Book Title: Agam Suttani Satikam Part 12 Suryapragnapti Chandrapragnapati
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003316/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namo nimmala daMsaNassa AgamavANi (saTIka) bhAga:-12 :saMzodhaka sampAdakazvaH muni dIparatanAsAgara , Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmala daMsaNassa zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyonamaH Agama suttANi (saTIka) bhAgaH-12 (1) sUryaprajJapti-upAGgasUtram | (2) candraprajJapti-upAGgasUtram -: saMzodhakaH sampAdakazcaH :muni dIparatnasAgara tA. 14/4/2000 ravivAra 2056 caitra suda 11 45- Agama suttANi-saTIka mUlya rU.11000/ Wan Agama zruta prakAzana // --: saMparka sthala :"Agama ArAdhanA kendra' zItalanAtha sosAyaTI vibhAga-1, phleTa naM-13, 4-thI maMjhila, vhAyasenTara, khAnapura, ahamadAbAda (gujarAta) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtrasya | 1 | sUrya-prajJapti upAGgasUtrasya viSayAnukramaH | mUlAGkaH pRSThAGkaH pRSTAGka: 111 112 118 119 137 21] 27 14. 154 155 41 155 157 | viSayaH mUlAGkaH viSayaH prAbhRtaM-1 __-45 prAbhRta prAbhRtaM-3 -1 | arihanta vandanA. mithilA- | 5 | -46] prAbhRta prAbhRtaM-4 nagaryAdi varNanam, samavasaraNaM -47| prAbhRta prAbhRtaM-5 gautama varNanam evaM kathanaM -49 prAbhRta prAbhRtaM-6 -17| prAbhUtAnAM saMkhyAdi nirdezaH -50 prAbhRta prAbhRtaM-7 -21 prAbhRta prAbhRta-1 -51 prAbhRta prAbhRtaM-8 -23 | prAbhRta prAbhRtaM-2 -52/ prAbhRta prAbhRtaM-9 -24 prAbhRta prAbhRtaM-3 -53/ prAbhRta prAbhRtaM-10 -25 | prAbhRta prAbhRtaM-4 30 -55 prAbhRta prAbhRtaM-11 -27 prAbhRta prAbhRtaM-5 --56/ prAbhRta prAbhRtaM-12 -28 prAbhRta prAbhRtaM-6 37 -60 prAbhRta prAbhRtaM-13 -29 prAbhRta prAbhRtaM-7 -67/ prAbhRta prAbhRtaM-14 | -30 prAbhRta prAbhRtaM-8 42 -68 prAbhRta prAbhRta-15 prAbhRtaM-2 -69| prAbhRta prAbhRtaM-16 -31 prAbhRta prAbhRtaM-1 -70 prAbhRta prAbhRta-17 -32 prAbhRta prAbhRta-2 -71 prAbhRta prAbhRtaM-18 -33 prAbhRta prAbhRta-3 -74/ prAbhRta prAbhRtaM-19 | -34| prAbhRta-3 -85 prAbhRta prAbhRta-20 -35 | prAbhRta-4 73 -86, prAbhRta prAbhRtaM-21 -36 prAbhRta-5 83 -97| prAbhRta prAbhRtaM-22 -37 prAbhRta-6 -98 prAbhRtaM-11 -38/ prAbhRtaM-7 90|-106/ prAbhRtaM-12 -39/ prAbhRta-8 91 -109 prAbhRtaM-13 -41 prAbhRta-9 99| -110| prAbhRtaM-14 0 prAbhRta-10 106-114| prAbhRtaM-15 -42 prAbhRta prAbhRtaM-1 106 -115 prAbhRtaM-16 -44 prAbhRta prAbhRtaM-2 107 -116 prAbhRtaM-17 158 161 56 162 162 186 187 209 214 247 257 259 270 270 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH pRSThAGkaH 313 mUlAGkaH viSayaH -128 prAbhRtaM-18 -193 | prAbhRtaM-19 -207/ prAbhRtaM-20 pRSTAGka: mUlAGkaH viSayaH 272/ 208 upasaMhAra gAthA 282 -213/ sUtradAne pAtratA 302/-214/ vIra vandanA 313 314 | 2 candraprajJaptisUtrasya- viSayAnukramaH viSayaH pRSThAGka: 320 mUlAGkaH pRSThAGkaH mUlAGkaH viSayaH / prAbhRtaM-1 318 -20 mithilA nagaryAdivarNanam, -1 | vIra stutiH 318/ samavasaraNaM -2 paJcaparameSThIvandanA 319/ -21, gautamavarNanaM evaM kathanaM -3 candraprajJaptikathanapratijJA 319/ -25, prAbhRta prAbhRta-1 -4 | gautamasyapRcchA | 320 -218 zeSAH sarvA viSayAnukramaH -19 prAbhUtAnAM saMkhyAdi nirdezaH | 320/ | sUryaprajJaptivatjJAtavyAH 320 320 320 noMdha:(1) sUryaprajJaptiH bhane candraprajJaptiH nAviSayo - prAbhRtaM, prAbhRtaprAbhRtaM bhane pratipatiH tathA mUtasUtrAdri badhuMja vartamAna kALe sarakhuMja prApta thAya che. candraprajJaptiH bha yAra do ta chaino uparota viSayAnukramaH bhAM nirdeza karela che. AraMbhamAM keTalAMka samAna sUtro chatAM krama pheraphAra hovAne lIdhe ahIM viSayAnukramaH bhA.ni. 438.cha. prAbhRta prAbhRtaM-1 thIche prAbhRtaM-20 sudhApAsI samAna cha. mAtra yA2-yAra anumo. 15tA 14 che. tethI sUryaprajJapti upAGga bhairi mUlAGka: 18 cha tyo candraprajJapti upAGga mAM mUlAGka 22 che. me 4 rIte yAMta sudhA yA2-yAra mUlAGka: qyatA 4. [4mo samAprAzana AgamasuttANi- (mUla) bhAbane mAmI saMpUrNa alaga-alaga mudrIta karAvelA che.] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram - - - bhAgaH-12 samAviSTau - Agamau (1) - [16] sUryaprajJaptiupAGgasUtram-saTIkaM (2) - [17] candraprajJaptiupAGgasUtram-saTIkaM Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika anudAtA -pa.pU. mAlavabhuSaNa tapasvI AcAryadeva zrI navaratnasAgara sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI zrI lAlabhAI devacaMda zAha taraphathI - nakala eka. -pa.pU. saraLa svabhAvI-zrImad bhagavatIsUtra vyAkhyAna paTu AcAryadeva zrI naradevasAgarasUrIzvarajI ma.sA. tathA pUjyazrInA ziSyaratna tapasvI gaNivaryazrI caMdrakIrtisAgarajI ma.sA.nI preraNAthI zrI puruSAdAnIya pArzvanAtha je. mUrti. jaina saMgha, devakInaMdana sosAyaTI, amadAvAda taraphathI nakala eka. -pa.pU. zAsana prabhAvaka-kriyArAgI AcAryadevazrI vijaya cakacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI eka sagRhastha taraphathI nakala eka. pa.pU. sAhityapremI munirAja zrI sarvodaya sAgarajI ma.sA.nI preraNAthI-"acalagacchAdhipati pa.pU.A.bha. zrI guNasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU. munirAja zrI cAritraratnasAgarajI ma. nI 19mI aThThAi nimitte-zrI cAritraratna phA.ce.TrasTa taraphathI nakala eka. -pa.pU. vaiyAvRtyakArikA sAdhvI zrI malayAzrIjI ma.sA.nA ziSyA vyavahAra vicakSaNA pU. sAdhvI zrI hitajJAzrIjI ma.nI preraNAthI jaina ArAdhanA maMdira-"jJAnakhAtA" taraphathI nakala eka. -pa.pU. saumyamUrti sAdhvIzrI samyaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI pa.pU. gurumAtA-vAtsalyamUrti sA. zrI ratnatrayAzrIjI ma.nI paMcamI punyatithi nimitte zrImatI lIlamabena prANalAla pI. dAmANI taraphathI nakala eka. -pa.pU. svanAmadhanyA sA. zrI somyaguNAzrIjI tathA teonA ziSyA sA.zrI samajJAzrIjInI preraNAthI-2013nA yazasvI cAturmAsa nimitte zrI pArzvapadmAvatI jaina saMgha, pArUlanagara, amadAvAda taraphathI nakala be. -pa.pU. ratnasayArAdhakA sAdhvIzrI samyaguNAzrIjI tathA teozrInA ziSyA sA. zrI samajJAzrIjInI preraNAthI saMvata 2054nA nirmaLa ArAdhanAmaya cAturmAsanI smRtimAM-ghATaloDiyA (pAvApurI) jena je. mUrti. saMgha, amadAvAda taraphathI nakala eka. . Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -pa.pU, sAdhvI zrI ratnatrayAzrIjI ma.nA parama vineyA sA. zrI saumyaguNAzrIjInI preraNAthI teonA saMsArIbhAIzrI indravadanabhAI dAmANInA anumodanIya puruSArthathI "Agama dIpa-saMpuTa"nA badalAmAM prApta rakamamAMthI-nakala cAra. -pa.pU. prazamarasanimagnA sAdhvI zrI prazamazIlAzrIjI ma.nI preraNAthIsametazikhara tirthI dvArikA pa.pU. sAdhvI zrI raMjanazrIjI ma.sA.nA ziSyA apratima vaiyAvRtyakArikA sA.zrI malayAzrIjI tat ziSyA sA. zrI narendrazrIjI-tatu ziSyA sA. zrI praguNAzrIjI ma.nA. AtmazreyArthearihaMta TAvara, jaina saMgha, muMbai taraphathI nakala eka. -pa.pU. AgamoddhAraka AcAryadevazrI nA samudAyavatI pa.pUjya haiyAvRtyakArikA sA.zrI malayAzrIjI ma.nA ziSyA pU.sA. zrI kaivalyazrIjI ma.nA ziSyA pU.sA.zrI bhavyAnaMdazrIjI ma.sA.nA suziSyA miSTabhASI sAdhvIzrI pUrNaprajJAzrIjI ma. sA. tathA temanA vinita ziSyA sA. zrI pUrNadarzitAzrIjI tathA sA. pUrNanaMdItAzrIjInI preraNAthI-sarvodaya pArzvanAtha cerITebala TrasTa, mulunDa muMbaI taraphathI nakala eka. -pa.pU. vaiyAvRtyakArikA sAdhvIzrI malayAzrIjI ma.nA praziSyA sA. zrI bhavyAnaMdazrIjIma.nA suvinitA sA. zrI kalpaprajJAzrIjI tathA kokIlakaMThI sA. zrI kairavaprajJAzajI nI preraNAthI -mehula sosAyaTI, ArAdhanAbhavana, subhASanagara, vaDodarAnI baheno taraphathI nakala eka -zrI vizAzrImALI tapagacchAti-jJAnakhAtuM, jaina pAThazALA, jAmanagara taraphathI nakala be. -zrI maMgaLa pArekhano khAMco-jaina che. mUrti. saMgha, amadAvAda. taraphathI 2054nA cAturmAsa nimitte nakala be. - zrI AkoTA jaina saMgha, vaDodarAnI baheno taraphathI nakala eka. -zrImatI nayanAbena ramezacaMdra zAha, vaDodarAnI preraNAthI AgamonA seTanA badalAmAM prApta rakamamAMthI nakala pAMca. zeSa sarve rakama "amArA"Aja paryanta prakAzanonA badalAmAM prApta thayelI che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 119 11 // 2 // // 3 // // 4 // // 5 // namo namo nimmala daMsaNassa paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmine namaH 16 sUryaprajJaptiupAGgasUtram (saTIkaM) paMcamaM upAGgam mUlasUtram + malayagiriAcArya viracitA vRttiH ) yathAsthitaM jagatsarvamIkSate yaH pratikSaNam / zrIvIrAya namastasmai, bhAsvate paramAtmane // zrutakevalinaH sarve, vijayantAM tamazchidaH / yeSAM puro vibhAnti sma, khadyotA iva tIrthikAH // jayati jinavacanamanupamamajJAnatakamaHsamUharavibimbam / zivasukhaphalakalpataruM pramANanayabhaGgamabahulam // sUryaprajJaptimahaM gurUpadezAnusArataH kiJcit / vivRNomi yathAzakti spaSTaM svaparopakArAya // asyA niryuktirabhUt pUrvaM zrIbhadrabAhusUrikRtA / kalidoSAt sA'nezad vyAcakSe kevalaM sUtram / / prAbhRtaM - 1 tatra tasyAM nagaryAM yasminudyAne yathA bhagavAn gautamasvAmI bhagavatastrilokIpateH zrImanmahAvIrasyAnte sUryavaktavyatAM pRSTavAn yathA ca tasmai bhagavAn vyAgRNAti sma tathopadidarzayiSuH prathamato nagaryudyAnAbhidhAnapurassaraM sakalavaktavyatopakSepaM vaktukAma idamAha mU. (1) namo arihaMtANaM // te NaM kAle NaM te NaM samae NaM mithilA nAma nayarI hotthA riddhatthimiyasamiddhA pamuitajaNajANavayA jAva pAsAdIyA // 4 tIse NaM mihilAe nayarIe yahiyA uttarapuracchime disibhAe ettha NaM mANibhadde nAmaM ceie hotthA vaNNao / tIse NaM mihilAe jitasattU rAyA, dhAriNI devI, vaNNao, te NaM kAle NaM te NaM samae NaM taMmi mANibhadde ceie / sAmI samosaDhe, parisA niggatA, dhammo kahito, paDigayA parisA / jAva rAjA jAmeva disiM pAdubbhUe tAmeva disiM paDigate / vR. 'teNaMkAle 'mityAdi, ta iti prAkRta zailIvazAt tasminniti draSTavyaM, asyAyamartho - yadA bhagavAn viharati sma tasmin Namiti vAkyAlaGkAre dhSTazcAnyatrApi NaMzabdo vAkyAlaGkArArthe yathA 'imANaM puDhavI' ityAdAviti, kAle adhitAvasarpiNIcaturthabhAgarUpe, atrApi NaMzabdo vAkyA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/-19/ lngkaaraarthN| 'teNaM samaeNaM ti samayo'vasaravAcI, tathA ca loke vaktAro-nAdyApyetasya vaktavyasya samayo vartate, kimuktaM bhavati ?-nAdyApyetasya vaktavyasyAvasaro vartata iti, tasmin samaye bhagavAn prastutAM sUryavaktavyatAmacakathat, tasmin samaye mithilA nAma nagarI abhavat, nanvidAnImapi sA nagarI vartate tataH kathamuktamabhavaditi ?, ucyate, vakSyamANavarNakagranthoktavibhUtisamanvitA tadaivAbhavat natu granthavidhAnakAle, etadapi kathamavaseyamiti cet ?, ucyate, ayaM kAlo'vasarpiNI, avasarpiNyAMca pratikSaNaM zubhA bhAvA hAnimupagacchanti, etacca supratItaM jinapravacanavedinAM, ato'bhavadityucyamAnaM na virodhabhAk, samprati asyA nagaryA varNakamAha 'riddhasthimiyasamiddhA pamuiyajaNajANavayA pAsAIyA0' iti, RddhAH-bhavanaiH paurajanaizcAtIva vRddhimupagatA 'RdhUvRddhA viti vacanAstimitA-svacakraparacakrataskaraDamarAdisamutthabhayakallolamAlAvivarjitA samRddhA-dhanadhAnyAdivibhUtiyuktA, tataH padayatrayasyApi karmadhArayaH, tathA pamuiyajanajAnavaya'tti pramuditAH-pramodavantaH pramodahetuvastUnAMtatra sadbhAvAjjanAnagarIvAstavyAlokA jAnapadA-janapadabhavAstatra prayojanavazAdAyAtAH santoyatra sApramuditajanajAnapadA, yAvacchabdenaupapAtikagranthapratipAditaH samasto'pi varNakaH 'AinnajaNasamUhA (maNussA)' ityAdiko draSTavyaH, sa ca granthagauravabhayAna likhyate, kevalaM tata evaupapAtikAdavaseyaH, kiyAn draSTavya ityAha-'pAsAIyA0' iti atra ekazabdopAdAnAt prAsAdIyA ityanena . padena saha pacadacatuSTayasya sUcA kRtA, tAni ca padAnyamUni-prAsAdIyA darzanIyA abhirUpA pratirUpA, tatra prAsAdeSu bhavA prAsAdIyA prAsAdabahulA ityarthaH, ata eva darzanIyA-draSTuM yogyA, prAsAdAnAmatiramaNIyatvAt, tathA abhimukhamatIvoktarUpaM rUpaM-AkAro yasyAH sAabhirUpA prativiziSTaM-asAdhAraNaM rUpaM-AkAro yasyAH sA prtiruupaa| tIse NaM mihilAe nayarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe ettha NaM mANibhadde nAmaM ceie hotthAvaNNao' iti tasyA mithilAnagaryA bahiryaauttarapaurastyaH-uttarapUrvArUpo digvibhAga IzAnakoNa ityarthaH, ekAro mAgadhabhASAnurodhataH prathamaikavacanaprabhavaH, yathA 'kayare Agacchai dittarUve' ityAdau, 'atra' asmin auttarapaurastye digvibhAgai mANibhadramiti nAma caityamabhavat, citerlepyAdicayanasya bhAvaH karmavA caityaM, tacca saMjJAzabdatvAddevatAprativimbe prasiddhaM, tatastadAzrayabhUtaMyaddevatAyA gRhaMtadapyupacArAccaityaM, taccaiha vyantarAyatanaMdraSTavyaM, natu bhagavatAmarhatAmAyatanamiti, 'vaNNao'ti tasyApi caityasya varNako vaktavyaH, sa caupapAtikagranthAdavaseyaH / 'tIse NaM mihilAe' ityAdi, tasyAM ca mithilAyAM nagaryAM jitazatrurnAma rAjA, tasya devI-samastAntaHpurapradhAnA bhAryA sakalaguNadhAraNAd dhAriNInAmnI devI, 'vaNNao'tti tasya rAjJaH tasyAzca devyA aupapAtikagranthokto varNako'bhidhAtavyaH, 'teNaM kAle NaM te NaM samae NaM taMmi mANibhadde ceie sAmI samosaDhe, parisA NiggayA, dhammo kahio, paDigayA parisA' tasmin kAle tasmin samaye tasmin mANibhadre caitye| ___sAmI samosaDhe'tti svAmI jagadgurubhagavAn zrImahAvIroarhansarvajJaH sarvadarzI saptahasta Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - pramANazarIrocchrayaH samacaturanasaMsthAno vajrarSabhanArAcasaMhananaH kajjalapratimakAlimopetasnigdhakuJcitapradakSiNAvartamUrdhajaH uttaptatapanIyAbhirAmakezAntakezabhUmirAtapatrAkArottamAGgasannivezaH paripUrNazazAGkamaNDalAdapyadhikataravadanazobhaH padmotpalasurabhigandhanizvAsovadanavibhAgapramANasakambUpamacArukandharaH siMhazArdUlavatparipUrNavipulaskandhapradezo mahApurakapATapRthulavakSaHsthalAbhogo yathAsthitalakSaNopetaH zrIvRkSaparidhopamapralambabAhuyugalo ravizazicakrasauvastikAdiprazastalakSaNopetapANitalaH sujAtapAo jhaSodaraH sUryakarasparzasaJjAtavikozapadmopamanAbhimaNDalaH siMhavatsaMvartitakaTIpradezo nigUDhajAnuH kuruvindavRttajaGghAyugalaH supratiSThitakUrmacArucaraNatalapradezaH anAzravo nirmamaH chinnazrotA nirupalepo'pagatapremarAgadveSazcatustriMzadatizayopeto devopanIteSu navasu kanakamaleSu pAdanyAsaM kurvannAkAzagatena dharmacakreNa AkAzagatena chatreNa AkAzagatAbhyAM cAmarAbhyAmAkAzagatenAtisvacchasphaTikavizeSamayena sapAdapIThena siMhAsanena puro devaiH prakRSyamANena 2 dharmadhvajena caturdazabhiH zramaNasahanai SaTtriMzatsaGkhayairAryikAsahanai parivRto yathAsvakalpaM sukhena viharan yathArUpamavagrahaM gRhItvA saMyamena tapasA cA''tmanaM bhAvayan samavasRtaH, samavarasaraNavarNanaM ca bhagavata aupapAtikagranthAdavaseyaM / parisA niggaya'tti mithilAyAnagaryA vAstavyo lokaH samasto'pi bhagavantamAgataM zrutvA bhagavadvandanArthaM svasvAmadAzrayAdvinirgataityathaH, tannirgamazcaivam-'taeNaMmihilAenayarIe siMghADagatiyacaukkacaccaracaummuhamahApahesu bahujano annamannassa evamAikkhai evaM bhAsei evaM panavei evaM parUvei-evaM khalu devANuppiyA ! samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare jAva savvannU savvadarisI AgAsagaeNaMchatteNaMjAva suhaMsuheNaM viharamANeiha Agae iha samAgaeiha samosaDhe iheva mahilAe nayarIe bahiA mANibhadde ceie ahApaDirUvaM uggahaM ogiNhittA arihA jine kevalI samaNagaNaparivuDe saMjameNaM tavasA appANaM bhAvamANe viharai, taM mahAphalaM khalu devANuppiyA! tahArUvANaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassavisavaNayAekimaMgapuNa abhigamavaMdananamaMsaNapaDipucchaNapajuvAsaNayAe?, taM seyaM khalu egassavi Ariyassa dhammiyassa suvayaNassa savaNayA, kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe?,taM gacchAmoNaM devANuppiyA! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namaMsAmo sakkaremo sammANemo kallANaM maMgalaM devayaM paJjuvAsemo, eyaM no ihabhave parabhave ya hiyAe suhAe khamAe nissesAe AnugAmiyattAe bhavissai, taeNaM mihilAe nayarIe vahave uggA bhogA' ityAdyaupapAtikagranthoktaM sarvamavaseyaM yAvatsamastA'piparSatparyupAsInA tisstthti| .. 'dhammo kahio'tti tasyAH parSadaH purato nizeSajanabhASAnuyAyinyA arddhabhAgadhabhASayA dharma upadiSTaH, sa caivam--'asthi loe asthi jIvA atthi ajIvA' ityAdi, tthaa||1|| "jaha jIvA bajhaMti muccaMtI jaha ya sNkilissNti| jaha dukkhANaM aMtaM kariti keI apaDibaddhA / / // 2 // aTTaniyaTTiyaacittA jaha jIvA sAgaraM bhvmuviNti| jaha ya parihInakammA siddhA siddhAlayamurviti / / 'tahA Aikkhai'tti 'jAva rAjA jAmeva disaMpAubbhUe tAmeva disaM paDigae' iti, atra yAvacchabdAdidamaupapAtikagranthoktaMdraSTavyaM-'taeNaMsA mahaimahAliyA parisAsamaNassa bhagavao mahAvIrassaaMtie dhamma soccAnisammA haTTatuTThA samaNaM bhagavaMmahAvIraMtikkhuttoAyAhiNapayAhiNaM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/-19 karei karittA vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI ___suyakkhAeNaMbhaMte! niggaMthe pAvayaNe, natthiya kei anne samaNevA mAhaNe vA erisaMdhammamAikkhittae, evaM vadittA jAmeva disaMpAubbhUyA tAmeva disaMpaDigayA, taeNaM se jiyasattU rAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM succA nisamma haThThatuDhe jAva hayahiyae samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA pasiNAI pucchai pucchittA aTThAI pariyAei pariyAittA uThAe uTThAi, uThAe udvittA samaNaMbhagavaMmahAvIraM vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsIsuyakkhAe NaM bhaMte ! niggaMthe pAvayaNe jAva erisaM dhammamAikkhittae, evaM vaittA hatthiM durUhai durUhittA samaNassa bhagavatomahAvIrassaaMtiyAomANibhaddAoceiyAopaDinikkhamai paDinikkhamittA jAmeva disaMpAubbhUe tAmeva disaMpaDigae' iti / idaM ca sakalamapi sugama, navaraM yAmeva dizamavalambaya, kimuktaM bhavati?-yato dizaH sakAzAt prAdurbhUtaH-samavasaraNe samAgatastAmeva dizaM prtigtH| mU. (2) te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavato mahAvIrassa jeDhe aMtevAsI iMdabhUtI nAme(Na) anagAre gotamegotteNaM sattussehe samacauraMsasaMThANasaMThie vanarisahanArAyasaMghayaNe jAva evaM vyaasii| vR. 'teNaM kAle NaM teNaMsamaeNaM samaNassa bhagavato mahAvIrassajeDhe aMtevAsI iMdabhUI nAme anagAre goyame gotteNaM sattussehe samacauraMsasaMThANasaMThie vArisahanArAyasaMghayaNe jAva evaM vayAsI' iti, tasmin kAle tasminsamaye, gaMzabdo vAkyAlaGkArAtha, zramaNasya bhagavato mahAvIrasya jyeSTha iti prathamaH, antevAsI ziSyaH, anena padadvayena tasya sakalasaGghAdhipatitvamAvedayati, indrabhUtiriti mAtApitRkRtanAmadheyaH, nAmaMti prAkRtatvAt vibhaktipariNAmena nAmneti draSTavyaM, antevAsI ca kila vivakSayA zrAvako'pi syAt atastadAzaGkAvyavacchedArthamAha-'anagAraH' na vidyate agAraM-gRhamasyetyanagAraH,ayaMcavigatIgotro'pi syAdataAha-gautamogotreNa gautamAhvayagotrasamanvita ityarthaH, ayaMca tatkAlocitadehaparimANApekSayAnyUnAdhikadeho'pi syAdataAha'saptotsedhaH' saptahastapramANazarIrocchrAyaH, ayaM cetthaMbhUto lakSaNahIno'pi sambhAvyeta atastadAzaGkApanodArthamAha 'samacaturasrasaMsthAnasaMsthitaH samAH-zarIralakSaNazAstraktapramANAvisaMvAdinyazcatamro'srayo yasya tatsamacaturanaM, amrayastviha caturdigavibhAgopalakSitAH zarIrAvayavA draSTavyAH, anye tvAhuH-samA-anyUnAdhikAzcatasro'pyanayo yatra tatsamacaturasra, azrayazca paryaGkAsanopaviSTasya jAnunorantaraM 1 Asanasya lalAToparibhAgasya cAntaraM 2 dakSiNaskandhasya vAmajAnunazcAntaraM 3 vAmaskandhasya dakSiNajAnunazcAntara 4 mita, apare tvAhaH-vistArotsedhayoH samatvAta samacatarana, tacca tatsaMsthAnaMcara saMsthAnaM-AkArastena saMsthito-vyavasthitoyaHsatathA, ayaMcahInasaMhanano'pi kenacitsa- mbhAvyeta tata Aha vaJjarisahanArAyasaMghayaNe' nAracaM-ubhayatomarkaTabandhaHRSabhaH-tadupariveSTanapaTTaH kIlikA asthitrayasyApi bhedakamasthi evaMrUpaM saMhananaM yasya satathA, evaMjAvavayAsI' iti, yAvacchabdopAdAnIdidamanuktamapyavaseyaM-'kaNagapulaganighasapamhagore uggatave dittatave mahAtave urAle ghore Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - ghoraguNo ghoratavassI ghorabaMbhaceravAsI ucchUDhasarIre saMkhittaviulateulese cauddasapuvI caunANovagae savvakkharasannivAI samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte uDuMjANU ahosire jhANako gae saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai, tae NaM se bhayavaM goyame jAyasaDDhe jAyasaMsae jAyakouhale uppannasaDDhe uppannasaMsae uppannakouhalle samuppannasaDDhe samuppannasaMsae samuppannakouhalle uTThei uTThAe uTThittA jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei / -AyAhiNapayAhiNaM karittA vaMdai namaMsai vaMdittA namaMsittA naccAsanne nAidUre sussUsamANe namaMsamANe abhimuhe vinaeNaM paMjaliuDe pajjuvAsemANe evaM vayAsI, asyAyamarthaH kanakasyasavarNasyaH pulako -lavastasya yo nikaSaH - paTTake rekhArUpaH, tathA padmagrahaNena padmakesarANyucyante, avayave samudAyopacArAt yathA devadattasya hastAgrarUpo'pyavayavo devadattaH, tathA ca devadattasya hastAgraM spRSTA loko vadati-devadatto mayA spRSTa iti, tataH kanakeSu pulakanikaSavatpa dmakesaravacca yo gauraH sa kanakapulakanikaSapadmagauraH, athavA kanakasya yaH pulako - drutatve sati bindustasya nikaSo-varNa tatsadRzaH kanakapulakanikaSaH, tathA padmavat - padmakesara iva yo gauraH sa padmagauraH, tataH padadvayasya karmadhArayaH samAsaH, ayaMca viziSTacaraNarahito'pi zaGkayeta ata Aha 9 'uggatave' uggaM-apradhRSyaM tapaH - anazanAdi yasya sa tathA, yadanyenaprAkRtena puMsA na zakyate cintayitumapi manasA tadvidhena tapasA yukta ityarthaH, tathA dIptaM - jAjvalyamAnadahana iva karmavanagahanadahanasamarthatayA jvalitaM tapo-dharmmadhyAnAdi yasya sa tathA, 'tattatave' tti taptaM tapo yena sa taptatapAH, evaM hi tena tapastaptaM yena sarvANyapyazubhAni karmANi bhasmasAtkRtAnIti, mahat-prazastamAzaMsAdoSarahitatvAttapo yasya sa mahAtapAH, tathA 'urAle 'tti udAraH - pradhAnaH athavA orAlobhISmaH, ugrAdivizeSaNataH pArzvasthAnAmalpasatvAnAM bhayAnaka ityarthaH, tathA ghoro - nirghRNaH parISahendriyAdiripugaNavinAzamadhikRtya nirdaya ityarthaH, tathA ghorA - anyairduranucarA guNAH jJAnAdayo yasya sa tathA, tathA ghoraistapobhistapasvI, 'ghorabaMbhaceravAsi' tti goraM - dAruNaM alpasatvairduranucaratvAt brahmacaryaM yattatra vastuM zIlaM yasya sa tathA, ucchUDhaM-ujjhitaM ujjhitamiva ujjhitaM saMskAraparityAgAt zarIraM yena sa ucchUDhazarIraH / 'saMkhittaviulateulese 'tti saMkSiptAH zarIrAntargatatvenahasvatAM gatA vipulA - vistIrNA anekayojanapramANakSetrAzritavastudahanasamarthatvAttejolezyA - viziSTatapojanyalabdhivizeSaprabhavA tejojvAlA yasya sa tathA, 'caudasapuvvi' tti caturddaza pUrvANi vidyante yasya tenaiva racitatvAt, asau caturddazapUrvI, anena tasya zrutakevalitAmAha, sacAvadhijJAnAdivikalo'pi syAdata Aha'caunANovagae' matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnarUpajJAnacatuSTayasamanvita ityarthaH, uktavizeSaNadvaya- yukto'pi kazcinna samagrazrutaviSayavyApijJAno bhavati, caturddazapUrvavidAmapi SaTsthAnapatitatvena zravaNAdata Aha 'sarvAkSarasannipAtI' akSarANAM sannipAtAH - saMyogAH sarve ca te akSarasannipAtAzca sarvAkSarasannipAtAste yasya jJeyAni sa tathA, kimuktaM bhavata ? - yA kAcit jagati padAnupUrvI vAkayAnupUrvI vA samabhavati tAH sarvA api jAnAtIti, evaMguNaviziSTo bhagavAn vinayarAziriva Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/-/2 sAkSAditikRtvA ziSyAcAratvAcca zramaNasya bhagavato mahAvIrasya adUrasAmante viharatItita yogaH, tatra dUraM-viprakRSTaM sAmantaM-sannikRSTaM tatpratiSedhAdadUrasamAntaM, tatra nAtidUre nAtinikaTe ityarthaH, kiMviziSTaH san tatra viharatItyata Aha ___-'uDDhuMjANu'ttiUrdhvaM jAnunI yasyAsauUrdhvajAnuH, zuddhapRthivyAsanavarjanAdaupagrahikani SadyAyAstadAnImabhAvAcca utkaTukAsana ityarthaH, adhaHzirA nordhvaM tiryagvA vikSiptaSTi kintu niyatabhUbhAganiyamitadRSTiritibhAvaH, 'jhANakoTThovagae'ttidhyAna-dharmya zuklaM vAtadevakoSThaHkuzUlo dhAnakoSThastamupagato dhyAnakoSThopagato, yathA hi koSThake dhAnyaM prakSiptamaviprasRtaM bhavati, evaM bhagavAnapi dhyAnato'viprakIrNendriyAntaHkaraNavRttirityarthaH / ___-'saMyamena' paJcAzravanirodhAdilakSaNena tapasA' anazanAdinA, cazabdo'tra samuccayArtho luptodraSTavyaH, saMyamatapograhaNaM cAnayoH pradhAnamokSAGgatvakhyApanArthaM, prAdhAnyaMcasaMyamasya navakarmAnupAdAnahetutvena tapasazcapurANakarmanirjarAhetutvena, tathAhi-abhinavakarmAnupAdAnAt purANakarmakSapaNAcca jAyate sakalakarmakSayalakSaNo mokSaH, tatobhavati saMyamatapasormokSaM pratiprAdhAnyamiti, 'appANaM bhAvamANe viharai' iti AtmAnaM bhAvayan-vAsayan tisstthtiityrthH| 'tato NaM se' iti tato-dhyAnakoSThopagataviharaNAdanantaraM, Namiti vAkyAlaGkarArtha, 'sa' bhagavAn gautamo 'jAyasaDDe' ityAdijAtazraddhAdivizeSaNaH san uttiSThatItiyogaH, tatra jAtApravRttA zraddhAHicchA vakSyamANArthatatvajJAnaMprayasyAsau jAtazraddhaH, tathA jAtaHsaMzayoyasya sajAtasaMzayaH, saMzayo nAmAnavadhAritArthaM jJAnaM, sa cavaM bhagavataH-iha sUryAdivaktavyatA anyathA, anyathA ca tIrthAntarIyairUpadizyate, tataH kiM tattvamiti saMzayaH, tathA 'jAyakoUhalle'tti jAtaM kutUhalaM yasyasajAtakutUhalaH jAtautsukya ityarthaH, yathA kathamenAMsUryavaktavyatAM bhagavAnprajJApaSyitIti, tathA 'uppannasaDe'tti utpannA-prAgabhUtA satI bhUtA zraddhA yasyAsau utpannazraddhaH, atha jAtazraddha ityetAvadevAstu kimarthamutpannazraddha ityabhidhIyate?, pravRttazraddhatvenotpannazraddhatvasya labdhatvAt, nahyanutpannA zraddhA pravartata iti, atrocyate, hetutvapradarzanArthaM, tathAhi-kathaM pravRttazraddhaH?, ucyate yata utpannazraddha iti, hetutvapradarzanaM copapannaM, tasya kAvyAlaGkAratvAt, yathA 'pravRttadIpAmapravRttabhAskarAM, prakAzacandrAMvubudhe vibhAvarI mityatrayadyapi pravRttadIpatvAdevApravRttabhAskaratvamavagataM tathApyapravRttabhAskaratvaM pravRttadIptatvAderhetutayopanyastamiti samIcInaM, 'uppannasaDDe uppannasaMsae' 'uppannakouhalle' iti praagvt| -tathA saMjAyasaDDe' ityAdi padaSaTkaMprAgvat, navaramiha samazabdaH prakarSAdivacano veditavyaH, tata 'uThAe uThei' iti utthAnamutthAUmU-vartanaM tayAuttiSThati,iha uThei' ityukte kriyArambhamAtramapipratIyate yathA vaktumuttiSThate tatastadavyavacchedArthamutthayetyuktam, 'jeNeve'tyAdiprAkRtazailIvazAdavyayatvAcca yeneti yasminnityarthe draSTavyaM, yasmin digbhAge zramaNo bhagavAn mahAvIro varttate 'teNeva'tti tasmin digbhAge upAgacchati, iha vartamAnakAlanirdezastatkAlApekSayA trikRtvaH-trIn vArAn AdakSiNapradakSiNaM karoti, AdakSiNAt-dakSiNahastAdArabhya pradakSiNaH-parito bhrAmyato dakSiNa eva AdakSiNapradakSiNaH taM karoti, kRtvA vandate-stauti namasyati-kAyena praNamati, vanditvA namasthitvAca 'na'naiva atyAsanno'tinikaTaH avagrahaparihArAt athavA nAtyAsannasthAne Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - varttamAn iti gamyaM, tathA 'na' naivAtidUra'tiviprakRSTo'naucityaparihArAt, athavA nAtidUre sthAne -'sussUsamANe' tti bhagavadvacanAni zrotumicchan, 'abhimuhe ti abhi- bhagavantaM prati mukhyamasyetyabhimukhaH 'vinayeNa' tti vinayena hetunA 'paMjaliyaDe' tti prakRSTaH - pradhAno lalATataghaTitatvena aJjali-hastanyAsavizeSaH kRto vihito yena sa prAJjalikRta, bhAryoDhAderAkRtigaNatayA kRtazabhdasya paranipAtaH, 'pajjuvAsemANe' iti paryupAsInaH sevamanaH, anena vizeSaNakadambakena zravaNavidhirupadarzitaH, uktaM ca 119 11 - 11 "niddAvigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumAnapuvvaM uvauttehiM suNeyabvaM // " iti, 'evaM vadAsi' tti evaM vakSyamANena prakAreNa sUryAdivaktavyatAviSayaM praznamavAdItuktavAn, kathamuktavAniti ziSyasya praznAvakAzamAzaGkaya prathamato viMzatau prAbhRteSu yadvaktavyaM tadupakSipan gAthApaJcakamAhamU. (3) kai maMDalAi vaccai 1 tiricchA kiM ca gacchai 2 / obhAsai kevaiyaM 3 seyAi kiM te saMThiI 4 // vR. prathame prAbhRte sUryo varSamadhye kati maNDalAnyekavAraM kati vA maNDalAni dvikRtvo vrajatItyetannirUpaNIyaM, kimuktaM bhavati ? - evaM gautamane prazne kRte tadanantaraM sarvaM tadviSayaM nirvacanaM prathame prAbhRte vaktavyamiti / evaM sarvatrApi bhAvanIyaM / dvitIye prAbhRte 'kiM' kathaM vAzabdaH sarvaprAbhRtavaktavyatApekSayA samuccaye tiryagvrajatIti 2, tRtIye candraH sUryo vA kiyatkSetramavabhAsayatiprakAzayatIti 3, caturthe zvetatAyAH - prakAzasya 'kiM' kathaM 'te' tava mate saMsthiti-vyavastheti 4 mU. (4) kahiM paDihayA lesA 5, kahiM te oyasaMThiI 6 / ke sUriyaM varayate 7, kahaM te udayasaMThiI 8 // vR. paJcame kasmin sUryasya pratihatA lezyeti 5, SaSThe 'kathaM' kena prakAreNa kiM sarvakAlamekarUpAvasthAyitayA utAnyathA ojasaH - prakAzya saMsthiti - avasthAnamiti 6, saptame ke pudgalAH sUryaM varayanti - sUryalezyAsaMsRSTA bhavantIti 7, aSTame 'kathaM' kena prakAreNa bhagavan ! 