM dArzanika viSayeAne catI stuti che, jemake 7 mI yAdopaniSadAtriMzikAmAM vAdakaLAneA ma` che. 8 mI vAdAtriMzikAmAM vivAdanI durdazAnuM citra ALekhela che. huM mImAM vedavAda che. 12 mImAM nyAya che. 13 mImAMsAMkhyaprAdha che. 14 mImAM vaiziSaka che. 15 mI aiddha satAna dvAtrizikAmAM jainetara tenuM varcuna che. A batrIzIo para kAI paNa vidvAne vyAkhyA TIkA vivaraNa vagere kaI paNu lakhela hoya tema lAgatuM nathI. nyAyAvatAra para TIkA-TippaNu Adi thayela che. A batrozIe tarapha viga jo dhyAna ApI svataMtra vyAkhyA TIkA viviraNu Adi kare te tenuM rahasya khUba ja khIlI nIkaLe. A mATe mArI vidvaSa~ne khAsa bhalAmaNu che. A stutionAM avataMrgA letAM zrI hirabhadrasUrIzvarajI tathA zrI hemacaMdrAcAryAdi te sUrinA 'stutikAra' tarIke ullekha kare che, (4) yAnamaMtristotra- --A teMtra siddhasenedivAkare saMskRtamAM vasatatilakA 1 A labhya batrIzI 'siddhasena divAkarakRta graMthamAlA" nAmathI bhAvanagaranI jainadhama prasAraka sabhA taraphathI prasiddha thayela che. 2- stotranuM nAmAbhidhAna paNa tenA Adya pada uparathI paDeluM che. prastuta teAtramAM purisAdANI zrI pArzvanAthanI stuti che, ane te stuti kalyANanAM maMdirarUpa ja che, te bAbatamAM kAI jAtatI zakA nathI. vaLI A teMtranA padyotI saMkhyA pazu bhakatAmara steAtranA padyonI saMkhyA barAbara 44 che. temAM zarUAtanA 43 kSeAkA vasatatilakA chaMdamAM ane chevaTanA eka zloka A vRttamAM racAyelA che. zrI bhakatAmarastotra tathA prastuta kalyANama'distAtrayugalanuM tulanAtmaka paryAlAcana de. lA. pu. phaMDanA granyAMka 71 nI prastAvanA pAnA 19 thI 31 sudhI vistArathI kareluM hoi te cA ahIM upasthita karavI asthAne che. prastuta staMtranA racayitA zrI siddhasena divAkara che, ityAdi. -(mahAprabhAvika navasmaraNunI prastAvanA pR. 16 mAMthI) For Private And Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 308 ] zrI jena satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 chaMdamAM racela che. AnA kula 44 zloka che. AnA pahelA be zlokamAM maMgala ane abhidheya sUcana che. ane chevaTanA be lekamAM graMthakartAe dIkSA samaye gurue ApeluM kumudacandra nAma sUcavela che A strotra siddhasena divAkare zAthI racyuM tenuM varNana pUrve AvI gayuM hovAthI ahIM AlekhyuM nathI. A stotranI navamaraNamAM AThamA smaraNa tarIke gaNatrI karelI che. A stotranA mannAsnAyo paNa che, je "mahAprAbhAvika navasmaraNa" nAmanA zrI sArAbhAI navAbe bahAra pADela graMthamAM jaNAvyA che. A stotrane gurjara bhASAmAM chobaddha anuvAda bahAra paDela che. (5) rAjatirivAjA--AnA kartA paNa siddhasena divAkara hovAnuM saMbhaLAya che. bAra aMga paikI prathama aMga zrI AcArAMgasUtra che. tenuM prathama adhyayana "zastrapariNA" che. tenA para A gandhahastivivaraNa banAvyuM hatuM, te hAlamAM upalabdha nathI. siddhasena divAkaranuM dvitIya nAma gabdhahasti haze tethI AnuM nAma gadhavastivivaraNa rAkhyuM hovuM joIe. (A saMbadhamAM prAcIna purA jovAmAM Avyo nathI. satya zuM che te te jJAnIe ja jANe). siddhasena divAkarenI upayoga saMbaMdhI mAnyatA pUjya zrI siddhasena divAkarakRta sammatitaka graMthamAM kevalIne eka samayamAM be upayoga (kevalajJAna ane kevaladarzana upayoga) eka rUpa ja hovAnI, tathA jJAna darzananI abhinnatAnI anekazaH yuktio dvArA puSTi karI che. pUjyazrI jinabhadragaNI kSamAzamaNe zrI vizeSAvazyaka mahAbhASyamAM samayAntara upayoganuM svarUpa aneka yuktiothI siddha karyuM che. ane pUjyazrI malyavAdIjIe eka samayamAM kevalajJAna ane kevaladarzanopayoga bannenuM paNa padya pradarzita karyuM che. mahAsamartha evA A traNe gItArtha munivaroe pitA potAnA vicAronuM samarthana ghaNuM ja yuktio pUrvaka kareluM che, upAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivare pRthaka pRthak nayavicAranI apekSAe traNe vicArenuM avisaMvAda svarUpa zrI jJAnabindu prakaraNanI prazastimAM varNaveluM che. jainadharma pratyenA hArdika uddagAro--janmathI jena nahi chatAM vRddhavAdI gurunA samAgamathI mithyAtvane vamI samyakatva pAmI saMyamamAM rahI zAsananI anupama prabhAvanA karanAra siddhasena divAkara pitAnA hRdayanA hArdika uddagAro jaNAve che ke (1) he jinezvara deva ! amane nizcaya thayo che ke vizvane pramANabhUta je kAMI zreSTha vacano anya matanA zAstromAM jovAmAM Ave che te sarve tamArA cauda pUrva nAmanA jJAnarUpa samudramAMthI UDI UDIne bahAra paDelAM vacanabiMduo ja che. (2) he nAtha ! cAre taraphathI vicAra karIne dRSTipAta karIe chIe to sarve nadIo jema samudramAM praveza karI jAya che tema ApanA jJAnarUpa samudramAM sarva daSTivALAene samAsa thaI jAya che, kintu bhinnakhinna nadIomAM jema samudra jovAmAM Ave nathI tema tamAruM jJAna te matavadIone graMthamAM ame dekhI zakatA nathI. (3) je zabda nathI, rUpa nathI, rasa nathI, tema gabdha paNa nathI, vaLI je sparza 1-nanana navamudra ! mArA laMDyo muvae te vigalitamalanicayA, acirAn mokSaM prapadyante // 44 // For Private And Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] maDAnuM jyotirdhara siddhasena divAkara [ 309 nathI, varNa nathI, liMga-cita nathI, jene nathI pUrvatva ke nathI paratva, tema jene saMjJA nathI evA eka paramAtmA jinendra mArI gati che. (4) jenA vinA lokone vyavahAra paNa sarvathA nivaDatAM-cAlI zakato nathI, te bhuvananA eka guru samAna syAdvAda (anekAntavAda)ne namaskAra. (5) zrI jinavacanarUpa bhagavAna sadA jayavaMta raho, ke je anya darzanenA samUharUpa che, sudhAsadaza svAdavALuM che, tathA tene marma samajavAne saMvegasukhanI prApti Avazyaka che. siddhasena divAkaranuM svargagamana-dakSiNadezamAM jenazAsananI anupama prabhAvanA karatA, kaviomAM agrapadane pAmatA, teo pratiSThAna puramAM padhAryA. A temane carama vihAra hato. pitAnuM AyuSya kSINa thayela jANe. yogya ziSyane svapade sthApana karI, sarva jIvane khamAvI, cAre AhAranA tyAgarUpa anazana karI, zrI siddhasena divAkarasUri saMghane anAthapaNAnuM duHkha pamADatAM, manuSyadehano tyAga karI, svargalokamAM sIdhAvI gayA. siddhazrIne thayeluM du:kha temanuM svargagamana - siddhasena divAkara paralokamAM sidhAvI gayAnA samAcAra temanI saMsArI avasthAnI bhaginI ane hAlamAM sAdhvIpaNe vizAlA nagaramAM vicaratI siddhathI sAdhvIne pratiSThAnapuramAMthI Avela vaitAlika-cAraNa pAsethI maLyA. A cAraNe gurusmaraNa AvavAthI nirAnaMda pUrvaka zlekane pUrvArdha kahyo. "ti vAritA ane rakSiru atyAre dakSiNadezamAM vAdIrUpa AgiyAcho phurAyamAna thaI rahyA che. A sAMbhaLatAM ja siddhathI sAdhvIjI svamatithI anumAna karI uttarArdha belyAM ke-- nUnamatA ghAvI, teno vivAda " kharekhara! vAdI siddhasena divAkara (sUrya) asta (mRtyu) pAmyA hoya ema lAge che, bAdamAM siddhathI sAdhvIe paNa anazana karyuM, ane sadgatinAM bhAgI thayAM. siddhasena divAkara saMbaMdhI graMthastha ullekha--zrI jaina zvetAmbarAcAryomAM temanI pachInA thayelA AcAryo paikI caudaso cummAlIza granthanA praNetA yAkinImahArAsunu bhagavAna haribhadrasUrIzvarajIe siddhasena divAkarane zrutakevalInI kaTimAM mUkyA che. tapaMcAnana zrI abhayadevasUrijIe sammatitarkaprakaraNa para TIkA racIne siddhasena divAkarasUri jainatarka zAstra viSayamAM sUtradhAra hatA, tenuM gaurava samarthana karyuM che. siddhasena bIjAe nyAyAvatAra para TIkA racIne abhayadevasUrinI mAphaka siddhasena divAkaranuM sagaurava samarthana karyuM che. pracaMDa tArkika zrI vAdidevasUrio siddhasena divAkarane pitAnA mArgadarzaka jaNAvyA 1++ suvA no maLiya AyariyasiddhaseNeNa sammaIe paITThiajaseNa / dUsama-NisA-divAgara kappataNao tadakkheNa // - haribhadrasUrikRta paMcavastuka, gA. 1048 ) 2.-zrIsiddhasena-haribhadramukhAH prasiddhA -ste sUrayo mayi bhavantu kRtaprasAdA: // yeSAM vimRzya satataM vividhAn nibandhAna , zAstraM cikIrSati tanuprAtabho'pi mAdRk // -bhyAdvAdaratnAkara For Private And Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 360 ] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 che. zrImuniratnasUrijIe amama caritramAM siddhasena divAkaranI stuti karI che. zrI pradyumnasurijIe samarAditya saMkSepamAM ane prabhAcaMdrasUrie prabhAvacaritramAM siddhasenanI stuti karI che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryo siddhasena divAkaranI kRtio sAme pitAnI vinmanoraMjaka kRtione paNa "azikSita manuSyanA AlApavALI' jaNAvI che, ane svaracita siddhahemazabdAnuzAsana vyAkaraNamAM AvatA bIjA adhyAyanA " s s = (2-2-31) " e sUtranA udAharaNamAM " manusiMdire sava: " e prayoga vaDe siddhasenane sarvotkRSTa kavi tarIke svIkArela che. vAcakavarya zrIyazovijayajI mahArAje siddhasena divAkaranA sammatitakane ullAsapUrvaka ullekha karyo che, ane upayoga bAbatamAM traNe AcAryone nirdoSa TharAvyA che. taduparAMta svaracita ATha prabhAvakanI sajhAyamAM AThamAM kaviprabhAvaka tarIke temane ullekha karyo che. zrI siddhasena divAkarasUri pratyeno AdarabhAva digambara jaina paMDitomAM paNa dekhAya che. teoe paNa temanA pratyeno bhaktibhAvathI pitAnA granthamAM ullekha karyo che harivaMzapurANa'nA praNetA zrI jinasenasUrIzvara, tattvArthasUtra para "rAjavArtika nAmanI TIkA racanAra akalaMkadeve, "pArzvanAthacaritra'nA kartA zrI vAdirAjasUrijIe, bhagavatI ArAdhanAnA racanAra zrI zivakeTie, ratnamAlAmAM "anekAMtamaMDana" nA kartA zrolamIbhake, siddhivinizcayanA TIkAkAra zrI anaMtavIye -A digambara AcAryoe zrI siddhasena divAkara sambandhI ane temanA sammatitarka grantha sadhI svagranthamAM bhaktibhAvathI ulekha karele jaNAya che. vaLI siddhasena divAkarajInA grantho para digaMbara paMDitee TIkAo paNa racelI che. AthI spaSTa samajAya che ke siddhasena divAkarasUrIzvara pratye digambarane paNa ghaNe saddabhAva hato. siddhasena saMbaMdhI prAcIna etihAsika sAdhane-zrI siddhasena divAkarasUrinA sambandhamAM aneka jaina vidvAnoe vividha grantha lakhyA che, temAMnA je jANavAmAM AvyAM tenI noMdha nIce pramANe che (1) prabhAcandrasUrikRta prabhAvacaritramAM zrI vRddhavAdiprabandha. pR. 91 thI 13. (2) zrI rAjazekharakRta caturvizati prabandhamAM zrI vRddhavAdi-siddhasenaprabandha. pR. 20 (3) paMDita zrI zubhalagaNikRta vikramAdityacaritra. (4) pau. rAmacaMdrasUrikRta vikramacaritra. 