'te' tava matena sUryasyodayasaMsthiti 8 / mU. (5) kaha kaTThA porisIcchAyA 9, joge kiM te va Ahie 10 / kiM te saMvacchareNAdI 11, kai saMvaccharAi ya 12 / vR. navame katikASThA - kiMpramANA pauruSIcchAyA 9, dazame yoga iti vastu kiM 'te' tavayA bhagavatASSkhyAtamiti 10, ekAdaze kaste - tava matena saMvatsarANAmadAriti 11, dvAdaze kati saMvatasarA iti 12 mU. (6) kahaM caMdamaso vuDDI 13, kayA te dosiNA bahU 14 / ke sigghagaI vutte 15, kahaM dosiNalakkhaNaM 16 / / vR. trayodaze 'kathaM ' kena prakAreNa candramaso vRddhi-vRddhipratibhAsaH, upalakSaNametattena vRddhayavRddhipratibhAsa ityartha 13, caturdaze 'kadA' kasmin kAle 'te' tava matena candramaso jyotsnA bahu:prabhUteti, 14, paJcadaze kazcandrAdInAM madhye zIghragatirukta iti 15, SoDaze ki jyotsnAlakSaNamiti Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/-16 vaktavyaM 16 / mU. (7) cayamovavAya 17 uccatte 18, sUriyA kai AhiyA 19 / anubhAve ke va saMvutte 20, evmeyaaiNviisii|| vR. saptadaze candrAdInAM cyavanamupapAtazca svamataparamatApekSayA vaktavyaH 17, aSTAdaze candrAdInAM samatalAdbhUbhAgAdUrdhvamuccatvaM-yAvati pradeze vyavasthitatvaM tatsvamataparamatApekSayA pratipAdyaM 18, ekonaviMzatitame kati sUryA jambUdvIpAdAvAkhyAtA ityabhidheyaM 19, viMzatitame ko'nubhAvazcandrAdInAmiti 20 evamanantaroktena prakAreNaetAnianantaroditArthAdhikAropetAni viMzati prAbhRtAnyasyAM sUryaprajJaptau vaktavyAni / [setaM pAhuDa sNkhaa|] vR. atha prAbhRtamiti kaH zabdArtha ?, ucyate, iha prAbhRtaM nAma lokaprasiddhaM yadabhISTAya dezakA- locitaM durlabhaM vastu pariNAmasundaramupanIyate, prakarSaNAsamantAd bhriyate-poSyate cittamabhISTasyapuruSasyAnenetiprAbhRtamiti vyutpatteH, 'kRdvahula mitita vacanAca karaNektapratyayaH, vivakSitAapicagranthapaddhatayaH paramadurlabhAH pariNAmasundarAzcAbhISTebhyo-vinayAdiguNakalitebhyaH ziSyebhyo dezakAlaucityenopanIyante, tataH prAbhRtAnIva prAbhRtAni, prAbhRteSu cAntaragatAni prAbhRtaprAbhRtAni, tadevamuktA viMzaterapi prAbhRtAnAmarthAdhikArAH / samprati prathame prAbhRte yAnyapAntarAlavartInyaSTau prAbhRtaprAbhRtAni teSAmarthAdhikArAn upadidikSurAha __-prAbhRtaM-1 prAbhRtaprAbhRtaM-1:mU. (8) vaDovaDDI muhuttANa 1 maddhamaMDalasaMThiI 2 / ke te cinnaM pariyarai 3 aMtaraM kiM caraMti ya 4 // vR.prathamasya prAbhRtasya satke prathame prAbhRtaprAbhRtemuhUrtAnAM divasarAtrigatAnAM vRddhayapavRddhI vaktavye 1, dvitIyo'rddhamaNDalasyadvayorapisUryayoH pratyahorAtramarddhamaNDalaviSayAsaMsthiti-vyavasthA vaktavyA 2, tRtIye tava matena kaH sUrya kiyadapareNa sUryeNa cINa kSetraM praticaratIti nirUpyaM 3, caturthe 3, caturthe dvAvapi sUryau parasparaM kiyatparimANamantaraM kRtvA cAraM carata iti pratipAdyaM 4 / mU. (9) uggAhai kevaiMya 5, kevatiyaM ca vikNpi6| maMDalANa ya saMThANe 7, vikkhaMbho 8 aTTha pAhuDA / [ se taM paDhame pAhuDe pAhuDe pAhuDa saMkhA] vR.paJcame kiyapramANaMdvIpaMsamudraMvA'vagAhya sUryazcAraMcaratIti 5, SaSThe ekaikena rAtrindivena ekaikaH sUrya kiyatpramANaM kSetraM vikampya-vimucya cAraM caratIti 6, saptame maNDalAnAM saMsthAnamabhidhAnIyaM 7, aSTame maNDalAnAmeva viSkambho-vAhalyamiti 8 / evamarthAdhikArasamanvitAni prathame prAbhRte aSTau prAbhRtaprAbhRtAni / samprati prathama eva prAbhRte caturAdiSu prAbhRtaprAbhRteSu yatra yAvatyaH pratipattayaH paramatarUpAstatra tAvatIrabhidhitsUrAhamU. (10) chappaMca ya satteva ya aTTha tinni ya havaMti pddivttii| ___ paDhamassa pAhuDassa havaMti eyAu pddivttii|| ( se taM paDhame pAhuDe pAhuDa pAhuDa paDivatti saMkhA] Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 1 vR. 'chappaMce' tyAdi, prathamasya prAbhRtasya caturAdiSu prAbhRtaprAbhRteSu yathAkramametAH pratipattayaH-paramatarUpA bhavanti, tadyathA - caturthe prAbhRtaprAbhRte SaT pratipattayaH 4, paJcame paJca 5, SaSThe sapta 7, saptame aSTau 8, aSTame tina 3 iti / mU. (99) paDivattIo udae, taha atthamaNesu ya / bhiyavAe kaNNakalA, muhuttANa gatIti ya // vR. samprati dvitIye prAbhRte yadarthAdhikAropetAni trINi prAbhRtaprAbhRtAni tAn pratipAdayati'paDivattI'tyAdi, dvitIyasya prAbhRtasya prathame prAbhRtaprAbhRte sUryasyodaye astamayaneSu ca pratipattayaH - paramatarUpAH pratipAdyAH svamatapratipattizca, dvitIye bhedaghAtaH karmakalA ca vaktavyA, kimuktaM bhavati ? - bhedo maNDalasyApAntarAlaM tatra ghAto - gamanaM, 'han hiMgatyo' riti vacanAt, sa ekeSAM matena pratipAdyaH, yathA vivakSite maNDale sUryeNApUrite sati tadanantaraM sUryo'paramanantaraM maNDalaM saMkrAmatIti, tathA karNa- koTibhAgaH tamadhikRtyApareSAM matena kalA vaktavyA, yathA vivakSite maNDale dvAvapi sUryau prathamakSaNe praviSTau santau pUrvAparakoTidvayaM lakSIkRtya buddhayA paripUrNa yathAvasthitaM maNDalaM vivakSitvA tataH paramaNDalasya karNaM-koTibhAgarUpamabhisamIkSya tataH kalayA 2 - mAtrayA 2 ityartha: aparamaNDalAbhimukhamabhisarpyantau cAraM carata iti / tRtIye prAbhRtaprAbhRte pratimaNDalaM muhUrteSu gati - gatiparamANamabhidhAtavyaM, tatra niSkramati pravizati vA sUrye yAzI gatirbhavati tAzImabhidhitsurAhamU. (12) 13 nikkhamamANe sigghagaI pavisaMte maMdagaIi ya / culasIisayaM purisANaM, tesiM ca paDivattIo // vR. 'nikkhame' tyAdi niSkraman sarvAbhyantarAnmaNDalAddha hirnirgacchan sUryo yathottaraM maNDalaM saGkrAman zIghragati zIghrataragatirbhavati, pravizan- sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaramAgacchan pratimaNDalaM mandagati mandamandagati, teSAM ca maNDalAn caturazItaM - caturazItyadhikaM zataM sUryasya bhavati, teSAM maNDalAnAM ca viSaye pratimuhUrtta sUryasya gatiparimANacintayA puruSANAM pratipatto nAma-matAntararUpA bhavanti / samprati kasmin prAbhRtaprAbhRte kati pratipattaya ityetayarUpayati-dvitIye prAbhRte triSvavapi prAbhRtaprAbhRteSu yathAkramamevaMsaGkhyAH pratipattayo bhavanti, tadyadhAmU. (13) udayammi aTTha bhaNiyA bhedagdhAe duve ya paDivattI / cattAri muhuttagaIe huti thaiyaMmi paDivattI // [ se taM docce pAhuDe pAhuDa pAhuDa paDivatti saMkhA ] bR. -prathame prAbhRtaprAbhRte udaye-sUryodayavaktavyatopalakSite aSTau bhaNitAstIrthakaragaNa dharaiH pratipattayo, dvitIye prAbhRtaprAbhRte bhedaghAte - bhedaghAtarUpe paramavaktavyatopalakSite dve eva pratipattI bhavataH, tRtIye prAbhRtaprAbhRte muhUrttagatau-muhUrttagativaktavyatopalakSite catanaH pratipattayo bhavanti, 'cattArI' ti ca sUtre napuMsakatvanirdezaH prAkRtatvAt, prAkRte hi liGgavyabhicAri, yadAha pANini svaprAkRtalakSaNe- 'liGgaM vyabhicAryapI'ti / samprati dazamaprAbhRte yAnyapAntarAlavarttIni dvAviMzatisaGkhyAni prAbhRtaprAbhRtAni teSAmarthAdhikAramAha- dazame prAbhRte etAni - sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt etadarthAdhikAropetAni dvAviMzati prAbhRtaprAbhRtAni bhavanti, tadyathA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/1/14 mU. (14) Avaliya 1 muhuttagge 2, evaMbhAgAya 3 jogassA 4 / kulAI 5 punnamAsI 6 ya, sannivAe 7 ya saMThiI 8 // vR.prathameprAbhRtaprAbhRtenakSatrANAmAvalikAkramovaktavyo, yathAabhijidAdIni nakSatrANi bhavantIti 1, dvitIye nakSatrayaviSayaM muhUrtAgraM-muhUrtaparimANaM vaktavyaM 2, tRtIye evaMbhAgA'iti 'pUrvabhAgA'itipUrvapazcimAdiprakAreNa bhAgA vaktavyAH 3, caturthe yogassa'ttiyogasyAdirvaktavyaH, tathA ca vakSyati-'tA kahaM tejogassa AIAhiyatti vaijjA'iti4, paJcame kulAni cazabdAdupakulAni kulopakulAni ca vaktavyAni 5, SaSThe paurNamAsIti paurNamAsIvaktavyatA abhidheyA 6, saptame 'sannipAta iti amAvAsyApaurNamAsIsannipAto vaktavyaH 7, aSTame nakSatrANAM saMsthitisaMsthAnaM vaktavyaM 8 / mU. (15) tAra(ya)ggaM ca 9 netA ya 10, caMdamaggatti 11 yaavre| devatANa ya ajjhayaNe 12, muhuttANaM nAmayA iya 13 // vR. navamenakSatrANAMtArAgraM-tArAparimANabhidheyaM, dazamenetA vaktavyo, yathA kati nakSatrANi svayamastaMgamanenAhorAtraparisamAptayA kaM mAsaM nayantIti 10, aparasminnekAdaze prAbhRtaprAbhRte candramArgA-candramaNDalAni nakSatrAdyadhikRtya vaktavyAni 11, dvAdazenakSatrAdhipatInAM devatanAmadhyayanAni-adhIyate-jJAyate ebhirityadhyayanAni-nAmAni vaktavyAni 12,trayodaze muhUrtAnAM nAmakAni vaktavyAni 13 / / . mU. (16) divasA rAi vuttA ya 14, tihi 15 gottA 16 bhoyaNANi 17 ya / AiccavAra 18 mAsA 19 ya, paMca saMvaccharA iya 20 // vR. caturdaze divasA rAtrayazcoktAH 14, paJcadaze tithayaH 15, SoDase gotrANi nakSatrANAM 16 saptadaze nakSatrANAM bhojanAni vAcyAni, yathedaM nakSatramevaMrUpe bhojane kRte zubhAya bhavatIti 17, aSTAdaze AdityAnAmupalakSaNametaccandramasAM ca cArA vaktavyAH 18, ekonaviMzatitame mAsAH 19, viMzatitame saMvatsarAH 20, ekavisatitame jyotiSAM-nakSatra cakrasya dvArANi vaktavyAni, yathA'mUni nakSatrANi pUrvadvArANi amUni ca pazcimadvArANItyAdi 21, dvAviMzatitame nakSatrANAM vicayaH-candrasUryayogAdiviSayo nirNayo vaktavya iti| mU. (17) joisassa ya dArAI 21, nakkhattavijae viya 22 / dasame pAhuDe ee, bAvIsaM pAhuDapAhuDA / / [se taM dasame pAhuDe pAhuDa pAhuDa saMkhA) vR.tadevamuktAprAbhRtaprAbhRtasaGkhyA teSAmarthAdhikArAzca, sampratiyaduktaM prathamasyaprAbhRtasya prathame prAbhRtaprAbhRte muhUrtAnAM vadhdhyayapavRddhI vaktavye' iti tadvivakSuryatA tadviSaye gautamanAmA prathamagaNadharo bhagavantaM pRcchati sma yathA ca bhagavAna tatvamacakathat tathoparzayannAha mU. (18) tA kahaM te vaddhovaddhImuhuttANaM Ahiteti vadejjA ? tA aTThaekUNavIse muhattasate sattAvIsaMca saTThibhAge muhattassa Ahite vi(ti)vadejA // __ vR. 'tA kahaMtevaddhovaddhI muhuttANa' mityAdi, atratAvacchabdaH,kramArtha, kramazcAyamastyanyadapi candrasUryAdiviSayaM prabhUtaM praSTavyaM, paraM tadAstAM sampratyetAvadeva tAtpRcchAmi-'kathaM' kena prakAreNa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 9 bhagavan! 'te' tvayA 'muhUrttAnAM' divasarAtriviSayANAM vRddhayapavRddhI AkhyAte iti bhagavAn prasAdamAdhAya vadet' yathAvasthitaM vastusvarUpaM kathayet yena me saMzayApagamo bhavati, apagatasaMzayazca parebhyo nizaGkamupadizAmIti / atrAha - nanu gautamo'pi caturdazapUrvadharaH sarvAkSarasannipAtI samminnazrotAH sakalaprajJApanIyabhAvaparijJAkuzalaH sUtratazca pravacanasya praNetA sarvvajJadezIya eva, uktaM ca"saMkhAIevi bhave sAhai jaM vA paro u pucchejjA / naNaM aNAisesI viyANaI esa chaumattho ||" 119 11 15 tataH kathaM saMzayasambhavastadabhAvAcca kimarthaM pRcchatIti ?, ucyate, yadyapi bhagavAn gautamo yathoktaguNaviziSTastathApi tasyAdyApi matijJAnAvaraNIyAdyudaye varttamAnatvAt chadmasthatA, chadmasthasya ca kadAcidanAbhogo'pi jAyate, yata uktam 119 11 " na hi nAmAnAbhogazchadmasthasyeha kasyacinneti / jJAnAvaraNIyaM hi jJAnAvaraNaprakRtikarmma / / " tato'nAbhogasambhavAdupapadyate bhagavato'pi saMzayaH, na caitadanArtha, yata uktaM upAsakazrute Ananda zramaNopAsakAvadhinirNayaviSaye 'teNaM' bhaMte! kiM AnaMdeNaM samaNovAsAeNaM tassa ThANassa AloiyavvaM jAva paDikkamiyavvaM uyAhu mae ?, tato NaM goyamAdI samaNe bhagavaM mahAvIre goyamaM evaM vayAsI- tumaM ceva NaM tassa ThANassa Aloehi jAva paDikkamAhi, AnaMdaM ca samaNovAsayaM eyamaThThe khAmehi, tae NaM samaNe bhagavaM goyame samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie eyamahaM vinaeNaM paDisuNei, paDisuNittA tarasa ThANassa Aloei jAva paDikkamai, AnaMdaM ca samaNovAsayaM eyamahaM khAmei' iti, athavA bhagavAn apagatasaMzayo'pi ziSyasampratyayArthaM pRcchati, tathAhi - tamarthaM ziSyebhyaH prarUpya teSAM sampratyayArthaM tatsamakSaM bhUyo'pi bhagavantaM pRcchatIti yadivA ityameva sUtraracanAkalpa iti na kazciddoSaH evaM bhagavatA gautamane prazne kRte sati bhagavAn zrIvarddhamAnasvAmI prativacanamabhidhAtukAmaH savizeSabodhAdhAnAya prathamato nakSatramAse yAvanto muhUtAH sambhavanti tAvato nirUpayati- 'tA aTThe' tyAdi, tAvaditi ziSyoktapadAnuvAdaH saca nyAyamArgapradarzanArthaM, tathAhi - sarveNApi guruNA ziSyeNa prazne kRte sati ziSyapRSTasya padasya anyasya vA ziSyoktasya tathAvidhasya padasya anuvAdapurassaraM prativacanamabhidhAtavyaM yena guruSu ziSyANAM bahumAno bhavati - yathA'haM gurUNAM sammata iti, anyacca tAvacchabdasyAyamarthaH- AstAmanyatprativaktavyamidAnIM tAvadeva tavAgre kathayAmi, etasminnakSatramAse aSTau muhUrttazatAni ekonaviMzAni - ekonaviMzatyadhikAni ekasya ca muhUrttasya saptiviMzati saptaSaSTiM bhAgAnahamAkhyAtA iti svaziSyebhyo vadet, etena caitadAvedayatiiha ziSyeNa samyagadhIta zAstreNApi gurvanujJAtena satA tatvopadezo'parasmai dAtavyo nAnyatheti, atha kathamekasminnakSatramAse aSTau zatAnyekonaviMzatyadhikAni muhUrttAnAmekasya ca muhUrttasya saptaviMzati spataSaSTibhAgA iti ?, ucyate, iha yuge candracandrAbhivarddhitacandrAbhivarddhitarUpasaMvatsarapaJcakAtmake saptaSaSTirnakSatramAsAH, yuge coktasvarUpe ahorAtrANAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni tata eteSAM saptaSaSTyA bhAgo hiyate labdhAH saptaviMzatirahorAtrAH, zeSA tiSThati ekaviMzati, sA muhUrtAMnayanArthaM triMzatA guNyate, jAtAni SaT zatAni triMzadadhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAge hate Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/1/18 labdhA nava muhUrtAH, zeSA'vatiSThate saptaviMzati, AgataM nakSatramAsaH saptaviMzatirahorAtrAH nava muhUrtA ekasya ca muhUrtasya saptaviMzati saptaSaSTibhAgAH, tatra saptaviMzatirahorAtrA muhUrtakaramArthaM triMzatA guNyante jAtAnyaSTau zatAni dazottarANi teSAM madhye uparitanA nava muhUttAH prakSipyante, jAtAnyaSTau zatAnyokonaviMzatyadhikAni AgataM nakSatramAse muhUrtaparimANamaSTau zatAnyekonaviMzatyadhikAna ekasya ca muhUrtasya saptaviMzatizaptaSaSTibhAgA iti|| idaMcanakSatramAsagatamuhUrtaparimANaMupalakSaNaM, tena sUryAdimAsAnAmapyahorAtsaGkhyAMparibhAvya muhUrtaparimANaMyathA''gamaM bhAvanIyaM, taccaivam-sUryamAsA yugeSaSTirbhavanti, yuge cASTAdaSa zatAni triMzadadhikAnyahorAtrANAM, tatasteSAMSaSTyA bhAgehatelabdhA triMzadahorAtrAH ekasya cAhorAtrasyArddha, etAvatsUryamAsaparimANaM triMzanamuhUrtazcAhorAtra iti triMzatriMzatA guNyate, jAtAni nava zatAni muhUrtAnAM, arddha cAhorAtrasya paJcadaza muhUttAH, tata AgataMsUryamAse muhUrttaparimANaM nava zatAni paJcadazottarANi tathA yuge dvASaSTizcandramAsAstato'STAdazazatAnAM triMzadadhikAnAM dvASaSTayA bhAgo hriyate, labdhA ekonatriMzadahorAtrA dvAtriMzacca dvASaSTibhAgAahorAtrasya, tatradvAtriMzadvASaSTibhAgA muhUrtasya karaNArthaM triMzata guNyante, jAtAni nava zatAni SaSThayadhikAni teSAM dvASaSTyA bhAgo hriyate, labdhAH paJcadaza muhUrtAH, zeSA tiSThati triMzat ekonatriMzaccAhorAtrA muhUrtakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAnyaSTau zatAni saptatyadikAni tataH pAzcAtyAH paJcadaza muhUrtA eSu madhye prakSipyante,tata AgataMcandrabhAse muhUrtaparimANamaSTau zatAni paJcAzItyadikAni triMzacca dvASaSTibhAgA muhUrttasya / karmamAsazca triMzadahorAtrapramANastatastatra muhUrtaparimANaM nava zatAni paripUrNAni, tadevaMmAsagataMmuharttapiramANamuktaM, etadanusAreNacacandrAdisaMvatsaragataMyugagataMca muhartaparimANaM svayaM paribhAvanIyaM / tathA ca satyavagataM muhUrtaparimANaM, samprati pratyayane ye divasarAtriviSaye muhUrtAnAM vRddhayapavRddhI te avaboddhukAma idaM pRcchati mU. (19) tA jayA NaM sUrie savvabbhaMtarAto maMDalAto savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati savvabAhirAto maMDalAto savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, esaNaM addhA kevatiyaM rAtidiyaggeNaM Ahitetti vadejjA? tA tinnichAvaDhe rAtidiyasae rAtiMdiyaggeNaM A0 vR. 'tA jayANamityAdi, tAvacchabdArthabhAvanA sarvatrApiprAguktAnusAreNa yathAyogasvayaM paribhAvanIyA, zeSasya ca vAkyasyAyamarthaH-'yadA'yasmin kAle, Namiti vAkyAlaGkAre, sUrya sarvAbhyantarAnmaNDalAdvinirgatya pratyahorAtramekaikamaNDalacAreNa yAvat sarvabAhyaM maNDalamupasaMkrabhya cAraM carati-paribhramaNamupapadyate, sarvabAhyAcca maNDalAdapasRtya pratirAtrindivamekaikamaNDalaparibhramaNena yAvatsarvAbhyantaraM maNDalamupasaMkrabhya cAraMcarati, 'eSA' etAvatI, Namiti pUrvavat addhA kiyatA 'rAtridivAoNa' rAtridivaparimANena AkhyAtA iti vadet ?, atra prativacanaM mU. (20) tA etAe addhAe sUrie kati maMDalAiM carati ?, tA culasIyaM maMDalasataM carati, bAsIti maMDalasataM dukkhutto carati, taMjahA-nikkhamamANe ceva pavesamANe ceva, duve ya khalu maMDalAiM saiM carati, taMjahA-savvabbhaMtaraM ceva maMDalaM savvabAhiraM ceva maMDalaM // vR. 'tAtini' ityAdi, eSAaddhA rAtrindivAgreNa tribhI rAtridivasazataiH SaTpaSTaiH-SaTpaSTayadhikairAkhyAtAiti, svaziSyebhyo vadet / punaH pRcchati-'tAeyAena'mityAdi, 'tA' iti pUrvavat, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1,prAbhRtaprAbhRta-1 17 etayA-etAvatyA SaTpaSTayadhikarAtrindivazatatrayaparimANayA addhayA kati maNDalAni sUryo dvikRtvazcarati ? kati vA maNDalAnyekavAramiti zeSaH, atra prativacanavAkyam-'tA culasIya'mityAdi, sAmAnyatazcaturazItaM-caturazItyadhikaMmaNDalazataMcarati, adhikasyamaNDalasya sUryasatkasyAbhAvAt, 'tatrApi' caturazItazatamadhye 'dvayazItaM' dyazItyadhikaM maNDalazataM dvikRtvazcarati, tadyathA-sarvAbhyanta-rAnmaNDalAdahirniSkraman sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaraMpravizaMzca, dvecamaNDale-sarvAbhyantarasarva-vAhyarUpe sakRd' ekaikaMvAraM 'carati' pribhrmti| bhUyaH praznayati mU. (21) jai khalu tasseva Adicassa saMvaccharassa sayaM aTThArasamuhatte divase bhavati saI aTThArasamuhuttA rAtI bhavati saiMduvAlasamuhutte divase bhavati saiMduvAlasamuhuttA rAtI bhavati, paDhame chammAse asthi aTThArasamuhuttA rAtI bhavati, docce chammAse asthi aTThArasamuhutte divase, natthi aTThArasamuhattA rAtI, asthi duvAlasamuhutte divase bhavati paDhame chammAse, docce chammAse natthi narasamuhutte divase bhavati, nathi pannarasamuhuttA rAtI bhavati, tattha NaM kaM hetuM vadejA? tA ayaNNaM jaMbuddIve 2 savvadIvasamuddANaM savvabbhaMtarAe jAva visesAhie parikkheveNaM pannatte, tA jatA NaM sUrie savvabbhaMtaramaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAtI bhavati, se nikkhamamANe sUrie navaM saMvaccharaMayamANe paDhamaMsiahorattaMsi abhitaraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tA jayANaM sUrie abhitarANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caritadANaM aTThArasamuhutte divase bhavati dohiM egaTThabhAgamuhuttehiM UNe, duvAlasamuhuttA rAtI bhavati dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM adhiyaa| se nikkhamamANe sUriedoccaMsiahorattaMsi abhaMtaraMtaccaMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraMcarati, tA jayA NaM sUrie abhitaraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM aTThArasamuhutte divase bhavati cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhuttA rAtI bhavati cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahiyA, evaM khalu eeNaM uvAeNaM nikkhamamANe sUrie egamege maMDale divase khettassa nivuDDemANe 2 ratanikkhettassa abhivuDDemANe 2 savvabAhiramaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tAjayA NaM sUrie savvabbhaMtarAto maMDalAo savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatANaM savvabbhaMtaramaMDalaM paNidhAya egeNaM tesIteNaM rAiMdiyasateNaM tinnichAvaha egaThiga hutte sate divase khettassa nivuDittA rataNikkhettassa abhikkhettassa abhivuDDittA cAraM carati, tadA NaM uttamakaThThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAtI bhavati, jahannae bArasamuhutte divase bhavati, esa NaM paDhame chammAse esa NaM paDhama chammAsassa paJjavasANe / se pavisamANe sUrie doccaMchammAsaMayamANe (AyamANe) paDhamaMsiahorattaMsi bAhirAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamettA cAraM carati, tA jayANaM sUrie bAhirANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM aTThArasamuhattA rAtI bhavati, dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahie| se pavisamANe sUrie doccaMsi ahorattaMsi vAhiraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tA jayA NaM sUrie bAhiraM tacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM aTThArasamuhuttA rAtI bhavati cauhi egaTThibhAgamuhattehiM UNA, duvAlasamuhatte divase bhavati cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahie [12] 21 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/-/21 evaMkhalueteNuvAeNaMpavisamANe sUrietadAnaMtarAto tayAnaMtaraMmaMDalAto maMDalaM saMkamamANe do do egaTThibhAgamuhutte egamege maMDale ratanikhettassa nivuDDemANe 2 divasakhettassa abhivaDDemANe 2 savvanbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tAjayANaMsUriesabbabAhirAo maMDalAoabhivaDDemANe 2 savvabbhaMtaraMmaMDalaMuvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM savvabAhiraM maMDalaM paNidhAya egeNaM tesIeNaM rAiMdiyasateNaM tinni chAvaDhe egaTThibhAgamuhuttasate rayaNikhettassa nivuDittA divasakhettassa abhivaDDittA cAraM carati tayA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte rayaNikhettassa nivuDittA divasakhettassa abhivaDDittA cAraM carati tayANaM uttakaThThapatte ukkasae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahaNiyA duvAlasamuhuttA rAtI bhvti| esaNaM docce chammAse esaNaMduccassa chammAsassa pajjavasANe, esa NaM Adice saMvacchare esa NaMAdicassa saMvaccharassa pajjavasANe, iti khalu tassevaMAdicassa saMvaccharassa saiMaTThArasamuhatte divase bhavati, saiM aTThArasamuhuttA rAtI bhvti| saiMduvAlasamuhuttA rAti bhavati, paDhame chammAse asthi aTThArasamuhuttedivase asthi duvAlasamuhutte divase natthi duvAlasamuhattA rAI asthi duvAlasamuhuttA rAI natthi duvAlasamuhutte divase bhavati, paDhame vA chammAse natthi pannarasamuhutte divase bhvti| . natthi pannarasamuhuttA rAI bhavati nasthi rAtidiyANaM vaddovaDDIe muhuttANa vA cayovacaeNaM, NaNNatya vA aNuvAyagaIe, / gAthAo bhaannitvvaao| . vR. 'jai khalu' ityAdi, yadi khalu SaTpaSTayadhikArAtrindivazatatrayaparimANAyAmaddhAyAM dvayazItaMmaNDalazataM dvikRtvazcaratidve ca maNDale ekaikaMvAramiti tata evaM sati yadetadbhagavadbhiH prarUpyate, tasya SaTSaSTayadhikAratrindivazatatrayaparimANasya sUryasaMvatsarasya madhye sakRdekavAramaSTAdazamuhUrtapramANodivasobhavati, sakRccASTAdazamuhUrtA rAtri, tathA sakRd-ekavAraM dvAdazamuhUrto divasobhavati sakRca dvAdazamuhUrtA rAtri, tatrApi SaNmAse prathame'stiaSTAdazamuhUrttArAtrinatvaSTAdazamuhUrto divasaH, tathA asti tasminnevaprathameSaNmAse dvAdazamuhUrto divaso na tu dvAdazamuhUrtA rAtriH, dvitIyeSaNmAse'styaSTAdazamuhUrto divasonatvaSTAdazamuhUrttA rAtriH, tathA asti tasminneva dvitIyeSammAsedvAdazamuhUrtArAtrintu dvAdazamuhUrto divasaH, tathA prathameSaNmAse dvitIyevA SaNmAse nAstyetatyaduta-paJdazamuhUrto'pi divaso bhavati, nApyastyetat, yaduta paJcadazamuhUrtA rAtririti, tatra evaMvidhe vastutatvAvagame ko hetuH?- kiM kAraNaM kayA yuktyA etatpratipattavyamiti bhAvArtha 'iti vade'diti, atrArthe bhagavAnprasAdaM kRtvA vadet / atra prativacanamAha-'tAayaNNa'mityAdi, 'ayaM'pratyakSat upalabhyamAno Namiti vAkyAlaGkAre 'jambUdvIpo'jambUdvIpanAmA dvIpaH, saca sarveSAM dvIpasamudrANAM sarvAbhyantaraH-sarvamadhyavartI sarveSAmapizeSadvIpasamudrANAmitaArabhya yathAgamoktakramadviguNaviSkambhatayA bhavanAt 'jAva parikkheveNaMpannatte' iti, atrayAvacchabdopAdAnAdidamanyad granthAntare prasiddhaM sUtramavagantavyaM 'savvakkhuDDAge vaTTe tellApUyasaMThANasaMThie vaTTe rahacakkavAlasaMThANasaMThie vaTTepukkharakanniyAsaMThANasaMThie vaTTe paDipunnacaMdasaMThANasaThie joyaNasayasahassamAyAmavikhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAiM donni ya sattAvIse joyaNasae tinni kose aTThAvIsaM ca dhanusayaM terasa ya aMgulAI addhaMgulaM ca kiMcivisesAhie parikkheveNaM patnatte'iti, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 1 atra 'savvakhuDDAga' ti sarvebhyo'pyanyebhyo dvIpasamudrebhyaH kSullako - laghurAyAmaviSkambhAbhyAM yojanalakSapramANatvAt, zeSaM prAyaH sugamaM paridhiparimANaM gaNitaM ca kSetrasamAsaTIkAtaH paribhAvanIyaM / 'tA' iti tato yadA Namiti pUrvavat, sUrya sarvAbhyantaramaNDalamupasaGkramya cAraM carati tadA Namiti prAgvat uttamakASThAprApto'tra kASThAzabdaH prakarSavAcI paramaprakarSaprApto yataH paramanyo'dhiko na bhavati sa ityarthaH, 'ukkosa' ttiutkarSatItyutkarSa utkarSa evotkarSakaH utkRSTa ityarthaH, aSTAdazamuhUrto divaso bhavati, tasminneva ca sarvAbhyantare maNDale sUrye cAraM carati jaghanyA - sarvaladhvI dvAdazamuhUrttA rAtriH, eSo'horAtraH pAzcAtyaya sUryasaMvatsarasya paryavasAnaM, tataH sa sUryastasmAtsarvAbhyantarAnmaNDalAnniSkramannavaM sUrya saMvatsaramAdadAnaH - pravarttamAnaH prathame ahorAtre 'amitarAnaMtara' nti sarvAbhyantarAnmaNDalAdanantaraM dvitIyaM maNDalamupasaGkramya cAraM carati tato yadA sUryo'bhyantarAntaraM - sarvAbhyantarAnmaNDalAdanantaraM dvitIyaM maNDalamupasaGkramya cAraM carati tato yadA sUryo'bhyantarAnantaraMsarvAbhyantarAnmaNDalAdanantaraM dvitIyaM maNDalamupasaGkramya cAraM carati tadA aSTAdazamuhUrto divaso dvAbhyAM muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAmUno bhavati, dvAbhyAM ca muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAmadhikA dvAdazamuhUrtA rAtriH, kathametadavasIyate iti cet ?, ucyate / 19 ihaikaM maNDalamekenAhorAtreNa dvAbhyAM sUryAbhyAM parisamApyate, ekaikazca sUrya pratyahorAtraM maNDalasya triMzadadhiko'STAdazazatasaGkhyAn bhAgAn parikalpya ekaikaM bhAgaM divasakSetrasya rAtrikSetrasya vA yathAyogyaM hApayitA varddhayitA vA bhavati, sa caiko maNDalagatastriMzadadhikASTAdazazatatamo bhAgo dvAbhyAM muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAM gamyate, tathAhi - tAni maNDalagatAni triMzadadhikAnyaSTAdazazatAni bhAgAnAM dvAbhyAM sUryAbhyAmekenAhorAtreNa gamyate, ahorAtrazca triMzanmuhUrtapramANaH, tataH sUryadvayApekSayA SaSTirmuhUrttA labhyante tatastrairAzikakarmmAvakAzaH, yadi SaSTayA muhUrtairaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni maNDalasya bhAgAnAM gamyate tata ekena muhUrttena kiM gamyate ?, atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyasya rAzerguNanAjjAtAni tAnyevASTAdaza zatAni triMzadadhikAni teSAmAdyena rAzinA SaSTilakSaNena bhAgo hiyate labdhAH sArddhAstriMzadbhAgAH, etAvanmuhUrttena gamyate, muhUrttazcaikaSaSTibhAgIkriyate tata Agatameko bhAgo dvAbhyAM muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAM gamyate, yadivA yadi tryazItyadhikenAhorAtrazatena SaT muhUrttA hAnau vRddhau vA prApyante tata ekenAhorAtreNa kiM prApyate ?,atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyarAzirguNyate, jAtAsta eva SaT, teSAM tryazItyadhikena zatena bhAgaharaNaM, atroparitanarAzeH stokatvAdbhAgo na labhyate tatazchedyacchedakarAzyostrikenApavarttanA, jAta uparitano rAzirdvikarUpo'dhastana ekaSaSTirUpaH, AgataM dvAvekaSaSTibhAgau muhUrttasya ekasminnahorAtre vRddhau hAnau vA prApyete iti, tathA / 'tA' iti tasmAd dvitIyAnmaNDalAnniSkramansUryodvitIye ahorAtre sarvAbhyantaraM maNDalamapekSya tRtIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati, 'tAjayAna' mityAdi, tatrayadA tasminsarvAbhyantaraM maNDalamavekSya tRtIye maNDale upasaGkramya cAraM carati tadA caturbhirmuhUrttasyaikapaSTibhAgairhIno'STAdazamuhUrttapramANo divaso bhavati, caturbhirmuhUrtasyaikaSaSTibhAgairadhikA dvAdazamuhUrtamANA rAtri, evamuktanItyA 'khalu' nizcitametenAnantaroditenopAyena pratimaNDalaM divasarAtriviSayamuhUrtaikaSaSTibhAgadvayahAnivRddhirUpeNa niSkraman maNDalaparibhramaNagatyA zanaiH zanairdakSiNAbhimukhaM gacchan sUrya, ' tayAnaMtara 'iti Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/-/21 tasmAdvivakSitAdanantarAnmaNDalAt 'tayANaMtara miti tadvivakSitamanantaraM maNDalaM saMkrAman 2 ekaikasminmaNDale muhUrtasya dvau dvAvekaSaSTibhAgau divasakSetrasya nirveSTayan 2' hApayan 2 rajanikSetrasya pratimaNDalaM dvau dvau muhUrtasyaikaSaSTibhAgauabhivarddhayan 2tryazItyadhikazatatameahorAtreprathamaSaNmAsaparyavasAnabhUte sarvabAhyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati / _ 'tA'iti tato yadA tasmin kAle ahorAtrarUpeNamiti prAgiva sUrya sarvAbhyantarAnmaNDalAnmaNDalaparibhramaNagatyAzanaiH zanaiH niSkramya sarvabAhyamaNDalamupasaMkramyacAraMcaratitadA sarvAbhyantaramaNDalaM 'praNidhAya maryAdIkRtya dvitIyAnmaNDalA- dArabhyetyartha, ekena tryazItyadhikena rAtrindivazatena trINi 'SaTSaSTAni' SaTSapTaeyadhikAni muhUrtekaSaSTibhAgazatAni divasakSetrasya 'nirveSTaya'hApayitvA rajanikSetrasya tAnyeva trINi muhUrte- kaSaSTibhAgazatAni SaTpaTyadhikAni abhivarddharya cAraM carati, tadANamiti pUrvavat, uttamakASThA-prAptA-paramaprakarSaprAptA utkarSikAutkRSTAaSTAdazamuhUrtA-aSTA-dazamuhUrtapramANArAtrirbhavati, jaghanyazca dvAdazamuhUrtapramANo divasaH, eSA prathamA SaNmAsI, yadivA etat prathamaM SaNmAsaM, sUtre ca puMstvanirdeza ArSatvAt, etha tryazItyadhikazatatamo'horAtraH prathamasya SaNmAsasya paryavasAnaM / __ "se pavisamANe' ityAdi, 'sa'sUryaH sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaraM pravizan dvitIyaM SaNmAsamAdadAnaH-pratipadyamAno dvitIyasya SaNmAsasya prathame ahorAtre sarvavAhyAnmaNDalAdarvAganantaraM dvitIyaMmaNDalamupasaGkramyacAraMcarati 'tA'ititatrayadA sUryo bAhyAt-sarvabAhyAnmaNDalAdaktinaM dvitIyaM maNDalamupasaGkamya cAraM carati tadA dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmUnA aSTAdazamuhUrtA rAtrirbhavati, dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmadhiko dvAdazamuhUrtapramANo divasaH, tatastato'pi dvitIyAnmaNDalAdabhyantaraMsasUrya pravizan dvitIyasyaSaNmAsasya dvitIye ahorAtre vAhiraMtacaMti sarvavAhyAnmaNDalAdaktinaM tRtIyaM maNDalamupasaGkamya cAraM carati 'tA jayA Na mityAdi, tato yadANamitipUrvavat, sUrya sarvabAhyAnmaNDalAdaktinaM tRtIyaM maNDalamupasaGkamya cAraMcarati 'tA jayA Na'mityAdi tato yadA Namiti pUrvavat sUrya sarvabAhyAnmaNDalAdaktinaM tRtIyaM maNDalamupasaGkramya cAraMcaratitadAaSTAdazamuhUrtArAtrizcaturbhi egaTThibhAgamuhuttehiM'ta prAkRtatvAd vyatyAsena padopanyAsaH, evaM tu yathAsthitapadanirdezo draSTavyo-muhUrtekaSaSTibhAgairUnA bhavati, caturbhirmuhUrtekaSaSTi- bhAgairadhika dvAdazamuhUrto divasaH / 'evaMkhalu eeNa'mityAdi, evaM-uktanItyA khalvetena-anantaroditenopAyena pratimaNDalaM rAtridivasaviSayamuhUrtekaSaSTibhAgadvayahAnivRddhirUpeNa pravizan maNDalaparibhramaNagatyA zanaiH zanairuttarAbhimukhaM gacchan 'tayAnaMtarAu'tti tasmAdvivakSitA- tAnmaNDalAt 'tayAnaMtara' miti tadvivakSitamanantaraM maNDalaM saGka man 2 ekaikasmin maNDale muhUrtasya dvau dvAvekaSaSTibhAgI rajanikSetrasya nirveSTayan divasakSetrasya pratimaNDaM dvau dvau muhUrtasyaikaSaSTibhAgau abhivarddhayan 2 tryazItyadhikazatatame ahorAtre dvitIyaSaNmAsaparyavasAnabhUte 'savvabhaMtaraM'ti sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAraMcarati, 'tA'ititatoyadA-yasminkAle NamitipUrvavatsUryasarvavAhyAnmaNDalAnmaNDalaparibhramaNagatyA zanaiH zanairabhyantaraM pravizya sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA sarvavAhyamaNDalaM 'praNidhAya' maryAdIkRtya tadaktinAd dvitIyAnmaNDalAdArabhyetyarthaH, ekena Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 9 21 tryazItyadhikena rAtrindivazatena trINi SaTSaSTAni - SaTSaSTayadhikAni muhUrttasyaikaSaSTibhAga- zatAni rajanikSetrasya nirveSTaya-hApayitvA divasakSetrasya ca tAnyava trINi SaTSaSTAni muhUrtaikaSaSTi- bhAgazatAni abhivaddharya cAraM carati, tadA Namiti vAkyAlaGkAre uttamakASThAprAptaH - paramaprakarSaprApta utkarSakaHutkRSTo'STAdazamuhUrto divaso bhavati jaghanyA ca dvAdazamuhUrttA rAtri, etad dvitIyaM SaNmAsaM, yadivA eSA dvitIyA SaNmAsI, sUtre puMstvanirdeza ArSatvAt, eSa SaTSaSTayadhikatriMzata- tamo'horAtro dvitIyasya SaNmAsasya paryavasAnabhUtaH, 'eSa' evaMpramANa AdityasaMvatsaraH, eSa SaTSaSTayadhikatrizatatamo'horAtraH 'Adityasya' Aditya- sambandhinaH saMvatsarasya paryavasAnam / 1 sampratyupasaMhAramAha-'ii khalu tasseva' mityAdi, yasmAdeva 'iti' tasmAtkAraNAttasyAdityasya-AdityasaMvatsarasya madhye ' evaM 'uktena prakAreNa 'sakRd' ekavAramaSTAdazamuhUrtI divaso bhavati sakRccASTAdazamuhUrtA rAtri tathA sakRd dvAdazamuhUrtI divaso bhavati sakRya dvAdazamuhUrtA rAtri, tatra prathame SaNmAse astyaSTAdazamuhUrttA rAtri, sA ca prathamaSaNmAsaparyavasAne'horAtre, natu dvAdazamuhUrttA rAtri, dvitIye SaNmAse'satyetad yaduta aSTAdazamuhUrtI divaso bhavati, sa ca dvitIyaSaNmAsaparyavasAnbhUte'horAtre natvaSTAdazamuhUrttA rAtri, tathA astyetat yaduta tasminneva dvitIyaSaNmAse asti dvAdazamuhUrtA rAtri, sA'pi tasminneva dvitIyaSaNmAsaparyavasAnabhUte'horAtre, na punastyetat yadut dvAdazamuhUrtI divaso bhavatIti, tathA prathame vA SaNmAse nAstyetat yaduta paJcadazamuhUrto divaso bhavati, nApyastyetat yaduta paJcadazamuhUrttA rAtri, kiM sarvathA netyAha - nAnyatra - rAtrindivAnAM vRdhyapavRddhenyatra na bhavati, rAtrindivAnAM tu vRddhayapavRddhau ca bhavatyeva paJcadazamuhUrttA rAtri paJcadazamuhUrtI divasaH, te ca vRddhayapavRddhI rAtrindivAnAM kathaM bhavata ityAha 'muhuttANaM cayovacaeNa' muhUrttAnAM paJcadazasaGkhyAnAM cayopacayena cayena - adhikatvena vRddhirapacayena-hInatvenApavRddhi, iyamatra bhAvanA - paripUrNapaJcadazamuhUrttapramANe divasarAtrI na bhavato, hInAdhikapaJcadazamuhUrttapramAme tu divasarAtrI bhavataH, evaM 'annattha vA aNuvAyagaIe' iti vAzabdaH prakArAntarasUcane anyatrAnupAtagateH anusAragateH paJcadazamuhUrtI divasaH paJcadazamuhUrttA vA rAtrirna bhavati, anusAragatyA tu bhavatyeva, sAcAnusAragatirevaM yadi tryazItyadhikazatatame maNDale SaNmuhUrtA vRddhau hAnau vA prApyante tato'rvAk tadarddhagatau trayo muhUrttAH prApyante, tryazItyadhikazatasya vA'rddha sArddhA ekanavatiH tata AgataM ekanavasitasaGghayeSu maNDaleSu gateSu dvinavatitamasya ca maNDalasyArddha gate paJcadaza muhUrttAH prApyante, tatastata UrdhvaM rAtrikalpanAyAM paJcadazamuhUrtodivasaH, paJcadazamuhUrttA ca rAtrirlabhyate nAnyatheti / 'gAhAo bhaNitavvAo' tti atra anantaroktArthasaGgAhikA asyA eva sUryaprajJapterbhadrabA-husvAminA yA niryukti kRtA tavpratibaddhA anyA vA kAzcana granthAntarasuprasiddhA gAthA varttante tA 'bhaNitavyAH' paThanIyAH, tAzca samprati kApi pustake na dRzyanta iti vyavacchinnAH sambhAvyante tato na kathayituM vyAkhyAtuM vA zakyante, yo vA yathA sampradAyAdavagacchati tena tathA ziSyebhyaH kathanIyA vyAkhyAnIyAzceti / prAbhRtaM - 1, prAbhRta prAbhRtaM -1 samAptam Ay Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/2/21 -prAbhRta prAbhRtaM-2:tadevamuktaMprathamasyaprAbhRtasya prathamaMprAbhRtaprAbhRtaM sampratidvitIyamarddhamaNDalasaMsthitipratipAdakaM vivakSuridaM praznasUtramAha mU. (22) tA kahaM te addhamaMDalasaMThitI AhitAti vadejA?, tattha khalu ime duve addhamaMDalasaMThitI paM0, taM0-dAhiNA ceva addhamaMDalasaMThitI uttarA ceva addhmNddlsNtthitii| tA kahaM te dAhiNaaddhamaMDalasaMThitI AhitAti vadejA ?, tA ayaNNaM jaMbuddIve dIve savvadIvasamuddANaMjAva parikkheveNaM tAjayANaMsUrie savvabbhaMtaraMdAhiNaM addhamaMDasaMThitiM uvasaMkamittA cAraMcarati tadANaMuttamaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divasebhavati jahanniyA duvAlasamuhuttA rAtI bhavati, se nikkhamamANe sUrienavaM saMvaccharaMayamANe paDhamaMsiahorattaMsi dAhiNAe aMtarAe bhAgAte tassAdipadesAte abhiMtarAnaMtaraM uttaraM addhamaMDalaM saMThitiM uvasaMkamittA cAraM carati / jatANaMsUrie amiMtarAnaMtaraMuttaraMaddhamaMDalasaMThitiuvasaMkamittA cAraMcarati tadANaMaTThArasamuhutte divase bhavati dohiMegaTThabhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhuttA rAtI dohiM egaTThi-bhAgamuhuttehiM adhiyA se nikkhamamANe sUrie docaMsi ahorattaMsi uttarAe aMtarAe bhAgAte tassAdipadesAe abhitaraM tacaM dAhiNaM addhamaMDalaM saMThitiM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie abhitaraM taccaM dAhiNaM addhamaMDalaM saMThitiM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM aTThArasamuhutte divase bhavati cauhiM egaDibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhuttA rAI bhavati cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM adhiyA / evaM khalu eeNaM uvAeNaM nikkhamamANe sUrie tadanaMtarAto'naMtaraMsi taMsi 2 desaMmitaM taM naddhamaMDalasaMThitiM saMkamamANo 2 dAhiNAe 2 aMtarAe bhAgAte tassAdipadesAte, savvabAhiraM uttaraM addhamaMDalasaMThiti uvasaMkamittA cAraM carati, tA jayA NaM sUrie savvabAhiraM uttaraM addhamaMDala- saMThitaM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM uttamakaTThapattA ukkasiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati, jahannae duvAlasamuhutte divase bhavati / esa NaM paDhame chammAse esa NaM paDhamachammAsassa pajavasANe, se pavisamANe sarie doccaM chammAsaM ayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi uttarAte aMtarabhAgAtetassAdipadesAte bAhirAnaMtaraMdAhiNaM addhamaMDalasaMThitiuvasaMkamittA cAraMcarati, tA jayANaMsUrie vAhirAnaMtaraMdAhiNaaddhamaMDalasaMTitiM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM aTThArasamuhuttA rAI bhavati dohi egaTThibhAgamuhuttehiM UNA duvAlasamuhatte divase bhavati dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahie| se pavisamANe sUrie doccaMsi ahorattaMsi dAhiNAte aMtarAe bhAgAte tassAdipadesAe bAhiraMtaraM taccaM uttaraM addhamaMDalasaMThitiM uvasaMkamittA cAraM carati, tA jayANaM sUrie bAhiraM taccaM uttaraM addhamaMDalasaMThitiM uvasaMkamittA cAraMcarati tadANaMaTThArasamuhattA rAIbhavati cauhaM egaTTibhAgamuhuttehiM adhiyA, evaM khalu eteNaM uvAeNaM pavisamANe sUrie tadAnaMtarAu tadAnaMtaraM taMsi 2 desaMsitaM taM addhamaMDalasaMThitiM saMkamamANe 2 uttarae aMtarAbhAgAte tassAdipadesAe savvabhaMtaraM dAhiNaM addhamaMDalasaMThitiM uvasaMkamittA cAraM carati / tAjayA NaM sUrie savvabbhaMtaraM dAhiNaM addhamaMDalaTThiti uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM uttamakaTTapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhattA rAI bhavati, esa Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM -2 NaM docce chammAse, esa NaM doccassa chamAsassa paJjavasANe, esa NaM Adicce saMvacchare, esa NaM AdiccasaMvaccharassa pjjvsaanne| vR. 'tA kahaM te' ityAdi, 'tA' iti kramArtha, pUrvavabhAvanIyaH, kathaM' kena prakAreNa bhagavan 'te' tava mate 'arddhamaNDalasaMsthiti' arddhamaNDalavyavasthA AkhyAteti vadet, pRcchatazcAyamabhiprAyaH-iha ekaikaH sUrya ekaikenAhorAtreNaikaikasya maNDalasyArddhameva bhramaNena pUrayati, tataH saMzayaH-kathamekaikasya sUryasya pratyahorAtramekaikArddhamaNDalaparibhramaNavyavastheti pRcchati, atra bhagavAnpratyuttaramAha-'tA khalu'ityAdi, 'tA'iti tatrArddhamaNDalavyavasthAvicArekhalu-nizcitamime dve arddhamaNDalasaMsthitI mayA prajJapte, tadyathA-ekA dakSiNA caiva-dakSiNadigbhAvisUryaviSayA arddhamaNDalasaMsthiti-arddhamaNDalavyavasthA dvitIyA uttarA caiva-uttaradigbhAvisUryaviSayA arddhamaNDalasaMsthiti, evamukte'pi bhUyaH pRcchati 'tA kahaM te' ityAdi, iha dve apiarddhamaNDalasaMsthitI jJAtavye tatredaM tAvatpRcchAmi-kathaM tvayA bhagavan 'dakSiNA'dakSiNadigbhAvisUryaviSayA arddhamaNDalasaMsthitirAkhyAtA iti vadet ?, bhagavAnAha-'tA ayaNNa'mityAdi, idaM jambUdvIpavAkyaM prAgiva svayaM paripUrNa paribhAvanIyam, 'tAjayANa mityAdi, tatra yadA, NamitivAkyAlaGkAre, sUrya sarvAbhyantarAM-sarvAbhyantaramaNDalagatAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGkamya cAraM carati tadA Namiti pUrvavat, uttamakASThAprAptaHparamaprakarSaprAptaH, utkarSaka-utkRSTo'STAdazamuhUrto divasobhavati, jaghanyAca dvAdazamuhUrtA rAtri, iha sarvAbhyantare maNDale praviSTaH san prathamakSaNAdUrdhvaM zanaiH zanaiH sarvAbhyantarAnantaradvitIyamaNDalAbhimukhaM tathA kathaMcanApi maNDalagatyA paribhramati yenAhorAtraparyante sarvAbhyantaramaNDalagatAn aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAnaparecadve yojane atikramyasarvAbhyantarAnantaradvitIyottarArddhamaNDalasImAyAM vartate, tathA cAha_ 'senikkhamamANe' ityAdi sasUryaH sarvAbhyantaragatAtprathamakSaNAdUrdhvaM zanaiH zanairniSkraman ahorAtre'tikrAnte sati navam-abhinavaM saMvatsaramAdadAno navasya prathame'horAtre dakSiNasmAd-dakSiNadigbhAvino'ntarAt-sarvAbhyantaramaNDalagatATAcatvAriMzadyojanakaSaSTibhAgAbhyadhikayojanadvayapramANApAntAlarUpAdvinirgatya 'tassAdipaesAe'ititasya-sarvAbhyantarAnantarasyottarArddhamaNDalasyAdipradezamAzrityAbhyantarAnantarAM-sarvAbhyantaramaNDalAnantarAmuttarAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGkamyacAraMcarati, sacAdipradezAdUrdhvaMzanaiH zanairaparamaNDalAbhimukhamatrApi tathA kathaJcanApicaratiyena tasyAhorAtrasya paryantetadapimaNDalamanyeca dveyojane parityajya dakSiNadigbhAvinastRtIyasya maNDalasya sImAyAM bhavati, 'tA jayA Na'mityAdi, tato yadA sUrya sarvAbhyantarAnantarAM dvitIyAmuttarAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaMkramya cAraM carati tadA divaso'STAdazamuhUrtoM dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmUno bhavati, jaghanyA ca dvAdazamuhUrtA rAtri dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmabhyadhikA, tatastasyA api dvitIyasyA uttarArddhamaNDalasaMsthiteruktaprakAreNa sa sUryo niSkraman abhinavasya sUryasaMvatsarasya dvitIye'horAtre uttarasmAduttaradigbhAvino'ntarAd dvitIyottarArddhamaNDalagatASTAcatvAriMzadyojanaikaSaSTibhAgAbhyadhikayojanadvayapramANApAntarAlarUpAd vinisRty| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/2 /22 'tassAipaessAe0' iti tasya-dakSiNadigbhAvinastRtIyasyArddhamaNDalasyAdipradezamAzritya 'abhitaraM tacaMti sarvAbhyantaramaNDalamapekSya tRtIyAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGkamya cAraMcarati,atrApitathAcAraMcarati AdipradezAdUrdhvaMzanaiH zanairaparamaNDalAbhimukhaM yena tasyAhorAtrasyaparyante tanmaNDalagatAnaSTAcatvAriMzadyojanaikaSaSTibhAgAnapare ca dveyojaneapahAya caturthasyottarArddhamaNDalasyasImAyAmavatiSThate, 'tA jayANa'mityAdi, tatoyadANamitipUrvavat sarvAbhyantarAnmaNDalAttRtIyAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaMkramya cAraM carati tadA aSTAdazamuhUrto divasobhavati caturbhirmuhUrtekaSaSTibhAgairUno dvAdazamuhUrtArAtri caturbhirmuhUrtekaSaSTibhAgairabhyadhikA, "evaM khalu' ityAdi evaM-uktanItyAkhalu-nizcitametenopAyena pratyahorAtramaSTAcatvAriMzadyojanaikaSaSTi-bhAgAbhyadhikayojanadvayavikampanarUpeNa niSkraman sUryastadanantarAdarddhamaNDalAttadanantaraMtasmin 2 deze-dakSiNapUrvabhAge uttarapazcimabhAgevAtAMtAM-arddhamaNDalasaMsthitiM saGkaman 2 dvayazItyadhikazatatamAhorAtraparyante gate dakSiNasmAt-dakSiNadigbhAvino'ntarAt dvyshiitydhikshttmmnnddlgtaattaactvaariNshdyojnaikssssttibhaagaabhydhiktdnntryojndvyprmaannaadpaantraalruupaadbhaagaat| 'tassAipaesAe'iti tasya-sarvabAhyamaNDalagatasyottarasyArddhamaNDalAdipradezamAzritya sarvabAhyAmuttarArddhamaNDalasaMsthitimupasaMkraGkamya cAraM carati, sa cAdipradezAdUrdhvaM zanaiH 2 sarvabAhyAnantarAbhyantaradakSiNArddhamaNDalAbhimukhaMtathA kathaMcanApicarati yena tasyAhorAtrasyaparyante sarvabAhyAnantarAbhyantaradakSiNArddhamaNDalasImAyAM bhavati, tatoyadA NamitipUrvavat sUrya sarvabAhyAmuttarAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGkamya cAraM carati, tatra uttamakASThA prAptA utkarSikA utkRSTA aSTAdazamuhUrtA rAtrirbhavati, jaghanyazca dvAdazamuhUrto divasaH, 'esa NamityAdi, nigamanavAkyaM prAgvat / 'sa pavisamANe' ityAdi, sUrya sarvabAhyorArddhamaNDalAdipradezAdUrdhva zanaiH zanaiH sarvabAhyAnantaradvitIyadakSiNArddhamaNDalAbhimuka saGka man tasminnevAhorAtre'tikrante sati abhyantaraM pravizadvitIyaM SaNmAsamAdadAno dvitIyasya SaNmAsasya prathame'horAtre uttarasmAduttaradigbhAvisarvavAhya-maNDalagatAdantarAt sarvabAhyAntarArddhamaNDalagatATAcatvAriMzadyojanaikaSaSTibhAgAbhyadhikatadanantarArvAgbhAviyojanadvayapramANAdapAntarAlarUpAdbhAgAt 'tassAipaesAe' iti tasya-dakSiNadigbhAvinaH sarvabAhyAnantarasya dakSiNasyArddhamaNDalasyAdipradezamAzritya / 'bAhirAnaMtaraM'ti sarvavAhyasya maNDalasyAnantarAmabhyantarAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGkamya cAraM carati, atrApi cAra AdipradezAdUrdhvaM tathA kathaMcanApyabhyantarAbhimukhaM vartate yenAhorAtraparyante sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantarasya tRtIyArddhamaNDalasya sImAyAM bhavati, 'tA jayA Na'mityAdi, tatoyadA sUryovAhyAnantarAM-sarvabAhyAnNDalAdabhyantarasya tRtIyArddhamaNDalasya sImAyAM bhavati, tAjayAna'mityAdi, tatoyadA sUryo vAhyAnantarAM-sarvabAhyAdanantarAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGkamya cAraMcaratitadA aSTAdazamuhUrtA rAtriIbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmUnA bhavati, dvAdazamuhUrtapramANo divaso dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmadhikaH / 'se pavisamANe' ityAdi, tatastasminnahorAtre'tikrAnte sati sUryo'bhyantaraM pravizan dvitIyasya SaNmAsasya dvitIye'horAtredakSiNasmAdbhAgAdakSiNadigbhAvino'ntarAddakSiNadigbhAvisarva Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 2 vAhyA - nantara dvitIya maNDalagatASTAcatvAriMzadyojanaikaSaSTibhAgAbhyadhikatadanantarArvAmbhAviyojanadvayapramANAdapAntarA-larUpAdbhAgAdvinisRtya 'tassAipaesAe' iti tasya - sarvabAhyAdabhyantarasya tRtIyasyottarArddhamaNDalasyAdipradezAt-AdipradezamAzritya bAhyatRtIyAM sarvabAhyAyA arddhamaNDalasaMsthitestRtIyAmuttarAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaMka mya cAraM carati, atrApa cAra AdipradezAdArabhya zanaiH zanairaparArddhamaNDalAbhimukhaM tathA kathaMcanApi pravarttamAno draSTavyo yena tadahorAtraparyante sarvabAhyAdarddhamaNDalAtta tIyAmarvAktanImarddhamaNDalasaMsthitimupasaGkramya cAraM carati tadA aSTAdazamuhUrttA rAtrizcaturbhirmuhUrtekaSaSTibhAgairunA bhavati, dvAdazamuhUrttazca divasazcaturbhirmuhUrtekaSaSTibhAgairabhyadhikaH 25 'eva' mityAdi, evam uktaprakAreNa khalu nizcitetenopAyena - pratyohArtramabhyantaramaSTAcatvAriMzadyojanaikaSaSTibhAgayojanadvayavikampanarUpeNa zanaiH zanairabhyantaraM pravizan sUryastadanantarAd arddhamaNDalAt tadanantarAM tasmin 2 pradeze dakSiNapUrvabhAge uttarAparabhAge vA tAM tAmarddhamaNDalasaMsthitiM saGkraman dvitIyasya SaNmAsasya dvyazItyadhikazatatamAhorAtraparyante gate uttarasmAduttaradigbhAvino'ntarAtsarvabAhyamaNDalamapekSya yad dvyazItyadhikazatatamaM maNDalaM tadgatASTAcatvAriMzadyojanaikaSaSTibhAgAbhyadhikatadanantarAbhyantarayojanadvayapramANAdapAntarAlarUpAdbhAgAt 'tassAipaesAe' iti tasya - sarvAbhyantaramaNDalagatasya dakSiNasyArddhamaNDalasyAdipradezamAzritya sarvAbhyantarAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGka bhya cAraM carati, sa cAdipradezAdUrdhvaM zanaiH zanaiH sarvAbhyantarAnantara bAhyeottarArddhamaNDalAbhimukhaM tathA kathaJcanApi cAraM pratipadyase yena tasyAhorAtrasya paryante sarvAbhyantarAnantarasyottarasyArddhamaNDalasya sImAyAM bhavati, 'tA jayA 'mityAdi, tatra yadA sUrya sarvAbhyantarAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGka gya cAraM carati tadA uttamakASThAprApta utkarSakaH - utkRSTaH aSTAdazamuhUrttapramANo divaso bhavati, sarvajaghanyA ca dvAdazamuhUrttA rAtri, 'esaNa' mi0 nigamanavAkyaM prAgvat, tadevamuktA dakSiNA arddhamaNDalasaMsthiti mU. (23) tA kahaM te uttarA addhamaMDalasaMThitI hitAtivadejjA ?, tA ayaM NaM jaMbuddIve dIve savvadIvajAvaparikkheveNaM / tA jatA NaM sUrie savvabbhaMtare uttaraM addhamaMDalasaMThitiM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM uttamakaTTapatte ukkasae aTThArasamuhutte divase bhavati jahaNNiyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati jahA dAhiNA tahA ceva NavaraM uttaraTThio abbhitarAnaMtaraM dAhiNaM uvasaMkamai, dAhiNAto abbhitaraM taccaM uttaraM uvasaMkamati / evaM khalu eeNaM uvAeNaM jAva savvabAhiraM dAhiNaM uvasaMkamati 2 ttA dAhiNAo bAhirAnaMtaraM uttaraM uvasaMkamati uttarAto bAhiraM taccaM dAhiNaM taccAto dAhiNAto saMkamamANe 2 jAva savvabbhaMtaraM uvasaMkamati, taheva / esa NaM docce chammAse esa NaM doccassa chammAsassa pajjavasANe, esa NaM Adicce saMvacchare, esa NaM Adiccassa saMvaccharassa pajjavasANe gAhAo / vR. sAmpratamuttarAmarddhamaNDalasaMsthitiM jijJAsuH praznayati 'tA kahaM te' ityAdi, etavprAgvad vyAkhyeyaM, 'tAjayA Na' mityAdi, tato yadA sUrya sarvAbhyantarAmuttarAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaGkramya cAraM carati tadA uttamakASThAprApta utkarSako'STAdazamuhUrtI divaso bhavati, jaghanyA ca dvAdazamuhUrttA rAtri, 'jahA dAhiNA taha cetti yathA dakSiNA arddhamaMNDale vyavasthiti prAgabhihitA tathA caiva tenaiva Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/2/23 prakAreNaiSA'pyuttarArddhamaNDalavyavasthitirAkhyeyA, navaraM 'uttare Thio AbhitarANaMtaraM dAhiNaM uvasaMkamai, dAhiNAo abhitaraMtacaM uttaraMuvasaMkamai, eeNaMuvAeNaMjAvasavvabAhiraM dAhiNaM uvasaMkamai, savvabAhirAobAhirAnaMtaraMuttaraMuvasaMkamai, uttarAobAhiraMtaccaMdAhiNaMtaccAo dAhiNAo saMkamamANe 2 jAva savvabbhaMtaramuttaraMuvasaMkamai'iti, navaramayaM dakSiNArddhamaNDalavyavasthiterasyAmuttarArddhamaNDalavyavasthAyAM vizeSo-yaduta sarvAbhyantare uttarasminnarddhamaNDale sthitaH san tasminahorAtre'tikrAntenavaM saMvatsaramAdadAnaH prathamasyaSaNmAsasyaprathame'horAtreabhyantarAnantarAM sarvAbhyantarasya maNDalasyAnantarAM dakSiNAmarddhamaNDala saMsthitimupasesaGkrAmati, tasminnahorAtre'tikrAnte prathamasyaSaNmAsasya dvitIye'horAtre'bhyantaratRtIyA sarvAbhyantarasya maNDalasya tRtIyAmuttarAmarddhamaNDalasaMsthitimapasaGkA mati, evaMkhalvanenopAyena prAgiva tAdavadvaktavyaMyAvaprathamasya SaNmAsasyatryazItyadhikazatatameahorAtreparyavasAnabhUte sarvabAhyAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaMkramati, etatprathamasya SaNmAsasya paryavasAnaM, tato dvitIyasya SaNmAsasyaprathame'horAtra vAhyAnantarAMsarvabAhyasya maNDalasyAktinImuttarAmarddhamaNDala-saMsthitimupasaMkrAmati tatastasminnahorAtre'tikrAntedvitIyasya SaNmAsasyA'horAtreuttarasyAarddhamaNDalasaM-i sthatervinisRtya bAhyatRtIyAMsarvabAhyasyamaNDalasyAktinIM tRtIyAM dakSiNAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaMkA mati,tasyAzca tRtIyasyAdakSiNasyA arddhamaNDalasaMsthiterekai-kenAhorAtreNaikAmarddhamaNDalasaMsthitiM saMn man 2 tAvadavaseyoyAvadvitIya-SaNmAsaparyavasAna-bhUte'horAtre sarvAbhyAntarAmuttarAmarddhamaNDalasaMsthitimupasaMkAmati, tadevaMdakSiNasyA arddhamaNDalasaMsthiteHuttarasyAmarddhamaNDalasaMsthitau nAnAtvamupadarzita, etadanusArecasvayameva sUtrAlApakoyathAvasthitaH paribhAvanIyaH, scaivN| - se nikkhamamANe sUrie navaM saMvaccharamayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi 2 uttarAe aMtarAe bhAgAe tassAipaesAe amitarAnaMtaraM dAhiNaM addhamaMDalaM saMThitiM uvasaMkamittA cAraM carati, jayA NaM sUrie abhitarANaMtaraM dAhiNaM addhamaMDalasaMThitiM uvasaMkamittA cAraM carati tayA NaM aTThArasamuhutte divasebhavati dohi egaTThibhAgamuhuttehiUNe duvAlasamuhuttA bhavatidohi egaTThibhAgamuhuttehiM ahiyA, senikkhamamANe sUriedoccaMsiahorattaMsi dAhiNAe aMtarAe bhAgAetassAdipadesAe abhitaraM tacaM uttaraM addhamaMDalasaMThiiMuvasaMkamittA cAraM carati, tayA NaM aTThArasamuhutte divase bhavati cauhiMegaTThibhAgamuhuttehiMUNe, duvAlasamuhuttA rAI bhavati cauhiM egaThibhAgamuhuttehiM ahiyA, evaM khalu eeNaM uvAeNaM nikkhamamANe sUrie tayAnaMtarAo tayAnaMtaraM taMsi taMsi desaMsi taMtaM addhamaMDalasaMThiiMsaMkamamANe uttarAe bhAgAetassAipaesAesavvabAhiraMdAhiNamaddhamaMDalasaMThiiM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie sabbAhiraM dAhiNaM addhamaMDalasaMThiimuvasaMkamittA cAraM carati tayANaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati, jahannae duvAlasamuhutte divase bhvi| esa NaM paDhame chammAse esa NaM paDhamassa chammAsassa pajjavasANe, se pavisamANe sUrie doccaM chammAsamayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi dAhiNAe aMtarAe bhAgAe tassAipaesAe bAhirAnaMtaraM uttaraM addhamaMDalasaMThiimuvasaMkamittAcAraMcarati, tA jayANaMsUrie bAhirANaMtaraM uttaraMaddhamaMDalasaMThiimuvasaMkamittA cAraM carati tayA NaM aTThArasamuhuttA rAI bhavai dohi ya egaTThibhAgamuhuttehi Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 2 27 UNA duvAlasamuhutte divase bhavai cau (do) hiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahie, evaM khalu eeNaM uvAeNaM visamANe sUrie tayAnaMtarAo tayAnaMtaraM taMsi taMsi desaMsi taM taM addhamaMDalasaMThiI saMkamamANe dAhiNAe aMtarA bhAgAe tassAdipaesAe savvabdhaMtaraM uttaraM addhamaMDalasaMThiimuvasaMkamittA cAraM carai, tA jayA NaM sUrie savvabdhaMtaraM jAva carai tayA NaM uttamakaTThapatte ukkosie aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavatitti, esa NaM ducce chammAse' ityAdi prAgvat // prAbhRtaM - 1, prAbhRta prAbhRtaM - 2 samAptam -: prAbhRta prAbhRtaM -3 : vR. tadevamuktaM dvitIyaM prAbhRtaprAbhRtaM samprati tRtIyamabhidhAtavyaM, tatra cArthAdhikArazcIrNapraticaraNaM, tatasyadviSayaM praznasUtramAha mU. (24) tA ke te citraM paDicarati Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu ime duve sUriyA paM0, taM0- bhArahe ceva sUrie eravae caiva sUrie tA ete NaM duve sUrie patteyaM 2 tIsAe 2 muhuttehiM egamegaM addhamaMDalaM caraMti, saTTIe 2 muhuttehiM gamegaM maMDalaM saMghAtaMti tA nikkhamamANe khalu ete duve sUriyA no annamannassa ciNNaM paDicaraMti, pavisamANA khalu ete duve sUriyA annamannassa ciNNaM paDicaraMti / taM satamegaM cotAlaM, tattha ke heU vadejjA ?, tA ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva parikkheveNaM, tattha NaM tattha NaM ayaM bhArahae ceva sUrie jaMbuddIvassa 2 pAINapaDiNAyataudIrNadAhiNAyatAe jIvAya maMDalaM cauvIsaeNaM sateNaM chettA dAhiNapuratthimillaMsi caubhAgamaMDalaMsi bANautiyasUriyamatAiM jAiM appaNA ceva ciNNAiM paDicarati / uttarapacatthimellaMsi caubhAgamaMDalaMsi ekkanautiM sUriyamatAiM jAI sUrie appaNo ceva ciNNaM paDicarati, tattha ayaM bhArahe sUrie eravatassa sUriyassa jaMbuddIvassa 2 pAINapaDiNIyAyatAe udIrNadAhiNAyatAe jIvAe maMDalaM cauvIsaeNaM sateNaM chettA uttarapuratthimillaMsi caubhAgamaMDalaMsi vAnautiM sUriyamatAiM jAva sUrie parassa ciSNaM paDicarati / dAhiNapaJcatthimellaMsi caubbhAgamaMDalaMsi ekUNanautiM sUriyamatAiM jAva ciNNaM paDicarati, tattha ayaM eravae sUrie jaMbuddIvassa 2 pAINapaDiNAyatAe udINadAhi NAyatAe jIvAe maMDalaM cauvIsaeNaM sateNaM chettA uttarapuratthimillesi cauvbhAgamaMDalasi vAnautiM sUriyamayAI jAva sUrie appaNI ceva ciNNaM paDiyarati dAhiNapuratthimillAMsi caubhAgamaMDalaMsi ekkanautisUriyamatAiM jAva paDicarati / tatthaNaM eyaM eravatie sUrie bhArahassa sUriyassa jaMbuddIvarasa pAINapaDiNAyatAe udINadAhiNAyatAe jIvAe maMDalaM cauvIsaeNaM sateNaM chittA dAhiNapaJccatthimellaMsi caubhAgamaMDalaMsi bAnautiM sUriyamatAiM sUrie parassa ciNNaM paDicarati, uttarapuratthi mellaMsi caubhAgamaMDalaMsi ekkanautiM sUriyamatAI jAI sUrie parassa ceva ciNNaM paDicarati / tA nikkhamamANe khalu ete duve sUriyA no annamannassa ciNNaM paDicaraMti, pavisamANA khalu ete duve sUriyA annamannassa ciNNaM paDicaraMti, satamegaM cotAlaM / vR. 