1-uditohanmatanyomni siddhasenadivAkaraH // citraM gomiH kSitau jahe kavirAjabudhaprabhAH / / --muniratnasUrikRta amacaritra. 2-tamaHstomaM sa hantu zrIsiddhasenadivAkaraH // yasyodaye sthitaM mUkaiH rulUkairiva vAdibhiH // --(pradyumnasUrikRta samarAdityasaMkSepa.) (saM. 1324) 3-skUranti vAdikhadyotAH sAmprate dakSiNApathe // nUnamastaMgato vAdI siddhaseno divAkaraH // -prabhAcaMdasUrikRta prabhAvacaritra For Private And Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] mahAna tirdhara siddhasena divAkara [ 311 (5) zrI bhadrezvarasUrikRta prAkRtikathAvalI. (6) zrI merUtuMgAcArya racita "prabaMdhacitAmaNimAM vikramAke rAjAne prabandha. (7) mahepAdhyAya zrI dharmasAgara gaNiracita zrI tapAgaccha paTTAvalI (pajhavRtti). A sivAya bIjA paNa aneka granthomAM varNana hovuM joIe. siddhasena divAkara saMbaMdhI lakhAyelA lakhe- [1] "sammatitarka ane tenuM mahattva' (le. paM. sukhalAlajI ane paM. becaradAsajI) [2] chapAyela zrI sammatitarkanA prathama bhAgamAM "saMpAdakIya nivedana saMskRta tathA gujarAtI. (le. sukhalAlajI ane becaradAsajI) [3] " siddhasena aura samantabhadra" hiMdImAM ( le. jinavijayajI.) prakAzita-jaina sAhitya saMzodhaka, khaMDa 1, aMka 1. [4] jaina sAhityano saMkSipta itihAsanA prakaraNa trIjAmAM "siddhasena-yuga" (le. mehanalAla dalIcaMda dezAI) pR. 107 thI 122. [5] chapAvela nyAyAvatAranI bhUmikAmAM "Jain Logic before Siddhasena Divakara" (le. pI. ela. vaidya punAvALA ) " [6] mahopAdhyAya zrI dharmasAgaraviracita zrI tapAgaccha paTTAvalImAM "zrI vRddhavAdisUri tathA siddhasena divAkarasUri' (paMnyAsa zrI kalyANavijaya hAla AcArya zrI vijaya kalyANasurIzvarajI.) pR. 57 thI 61 sudhI. [] paMDita zro zubhazIlagaNita vikramacaritra yAne kauTilyavijayanA prakaraNa 21 mAM "siddhasena divAkarasUri' (le. maNilAla nyAlacaMda zAha.) [8] prabhAvaka caritrane bhASAntaranA prabandhaparyAlacanamAM "8 vRddhivAdIsari' (le. itihAsavettA munizrI kalyANavijayajI hAla paM. zrI kalyANavijayajI) pR. 45thI 49 sudhI. ]i mahAkAbhAvika navasmaraNanI prastAvanAmAM "kalyANumaMdiratetra" (le. sArA- . bhAI maNilAla navAba ) pR. 16 thI 19. [10] jainadharmane prAcIna itihAsa prakaraNa pahelAmAM "siddhasena divAkara" (le. hIrAlAla haMsarAja jAmanagaravALA) pR. 127 thI 131. , [11] prabhAvaka jyotirdhara jainAcAryo ("siddhasena divAkara ') (le. paMDita zrI lAlacaMda bha. gAMdhI. prAcyavidyAmaMdira-vaDodarA.) [2] jainAcAryone aupadezika prabhAva (siddhasena divAkara") (le. munirAja zrI nyAyavijayajI trIpuTIvALA.) [13] "zrI siddhasena divAkara" bALa graMthAvaLI zreNi trIjI. pustikA 4 (le. nAgakumAra makAtI, saMpAdaka-dhIrajalAla ke. zAha. AvRtti pahelI.) [14] "uttara hiMdustAnamAM jainadharma' nAmanA pustakamAM "vikramasaMvata ane siddhasena divAkara' (pR. 170 ) "siddhasena divAkara ane temane samaya" (pR. 172) (le. cImanalAla jecaMda zAha ema. e. bhASAntarakartA phulacaMda haricaMda tathA cImanalAla dalasukhabhAI zAha.) For Private And Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 312 ]. zrI jene satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 [15] "siddhasena divAkarAcArya gaccha saMbaMdhI eka ullekha" (le. sArAbhAI maNilAla navAba) zrI jaina satya prakAzanA kramAMka 80 mAM che. A sivAya bIjA paNa aneka lekho lakhAyelA hovA joIe, ane haju paNa navA navA lakhAtA jAya che. A uparathI jaina-jainetara AlamamAM zrI siddhasena divAkara pratye keTaluM badhuM bahumAna hatuM, te dekhAI Ave che. upasaMhAra-AcArya siddhasena divAkarajI eTalA badhA prakhara vidvAna ane mahAna tirdhara ripuMgava hatA ke temaNe jaina sAhityamAM eka navo yuga phelAvyo ema kahevAmAM lezamAtra atizayokti na kahevAya. e mahApuruSa-jainazAsananI bhAgavatI pravajyA aMgIkAra karI, Adarza jIvana jIvI, zAsananI anupama prabhAvanA karI, sAhitya kSetramAM pitAno phALe samarpaNa karI, vikramAditya ane devapAla jevA rAjavIone pratibaMdha karI, divAkara padavIne yathArtha dIpAvI, karela pratijJAnuM daDha rIte paripAlana karI, tarkazAstrane jAgatuM jIvatuM karI, bhAvI prajAne pitAno vAraso arpaNa karI, " rot' e pUrvotara gata padane jAheramAM mUkI, saMskRtane khUba pracAra karI, prAkRta-saMskRtamAM aneka graMtho racI, hajAro jIvone dharmamArgamAM joDI, jaina zAsanane vijayavAvaTo daze dizAmAM pharakAvI, parama pAvana tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya-giranAra Adi mahAtIrthonA saMgho kaDhAvI, prauDha granthane guthI-pitAnuM kalyANa karI gayA.. sarva prANuo temanA A Adarza jIvanane sanmukha rAkhI pitAnA AtmAnuM kalyANa sAdhe e ja aMtima abhyarthanA ! = == == = 0 = = === = = = - taiyAra che zrI jaina satya prakAzanI trIjA, cothA, pAMcamA, sAtamA ane AThamA varSanI chUTI tathA bAMdhelI phAIla taiyAra che. mUlyachUTI darekanA be rUpiyA; bAMdhelI darekanA aDhI rUpiyA. varSa pahelAMnA chUTaka ATha aMka mUlya 1--0 ) varSa bIjAnAM chUTaka dasa aMka mUlya 1-10-0 $ maLI zakaze. varSa chaThThAnAM chUTaka dasa aMke mUlya 1-10-0 ) zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti jeziMgabhAInI vADI, ghIkAMTA, amadAvAda. B rA = = = = For Private And Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAkAri samrATvikramanA sadguNo lekhaka--pUjya munimahArAja zrI radhavijayajI kIrtiste jAtajADayeva, caturambhodhimajanAt // AtapAya dharAnAtha ! gatA mArtaNDamaNDalam // 1 // "cAre dizAnA samudramAM pravezavAthI AvelI tArI kIrti huM rAjan sUryabimba pAse gaI che.' A pramANe kavie jenI prazaMsA karatA hatA te samrAT vikrama AjathI be hajAra varSo pUrve A bhAratavamAM mAlavadezamAM thaye. laukika chatAM tenuM jIvana addabhuta hatuM. kALajUnuM paNa tenuM caritra suvarNa jevuM che. kALanA ghaNA paDela caDavA chatAM te suvaNaeN Aje paNa spaSTa joI zakAya che. tene bhale bhinna bhinna janatA judI judI dRSTie jue, paNa te suvarNa che tema sau kAi kabUle che, te mATe ja tenI pUrNa zAdha mATe prayatna kare che. jaDatA dUra karavAne; tApa mATe jANe vIra vikramAditya mATe judI judI seMkaDA vAtA te hakIkatA aitihAsika, aupadezika, ane vArtAnAM pustakAmAM te janatAnA mukhamAM pracalita che, temAMnI keTalIka satya ho te keTalIka kalpita haze. athavA kaI anyanI vAta tenA nAma para caDI haze ! game tema hA, paN sa vAtanI pAchaLa tenI kArakIrdInuM baLa ane temAM rahela sadguNonI chAyA jarUra che.'apUrNAmAenuM vana paNa amuka amuka guNAnA vikAsane kAraNe keTalIka vakhate pUrNa jevuM bhAse che. keTalAeka guNA evA che ke te guNNA vikasyA hoya te khIjA avaguNu paNa tethI DhaMkAi Aya che. vIravikramAditye tevA aneka saguNene vikAsa karyAM hatA jethI Aja paNa prazna tene pUje che. te guNA yA ane tene vikAsa kaeNvA tenA jIvanamAM hatA, te saMkSepamAM ApaNe joie. (1) sAttvikatA-hiMmata sauthI zreSTha evA sattvaguNu vIra vikrame sArI rIte keLavyeA hatA. kAI paNa prasaMge teNe kaMgALatA nathI anubhavI te nIcenI hakIkatAthI samajI zakAze---- 1. vikrama ratnaprApti mATe rAhuNAcala pAse gayA che. brAhmaNu kapaTathI vikrama pAse "hA deva" evA zabdo kheAlAve che. rAjAne ratna maLe che. pAchaLathI garIbAInuM pradarzana karI ratna maLyuM che tenI khabara paDatAM ratna khANumAM pheMkI dai kahe che dhiga rohaNaM giriM dIna- dAridyavraNarohaNam / tte 'hA pheva' mityutte, ratnAthiMganAtha thI garIbAnA garIbAirUpI gumaDAne rujhavanAra rAhuNAcalane dhikkAra hA, ke je 'aa daiva' ema kahuye chate yAcakane ratA Ape che! 2. peAtAnI sAttvikatAthI agnivetAlane vaza karyAMnI hakIkata prasiddha che. 3. kAI brAhmaNunA gharamAM 'mi (paDuM chuM) pAma evA rAte avAje thAya che, For Private And Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 314] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 vikrama te ghara traNa lAkha sonA mahore kharIdI le che. rAte tyAM zayana karyuM te avAja Ave che. pote hiMmatathI kahe che "uta-pata' (pApaDa) ane suvarNa puruSa paDe che. 4. eka daridra mANasa lehanuM putaLuM banAvI tenuM dAridghaputra" "evuM nAma rAkhI vikramanA rAjyamAM vecavA mATe AvyuM hatuM. tene keNu kharIde? rAjA pAse kahevA lAge. "ApanI nagarImAM sarva vastune vijya thAya che evuM sAMbhaLI A vecavA huM ahIM Avyo chuM paNa Ane kaI kharIdatuM nathI. rAjAe eka lAkha dInAra ApI te kharIzuM. dAridmanA vAsathI adhiSThAtrI, devatA ne lakSmI eka eka prahara rAte cAlyA gayAM. cothe prahare sattva paNa javA lAgyuM tyAre rAjAe tene rokIne kahyuM kayAM jAya che? UbhuM rahe. ane te taravAra kADhI AtmaghAta karavA taiyAra thayo ne be - arthAstAvad guNAstAvAt, tAvatkIrtiH samujjvalA / yAvat khelasi sattva ! tvaM, vittapattanamadhyagaH // rAjyaM yAtu zriyo yAntu, yAtu praloko'pi lokataH / na te gamanamAjIva-manumanyAmahe vayam // AthI sarva rekAI gayuM ane pUrve gayelAM traNe pAchA vaLyAM. 5. ekadA kAI sAmudrika Abe, rAjAnAM lakSaNa joI mAthuM dhuNavavA lAgyo. rAjAe pUchyuM mAthuM kema dhUNave che? teNe kahyuM ke sarva apalakSaNothI yukta evA Apane 96 dezanuM rAjya bhogavatA joI Azcarya thAya che, ne sAmudrika zAstra para azraddhA thAya che. rAjAe taravAra kADhI ne peTa para mAravA taiyAra thayo. pele pUchavA lAgeH A karo che? rAjAe kahyuM mArA udarane cIrI andara sattva bharela che e batAvuM chuM. te khuza thayo ne InAma meLavyuM. (2) dAnazIlatA-udAratA vikramAditya eka jambara dAnezvarI hatA tenI hakIkate A pramANe che 1. teNe pitAnA bhaMDArIne kaI ziSTapuruSe maLavA Ave tyAre nIce pramANe pAri. teSika ApavuM tenI vyavasthA karI hatI ke jethI keI khAlI hAthe na jAya. Apte darzanamAgate dazadazatI, saMbhASite cAyutaM, yadvAcA ca haseyamAzu bhavatA, lakSo'sya vizrANyatAm / niSkANAM paritoSake mama sadA, koTirmadAjJA parA, kozAdhIza ! sadeti vikramanRpazcakre vadAnyasthitim // "he kezarakSaka! mArA darzana karavA koI Ave tene eka hajAra nA mahera ApavI. mane bolAve te daza hajAra, tenI vANIthI huM hasuM te eka lAkha, ane huM khuzI thAuM te eka karoDa sonA mahere ApavI." 2. pitAne saMvatsara pravartAvavA mATe badhA lekenuM devuM rAjAe cUkavI ApI pRthvIne anuNI karI hatI, A vAta suprasiddha che. 3. ekadA rAjA rAtrie nagara carcA jovA nIkaLyo che, eka daridra brAhmaNanI jhUMpaDInI ethe chupAve che. brAhmaNa vidvAna hato. AkAzamAM zukra tathA guruvaDe pakaDAtuM candramaMDala joyuM ne tenuM phala vicAryuM- . For Private And Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] zakAri samrAT vikramanA sadguNA yadA jIvazca zukrazca paritazcandramaNDalam / pariveSTayatastadvai rAjA kaSTena jIvati // peAtAnI strIne uDADI brAhmaNe vAta karIne rAjA upara kaSTa Avaze mATe ApaNe zAnti karIe, ema kahyuM. strIe kahyuM: rAjA AkhI duniyAne aTTaNI kare che, paNa ApaNI sAta putrIe moTI thavA AvI che tene paraNAvavA mATe ApaNI pAse kaMI sAdhana nathI tenuM te kaMI karatA nathI teA ApaNe zuM? savAre rAjA te bannene kheAlAvI khUba dAna Ape che. 4. eka vakhata nadItaTa para eka dheANu kapaDAM dhAtI hatI. rAjAe tene pUchyuM. kapaDAM UjaLAM kema nathI thatAM. teNIe kahyuM: yAsau dakSiNadakSiNArNavavadhU revApratispardhinI govinda priyagokulAkulataTI godAvarI vizrutA / tasyAM deva ! gate'pi meghasamaye svacchaM na jAtaM jalaM tvaddaNDadviradendradantamuzala- prakSobhitaiH pAMzubhiH // peAtAnI praza`sA sAMbhaLI rAjAe dhAbaNune khUba dAna ApyuM. pa. ekadA peAtAne stutipUrvaka jagADanAra bandIne rAjAe khUba dAna ApyuM. A sarva vAtethI rAjA mahAdAnezvarI hatA te siddha thAya che. [ 315 (3) paropakAra : paraduHkhabhaMjanapaNuM rAjAmAM peAte sahana karIne paNa bIjAnuM kArya karI devAnI vRtti hatI. te sambandhamAM tenI be traNa pracalita vAtA ahIM joi e. 1 eka brAhmaNa bharavAnanda yAgI pAse parakAyapravezinI vidyA zIkhavA rahyo hatA. tenI ayeAgyatAne kAraNe ce!gI tene zIkhaDAvatA nahi. vikrama paNa tyAM zIkhavA gayA. yeAgI tenA para prasanna thayA. rAjAe kahyuM, pahelAM A brAhmaNane zIkhaDAvA. yegIe kahyuM ana thaze. pApakArI rAjAe Agraha jArI rAkhyA, yAgIe bannene vidyA zikhaDAvI. pachI Ama banyuM vipre prAharike nRpo nijagajasyAGge'vizadvidyayA, vipro bhUpavapurviveza nRpatiH krIDAzuko'bhUttataH / pallIgAtranivezitAtmani nRpe vyAmRzya devyAmRrti, vipraH krIramajIvayan nijatanuM zrIvikramo labdhavAn // vidyAnI parIkSA mATe peAtAnuM zarIra brAhmaNane bhaLAvI, rAjA marI gayela pAtAnA paTTa hastImAM pravezyA. luccA brAhmaNe rAjAnA zarIramAM praveza karI rAjya pacAvyuM. ekadA krIDA mATene popaTa marI gayA tenA zarIramAM rAjAe praveza karyAM, kAlAntare eka gireAlImAM praveza karyAM. rANIe pApaTa mATe kalpAnta ryAM. brAhmaNa rAjA rANIne manAvavA mATe popaTanA zarIramAM peThA, te samaye rAjA peAtAnA mULa zarIramAM AvI gayA. For Private And Personal Use Only 2. vikrama navI vAta kahenArane 500 mahAra ApatA. khAparA cAre AvI vAta karI- gandhavaha zmazAnamAM eka pAtAlarUpa che. tyAM eka dvizya mahela che. tyAM eka telanI kaDAi khaLe che. eka mAzusa tenI pAse UbhA che. meM pUchyuMH zA mATe ahIM UbhA che ? teNe kahyuM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jene satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 ke A mahelamAM eka zApathI bhraSTa thayela devakanyA che. sAhasa karI A kaDAImAM je jhaMpalAve tene te paraNe ne tenI sAthe se varSa sudhI rahe. tene meLavavA huM ahIM Ubho chuM, paNa hiMmata cAlatI nathI. rAjAe corane 500 mahAra ApI ne te sthAna batAvavA kahyuMcAra sAthe tyAM baLatI kaDAImAM jhaMpalAvyuM. devakanyA amRtathI rAjAne sajIvana karyo ne vivAha karavA jaNAvyuM. rAjAe tyAM ghaNA samayathI UbhA rahelA mANasa sAthe vivAha karavAnuM kahI vidAya mAMgI. 3. ekadA kAzIthI be brAhmaNa AvyA hatA. tene dezanuM rAjAe svarUpa pUchyuM. teoe kahyuM ke sarva rIte amAre deza sAre che chatAM eka duHkhanI vAta che. amArA dezamAM eka AMdhaLo rAkSasa Avyo che. tene saMtoSavA mATe amArA rAjA roja telanI baLatI kaDAImAM paDe che, ne rAkSasane pAraNuM karAve che. rAkSasa pachIthI tene sajIvana kare che. jyAM sudhI potAnuM pAraNuM na thAya tyAM sudhI rAjAnA sonAthI bharelA sAta oraDA khAlI karI de che, ne pAraNuM thayA pachI bharI Ape che. brAhmaNe sAthe vikrama tyAM gayo. rAjAne badale pote kaDAImAM paDe. rAkSase pAraNuM karyuM. te zrApathI AMdhaLe thayo hato te zrApa Aja pUrNa thayo ne dekhate thayo. teNe vikramane pUchyuM tuM koNa che ? vikrame pitAnI oLakha ApI. teNe kahyuMH mAMga. vikrame kahyuM ke A rAjAne have kaDAImAM na paDavuM paDe ane tenA senAnA eAraDA bharyA rahe tema kara ! te vadhAre khuzI thaye ne vikramanI prazaMsA karavA lAgyo. " (4) pAtra parIkSA : vyavahAranipuNatA vikramAdityamAM pAtranI parIkSA karavAnI sArI zakti hatI. te koI paNa manuSyane paga parathI pichANI zakatA, ane tenI kadara karo. 1 rAjAe eka dAnazALA karAvI hatI. temAM paradezathI AvatA musApharone jamADavAmAM AvatA, ane rahevAnI sagavaDa apAtI. AzcaryanI vAta to e hatI ke keTalAka vakhatathI tyAM je je musApharo rAte sUtA te sarva maraNane zaraNa thatA. A vAtanI rAjAne khabara paDI. tenI tapAsa mATe pote tyAM Avyo ane khullI taravAre chUpAI rahyo. teTalAmAM tyAM eka khUNumAM prathama dhUmADo, pachI agninI vALA ne pachI jAjavalyamAna ratnanI prabhAthI zobhita hajAra phaNAvALo nAga nIkaLyo. sAzcarya rAjA jaI rahyo. nAga sarvane pUchavA lAgyo ke pAtra kezu? koI kahe dhamAM te kaI kahe guNI, koI tapasvIne pAtra kahe che koI kIrtivALAne pAtra kahe. koInA uttarathI te nAgane saMtoSa na thAya ne te nAga zApa daI sarvane mArI nAkhe. te joI vikrama aTaka thayo ne kahevA lAgyo. bhogIndra ! bahudhA pAtraM, guNayogAdbhaved bhuvi / manaHpAtraM tu paramaM, zuddhazraddhApavitritam // nAge varadAna mAgavA kahyuM. rAjAe sarvane jIvADavA vinavyuM. 2 eka vidhavA brAhmaNIne jArathI kanyA thaI. bAI tene pheMkavA cAlI, mArgamAM eka duHkhI mANasa paDayo hato tenI sAthe athaDAyuM. te bolyoH duHkhIne zA mATe duHkha de che? te belI, zuM duHkha che ? teNe kahyuM ke vAMjhIyApaNAnuM dukha che, tArI putrI mane paraNAva, For Private And Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka] zakAri samrATa vikramanA sadaguNe { 317 ane corI karI meLaveluM ne ahIM dATeluM senuM le. bAI bolI: tuM maravA paDe che, chokarIne paraNuM zuM karIza? teNe kahyuM A senuM laIjA. kanyA meTI thAya tyAre koIne ApI, A kanyAthI bALaka thAya tene mArA putra tarIke oLakhAvaje. e pramANe karyuM. apakIrtinI bhItithI teNe bALaka rAjyAre pheMkI dIdhuM. rAjAe koInI pAse bALakane moTo karAvyo. aputrIyA rAjAnuM tene rAjya maLyuM. eka vakhata zrAddha karatAM nadImAM piMDadAna devA te gayo tyAre nadImAMthI traNa hAtha bahAra AvyA 1-cArane, 2 jArane, ne 3 rAjAne vikramane pUchavAmAM AvyuM ke te bALaka ne piMDadAna kare? vikrame kahyuM cerane piMDa Ape. 3 eka kulaputra koI eka gAmamAM paraNyo hato. tenI strI pitAne tyAM AvatI nahIM eTale badhA tene niguNu kahI hasatA. eka vakhata te pitAnA mitra sAthe sAsare gayo. mArgamAM yakSanuM mandira AvyuM. yakSanA prabhAvathI strI vaza thaI. strIne laI pitAne ghera Avato hato. strIne mUkI ekale yakSane namavA gaye. yakSe strInI lAlasAthI tenuM mAthuM kApI nAkhyuM. bahu vakhata thayo eTale tene mitra tenI tapAsa mATe tyAM gayo. tenuM paNa mAthuM kapAI gayuM. strI AvI. teNIe vicAryuM mArA upara apavAda Avaze, eTale chare laI ApaghAta karavA lAgI. yakSa prasanna thayA ane kahyuM sAhasa na kara. strIe kahyuMH A bannene chavADa. yakSe kahyuM jenI jenI pAghaDI hoya tenA tenA mAthA upara mUka. temAM thayo pheraphAra bane jIvatA thayAM paNa dhaDa ane mAthA judAM judAM. banne vivAda karavA lAgyA ke A mArI strI A mArI strI. vikramane pUchavAmAM AvyuM, strI konI ? vikrame kahyuM, je dhaDa upara tenA patinuM mAthuM che tenI. sarva aMgamAM pradhAna mastaka che, (5) manaH zuddhi mATe prayatnazIlatA ane nirabhimAnatA rAjA pitAnA manamAM khoTA vicAro na Ave, koinA pratye anyAya na thAya te mATe haMmeza saceta rahete ne garvathI dUra raheto. 