'tA ke te' ityAdi, tA iti prAgvat, kastvayA bhagavan ! sUrya svayaM pareNa vA sUryeNa cIrNaM kSetraM praticarati-praticaran AkhyAta iti vadet ?, evaM bhagavatA gautamenokte bhagavAn varddhamAnasvAmI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/3/24 Aha-'tattha'ityAdi, tatra-asminjambUdvIpe parasparaM cIrNakSetrapraticaraNacintAyAM khalu-nizcitaM yathAvasthitaMvastutvamadhikRtyemau dvau sUryau prajJaptau, tadyathA-bhAratazcaiva sUrya erAvatazcaiva sUryaH 'tA eeNamityAdi, tata etau Namiti vAkyAlaGkAre dvau sUryau pratyekaM triMzatA muhUttairekaikamarddhamaNDalaM carataH SaSThayA 2 muhUtaiH punaH pratyekamekaikaM paripUrNa maNDalaM "saGghAtayataH pUrayataH 'tAnikkhamamANA' ityAdi, tA iti tatra sUryasatkaikasaMvatsaramadhye imau dvAvapi sUryo sarvAbhyantarAnmaNDalAniSkramantau no'nyo'nyasya-paraspareNacINa kSetrapraticarataH, naiko'pareNa cINa kSetraM praticarati, nApyaparo'pareNa cIrNamiti bhAvaH, idaM sthAnAvazAdavaseyaM, sA ca sthApanA iyam sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantarau pravizantau dvAvapi khalu sUryAvanyo'nyasya-paraspareNa cIrNaM catuzcatvAriMzadadhikaM zatamubhayasUryasamudAyacinantAyAMparaspareNa cIrNapraticIrNaMpratimaNDalamavApyate iti, eta davagamArthaM praznasUtramAha-'tattha ko hetU'iti, 'tatra evaMvidhAyA vastutatvavyavasthAyA avagame ko hetuH?, kA upapattiriti?,atrArthe bhagavAn vadet, atra bhagavAnAha-'tAayaNNa'mityAdi, idaM jambUdvIpasvarUpapratipAdakaM vAkyaM pUrvavat svayaM paripUrNaM paribhAvanIyaM / 'tatthaNa'mityAdi, tatrajambUdvIpeNamiti prAgvat, 'ayaMbhArahe ceva sUrie' iti sarvabAhyasya maNDalasya dakSiNasminnarddhamaNDale yazcAraMcaritumArabhatesa bharatakSetraprakAzakatvAdbhArata ityucyate, yastvitarastasyaiva sarvabAhyasya maNDalasyottarasminnarddhamaNDale cAraMcarati sa airAvatakSetraprakAzakatvAdairAvataH, tatrAyaM pratyakSata upalabhyamAno jambUdvIpasya sambandhI bhArataH sUryoyasmin maNDale paribhramati tattanmaNDalaM catuvizatyadhikena zatena chitvAvibhajya caturvizatyadhikazatasaGkhyAn bhAgAn tasya 2 maNDalasya parikalpyetyartha, sUryazca prAcInApAcInAyatayA udagadakSiNAyatayA ca jIvayA-pratyaJcayA davarikayA ityarthaH, tanmaNDalaM caturbhigirvibhajya dakSiNapaurastye dakSiNapUrve Agneye koNe ityartha caubbhAgamaMDalaMsitti prAkRtatvAtpadavyatyayo maNDalacaturbhAge-tasya tasya maNDalasya caturthebhAge sUryasaMvatsarasatkadvitIyaSaNmAsamadhyedvinavatiM sUryagatAni-dvAnavatisaGkhayAni maNDalAni svayaM sUryeNa gatAni-cIrNAni, kimuktaMbhavati? -pUrvaM sarvAbhyantarAnmaNDalAniSkramatA svacIrNAni praticaratIti gamyate, etadeva vyAcapTe_ 'jAiMsUrie appaNA ciNNaMpaDiyarai'itiyAni sUryaAtmanA-svayaMpUrvasarvAbhyantarAnmaNDalAniSkramaNakAle itizeSa-, cIrNAni praticarati, tAnicadvinavatisaGkhayAnimaNDalAnicaturbhAgarUpANicIrNAnipraticarati, na paripUrNacaturbhAgamAtrANi, kintu svasvamaNDalagatacaturviMzatyadhikazatasatkApTAdazApTAdazabhAgapramitAni, te cApTAdazASTAdazabhAgA na sarveSvapi maNDaleSu pratiniyate eva deze, kintu kvApi maNDale kutrApi, kevalaM dakSiNapaurastyarUpacaturbhAgamadhye tato 'dAhiNapurasthimaMsicaubbhAgamaMDalaMsI'tyuktam, evamuttareSvapi maNDalacaturbhAgeSvaSTAdazabhAgapramitatvaM bhAvanIyaM, saevabhArataH sUryasteSAmeva dvitayAnAMSammAsAnAMmadhye uttarapazcime caturbhAgamaNDale-maNDalacaturbhAge ekanavatisaGkhyAni maNDalAni svasvamaNDalagatacaturviMzatyadhikazatasatkASTAdazASTAdazabhAgapramitAni 'svayaMmatAni'svayaMsUryeNapUrvaM sarvAbhyantarAnmaNDalAnniSkramaNakAle cIrNAnipraticaratIti gamyate, etadeva vayAcaTe- 'jAiM sUrie appaNA ceva ciNNAI paDicarati etatpUrvavad vyAkhyeyaM, iha sarvabAhyAnmaNDalAtzeSANimaNDalAni tryazItyadhikazatasaGkhayAni tAnica dvAbhyAmapi sUryAbhyAM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM 29 dvitIyaSaNmAsamadhye pratyekaM paribhrabhyante, sarveSvapi ca digvibhAgeSu pratyekamekaM maNDalamekena sUryeNa paribhramyate dvitIyamapareNa evaM yAvatsarvAntimaM maNDalaM, tatra dakSiNapUrvadigbhAge dvitIyaSaNmAsamadhye bhArataH sUryodvinavati-maNDalAni paribhramati, ekanavatimaNDalAni airAvataH, uttarapazcime digvibhAge dvinavatimaNDa- lAnyairAvataH paribhramati, ekanavatimaNDalAni bhArataH, etacca paTTikAdau maNDalasthApanAM kRtvA paribhAvanIyaM tata uktam - dakSiNapUrve dvinavatisaGkhyAni maNDalAni uttarapazcime tvekanavatisaGkhyAni bhArataH svayaM cIrNAni praticaratIti / tadevaM bhAratasUryasya svIyaM cIrNapraticaraNaparimANamuktamidAnIM tasyaiva bhAratasUryasya paracIrNapraticaraNaparimANamAha - 'tattha ya ayaM bhArahe' ityAdi, 'tatra 'jambUdvIpe 'ayaM' pratyakSata upalabhyamAno jambUdvIpasambandhI bhArataH sUryo yasmin maNDale paribhramati tattanmaNDalaM caturviMzatyadhikena bhAgazatena chitvA bhUyazca prAcInApAcInAyatayA udIcyadakSiNAyatayA ca jIvayA tattanmaNDalaM caturbhirvibhajya uttarapUrve IzAne koNe ityarthaH 'caturbhAgamaNDale' tasya tasya maNDalasya caturthe bhAge teSAmeva dvitIyAnAM SaNmAsAnAM madhye erAvatasya sUryasya dvinavatisUryamatAni dvinavatisavayAnyairAvatena sUryeNa pUrvaM niSkramaNakAle matIkRtAni praticarati / etadeva vyaktIkaroti - 'jAI sUrie parassa ciNNAI paDicarai' yAni sUryo bhArataH 'parassa cinnAI' ityatra SaSThI tRtIyArthe pareNaerAvatena sUryeNa niSkramaNakAle cIrNAni praticarati, dakSiNapazcime ca maNDalacaturbhAge ekanavatiM - ekanavatisaGkhyAni erAvatasya sUryasyetyatrApi sambadhyate, tato'yamartha - airAvatasya sUryasya sambandhIni sUryamatAni, kimuktaM bhavati ? - airAvatena sUryeNa pUrvaM niSkramaNakAle matIkRtAni praticarati, etadevAha - 'jAiM sUrie parassa ciNNAI paDiyarai' etatpUrvavad vyAkhyeyaM, atrApyekasmin vibhAge dvinavatirekasmin bhAge ekanavatirityatra bhAvanA prAgiva bhAvanIyA, tadevaM bhArataH sUryo dakSiNapUrve dvinavatisaGkhyAni uttarapazcime ekanavatisaGkhyAni svayaM cIrNAni uttarapUrve dvinavatisaGkhyAni dakSiNapazcime ekanavatisaGkhyAnyairAvatasUryacIrNAni praticaratItyApapAditaM samprati airAvataH sUrya uttarapazcimadigbhAge dvinavatisaGkhyAni maNDalAni dakSiNapUrve ekanavatisaGkhyAni svayaM cIrNAni dakSiNapazcime dvinavatisaGkhyAnyuttarapUrve ekanavatisaGkhyAni bhAratUryacIrNAni praticaratItyetatprati- pAdayati- 'tattha ayaM eravae sUrie'ityAdi, etacca sakalamapi prAguktasUtravyAkhyAnusAreNa svayaM vyAkhyeyaM / sampratyupasaMhAramAha-'tA nikkhamamANA khalu' ityAdi, asyAyaM bhAvArtha-iha bhArataH sUryo'bhyantaraM pravizan pratimaNDalaM dvau caturbhAgau svayaM cIrNau praticarati dvau tu paracIrNau airAvato'pyabhyantaraM pravizan pratimaNDaM dvau caturbhAgI svacIrNI praticarati dvau tu paracIrNAviti sarvasaGghayayA pratimaNDalamekaikenAhorAtradvayena ubhayasUryacIrNapraticaraNavivakSAyAmaSTau caturbhAgAH praticIrNA prApyante, te ca caturbhAgAzcatarviMzatyadhikazatasatkASTAdazabhAgapramitAH, etacca prAgeva bhAvitaM, tato'STAdazabhirguNitAzcatuzcatvAriMzadadhikaM zataM bhAgAnAM bhavati, tata etaduktaM bhavati 'pavisamANA khalu ee duve sUriyA annamannassa cinnaM paDiyaraMti, taMjahA-sayamegaM coyAla'miti, 'gAhAo'tti, atrApyetadarthapratipAdikAH kAJcanApi suprasiddhA gAthA varttante, tAzca vyavacchinnA iti kathayituM na zakyante, yo vA yathA samprayAdavagacchati tena tathA vaktavyAH / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 119 11 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/3/24 "yadatra kurvatA TIkAM, viruddhaM bhASitaM mayA / kSantavyaM tatra tatvajJaiH, zodhyaM tacca vizeSataH // " prAbhRtaM - 1, prAbhRta prAbhRtaM - 3 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-4: tadevamuktaM tRtIyaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati caturthaM vaktavyaM, tasya cAyamarthAdhikAraH kiyatpramANaM parasparamantaraM kRtvA cAraM carata iti, tatastadviSayaM praznasUtramAha - mU. (25) tA kevaiMya ee duve sUriyA annamannassa aMtaraM cAraM caraMti AhitAti vadejjA tattha khalu imAto cha paDivattIo pa0 tattha ege evamAhaMsu-tA egaM joyaNasahassaM egaM ca tettIsaM joyaNasataM annamannassa aMtaraM kaDDa sUriyA cAraM caraMti AhitAti vadejjA, ege evamAhaMsu 1 / ege puNa evamAhaMsu-tA egaM joyaNasahassaM egaM cautIsaM joyaNasayaM annamannassa aMtaraM kaTTu sUriyA cAraM caraMti Ahiyatti vaijjA, ege evamAhaMsu 2 / puNa evamAhaMsu-tA gaMjoyaNasahassaM egaM ca paNatIsaM joyaNasayaM annamannassa aMtaraM kaDDa sUriyA cAraM caraMti AhitAMti vadejA, ege evamAhaMsu 3 / evaM evaM samuddaM annamannassa aMtaraM kaDDa 4, ege0 do dIve do samudde annamannassa aMtaraM kaTTu sUriyA cAraM caraMti AhiyAti vadejjA, ege eva mAhaMsu 5, ege puNa evamAhaMsu tinni dIve tinni samudde anna0 aMtaraM kaTTu sUriyA cAraM caraMti AhiyA ti vaejjA, ege evamAhaMsu 6 / vayaM puNa evaM vayAmo, tA paMca paMca joyaNAiM paNatIsaM ca egaTThibhAge joyaNassa egamege maNDale annamannassa aMtaraM abhivaDDemANA vA nivaDDhemANA vA sUriyA cAraM caraMti / tattha NaM ko heU AhitAti vadejjA ?, tA ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva parikkheveNaM pannatte, tA jayA NaM ete duve sUriyA savvabbhaMtaramaMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti tadA NaM navanautiyojanasahassAiM chaccattAle joyaNasate annamannassa aMtaraM kaTTu cAraM caraMti AhitAti vadejjA / tatA NaM uttamakaTThapatte ukkasae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, te nikkhamamANA sUriyA navaM saMvaccharaM ayamANA paDhamaMsi ahorattaMsi ambhitarAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti, tA jatA NaM ete duve sUriyA abhitarANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti tadA NaM navanavatiM joyaNasahassAiM chacca paNatAle joyaNasate paNavIsaM ca egaTTibhAge joyaNassa annamannassa aMtaraM kaTTu cAraM caraMti AhitAti vadejjA / tatANaM aTThArasamuhutte divase bhavati dohiM egaTTibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhuttA rAtI bhavati dohi egaTThibhAgamuhuttehi adhiyA, te nikkhamamANe sUriyA doghaMsi ahorattaMsi abhitaraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti tA jatA duve sUriyA abbhitaraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti tayA NaM navanavaiM joyaNasahassAiM chaccaikkavaNe joyaNasae nava ya egaTTibhAge joyaNassa annamannassa aMtaraM kaTTu cAraM carati Ahiyatti vaijjA, tadANaM aTThArasamuhutte divase bhavai cauhiM egaTTibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhuttA rAI bhavai cauhiM egaTTibhAgamuhuttehiM adhiyA / evaM khalu eteNuvAeNaM nikkhamamANA ete duve sUriyA tatonaMtarAto tadAnaMtaraM maMDalAtI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 4 31 maMDalaM saMkamamANA 2 paMca 2 joyaNAiM paNatIsaM ca egaTThibhAge joyaNassa egamege maMDale annamannassa aMtaraM abhivarddhamANA 2 savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tatA NaM egaM joyaNasatasahassaM chacca saTTe joyaNasate annamannassa aMtaraM kaTTu cAraM carati / tatANaM uttamakaTTapattA ukkasiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavai, jahaNNae duvAlasamuhutte divase bhavati, esa NaM paDhame chammAse esa NaM paDhamassa chammAsassa pajjavasANe, te pavisamANA sUriyA doccaM chammAsaM ayamANA paDhamaMsi ahorattaMsi bAhirANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti, tA jayA NaM ete duve sUriyA bAhirANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti tadA NaM evaM joyaNasayasahassaM chacca cauppanne joyaNasate chattIsaMca egaTThibhAge joyaNassa annamannassa aMtaraM kaTTu cAraM caraMti AhitAti vadejjA / tadA NaM aTThArasamuhuttA rAI bhavaI dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM UNA duvAlasamuhutte divase bhavati dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahie, te pavisamANA sUriyA doghaMsi ahorattaMsi bAhiraM tacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti, tA jatA NaM ete duve sUriyA bAhiraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti tatA NaM egaM joyaNasayasahassaM chacca aDayAle joyaNasate bAvannaM ca egaTThibhAge joyaNassa annamannassa aMtaraM kaTTu cAraM caraMti tatA NaM aTThArasamuhuttA rAI bhavai cauhiM egaTTibhAgamuhuttehiM UNA duvAlasamuhutte divase bhavati cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahie / evaM khalu eteNuvAeNaM pavisamANA ete duve sUriyA tato'NaMtarAto tadAnaMtaraM maMDalAo maMDalaM saMkamamANA paMca 2 joyaNAiM paNatIse egaTThibhAge joyaNassa egamege maMDale annamannassaMtaraM nivuDDemANA 2 savvabdhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti, jayA NaM ete duve sUriyA savvabhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caraMti tatA NaM navanauti joyaNasahassAiM chacca cattAle joyaNasate annamannassa aMtaraM kaTTu cAraM caraMti / tatA NaM uttamakaTThapatte ukkasae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, esa NaM docce chamAse esa NaM doccassa chammAsassa pajjavasANe esa Aice saMvacchare, esa NaM aainycsNvcchrsspnyjvsaanne| vR. 'tAkevaiyaM ee duve sUriyA' ityAdi, 'tA' iti prAgvat, etau dvAvapi sUryau jambUdvIpagatau kiyaThayamANaM parasparanantaraM kRtvA cAraM carataH, carantAvAkhyAtAviti bhagavAn vadet, evaM bhagavatA gautamena prazne kRte sati zeSakumataviSayatatvavuddhivyudAsArthaM paramatarUpAH pratipattIrdarzayati- 'tattha khaluimAo' ityAdi, 'tatra' parasparamantaracintAyAM khalu nizcitamimAH - vakSyamANasvarUpAH SaT pratipattayo yathAsvaruci vastvabhyupagamalakSaNAstaistaistIrthAntarIyaiH zrIyamANAH prajJaptAH, tA eva darzayati-'tatthege'ityAdi, teSAM SaNNAM tattatpratipattiprarUpakANAM tIrthikAnAM madhye eke tIrthAntarIyAH prathamaM svaziSyaM pratyevamAhuH - 'tA ega' mityAdi, tA iti pUrvavadbhAvanIyaH, ekaM yojanasahanamekaM ca trayastriMzadadhikaM yojanazataM parasparasyAntaraM kRtvA jambudvIpe dvau sUryau cAraM caratazcarantAvAkhyAtAvitisvaziSyebhyo vadet, atraivopasaMhAramAha- 'eke evamAhu' riti, evaM sarvatrApyakSarayojanA kartavyA, eke punardvitI-yAstIrthAntarIyA evamAhuH - ekaM yojanasahanamekaM ca catustriMzacatustriMzadadhikaM yojanazataM paraspara-mantaraM kRtvA cAraM carataH, eke tRtIyAH punarevamAhuH - ekaM yojanasahasraM ekaM ca paJcatriMzadadhikaM yojanazataM parasparamantaraM kRtvA cAraM carataH, eke punazcaturthA evamAhuH - eka dvIpaM ekaM ca samudraM pasparamantaraM kRtvA cAraM carataH, eke punaH paJcamA evamAhuH - dvau dvIpau dvau samudrau Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/4/25 parasparamantaraM kRtvA cAraM carataH, eke SaSThAH punarevamAhuH-trIndvIpAntrInsamudrAn parasparamantaraM kRtvA cAraM carata iti| eteca sarve tIrthAntarIyA mithyAvAdino'yathAtatvavastuvyavasthApanAt, tathA cAha-'vayaM puNa'ityAdi, vayaM punarAsAditakevalajJAnalAbhAH paratIrthikavyavasthApitavastuvyavasthAvyudAsena 'evaM' vakSyamANaprakAreNa kevalajJAnena yathAvasthitaM vastutatvamupalabhya vadAmaH, kathaM vadatha yUyaM bhagavanta ityAha-'tA paMce'tyAdi, 'tA' iti AstAmanyadvaktavyaM idaM tAvatkathyate, dvAvapi sUryo sarvAbhyatarAnmaNDalAniSkramantaupratimaNDalaMpaJcapaJcayojanAni paJcatriMzataM caikaSaSTibhAgAnyojanasya pUrvapUrvamaNDalagatAntarapiramANeabhivarddhayantau vAzabda uttavikalpApekSayA samuccaye 'nivuDDemANA vA' iti sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaraM pravizantau pratimaNDalaM paJca paJca yojanAni paJcatriMzataM ca ekaSaSTibhAgAn yojanasya nirveSTayantau pUrvapUrvamaNDalagatAntaraparimANAt hApayantau, vAzabdaH pUrvavikalpApekSayA samuccaye, sUryocAraMcarataH, carantAvAkhyAtAvitisvaziSyebhyovadet, evamukte bhagavAn gautamo nijaziSyanizaGkitatvavyavasthApanArthaM bhUyaH praznayati tatthaNa mityAdi, tatraevaMvidhAyA vastutatvavyavasthAyAavagameko hetuH-kAupapattiriti prasAdaM kRtvA vadet ?, bhagavAnAha-'tA ayana'mityAdi, idaM jambUdvIpasvarUpapratipAdakaM vAkyaM pUrvavatparipUrNa svayaM paribhAvanIyam, 'tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA Namiti vAkyAlaGkAre etau jambUdvIpaprasiddhau bhAratairAvatau dvAvapi sUryau sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMkmya cAraM carataH tadA navanavatiyojanasahasrANi SaT yojanazatAni catvAriMzAni-catvAriMzadadhikAni parasparamantaraM kRtvA cAraM carataH carantAvAkhyAtAviti vadet, kathaM sarvAbhyantare maNDale dvayoH sUryayoH parasparametAvapramANamantaramiti cet ?, ucyate, iha jambUdvIpo yojanalakSapramANaviSkambhastatraiko'pi sUryo jambUdvIpasya madhye azItyadhikaM yojanazatamavagAhya sarvAbhyantare maNDale cAraM carati, dvitIyo'pyazItyadhikaM yojanazatamavagAhya, azItyadhikaM ca zataM dvAbhyAM guNituM trINi zatAni SaSTayadhikAni bhavanti, etAni jambUdvIpe viSkambhaparimANAllakSarUpAdapanIyante, tato yathoktamantaraparimANaM bhvti| 'tayANa'mityAdi, tadA sarvAbhyantare dvayorapi sUryayozcaraNakAle uttamakASThAprAptaH-paramaprakarpaprAptaH utkarSakaH-utkRSToaSTAdazamuhUrto divaso bhavati, jaghanyA-sarvajaghanyA dvAdazamuhUrtA rAtri 'te nikkhamamANA' ityAdi tatastasmAtsarvAbhyantarAnmaNDalAttau dvAvapi sUryo niSkramantau navaMsUryasaMvatsaramAdadAnau navasya sUryasaMvatsarasya prathame'horAtre'bhyantarA-nantaramitisarvAbhyantarAt maNDalAdanantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMgamya cAraM carataH 'tA jayA Na'mityAdi tato yadA etau dvAvapi sUryau sarvAbhyantarAnantaramaNDalamupasaMgamya cAraM caratastadA navanavatiyojana- sahasrANi SaTzatAni paJcacatvAriMzadadhikAniyojanAnAM paJcatriMzataMcaikaSaSTibhAgAnyojanasyetyetA vatpramANaM parasaparamantaraM kRtvA cAraMcaratazcarantAvAkhyAtAviti vadeta, tadA kathametAvapramANa-mantaramiti cet?, ucyate, iha eko'pisUrya sarvAbhyantaramaNDalagatAnaSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAnyojanasya apare ca dve yojane vikampya sarvAbhyantarAnantare dvitIye maNDale carati, evaM dvitIyo'pi, tato dve yojane aSTAcatvAriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasyeti dvAbhyAM guNyaMte, guNite ca sati paJca yojanAni Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 4 33 paJcatriMza-caikaSaSTibhAgA yojanasyeti bhavata, etAvadadhikaM pUrvamaNDalagatAdantara- parimANAdatra prApyate, tato yathoktamantaraparimANaM bhavati / ___tayANa'mityAdi, tadA sarvAbhyantarAnantara dvitIyamaNDalacAra caraNakAle'STAdazamuhUrto divaso bhavati, dvAbhyAM 'egaTThibhAgamuhuttehiMti muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmUno, dvAdazamuhUrtA rAtri dvAbhyA muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmadhikA, 'te nikkhamamANA' ityAdi, tatastasmAdapi dvitIyAnmaNDalAnniSkramantau sUryaunavasya sUryasaMvatsarasya dvitIye'horAtre'bhyantarasya-sarvAbhyantarasya maNDalasya tRtIyaM maNDalamupasaMka mya cAraM carataH 'tA jayANa'mityAdi, tato yadA Namiti pUrvavat, etau dvau sUryau abhyantaratRtIyaM-sarvAbhyantarasya maNDalasya tRtIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carataH / __ 'tadA' tasmiMstRtIyamaNDalacAracaraNakAle navanavatiyojanasahasrANi SaT ca zatAni ekapaJcAzadadhikAniyojanAnAM nava caikaSaSTibhAgAnyojanasyaparasparamantaraM kRtvAcAraMcaratazcarantAvAkhyAtAviti vadeta, tadA kathametAvapramANamantarakaraNamiti cet ?, ucyate, ihApyekaH sUrya sarvAbhyantaradvitIyamaNDalagatAnaSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAna yojanasyApare ca dve yojane vikampya cAraMcarati, dvitIyo'pi, tato dveyojaneaSTAcatvAriMzaccaikaSaSTibhAgAyojanasyeti dvAbhyAM guNyate, dviguNamegha paJca yojanAni paJcatriMzacaikaSaSTibhAgA yojanasyetibhavati, etAvatpUrvamaNDalagatAdantaraparimANAdatrAdhikaM prApyate iti bhavAta yathoktamatrAntaraparimANa 'tayA NamityAdi, yadA sarvAbhyantarAnmaNDalAt tRtIye maNDale cAraM caratastadA aSTAdazamuhUrto divaso bhavati, caturbhiH 'egaTThibhAgamuhuttehiM prAkRtatvAtpadavyatyAsaH, tato'yamartha-muhUrtekaSaSTibhAgairUno, dvAdazamuhUrtatA rAtrizcaturbhirmahUrtekaSaSTibhAgairadhikA, 'eva'mityAdi, evamuktena prakAreNakhalunizcitametenopAyena prati maNDalamekato'pyekaH sUryo dve yojane aSTAcatvAriMzataM caikaSaSTibhAgAn vikampyacAraM carati, aparato'pyaparaH sUrya ityevaMrUpeNa niSkramantau tau jambUdvIpagatau dvau sUryopUrvasmAtpUrvasmAttadanantarAnmaNDalAttadanantaraM maNDalaM saMkAmantau ekaikasmin maNDale pUrvapUrvamaNDalagatAntaraparimANApekSayA paJca paJca yojanAni paJcatriMzataM caikaSaSTibhAgAn yojanasya parasparamabhivarddhayantAvabhivarddhayantI navasUryasaMvatsarasya tryazItyadhikazatatame'horAtre prathamaSaNmAsaparyavasAnabhUte sarvabAhyamaNDalamupasaMkramya cAraM crtH| ___'tA jayA Na'mityAdi tato yadA etau dvau sUryau sarvavAdyaM maNDalasamupasaMkA mya cAraMcarataH tadA tAvekaM yojanazatasahasraM paT ca zatAni SaSTayadhikAni parasparamantaraM kRtvA cAraM carataH, kathametadavaseyamiti cet ?, ucyate, iha pratimaNDalaM paJca yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasyetyantaraparimANacintAyAmabhivarddhamAnaM prApyate, sarvAbhyantarAcca maNDalAtsarvabAhyaM maNDalaM tryazItyadhikazatatamaM, tataH paJca yojanAni tryazItyadhikena zatena guNyante, jAtAni nava zatAni paJcadazottarANiyojanAnAM ekaSaSTibhAgAzcapaJcatriMzatsaGkhyA azItyadhikena zatena guNyante jAtAni teSAM catuHSaSTizatAni paJcottarANi teSAmekaSaSTayA bhAge hate labdhapaJcottaraMyojanazataM etatprAktane yojanarAzau prakSipyate, jAtAni daza zatAni viMzatyadhikAni yojanAni etat sarvAbhyantaramaNDalagatottaraparimANe navanavatiyojanasahasrANi SaTzatAni catvAriMzadadhikAni ityevaMrUpe prakSipyate, tato yathoktaM sarvabAhyamaNDale antaraparimANaM bhavati / [12] 3 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/4/25 'tayANa' mityAdi tadA sarvabAhyamaNDalacAracaraNakAle uttamakASThAprAptA - paramaprakarSaprAptA utkRSTA aSTAdazamuhUrttA rAtrirbhavati, jaghanyazca dvAdazamuhUrtodivasaH, 'esa NaM paDhame chammAse' ityAdi prAgvat, 'te pavisamANA'ityAdi, tau tataH sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaraM pravizantau dvau sUryau dvitIyaM SaNmAsamAdadAnau dvitIyasya SammAsasya prathame'horAtre bAhyAnantaraM - sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaraM pravizantau dvau sUryau dvitIyaM SaNmAsamAdadAnau dvitIyasya SaNmAsasya prathame'haurAtre bAhyAnantaraMsarvabAhyAnmaNDalAdarvAganantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMka mya cAraM caratastadA ekaM yojanazatasahasraM SaT zatAni catuHpaJcAzadadhikAni SaDviMzatiM caikaSaSTibhAgAn yojanasya parasparamantaraM kRtvA cAraM carataH, carantAvAkhyAtAvitivadet, kathametAvattasmin sarvabAhyAnmaNDalAdarvAktane dvitIye maNDale parasparamantarakaraNamiti cet ?, ucyate, ihaiko'pi sUrya sarvabAhyamaNDalagatAnaSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAn yojanasyApare ca dve yojane abhyantaraM pravizan sarvabAhyAnmaNDalAdarvAktane dvitIye maNDale cAraM carati, aparo'pi, tataH sarvabAhyagatAdaSTAcatvAriMzadataraparimANAd atrAntaraparimANaM paJcabhiryojanaiH paJcatriMzatA caikaSaSTibhAgairyojanasyonaM prApyate iti bhavati yathoktamatrAntaraparimANaM, ' tayA na 'mityAdi, tadA sarvabAhyAnantarArvAktana dvitIyamaNDalacAracaraNakAle'STAdazamuhUrttA rAtrirbhavati, dvAbhyAM muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAmUnA, dvAdazamuhUrtI divaso dvAbhyAM muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAmadhikaH / ' te pavisamANA' ityAdi, tatastasmAdapi sarvabAhyamaNDalArvAktanadvitIyamaNDalAdabhyantaraM pravizantau tau dvau sUryau dvitIyasya SaNmAsasya dvitIye'horAtre 'bAhiraM taccaM'ti sarvabAhyanmaNDalAda- vaktanaM tRtIyaM maNDalamupasaka mya cAraM carataH / 'tA jayA Na' mityAdi tatra yadA etau dvau sUryau sarvabAhyAnmaNDalAdarvAktanaM tRtIyaM maNDalamupasaMkra mya cAraM carataH tadA ekaM yojanazatasahasraM SaT ca yojanazatAni aSTAcatvAriMzadadhikAni dvipaJcAzataM caikaSaSTibhAgAn yojanasya parasparamantaraM kRtvA cAraM carataH, prAguktayuktyA pUrvamaNDalagatAdantaraparimANAdatrAntaraparimANamasya paJcabhiryojanaiH paJcatriMzatA caikaSaSTibhAgairyojanasya hInatvAt, ' tayA na' mityAdi, tadA sarvabAhyAnmaNDalAdarvAktanatRtIyamaNDalacAracaraNakAle'STAdazamuhUrtA rAtrirbhavati, caturbhihUrteka, STibhAgairUnA, dvAdazamuhUrtI divasazcaturbhirekaSaSTibhAgamuhUrtasyAdhikaH / ' evaM khalu' ityAdi, evam uktaprakAreNa khalu nizcitamanenopAyena ekato'pyekaH sUryo'bhyantaraM pravizan pUrvapUrvamaNDalagatAdantaraparimANAdanantare anantare vivakSite maNDale antaraparimANasyASTAcatvAriMzatamekapaSTibhAgAn dve ca yojane vardhayati hApayatyaparato'pyaparaH sUrya ityevaMrUpeNa etau jambUdvIpagatau sUryau tadanantarAnmaNDalAttadanantaraM maNDalaM saMkA mantau saMkA mantau ekaikasmin maNDale pUrvapUrvamaNDalagatAdantaraparimANAt anantare'nantare vivakSite maNDale paJca paJca yojanAni paJcatriMzataM caikaSaSTibhAgAn yojanasya parasparamantaraparimANaM nirveSTayantau - hApayantau hApayantAvityarthaH, dvitIyasya pammAsasya tryazItyadhikazatatame ahorAtre sUryasaMvatsaraparyavasAnabhUte sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMka mya cAraM carataH / 'tA jayA Na'mityAdi, tatra yada etau dvau sUryau sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMkramya cAraM carataH tadA navanavatiyojanasahasrANi SaT yojanazatAni catvAriMzAni - catvAriMzadadhikAni parasparamantaraM kRtvA cAraM carataH, atra caivaM rUpAntaraparimANe bhAvanA prAgeva kRtA, zeSaM sugamam // prAbhRtaM - 1, prAbhRtaprabhRta-4 samAptam 34 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 5 35 -: prAbhRta prAbhRtaM - 5 : tadevamuktaM caturthaM prAbhRtaprAbhRtaM samprati paJcamamArabhyate, tasya cAyaM pUrvamupadarzito'rthAdhikAro-yathA kiyantaM dvIpaM samudraM vA sUryo'vagAhate iti tatastadviSakSa praznasUtramAhamU. (26) tA kevatiyaM te dIvaM samudaM vA ogAhittA sUrie cAraM carati, AhitAtivadejA tattha khalu imAo paMca paDivattIo pannattAo - ege evamAhaMsu tA egaM joyaNasahassaM egaM ca tettIsaM joyaNasataM dIvaM vA samudaM vA ogAhittA sUrie cAraM carati, egeevamAhaMsu 1 / ege, puNa evamAhaMsu-tA egaM joyaNasahassaM egaM cauttIsaM joyaNasayaM dIvaM vA samudde vA progAhittA sUrie cAraM carati, ege evamAhaMsu 2 / ege puNa eva0-tA evaM joyaNasahassaM egaM ca paNatIsaM joyaNasataM dIvaM vA samuddaM vA ogAhittA sUrie cAraM carati, ege evamAhaMsu 3 / ege puNa evamAhaMsu-tA avaDDuM dIve vA samudaM vA ogAhittA sUrie cAraM carati, ege evamAhaMsu 4, ege puNa evamAhaMsu-tA egaMjoyaNasahassaM ega tettIsaM joyaNasataM dIvaM vA samudaM vA ogAhittA sUrie cAraM carati 5 / tattha je teevamAhaMsu tA egaM joyaNasahassaM egaM tettIsaM joyaNasataM dIvaM vA samuddaM vA uggAhittA sUrie cAraM carati, te evamAhaMsu, jatA NaM dUrie savvabdhaMtaraM uvasaMkamittA cAraM carati tayA NaM jaMbuddIvaM evaM joyaNasahasasaM egaM ca tettIsaM joyaNasataM ogAhittA sUrie cAraM carati, tatA NaMuttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati jahanniyAduvAlasamuhuttA rAI bhavaI, tAjayA NaM sUrie savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carai tayA NaM lavaNasamudaM egaM joyaNasahassaM egaM ca tettIsaM joyaNasayaM ogAhittA cAraM carai, tayA NaM lavaNasamudde gaM joyaNasahassaM egaM ca tettIsaM joyaNasayaM ogAhittA cAraM carai, tayA NaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati, jahannie duvAlasamuhutte divase bhavai / evaM cottIsaM joyaNasataM / evaM paNatIsaM joyaNasataM tattha je te evamAhaMsu tA avaDuM dIvaM vA samuddaM vA ogAhittA sUrie cAraM carati, te evamAhaMsu-jatA NaM sUrie savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraMcarati, tatA NaM avaDDuM jaMbuddIvaM 2 ogAhittA cAraM carati, tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, evaM savvabAhiraevi, navaraM avaGkaM lavaNasamuhaM, tatA NaM rAiMdiyaM taheva tattha je te evamAhaMsu-tA no kiJci dIvaM vA samudaM vA ogAhittA sUrie cAraM carati, te evamAhaMsu - tA jatANaM sUrie savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM no kiMci dIvaM vA samuhaM vA ogAhittA sUrie cAraM carati tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, taheva evaM savvabAhirae maMDale, navaraM no kiMci lavaNasamudde ogAhittA cAraM carati, rAtiMdiya taheva, ege evamAhaMsu / / vR. 'tA kevaiyaM dIvaM samudaM vA ogAhittA sUrie cAraM carai' ityAdi, tA iti pUrvavat, 'kiyantaM' kiyatpramANaM dvIpaM samudraM vA avagAhya sUryazcAraM carati, carannAkhyAta iti vadet, evaM praznakaraNAdanantaraM bhagavAnnirvacanabhidhAtukAma etadviSaye paratIrthikapratipattimithyAbhAvopadarzanArtha prathamatastA eva paratIrthikapratipattIH sAmAnyata upanyasyati 'tattha khalu' ityAdi, tatra sUryasya cAraM carato dvIpamasudrAvagAhanaviSaye khalvimAH- vakSyamANa Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/5/26 svarUpAH paJca pratipattayaH-paramatarUpAH prajJaptAH, tadyathA-eke tIrthAntarIyA evamAhuH-tA iti tAvacchabdasteSAMtIrthAntarIyAnAM prabhUtavaktavyatopakrame kramopadarzanArtha ekaM yojanasahasramekaM ca trayastriMzadadhikaM yojanazataM dvIpaM samudraM vA avagAhya sUryazcAraM carati, kimuktaM bhavati? -yadA sarvAbhyantaraMmaNDalamupasaMkramyacAraMcarati tadA ekaMyojanasahanamekaMca trayastriMzadadhikaM yojanazataM jambUdvIpamavagAhyacAraMcarati, tadA ca paramaprakarSaprApto'STAdazamuhUrto divasobhavati, sarvajaghanyA cadvAdazamuhUrtArAtri,yadAtusarvabAhyamaNDalamupasaMka myacAraMcaritumArabhate tadA lavaNasamudramekaM yojanasahasramekaM ca tryastriMzadadhikaM yojanazatamavagAhya sUryazcAraM carati, tadA cottamakASThAprAptA aSTAdazamuhUrtapramANA rAtrirbhavati, sarvajaghanyo dvAdasamuhUrtapramANo divasaH, atraivopasaMhAramAha "ege evamAhaMsu' 1, eke punardvitIyA evamAhuH, 'tA' iti pUrvavat, ekaM yojanasahanamekaM cacatustriMzadadhikaM yojanazataM dvIpaM samudraMvAavagAhya sUryazcAraMcarati, bhAvanA prAgvat, atraivopasaM0-'egee0', eke punastRtIyAevamAhuH-ekaMyojanasahanamekaMcapaMcatriMzadadhikaMyojanazatamavagAhya sUryazcAraM carati atrApi bhAvanA prAgiva, atraivopa0 'ege eva0' eke punazcaturthAstIrthAntarIyAevamAhuH, 'avaTuMtiapagataMsadapyavagA-hAbhAvato na vivakSitamarddha yasya tamapArddhamarddhahInamarddhamAtramityartha, dvIpaMsamudraMvAavagAhya sUryazcAraMcarati, iyamatrabhAvanA-yadA sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMkramya sUryazcAraM carati tadA arddha jambUdvIpamavagAhate, tadA ca divasaH paramaprakarSaprApto'STAdazamuhUrtapramANo bhavati, sarvajaghanyAca dvAdazamuhUrta-pramANArAtri, yadA punaH sarvabAhya maNDalamupasaMkramya sUryazcAraM carati tadA arddha aparipUrNaM lavaNasamudramavagAhate, tadA ca sarvotkarSakASThAprAptA aSTAdazamuhUrtapramANA rAtri sarva jaghanyo dvAdazamuhUrto divasaH, atraivopa0 __ "ege evamAhaMsu'4, eke punaH paJcamAstIrthAntarIyA evamAhuH-na kiJcid dvIpaM samudraM vA avagAhya sUryazcAraMcarati atrAyaM bhAvArtha-yadApi sarvAbhyantaraMmaNDalamupasaMkramya sUryazcAraMcarati tadApi na kimapi jambUdvIpamavagAhate, dipunaH zeSamaNDalaparibhramaNakAle, yadApisarvabAhyaM maNDalamupasaMka mya sUryazcAraM carati tadApi na lavaNasamudraM kimapyavagAhate, kiM punaH zeSamaNDalaparibhramaNakAle, kintudvIpasamudrayopAntarAla eva sakaleSvapi maNDaleSu cAraM carati, atrosNhaarmaah-'ev05| tadevamuktA uddezataH paJcApipratipattayaH, sampratyetA eva spaSTaM bhAvayati 'tatthajeteevamAhaMsu'ityAdiprAya samastamapIdaM vyAkhyAtArthaM sugamaMca, navaraM 'cottIsevitti evaM trayatriMzadadhikayojanazataviSayapratipattivat catustriMze sA yA pratipattistasyAmAlApako vaktavyaH, sa caivam-'tatthaje te evamAhaMsu egaM joyaNasahassaM egaM ca cautIsaM joyaNasaya dIvaM samudaMvA ogAhittA cAraMcarai, teevamAhaMsujayANaM sUrie savvabhaMtaraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tayANaMjaMbuddIve egaMjoyaNasahassamegaMca cottIsaMjoyaNasayaM ogAhittA cAraM carai, tayA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai, jahaniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai, tA jayANaMsUrie savvabAhiraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraMcarai, tayANaM lavaNasamudaM egaMjoyaNasahassaM egaM cottIsaMjoyaNasayaM ogAhittAcAraMcarati, tayANaM uttamakaTTapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati jahannae duvAlasamuhutte divase bhavai' 'paNatIse vi evaM ceva bhANiyabvaM' evamuktena Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM -5 prakAreNa paJcatriMzadadhikayojanazataviSayAyAmapi pratipattausUtraM bhaNitavyaM, tacca sugamatvAtsvayaM bhAvanIyaM evaM savvabAhirevitti evaM sarvAbhyantaramaNDala iva sarvabAhye'pi maNDale AlApako vaktavyaH, navaraM jambUdvIpasthAne 'avaddhalavaNasamudaM ogAhittA' iti vaktavyaM, taccaivam ____ 'jayA NaM sUrie savvavAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA vAraM carai, tayA NaM avaDaM lavaNasamudaM ogahittA cAraMcarati, tayA tharAiMdiyapamANaubbhAsagatti,' 'tayANa miti vacanapUrvakaM rAtrindivaparimANaM jabUdvIpApekSayA viparItaM vaktavyaM, yajjambUdvIpAvagAhe divasapramANamuktaM tadrAtredraSTavyaM yadrAtrestaddivasasya, taccaivam-'tayA NaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavai, jahanne duvAlasamuhutte divase bhavai', evamuttarasUtre'pyakSarayojanA bhaavniiyaa| tadevaM paratIrthikapratipattIrupadaryasampratyetAsAMmithyAbhAvopadarzanArthaM svamatamupadarzayati mU. (27) vayaM puNa evaM vadAmo, tA jayA NaM sUrie savvanbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tatANaM jaMbuddIvaM asItaM joyaNasataMogAhittA cAraM carati,tadANaM uttamakaThThapatte divase bhavati, jahaNiyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, evaM sabvabAhirevi, navaraM lavaNasamudaM tinnitIse joyaNasate ogAhittA caarNcrti| tatANaM uttamakaTThapattA ukkosiyAaTThArasamuhuttAbhavaijahannae duvAlasamuhatte divase bhavati, gAthAo bhaannitvvaao| vR. 