1zeraDInA rasanI prasiddha vAta vikrama mATe paNa saMbhaLAya che. koI vakhata pitAnI samRddhi, zaktine, udAratAne tene garva thaI Avata to vidvAnonA vacanathI te tarata abhimAna tajI dete. (6) dhArmikatA vikramane kayo dharma zraddhAno viSaya hatuM te carcAspada raheze. chatAM aitihAsika daSTie te vAta vicAratAM eTaluM nakkI jaNAI Avaze ke jenadharma pratye tene Adara vizeSa hato. tenAM aneka kAraNe che; vikramanA vakhata sudhI AryAvarta mAM jaina dharmane avicchinna prabhAva cAlu rahyo hato. anya dharmanuM jera jANyuM na hatuM. vikrama je paramparAmAM thaye temAM jenadharma pracalita hato. vikramanA pUrvajo custa jaina hatA. vikramane jaina munione vizeSa paricaya hato. AcArya zrI siddhasena divAkarasUrijIe tenA hadaya upara prabhutva meLavyuM hatuM, ne temanA upadezathI jainadharmanAM aneka kAryo karyAM hatAM. te sarva hakIkato ghaNebhAge prasiddha che. te TUMkamAM A pramANe che zrI siddhasenasUrijIne vikrame pUchyuM hatuM ke mArA jevo kaI jena rAjA thaze ke nahIM? mahArAje uttara Apyo hata For Private And Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 puNNe vAsasahasse sayammi varisANa navanavai ahie / hohI kumaranarindo tuha vikamarAya sAriccho // che vikramAditya ! 1199 varSa bAda kumArapAla nAme rAjA tArA jevo thaze. vikramarAjAe vAyaDamAM prabhuzrI mahAvIrasvAmInuM mandira banyAvyuM hatuM ne vikramasaMvat sAtamAM tenI pratiSThA karI hatI. zrI siddhasenasUrijInA upadezathI bharUcamAM zakunikA tIrthane uddhAra karAvyo hato. zrIsiddhasenasUrerdivAkarAd bodhamApya tIrthe'smin / uddhAraM nanu vidadhe, rAjA zrI vikramAdityaH // temanA ja upadezathI kArapuramAM mahAna jaina prAsAda karAvyo hato, zrI zatruMjayano saMdha kADhaye hatA ne te mahAna tIrthane uddhAra paNa karAvyo hato, je mATe zrI dhanezvarasUri mahArAja zrI zatruMjaya mAhAmyamAM jaNAve che saMpai-vikkama-bAhaGa-zAlapallitAmadattarAyAi / uharihaMti tapaM siri sattuMjaya mahAtiththaM // A sivAya anya dharma pratye paNa tenI aruci ke virodha na hato. sArA rAjAnI paristhiti ja evI hoya che. A sivAyanA vikramane pitA keNa, tenI utpatti kevI sthitimAM thaI, tene rAjyavistAra keTale, kevI paristhitimAM tene rAjya maLyuM vagere aitihAsika vivAdAspada praznonI carcA ahIM nahi ullekhatAM anya sthaLe joI levA bhalAmaNa karavAmAM Ave che. A lekhamAM AlekhavAmAM Avela hakIkata-1361 mAM vai. zu. 15 ne ravivAre pUrNa thayela zrI merUtuMgAcAryaviracita prabandhacintAmaNi ane zrI rAjazekharasUri racita 1405 jeTha sudi 7ne divase samApta thayela prabandhoSa vagere granthamAMthI moTe bhAge lIdhela che. chevaTe-kaI paNa aitihAsika vAta jANavAnuM mukhya prayojana e ja hoI zake ke bhUtakALamAM banela sArA prasaMge vartamAnamAM utAravAmAM Ave ane bhUtakALa jyAM jyAM bhUlyo hoya tyAM vartamAna kALa na bhUle. ApaNe paNa vikramAdityanA saddaguNo samajI vartamAnamAM tevA guNe keLavavA prayatnazIla thaIe. vikramAdityanA caritramAMthI khAsa samajavA jevuM te vartamAna kALanA bhUpatione che. kayAM AryAvartana te rAjAo ne kayAM A rAjAo che? vIra vikramAdityanA jevA saddaguNanA sarva upAsaka bane e ja bhAvanA. vaDhavANa kempa, mahA zudi 1: vi. sa. 2000 For Private And Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyavahAru saMvatano pravartaka rAjA vikrama lekhaka-pUjya upAdhyAyajI mahArAja zrI siddhimunijI mahArAja [kevaLa vijetA ke saMvatapravartaka tarIke ja jo rAjA vikrame pitAnI kArakIrdI vItAvI heta to mArA jevA eka jaina munine tenA viSe kAMI paNa Alekhana karavAnI AvazyaktA raheta nahi. paNa teNe sanmArganusArI je kAMI nitika ane dhArmika jIvana vItAvyuM che tethI tenA Aje pUrNa thatA be hajAranA saMvata prasaMge atIva saMkSipta evuM kAMIka huM tenA viSe lakhavA prerAyo chuM. Aje saM. 2000 cAle che, paNa tene pravartaka AjathI be hajAra varSa pUrve koI vikrama nAmano rAjA thayo hato ke kema e zaMkAspada che evI carcA karanArA saMkhyAbaMdha lekhake ApaNane A cAlu saikAmAM jaNAya che. chatAM haju sudhI sarvasaMmata nizcaya karI zakAya nathI ke, be hajAra varSa pUrve vikrama na hatuM ke teNe saMvata calAvyuM na hatA. AvI sthitimAM vikramane 2000 saMvata e ja sauthI balavattara pramANu para AdhAra rAkhavo sarvathA yuktiyukta che. saMvatapravartaka tarIke tenuM naitika, rAjanaitika tathA dhArmika jIvana suMdara hovuM ja joIe e mAnyatA paNa avivAdAspada ja che. A sivAyanI anya bAbatomAM mAruM Alekhana sarvathA nizcita ja che ema na mAnI levA A lekhanA vAcakene huM sUcana karuM chuM, eTaluM ja nahi balake Agraha karuM chuM. kAraNa ke je AdhAre para madAra bAMdhI meM lakhyuM che temAMnA keTalA vizvasanIya che ane keTalA avizvasanIya che e huM nakkI karI zakyo nathI. lekhamAM "saMvatapravartaka" zabda vAparyo che teno artha tenA nAme saMvat pravartamAna thayA che evA ja bhAvArthamAM vAcakone samajavAno che.- lekhaka.] jainadharmanA covIsamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIranA nirvANa bAda 470 ane zAlivAhananA zakanI pUrve 135 varSe vikramasaMvata pravartamAna thayo che, ema baheLAM sAdhanothI siddha thaI zake che ane keTalAka lekhakee siddha paNa karyuM che. vikramanA rAjyAbhiSekakAlamAM jene mAnyatAmAM aMdara aMdara matabheda che, temaja jaina ane jainetara ubhaya draSTimAM paNa paraspara matabheda vidyamAna che. paraMtu tene gauNa rAkhI saMvatapravRttimAM bahudhA siddha thayelA mahAvIranirvANa ane saMvata pravRttinA 470 nA aMtarane mukhyatayA svIkArI e vacagALAne samaya avaMtI nagarInA rAjaamalane Azraye AvI rIte goThavI zakAya , AjathI 2470 varSa pUrve madhyamA pAvA (hAlanA bIhAramAM AvelI jainonA tIrtha tarIke prasiddha pAvApurI)mAM zrI mahAvIra svAmInuM nirvANa thayuM. te vakhate pradotavaMzI rAjA caMDaadyatananuM avaMtImAM mRtyu thatAM tenI gAdI para pAlakane rAjyAbhiSeka thayo. teNe ane tenI pAchaLa AvanArAoe 60 varSa tyAM rAjya karyuM. te pachI pATalIpuranA nava naMdone amala tyAM 94 varSa cAlyo. bAda A nagarImAM 156 varSa mauryavaMzIonI rAjasattA hatI. naMdee pATalIpurathI tyAM amala calAvyo hato, jyAre moMmAM caMdragupta avaMtIne paNa rAjadhAnInI mAphaka sthAna ApyuM hatuM ane pote vakhato vakhata tyAM raheto paNa hato. tenA vaMzaja priyadarzina saMprati mahArAjAe te vI. ni. saM. 244 thI 246 sudhI be varSa pATalIpurathI rAjya kArabhAra calAvyA bAda 246 thI 293 sudhI pitAnI rAjadhAnInuM For Private And Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 320 zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-ra sthaLa avaMtImAM ja rAkhI tyAM rahIne ja rAjya karyuM hatuM. e rAjAnuM 293 mAM mRtyu thatAM eka varSe arAjaka sthiti rahI. khAda tyAM daza vaSa~ sudhI rAjagRhIthI maurya zAsana pravatyuM. ane pachI varSAM arAjakatA (4 va mauya sUbAgIrI ane 2 varSa astavyastatA ) rahyA bAda tyAM zuMgavaMzIya pumitrane rAjaamala zarU thayA. magadha ane avaMtInA pradeza para A vaidika rAjAnA jIlameA eTalA badhA vadhI paDayA ke kaliMgAdhipati mahArAjA khAravelane tene sAmaneA karavAnI pharaja paDI. puSpamitra namI paDayo. avatI paranA julamA ochA thayA, paNa tyAM rAjasattA dhrumitranI ja kAyama rahI hatI. mahArAjA khAravela vI. ni. saM. 330 mAM mRtyu pAmyA. tenA vArasa alpabaLI dekhAtAM 340 sudhI puSyamitranA amalamAM agnimitranA hAtha nIce tathA 340 pachI tenA vArasa agnimitranA rAjaamalamAM ava'tIne dharmAMdhatAnA bahu bahu kaDavA anubhava anubhavavA paDayA. A pachI paNa zuMgavazIonA rAjaamala magadha vageremAM cAlu ja rahyo hatA, paNu te nabaLA paDatAM bhRgukaccha (bhaca)nA mau`vazA khamitra ane bhAnumitre avaMtImAM AvI peAtAnuM zAsana zarU karyuM. bhRgukaccha ane avatAmAM maLI temaNe 60 varSa sudhI rAjya bhogavyuM che. A bannemAM balamitra e zaktizALI rAjA hatA paNa bhAnumitra e nabaLA hAvAthI nAmaneA ja rAjakartA rahyo hatA. rAjasattA aa tenA vaidika pradhAneAnA ja hAthamAM hatI. te vI. ni. sa. 400 sudhI nAmanuM ja rAjya bhogavatA rahyo, tenA hAthamAMthI kSarATAe bhRgukaccha khucavI lIdhuM. AMdhranRpati sAtavAhane bhramaka ane nahapANu kSaharATAno majabUta sAmanA karI tathA bhRgukaccha para be vakhata bhAre AkramaNu karI peAtAnA tarapha temanuM vadhatuM jatuM baLa ajamAvatA aTakAvyA hatA. ane temAM tene amuka aMze saphaLatA paNa maLI hatI. pariNAme vadhatuM jatuM e khaLa avaMtInA pradeza tarapha vaLyuM, dhasyuM ane chevaTe kSaharATa nahapANu urphe naravAhana ke nabhAvAhane vI. ni. sa. 400 mAM avatI sara karI tyAM rAja karavA mAMDayuM. tenI saMskRti, dharma vageremAM videzI jevuM prAyaH kAMi na hatu, tathA vadhAre UMDA mULamAM te videhanA gaNuvaMzIyamAMthI UtarI AvelA hoi tenA tarapha avaMtInI baheALI prajAnuM sanmAna hatuM. rAjA nahapANunA samayamAM avaMtImAM zAMti hatI. teNe 40 varSAM rAjya bhAgavyuM ane te vI. ni. sa. 440 mAM maraNa pAmyA. eTale avaMtI daNu nAmanA rAjAnA hAthamAM gai. gabhI vidyAnA kAraNe pAchaLathI gabhIla nAme oLakhAyalA A rAnta tuvara vaMzane hatA. (tuvara e maurya vaMzanA saMprati samakAlIna rAjakumAra hatA.) tenuM rAjya Ana pradezamAM hatu. gabhI vidyAnA baLe baLavAna banelA e rAjAe aputrIMyA nahaSANunA rAjyane laI lIdhuM hatuM. tenAmAM nirbheLa kSatriyatva hatu, paNa te tAMtrika vidyAnA upAsaka hei vyabhicAra tarapha dhasaDAi gayA hatA. tenA A duSTa vatana mAjhA mUkI ane mahAna kAlakAcA yugapradhAnanI bahena sarasvatI sAdhavI para teNe atyAcAra AdaryuM. A atyAcArathI nivavA AcArye vividha prayeAge karyA paNa te e mA`thI pAcho na pharyAM, tyAre chevaDhe aMtima upAya tarIke AmatrAyalA zaka jAtinA lekAe tene tenA avatInA rAja amalanA teramA varSe` eTale vI. ni. sa. 453 mAM parAsta karyAM ane teee avaMtInA pradezanA kabajo lIdhA. kAlakAMcAnI salAhathI zakAe tene jIvatA javA dIdhe hatA. sabhava che ke te pachI te 'zULa 'nA ceAgathI mRtyu pAmyA hatA. For Private And Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka ] vyavahAra saMvano pravartaka rAjA vikrama [ 321 uparokta zaka jAtinA saradAroe phakta 4 varSa eTale vI. ni. saM. 457 sudhI avaMtInA bhinna bhinna vibhAgo para asaMkalita, avyavasthita ane amuka aMze julamI adhikAra calAvyuM. teoe jenadharma apanAvyo hato paNa temanI saMskRtimAM videzIyatAnA aMzo vidyamAna hatA tathA temanuM rAjataMtra ekasattAka jevuM na banyAthI asamAna rAjanItinA kAraNe avaMtI pradezanI keTalIka prajA temanAthI trAsI UThI hatI. tene jevAM nyAya ane zAsana joItAM hatAM tevAM na maLavAthI te asaMtoSI banI hatI. bIjI tarapha AvatIthI gardabhIlanA nirvAsana thayA bAda tene putra vikrama, ke jenA nAmathI Aje 2000 ne saMvata pravatI rahelo che ane jenA viSe A Alekhana thaI rahyuM che, te baLa, sAdhana ane samayanI anukUlatA meLavI rahyo hato. AMdhanRpatinI madadathI tathA mAlavagaNanA saMgaThanabaLathI teNe pitAnA atula bala buddhine paraco batAvI zaka jAtine jItI lIdhI ane avaMtIne kabajo meLavyo. avaMtI, vizAlA, vidizA vagere nAmothI oLakhAtI avaMtIne "ujayinI" evuM eka vadhu nAma samapa mAlava prajAe tyAM A ja sAlamAM eTale vI. ni. saM. 457 mAM pratApI vijetA zrIvikramane rAjyAbhiSeka ujavyo. rAjyAbhiSeka samaye vikramanuM vaya 40 nI lagabhaga hatuM. te eka mahAbhAgyazALI batrIsa lakSaNo puruSa hato. konI sAthenA yuddhathI varSo pahelAM audAryanA mahAna guNanA kAraNe teNe svaicchika dezavaTa vaherI lIdhe hato. e dezavaTAmAM chupuM kAraNa tenA pitA darpaNa, ke jene pAchaLathI lokoe gaMdharvasena tarIke oLakhAvyA hatA, tenuM anaitika AcaraNa paNa khAsa hovA saMbhava che. game tema paNa e paryaTana tene AzirvAda rUpe nivaDayuM hatuM. A dezATana daramiyAna teNe vividha anukUlatAo ane pratikULatAo bhogavatAM bahu bahu anubhava lIdhA hatA. AthI tenAmAM rahelI svabhAvasiddha zreSThatA saMpUrNatayA khIlI UThI hatI. tenAmAM natI rahI dhanalelupatA ke rAjasattAnI lAlasA. vAstavika rIte rAjyAne haka na pahoMcI zake evA bhartuhari para rAjyane bhAra dhakelavA teNe zubhecchA sevI hatI. tene teNe amala paNa karyo, paNa saMsAranI viSamatA ane nArI jIvananI vicitra asthiratAnuM spaSTa darzana thatAM bhatRhari e bhArane phagAvI daI vanavAsa sevavA nAzI chUTe tyAre na chUTake ja te rAjyane dhuraMdhara banyA. rAjA vikrama " zakAri " kahevAya che paNa e aritA-zatrutA zakanA anyAyane dUra karavA puratI ja hatI, nahi ke julma calAvI teonuM samULa nikaMdana kADhavA. manuSyatvanI ucca kakSAmAM rahelA evA te rAjavInI aMdara keInuM sarvasva nAza karavA jeTalI pAzavavRttine leza paNa na hatA. A rAjA game tenA Arta svarane sAMbhaLI tenA duHkhane dUra karavA sadAya do jato hato. tyAre te nato gaNuto rAtri, jaMgala, smazAna ke ekAkitA ane evA dayA aMtaHkaraNane puNyabaLe ja tenI tarapha "siddha puruSa'-senAne akhUTa puruSakhajAno ghasaDAI Avyo hato. tene tenI jarUriyAta na hatI. prajAnAM duHkha kApavAmAM ja te teno upayoga karato. A akhUTa senAthI tathA puNyabaLe prApta nidhAnethI teNe prajAhitanAM kAryo karavAmAM niravadhi karI, pRthvIne anuNa-karaja vagaranI karI, dIna anAtha vagereno uddhAra karyo. rAjyanI suvyavasthA sAthe vidyA tathA sauMdarya vikasAvavA bahu bahu prayatno karyA. dhanaprAptinuM dhyeya teNe paramArtha ja banAvyuM. ' For Private And Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 322 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 rAtanA rAjA vikrame peAtAnA bala-parAkramaneA upayAga rAjyaneA vistAra karavAmAM ke anya prajAnA damanamAM na vAparatAM prajAnAM sukha ane jagatanI zAMti vadhAravAmAM ja karyAM hatA. tene rAjaamala pratApI hatA, paNa te prajAnuM rakSaNa karavAM ja, nahi ke khAlI dhAka besADI prajAnA mAnasane dhrujAvavAmAM. te pote parizramI jIvana jIvatA. tenuM gRhastha jIvana ghaNuM ja su Mdara hatuM, te vilAsI ke ezaArAmI na hateA. prajAnA kalyANamAM te AkhI satata ujAgarA veThatA. aMdhera paheDI eADhI te nagaracarcAe nihALatA, zUnya sthAnamAM rakhaDatA ane jugArakhAnAM vagere anItinAM pASaka sthAnAmAM Tela mArI AvatA. vakhate vezapalaTA karI jyAM tyAM bhaLa jai satya hIkata meLavavA paNa te puSkaLa mathatA. pariNAme tenA rAjyamAMthI cerI, vyabhicAra, jugAra vagere anIti prAyaH ukhaDI javA pAmI hatI. tenAmAM rahelA apUrva sattvanA baLe agnivaitAla vagerenI divya zaktie paNa tene satata madada karI rahI hatI. rAnta vikrame kSaharATa, zaka vagerene parAsta, zAMta ke anukUla karI dIdhA hatA. A kSatriya zrRtio, ke je pazcima bhAratamAM vasatI hatI, te svecchA pUrvaka tenA rAjyane ane rAjavane vadhAvI raho hatI, vakhANI rahI hatI. Ama te pazcima bhArataneA rAjakartA banyAM hatA. khIjI tarapha te AMdhranRpatine jAmAtA (jamAi) hAvAthI tenI sAthene sahakAra Aje ghaNA ja vadhI paDayeA hateA. tene putra vikramacaritra paNa saurASTranA rAjAnI kuMvarIte paraNyA hatA ane tethI tyAM paNa satra samAdhAna hatuM. tenA rAjatvakAlamAM yuddha ke upadrava jevuM nahivat ja hatuM. te prajAne cAhatA hatA; tenI vatsalatA apAra hatI. prajA paNa tene cAhatI hatI; tenI chatra chAyA nIce prajA peAtAne nirbhaya mAnatI. tenA rAjyanAM tera varSa vItyAM eTalAmAM te te devAMzI ane prajAnA prANa rUpa gaNAvA lAgyA. ane tethI ja tenI prajAe tenA nAmathI 'saMvat ' pravartamAna karI dIdhA hatA. A samayathI eTale vI. ni. saM. 470 thI tenA nAme bhAratanI kAlagaNanAmAMnI eka suprasiddha cirasthAyI kAlagaNunA zarU thaI. zrI mahAvIranirvANuthI cAlato kAlagaNanA karatAM A vikramanA nAme zarU thayelI kAlagaNanAnuM kSetra vadhAre vizAla hatuM. jIvananA badhA ya vyavahAramAM tene sthAna hatuM, jyAre mahAvIranI nirvANu gaNanAne prAyaH dhAmika kSetramAM ja gaNavAmAM AvatI hatI. A navA saMvat mAlavagaNanA nAme caDhAvavA teNe prayatna karyAM, paNa tenA rAjyanI prajA tenA vyaktitva para eTalI badhI mugdha hatI ke teNe e savA 'vikrama'nA nAmathI ja vyavahAra karyAM. caRRNa vagere anyavaMzI rAjAoe bhalene e saMvat para AcchAdana nAkhavA ke tene sAva bhUCsavA prayatna karyo . hAya, paNa chevaTe tA A saMvat Aja sudhI amara ja rahyo ane teNe vikramanA uparokta vyaktitvane anupamatAnI mhAra chApa mArI. e vyaktitva viSe kAMika Alekhana A sthaLe prAsaMgika ja nahi paNa mahattvanuM che; kayA kAraNe A saMvat ATale adheA cirasthAyI ane vyAsa che te tethI samajAze. rAjA vikrama e paraduHkhabhajaka vIra puruSa hatA. paropakAra karavAmAM te peAtAnI jAtane nirbhayapaNe samarpavAmAM sadA tatpara rahetA. peAtAnI prajAne nyAya ApavAmAM tenI cIvaTa apUrva hatI. game tevA prasaMgeAmAM te samatAlapaNuM sAcavI rAkhatA. sau kAi sukhethI For Private And Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ 323 vikama-vizeSAMka ] vyavahAra saMvane pravartaka rAjA vikrama nyAya meLavavA tenI mulAkAta laI zakatAM hatAM. te saMyamI hovAthI koIpaNa strI suddhAM tenI pAse javAmAM saMkoca na pAmatI. AnartamAM ane AMdhrapradezamAM te jainadharmanA umadA siddhAMtonA sahavAsamAM Avyo hato, paNa avaMtInA rAjyAsana para AvI gayA bAda tene dharma anizcita banI gayA hatA. tenA hRdayamAM jainadharmanA siddhAMtanI asara vizeSa hatI, paNa sAthe sAthe vaidika dharmanI asara paNa tene thavA lAgI hoya e saMbhavita che. prajAnA prANarUpa evA te rAjAnI A nIti rIti tenA udAtta mahAnubhAva mAnasane AbhArI hatI. AthI ja rAjA vikrama "mahAkAla" ziva maMdiranuM dekhAtuM apamAna sahana karI zakyo nahi. paNa e udAtta mAnase tene AcArya siddhasena tarapha Akartho tyAre tene spaSTa samajAyuM ke e mahAkAlanuM maMdira avaMtIsukumAlanA "mahAkAla -mRtyunA sthAnamAM tenA vaDIla taraphathI baMdhAyuM hatuM, ane temAM zrI "avaMtI pArzvanAthanI bhavya pratimA sthApita karavAmAM AvI hatI, ke jenA para pAchaLathI dharmAdhatAe "liga'nuM AcchAdAna karyuM che. A pachI to te tarata ja satyane samajavA AcAryazrInA caraNamAM AvI paDe. AcAryuM tenAmAM jUnA chupA rahelA jaina saMskAra jagAvyA ane te sAco tathA saMpUrNa jaina upAsaka banI gayo. teNe jenadharmanA eka mukhya ane mahAna dhAma samA zrI zatruMjaya tIrthanI eka meTA saMdha sAthe tIrthayAtrA karI ane tyAM jIrNoddhArAdi aneka dhArmika kAryo karyA. A pachI uttarottara te jainadharmamAM custa thato gayo, paNa teNe svapnamAM ya dhamadhatA to sevI ja nahi. vaidika janatA taraphathI karAtAM vaidika dhArmika kAryomAM paNa tenI sahAnubhUti rahetI. koIpaNa jAtanA bhinnabhAva vagara sarvane sarakhA ja rAjyAzraya Apavo e tenI udAra bhAvanA kayAre ya apavAdane dhAraNa karatI na hatI. ene viveka kadI paNa nindA ke parAbhavamAM palaTAya tevo na hato. ane tethI tenI prajA paNa dhArmika vivAdake dharmAdhatAthI bahudhA bacI gaI hatI, tathA sukha zAMti ane AnaMda occhavane bhogavavA bhAgyazALI banI hatI. tenI prajAnA prema ane AzirvAdathI te amara thayo che, eTaluM ja nahi balake tenI pachI thayelA anyAnya saMkhyAbaMdha mahAna samrAToe tenA nAmane potAnI sAthe joDI levAmAM gaurava mAnyuM che. Ama chatAM vikrama te te "vikrama 'ja rahyo che. I-kAbadhArIothI judo pADavA bhalene keAI vikramane "zakAra" ke "vIra" jevAM vizeSaNothI navAje, paNa sAmAnya rIte to te vikama ja che. te pote caMdravaMzIya hovAthI tenA nAmanI sAthe "Aditya" sUrya zabdanuM joDANa paNa avAstavika hevAthI ayogya ja che. temaja tene saMvat citra sudi 1 thI ja zarU thAya che, paNa kArataka sudi 1 thI nahi ja. tene kArataka sudi 1 thI zarU karavAnI prathA keTaleka sthaLe dekhAya che tenuM mULa, vIranirvANusaMvatanI sAthe meLa sAdhavA AkhA bhAratanI vyavahArI prajAe ane sarva varNamAM mukhyatayA vyApta evI jena janatAe je tene Adara Ape che temAM ja raheluM che. Aja sudhI jenAcAryoe ane jena prajAe tenA saitika ane dhArmika ucca jIvanane laI tene prabaMdha, caritra vageremAM Adara pUrvaka AlekhavA prayatna karyo che, ane Aje paNa te tene tevI ja rIte Adara ApI rahI che. tenA saMvatanA 2000 varSanI samAptimAM jaina ane anya Arya