'vayaMpuNa'ityAdi, vayaMpunarutpannakevalajJAnadarzanA evaM vakSyamANaprakAreNavadAmaH,tameva prakAramAha-yadA sUrya sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA jambUdvIpamazItyadhikaM yojanazatamavagAhya cAraM carati, tadA cottamakASThAprApta utkarSako'STAdazamuhUrto divaso bhavati, sarvajaghanyA dvAdazamuhUrttA rAtri, 'evaM savvabAhirevitti evaM sarvAbhyantaramaNDala iva sarvabAhye'pi maNDale AlApako vaktavyaH, sacaivam- 'jayANaMsavvabAhiraMmaM0 iti, navaramiti sarvabAhyamaNDalagatAdAlApakAdasyAlApakasya vizeSopadarzanArtha, tameva vizeSamAha-'tayANaMlavaNasamudaM tinni tIse joyaNasae ogAhittA cAraM carai, tayA NaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati, jahannae duvAlasamuhutte divase bhavai' iti, idaM ca sugamaM, kvacittu / -'savvabAhirevI' tyadidezamantareNa sakalamapi sUtraMsAkSAllikhitaMdRzyate, 'gAhAobhANiyavvAo' atrApi kAzcana prasiddhA vivakSitArthasaGgaGgrAhikA gAthAH santi tA bhANitavyAH, tAzca saprati vyavacchinnA iti na vA apituM vyAkhyAtuMvA zakyante, yathAsampradAyaM vAcyA iti / / prAbhRtaM-1, prAbhR prAbhRtaM-5 samAptam - prAbhRtaM prAbhRtaM-6:tadevamuktaM paJcamaMprAbhRtaprAbhRtaM, samprati SaSThaMvaktavyaM, tasya cAyamarthAdhikAraH-kiyanmAtraM kSetramekena rAtrindivena sUryo vikampate iti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (28)tA kevatiyaM (te) egamegeNaMrAtidieNaM vikaMpaittA 2 sUrie cAraMcaratiAhitetti vadejjA ?, tattha khalu imAo satta paDivattIo pannattAo, tatthage evamAhaMsu-tA do joyaNAI addhaducattAlIsaMtesItasayabhAge joyaNassa egamegeNaM rAtidieNaM vikaMpaittA 2 sUrie cAraMcarati, ege evamAhaMsu 1 / ege puNa evamAhaMsutA aDDAtiJjAiMjoyaNAI egamegeNaM rAidieNaM vikaMpaittA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/6/28 2 sUrie cAraM carati, ege evamAhaMsu 2 / - ege puNa evamAhaMsu tA tibhAgUNAI tinni joyaNAI egamegeNaM rAidieNaM vikaMpaittA 2 sUriecAraMcarati, ege evm03| egepuNaeva0-tAtinnijoyaNAiMaddhasItAlIsaMcatesItisayabhAge joyaNassa egamegeNaM rAidieNaM vikaMpaittA 2 sUrie cAraM carati, ege evamAhaMsu 4 / ege puNa evamAhaMsu-tA aTuTThAI joyaNAI egamegeNaM rAiMdieNaM vikaMpaittA 2 sRrie cAraM carati, ege evmaahNsu5| ege puNa evamAhaMsu, tA caubhAgUNAIcattArijoyaNAI egamagANaM rAiMdieNaM vikaMpaittA 2 sUrie cAraM carati ege evmaahNsu6| ege puNa evamAhaMsu-tA cattAri joyaNAiM addhabAvaNNaM ca tesItisatabhAge joyaNassa egagegeNaM rAidieNaM vikaMpaittA 2 sUrie cAraM carati ege evmaahNsu7| vayaM puNa evaM vadAmotA do joyaNAIaDatAlIsaMca egaTThibhAge joyaNassa egamegaMmaMDalaM egamegeNaM rAidieNaM vikaMpaittA 2 sUrie cAraM carati, tattha NaM ko hetU itivadejjA ?, tA ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva parikkheveNaM pannatta, tA jatA NaM sUrie savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutta divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai / se nikhamamANe sUrieNavaMsaMvaccharaMayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi abhitarAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tAjayANaMsUrie abhiMtarAnaMtaraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM do joyaNAI aDayAlIsaMca egaTThibhAge joyaNassa egeNaM rAidieNaM vikaMpaittA cAra gharati, tatA NaM aTThArasamuhutte divase bhavati dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhuttA rAI bhavati dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahiyA / se nikkhamamANe sUrie doccaMsi ahorattaMsi abhitaraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tA jayA NaM sUrie abhitaraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA maM paNatIsaMca egaTThibhAge joyaNassa dohiM rAidiehiM vikaMpaittA cAraMcarati, tatANaM aTThArasamuhutte divase bhavati cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhuttA rAI bhavati cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM adhiyA, evaM khalu eteNaM uvAeNaM nikkhamamANe sUrietatAnaMtarAotadAnaMtaraM maMDalAto maMDalaM saMkamamANe 2 do joyaNAI aDatAlIsaMca egaTThibhAge joyaNassa egamegaM maMDalaM egamegeNaM rAiMdieNaM vikampamANe 2 savvavAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tA jayA NaM sUrie savvatarAto maMDalAto sabvavAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM sababhaMtaraM maMDalaM paNihAya egeNaM tesIteNaM rAiMdiyasateNaM paMcadasuttarajoyaNasate vikaMpaittA cAraM crti| tatANaM uttamakaTThapattA ucchosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavai jahannaeduvAlasamuhutte divase bhavati, esa NaM paDhamachammAse esa NaM paDhamachammAsassa pajjavasANe, se ya pavisamANe sUrie doccaM chammAsaM ayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi bAhirAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tA jatA NaM sUrie bAhirA0 jAva carati tayA NaM do do joyaNAI aDayAlIsaMca egaTThibhAge joyaNasae egeNa raAiMdieNaM vikampaittA cAraMcarati / tatANaMaTThArasamuhuttA rAI bhavati, dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhutte divase bhavati dohiM egaTThibhAgehiM muhuttehiM ahie, se pavisamANe sUrie doccaMsiahorattaMsi bAhiratacaMsi maMDalaMsiuvasaMkamittA cAcarati, tA jayANaM sUrie bAhiratacaM maM0 jAva carati tayA NaM sUrie bAhiratacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM crti| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM -6 39 tayA NaM paMca joyaNAI paNatIsaM ca egaTThibhAge joyaNassa dohiM rAiMdeihaM vikaMpaittA cAraM carati, rAidie taheva, evaM khalu eteNuvAeNaM pavisamANe sUrie tato'naMtarAto tayAnaMtaraM ca NaM maMDalaM saMkamamANe 2 do joyaNAI aDayAlIsaM ca egaTThibhAge joyaNassa egamegeNaM rAidieNaM vikaMpamANe 2 savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tA jayA NaM sUrie savvabAhirAto maMDalAto savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraMcarati, tatANaMsavvabAhiraMmaMDalaM paNidhAyaegeNaM tesIeNaM rAiMdiyasateNaM paMcadasuttare joyaNasate vikaMpaittA cAraM carati / tatANaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai, esaNaMdocce chammAse esa NaM doccassa chammAsassa pajavasANe, esa NaM Adice saMvacchare esa NaM Adicassa saMvaccharassa pjjvsaanne| . vR. 'tA kevaiyaM te egamegeNaM rAidieNaM vikaMpaittA ityAdi, tA iti pUrvavat, kiyatpramANaM kSetramiti gamyate, "egamegeNaM tiatraprathamAdekazabdAnmakAro'lAkSaNikastato'mayarthaH-ekaikena rAtrindivena-ahorAtreNa vikampya vikampya vikampanaM nAma svasvamaNDalAdvahiravaSvaSkaNamabhyantarapravezanaM vA sUrya-AdityazcAraM carati, cAraM caran AkhyAta iti vadet ?, evaM bhagavatA gautamena prazne kRte sati etAdviSayaparatIrthikapratipattimithyAbhAvopadarzanAya prathamatastA eva prarUpayati-'tatthe' tyAdi, 'tatra' sUryavikampaviSayesvalvimAH saptapratipattayaH-paramatarUpAHprajJaptAH, tadyathA- 'tatthege'tyAdi, 'tatra' teSAMsaptAnAMpravAdinAMmadhye eke evamAhuH, dveyojane arhodvAcatvariMzat-dvAcatvAriMzattamo yeSAM te arddhadvAcatvAriMzatastAn sArbekacatvAriMzatsaGkhayAnityarthaH, yazItyadhikazatabhAgAtyojanasya, kimuktaMbhavati? -tryazItyadhikazatasaGkhayaigiH pravibhaktasya yojanasyasambandhino'rdhAdhikaikacatvAriMzatsaGkhyAnbhAgAnekaikena rAtrindivena vikampyavikampya sUryazcAraM carati, atraivopasaMhAramAha-'ege evmaahNsu'| eke punardvitIyA evamAhuH, arddhatRtIyAni yojanAni ekaikena rAtrindivena vikampya 2 sUryazcAraMcarati, atrApyupasaMhAraH "ege evamAhaMsu'2 / eke punastRtIyAnievamAhuH-tribhAgonAni trINi yojanAni ekaikena rAtrindivena vikampya 2 sUryazcAraMcarati, atropasaMhAraH 'ege evamAhaMsu' 3, eke punazcaturthAstIrthAntarIyA evamAhuH-trINi yojanAni arddhasaptacatvAriMzatazca, sArddhaSaTacatvAriMzatazcetyarthaH,tryazItyadhikazatabhAgAnyojanasya ekaikena rAtrindivena vikampya 2 sUryazcAraM crti,atraivopsNhaarmaah-'egeevmaahNsu'4|ekepunH paJcamAevamAhuH-arddhacaturthAni yojanAni ekaikena rAtrindivena vikampya 2 sUryazcAraM carati, atropasaMhAravAkyaM "ege evamAhaMsu' 5, eke punaH paThAstIrthAntarIyA evamAhuH-caturbhAgonAni catvAriyojanAni ekaikena rAtrindivena vikampya 2 sUryazcAraM carati, atropasaMhAravAkyaM "ege evamAhaMsu' 6, eke punaH saptamA evamAhuH-catvAri yojanAni arddhapaJcAzatazca-sArdvakapaJcAzatsaGghayAMzca tryazItyadhikazatabhAgAn yojanasya ekaikena rAtrindivena sUryo vikampya 2 cAraM carati atropasaMhAravAkyaM "ege evmaahNsu'| tadevaM mithyArUpAH parapratipattIrupadarya samprati svamataM bhagavAnupadarzayati- 'vayaM puNa'ityAdi, vayaM punarevaM-vakSyamANaprakAreNa kevalajJAnopalambhapurassara vadAmaH, yaduta dve dve yojane aSTAcatvAriMzaccaikaSaSTibhAgAn yojanasya ekaikena rAtrindivena sUryo vikampya 2 cAraM carati, ___ Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/6/28 cAraMcaran AkhyAta iti vadet, sAmpratamasyaiva vAkyasya spaSTAvagamanimittaMpraznasUtramupanyasyati 'tattha ko 0' tatra-evaMvidhavastutatvAvagatau ko hetuH?-kA upapattiriti vadet bhagavAn, evamukte --'tA ayaNNa'mityAdi, idaM jambUdvIpavAkyaM pUrvavat paripUrNa paThanIyaM vyAkhyAnIyaMca, 'tA jayA Na'mi0 tatra yadA sUrya sarvAbhyantaraM maNDalamupasasaMka mya cAraM carati tadA uttamakASThAprAptaH-paramaprakarSaprApta utkarSakaH-utkRSTo'STAdazamuhUrto divaso bhavati, jaghanyAca dvAdazamuhUrtA rAtriH / se nikkhamamANe' tataH sarvAbhyantarAnmaNDalAniSkramansaH sUryonavaMsaMvatsaramAdadAno navasyasaMvatsarasya prathame'horAtre abhiMta0tisarvAbhyantarasyamaNDalasyAnantaraM-bahirbhUtaM dvitIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati, 'tA jayA NaM'mi0 tatra yadA tasminnavasaMvatsarasatke prathame'horAtre sarvAbhyantarAnantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMkramya sUryazcAraM carati, cAraM caritumArabhate 'tadA Namiti prAgvat, dve yojane aSTAcatvAriMzataMca ekaSaSTibhAgAn yojanasya ekaikena rAtrindivena pAzcAtyenAhorAtreNa vikampya cAraMcarati, iyamatra bhAvanA-sarvAbhyantare maNDale praviSTaH sanprathamakSaNAdUrdhvaM zanai-zanaistadanantaraMdvitIyamaNDalAbhimukhaMtathA kathaMcana maNDalagatyA paribhramati yathA tasyAhorAtrasyaparyante sarvAbhyantaramaNDalagatAn aSTAcatvAriMzatamekaSaSTibhAgAnyojanasyApare ca dve yojane atikrAnto bhavati, tato dvitIye'horAtre prathamakSaNe eva dvitIyamaNDalamupasampanno bhavati, tata uktam-'tayANaMdojoyaNAiMaDayAlIsaMca egaTThibhAgejoyaNassa egeNaM rAidieNaM vikaMpaittA sUrie cAraMcarati', 'tayA Na mi0 tadAsarvAbhyantarAnantaradvitIyamaNDalacAracaraNakAle Namiti pUrvavat aSTAdhzamuhUrto divaso bhavato dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmUnaH dvAdazamuhUrtA rAtridvAbhyAMmuhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmadhikA, tasminni dvitIyemaNDale prathamakSaNAdUrdhvaMtathA kathaJcanApi tRtIyamaNDalAbhimukaMmaNDalaparibhramaNagatyAcAraMcaratiyathAtasyAhorAtrasyaparyante dvitIyamaNDalagatAnaSTAcatvAriMzatamekaSaSTibhAgAn yojanasyApare ca tadbahirbhUte dve yojane atikrAnto bhavati, tato navasaMvatsarasya dvitIye'horAtre prathamakSaNa eva tRtIyaM maNDalamupasaMkra mati, tathA cAha_ 'senikkhamamANe' ityAdi, sa sUryo dvitIyAnmaNDalAprathamakSaNAdUrdhvaMzanaiH zanairniSkramanbahirmukhaM paribhraman navasaMvatsarasatke dvitIye'horAtre 'amitarataccaM ti sarvAbhyantarAnmaNDalAtta - tIyamaNDalamupasaMkramya cAraM carati, tadA dvAbhyAM rAtrindivAbhyAM yAvatpramANaM kSetraM vikampya cAraM carati tAvanirUpayitumAha ___ 'tAjayANa'mityAdi, tatra yadA sUrya sarvAbhyantarAnmaNDalAtRtIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA dvAbhyAM rAtrindivAbhyAM sarvAbhyantaramaNDalagatatadanantaradvitIyamaNDalagatAbhyAM paJca yojanAni paJcatriMzataMca ekaSaSTibhAgAn yojanasya vikampya, tathAhi-ekenApyahorAtreNa dve yojane aSTAcatvAriMzacca yojanasyaikaSaSTibhAgA vikampitA dvitIyenApyahorAtreNa, tata ubhayamIlane yathoktaM vikampaparimANaM bhavati, etAvanmAnaM vikampyacAraM carati, 'tayA Na'mityAdi, rAtrindivaparimANaM sugama, samprati zeSamaNDaleSu gamanamAha "evaMkhalu'ityAdi, evaM-uktenaprakAreNa khalu-nizcitametenopAyematattanmaNDalapravezaprathamakSaNAdUrdhva zanaiH zanaistattadabahirbhUtamaNDalAbhimukhagamanarUpeNa tasmAttanamaNDalAniSkraman tadanantarAnmaDalAttadanantaraMmaNDalaM saMkra man 2 ekaikena rAtrindivena dve dve yojane aSTAcatvAriMzataM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM -6 caikaSaSTibhAgAnyojanasya vikampyan 2 prathamaSaNmAsaparyavasAnabhUte tryazItyadhikazatatameahorAtre sarvavAdyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati / / ___'tA jayA Na'mityAdi, sugamaM, 'tayA na'mityAdi, tadA sarvAbhyantaraM maNDalaM praNidhAyaavadhikRtya tattadgatamahorAtramAdi kRtvA ityarthaH, tryazItena-tryazItyadhikena rAtrindivazatena paJcadazottarANi yojanazatAni vikampya, tathAhi-ekaikasminnahorAtre dve dveyojaneaSTacatvAriMzataM caikaSaSTibhAgAn yojanasya vikampyati, tato dvedvo yojane tryazItyadhikena zatena guNyete, jAtAni trINizatAni SaTpaSTayadhikAni ye'picASTAcatvAriMzadeka,pTibhAgA ste'pitryazItyadhikena zatena guNyante, jAtAni saptAzItizatAni caturazItyadhikAni teSAM yojanAnayanAtha-mekaSaSTayA bhAgo hriyate, labdhaM catuzcatvAriMzaM yojanazataM etatpUrvasmin yojanarAzau prakSipyate, jAtAni paJcazatAni dazottarANi etAvapramANaM vikampya cAraM carati / 'tayA Na mityAdi, rAtrindivaparimANaM sugama, sarvabAhyecamaNDale praviSTaH sanprathamakSaNAdUrdhvazanaiH zanairabhyantarasarvabAhyAnantaradvitIyamaNDalAbhimukhaM tathA kathaJcanApi maNDalagatyA paribhramati yena prathamaSaNmAsaparyavasAnabhUtAhorAtraparyavasAne sarvabAhyamaNDalagatAnaSTAcatvAriMzata- mekaSaSTibhAgAn yojanasyApare ca dve yojane atikramya sarvavAhyAnantaradvitIyamaNDalasImAyAM vartate, tato'nantaraM dvitIyasya SaNmAsasya prathame'horAtre prathamakSaNe sarvabAhyAnantaraM dvitIyamabhyantaraM maNDalaM pravizati, tathA cAha 'sepavisamANe'ityAdi, sa sUryaH sarvabAhyAnmaNDalAduktaprakAreNAbhyantaraM pravizan dvitIyaSaNmAsasya prathame'horAtre 'bAhirAnaMtaraM ti sarvabAhyasya maNDalasyAbhyantaraMdvitIyamanantaramaNDalamupasaMka mya cAraM carati, 'tA jayA Na mi0 tA iti-tatra yadA sUryo bAhyAnantaraM-sarvabAhyamaNDalAnanantaramabhyantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMka myacAraMcaratitadA ekena rAtrindivena sarvabAhyamaNDalagatena prathamaSaNmAsaparyavasAnabhUtena dve yojane aSTAcatvAriMzataMca ekaSaSTibhAgAn yojanasya vikampya, etaccAnantarameva bhAvitaM, cAraMcarati-cAraMpratipadyate, tayANamityAdi, rAtrindivapiramANaMsugamaM ___'se pavisamANe' ityAdi, sasUrya sarvabAhyAnantarAbhyantaradvitIyamaNDalAdapiprathamakSaNAdUrdhva zanaiH zanairabhyantaraM pravizan dvitIyasya SaNmAsasya dvitIye'horAtre 'bAhiratacaMti sarvavAhyasya maNDalasyAbhyantaraM tRtIyamaNDalamupasaMkramya cAraM carati, 'tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA sUrya sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaraM tRtIyamDalamupasaMkramya cAraM carati tadA dvAbhyAM rAtrindivAbhyAM sarvavAhyAmaNDalagatasarvavAhyAnantaradvitIyamaNDalagatAbhyAMpaJca yojanAni paJcatriMzataM caikaSaSTibhAgAn yojanasya vikampyati, dvitIyenApyahorAtreNa dvitIyaSaNmAsaprathamena, tata ubhayamIlane yathoktaM vikampaparimANaM bhavati / 'tayA NaM0' mityAdi, rAtrindivaparimANaM sugama, 'evaM khalu eeNa uvAeNaM pa0'ityAdi sUtraM prAguktasUtrAnusAreNa svayaM paribhAvanIyam / / prAbhRtaM-1, prAbhRtaprAbhRtaM-6 samAptam -:prAbhRtaprAbhRtaM-7:tadevamuktaM SaSThaMprAbhRtaprAbhRtaM, samprati saptamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH pUrmuddiSTo-yathA 'maNDalAnAM saMsthAnaM vaktavya'miti, tatastadviSayaM praznasUtramAha Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/7/29 mU. (29) tA kahatemaMDalasaMThitI AhitAtivadejA?, tattha khaluimAto aTThapaDivattIo pa0 tatthege evamAhaMsu-tA savvAvi maMDalavatA samacauraMsasaMThANasaMThitA paM0 ege evamAhaMsu 1 / ege puNa evamAhaMsu, tA savvAviNaM maMDalavatA visamacauraMsasaMThANasaMThiyA pannattA ege evamAhaMsu 2, ege puNa evamAhaMsu savvAviNaM maMDalavayA samacadukkoNasaMThitA paM0 ege e03| ege puNa evamAhaMsu savvAvi maMDalavatA visamacaukkoNasaMThiyA paM0 ege evamAhaMsu 4, ege puNa evamAhaMsu-tA savvAvi maMDalavayA samacakkavAlasaMThiyA paM0 ege evamAhaMsu 5 / ege puNa evamAhaMsu-tA savvAvi maMDalavatA visamacakkavAlasaMThiyA pa0 ege eva0 6, ege puNa ev07| ege puNa eva0-tA savvAvi maMDalavatA chattAgArasaMThiyA paM0 ege eva0 / tattha je te evamAhaMsu tA savvAvi maMDalavatA chattAkArasaMThitA paM0 eteNaM naeNaM nAyavvaM, no cevaNaM itarehiM, pAhuDagAhAo bhaanniyvvaao| vR. 'tA kahaM te maMDalasaMThiI'ityAdi, 'tA'itipUrvavat, kathaM bhagavan ! tattvayA maNDalasaMsthitirAkhyAtAiti bhagavAn vadeta evaM bhagavatA gautamenaprazne kRte satyetadviSayaparItirthikapratipattInAM mithyAbhAvopadarzanArthaM prathamatastA evopadaryati-'tattha khalu'ityAdi, 'tatra' tasyAM maNDalasaMsthitau viSaye khalvimA-vakSyamANasvarUpAaSTau pratipattayaH prajJaptAH, tadyathA-tatrateSAmaSTAnAMparatIrthikAnAM madhye eke-prathametIrthAntarIyA evamAhuH, 'tA'ititeSAmeva tIrthAntarIyANAmanekavaktavyatopakrame kramopadarzanArtha, 'savvAvi maMDalavaya'tti maNDalaM-maNDalaparibhramaNameSAmastIti maNDalavanti, tathAcAha-sarvAapi-samastAmaNDalavattA-maNDalaparibhramaNavanti candrAdivimAnAni, samacaturasrasaMsthAnasaMsthitAH prajJaptAH / atropasaMhAraH "ege evamAhaMsu' evaM sarvANyupasaMhAravAkyAni bhAvanIyAni, eke punardvitIyA evamAhuH-sarvAapi maNDalavattA viSamacaturasrasaMsthAnasaMsthitAH prajJaptAH 2, tRtIyA evamAhuH-sarvA apimaNDalavattAH samacatuSkoNasaMsthitAH prajJaptAH 3, caturthA AhuH-sarvA api maNDalavattA viSamacatuSkoNasaMsthitAH prajJaptAH 4, paJcamA AhuH--sarvA api maNDala vattAH samacakravAlasaMsthitAH prajJaptAH 5, SaSThA AhuH-sarvAapi maNDalavattA viSamacakravAlasaMsthitAH prajJaptAH 6, saptamA AhuH- sarvA api maNDalavattAzcakrarddhacakravAlasaMsthitAH prajJaptAH 7, aSTamA punarAhuH-sarvA api maNDalavattAzchatrAkArasaMsthitAH prajJaptAH-uttAnIkRtachatrAkArasaMsthitAH, evamaSTAvapi parapratipattIrupadarya samprati svamatamupadidarzayiSurAha ___'tattha'ityAdi, tatra-teSAmaSTAnAMtIrthAntarIyANAMmadhye yeevamAhuH-sarvA apimaNDalavattAzchatrAkArasaMsthitAH prajJaptA iti, etena nayena, nayonAmapratiniyataikavastvaMzaviSayo'bhiprAyavizeSo, yadAhuH samantabhadrAdayo-'nayo jJAturabhiprAya' iti, tata ete etena nayena-etenAbhiprAyavizeSeNa sarvamapi candrAdivimAnajJAnaM jJAtavyaM, sarveSAmapyuttAnikRtakapitthArddhasaMsthAnasaMsthitatvAnna caiva-naiva itaraiH zeSairnayaistathAvastutatvAbhAvAt, 'pAhuDagAhAo bhANiyavAo'tti atrApi adhikRtaprAbhRtaprAbhRtArthapratipAdikAH kAzcana gAthA vartante, tato yathAsampradAyaM bhaNitavyA iti / prAbhRtaM-1, prAbhRtaprAbhRtaM-7 samAptam - prAbhRtaprAbhRtaM-8:__tadevamuktaM saptamaMprAbhRtaprAbhRtaM, sAmpratamaSTamamArabhyate-tasya cAyamarthAdhikAro maNDalAnAM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM - 8 viSkammo vaktavyaH' tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (30) tA savvAviNaMmaMDalavayA kevatiyaM bAhalleNaM kevatiyaMAyAmavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM AhitAti vadejA?, tattha khaluimAtinni paDivattIopannattAo, tatthegeevamAhaMsutA savvAviNaM maMDalavatA joyaNaM bAhalleNaM egaM joyaNasahassaM egaM tettIsaM joyaNasataM AyAmavikhaMbheNaM tinnijoyaNasahassAiMtinniyanavanaue joyaNasateparikkheveNaMpaM0, egeevmaahNsu1| ege puNa evamAhaMsu-tA savvAviNaM maMDalavatA joyaNaM bAhalleNaM egaMjoyamasahassaMegaMca cauttIsaM joyaNasayaM AyAmavikkhaMbheNaM tinni joyaNasahassAiM cattAri biuttare joyaNasate parikkheveNaM paM0, ege evamAhaMsu 2 / ege puNa evamAhaMsu-tA joyaNaM bAhalleNaM egaMjoyaNasahassaM egaMca paNatIsaMjoyaNasataMAyAmavikhaMbheNaM tinni joyaNasahassAiMcattAripaMcuttare joyaNasate parikkheveNaM pannattA, ege evamAhaMsu 3 / vayaM puNa evaM vayAmo-tA savvAvi maMDalavatAaDatAlIsaMegaTThibhAgejoyaNassa bAhalleNaM aniyatA AyAmavikkhaMbheNaM parikkheveNaM AhitAti vadejA, tattha NaM ko heUtti vadejA?, tA ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva parikkheveNaM, tA jayA NaM sUrie savvabhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tayANaMsA maMDalavattA aDatAlIsaMegaTThibhAge joyaNassa bAhalleNaM navanauijoyaNasahassAI chacca cattAle joyaNasate AyAmavikhaMbheNaM tinni joyaNasatasahassAI pannarasajoyaNasahassAI egaNanautiM joyaNAI kiMcivisesAhie parikkheveNaM tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhuttedivase bhavati jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhvti| senikkhamamANe sUrie navaM saMvaccharaM ayamANe paDhamaMsiahorattaMsiamitarANaMtaraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tAjayANaM sUrie abhitarAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM sA maMDalavatA aDayAlIsaM egaTThibhAge joyaNassa bAhalleNaM navanavaI joyaNasahassAiM chacca paNatAle joyaNasatepaNatIsaMca egaTThibhAge joyaNassa AyAmavikkhaMbheNaM tinnijoyaNasatasahassAI pannarasaMca sahassAiMegaMcauttaraMjoyaNasataM kiMcivisesUNaM parikkheveNaM tadA NaM divasarAtippamANaM taheva / se nikkhamamANe sUrie docaMsiahorattaMsi abhitaraMtacaM maMDalaM uvasaMkamittAcAraMcarati, tAjayANaM sUrie abhitaraMtacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tayANaMsA maMDalavatAaDatAlIsaM egaTThibhAgejoyaNassabAhalleNaM navanavatiyojaNasahassAiMchacca ekavanne joyaNasate navayaegaTThibhAgA joyaNasva AyAmavikkhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAI pannarasa ya sahassAiM egaM ca paNavIsaM joyaNasayaM parikkheveNaM paM0, tatA NaM divasarAI taheva, evaM khalu eteNa NaeNaM nikkhamamANe sUrietatAnaMtarAto tadAnaMtaraM maMDalAto maMDalaM uvasaMkamamANe 2 joyaNAiMpaNatIsaMca egahibhAge joyaNassaegamege maMDale vikkhaMbhavuddhi abhivaDemANe 2 aTThArasa 2 joyaNAiMparirayavRddhi abhivaDDemANe 2 savvavAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM crti| tA jayA NaM sUrie savvabAhiramaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM sA maMDalavatA aDatAlIsaM egaTThibhAgA joyaNasayasahassaM chacca saddhe joyaNasate AyAmavikkhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAiM aTThArasa sahassAiM tinni ya pannarasuttare joyaNasate parikkheveNaM tadA NaM ukkosiyAaTThArasamuhuttA rAI bhavatijahannaeduvAlasamuhutte divase bhavati, esaNaM paDhame chammAse Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/8/30 esa NaM paDhamassa chammAsassa pajjavasANe, se pavisamANe sUrie doccaM chammAsaM ayamANe paDhamaMsi ahorattaMsibAhirAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAcarati, tAjayANaMbAhirAnaMtaraMmaMDalaMuvasaMkamittA cAraM crti| tA jayA NaM sUrie vAhirAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM sA maMDalavatA aDatAlIsaM egaTThibhAge joyaNassa bAhalleNaM egaM joyaNasayasahassaM chacca caupanne joyaNasate chavvIsaMcaegaTTibhAgejoyaNassaAyAmavikhaMbheNaM tinnijoyaNasatasahassAiM aTThArasasahassAI donni ya sattAnaute joyaNasate parikkheveNaM paM0, tatA NaM rAiMdiyaM taheva, se pavisamANe sUrie doce ahorattaMsi bAhiraM tacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM crti| tA jayA NaM sUrie bAhiraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tatA NaM sA maMDalavatA aDayAlIsaM egaTThibhAge joyaNassa vAhalleNaM egaM joyaNasatasahassaM chacca aDayAle joyaNasae bAvannaMca egaTThibhAge joyaNassa AyAmavikhaMbheNaM tinnijoyaNasatasahassAiM aTThArasa sahassAI donniauyaNAtIsejoyaNasate parikkheveNaMpaM0, divasarAItaheva, evaM khalu eteNuvAeNaMpavisamANe sUrietatAnaMtarAtotadAnaMtaraM maMDalAto maMDalaM saMkamamANe 2 paMca 2 joyaNAiMpaNatIsaMca egaTThibhAge joyaNassa egamege maMDale vikkhaMbhavuddhiM nivuDDemANe 2 ahArasajoyaNAiMparirayavuddhiM nivuddhamANe 2 savvabhaMtaraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tAjatANaM sUrie savvanbhaMtaraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraM crti| tatANaMsA maMDalavayAaDayAlIsaMegaTTibhAgejoyaNassa bAhalleNaMnavanautiMjoyaNasahassAI chacca cattAle joyaNasae AyAmavikkhaMbheNaM tinni joyaNasayasahassAiM pannarasa ya sahassAI auNAutiM ca joyaNAI kiMcavisesAhiyAiM parikkheveNaM paM0, tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase jahanniyAduvAlasamuhuttA rAI bhavati, esaNaMdoccassa chammAsassa pajjavasANe esaNaM Adice saMvacchare esaNaM Adiccassa saMvaccharassa pjjvsaanne| tA savvAvi NaM maMDalavatA aDatAlIsaM egaTThibhAge joyaNassa bAhalleNaM, savvAvi NaM maMDalaMtariyA do joyaNAI vikkhaMbheNaM, esa NaM addhA tesIyasatapaDuppanno paMcadasuttare jAne AhitAti vadejA, tA abhiMtarAto maMDalavatAo vAhiraM maMDalavataM bAhirAo vA amita maMDalavataM eka NaM addhA kevatiyaM AhitAti vadejA? tA paMcadasuttarajoyaNasate Ahi0 abhitarAtemaMDalavatAte vAhirAmaMDalavayA vAhirAo maMDalavatAto abhiMtarAmaMDalavatA esaNaM addhA kevatiyaM AhitAti vadejA? tA paMcadasuttare joyaNasate aDatAlIsaMca egaTThibhAge joyaNassa AhitAti vadejA, tA abhaMtarAto maMDalavatAto vAhiramaMDalavatA vAhirAto0 abbhaMtaramaMDalavatA esa NaM addhA kevatiyaM AhitAti vadejA ? tApaMcanavuttarejoyaNasate terasaya egaTThibhAgejoyaNassaAhitAti vadejjA? abbhiMtarAte maMDalavatAe jAva vadejjA ? tApaMcadasutare joyaNa sae Ahiyatti vdejjaa| vR. 