prajA tenAM naitika tathA dhAmika jIvanane yAda karI sarva rIte pitAne utkarSa-AtmakalyANa sAdhe eTaluM IcchI, A laghu Alekhana huM samApta karuM chuM. For Private And Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAlavapati vikramAditya lekhaka-pUjya muni mahArAja zrI niraMjanavijayajI [[ prastuta jIvanarekhA, adhyAtmakalpadruma ane saMtika tetra AdinA praNetA "kRSNasarasvatI' biruda dhAraka pU. A. munisuMdarasUrIzvaranA ziSya paMDita zrI zubhAzIla gaNie khaMbhAtatIrthamAM vIra ni. saMvata 1960 (vikrama saM. 1490)nA mAha sudI 14ne ravivAre racelA vikramacaritra"nA AdhAre be-cAra prasaMgone anulakSIne darela che. ] kevI ramaNIya A nagarI che ! eka bAju kSiprA nadI maMda gatie vahI rahI che. nagarImAM praveza karavAnA rastAonI banne bAjunAM ejha azoka vagere vRkSe jANe atithionuM svAgata karI zItala vAyu vaDe pathikano zrama dUra kare che. A nagarI avaMtIsukumAranA nAmathI prasiddhi pAmI che. zramaNa bhagavAna mahAvIra paramAtmAnA samaye tyAM caMDapradyota rAjAnuM zAsana cAlatuM hatuM. caMDapradyota pachI anukrame navanade, candragupta, azoka tathA jainadharmane ArAdhake saMprati mahArAjA vagere zAsanapatio thayA. krame karIne gandharvasena rAjA tyAM thayo. tene eka bhatRhari ane bIje vikramAditya ema be putro hatA. ekadA phUlarogathI rAjAnuM maraNa thavAthI mantrIoe pATavI kumAra bhartuharIne rAjyAbhiSeka karyo ane vikramAdityane yuvarAjapade sthApyo. bhartuharI rAjyagAdIe AvyA pachI nyAyanIti pUrvaka prajAnuM pAlana karavA lAge. ekadA paTarANI anaMgasenAe vikramanI avajJA karavAthI te ekAkI taravAra laI avaMtImAMthI cAlI nIkaLyo. A tarapha bhartuharine strIonA mAyA prapaMcane anubhava thavAthI saMsAra pratye vairAgya uddabhavyo eTale amAtyo tathA mukhya paurajanoe ghaNuM vinavyA chatAM e rAjavaibhavano tyAga karI araNyamAM ekAkI cAlyA gayA. tyAra pachI maMtrIoe rAjAnA saMbaMdhIomAMthI koIne gAdIe besADavAno nizcaya karyo. paraMtu rAjagAdI thoDo vakhata rAjA vagaranI rahevAthI amivaitALa nAmane asura tenA upara adhiSThita thaI gayo. mannI vage zrIpati nAmanA puruSane gAdInazIna . paNa rAtrInA samaye agnivaitALe tene mArI nAkhyo.A rIte je kaIne gAdIe besADavAmAM Ave tene te rAtrIe mArI nAkhata. pradhAnavarge enI zAti mATe vividha anuSThAne karyA paNa te badhAM niSphaLa nivaDyAM. A bAju rAjavaibhava choDIne cAlI nIkaLele vikrama ekadA eka gAmamAM gayo. tyAM eka oTalA upara keTalAka mANaso sAthe eka bhamahArAja beThA hatA ane lekenA praznonA pratyuttara ApI manoraMjana karAvatA hatA. tene joIne vikramane thayuM, A keAI jJAnI puruSa lAge che. eTalAmAM bhaTTamahArAjanI dRSTi paNa avadhUta vikrama upara paDI ane te vicAravA lAgyo ke A koI avadhUta nathI paNa koI rAjakumAra lAge che. bhAvimAM AnAthI mane jarUra lAbha thaze. Ama vicArI bhaTTamAtra tene potAne tyAM laI gayo ane prAtaHkALe dravyane atha bhaTTamAtra paNa avadhUtanI sAthe musApharImAM nIkaLe. anukrame pharatA pharatA bane For Private And Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama--vizeSAMka ] mAlavapati vikramAditya [ 325 jaNA zahAcala parvata pAse pahoMcyA. tyAM bhaTTamAtre kAine pUchyuM ke bhAI, A rAhaNugiri ratna Ape che te vAta sAcI che? te manuSya khelyA; je manuSya lamaNe hAtha daine hA daiva ! hA daiva ! ema khele tene ja te ratna Ape che. pachI banne jaNu rANAcala tarapha gayA ane bhaTThamAtranI preraNAthI avadhUte khANamAM UtarI kuhADAveA dhA karyAM paNa ratna prApta thayuM nahIM. bhaTTamAtre vikrama pAse hA daiva ! e zabdo khelAvavA eka yukti zodhI kADhIne kahyuM " he vikrama ! avaMtIthI eka manuSya AvyA che te kahe che ke tArI mAtA ekAeka maraNu pAmI che. A sAMbhaLI vikramanA mukhamAMthI hA daiva ! hA daiva ! A teM zuM karyuM? evA zabdo nIkaLI paDayA. pachI jyAM kuhADAne brA karyA ke savAlAkhanI kiMmatanuM eka ratna tenI pAse AvI paDayuM. pachI bhaTTamAtra khelyA huM mitra! zezaka zA mATe kare che? tArI mAtA sarva prakAre kuzaLa che. phakta tArI pAsethI hA daiva ! hA daiva zabdo melAvavA mATe ja meM A yukti racI hatI. A sAMbhaLI avadhUta khuza thayA, ane peAtAnI pAse dIna vacana khAlAvanAra ratna teNe pAyuM pANImAM pheMkI dIdhuM. " pachI banne jaNa bhramaNu karatA ekadA gujarAtamAM tApI nadonA kinAre AvyA. tyAM rAtrinA samaye eka ziyALane zabda sAMbhaLI bhaTTamAtre kahyuM: A ziyALa kahe che ke nadI tIre alaMkArAyukta eka strInuM zaba paDayuM che. A zabdonI prAmANikatA jovA ziyALanA zabda anusAra tyAM jaI avadhUte tapAsa karI te te vAta sAco lAgI. AthI avadhUte Azcarya cakti thaI kahyuM: huM mitra! tAruM vacana satya che. paNa A AbhUSAmAMthI eka paNa huM levA IcchatA nathI. mArI icchA te nathI. tArI icchA hoya te tuM sukhethI le. tyAre bhamAtre kahyuM 'huM mitra ! cAMDAlane yogya kArya karIne huM paNa A ala kAra levA icchatA nathI.' keTalAka samaya gayA pachI pharIvAra ziyALanA zabdo sAMbhaLI bhaTTamAtre kahyuM: huM mitra ! avaMtInuM rAjya tane eka mahinAmAM malaze, ema A ziyALa kahe che. tyAre avadhUta kholyAH e kema thai zake? kAraNa vaDIla bhrAtA bhartRhari nyAyapUrvaka rAjya kare che. tyAre bhaTTamAtre kahyuM; samaya Avye satya vAta tarI Avaze. A sAMbhaLI vikrame kahyuM: jo tAruM kathana sAcuM thaze te huM tane mArA matrI banAvI jarUra teneA badalA vAlI ApIza.pachI banne jaNAe avaMtI pAsenA eka gAmamAM jai dharmazALAmAM mukAma karyAM. tyAM temaNe bhartuhari rAjya choDIne araNyamAM cAlyA gayAnI, rAjyagAdI khAlI paDayAnI tathA adhama asuranA upadrave sabadhI aneka vAtA leAkeAnA mukhe sAMbhaLI. A pacho banne mitroe pharivAra malavAne saMketa karI bhaTTamAtre peAtAnA vatana bhaNI ane avadhUta vikrame AvatI bhaNI prayANa karyuM. avatImAM AvI avadhUte dhIme dhIme leAkA upara evenA prabhAva jamAvavA mAMDayA ane rAja sekaDA mANuse tenAM darzane AvavA lAgyA. eka vakhata rAjamaMtrI paNa temanI pAse AvyA ane avaMtInI rAjagAdInI agnivetAla asure karelI duda zA vavI kheAlye Apa kAi upAya karI A agnivetALanA upadravathI avaMtInuM rakSaNa kare evI amArI prArthanA che. A sAMbhaLI avadhUtane bhaTTamAtre kahela zabdo yAda AvyA eTale teNe javAba ApyA ke "te A rAjya mane Ape te huM duSTa agnivaitALane game te rIte nAza karI nyAya nItipUrvaka prajAnuM rakSaNa karIza. matrIe A vAtane svIkAra karyAM ane te peAtAnA sthAne gayA. For Private And Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 326 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 Aje avaMtI nagarImAM jANe kAI anerI jAti AvI che. darabAragaDha aneka dhajApatAkA ane teAraNeAthI zaNagArAyele che ane cArekAra AnaMdanuM vAtAvaraNu jAmyuM che. pelA avadhUtanI savArI nagaramAM pharatI pharatI rAjamahele AvI pahoMcI. eTale zubha mukte tene rAjasiMhAsane besADI avaMtIti tarIke jAhera karyAM. ane prajAe AkhA divasa AnaMda utsAha pUrvaka pasAra karyAM. have pachI rAtrinA samaya thatAM avadhUta rAjavInA kahevA pramANe mantrIoe rAja mahelamAM ThekANe ThekANe mevA-miThAIo vagerenA thALA goThavIne ane sarvAMtra khuzodAra phUlo pAtharIne sa` rAjamahelane dIpakAnI zreNIthI zuzAbhita karI dIdhA. ane e avadhUtane potAnA bhAgya upara mUkI maMtrIe peAtAtAne sthAne cAlyA gayA. rAjavI paNa AjubAjunA sainikAne sAvadhAna rahevAnI AjJA pharamAvI peAtAnA palaoNMga upara jAgRta avasthAmAM sUi rahyo. barAbara madhya rAtrinA samaye bhayakara garjanA karatA agnivetAla rAjamahelamAM navA rAjavIne mAravA rAjamahelamAM AvI pahoMcyA ane cAre tarapha svAdiSTa mevA mIThAionA thALA vagere joi tene erAgI zAnta thai gayA. jANe khAdhela anna kAma karatuM hoya tema tene thayuMH kharekhara, A kAi mahAparAkramI sattvazAlI puruSa lAge che. pachI te khAlyA he vIra! tuSTotlR (huM tArA upara prasanna ye| chuM. ) tuM A avaMtInuM sAAjya sukhethI bhagava ane nItipUrvaka prajAnuM pAlana kara! A prakAre haMmezAM mArA mATe balinI gAThavaNa karI rAkhaje ema kahI rAkSasa adRzya thayA. prabhAtakALe mantrIe tathA prajAjane rAtrIsaMbaMdhI vRttAnta jANuvA rAjasabhAmAM AvI beThA hatA. teTalAmAM rAjavI rAjasamAmAM AvI rAsiMhAsana upara birAjamAna thayA ane sarva ghaTanA kahI batAvI. mantrIvarga ane samagra prajAjanAe bhUpatinA pUnarjanma mAnI Ajane AkhA divasa mahotsava pUrvaka pasAra karyAM. A pachI rAjAe betraNa divasa agnivetAla mATe alinI vyavasthA rAkhI ane chevaTe yukti ane baLathI tene vaza karI prasanna karI lIdhA. eTale agnivetALa kahe rAjA! huM tArA upara prasanna thayA chuM eTale icchita varadAna mAgI le. bhUpati khelyA, huM vetALa ! jo tuM sAce ja prasanna thayeA hai| te jyAre huM saMbhAruM tyAre tAre pratyakSa thavuM evuM vacana Apa. vetAla rAjAe mAMgyuM e pramANe vacana ApI adRzya thaI svasthAne gaye. eka vakhate avaMtIpati rAjasabhAmAM beThA hatA. teTalAmAM dvArapAlanI rajA meLavI bhaTTamAtra aMdara AvI namaskAra karI meklyAH hai mahArAja vikramAditya ! tamArA guNAne saMbhAratA huM Aje tamane malavA AvyA chuM. bhaTTamAtranA mukhethI ekAeka vikramAdityanuM nAma sAMbhaLI mantrI vagere ajAyaba thayA. pachI bhaTTamAtre vikramAditya avatIthI avadhUtaneA veza dhAraNu karI gayela tyArathI pAchA avatI AvyA tyAM sudhI itiyAsa sabhA samakSa kahI batAvyA. rAjamAtA zrImatI peAtAne putra AvyAnI vAta sAMbhaLI havelI thai gaI. pachI vikrame potAnA ciraparicata buddhinidhAna mitra bhaTTamAtrane pUvacanAnusAra amAtya pada upara sthApyA. mahArAjA vikramAdityanA puNyathI aneka nAnA nAnA rAjAe tathA sAmatA tenI AjJA kabula karavA lAgyA ane je je rAjAe ke sAmate AnAnA asvIkAra karatA teone zAma, dAma, daMDa ane bheda e cAra nItithI vaza karyAM. For Private And Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikrama-vizeSAMka ] mAlavapati vikramAditya [ 327 prabala puNyodaye jemane suvarNapuruSa prApta thayo che evA mahArAjA vikramAditya vidyAnA bahu zokhIna hovAthI hamezAM navAM navAM kAvyo sAMbhaLIne, jevI vidvatA hoya te pramANe dAna ApI ane kenI daridratA dUra karatA. eka divasa zrI vRddhavAdisUrIzvaranA vidvAna ziSya sarvajJaputra biruda dhAraka zrI siddhasena divAkarasUrijI grAmAnugrAma vicaratA avaMtInA udyAnamAM AvyA. evAmAM avaMtIpati vikramAditya krIDA karavA arthe pharavA bahAra jatA hatA. teTalAmAM siddhasenasUrizvarajIne joI temanI parIkSA mATe vikramAditye temane manamAM ja namaskAra karyA. sUrIzvare paNa mananA bhAve jANI tarata ja hAtha UMco karI nRpatine dharmalAbha Ape. AthI mahArAjAe sUrIzvarajIne pUchyuM ke Ape mane dharmalAbha zA mATe Apo? sUrIzvarajI bolyA "he bhUpAla, tame mane manathI vaMdanA karI tethIja dharmalAbha Apyo che.' sUrIzvarajInuM AvuM alaukika jJAna joI mahArAjA vikramAditye gaja uparathI nIce utarIne bahumAna pUrvaka vaMdana karI temane eka koDa sonAmahora ApavA hukama karyo. paNa kaMcana ane kAminInA tyAgI gurudeve te sonAmahora grahaNa karI nahIM vikramAditye paNa te sonAmahoro pAchI grahaNa na karI eTale gurudevanI AjJAthI te sarve sonAmahora jIrNodvAranA kAryamAM vaparAI. - zrI siddhasena divAkara tyAMthI vihAra karI anukrame vicaratA uzkArapura nagaramAM padhAryA. ane janatAne dharmopadeza ApavA lAgyA. ekadA kArapuranA zrAvakoe vinaMtI karI ke gurudeva! ahIM mahAdeva AdinA madirethI moTuM jinamandira baMdhAvavA detA nathI, te je Apa mahArAjA vikramAdityane prasanna karI A kArya karAvI Apo te jainazAsananI prabhAvanA thAya. guru mahArAje kahyuM : tamArI zobhA vadhavA pAme evuM tamArA gAmane yogya jinacaitya huM mahArAjA pAse jarUra karAvI ApIza. pachI sUrIzvajIe avaMtI tarapha vihAra karyo, ane avaMtImAM AvIne vikramAdityane prasanna karavA mATe apUrva cAra zlokonI racanA karI rAjamahelanA dvAra pAse AvIne dvArapALane kahyuM ke huM mahArAjAne maLavA Avyo chuM. ema kahIne patra upara eka zleka lakhIne mahArAjA pAse dvArapALane mokalyo. "bhikSadiMdakSurAyAtatiSThasti dvAri vaaritH| hastanyastacatuHzlokaH kiM vA''gacchatu gacchatu // " A zloka vAMcIne vikramAditye daza lAkha sonAmahoro vagere mokalAnIne dvArapALa pAse kahevarAvyuM ke cAra zleka laIne UbhA rahelA sAdhune rAjasabhAmAM AvavAnI IcchA hoya to bhale Ave athavA javuM hoya te bhale jAya. dvArapALanA kahelA samAcAra sAMbhaLIne senAmahora lIdhA sivAya siddhasenajI rAjasabhAmAM gayA ane temanI sAme UbhA rahI gaMbhIra artha vALA cAra zleka belyA. A cAra zleke sAMbhaLI bahu ja prasanna thayela rAjA vikramAditye ekaka zleke eka eka dizAnuM rAjya ApI sUrIzvarajIne pitAnuM sarvasva rAjya ApavAno nizcaya karyo. tyAM vaLI sUrIzvarajI pAMcame zloka bolyA. paNa have vikramAditya pAse anya kaMI ja ApavAnuM na rahyuM eTale siMhAsanathI tarata UtarIne sUrIzvarane namIne bolyAH A cAre dizAnuM mAruM rAjaya huM Apane arpaNa karuM chuM, te mArA upara anugraha karI grahaNa For Private And Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 328 ] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 kare ! tyAre zrI siddhasena divAkara bolyAH he vikramAditya, mAtA, pitA ane lakSmI Adino tyAga karIne cAlI nIkaLela amArA mane sonuM ane mATI samAna che. ame bhikSA karIne lAvelA annathI nirvAha karI saMtoSa mAnIe chIe, ane jIrNa vastrathI dehane DhAMkIe chIe. tethI he rAjana ! tArA rAjyane laI zuM karIe ? sUrIzvarajInI A tyAgabhAvanA joI vikramAditye sarvAnA dharmanI vAraMvAra prazaMsA karI kahyuM: he pUjya gurudeva ! mArA yogya kArya hoya te pharamAvo. tyAre sUrIzvarajInI AjJAthI kArapuramAM eka bhavya manahara moTuM mandira zrAvakonA kahevA pramANe bhUpatie baMdhAvI ApyuM. eka vakhate zrI siddhasena divAkara savAramAM RSabhadeva bhagavAnanA maMdire gayA tyAre tyAM ghaNuM gRha, darzanArthe AvelA sUrIzvarajIne AnaMdapUrvaka caityavaMdana karI namutthaNuM Adi prAkRta sUtrothI vaMdana karatA joI hasavA lAgyA ane bolyA ke ATalAM varSo sudhI A sUrijI ghaNuM zAstrane bhaNyAM chatAM kema A prakAre prAkRta bhASAnAM sUtrathI arihaMta bhagavaMtanI rastuti kare che. gRhanAM A vacana sAMbhaLIne sUrIzvarajI lajajA pAmyA. ane temanA manamAM vicAra Avyo ke zrI tIrthaMkaradee kahelAM ane gaNadharadevee racelAM sarva zAstro ardhamAgadhI=prAkRta bhASAmAM che te sutrone prAkRta bhASAmAMthI saMskRta bhASAmAM utAryo hoya to tenuM keTaluM gaurava vadhe? Ama vicArI temaNe navakAra mantranuM "namoDaridvAjApAzcararvattApukhya " e pramANe saMskRta rUpAMtara karyuM. Ama zarUAta to karI, paraMtu temane vicAra Avyo ke pUjya gurudevane pUchIne A kAma karavuM vadhAre ISTa che. tenI potAnA guru zrI vRddhavAdisUrIzvarajI pratiSThAnapure birAjatA hatA tyAM AvIne pitAne vicAra nivedita karyo. siddhasena divAkaranA A vicAro jANI vRddhavAdisUrIzvarajI khedayukta bolyA ke he Arya ! cauda pUrva Adi aneka zAstronA pAragAmI gautamasvAmI Adi gaNadharabhagavoe bALa, strI, alpabuddhivAlAonA upakArArthe prAkRta- ardhamAgadhI bhASAmAM ja sarva siddhAta-zAstro racelAM che. je saMskRta bhASAmAM sUtro racyAM hoya to sAmAnya janatAne samajavAM kaThina thaI paDe ane tethI samAja ajJAna rahI jAya. zrI tIrthakare tathA gaNadharabhagavoe je karyuM che te lAbhAlAbhanI daSTIe ucita ja karyuM che. A prakAre vicAra karavAthI tame zrI tIrthakaronI ane AgamonI AzAtanA karI atyaMta pApa upArjana karyuM che tethI tamAre saMsAra samudramAM bhramaNa karavuM paDaze. pU. gurumahArAjanAM A vacana sAMbhaLIne bhavabhIru zrI siddhasena divAkarajI belyA: he gurumahArAja! meM ajJAnapaNe A pramANe AcaraNa karyuM che. te A pApathI chUTavA mane egya prAyazcitta Ape. ziSyanI AvI namratApUrvakanI prArthanA sAMbhaLIne zrI vRddhavAdijI bolyAH he Arya ! tArA jevAne pArAMcita prAyazcitta ApavuM joIe. tethI je te bAra varSa sudhI gupta-avadhUta 1. 1 Alocana, 2 pratikramaNa, 3 ubhaya, 4, viveka, 5 kAryotsarga, 6 tapa, 7 che. 8 mUla, 9 anavasthApa, ane 10 pArAMcita-A prakAranAM prAyazcittamAMthI dazamuM cheTaluM pArAzrita nAmanuM prAyazcitta karavA gurumahArAje AjJA pharamAvI. A prAyazcittanI evI AmanyA che ke bAra varSa sudhI ga7 samudAya bahAra gupta rahI duSkara tapazcaryA karI araNyamAM vicaravuM ane atamAM eka pauDha pratApI bhUpatine pratibodha. For Private And Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vikama-vizeSAMka 1 mAlavapati vikramAditya [ 329 veze rahIne ane eka prauDha pratApI rAjAne pratibodhIne jainadhama kare te A ghora pApathI tAro chUTakAro thAya. pU. gurumahArAjanI AjJA sAMbhaLIne siddhasena sAdhuveza gepavo avadhUtanA vezamAM aneka sthAne dharmopadeza ApatA pRthvI upara bhamraNa karavA lAgyA. jotajotAmAM bAra varSo vItAvI, mahArAjA vikramAdityane pratibodhavA avaMtImAM AvyA, ane mahAkALa mahAdevanA maMdiramAM jaIne zaMkaranA liMganI sAme paga karIne sUtA. jyAre pUjArIe A joyuM tyAre eNe avadhUtane uThADavA mATe aneka bUma pADI.paNa jANe bahero hoya tema sAMbhaLe che ja koNa? chevaTe pUjArIe vikramAditya pAse jaI A badhA samAcAra ApyA. A vRttAnta sAMbhaLI mahArAjAe kahyuM: je koIpaNa prakAre na UThe te tene mArIne paNa tyAMthI dUra karo ! AthI rAjasevakae AvIne tene uThADavA prayatno karyA, paNa jyAre avadhUta na UDyo tyAre rAjasevake cAbuka laI tene mAravA lAgyA. paraMtu e avadhUtane marAte mAra antaHpuramAM rAjarANIone paDavA lAgyo. antaHpuramAMthI dAsIoe AvI A samAcAra mahArAjA vikramAdityane ApyA eTale te paNa Azcaryacakita thayA, ane tarata ja mahAkALanA mandire AvI avadhUta kahevA lAgyAH he mahAtmana, tame A kalyANakAraka mahAdevanI stuti karo; devatAonI stuti karavI joIe; temanI avajJA-AzAtanA karavI te yogya nathI. avadhUte kahyuM: "he mAlavAdhIza ! mArI karelI stuti A deva sahana nahIM karI zake ! bhUpatie kahyuM, bhale game te thAya, tame stuti karo. AthI avadhUta tarata ja UbhA thaI stuti karavA lAgyA.. pahelAM jJAtriAtAM TrAphizarimiH batrIza zleka vALAM batrIza stotrothI mahAvIra bhagavatanI stuti karI. paNa mahAvIra bhagavaMta pragaTa na thayA, tyAre zrI pArzvanAtha bhagavAnanI stuti karavA lAgyA, ane jyAre kalyANamandira stotrano 13 ma ka "gharathA cari vimo prathama nista" Adi bolyA tyAre zivaliMga phATayuM ane temAMthI zrI pArzvanAtha bhagavaMtanAM manahara pratimAjI pragaTa thayAM. pachI avadhUte kahyuMH A vItarAga deva ja mArI addabhuta stuti sahana karI zake ! A pachI rAjA vikramAdityane siddhasena divAkaranI oLakhANa thaI ane tene jenadharma prati vizeSa zraddhA pragaTa thaI. pachI rAjAnI vinaMtIthI sUrijIe avaMtI pArzvanAthano ItihAsa savistara kahI saMbhaLAvyo ane deva guru dharmarUpa tattvatrayanuM svarUpa samajAvI bAra vrato uccarAvI zrAvaka banAvyo, ane mahAkAla mandirane jIrNoddhAra karAvI punaH zrI avaMtI pArzvanAtha bhagavantanA bimbane mandiramAM sthApana karAvyuM. A mandiranA nibhAva mATe mahArAjA vikramAditye eka hajAra gAma saMdhane sopyAM. eka samaye rAjA vikramAditye sUrijInA mukhathI parama pAvana tIrthAdhirAja zrI siddhAcalajInuM varNana sAMbhaLI e tIrthAdhirAjane bheTavAnI utkaMThA jAgRta thaI. tethI pitAnI A bhAvanA rAjAjIe siddhasena divAkarajIne jaNAvI. eTale gurujIe tenI khUba anumodanA karIne saMdha sahita yAtrA karavAnuM kahyuM. eTale mahArAjA vikramAditye zubha divase ane zubha muhUrta caturvidha saMghasahita tIrthAdhirAjane bheTavA mATe prayANa