'tA savvAviNaM maNDalavayA' ityAdi, 'tA' itita pUrvavat, sarvANyapi maNDalapadAni maNDalarUpANi padAni maNDalapadAni maNDalapadAni sUryamaNDalasthAnAnItyathaH, kiyanmAnaM bAhalyena kiyadAyAmaviSkambhAbhyAM kiyatparikSepeNa-paridhinAAkhyAtAniiti vadet, sUtrestrItvanirdezaH Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM -8 45 prAkRtatvAt, prAkRte hi liGga vyabhicAri, evaMbhagavatA gautamena prazne kRte satibhagavAnetadviSayapara tIrthikapratittInAM mithyAbhAvopadarzanAya prathamatastAevopanyasyati 'tattha khalu' ityAdi, tatramaNDalabAhalyAdivicAraviSayekhalvimAstinapratipattayaH prajJaptAH, tadyathA-tatra-teSAM trayANAM paratIrthikAnAMmadhye eke tIrthAntarIyA evamAhuH-'tA' iti prAgvat, sarvANyapi maNDalapadAni-sUryamaNDalAni 'joyaNaM bAhalleNaM'ti pratyekaM yojanamekaM 'bAhalyena' piNDena ekaM yojanasahanamekaMca trayastriMza-trayastriMzadadhikaMyojanazataM, AyAmavikkhaMbheNaM'ti AyAmazca viSkambhazca AyAmaviSkambhaM samAhAro dvandvastena pratyekamAyAmena viSkambhena cetyarthaH, trINi yojanasahasrANi trINi ca navanavatAni yojanazatAni parikSepataH prajJaptAni, iha ca yeSAM tIrthAntarIyANAMmatena maNDalasyAyAmaviSkambhamevayojanasahanamekaMyojanazataMca trayastriMzadadhikamAyAmaviSkambhAbhyAM te parirayaparimANaM vRttaparimANAt triguNameva paripUrNamicchanti, na vizeSAdhikamatastriNi yojanasahasrANi trINi zatAni navanavatAnItyuktaM, tathAhi-sahanasya trINisahasrANizatasya trINi zatAnitrayastriMzatazcanavanavatiriti,idaMparirayaparimANaM vikhaMbhavaggadahaguNakaraNI vaTTassapariraohoi' iti parirayagaNitena vyabhicAri, tena hi parirayaparimANAnayane trINi yojanasahasrANipaJca zatAni dvyshiitydhikaanikinycitsmdhikaanyaagcchnti| tathAhi-ekaMyojanasahanamekaM ca yojanazataMtrayastriMzadadhikamityekAdazayojanazatAni trayastriMzadadhikAni eteSAMvargo vidhIyate, jAta ekako dviko'pTakastrakaH SaTko'STakonavakaH tatodazabhriguNitenajAtamekamadhikaMzUnyaM eteSAMvargamUlAna-yaneAgacchatiyathoktaMparirayaparimANamatastanmatena parirayaparimANaMvyabhicAri, evamuttaramapi matadvayaM paribhAvanIyaM, atraiva prathamamate upasaMhAra 'ege evamAhaMsu' 1, ekepanarevamAhuH-sarvANyapi sUryamaNDalapadAni pratyekamekaM yojanaM bAhalyena ekaM yojanasahanamekaM ca yojanazataM catustriMza-catustrazadadhikamAthAmaviSkambhAbhyAM trINi yojanasahanANi catvAri yojanazatAni vyuttarANi priksseptH|| tathAhi-eteSAmapi matena viSkambhaparimANAtparirayaparimANaM paripUrNatriguNarUpaM, tataH sahanasyatrINi sahasrANizatasya trINizatAni catustriMzato dvayuttaraMzatamiti, atraivopasaMhAramAha"ege evamAhaMsu' eke punarevamAhuH-sarvANyapi maNDalapadAni-sUryamaNDalAni pratyekamekaM yojanaM vAhalyena ekaM yojanasahasramekaM ca yojanazataM paJcatriMzaM-paJcAtriMzadadhikamAyAmaviSkambhAbhyAM trINi yojanasahasrANi catvAri yojanazatAni paJcottarANi parikSipetaH, tathAhi- ekasya yojanasahanasya trINi yojanasahasrANi zatasya trINi zatAni paJcatriMzataH paJcottaraM zatamiti, etAni trINyapi matAni mithyArUpANi parirayaparimANamAtre'pi vyabhicArAt, ato bhagavAn tebhyaHpRthaksvamatamupadarzayati- 'vayaMpuNa' ityAdi,vayaMpunarevaM-vakSyamANaprakAreNavadAmaH, tameva prakAramAha-'tAsavvA-vI'tyAdi 'tA' iti pUrvavat sarvANyapi maNDalapadAni-sUryamaNDalAni pratyekaM bAhalyenApTAcatvAriMza- dekaSaSTibhAgA yojanasya AyAmaviSkambhaparikSepeNaAyAmaviSkambha- parikSepaiH punaraniyatAni AkhyAtAni, kasyApi maNDalasya kiyAna AyAmo viSkambhaH parikSepazceti bhAvaiti svaziSyebhyova-det, evamukte bhagavAn gautamaH pRcchati 'tattha NaM ko heU iti vaijjA' tatra-maNDalapadAnAmAyAviSkambhaparikSepAniyatatve ko Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/8/30 " hetuH - kA upapattirit vadet ? atra bhagavAnAha - 'tA ayanna' mityAdi, idaM jambUdvIpavAkyaM pUrvavat paripUrNaM svayaM paribhAvanIyaM vyAkhyAnIyaM ca, 'tA jayANa' mityAdi, tatrayadA Namiti vAkyAlaGkAre sUryaH sArvabhyantaraM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA tanmaNDalapadaM, sUtre strItvanirdezaH prAkRtatvAd, bAhalyenASTAtvArizadekaSaSTibhAgA yojanasya jJAtavyaM, AyAmaviSkambhAbhyAM navanavatiryojanasahasrANi SaT zatAni catvAriMzadadhikAni tathAhi - ekato'pi sarvAbhyantaramaNDala-mazItyadhikaM yojanazataM jambUdvIpamavagAhya sthitamaparato'pi tato'zItyadhikaM yojanazataM dvAbhyAM guNyate, jAtAni trINi zatAni SaSThayadhikAni etAni jambUdvIpaviSkambhaparimANAllakSarUpAt zodhyante, tato yathoktamAyAmaviSkambhaparimANaM bhavati, trINi yojanazatasahasrANi paJcadaza sahasrANi ekonavatyadhikAni parikSepataH / tathAhi -tasya sarvAbhyantarasya maNDalasya viSkambho navanavatiryojanasahasrANi SaT zatAni catvAriMzadadhikAni eteSAM vargo vidhIyate, jAto navako navako dviko'Taka ekako dviko navakaH SaTko dve ca zUnye 9928129600, tato dazabhirguNane jAtamekamadhikaM zUnyaM 99281296000, asya vargamUlAnayanena labdhaM yathoktaM parirayapramANaM, zeSaM tiSThati dvika ekako'STakaH zUnyaM saptako navakaH etat tyaktaM, 'tayANa' mityAdinA rAtrindivaparimANaM sugamaM 'se nikkhamamANe' ityAdi, sa sUrya sarvAbhyantarAnmaNDalAtprAguktaprakAreNa niSkraman navaM saMvatsaramAdadAno navasya saMvatsarasya prathame'horAtre sarvAbhyantarAnantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMka mya cAraM carati tatra yadA sarvAbhyantarAnantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA tanmaNDalapadaSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya bAhalyena, navanavatiryojanasahasrANi SaT zatAni paJcacatvAriMzadadhikAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasyAyAmaviSkambhAbhyAM tathAhi eko'pi sUrya sarvAbhyantaramaNDalagatAnaSTAcatvAriMzatamekaSaSTibhAgAn yojanasyApare ca dve yojane bahiravaSTabhya dvitIye maNDale cAraM carati dvitIyo'pi, tota dvayoryojanayoraSTAcatvAriMzatazcaikaSaSTibhAgAnAM yojanasya dvAbhyAM guNane paJca yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasyeti bhavati, etaprathamamaNDalaviSkambhaparimANe'dhikatvenaprakSipayate, tato bhavatiyathoktaM dvitImaNDalaviSkambhAyAmapariyAmaparimAmamiti, tatra trINi yojanazatasahasrami paJcadaza sahasrANi ekaM casaptottaraM yojanazataM kiJcidvizeSAdhikaM parirayeNa prajJaptaM / . tathAhi-pUrvamaNDalaviSkambhAyAmaparimANAdasya maNDalasya viSkambhAyamaparimANe paJca yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasyAdhikatvena prApyante, tato'sya rAzeH pRthak parirayaparimANamAnetavyaM, tatra paJca yojanAnyekaSaSTibhAgakaraNArthanekaSaSThayA guyaNyante, jAtAni trINi zatAni paJcottarANi etepAM madhye uparitanAH paJcatriMsadekaSaSTibhAgAH prakSipyante, jAtAni trINi zatAni catvAriMzadadhikAni eteSAM vargo vidhIyate, vargayitvA ca dazabhirguNanAt tato jAta ekaka ekakaH paJcakaH SaTka strINi zUnyAni 1156000, tata eSAM vargamUlAnayane labdhAni dazazatAni paJcasaptatyadhikAni 1075, eteSAM yojanAna yanArthamekaSaSTayA bhAge hvate labdhAni saptadaza yojanAni aSTatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasya etatpUrvamaNDalaparirayapari-mANe'dhikatvena prakSipyate, tato yathoktamadhikRtaNDalaparirayaparimANaM bhavati, kiJcidvizeSonatA ca Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM kiJcidUnatrayoviMzatyA ekaSaSTibhAgairUnatA draSTavyA / 'tayA NaM divasarAipamANaM taha ceva' tadA- dvitIyamaNDalacArasvaraNakAle divasarAtripramANaM tathaivaprAgvat jJAtavyaM, taccaivam-tayA NaM aTThArasamuhutte divase havai dohi egaTThibhAgamuhutte hi U duvAlasamuhuttA rAI bhavati dohi egaTTibhAgamuhattehiM ahiyA, 'se nikkhamamANe' ityAdi, tataH sUryo dvitIyasmAmaNDalAduktaprakAreNa niSkraman navasaMvatsarasatke dvitIye'horAtre 'amitaraM taccaM 'tisarvAbhyantarAnmaNDalAttR tIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati, 'tA jayA Na' mityAdi, tato yadA sUrya sarvAbhyantarAnmaNDalAttRtIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA tattRtIyaM maNDalapadaM aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya bAhalyena navanavatiryojanasahasrANi SaTa yojanaza tAbhyekapaJcAzadadhikAni nava caikaSaSTibhAgA yojanasya AyAmaviSkambhena-- AyAmaviSkambhAbhyAM, tathAhi prAgivAtrApi pUrvamaNDalaviSkambhAyAmaparimANAt paJca yojanAni paJcatriMsaccaikaSaSTibhAgA yojanasyAdhikatvena prApyante, tato yathoktamAyAmaviSkambhaparimANaM bhavati trINi yojanazatasahasrANi paJcadaza sahasrANi ekaM ca paJcaviMzatyadhikaM yojanazataM pari0 prajJaptaM tathAhi - pUrvamaNDaladasya viSkambhe paJca yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasyAdhikatvena prApyante, tato yathoktamatrAyAmaviSkambhaparimANaM bhavati, tasya ca pRthak parirayaparimANaM sapdadaza yojanAni aSTAtriMzacca ekaSaSTibhAgA yojanasya, etannizcayanayamatena, paraM sUtrakRtA vyavAhanayamatamavalambya paripUrNAnyaSTAdaza yojanAni vivakSitAni, vyavAhAranayamatena hi loke kiJcidUnamapi paripUrNaM vivakSyate, tathA tadapi pUrvamaNDalaparirayaparimANe kiJcidUnatvamuktaM tadapi vyavahAranayamatena paripUrNamiva vivakSyate, tataH pUrvamaNDalaparirayaparimANe aSTAdaza yojanAnyadhikatvena prakSipyante iti bhavati yathoktamadhikRtamaNDalaparirayaparimANaM / 'tayA NaM divasarAI taheva' iti tadA tRtIyamaMDalacAracaraNakAle divasarAtrI tathaiva prAgiva vaktavye, taccaivam-tayA NaM aTTArasamuhutte divase bhavati cauhiM egaTThibhAgamuhuttehi UNe duvAlasamuhuttA rAI bhavati cauhi egaTThibhAgamuhuttehi ahiyA, 'evaM khalvi' tyAdi, evaM uktaprakAreNa khalu nizcitametenopAyena pratyahorAtramekaikamaNDalamocanarUpeNa niSkraman sUryastadanantarAnmaNDa lAttadanantaraM maNDalaM saMkrAman 2 ekaikasmin maNDale paJca 2 yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasyetyevaMparimANAM viSkambhavRddhimabhivarddhayan 2 ekaikasminnetanmaNDale aSTAdaza 2 yojanAni parirayavRddhimabhivarddhayan 2 ihASTAdaza iti 2 vyavahArata uktaM, nizcayanamatena tu saptadaza 2 yojanAni aSTAtriMzataM caikaSaSTibhAgA yojanasyeti draSTavyaM etacca prAgeva bhAvitaM, na caitatsvamanISikAvijRmbhitaM, yata uktaM tadvicAraprakrame eva karaNavibhAvanAyAM 47 'sattarasa joyaNAiM aTThatIsaM ca egaTThibhAgA 17 eyaM nicchaeNa saMvavahAreNa puNa aTThArasa joyaNAI' iti prathamaSaNmAsaparyavasAnabhUte tryazItyadhikazatatame ahorAtre sarvabAhyaM maNDalamupasaMkA mya cAraM carati, 'tA jayA Na' mityAdi, tatra yadA Namiti vAkyAlaGkAre, sUrya sarvabAhyamaNDalamupasaMkrAmya cAraM carati tadA tatsarvabAhyaM maNDalapadaM aSTacatvAriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya bAhalyena ekaM yojanazatasahasraM SaT zatAniSaSTayadhikAni AyAmaviSkambhena - AyAmaviSkambhAbhyAM, tathAhi - sarvAbhyantarAnmaNDalAtparataH sarvabAhyaM maNDalaM paryavasAnIkRtya tryazItyadhikaM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/8/30 maNDalazataM bhavati, maNDale 2 caviSkambhe 2 parivarddhante paJca 2 yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasya, tataH paJcayojanAniyazItyadhikena zatena guNyante, jAtAninava zatAni paJcadazottarANi ye'pi ca paJcatriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya te'pi tryazItyadhikena zatena guNyante, jAtAni catuHSaSTizatAnipaJcottarANi teSAmekaSaSTayAbhAge hRte labdhaM paJcottaraM yojanazataM etatpUrvasmin rAzau prakSipyate, jAtAni dazazatAni viMzatyadhikAni etAni sarvAbhya-ntaramaNDalaviSkambhAyAmaparimAme adhikatvena prakSipyante, tato yathoktaM sarvabAhyamaNDalagata- viSkambhAyAmaparimANaM bhavati, tathA trINi yojanazatasahasrANi aSTAdaza sahasrANi trINi zatAni paJcadazottarANi parikSepataH, navaraM paJcadazottarANi kiJcinyUnAni draSTavyAni / tathAhi-asya maNDalasya viSkambho yojanalakSaMSaT yojanazatAni SaSTayadhikAni asya vargovidhIyate, jAta ekakaHzUnyamekakastrako dvikazcatuSkastrakaHpaJcakaH SaTkodezUnyetatodazabhirguNane jAtamekamadhikaMzUnyaM101324356000, asyavargamUlanayane labdhAni trINiyojanazatasahasrANi aSTAdazasahasrANi trINizatAni caturdazottarANi zeSamuddharati paJcakaH paJcakastrakazcatuSkaH zUnyaM catuSkaH chedarAzi SaTkastrakaH SaTkaH SaTko dviko'STakaH tata etena paJcadazaM yojanaM kiJcidUnaM kila labhyate iti vyavahArataH sUtrakRtA paripUrNa vivakSitvA paJcadazottarANItyuktaM, athavA maNDale 2 pUrva 2 maNDalAtparirayavRddhau saptadaza 2 yojanAni aSTAtriMzaccaikaSaSTibhAgAyojanasya labhyante, tataH saptadaza yojanAni tryazItyadhikena zatena guNyante, jAtAnyekatriMzacchatAnyekAdazottarANi ya'picASTAtriMzadekaSaSTibhAgAste'pitryazItyadhikenazatena guNyante, jAtA-nyekonasaptatizatAni catuSpaJcAzadadhikAniteSAM yojanAnayanArthamekaSaSTayA hriyate, labdhaM caturdazottaraMyojanazataM tacca pUrvarAzau prakSipyate jAtAni dvAtriMzacchatAni paJcaviMzatyadhikAni etAni sarvAbhyantaramaNDalaparirayaparimANetrINilakSANipaJcadazasahasrANi navAzItyadhikAniityevaMrUpe'dhikatvena prakSipyante, jAtAnitrINi lakSANiaSTAdazasahasrANi trINizatAnicaturdazottarANi tathA saptadazAnAM yojanAnAM aSTAtriMzata-zcaikaSaSTibhAgAnAmupari yAni trINizatAni paJcasaptatyadhikAni zeSANyuddharanti tAni tryazItyadhikena zatena guNyante jAtAnyapTaSaSTisahasrANi SaT zatAni paJcaviMzatyadhikAni teSAM chedarAzinA paJcAzadadhikaikaviMzatizatarUpeNabhAgo hriyate, labdhA ekatriMzadekaSaSTibhAgayojanasya, zeSaM stokatvAt tyaktaM, paraM vyavahArataH paripUrNa yojanaM vivakSitamiti paJcadazottarANItyuktaM / 'tayANa'mityAdinA rAtrindivaparimANaMSaNmAsopasaMharaNaMcasugama, 'sepavisamANe' ityAdi, tataH sa sUrya sarvavAhyAnmaNDalAt prAguktaprakAreNAbhyantaraM pravizan dvitIyaM SaNmAsamAdadAno dvitIyasya SaNmAsasya prathame ahorAtre sarvavAhyAnantaramavaktinaM dvitIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati / 'tAjayA Na'mityAdi, tatra yadA NamitivAkyAlaGkAre sarvavAhyAnantaramaktinaM dvitIyaM maNDalamupasaMka myacAraMcarati tadA tanmaNDalapadaM aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya vAhalyena, ekaM yojanazatasahasaMra SaT ca yojanazatAni catuSpaJcAzadadhikAni SaDvizatizcaikaSaSTibhAgA yojanasya AyAmaviSkambhena-AyAmaviSkambhAbhyAM, tathAhi-ekato'pitanmaNDalaM sarvavAhyamaNDalagatAnaSTAcatvAriMzatamekaSaSTibhAgAn yojanasyApare dve yojane vimucyAbhyantaramavasthitamaparato'pi, tato yojanadvayasyASTAcatvAriMzatazcaikaSaSTibhAgAnAM dvAbhyAM guNane paJca yojanAni Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 1, prAbhRtaprAbhRtaM -8 paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasyeti bhavati, etatsarvabAhyamaNDalagataviSkambhA-yAmaparimANAt zodhyate,tato yathoktamadhikRtamaNDalaviSkambhAyAmaparimANaMbhavati, tathAtrImiyojanazatasahasrANi aSTAdaza sahasrANi dve yojanazate saptanavatyadhike 318297 parikSepataH prakSiptaM,tathAhi-- pUrvamaNDalAdasya maNDalasya viSkambhAyAmaparimANe paJca yojanAni paJcatriMza- caikaSaSTibhAgA yajanasyetitruTayanti, paJcAnAMyojanAnAM paJcatriMzatazcaikaSaSTibhAgAnAMparirayesaptadaza yojanAni aSTAtriMzaccaikaSaSTibhAgAyojanasyabhavanti, paraMsUtrakRtAvyavahAnayamatenaparipUrNAnyaSTAdazayojanAni vivakSitAni, prAguktAtsarvabAhyamaNDalaparirayaparimANAttrINi lakSANi aSTAdazasahasrANitrINi zatAni paJcadazottarANi ityevaMrUpAdaSTAdazayojanAnizodhyante, tato ythokt-mdhikRtmnnddlpriryprimaannNbhvti|'tyaannNraaiNdiyaannNthcev'ttitdaaraatrindivN rAtridivasautathaiva vaktavyau, tau caivam-'tayA NaM aTThArasamuhuttA rAI bhavati dohi egaTThibhAgamuhuttehi UNA duvAlasamuhutte divase havai dohi egaTThibhAgamuhuttehi ahie' iti / ____se pavisamANe' ityAdi,tataH sasUryastasmAdapidvitIyasmAnmaNDalAyAguktaprakAreNAbhyantaraM pravizadvitIyasya SaNmAsasya dvitIye'horAtresarvabAhyAnmaNDalAdavAktanaMtRtIyaMmaNDalamupasaMkramya cAraMcarati, tatra yadA sUrya sarvabAhyAnmaNDalAdAktanaM tRtIyaMmaNDalamupasaMkramyacAraMcarati tadA tanmaNDalapadaM aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya bAhalyena ekaMyojanazatasahasraSaTca yojanazatAni apAcatvAriMzadadhikani dvipaJcAzaccaikaSaSTibhAgA yojanasya AyAmaviSkambhenaAyAmaviSkambhAbhyAM, tathAhi-pUrvamAnmaNDalAdidaM maNDalamAyAmaviSkambhena paJcabhiryojanaiH paJcatriMzatA caikaSaSTibhAgairyojanasya hInaM, tataH pUrvamaNDalaviSkambhAyAmaparimANAdekaM yojanazatasahasraM SaTzatAni catuSpaJcAzadadhikAni SaDvizatizcaikaSaSTibhAgAyojanasyetyevaMrUpAtpaJca yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasya zodhyante, tato yathoktamadhikRtamaNDalamaviSkambhAyAmaparimANaM bhavati, tathA trINi yojanazatasahasrANi aSTAdaza sahasrANi dve zate ekonAzItyadhike parikSepataH prakSiptaM / tathAhi-prAktanamaNDalAdidaM maNDalaM paJcabhiryojanaiH paJcatriMzatA caikaSaSTibhAgairyojanasya viSkambhato hInaM, paJcAnAM yojanAnAMpaJcatriMzatazcaikaSaSTibhAgAnAMparirayaparimANaMvyavahArato'STAdaza yojanAni, tastAni pUrvamaNDalaparirayaparimANAt zodhyante, tato yathoktamadhikRtaparirayaparimANaM bhavati, 'divasarAItaheva'tti divasarAtrI tathaiva prAgiva vaktavye, te caivam-tayANaM aTThArasamuhuttA rAI bhavaicauhiM egaTThibhAgamuhuttehiMUNA, duvAlasamuhutte divase bhavaicauhiegaTThibhAgamuhuttehi ahie' iti, 'evaM khalvi' tyAdi etatsUtraM prAgkutavyA- khyAnAnusAreNa svayaM paribhAvanIyaM, navaraM 'nivveDhemANe' iti nirvepTayana nirvepTayan hApayan hApayannityarthaH / ___tA jayA Na'mityAdi sugama, adhunA prastutavaktavyatopasaMhAramAha-'tA savvAvi na'mityAdi, tataH sarvANyapi maNDalapadAni pratyekaM bAhalyenASTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya, upalakSaNa-metata, aniyatAni cAyAmaviSkambhaparidhibhitathA sarvANyapica maNDalAntarakANimaNDalAnta- rANi, sUtre strItvanirdezaH prAkRtatvAt, dve dve yojane viSkambhena, tata eSa dve yojane 1214 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 1/8/30 aSTAcatvAriMza-ccaikaSaSTibhAgAyojanasyetyevaMrUpo,Namiti vAkyAlaGkAre, adhvA-panthAstryazItyadhikazatapratyutpannaH-tryazItyadhikena zatena guNitaHsan paJcadazottarANiyojanazatAnyAkhyAtA iti vadet, tathAhi-dve yojane tryazItyadhikena zatena guNyete jAtAni trINi zatAni SaTpaSTayadhikAni ye'pi ca aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAste'pi tryazItyadhikena zatena guNyante jAtAni saptAzItizatAni caturazItyadikAni teSAM yojanAnayanArthamekaSaSTayA bhAgo hriyate, labdhaM catuzcatvAriMzaMyojanazataMtatpUrvarAzau prakSipyate,jAtAni paJcazatAni dazottarANi asyaivArthasya vyaktIkaraNArthaM bhUyaH praznasUtramAha- 'tA abhitarAo' ityAdi, 'tA' iti tatra abhntarAtsarvAbhyantarAnmaNDalapadAta parato yAvadvAA-sarvabAhyaM maMDalapadaM bAhyAdvA-sarvabAhyAdvA maNDalapadAdAkyAvatsarvAbhyantaraMmaNDalapadameSa-etAvAnadhvA kiyAn-kiya pramANaAkhyAta iti vadet ?, svaziSyebhyaH, paJcadazottarayojanazatabhAvanA prAguktAnusAreNa svayaM paribhAvanIyA, 'abhitarAe'ityAdi, abhyantareNa maNDalapadena saha abhyantarAnmaNDalapadAdArabhya yAvadvAhyasarvabAhyaM maNDalapadaM yadivA bAhyena-sarvabAhyena maNDalapadena sarvabAhyAnmaNDalapadAdArabhya yAvatsarvAbhyantaraM maNDalaM eSa etAvAn adhvA kiyAnAkhyAta iti vadet ?, __ bhagavAnAha- 'tApaMce'tyAdi, sa etAvAn advA paJcadazottarANiyojanazatAnyaSTAcatvAriMzacaikaSaSTibhAgA yojanasyetyAkhyAta iti vadet, pUrvasmAdadhvaparimANAt etasyAdhvaparimANasya sarvavAhyamaNDalagatena bAhalyaparimANenAdhikatvAta, 'tA abhitare'tyAdi, 'tA' iti abhyantarAmaNDalapadAtparato bAhyamaNaDalapadAt-sarvavAhyamaNDalAdarvAk yadvA bAhyamaNDalapadAdarvAk abhyantaramaNDalAtparata eSaH adhvA kiyAnAkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha _ 'tApaMce' tyAdi, paJcayojanazatAninavottarANitrayodazacaikaSaSTibhAgAyojanasya AkhyAta iti vadet, pUrvasmAdadhvaparimANAdasyAdhvaparimANasya sarvAbhyantaramaNDalagatasaravabAhyamaNDalagatabAhalyaparimANena paJcatriMzadekaSaSTibhAgAdhikaikayojanarUpeNahInatvAt, tadevamabhyantarAnmaNDalAtparato yAvatsarvabAhyaM maNDalaM sarvabAhyAdvA maNDalAdarvAk yAvatsarvAbhyantaraM maNDalaM tathA sarvAbhyantarasarvabAhyamaNDalAbhyAMsaha tathA sarvAbhyantarasarvabAhyamaNDalAbhyAM vinA yAvadadhvaparimANaM bhavati tAvannirUpitaM, samprati sarvAbhyantareNa maNDalena saha sarvAbhyantarAnmaNDalAtparato bAhyamaNDalAdAkyadivAsarvabAhyamaNDalenasaha sarvabAhyamaNDapalAdAksarvAbhyantarAnNDalAtparato yAvadadhvaparimANaM bhavati tAvannirUpayati- 'abhitarAe' ityAdi, abhyantareNa maNDalapadena saha abhyantarAnmaNDalAtparataH sarvabAhyAnmaNDalAda giti gamyate, yadivA sarvabAhyena maNDalapadena saha sarvavAhyAnmaNDalAdarvAk sarvAbhya ntarAnmaNDalAtparata iti gamyate, yo'dhvA eSa Namiti vAkyAlaGkAre adhvA kiyAnAkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha- 'tA' ityAdi, tAvAnadhvA paJcadazottarANi yojanazatAni AkhyAta iti vadet, bhAvanA sugamatvAnna kriyate / prAbhRtaM-1, prAbhRtaprAbhRtaM-8 samAptam prAbhRtaM-1 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA sUryaprajJaptiupAGgasUtre prathamaprAbhRtasya malayagiriAcAryeNa viracita TIkA prismaaptaa| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM -1 prAmRtaM-2 vRtadevamuktaMprathamaprAbhRtaM, sampratidvitIyaM vaktavyaM, tasya cAyamarthAdhikAraH kathaM tiryak sUryaH paribhramatI'ti tatastadviSayaM praznasUtramAha -prAbhRtaM-2, prAbhRtaprAbhRtaM-1:mU. (31) tA kahaM tericchagatI AhitAti vadejjA ?, tattha khalu imAo aTTha paDivattIo pannattAo, tatthege evamA haMsu tA puracchimAto loaMtAto pAdo marIcI AgAsaMsi uttihati seNaM imaMloyaM tiriyaM karei tiriyaM karettApaJcatthimaMsi loyaMsi sAyaMmi rAyaM AgAsaMsi viddhaMsissaMti ege evamAhaMsu 1 / ege puNa evamAhaMsu-tA puracchimAto loaMtAto pAto sUrie AgAsaMsi uttiTTati, se NaM imaM tiriyaM loyaM tiriyaM keti kittA paJcatthimaMsi loyaMsi sUrie AgAsaMsi viddhaMsaMti, ege evamAhaMsu 2 / ege puNa evamAhaMsu-tA puratthimAo loyaMtAto pAdo sUrie AgAsaMsi uttiTThati, se imaM tiriyaMloyaMtiriyaMkareti karittApaJcatthimaMsiloyaMsisAyaMahepaDiyAgacchaMti, adhepaDiyAgacchettA punaravi avarabhUpurasthimAto loyaMtAto pAto sUrie AgAsaMsi uttikRti, ege evamAhaMsu 3 / ___ ege puNa evamAhaMsu-tA puratthimAologaMtAo pAo sUrie puDhavikAyaMsi uttiTThati, se NaM imaMtiriyaMloyaMtiriyaM kareti karettA paJcatmilaMsi loyaMtasi sayaM sUrie puDhavikAyaMsi viddhaMsai, egeevamAhaM 4 / ege puNa evamAhaMsupurasthimAo loyaMtAo pAo sUrie puDhavikAyaMsi uttiTThai se imaMtiriyaMloyaMtiriyaM kareikarettA paccatthimaMsi loyaMtaMsisAyaM sUrie puDhavikAyaMsi anupavisai anupavisittAahe paDiyAgacchai 2 punaravi avarupurasthimAologaMtAopAosUriepuDhavikAryasi uttiTTai, ege ev05| ege puNa evamAhaMsu tA purathimillAo loyaMtAo pAo sUrie AukAyaMsi uttiTTai, se NaMimaMtiriyaMloyaMtiriyaM karei karettApaJcatthimaMsi loyaMtaMsi pAo sUrieAukAyaMsi viddhaMsaMti, egeevamAhaMsuhAege puNa evAhaMsu-tA puratthimAtologaMtAtopAosUrieAukAyaMsi uttikRti, se NaM imaM tiriyaM loyaM tiriyaM kareti 2 tA paJcatthimaMsi loyaMtaMsi sAyaM sUrie AukAryasi pavisai, pavisittA ahe paDiyAgacchati 2 tA puNaravi avarabhUpurasthimAto loyaMtAto pAdo sUrie AukAyaMsi uttiTThati, ege ev07| ege puNa evamAhaMsu-tA purathimAto loyaMtAo bahUiMjoyaNAiMbahUiMjoyaNasatAiMbahUI joyaNasahassAiM ur3e dUraM uppatittA etthaNaM pAto sUrie AgAsaMsi uttikRti, seNaM imaMdAhiNaDDhe loyaM tiriyaM kareti karettA uttaraddhaloyaM tameva rAto, se NaM imaM uttaraddhaloyaM tiriyaM karei 2 ttA dAhiNaddhaloyaM tameva rAo, se NaM imAiMdAhiNutaraDaloyAiM tiriyaM karei karittA purathimAo loyaMtAto bahUiMjoyaNAI bahuyAiMjoyaNasatAiMbahUiMjoyaNasahassAiMuTuMdUraM uppatittA etthaNaM pAto sUrie AgAsaMsi uttikRti ege evamAhaMsu 8 / .. vayaM puNa evaM vayAmo, tA jaMbuddIvassa 2 pAINapaDINAyataodINadAhiNAyatAe jIvAe maMDalaM cauvvIseNaM sateNaMchettA dAhiNapuracchimaMsi uttarapaJcatthimaMsi ya caubbhAgamaMDalaMsi imIse Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 2/1/31 rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAto bhUmibhAgAto aTThajoyaNasatAiM ulu uppatittA ettha NaM pAdoduve sUriyA uttiTThati, teNaMimAiMdAhiNuttarAI jaMbuddIvabhAgAI tiriyaMkAti 2 tA purthimpnyctthimaaiNjNbuddiivbhaagaaiNtaamevraato| teNaM imAiMpuracchimapaJcatthimAiMjaMbuddIvabhAgAiM tiriyaM kAtira ttA dAhiNuttarAiMjaMbuddIvabhAgAiMtAmevarAto, te NaMimAiMdAhiNuttarAiMpuracchimapaJcatthimANi ya jaMbuddIvabhAgAiM tiriyaM kareti 2 tA jaMbuddIvassa 2 pAINapaDiyAyataodiNadAhiNAyayAe jIvAe maMDalaMcauvvIseNaMsateNaMchettA dAhiNapuracchimillaMsi uttarapaJcathimillaMsiyacaubhAgamaMDalaMsi imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAto bhUmibhAgAto aTTha joyaNasayAiM ur3e uppaittA, ettha NaM pAdo duve sUriyA AgAsaMsi uttiTThati / vR. 'tA kahaM tericchagaI' ityAdi, astyanyadapi prabhUtaM praSTavyaM paraM etAvadeva tAvatpRcchAmi kathaM 'te' tvayA bhagavan ! sUryasya tiryaggati-tiryakaparibhramaNamAkhyAtA iti vadet, evamukte bhagavAnetadviSayaparatIrthikapratipattimithyA bhAvopadarzanArthaMprathamatastA eva pratipattIrupanyasyati 'tattha khalu' ityAdi, tatra-tasyAM sUryasya tiryaggatau-tiryaggativiSaye svalvimAvakSyamANasvarUpA aSTau pratipattayaH-paratIrthikAbhyupagamarUpAHprajJaptAH, tA eva krameNAha'tatthege'ityAdi, tatra-teSAmaSTAnAM paratIrthikAnAM madye eke paratIrthikA evamAhuH, 'tA' iti pUrvavat paurastyAllokAntAdUrdhvamiti gamyate, pUrvasyAM dizItibhAvArtha, prAtaH-prabhAtasamayemarIcimarIcisaGghAtaH kiraNasaGghAta ityarthaH, AkAze uttiSThati-utpadyate, etena etaduktaM bhavati-naitadvimAnaM nApi ratho nApi ko'pi devatArUpaH sUrya kintu kiraNasaGghAta evaiSa vartulagolAkAro lokAnubhAvA- pratidivasaM pUrvasyAM dizi prAtarAkAze samutpadyate, yataH sarvatra prakAzaHprasaramadhirohati, saitthaMbhUto marIcisaGghAta upajAtaH sanNamiti vAkyAlaGkAreima-pratyakSata upalabhyamAnaM lokaM-tiryaglokaM tiryakkaroti, kimuktaM bhavati?-tiryak paribhramannimaMtiryaglokaM prakAzayatIti, tiryak kRtvA pazcime lokAnte sAyaM-sAnye samaye vidhvaMsate, atropasaMhAraH-'ege evamAhaMsu' tathA jagatsvAbhAvyAt sa marIcisaGghAta AkAze vidhvaMsate-vidhvaMsamupayAti evaM sakalakAlamapi, atraivopasaMhAraH, 'ege evamAhaMsu' 1 eke punarevamAhuH-paurastyAvallokAntAdUrdhvaM prAtaH sUryo lokaprasiddho devatArUpo bhAskarastathAjagatsvAbhAvyAdAkAze utpadyate, sa cotpannaH sannimaM tiryaglokaM tiryakaroti-tiryak paribhramannimaM lokaM prakAzayatItyarthaH, tiryak ca kRtvA pazcime lokAnte sAyaM-sAndhye samaye AkAze vidhvaMsate atropasaMhAraH 'ege evamAhaMsu' 2 / eke punarevamAhuH-paurastyAllokAntAdUrdhvaM prAtaH sUryo devatArUpaH sadAvasthAyItathAvidhapurANazAstraprasiddha AkAze uttiSThati-udgacchati, sa codgataH sanimaM pratyakSata upalabhyamAnaM manuSyalokaM tiryak karoti tiryakca kRtvA pazcimalokAnte sAyaM-sandhyAsamaye adhaAkAzama zati, pravizya cAdhaH pratyAgacchati-adhobhAgena pratyAgacchati, adholokaMprakAzayan pratinivarttata ityarthaH, tanmatena hi bhUriyaM golAkArAlokA'pica golAkAratayA vyavasthitaH, idaM ca mataM sampratyapi tIrthAntarIyeSu vijambhate, tatastadagataM purANazAstradetatsamyagavaseyaM, asya trayo bhedAH, eke evamAhuH-prAtaH sUrya AkAze udagchati, apare AhuH-parvatazirasi, anye AhuH-samudre iti, tatra prathamAnAmidaM matamupanyastaM, adhaH pratyAgatya ca punarapyavaramuvaH-adhobhuvaH patiH Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM- 1 adhobhAgAdvinirgatyetyarthaH, paurastyAllokAntAdUrdhvamAkAze prAtaH sUrya udgacchati, evaM sarvadApi draSTavyaM, atropasaMhAraH 'ege evamAhaMsu' 3 / eke punarevamAhuH-paurastyAllokAntAdUrdhvaM prAtaH sUryo devatArUpastathAvidhapurANaprasiddhaH pRthivIkAye-pRthivakAyamadhye udayabhUdharazirasi uttiSThati-utpadyate, sacotpannaHsannimaMmanuSyalokaM tiryakkaroti, tiryakparibhramanimaM manuSyalokaMprakAzayatItyartha,tiryaka tvApazcime lokAnte sAyaMsAndhyesamayesUryapRthivIkAye-astamayabhUdharazirasi vidhvaMsate-vidhvaMsamupayAti, evaMpratidivasaM sakalakAlaM jagasthiti paribhAvanIyA, atropasaMhAraH 'ege evmaahNsu'4| eke punarevamAhuH-paurastyAllokAntAdUrdhva prAtaH sUryodevatArUpaH sadAvasthAyI pRthvIkAyeudayabhUdharazirasi uttiSThati-udgacchati, sa codgataH sannimaMpratyakSata upalabhyamAnaM tiryaglokaM tiryakkaroti, tiryakakRtvA pazcime lokAnte sAyaM-sAndhye samaye pRthivIkAyaM-astamayabhUdharamanupravizati, pravizyacAdhaH pratyAgacchati-adhobhAgavarttinaM lokaMprakAzayan pratinivarttate, tataH punarapyavaramuvaH-adhomuvaH pRthivyAadhobhAgAdvinirgatyetyarthaH, paurastyAllokAntAdUrdhvaprAtaH sUryapRthikAye-udayabhUdharazirasi uttiSThati, eto'pi bhUgolavAdinaH paraMpUrve AkAze uttiSThatIti pratipannAH etetu parvatazirasIti zeSaH, atraivopasaMhAraH 'ege evamAhaMsu' 5 / eke punarevamAhuH-paurastyAllokAntAdUrvaprAtaH sUryo'pkAye-pUrvasamudre uttiSThati-utpadyate, sacotpannaH sannimaM-pratyakSata upalabhyamAnaM tiryaglokaM tiryakkaroti, tiryakkRtvA pazcime lokAnte sAyaM-sAndhye samaye sUryo'pkAye-pazcimasamudre vidhvaMsamupagacchati, evaM sarvadApi, atropasaMhAraH "ege evamAhaMsu' 6 / eke punareva mAhuH-paurastyAllokAntAdUrdhvaM prAtaH sUrya sadAvasthAyI purANazAstraprasiddho-'pkAye-pUrvasamudre uttiSThati-udgacchati, sacodgataH sannimaM tiryaglokaM tiryakkaroti, tiryak paribhramannimaM tiryaglokaM prakAzatItyarthaH, tiryak kRtvA pazcime lokAnte sAyaM-sAndhye samaye sUryo'pkAyaM-pazcimasamudramanupravizati, pravizya cAdhaH pratyAgacchatiadobhAgavartilokaMprakAzayanpratinivartataitibhAvaH, adhaHpratyAgatya cAvarabhuvaH-adhaHpRthivyA adhobhAgAdvinirga-tyetyartha, paurastyAllokAntAdUrdhvaMprAtaH sUryo'pkAyepUrvasamudreuttiSThati udgacchati, evaM sakalakAlamapi, atraivopasaMhAraH 'ege evmaahNsu'7| eke punarevamAhuH-paurastyAllokAntAdUrdhvaM prathamato bahUni yojanAni tataH krameNa bahUni yojanazatAni tadanantaraM krameNa bahUni yojanasahasrANi dUramUrdhvamutplutya-buddhayA gatvA atraasminavakAze prAtaH sUryo devatArUpaH sadAvasthAyI uttiSThati-udgacchati, sa codgataH sannimaM dakSiNArddhalokaM-dakSiNadigbhAvinamarddhalokaM, dakSiNaM lokasyAmityartha, tiryakaroti-tiryakaparibhraman dakSiNalokArddhaprakAzayatItyarthaH, dakSiNaM cAlokaM tiryakkurvantadaivottaramarddhalokaMrAtrau karoti, tataH sa sUryakrameNemamarddhalokamuttaraM tiryakaroti, tatrApi tiryaka paribhramamana uttaramarddhalokaM prakAzayatItyartha, uttaraM cArddhalokaM tiryakaparibhramaNena prakAzayan tadaiva dakSiNa-marddhalokaM rAtrau karoti, tataHsa sarva imau dakSiNottarAddhalokau tiryaka tvA bhUyo'pipaurastyAllokAntAdUrvaprathamato bahUni yojanAni gatvA tataH krameNa bahUni yojanazatAni tadanantaraM bahUni yojanasahasrANi dUramUrdhvamutplutya-buddhayA gatvA atra-asminnavakAze prAtaH sUrya AkAze uttiSThati-udgacchati, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 evaM sakalakAlaM, atropasaMhAramAha- 'ege evamAhaMsu' 8 / tadevaM parapratipattIrupadarzya svamatamupadarzayati- 'vayaM puNa' ityAdi, vayaM punarutpannakevalajJAnAH kevalajJAnena yathAvasthitaM vastUpalabhya evaM - vakSyamANaprakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha'tA' ityAdi, tA iti pUrvavat, jambUdvIpasya dvIpasyopari yadvA tadvA maNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvA, caturviMzatyadhikazatasaGkhAn bhAgAn maNDalaM parikalpyetyarthaH, bhUyazca prAcInApAcInAyatayA udIcyadakSiNAyatayA pratyaJcayA- davarikayetyartha, tanmaNDalaM caturbhirbhAgairvibhajya dakSiNapaurastya uttarapazcimeca caturbhAgamaNDale - cacaturbhAgamaNDale - maNDalacaturbhAge ekatriMzadbhAgapramANe, etAvati kila caturazItyadhikamapi maNDalazataM sUryasyodaye prApyate iti 'cauvIseNaMsaeNaM chittA caubbhAgamaMDalaMsI'tyuktaM, asyAH - apratyakSata upalabhyamAnAyA ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNIyAt bhUmibhAgAdUrdhvamaSTau yojazatAnyutplutya - buddhayA gatvA atrAntare prAtardvI sUryAvuttiSThataH - udgacchataH, dakSiNapaurastyamaNDalacaturbhAge bhArataH sUrya udgacchati aparottarasmin maNDalacaturbhAge airAvataH sUrya, tau caivamudgatau bharatairAvatasUryau yathAkramamimau dakSiNottarau jambUdvIpabhAgau tiryakkRrutaH, kimuktaM bhavati ? - bhArataH sUryo dakSiNapaurastyamaNDalacaturbhAge udgataH san tiryak paribhramati tiryak paribhraman merordakSiNabhAgaM prakAzayati, airAvataH punaH sUryo'parottaradigvibhAge udgacchati, sacodgataH san tiryak paribhraman meroruttarabhAgaM prakAzayatIti, itthaMca bhAratairAvatasUryau yadA merordakSiNottarau jambUdvIpabhAgau tiryakkurutaH tadaiva tau pUrvapazcimI jambUdvIpabhAgau rAtrau kurutaH, eko'pi sUryastadA pUrvabhAgaM pazcimabhAgaM vA na prakAzayatItyarthaH, dakSiNottarau ca bhAgau tiryakkutvA tAvimau pUrvapazcimau jambUdvIpabhAgau tiryakkurutaH, iyamatra bhAvanA - erAvataH sUryo meroruttarabhAge tiryak paribhramya tadanantaraM meroreva pUrvasyAM dizi tiryak paribhramati, bhArataH sUryo merordakSiNatastiryak paribhramya tadanantaraM meroH pazcime bhAge tiryak paribhramatIti, itthaM ca yadA rAvatabhAratI sUryau yathAkramaM pUrvapazcimabhAgau tiryak kurutastadaiva dakSiNottarau jambUdvIpabhAgau rAtrau kurutaH, eko'pi dakSiNabhAgaM uttarabhAgaM vA na prakAzayatIti bhAvaH, tata itthaM yathAkramamairAvatabhAratasUryau pUrvapazcimabhAgau tiryak kRtvA yo bhArataH sUrya sa uttarapazcimamaNDalacaturbhAge udayamAsAdayati,yazcairAvataH sa dakSiNapaurastye maNDalacaturbhAge iti, etadevopadarzayannupasaMhAramAha'te NaM' ityAdi, tau bhAratairAvatau sUryau prathamato yathAkramamimau dakSiNottarau jambUdvIpabhAgau tato yathAyogaM pUrvapazcimau jambUdvIpabhAgau, bhArataH pazcimabhAgamairAvataH pUrvabhAgamityarthaH, tiryak kRtvA jambUdvIpasya dvIpasyopari yadvA tadvA maNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvA bhUyazca prAcInAprAcInAyatayA udIcyadakSiNAyatayA ca jIvayA pratyaJcayA davarikayA ityarthaH, caturbhirvibhajya yathAyogaM dakSiNapaurastye uttarapazcime vA maNDalacaturbhAge asyA ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNIyAt bhUmibhAgAdUrdhvamaSTau yojanazatAnyutlutya atrAsminnavakAze prAtardvI sUryAvAkAze uttiSThataH - udgacchataH, ya uttarabhAgaM pUrvasminnahorAtre prakAzitavAn sa dakSiNapaurastye maNDalacaturbhAge udgacchati, yastu dakSiNaM bhAgaM prakAzayati sma sa uttarapazcime maNDalacaturbhAge, evaM sakalakAlaM jagatsthiti paribhAvanIyA / sUryaprajJaptiupAGgasUtram 2/1 / 31 prAbhRtaM - 2, prAbhRtaprAbhRtaM - 1, samAptam Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM - 2 -prAbhRtaprAbhRtaM-2:vR. tadevamuktaM dvitIyasya prAbhRtasya prathamaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati dvitIyamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAro yathA 'maNDalAntare saMkramaNaM vaktavya miti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (32) tA kahaM te maMDalAo maMDalaM saMkamamANe 2 sUrie cAraM carati AhitAti vadejjA tattha khalu imAto duve paDivattIo pnnttaao| tatthegeevamAhaMsutA maMDalAtomaMDalaMsaMkamamANe 2 sUriebheyadhAeNaMsaMkAmaiegeevamAhaMsu, ege puNa evamAhaMsu tA maMDalAo maMDalaM saMkamamANe sUrie kaNNakalaM nivveddheti| tatthaje te evamAhaMsu, tA maMDalAto maMDalaM saMkamamANe 2 bheyadhAeNaM saMkamai, tesiNaM ayaM dose, tA jeNaMtareNaM maMDalAto maMDalaM saMkamamANe 2 sUrie bheyadhAeNaM saMkamati, evatiyaM ca NaM addhaM purato na gacchati, purato agacchamANe maMDalakAlaM parihaveti, tesiNaM ayaM dose| tattha je te evamAhaMsu, tA maMDalAto maMDalaM saMkamamANe sUrie kaNNakalaM niveDheti, tesiNaM ayaM visese tAjeNaMtareNaM maMDalAto maMDalaM saMkamamANe sUrie kaNNakalaM Nivvedeti, evatiyaM caNaM addhaM purato gacchati, purota gacchamANe maMDalakAlaM na parihaveti, tesiNaM ayaM visese| tattha je te evamAhaMsu-maMDalAto maMDalaM saMkamamANe sUrie kaNNakalaM Nivedeti, eteNaM naeNaM netavvaM, no ceva NaM itareNaM / vR. 