karyuM. saMdhapati mahArAjA For Private And Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 330 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 vikramAdityanA A saMghamAM mukuTabaMdhI cauda bhUpatio, zrI siddhasena divAkara sUrIzvarajI Adi pAMcase AcArya bhagavate, sittera lAkha zrAvakanAM kuTuMbe, eka ogaNasittera suvarNanAM jinacaityo, traNaso cAMdInA jinamandira, pAMcaso hAthIdAMtanAM jinamandire ane aDhAraso kASThanAM mandire hatAM. vaLI eka koDI (keTI) be lAkha ane navaso suMdara raze, aDhAra lAkha jAtIvaMta azvo, cha hajAra hAthIo tathA sAmAna upADavA mATe khaccaro, UMTa ane baLada puSkala saMkhyAmAM rAkhelA hatA. yAtrALu strI puruSo aneka hatAM ke jenI saMkhyAno pAra nahe. gAmogAma ane dezadeza jenazAsananI prabhAvanA karato A saMdha anukrame tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya girirAjamAM AvI pahoMcyo. ane eka suvarNamaya prabhAte mahArAjA vikramAditye sakalasaMdha sahita girirAja upara caDhI zrI yugAdhIza jhASabhadevaprabhunI parama ullAsa pUrvaka pUjA yAtrA karI ane chevaTe zrI siddhasena divAkarasUrIjI mahArAjanA zubha haste saMdha-tIrthamALa paridhAna karI jIvana saphaLa karyuM ane tyAMnAM jINuM jinamaMdirano jIrNoddhAranI AjJA karI tyAMthI nIkaLI zrI giranAra tIrthanI yAtrA karI, saMdha anukrame pAcho sukhapUrvaka ujajayinI AvI pahoMcyA. upasaMhAra-mahArAjA vikramAditya vidyApremI ane guNavAnamAM ziromaNi hatA. temaNe mAnavakalyANanAM aneka karyo karI jagatamAM kIrti meLavI hatI ane ghaNuM paMDitane Azraya ApI nava nararatnathI rAjasabhAne suzobhita karI hatI. zrI siddhasena divAkarasUrIzvarajInA ojasapUrNa jIvana ane apUrva pAMDityanA phala svarUpe temanA racelA aneka graMtharatno mojuda che. ane kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya ane upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAja jevAe paNa te sUrIzvarajIne mahAkavi tarIke varNavela che jemake kAvya sudhArasa madhura artha bhaya, dharma hetu kare jeha; siddhasena pare rAjA rIjhave, aThThama vara kavi teha. emaNe mahArAjA vikramAdityane pratibadhdhA ane sarvajJaputra birudanI sArthakatA karI. e bane uttama puruSonA jIvanavRtAnta daSTi sanmukha rAkhI zAsananI prabhAvanA karavA sAthe sau AtmasAdhanA kare, e ja zubhecchA. - DAM, ramatA For Private And Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -- - zrIvikramanarAdhIzASTakam racayitA--pUjya munimahArAja zrI bhadraMkaravijayajI sarvopaticakracumvicaraNo yaH sArvabhaumo nRpaH, nityaM sannatimAtanoti sumudA zrIsarvasArve sadA / dAnenaiva vadAnyamAnyaravisUH sadUdhanyabhUrdhanyako, jIyAdvikramarAT sa jainasumataM sammAnayanmAnase // 1 // AcArya gurusiddhasenamunipaM vAcA surAcAryakam , satsadhaM ca pathi sthitaM guruguNaM sarvazaputreti vai / zrImadvandijanaiH sudhAsuvacasA saMstUyamAnaM pathi, gacchan hastivare sthito madabhRto'drAkSInnRpo vikramaH // 2 // tatsAzyaparIkSaNAya kurute tebhyo nati mAnase, zrIpUrvazrutavidyayA guruvarA jJAtvA tadIyAM natim / tasmai vikramabhUmate sma dadate zrIdharmalAbhAziSam, sarvajJA iti nizcikAya manasA te'to nRpo vikramaH // 3 // AcAryAdhipasiddhasenamunibhiH satsvarNakoTiM tadA''kAyaitAna nRpavikrameNa sadasi proddIyamAnAM na tAm / gRhNAnerupadizyate sma nRpatiH pRthvIM kuruSvAnRNA,.... yaH zrutveti sudezanAmRNabharAnmuktaM jagat so'karot // 4 // zrIsiddhasenavibudhendravaropadezAt, zrIjainadharmamurarIkRtavAn vareNyam / / cintAmaNiM surakarAdiva puNyalabhyam , taM sphAritaM prakRtavAn bhuvi vikramArkaH // 5 // yazazcandra dveSTi pratihasati dhairya zikhariNam, pratApo muSNAti grahapativibhUrSA kharataraH / kSamA sAdhostulyA pratijayati rAmaM nayavidhiH, guNA yasyAsaMkhyA bhuvi sa jayatAdvikramanRpaH // 6 // suparvamAlAkamanIyavAsakaH sudharmazAlI ramaNIyarUpakaH / sannandano yo jayavAhinIyuto hariya'thA vikramarAT sma rAjate // 7 // dAsarAmAramAdIpra! pradIpa! svarucA sdaa| cArusvapa ! mAramArA'rhadbhakta ! jaya vikrama ! // 8 // [A aSTakamAM A chello-AThame loka kalazabaMdhamAM racavAmAM AvyuM che. AnI samajUtI mATe A pRSThanI pAchaLanuM kalazabaMdhanuM citra juo.] For Private And Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 332 ] zrI jaina satya prakAza [ kramAMka 100-1-2 prata AgaLanA pRSTa upara ApavAmAM Avela zrIvitra manavIram mAMnA chellA AThamA zlekanA kalazabaMdhanI samajUtI ApatuM citra. A AThamo glaeNka A pramANe chedaasraamaarmaadiipr! pradIpa! svamacA sadA / cArusvapa ! mAramArA'rhadbhakta ! jaya vikrama ! // 8 // For Private And Personal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir agatyanA sudhArA-vadhArA pR. 103 trIjA peregrAphanA cheDe baMdhabesatAM che' nA badale 'baMdhabesatAM nathI' eka vAMcavuM. pR. ,, saMrakRta mAM virda nA badale hiMduM vAcavuM. pR. 104 peregrApha pAMcamAMnI zarUAtamAM "A pAThanA AdhAre nA badale "A pAThamAMthI vAMcavuM. pR. 104 chellA peregrAphamAM marAThI ulalekhamAM "rU038' ne badale "rU068' vAMcavuM. pR. 107 trIjI lIMTImAM gotrakAtyApana nA badale "gAtra kAtyAyana" vAMcavuM. pR., sAtamA naMbaranI phUTanoTa eka ja lITInI samajavI, ane tenI nIcenuM vadhArAnuM lakhANa bIjA peregrAphanA cheDe anusaMdhAnamAM vAMcavuM. pR. 109 lIMTI 26mAM siddhanAvAnagr nA badale sinAripa vAMcavuM. pR. , lIMTI 31mAM 1155 nA badale 11'15 vAMcavuM. pR. 117 lIMTI 12mAM "sumitra' nA badale "vasumitra' vAMcavuM. pR. , lIMTI 16mAM "saMskRti nATaka nA badale "saMskRta nATaka vAMcavuM. pR. 118 chellI lITImAM "avanISeNuM nA badale "avantISeNu vAMcavuM. pR. 119 trIjA peregrAphanA cheDe "bhAratIya prAcIna lipimAlA" nA badale "prAcIna mudrA" vAMcavuM. pR. 124 lIMTI 7mAM rAtyA nA badale viMrA vAMcavuM. . pR. , lIMTI 10mAM "narmadA kAMThe" nA badale narmadA kAMThe vAMcavuM. pR. 125 (11)mAM ullekhanA aMte vitA ne badale pavahI vAMcavuM. pR. 127 lIMTI 4mAM dhaMpu nA badale vaMzapu vAMcavuM.' pR. 128 lIMTI 21mAM dhAlapura nA badale "dholapura' vAMcavuM. pR. , 25 mI kuTanoTamAM annanAthanAnAM ne badale enA nAnAM vAMcavuM. pR. 130 lIMTI 12mAM "kalayuga" ne badale "kaliyuga" vAcavuM. pR. , lIMTI 31mAM "jana rAjA nA badale jena rAjA vAMcavuM. pR. 130 5 lIMTI 32mAM "zAgakaNuM nA badale "zAtakaNuM vAMcavuM. pR. 130 3 lITI 20nI zarUAtamAM tenA' zabda vadhArIne tenA vArasadAre vAMcavuM. pU. 235 lITI 8mImAM ane taddana nA badale "te taddana" vAMcavuM. pR. 240 lIMTI 24mAM "hahasA" ne badale hasavA" vAMcavuM. pR. 243 lITI 12mAM devAdhidevamukta' ne badale devAdhideva, mukta vAMcavuM. pR. 245 lIMTI 10mAM vIsa' ne badale 'va' vAMcavuM. pR. 251 lIMTI 1mAM "dudhA' nA badale " tutha' vAMcavuM. pR. , lIMTI 12mAM 'dazanopayoga" ne badale darzane paga" vAMcavuM. pR. 2para lITI 3mAM "pitto nA badale "pavattI' vAMcavuM. pR. ,, lIMTI 17mAM 145 nA badale "135" vAMcavuM. pR. 255 lIMTI 26mAM "rima' nA badale "harima' vAMcavuM. pR. ,, lIMTI ra7mAM "8" nA badale pa8pa vAMcavuM. For Private And Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - 334] zrI jaina satya prakAza [ kamAMka 100-1-2 5. 267 lIMTI 28mAM bAra rAzi nA badale eka rAzi vAMcavuM. pR. 268 kuTanoTa 4nI trIjI lIMTImAM "jAM ' ne badale "voTTara' vAMcavuM. pR. 268 lITI mAM "catra' nA badale citra' vAMcavuM. pR. , lIMTI 23mAM vAvetara' nA badale vAgata' vAMcavuM. pR. 271 lITI 20mAM nivAI' nA badale "niravA" vAMcavuM. pR. 272 lIMTo 20mAM "asalI sana' nA badale "amalI sana vAMcavuM. pR. ,, 11mI kuTanATanA cheDe "o nA badale "gha' vAMcavuM. pR. 273 lITI 1mAM tathA lIMTI 9mAM morama" nA badale 'mArAma" vAMcavuM. pR. , mArisaMvat nA lakhANa pachI nIce mujaba eka peregrApha vadhAravo- - maTizavaMta A saMvat jesalameranA bhATI rAjAoe vi.saM.180 thI zarU karyo. pR. 273 lIMTI 24mAM "ai. zu. mAM nA badale "ca. zu. 1 thI" vAMcavuM. pR. 274 lITI 11mAM "mInama nA badale "mInama 14' vAMcavuM. 9. , lIMTI 28mAM "1968 nA bhAdaravA" nA badale "1978 ne bhAdaravA" vAMcavuM. pR. 279 lIMTI 30 mAM "azokanA" nA badale "A zakonA vAMcavuM. pR. 281 lIMTI 2mAM "caMdraprabhAvijyajI' nA badale "caMdraprabhasAgarajI vAMcavuM. b - t - - - - kSamA-prArthanA ane vinaMtI "zrI jaina satya prakAza ane A vizeSAMka, lekha meLavavAmAM thayela vilaMbanA kAraNe temaja dhArI jhaDapathI tenuM mudraNakAma karI zakavAnI muzkelInA kAraNe, vadhu paDatA vilaMbathI bahAra paDe che te mATe, tathA A vizeSAMkanA kAmamAM rokAyela hovAthI patrAdino vakhatasara uttara na ApI zakAyuM hoya to te mATe temaja A vizeSAMkanA mudramAM saratacUkathI je kaMI bhUla rahI javA pAmI hoya te mATe ame vAcakonI kSamA mAgIe chIe. ane A vizeSAMka vAMcIne pitAno abhiprAya lakhI mokalavAnI ame saune vinaMtI karIe chIe. tA. 1-4-44 --vyavasthApaka, mudraka-maganabhAI choTAbhAI desAI. zrI vIravijaya prInTIMga presa, salApasa kosaDa, pi. be. naM. 6-bhaktimArga kAryAlaya-amadAvAda. prakAzaka:-cImanalAla gokaLadAsa zAha. zrI jainadharma satyaprakAzaka samiti kAryAlaya, jesiMgabhAInI vADI, ghIkAMTAroDa-amadAvAda. For Private And Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI jaina satya prakAza kramAMka 10 vikrama-vizeSAMka For Private And Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - amadAvAda - - d>kzADa, cImanalAlagADaLIEArA zrI jaina satya prakAza 8 kramAMka 100 kima-vizeSAMka For Private And Personal use only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Jaina Satya Prakasha. Regd. No.B.3801 zrI satya . jainaM jayati zAsanam // JSUIS *abhA . For Private And Personal Use Only