'tA kaha'mityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM bhagavan! maNDalAnmaNDalaM saMkrAman sUryazcAraM carati, cAraMcaranAkhyAta itivadet, kimuktaM bhavati?-kathaMbhagavaneSa sUryazcAraMcaranmaNDalAnmaNDalaM saMkrAman AkhyAta iti, atra hi maNDalAnmaNDalAntarasaMka maNameva vaktavyamatastadevapradhAnIkRtya vAkyasya bhAvArtho bhAvanIyaH, evamuktebhagavAnAha-'tattha khalu' ityAdi, tatra-maNDalAnmaNDalAntarasaMkrA maNaviSaye khalvime dve pratipattI prajJapte tadyathA-tatraike evamAhuH-tA iti pUrvavatsvayaM paribhAvanIyaM, maNDalAdaparamaNDalaM saMkra man-saMkramitumicchan sUryo bhedaghAtena saMka mati, bhedo-maNDalasya maNDalasyApAntarAlaMtatraghAto-gamanaM, etacca prAgevoktaM, tena saMkramati, kimuktaM bhavati? vivakSite maNDale sUryeNApUrite satitadantara-mapAntarAlagamanena dvitIyaM maNDalaM saMkramati, saMkrAmya ca tasminmaNDale cAraM carati, atropasaMhAraH 'ege evmaahNsu'1| eke punarevamAhuH 'tA' itipUrvavatmaNDalAnmaNDalaM saMkrAman-saMkramitumicchansUryastadadhikRtaM maNDalaM prathamakSaNAdUrdhvamArabhya karNakalaM nirveSTayati-muJcati, iyamatrabhAvanA-bharata airAvato vA sUrya svasvasthAne udgataH san aparamaNDalagataM karNaM prathamakoTibhAgarUpaM lakSyIkRtya zanaiH zanairadhikRtaM maNDalaM tayA kayAcanApi kalayA muJcan cAraM carati yena tasminnahorAtre'tikrAnte sati aparAnantaramaNDalasyArambhe varttate iti, karNakalamiti ca kriyAvizeSaNaM draSTavyaM, taccaivaM bhAvanIyaM-karNa-aparamaNDalagataprathamakoTibhAgarUpaM lakSyIkRtyAdhikRtamaNDalaM prathamakSaNAdUrdhvaM kSaNe kSaNe kalayA'tikrAntaM yathA bhavati tathA nirveSTayatIti, tadevaMpratipattidvayamupanyasya yadvastutatvaM tadupadarzayati- 'tatthe' tyAdi, tatra-teSAM dvayAnAM madhye ye evamAhuH-maNDalAnmaNDalaM saMkA man sUryo bhedaghAtena saMkrAmatItyucyate, etAvatImaddhAM purato-dvitIye maNDale na gacchati, kimuktaM bhavati ?- maNDalAnmaNDalaM saMkrAman yAvatA kAlenApAntarAlaM gacchati tAvatkAlA'nantaraM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 2/2/32 paribhramitumipTe, dvitIyamaNDalasatkAhorAtramadhyAttruTyati, tato dvitIye maNDale paribhraman paryante tAvantaM kAlaM na paribhramet tadgatAhorAtrasya paripUrNIbhUtatvAt, evamapi ko doSa ityAha-purato dvitIyamaNDa-laparyante'gacchan maNDalakAlaM paribhavati, yAvatA kAlena maNDalaM paripUrNa bhramyate tasyahAnirupa-jAyate, tathAcasatisakalajagadviditapratiniyatadivasarAtriparimANavyAghAtaprasaGgaH, 'tesi NamayaM dose'tti teSAmayaM dossH| _ 'tatthe' tyAdi, tatra yete vAdina evamAhuH-maNDalAnmaNDalaM saMkraman sUryo'dhikRtamaNDalaM karNakalaM nirveSTayati-muJcati teSAmayaM vizeSo-guNaH, tameva guNamAha-'jeNe'tyAdi, yena-yAvatA kAlenApAntarAlenamaNDalAnmaNDalaMsaMkra mansUrya karNakalamadhikRtaMmaNDalaMnirveSTayati, etAvatImaddhAM purato'pi dvitIyamaNDalaparyante'pi gacchati, iyamatra bhAvanA adhikRtaM maNDalaM kila karNakalaM nirveSTitaMato'pAntarAlagamanakAlo'dhikRtamaNDalasatka evAhorAtre'ntarbhUtastathAcasatidvitIye maNDale saMkrantaH san tadgatakAlasya manAgapyahInatvAd yAvatA kAlena prasiddhena tanmaNDalaM parisamApyatetAvatA kAlena tanmaNDalaMparipUrNasamApayati, napunarmanAgapimaNDalakAlaparihANistato na kazcitsakalajagatprasiddhapratiniyatadivasarAtriparimANavyAghAtaprasaGgaH, eSa teSAmevaMvAdinAM vizeSo-guNaH, tata idameva mataM samIcInaM netaradityAvedayannAha_ 'tatthe'tyAditatrayetevAdina evamAhumaNDalAnmaNDalaM saMkramansUryo'dhikRtaMmaNDalaMkarNakalaM nirveSTayati, etena nayena-abhiprAyeNAsmanmate'pi maNDalAnmaNDalAntarasaMkra maNaM jJAtavyaM, na caivamitareNa nayena, tatra doSasyoktatvAt // prAbhRtaM-2, prAbhRta prAbhRtaM-2 samAptam -prAmRta prAbhRtaM-3:vR. tadevamuktaM dvitIyasya prAbhRtasya dvitIyaM prAbhRtaprAbhRtaM samprati tRtIyamucyate-tasya cAyamarthAdhikAraH, yathA 'maNDale 2 pratimuharta gatirvaktavye ti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (33) tA kevatiyaM te khettaM sUrie egamegeNaM muhutteNaM gacchati AhitAti vadejA ?, tattha khalu imAto cattAri paDivattIopannattAo, tattha ege evamAhaMsu-tA cha cha joyaNasahassAI sUrie egamegeNaMmuhutteNa gacchati, ege evmaahNsu1| egepuNaevamAhaMsu-tApaMcapaMca joyaNasahassAI sUrie egamegeNaMmuhutteNaMgacchatiege evamAhaMsu2, egepuNa evamAhaMsu-tA cattAri 2 joyaNasahassAiM sUrie egamegeNaMmuhutteNaM gacchati, ege evamAhaMsu 3, ege puNa evamAhaMsu-tAchavi paMcavi cattArivi joyaNasahassAhaM sUrie egamegeNaM muhutteNaM gacchati ege evamAhaMsu 4 / tattha je te evamAhaMsu tA cha cha joyaNasahassAiM sUrie egamegeNaM muhutteNaM gacchati te evamAhaMsu-jatA NaM sUrie savvanbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA carati tayA NaM uttamakaTThapatte ukkose aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, tesiM ca NaM divasaMsi egaM joyaNasatasahassaM aTTha ya jhaoyaNasahassAI tAvaskhette pannatte, tA jayA NaM sUrie savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tayA NaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhattA rAI bhavati, jahanne duvAlasamuhatte divase bhavati, tesiM ca NaM divasaMsi bAvattariMjoyaNasahassAI tAvakkhette pannatte, tayA NaM cha cha joyaNasahassAiM sUrie egamegeNaM muhutteNaM gacchati / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM -3 tattha je te evamAhaMsu tA paMca paMca joyamasahassAiM sUrie egamegeNaM muhutteNaM gacchati, te evamAhaMsu-tAjatANaM sUrie savvanbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittAcAraMcarati, tahevadivasarAippamANaM taMsi ca (NaM tAvakhettaM nauijoyaNasahassAiM, tA jayA NaM savvabAhiraM maMDalaM) uvasaMkamittA cAra carati tatANaMtaMceva rAiMdiyappamANaM taMsicaNaMdivasaMsi sahi~ joyaNasahassAiMtAvaskhette pannatte, tatANaM paMca (paMca) joyaNasahassAI sUrie egamegeNaM muhutteNaM gacchati / tattha je te evamAhaMsu, tA jayA NaM sUrie savvanbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatANaM divasarAI taheva, taMsi caNaM divasaMsi bAvattariMjoyaNasahassAiMtAvakkhetepa0, tAjayANaMsUrie savvabAhiraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatANaM rAiMdiyaM tatheva, taMsi ca NaM divasaMsi aDayAlIsaMjoyaNasahassAI tAvakkhette paM0, tatANaM cattAri 2 joyaNasahassAiM sUrie egamegeNaM muhatteNaM gcchti| tattha je te evamAhaMsu chavi paMcavi cattArivi joyaNasahassAiM sUrie egamegeNaM muhatteNaM gacchati te evamAhaMsu-tA sUrie NaM uggamaNamuhutteNaM siyaatthamaNamuhuttaM sigghagatA bhavati, tatA NaMcha cha joyaNasahassAI egamegeNaM muhutteNaM gacchati, majjhimatAvakhettaM samAsAdemANe 2 sUrie majjhimagatA bhavati, tatA NaM paMca paMca joyaNasahassAiM egamegeNaM muhutteNaM gacchati, majjhimaM tAvakhettaM saMpatte sUrie maMdagatI bhavati, tatANaMcattArijoyaNasahassAiMegamegeNaMmuhutteNaM gacchati, tattha ko heUttivadejjA?, tAayaNNaMjaMbuddIve 2 jAva parikkheveNaM, tAjayANaMsUrie savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatANaM divasarAI taheva taMsi caNaM divasaMsi ekkanautiM joyaNasahassAiM tAvakhette paM0, tA jayA NaM sUrie savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatANaM rAiMdiyaMtaheva, tassiMcaNaM divasaMsi egaThThijoyaNasahassAiMtAvakhete pannatte, tatANaMchavipaMcavi cattArivi joyaNasahassAI sUrie egamegeNaM muhutteNaM gacchati, ege evmaahNsu| vayaM puNa evaM vadAmo tA sAtiregAiM paMca 2 joyaNasahassAiM sUrie egamegeNaM muhutteNaM gacchati, tattha ko hetUtti vadejA, tA ayaNNaMjaMbuddIve 2 parikkheveNaM tAjatANaM sUrie savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM paMca 2 joyaNasahassAiM donni ya ekAvanne joyaNasae egUNatIsaMca saTThibhAge joyaNassa egamegeNaMmuhutteNaM muhutteNaM gacchati, tatANaMidhagatassa maNusassa sItAlIsAejoyaNasahassehiM dohi yatevaDhehiM joyaNasatehiM ekavIsAeya saTThibhAgehiMjoyaNassa sUri cakkhupphAsaMhavvamAgacchati, tayANaM divase rAI taheva, se nikhamamANe sUrie navaM saMvaccharaM ayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi abhitarANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tAjayANaM sUrie aaiMtarANaMtaraMmaMDalaMuvasaMkamittAcAraMcaratitatANapaMcara joyaNasahassAiM donni ya ekAvanne joyaNasate sItAlIsaM ca saTThibhAge joyaNassa egamegeNaM muhutteNaM gacchati, tatA NaM ihagayassa maNUsassa sItAlIsAe joyaNasahassehiM auNAsIte ya joyaNasate sattAvannAe saTThibhAgehiM joyaNassa saTThibhAgaM ca egaTTihA chettA auNAvIsAe cuNiyAbhAgehiM sUrie cakkhupphAsaM havvamAgacchati, tatA NaM divasarAI taheva, se nikkhamamANe sUrie docaMsi ahorattaMsi abhitaratacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie abhiMtaratacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraMcarati tatA NaM paMca 2 joyaNa-sahassAiMdonniya bAvanne joyaNasate paMca ya saTThibhAge joyaNassa egamegeNaM muhutteNaM gacchati, tatA NaM ihagatassa maNU0 sItAlIsAe Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 2/3/33 joyaNasahassehiM chaNNautIe yajoyaNehiMtettIsAe yasaTThibhAgehiMjoyaNassa saTuiMbhAgaMca egadvidhA chettA dohiM cunniyAbhAgehiM sUrie cakkhupphAsaMhavvamAgacchati, tatANaMdivasarAItaheva, evaM khalu eteNaM uvAeNaMNikkhamamANe sUrietatAnaMtarAotadANaMtaraMmaMDalAto maMDalaM saMkamamANe 2 aTThArasa 2 sahibhAge joyaNassa egamege maMDale muhuttagatiM abhivuDDemANe 2 culasItiM sItAi joyaNAI purisacchAyaM nivuDDemANe 2 savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati, tA jayA NaM sUrie savvabAhiramaMDalaM uvasaMkamittAcAraMcaratitatANaMpaMca rajoyaNasahassAiMtinni yapaMcuttare joyaNasate pannarasa yasaTThibhAgejoyaNassaegamegeNaM muhutteNaM gacchati, tatANaMihagatassa maNUsassa ekkatIsAe joyaNehiM aTThAhiM ekkatIsehiMjoyaNasatehiM tIsAe yasaTThibhAgehiMjoyaNassa sUrie cakkhupphAsaM havvamAgacchati tatA NaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI jahannae duvAlasamuhutte divase bhavati, esa NaM paDhame chammAse esa NaM paDhamasasa chammAsassa pjjvsaanne| se pavisamANe sUrie doccaM chammAsaM ayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi bAhirAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tA jatA NaM sUrie bAhirAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatANaM paMcara joyaNasahassAiMtinniya cauruttare joyaNasate sattAvaNNaMca saTThibhAejoyaNassa egamegeNaM muhutteNaM gacchati, tatA NaM idhagatassa maNUsassa ekatIsAe joyaNasahassehiM navaMhi ya solehiM joyaNasaehiM egUNatAlIsAesaTTibhAgehiMjoyaNassa saTThibhAgaMcaegahihAchettA sahiecuNNiyAbhAge sUrie cakkhuphAsaMhavvamAgacchati, tatANaMrAiMdiyaMtaheva, se pavisamANe sUrie doccaMsi ahorattaMsi bAhiraMtacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie bAhiratacaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM paMca 2 joyaNasahassAI tinni ya cauttare joyaNasate UtAlIsaMca saTThibhAge joyaNassa egamegeNaMmuhatteNaMga0 tatANaMihagatassa maNUsassaegAdhigehiM battIsAejoyaNasahassehiM ekAvannAe yasaTThibhAgehiM joyaNassa sahibhAgaMca egaDidhAchettAtevIsAe cuNNiyAbhAgehiM sUrie cakkhupphAsaMhavvamAgacchai, rAiMdiyaMtaheva, evaM khalu eteNuvAeNaM pavisamANe sUrietatAnaMtarAto tatAnaMtaraM maMDalAto maMDalaM saMkamamANe 2 aTTArasa 2 saTThibhAge joyaNassa egamege maMDale muhuttagaI nivuDDemANe 2 sAtiregAiM paMcAsIti 2 joyaNAIpurisacchAyaM abhivuDDemANe 2 savvabhaMtaraM maMDalaM uvasaMka0 tAjatANaMsUrie savvabhaMtaraMmaMDalaM uvasaMkamittA cAraMcarati tatANaM paJca 2 joyaNasahassAiM donniya ekkavaNNe joyaNasae aTThatIsaMca sadvibhAge joyaNassa egamegeNaM muhutteNaM gacchati tatA NaMihagayassa maNUsassa sItAlIsAe joyaNasahassehiM dohi ya dovaDhehiM joyaNasatehiM ekkavIsAe ya sahibhAgehiM joyaNassa sUrie cakkhupphAsaM havvamAgacchati, tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, esa NaM docce chammAse esaNaM doccassa chammAsassa pajavasANe esaNaM Adicce saMvacchare esa NaM AdiccasaMvaccharassa pjvsaanne| vR. 'tA kevatiyaM te khittaM sUrie'ityAdi, tA iti pUrvavat, kiyanmAtraM kSetraM bhagavan ! te-tvayA sUrya ekaikena muhUrtena gacchati, gacchannAkhyAta iti vadet ?, evamukte sati bhagavAn etadviSayaparatIrthikapratipattimithyAbhAvopadarzanAya prathamattA eva parapratipattIrupadarzayati'tattha' ityAdi, tatra-pratimuhUrtagatiparimANacintAyAMkhalvimAJcatanaHpratipattayaHprajJaptAH, tadyathA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM - 3 59 tatra teSAM caturNAM vAdinAM madhye eke evamAhuH - SaT 2 yojanasahasrANi sUrya ekaikena muhUrttena gacchati, atraivopasaMhAraH 'ege evamAhaMsu' 1 / evamagretanAnyupasaMhAravAkyAni bhAvanIyAni, ekepunardvitIyA evamAhuH-paJca 2 yojanasahasrANi sUrya ekaikena muhUrttena gacchati 2, eke punastRtIyA evamAhuH - catvAri 2 yojana- sahasrANi sUrya ekaikana muhUrttena gacchati, 3 / apare punazcaturthA evamAhuH - SaDapi paJcApi catvAryapi yojanasahasrANi sUrya ekaikena muhUrtena gacchati, tadevaM cato'pi pratipattIH saGakSepata upadarzya sampratyetAsAM yathAkramaM bhAvanikAmAha'tatthe'tyAdi, tatra ye te vAdina evamAhuH - SaT SaT yojanasahasrANi sUrya ekaikena muhUrtena gacchati te evamAhuH - yadA sUrya sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMka mya cAraM carati tadA uttamakASThAprAptaHparamaprakarSaprApto'STAdazamuhUrtI divaso bhavati sarvajaghanyA ca dvAdazamuhUrttA rAtri, tasmiMzca divase tApakSetraM prajJaptaM ekaM yojanazatasahasramaSTau ca yojanasahasrANi, tathAhi - tasminnapi maNDale udayamAnaH sUryodivasasyArddhena yAvanmAtraM kSetraM vyApnoti tAvati vyavasthitazcakSurgocaramAyAti tata etAvatkila puratastApakSetraM, yAvacca puratastApakSetraM tAvatpazcAdapi, yata udayamAna ivAstamyamAno'pi sUryo divasasyArddhena yAvanmAtraM kSetraM vyApnoti tAvati vyavasthitazcakSuSopalabhyate, etacca pratiprANi suprasiddhaM, sarvAbhyantare ca maNDale divasasyArddhanava muhUrttAstato'STAdazabhirmuhUrtairyAvanmAtraM kSetraM gamyaM tAvatpramANaM tApakSetraM, ekaikena muharttena SaT SaT yojanasahasrANi gamyante, tataH SaNNAM yojanasahasrANAmaSTAdazabhirguNane bhavatyekaM yojanazatasahasramaSTau yojanasahasrANIti, evamuttaratrApi tattanmaNDalagatadivasaparimANaM pratimuhUrttagatiparimANaM ca paribhAvya tApakSetraparimANabhAvanA bhAvanIyA, yadA ca sarvabAhyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA uttamakASThAprAptA aSTAdazamuhUrttA rAtrirbhavati sarvajaghanyazca dvAdazamuhUrtI divasaH, tasmiMzca divase tApakSetraparimANaM dvisaptatiryojanasahasrANi tadA hi tApakSetraM dvAdazamuhUrttagamyapramANaM, atrArthe ca bhAvanA prAguktAnusAreNa svayaM bhAvanIyA, muhUrttena ca SaTSaT yojanasahasrANi gacchati, tataH SaNNAM yojanasahasraNAM dvAdazabhirguNane bhavanti dvAsaptatireva yojanasahasANIti, imAmevopapattiM lezata Aha 'tesina' mityAdi, teSAM hi tIrthAntarIyANAM matena sUrya SaT SaD yojanasahasraNyekaikena muhUrttena gacchati tataH sarvAbhyantare sarvabAhye ca maNDale yathoktameva tApakSetraparimANaM bhavatIti, tathA'tatthe'tyAdi, tatra-teSAM vAdinAM madhye ye te evamAhuH - paJca paJca yojanasahasrANi sUrya ekaikena muhUrtena gacchati ta evamAhuH - yadA sUrya sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMka mya cAraM carati 'taheva divasarAippamANa'miti atra prastAve divasarAtripramANaM tathaiva-prAgiva draSTavyaM, 'tayANaM uttamakaTTapatte ukkasae aTThArasamuhutte divase havai, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI' iti, 'tassiM ca na' mityAdi, tasmiMzca sarvAbhyantaramaNDalagate'STAdazamuhUrttapramANe divase tApakSetraM-tApakSetraparimANaM prajJaptaM navatiryojanasahasrANi, tadA hi prAguktayuktivazAdaSTAdazamuhUrttapramANaM tApakSetraM, ekaikena ca muhUrtena gacchati sUrya paJca 2 yojanasahasrANi tataH paJcAnAM yojanasahasraNAmaSTAdazabhirguNanena navatireva yojanasahasrANi bhavanti, 'tA jayA Na 'mityAdi, yadA sUrya sarvabAhyaM maNDalamupasaMka mya cAraM carati tadA 'taM ceva rAiMdiyappamANa' miti, tadeva prAguktaM rAtriMdivapramANaM- rAtridivasapramANaM vaktavyaM, tadyathA-'"uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI havai jahannie duvAla samuhutte - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajAptirapAGgasUtram 2/3/33 divase bhavatIti, tasiMcana'mityAdi, tasmin sarvabAhyamaNDalagatesarvajaghanyedvAdazamuhUrtaprAmANe divasetApakSetraM prajJaptaMSaSTiryojanasahasrANitadA hyanantaroktayuktivazAvAdaza-muhUrtagamyapramANaM tApakSetramekaikena ca muhUrtena paJca 2 yojanasahasrANi gacchati tataH paJcAnAM yojanasahanaNAM dvAdazabhirguNane bhavati SaSTiryojanasahasrANi, atraivopapattilezamAha 'tayANapaMce paMce'tyAdita, tadA sarvAbhyantaramaNDalacAracaramakAlesarvabAhyamaNDalacAracaraNakAle ca paJca paJca yojanasahasrANi sUrya ekaikena muhUrtena gacchati, tataH sarvAbhyantare sarvabAhye ca maNDale yathoktamAtapakSetraparimANaM bhavati 2 / 'tatthe'tyAdi, tatra ye te vAdina evamAhuH-catvAri 2 yojanasahasrANi sUrya ekaikena muhUrtena gacchati ta evaM sUryatApakSetraprarUpaNAM kurvanti-yadA sUrya sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramyacAraMcaratitadA divasarAtrI tathaiva-prAgivavaktavye, tecaivam-'tayA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasabhavai' iti, 'tassiM ca na'mityAdi, tasmiMzca sarvAbhyantaramaNDalagate'STAdazamuhUrtapramANe divase tApakSetraM prajJaptaM dvisaptatiryojanasahasrANi tathA hi-eteSAM matena sUrya ekaikena muhUrtena catvAri 2 yojanasahanAANi gacchati, sarvAbhyantare ca maNDale tApakSetraparimANaMprAguktayuktivazAdaSTAdaza-muhUrtagamyaM, tatazcaturNA yojanasahasraNAmaSTAdazabhirguNane bhavantidvisaptatiryojanasahanANi, 'tAjayANamityAdi, tatoyadA sUrya sarvabAhyaM maNDalamupasaMka mya cAraM carati, tadA 'rAiMdiyaM taheva'tti rAtriMdivaM-rAtridivasapramANaM tathaiva-prAgiva vaktavyaM, taccaivam-'tayA NaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavai, jahannae duvAlasamuhutte divase bhavati' 'tassiM ca na'mityAdi, tasmiMzca sarvavAhyamaNDalagate dvAdazamuhUrtapramANe divase tApakSetraM prajJaptaM aSTAcatvAriMzadyojanasahasrANi tadA hi tApakSetraM dvAdazamuhUrtagamyaM, ekaikena ca muhUrtena catvAri 2 yojanasahanAANi gacchati, tatazcaturNA yojanasahanamAM dvAdazabhirguNane'STAcatvAriMzatsahasrANi bhavanti, imAmevopapattiM lezato bhAvayati-'tayA Na'mi0tadA sarvAbhyantaramaNDalacArAle sarvabAhyamaNDalacArakAle ca yatazcatvAriyojanasahasrANi ekaikena muhUrtena gacchati tataH sarvAbhyantare sarvavAdye ca maNDale yathoktaM tApakSetraparimANaM bhavati 3 / 'tatthe' tyAdi, tatra ye te vAdina evamAhuH-paDapi paJcApi catvAryapi yojanasahamahANi sUrya ekaikena muhUrtena gacchati te evamAhuH-evaM sUryacAraM prarUpayanti, sUrya udgamanamuhUrte astamayanamuhUrte ca zIghragatirbhavati tatastadA-udgamanakAle'stamayanakAle ca sUrya ekaikena muhUrtena SaT SaD yojanasahasrANi gacchati, tadanantaraM sarvAbhyantaragataM muhUrttamAtragamyaM tApakSetraM muktvA zeSaMmadhyaM tApakSetraM paribhrameNa samAsAdayan madhyamagatirbhavati, tatastadA paJca paJcayojanasahasrANi ekaikena muhUrtena gacchati, sarvAbhyantaraM tu muhUrttamAtragamyaM tApakSetraM samprAptaH san sUryo mandagatirbhavati, tatastadA yatra tatra vA maNDale catvAri 2 yojanasahasrANi ekaikena muhUrtena gacchati, atraiva bhAvArthaM pipRcchipurAha- 'tatthe'tyAdi, tatra evaMvidhavastutatvavyavasthAyAM ko hetuH?-kA upapattiriti vadet, evaM svaziSyeNa prazne kRte sati te evamAhuH 'tA ayaNNa'mityAdi, atra jambUdvIpavAkyaM pUrvavat svayaM paripUrNaM paThanIyaM vyAkhyAnIyaM c| 'jayANa'mityAdi, tatrayadA sUryaH sarvAbhyantaraMmaNDalamupasaMkramya cAraMcarati tadA divasarAtrI tathaiva prAgiva vaktavye, tecaivam-'tayANaM uttamakaThThapatte ukkosaedvArasamuhuttedivase bhavijahaniyA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM -3 duvAsamuhattArAIbhavai', 'tassiMca Na'mityAdi, tasmiMzca sarvAbhyantaramaNDalagate'STAdazamuhUrtapramANadivase tApakSetraM prajJaptaM ekanavatiryojanasahasrANi tAni caivamupapadyanteudagamanamuhUrtesta-mayamuhUrte ca pratyekaM SaT yojanasahasrANi gacchatItyubhayamIlane dvAdaza yojanasahasrANi sarvAbhyantaraM muhUrtamAtragamyaMtApakSetraMmuktvA zeSemadhyametApakSetre paJcadazamuhUrtapramANepaJca paJcayojanasahasrANi gacchatIti paJcAnAM yojanasahasraNAM paJcadazabhirguNane paJcasaptatiryojanasahasrANi sarvAbhyantare tu muhUrttamAtragamyetApakSetrecatvAriyojanasahasrANi gacchatIti sarvamIlane ekanavatiryojanasahanAANi bhavanti, na caitAnyanyathA ghaTante, tathA 'tAjayA na mityAdi, tatra yadA sarvabAhyamaNDalamupasaMkramya sUryazcAraM carati tadA rAtriMdivaM-rAtriMdivaparimANaM tathaiva-prAgiva veditavyaM, taccaivam 'tayANaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAIbhavai, jahannaeduvAlasamuhutte divase bhavaI' iti, tassiMca Na'mityAdi, tasmiMzca sarvabAhyamaNDalagate dvAdazamuhUrtapramANe divasetApakSetraM prajJaptaM, ekaSaSTiryojanasahanANi tAnicaivaM ghaTA prAJcanti-udagamanamuhUrtaastamayamuhUrteca pratyeka SaTpaTyojanasahammANi gacchanti, tata ubhayamIlane dvAdazayojanasahamnANibhavanti sarvAbhyantaraM muhUrtamAtragamyaMtApakSetraMmuktvAzeSe madhyame tApakSetre navamuhUrtagamyapramANe paJcapaJca yojanasahanANi ekaikena muhUrtena gacchati, tataH paJcAnAM yojanasahanaNAM navabhirguNane paJcacatvAriMzadyojanasahanANi bhavanti sarvAbhyantare tu muhUrttamAtragamye tApakSetre catvAri yojanasahasrANi gacchati, sarvamIlane ekaSaSTiryojanasahanANi, nacaitAnyanyathopapadyante,tataH 'tayANa mityAdi, tadA sarvAbhyantaramaNDalacArakAle sarvabAhyamaNDalacArakAle coktaprakAreNa SaDapi paJcApi catvAryapi yojanasahasrANi sUrya ekaikena muhUrtena gacchati, atraivopasaMhAraH- 'egeeva0' eke caturthAvAdina evaM anantaroktena prakAreNAhuH / tadevaM paratIrtha-kapratipattIrupadarya samprati svamatamupadarzayati vayaM puNa'ityAdi, vayaM punarutpannakevalajJAnAH kevalajJAnena yathAvasthitaM vastUpalabhya evaM-vakSyamANaprakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha-"tA sAiregAI'ityAdi, tA iti pUrvavat sAtirekANi-samadikAni paJca paJca yojanasahasrANi sUrya ekaikena NuhUrtena gacchati, iha kvApi maNDale kiyatA'dhikena paJcapaJca yojanasahasrANigacchati, tataH sarvamaNDalaprAptimapekSya sAmAnyata uktaM sAtirekANIti, evamuktebhagavAn gautamasvAmI svaziSyANAM spaSTAvabodhanAya bhUyaH pRcchati 'tatthe'tyAdi, tatra-evaMvidhAyAmanantaroditAyAMvastuvyavasthAyAMko hetuH-kA upapattiriti vadet, bhagavAn varddhamAnasvAmI Aha-'tA ayaNNa'mityAdi, idaM jambUdvIpavAkyaM pUrvavatsvayaM paripUrNa paribhAvanIyaM / 'tA jayA na'mityAdi, tatra yadA sUrya sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA paJcapaJca yojanasahanANi dve dve yojanazateekapaJcAzadadhike ekonatriMzataMca paSTibhAgAn yojanasya ekaikena muhUrtena gacti , kathametadavasIyate iti cet, ucyate, iha dvAbhyAM sUryAbhyAmekaM maNDalamekenAhorAtreNa parisamApyate, AhorAtrazca trizanmuhUrtapramANaH, pratisUryaM cAhorAtragaNane paramArthato dvAbhyAmahorAtrAbhyAM maNDalaM paribhramaNataH parisamApyate, dvayozcAhorAtrapramANayormUhUttAH paSTirbhavanti, tato maNlaparirayasya SaSTayA bhAgaM hArayet, bhAgalabdhaM bhavati tanmuhartagatipramANaM, tatra sarvAbhyantare maNDale parirayapramANaM trINi lakSANi paJcadaza sahasrANi navAzI tyadhikAni 315089asya SaSTayA bhAge hvate labdhaM yathoktaM muhUrtagatiparimANamiti / atrAsmin sarvAbhyantare Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 2/3/33 maNDale kiyati kSetre vyavasthita udayamAnaH sUrya ihagatAnAM manuSyANAM cakSurgocaramAyAtItipraznAvakAzamAzaGkayAha 'tayA Na 'mityAdi, tadA-sarvAbhyantaramaNDalacAracaraNakAle udayamAnaH sUrya ihagatasya manuSyasya, atra jAtAvekavacanaM, tato'yamarthaH - ihagatAnAM bharatakSetragatAnAM manuSyANAM saptacatvAriMzatA yojanasahasrairdvAbhyAM triSaSTAbhyAM triSaSTayadhikAbhyAM yojanazatAbhyAmekaviMzatyA ca SaSTibhAgaiyajanasya cakSusparzaM 'havvaMti' zIghramAgacchati, kA'tropapattiriti cet, ucyate, iha divasasyArddhena yAvanmAtraM kSetraM vyApyate tAvati vyavasthita udayamAnaH sUrya upalabhyate, sarvAbhyantare ca maNDale divaso'STAdazamuhUrtta pramANasteSAmarddhe nava muhUrttAH, ekAkasmiMzca muhUrte sarvAbhyantare maNDale cAraM caran paJca paJca yojanasahasrANi dve ca yojanazate ekapaJcAzadadhike ekonatriMzataM ca SaSTibhAgAn yojanasya gacchati, ta etAvanmuhUrttagatiparimANaM navabhirmuhUrterguNyate, tato bhavati yathoktaM ddaSTipathaprAptatAviSaye parimANamiti / 'tayANa' mityAdi, tadA sarvAbhyantaramaNDalacAracaraNakAle divasarAtrI tathaiva-prAgiva vaktavye, te caivam- 'tayA NaM uttamakaTTapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai' iti / 'se nikkhamamANe' ityAdi, tataH sarvAbhyantarAnmaNDalAtprAguktaprakAreNa niSkrAman sUryo navaM saMvatsaramAdadAno navasya saMvatsarasya prathame'horAtre 'abbhitarAnaMtaraM' ti sarvAbhyantarasya maNDalasyAnantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati 'tA jayA Na' mityAdi tatra yadA miti vAkyAlaGkAre sarvAbhyannAnantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA paJca yojanasahasrANi dveyojanazate ekapaJcAzadadhike saptacatvAriMzataM ca SaSTibhAgAn yojanasya ekaikena muhUrtena gacchati, tathAhi--asmin sarvAbhyantarAnantare dvitIye maNDale parirayaparimANaM trINi yojanalakSANi paJcadaza sahasrANi zatamekaM vyavahArataH paripUrNa saptottaraM nizcayamatena tu kiMcinyUnaM tato'sya prAguktayuktivazAt SaSTayA bhAgo hiyate, labdhaM yathoktamatra maNDale muhUrttatiparimANaM, athavA pUrvamaNDalaparirayaparimANAdasya maNDalasya parirayaparimANe vyavahArataH paripUrNAnyaSTAdaza yojanAni varddhante, nizcayataH kiJcidUnAni, aSTAdazAnAM ca yojanAnAM SaSTayA bhAge hRte labdhA aSTAdaza SaSTibhAgA yojanasya, te prAktanamaNDalagatamuhUrttagatiparimANe'dhikatvena prakSipyante, tato bhavati yathoktamatra maNDale muhUrttagatiparimANamiti, atrApi dRSTipathaprAptatAviSayaM parimANamAha 'tayANa'mityAdi, tadA - sarvAbhyantarAnantaradvitIyamaNDalacArakAle ihagatasya manuSyasyajAtAvekavacanaMihagatAnAM manuSyANAM saptacatvAriMzatA yojanasahasairekonAzItyadhikena yojanazatena saptapaJcAzutA SaSTibhAgairekaMca SaSTibhAgamekaSaSTidhA chitvA tasya satkairekonaviMzatyA cUrNikAbhAgaiH sUryazcakSusparzamAgacchati, tathAhi - asmin maNDale muhUrttagatiparimANaM paJca yojanasahasrANi dve zate ekapaJcAzadadhike saptacatvAriMzacca SaSTibhAgA yojanasya divaso'STAdazamuhUrttapamANo dvAbhyAM muhUrtaikaSaSTibhAgAbhyAmUnastasyArddhaM nava muhUrttA ekena ekaSaSTibhAgena hInAH, tataH sakalaikaSaSTibhAgakaraNArthaM nava muhUrttA ekaSaSTayA guNyante, guNayitvA ca tata eM rUpamapanIyate, jAtAni paJcazatAnyaSTacatvAriMzadadhikAni tato'sya dvitIyasya maNDalasya yatparirayaparimANaM trINi lakSANi paJcadaza sahasrANi zatamekaM saptottaramiti tatpaJcabhiH zatairaSTAcatvAriMza- dadhikairguNyate, tato Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM -3 jAtaekakaH saptako dvikaH SaTkaH saptako'STakaH SaTkastrikaH SaTkaH tato yojanAnayanArthamekaSaSTeH SaSTayA guNitAyA yAvAn rAzirbhavati tena bhAge hriyate, ekaSaSTayAM ca SaSTayA guNitAyAM SaTatriMzacchatAni SaSTayadhikAni bhavanti tairbhAge hRte labdhaM saptacatvAriMzatsahasrANi zatamekonAzItyadikaM yojanAnAM, seSamuddhara ti catustriMzacchatAni SannavatyadhikAni tato'smAdyojanAni nAyAntIti SaSTibhAgAnayanArthaM chedarAzireka-SaSTiyate, tena bhAgete labdhAH saptapaJcAzatSaSTibhAgAH - ekasya ca SaSTibhAgasya satkA ekonaviMzatirekaSaSTibhAgA iti| 'tayA Na'mityAdi, tadA-sarvAbhyantarAnantaradvitIyamaNDalacAracaramakAle divasarAtrI tathaiva-prAgiva vaktavye, te caivam-'tAya NaM aTThArasamuhutte divase havai dohiM egaTThibhAgamuhuttehi UNeduvAlasamuhuttA rAI bhavai dohiM egaThibhAgamuhuttehiMahiyA' iti, senikkhamamANe ityAdi, dvitIyasmAdapimaNDalAt sasUryaprAguktaprakAreNa niSkamannavasyasaMvatsarasya satkedvitIye'horAtre 'amitaratacaM tisarvAbhyantarAnmaNDalAtta tIryamaNDalamupasaMkramya caarNcrti| tAjayANa mityAdi, tatra yadA sarvAbhyantarAnmaNDalAttRtIyaMmaNDalamupasaMkramya cAraMcaratitadA paJcapaJca yojanasahasrANi dveyojanazate dvipaJcAze dvipaJcAzadadhike paJcacaSaSTibhAgAn yojanasya ekaikena muhUrtena gacchati, tathAhi-asminmaNDale parirayaparimANaMtrINiyojana-lakSANi sahasrANizatamekaMpaJcaviMzatyadhikaM tato'syaprAguktayuktivazAt SaSTayA bhAgo hriyate, labdhaM yathoktamatra maNDale muhUrtagatiparimANaM, athavA pUrvamaNDalamuhUrtagatiparimANA- dasmin maNDale muhUrttagatiparimANacintAyAM prAguktayuktivazAdaSTAdazaekaSaSTibhAgA yojanasyAdhikAH prApyante, tatastaprakSepebhavatiyathoktamatra maNDale muhUrtagatiparimANaM, atrApi ddaSTithaprAptata-viSayaparimANamAha_ 'tayANa mityAdi, tadA-sarvAbhyantarAnantaratRtIyamaNDalacArakAle ihagatasya manuSyasyajAtAvekavacanasya bhAvAdihagatAnAM manuSyANAM sapta catvAriMzatA yojanasahana SaNNavatyA ca yojanaisrayastriMzatA ca SaSTibhAgairyojanasya ekaM ca SaSTibhAgamekaSaSTidhA chitvA tasya satkAbhyAM dvAbhyAM cUrNikAbhAgAbhyAM / sUryazcakSusparzamAgacchati, tathAhi-asmin maNDale divaso'STAdazamuhUrtapramANazcaturbhirmuhUkaSaSTibhAgairUnastasyArddha nava muhUrtAdvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAM hInAH, tataH sAmastyenaikaSaSTibhAgakaraNArthaM navApi muhUrtA ekaSaSTayA gupyante, guNayitvA ca dvAvekaSaSTibhAgautebhyo'panIyete, tatojAtA ekaSaSTibhAgAH paJcazatAni saptacatvAriMzatA'dhikAni tato'sya tRtIyamaNDalasya yatparirayaparimANaM trINi yojanalakSANi paJcadaza sahasrANi zatamekaM paJcaviMzatyadhikamiti tatpaJcabhizataiH saptacatvAriMzadadhikairguNyate,jAtAH saptadazakoTayamrayoviMzati zatasahasrANi trisaptati sahasrANi trINi zatAni paJcasaptatyadhikAni eteSAmekaSaSTayA SaSTayA guNitayA bhAgo hriyate, labdhAni saptaca- tvAriMzatsanaNi SaNNavatyadhikAni seSamuddharati viMzatizatAni paJcadazottarANi tato'smAdyojanAni nAnAntIti SaSTibhAgAnayanArthaM chedarAzirekaSaSTirdhayante, tena bhAge hRte labdhAstrayastriMzatSaSTibhAgAH ekasya caSaSTibhAgasya satkau dvAvekaSaSTibhAgau / 'tayANa mityAdi, tadA-sarvAbhyantaratRtIyamaNDalacAracaraNakAle divasarAtrI tathaiva-prAgiva veditavye, tecaivam-'tayANaM aTThArasamuhatte divase havai, cauhiegaTThibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasa- muhuttA rAI bhavai cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahivA' iti, samprati caturthAdiSu Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 2/3/33 maNDaleSvatidezamAha- 'evaM khalvi'tyAdi, evaM-uktena prakAreNa khalu-nizcitametenaanantaroditenopAyena zanaiHzanaistattadvahirmaNDalAbhimukhagamanarUpeNaniSkraman sUryastadanantarAnmaNDalAttadanantaraMmaNDalaM prAguktaprakAreNasaMkrAman 2 ekaikasmin maNDale muhUrtagatimityatra sUtre dvitIyA saptamyarthe prAkRtatvAdbhavati prAkRtalakSaNavazAt saptamyarthe dvitIyA, yathA___kattorattiM muddhe pANiyasaddhA sauNayANa' tato'yamartha-muhUrtagatau aSTAdaza 2 SaSTibhAgAn yojanasyavyavahArataH paripUrNAnnizcayataH kiJcidUnAnabhivarddhayamAnaH 2 'purisacchAya'miti puruSasya chAyA yato bhavati sA puruSacchAyA sA ceha prastAvAtprathamataH sUryasyodayamAnasya dRSTipathaprAptatA, atrApi dvitIyA saptamyarthe, tato'- yamartha-tasyAmekaikasmin maNDale caturazIti 2 / 'sIyAiMti zItAni kiJcinnyUnAnItyarthaH, yojanAninirveSTayan 2-hApayannityarthaidaMca sthUlata uktaM, paramArthataH punaridaM draSTavyaM-tryazItiryojanAni trayoviMzatizca SaSTibhAgA yojanasya ekasya SaSTibhAgasya ekaSaSTidhA chinnasya satkA dvicatvAriMzadbhAgAzceti dRSTipathaprAptatAviSaye viSayahAnau dhruvaM, tataH sarvAbhyantarAnmaNDalAtRtIyaMyanmaNDalaMtata Arabhya yasmin 2 maNDale dRSTipathaprAptatAjJAtumiSyate tattanmaNDalasaGkhyayA SaTatriMzad guNyate, tadyathA-sarvAbhyantarAnmaNDa- lAttR tIye maNDale ekena caturthedvAbhyAMpaJcametribhiryAvatsarvabAhyemaNDale dvyazItyadhikena zatena, guNayitvA ca dhruvarAzimadhye prakSipyate,2 sati yadbhavati tena hInA pUrvamaNDalagatA dRSTipathaprAptatA-tasmin vivakSite maNDale dRSTipathaprAptatA draSTavyA, atha tryazItiyodanAnItyAdikasya dhruvarAzeH kathamutpatti? -ucyate, iha sarvAbhyantare bhaNDale dRSTipathaprAptatAparimANaM saptacatvAriMzatsahasAANi dve zate triSaSTayadhike yojanAnAmekaviMzatizcaSaSTibhAgAyojanasya etacca navamuhUrtagamyaM, tataekasmin muhUrtekaSaSTibhAge kimAgacchatIti cintAyAM nava muhUrtA ekaSaSTayA guNyante, jAtAni paJca zatAnyekonapaJcAzadadhikAni tairbhAgo hriyate, labdhA SaDazItiryojanAni paJcaSaSTibhAgAyojanasya esyacaSaSTibhAgasya ekaSaSTidhA chinnasya taskAzcaturviMzatirbhAgA: rvasmAt 2 camaNDalAdanantarAntare maNDale parirayaparimANacintAyAmaSTAdaza 2 yojanAni vyavahArataH paripUrNAni varddhante, tataH pUrvapUrvamaNDalagatamuhUrtagatiparimANAdanantarAnantare maNDale muhUrtagatiparimANacintAyAM pratimuhUrtamaSTAdazASTAdaza SaSTibhAgA yojanasya pravarddhamAnA draSTavyAH, pratimuhUrtekaSaSTibhAgaMcASTAdaza ekasya,SapTibhAgasya satkA ekaSaSTibhAgAH, sarvAbhyantarAnantareca dvitIyemaNDale sUryo STipathaprApto bhavati navabhirmuhUrtekaSaSTibhAgenonairyAvanmAtraM kSetra vyApyate tAvatisthitastatonavamuhUrtA ekaSaSTyA guNyante, guNayitvA ca tebhya eka rUpamapanIyate, jAtAni paJca zatAni aSTAcatvAriMzadadhikAni tairASTAdaza guNyante,jAtAnyaSTAnavatizatAnicatuHSaSTisahitAni teSAMSaSTibhAgAna-yanArthamekaSaSTayA bhAgo hriyate, labdhamekaSaSTayAdhikaM zataM SaSTibhAgAnAM tricatvAriMzadekaSaSTibhAgasya satkA ekaSaSTibhAgAH, tatra viMzatyadhikena SaSTibhAgazatena dve yojane labdhe pazcAdekaccAriMzatSaSTibhAgA avatiSThante, etacca dve yojane ekacatvAriMzataSaSTibhAgA yojanasya ekasyaSaSTibhAgasya satkAstracatvAriMzadekaSaSTibhAgA ityevaM rUpaM prAguktAt SaDazItiyojanAni paJca SaSTibhAgA yojanasya ekaSaSTibhAgasya satkAzcaturviMzatirekaSaSTibhAgA ityetasmAcchodhyate,zodhite catasmin sthitAni pazcAt tryazItiryojanAni trayoviMzatiSaSTibhAgA yojanasya ekasya SaSTibhAgasya satkA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM -3 dvicatvAriMzadekaSaSTibhAgaH / etAvad dvitIye maNDale dRSTipathaprAptatAviSaye sarvAbhyantaramaNDalagatAt ddaSTipathaprAptatAparimANAt hAnau prApyate, kimuktaM bhavati?-- sarvAbhyantaramaNDalagatAtSTipathaprAptatAyAMhAnaudhruvaM, ataevadhruvarAziparimANAt dvitIye maNDale dRSTipathaprAptatAparimANetAvatA hInaM bhavatIti, etaccottarottaramaNDalaviSyadRSTipathaprAptatAcintAyAMhAnau dhruvaM, ataeva dhruvarAziritidhruvarAzerutpatti, tatodvitIyasmAnmaNDalAdanantare tRtIyemaNDale eSa evadhruvarAzi ekasya SaSTibhAgasya satkaiH SaTtriMzataikaSaSTibhAgaiH sahitaH sanyAvAn bhavati tadyathA-tryazItiryojanAni caturviMzati SaSTibhAgA yojanasya saptadaza ekasya SaSTibhAgasya satkAekaSaSTibhAgA iti, etAvAn dvitIyamaNDalagatAtddaSTipathaprAptatAparimANAt zodhyate, tato bhavati yathoktaM tasmin tRtIye maNDale dRSTipathaprAptatAviSayaM parimANaM, caturthe maNDale sa eva dhruvarAzirvAsaptatyA sahitaH krayate, caturthaM hi maNDalaM tRtIyApekSayA dvitIyaM, tataH SaTatriMzad dvAbhyAM guNyate, guNitA ca satI dvisaptati- bhavati, tayA ca sahitaH san evaMrUpo jAtastrayazItiryojanAni caturviMzati SaSTibhAgA yojanasya tripaJcAzadekasya SaSTibhAgasya satkA ekaSaSTi gAH ___ etAvAntRtIyamaNDalagatAtddaSTipathaprAptatAparimANAt zodhyate, tato yathAvasthitaMcaturthe maNDale dRSTipathaprAptatAparimANaM bhavati, taccaidam-'saptacatvAriMzadyojanasahasrANitrayodazottarANi aSTau ca SaSTibhAgA yojanasya ekasya ca SaSTibhAgasya satkA daza ekaSaSTibhAgAH sarvAntime tu maNDaletRtIyamaNDalApekSayA dvyazItyavikazatatame yadA SaTipathaparAptatAparimANaM jJAtumiSyate tadAsASaTatriMzat vyazItyadhikena zatena guNyate, jAtAnipaJcaSaSTizatAni dvipaJcAzadadhikAni tataH SaSTibhAgAnayanArthamekaSaSTayA bhAgo hriyate, labdhaM saptottaraM zataM SaSTibhAgAnAM zeSAH paJcaviMzatirekaSaSTibhAgAuddharanti etatdhruvarAzau prakSipyate, tatojAtamidaM-paJcAzI-tiryojanAni ekAdaza SaSTibhAgA yojanasya ekasya SaSTibhAgasya satkAH SaT ekssssttibhaagaaH| iha SaTatriMzata evamutpatti-pUrvasmAt 2 maNDalAdanantare'nantare maNDale divaso dvAbhyAra muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAM hIno bhavati, pratimuhUrtekaSaSTibhAgaM cASTAdaza ekasya SaSTibhAgasya satkA ekaSaSTibhAgA hIyante, tata ubhayamIlane SaTatriMzadbhavati, te cASTAdaza ekaSaSTibhAgAH kalayA nyUnA labhyantena paripUrNA, paraMvyavahArataH pUrvaMparipUrNA vivakSitAH, tacca kalayA nyUnatvaMpratimaNDalaM bhavat yadA dvyazItyadhikazatatame maNDale ekatra piNDitaM sat cintyate tadA ekaSaSTirekaSaSTibhAgAstruTyanti, etadamivyavahArata ucyate, paramArthataH punaH kiJcidadhikamapitruTayadavaseyaM, tto|mii aSTaSaSTirekaSaSTibhAgAapasAryante, tadapasANepaJcAzItiryojanAni navaSaSTibhAgA yojanasya ekasya ,STibhAgasya satkAH SaSTirekaSaSTibhAgAH iti jAtaM tataH sarvabAhyamaNDalAnantarAktinadvitIyamaNDalagatAtdRSTipathaprAptatApari-mANAdekatriMzatsahasrANi nava zatAni SoDazottarANi yojanAnAmekonacatvAriMzatSaSTibhAgA yojanasya ekasya ca SaSTibhAgasya satkAH SaSTirekaSaSTibhAgAH / ityevaMrUpAt zodhyate, tato yathoktaM sarvabAhye maNDale dRSTipathaprAptatAparimANaM bhavati, taccAne svayameva sUtrakRdvakSyati, tataevaM puruSacchAyAyAMdRSTipathaprAptatArUpAyAM dvitIyAdiSukeSucinmaNDaleSu [12]5] Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 2/3/33 caturazIti 2 kiJcinyUnAniyojanAniTaparitaneSutumaNDaleSvadhikAniadhikatarANiuktaprakAreNa nirveSTayan 2 tAvadavaseyaM yAvatsarvabAhyamaNDalamupasaMkramya cAraM carati / ____ "tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA Namiti pUrvat sarvabAhyamaNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA ekaikena muhUrtena paJca paJca yojanasahasrANi trINi trINi zatAni paJcadaza ca SaSTibhAgAn yojanasya gacchati, tathAhi-yasminmaNDale parirayaparimANaMtrINi yojanazatasahasrANi aSTAdaza sahasrANi trINi zatAni paJcadazottarANi tata etasya prAguktayuktivazAt SaSTayA bhAgo hriyate, tato labdhaM yathoktamatra muhUrtagatiparimANamiti, atraiva dRSTipathaprAptatAparimANamAha ___ 'tayANa'mityAdi, tadA-sarvabAhyamaNDalacArakAle ihagatasya manuSyasya-jAtAvekavacanamihagatAnAM manuSyANAM ekatriMzatA yojanasahasraraSTabhirekatriMzadadhikairyojanazataistrazatAca SaSTibhAgairyojanasya sUryazIghraM cakSusparzamAgacchati, tadAhyasminmaNDale cAraMcaratisUrya dvAdazamuhUrtapramANo divaso bhavati, divasasya cArddhana yAvanmAnaM kSetraM vyApyate tAvati vyavasthita udayamAnaH sUrya upalabhyate, dvAdazAnAM ca muhUrtAnAmarddha SaT muhUrtAstato yadatra maNDale muhUrtagatiparimANaM paJca yojanasahasrANi trINi zatAni paJcottarANi paJcadaza ca SaSTibhAgA yojanasya tat SaDmirguNyate, tato yathoktamatra dRSTipathaprAptaparimANaMbhavati, atrApidivasarAtri-pramANamAha-'tayANa'mityAdi, sugamam / 'sepavisamANe' ityAdi, sasUrya sarvabAhyamaNDalAdukta-prakAreNAbhyantaraMmaNDalaM pravizan dvitIyaMSaNmAsamAdadAno dvitIyasyaSaNmAsasya prathame'horAtre bAhirAnaMtaraM tisarvabAhyAnmaNDalAdanantaramaktinaMdvitIyaM maNDalamupasaMkramya cAraMcarati 'tAjayANa'mityAdi tatrayadAsarvabAhyAnantaramaktinaM dvitIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA ekena muhUrtena paJca paJca yojanasahasrANi trINi caturuttarANi yojanazatAni saptapaJcAzataM ca SaSTibhAgAnyojanasya gacchati, tathAhi-asmin maNDale parirayaparimANaMtima lakSAaSTAdazasahasrANi dve zate saptanavatyadhikeyojanAnAM tato'sya prAguktayuktivazAtSaSTayA bhAgo hriyate, hvatecabhAge labdhaM yathoktamatramaNDale muhUrtagatiparimANaM, atrApi ddaSTipathaprAptatAparimANamAha_ 'tayA Na'mityAdi, tadA ihagatasya manuSyasya-jAtAvekavacanaM ihagatAnAM manuSyANAmekatriMzatAyojanasahanainavabhi SoDazaiH-SoDazottarairyojanazatairekonacatvAriMzatAcaSaSTibhAgairyojanasya ekaM ca SaSTibhAgamekaSaSTidhA chitvA tasya satkaiH SaSTayA cUrNikAbhAgaiH sUryazcakSusparzamAgacchati, tathAhi-asmin maNDale sUrye cAraM carati divaso dvAdazamuhUrtaprabhANo dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmadhikaH, teSAMcASaTmuhUrtAekena muhUrtekaSaSTibhAgenAbhyadhika, tataH sAmastyenaikaSaSTibhAgakaraNArthaM SaDapi muhUrtA ekaSaSTyA guNyante guNayitvA ca ekaSaSTibhAgastatrAdhikaH prakSipyate tato jAtAnitrINi zatAni saptaSaSTayadhikAni ekaSaSTibhAgAnAMtataH sarvabAhyAdAktanetasmidvitIye maNDaleyatparirayaparimANaMtrINi lakSANiaSTAdaza sahasrANi dvezatesaptanavatyadhike tadebhistrabhizataiH saptaSaSTayadhikairguNyate, jAtA ekAdaza koTayo'STaSaSTilakSAzcaturdaza sahasrANi nava zatAni navanavatyadikAni etaraya ekaSaSTayA guNitayA SaSTayA bhAgo hriyate, hvate ca bhAge labdhAnyekatriMzatsahasrANi nava zatAni SoDazottarANizeSa-muddharati caturviMzatizatAniekonacatvAriMzadadhikAni na cAto yojanAnyAyAnti tataH,SaSTibhAgAnayArthamekaSaSTayA bhAgo hriyate, labdhA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM -3 ekonacatvAriMzatSaSTi bhAgAH 39 ekasya ca SaSTibhAgasya satkAH ssssttirekssssttibhaagaaH| ___ 'tayA NaM rAiMdiyaM taheva' tadA-sarvabAhyAnantarAktinadvitIyamanDalayozcArakAle rAtrindivaM-rAtridivasapramANaM tathaiva-prAgiva vaktavyaM, taccaivam-'tayA NaM aTThArasamuhuttA rAI bhavati dohi egaTThibhAgamuhuttehi UNA, duvAlasamuhuttedivasehavaidohi egaTThibhAgamuhuttehi ahie' iti, 'se pavisamANe' ityAdi, tataH sarvabAhyAnantarAktinadvitIyasmAdapimaNDalAduktaprakAreNa pravizansUryo dvitIyasya SaNmAsasya dvitIye'horAtre bAhiratacaMti sarvabAhyAnmaNDalAdaktinaM tRtIyaM maNDalamupasaMkramya cAraMcarati 'tAjayAna'mityAditatrayadANamiti pUrvavat sarvabAhyAnmaNDalAdaktinaM tRtIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA paJca paJca yojanasahasrANi trINi caturuttarANiyojanazatAni ekonacatvAriMzataMcaSaSTibhAgAn yojanasya ekaikenamuhUrtena gacchati, tasmin himaNDale parirayapiramANaM timra lakSAaSTAdaza sahasrANi dvezate ekonAzItyadhike iti asya SaSTayA bhAgo hriyate, hRte ca bhAge labdhaM yathoktamatra maNDale muhUrtagatiparamANaM, atrApi hi dRSTipathaprAptatAviSayaparimANamAha 'tayA Na'mityAdi, tadA ihagatasya manuSyasya-jAtAvekavacanasya bhAvAdihagatAnAM manuSyANAmekAdhikaiAtriMzatA sahasrairekonapaJcAzatA,SaSTibhAgairekaMcaSaSTibhAgamekaSaSTidhAchitvA tasya satkaistrayoviMzatyA cUrNikAbhAgaiH sUrya cakSusparzamAgacchati, tathAhi-asmin maNDale divaso dvAdazamuhUrtapramANazcatubhirekaSaSTibhAgairadhikastasyA SaT muhUrtA dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmadhikAH, tataH sAmastyenaikaSaSTibhAgakaramArthaM SaDapi muhUrtA ekaSaSTayA guNyante, guNayitvA cadvAvekaSaSTibhAgauprakSipyete, tatojAtAnitrINizatAnyaSTaSaSTayadhikAnyekaSaSTibhAgAnAM tato'smin maNDale yatparirayaparimANaM trINi lakSANyaSTAdaza sahasrANi dve zate ekonAzItyadhika iti, tadebhistribhiH zatairaSTaSaSTyadhikairguNyate, jAtAekAdazakoTayaH ekasaptatizatasahasrANiSaDvizati sahasrANi SaTzatAni dvisaptatyadhikAni etasya SaSTayA ekaSaSTayA guNitayA bhAgo hriyate, hRteca bhAge labdhAni dvAtriMzatsahasrANi ekottarANi zeSamuddharati trINi sahasrANi dvAdazottarANi teSAM SaSTibhAgAnayanArthamekaSaSTayA bhAgohiyate, labdhA ekonapaJcAzatSaSTibhAgAHtrayoviMzatazcaekasya SaSTibhAgasya satkA ekaSaSTibhAgA iti, rattiMdiyaM taheva'tti rAtrindivaM-rAtridivasaparimANamatra tathaiva-prAgiva vaktavyaM, taccaivam___'tayANaM aTThArasamuhuttA rAI bhavaicauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM UNA duvAlasamuhutte divase havai cauhiM egaTThibhAgamuhuttehiM ahie' iti, samprati sarvabAhyAnmaNDalAdaktineSu caturAdiSu maNDaleSu atidezamAha__'evaM khalvi'tyAdi, 'evaM' uktena prakAreNa 'khalu' nizcitametenopAyena zanaiH zanaistattadabhyantarAnantaramaNDalAbhimukhagamanarUpeNAbhyantaraMpravizansUryastadanantarAnmaNDalAttadanantaraMmaNDalaM saMkrAman 2 ekaikasminmaNDale muhUrtagatimityatra dvitIyA saptamyarthe muhUrtagatau-muhUrtagatiparimANe aSTAdaza 2 SaSTibhAgAn yojanasyavyavahArataH paripUrNAn nizcayataH kiJcidUnAnnirveSTayan 2-hApayan 2 ityarthaH, pUrvapUrvamaNDalApekSayA abhyantarAbhyantaramaNDalasya parirayamadhikRtyASTAdazabhiryojanaiharnitvAt, puruSacchAyAmityatrApi dvitIyA saptamyarthe, tato'yamarthaH-puruSacchAyAyAM dRSTipatha Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 2/3/33 prAptatArUpAyAMsAtirekANi paJcAzIti 2 yojanAni abhivarddhayan 2, idaM ca sarvavAhyAnmaNDalAdaktinAni katipayAniprathamadvitIyAdimaNDalAnyapekSyasthUlata uktaM, paramArthataH punarevaMdraSTavyaM-iha yenaivakrameNa sarvAbhyantarAnmaNDalAtparatodRSTipathaprAptatAMhApayanvinirgatastenaivakrameNasarvavAhyAnmaNDalAdaktineSu maNDaleSu dRSTipathaprAptatAmabhivarddhayanpravizati, tatra sarababAhyamaNDalAktina dvitIyamaNDalagatAt, dRSTipathaprAptatAparimANAt sarvabAhyamaNDale paJcAzItiryojanAni nava SaSTibhAgAn yojanasya ekaM ca SaSTibhAgamekaSaSTidhA chitvA tasya satkAn SaSTibhAgAn hApayati, etacpragevabhAvitaM, tatastasmAtsarvavAhyAnmaNDalAdAktanedvitIyemaNDale pravizantAvadbhUyo'pi dRSTipathaprAptatAparimANe'bhivarddhayati dhruvaM, tato'ktineSu maNDaleSu yasmin 2 maNDale dRSTipathaprAptatAparimANaM jJAtumiSyate tRtIyamaNDalAdArabhtattanmaNDalasaGkhyayAMSaTatriMzad guNyate . tadyathA-tRtIyamaNDalacintAyAmekena caturthamaNDalacintAyAM dvAbhyAmevaM yAvatsarvAbhyantaramaNDalacintAyAM dvayazItyadhikena zatena, itthaM ca guNayitvA yallabhyate tad dhruvarAzerapanIya zeSeNa dhruvarAzinAsahitaMpUrvapUrvamaNDalagataM dRSTipathaprAptatAparimANaMtatra 2 maNDale draSTavyaM, tadyathAtRtIye maNDale SaTtriMzat ekena guNyate, ekena ca guNitaM tadeva avatIti jAtA SaTtriMzadeva, sA dhruvarAzerapanIyate, jAtaM zeSamidaMpaJcAzItiryojanAninavaSaSTibhAgAyojanasya ekasya SaSTibhAgasya satkA ekaSaSTibhAgAzcaturviMzati, / etena sahitaM pUrvamaNDalagataM dRSTipathaprAptatAparimANaM ekatriMzatsahasrANi nava zatAni SoDazottarANi yojanAnAmekanacatvAriMzatSaSTibhAgA yojanasya ekasya dRSTibhAgasya satkAH ssssttirek-pssttibhaagaaH| etyevaMrUpaM kriyate, tato'dhikRte tRtIyemaNDale yathoktaM dRSTipatha0 bhavati, tacca prAgevopadarzitaM, caturthemaNDaleSaTatriMzad dvAbhyAMguNyate, guNayitvA dhruvarAzerapanIya zeSeNa dhruvarAzinA tRtIyamaNDalagataM dRSTipathaprAptatAparimANaM sahitaM kriyate, tata idaM tatra maNDale dRSTapatha0 bhavati-dvAtriMzatsahasrANi SaDazItyadhikAni yojanAnAmaSTApaJcAzacca paSTibhAga yojanasya ekasya ca SaSTibhAgasya satkA ekAdazaika SaSTibhAgAH / evaM zeSeSvapimaNDaleSu bhAvanIyaM, yadA tu sarvAbhyantare maNDale dRSTipathaprAptatAparimANaM jJAtumiSyate tadA SaTatriMzad dvayazItyadhikena zatena guNyate, tRtIyamaNDalAdArabhya sarvAbhyantarasya maNDalasyadvyazItyadhikazatatamatvAt, tato jAtAni paJcaSaSTizatAni dvipaJcAzadadhikAni teSAmekaSaSTyA bhAge hRte labdhaM saptottaraMzataM SaSTibhAgAnAM, seSaM pnycviNshtiH| etatpaJcAzItiryojanAni navaSaSTibhAgA yojanasya ekasya SaSTibhAgasya satkAH SaSTirekaSaSTibhAgAH etyevaMrUpAt dhruvarAzeH zodhyate, jAtAnipazcAt tryazItiryojanAni dvAviMzati SaSTibhAgA yojanasya ekasya papTibhAgasya satkAH paJcatriMzadekaSaSTibhAgAH, iha SaTatriMzat 2 ekaSaSTibhAgAH kalayA nyUnAH paramArthato labhyante etacca prAgevoktaM tacca kalAnyUnatvaM pratimaNDalaM bhavat yadA dvyazItyadhikazatatame maNDale ekatra piNDitaM sat cintyate tadA aSTaSaSTirekaSaSTibhAgA labhyante, tataste bhUyaH prakSipyante, tato jAtamidaM-- tryazItaryojanAni trayoviMzatiSaSTibhAgA yojanasya ekasya SaSTibhAgasya satkA dvicatvAriMzadekapaTibhAgAH eteSu sarvAbhyantarAnantaradvitIyamaNDalagataM dRSTipathaprAptatAparimANaM saptacatvAriMzatsahasrANizatamekamekonAzItyadhikaM yojanAnAM saptapaJcAzatpaSTibhAgA yojanasya ekasyaSaTibhAgasya satkA ekonaviMzatirekaSaSTibhAgAH ityevaMrUpaM sahitaM krayate, tato yathoktaM sarvAbhyantare maNDale Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM -3 dRSTipathaprAptatAparimANaM bhavati, tacca saptacatvAriMzatsahasrANi dvezate triSaSTayAdhike yojanAnAmekaviMzatizca ssssttibhaagaayojnsy| evaM sRSTipathaprAptatAyAMkatipayeSumaNDaleSusAtirekANi paJcAzItiM yojanAni agretaneSu caturazItiparyante yathoktAdhikasahitAni tryazIti yojanAni abhivarddhayan 2 tAvad vaktavyaH yAvatsarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAraM crti| 'tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA sUrya sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA paJca paJca yojanasahasrANi dve ekapaJcAzadadhike yojanazate ekonatriMzataM ca SaSTibhAgAn yojanasya ekena muhUrtena gacchati, tadA ca ihagatasya manuSyasya-jAtAvekavacanaM ihagatAnAM manuSyANAM saptacatvAriMzatA yojanasahanaiAbhyAM triSaSTAbhyAM-triSaTayadhikAbhyAM yojanazatAbhyAmekaviMzatyA SaSTibhAgairyojanasya sUryazcakSusparzamAgacchati, etacca muhUrtagatiparamANaM dRSTipathaprAptatA-parimANaM caprAgevabhAvitaM sUtrakRtA'pi prastAvAdbhUya uktaMtatona punaruktatAdoSaH, 'tayANaM uttamakaTThapatte' ityAdi sugamaM, yAvatprAbhRtaprAbhRtaparisamApti / prAbhRtaM-2, prAbhRta prAbhRtaM-3 samAptam prAbhRtaM-2 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA sUryaprajJaptiupAGgasUtre dvitIya prAbhRtasya malayagiriAcAryeNa viracitA TIkA prismaaptaa| (prAbhRtaM-3) tadevamuktaM dvitIyaM prAbhRtaM, samprati tRtIyamArabhyate, tasya cAyamAdhikAraH, 'kiyatkSetraM candraH sUryo vA prakAzayatIti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (34) tA kevatiyaM khettaM caMdimasUriyA obhAsaMti ujjoveMti taveMti pagAsaMti AhitAtivadejA? tattha khalu imAo vArasa paDivattIo pannattAo, tatthege evamAhaMsu, tA egaM dIvaM egaM samudaM caMdimasUriyA obhAseMti ujjoti taveMti pagAseMti, ege evamAhaMsu tA tinni dIve tinni samudde caMdimasUriyA obhAsaMti0, ege evamAhaMsu 2, ege puNa evamAhaMsutA addhacautthe dIvasamudde caMdimasUriyA obhAsaMti ujjoveti taveMti pagAsiMti ege evamAhaMsu 3, ege puNa evamAhaMsu tA satta dIve satta samudde caMdimasUriyA obhAsiMti 4 ege eva mAhaMsu 4 / / ege puNa evamAhaMsutA dasa dIve dasa samudde caMdimasUriyA obhAsaMti 4, ege evamAhaMsu5, ege puNa evamAhaMsu, tA vArasa dIve vArasa samudde caMdimasUriyA obhAsaMti 4, ege evamAhaMsu 6, egepuNa evamAhaMsu, bAyAlIsaMdIve bAyAlIsaM samudde caMdimasUriyA obhAsaMti (4), ege evamAhaMsu 7, ege puNaevamAhaMsu bAvattariMdIve vAvattariM samudde caMdimasUriyAobhAsaMti, (4), ege evamAhaMsu 8 / ege puNa evamAhaMsu tA bAtAlIsaM dIvasataM vAyAlaM samuddasataM caMdimasUriyA obhAsaMti 4 ege evamAhaMsu 9, ege puNa evamAhaMsu, tA bAvattariM samuddasataM caMdimasUriyA obhAsaMti (4) ege evamAhaMsu 10, ege puNa evamAhaMsutA bAyAlIsaM dIvasahassaM vAyAlaM samuddasahassaM caMdimasUriyA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 3/-/34 obhAsaMti, (4), ege, evamAhaMsu 11, ege puNa evamAhaMsu tA bAvattaraM dIvasahassaM bAvattaraM samuddasahassaM caMdimasUriyA obhAsaMti (4) ege evamAhaMsu 12 / vayaM puNa evaM vadAmo-ayaNNaMjaMbuddIve savvaddIvasamuddANaMjAva parikkheveNaM pannate, seNaM egAe jagatIe savvato samaMtA saMparikkhitte, sANaM jagatI taheva jahA jaMbuddIvapannattIe jAva evAmeva sapuvvAvareNaMjaMbuddIve 2 coddasa salilAsayasahassA chappannaM ca silalAsahassA bhavantIti makkhAtA, jaMbuddIveNaMdIve paMcacakkabhAgasaMThitA AhitAtivadejA, tAkahaMjaMbuddIve 2 paMcakkabhAgasaMThite AhitAti vadejjA, tA jatA NaM ete duve sUriyA savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tadA NaM jaMbuddIvassa 2 tinni paMcacaukkabhAge obhAsaMti ujjoveti tavaMti pbhaasNti| taM0-egevi egaM divaDhe paMcacakkabhAgaM obhAseti (4) egevi evaM divaDhaM paMcacakkabhAgaM obhAseti (4) tatANaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhatte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai, tA jatANaM ete duve sUriya savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tadANaM jaMbuddIvassara donnicakkabhAgeobhAsaMti ujjoveti tavaMti pagAsaMti, tAegeviegapaMcacakkavAlabhAgaM obhAsati jAva pabhAsai, egevi ekka paMcacakkavAla bhAgaM obhAsai (4) / tatANaM uttamakaTThapattA ukkasiyA aTThArasamuhuttA rAI jahannae duvAlasamuhUtte divase bhavai vR. 'tA kevaiya'mityAdi, tAiti pUrvavat kiyat kSetraM candrasUryA, bahuvacanaM jambUdvIpe candradvayasya sUryadvayasya ca bhAvAt, avabhAsayanti, tatrAvabhAso jJAnasyApi pratibhAso vyavahriyate atastadavyavacchedArthamAha-udyotayanti, sa codyoto yadyapi loke bhedena prasiddho yathA sUryagata AtapaiticandragataH prakAzaiti, tathApyAtapazabdazcandraprabhAyAmapivartate, yaduktam-"candrikA kaumudI jyotsnA, tatha candrAtapaH smataH" iti, prakAzabdaH sUryaprabAyAmapi, etacca prAyo bahUnAM supratItaM, tata etadarthapratipatyarthamubhayasAdhANaM bhUyo'pyekArthikadvayamAha-tApayantiprakAzayanti AkhyAtA iti, ihArSatvAttibAdyantapadenApi saha nAmapadasya samanvayobhavati, tata evamarthayojanA draSTavyA-kiyat kSetraM candrasUryA avabhAsayanti udyotayantastApayantaH parakAzayanta AkhyAtA bhagaveti bhagavAn vadet ?, evaM gautamenokte bhagavAnetadviSayaparatIrthikapratipattInAM mithyAbhAvopadarzanAya prathamatastA evopanyasyati 'tatthe' tyAdi, tatra-candrasUryANAM kSetrAvabhAsanaviSaye imAH khalu dvAdaza pratipattayaHparatIrthikAbhyupagamarUpA prajJaptAH, tadyathA-'tatthe'tyAdi, tatra-tasyAM dvAdazAnAM paratIthikAnAM madhye eke-prahathamamAstIrthAntarIyA evamAhuH, ekaM dvIpaM ekaM samudraM candrasUryau avabhAsayantau udyotayantau tApayantau prakAzayantau, sUtre dvitve'pi bahuvacanaMprAkRtatvAt, uktaM ca-'bahuvayaNeNa duvayaNa miti, dvicanaMcAtratAtvikamavaseyaM, paratIrthikairekasya candramasa ekasyacasUryasyAbhyupagamAt, samprati asyaiva prathamamatasyopasaMhAramAha-'ege evamAhaMsu' evaM sarvANyapi upasaMhAravAkyAni bhAvanIyAni 1 ekedvitIyAH punarevamAhuH-trIndvIpAntrIn samudrAncandrasUryau yAvacchabdopAdAnAt avabhAsayata ityanena saha padacatuSTayaM draSTavyaM, tadyathA-avabhAsayata udyotayatastApayataH prakAzayata iti, evamuttaratrApi drssttvyN,2| eke punastRtIyA evamAhuH-'addhacautthe' iti arddha caturthaM yeSAM te arddhacaturthA, trayaH Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 3, prAbhRtaprAbhRtaM 71 paripUrNAzcaturthasyacArddhamityarthaH, arddhacaturthAn dvIpAn ardhacaturthAn samudrAn candrasUryAvavabhAsayata ityAdi prAgvat 3, eke caturthA punarevamAhuH-sapta dvIpAna sapta samudrAn candrasUryAvavabhAsayataH4 eke punaH paJcamA evamAcakSate-daza dvIpAn daza samudrAn candrasUryAvavabhAsayataH 4 / eke punaH paJcamA evamAcakSate-daza dvIpAn daza samudrAn candrasUryAvavabhAsayataH 5, eke punaH SaSTA evamabhidadhati-dvAdaza dvIpAn dvAdaza samudrAn candrasUryAvavabhAsayataH 6, eke punaH saptamA evaM bhASante-dvicatvAriMzataM dvIpAn dvicatvAriMzataM samudrAn candrasUryAvavabhAsayataH 7, eke punaraSTamA evamAhuH-dvAsaptatiM dvIpAn dvAsaptatiM samudrAn candrasUryAvavabhAsayataH 8 / eke punarnavamA evamAhuH-dvicatvAriMzaM-dvAcatvAriMzadadhikaMdvIpazataM dvAcatvAriMzadadhikaM samudrazataM candrasUryavavabhAsayataH 9, eke punardazamA evaMjalpanti-dvAsaptataM-dvAsaptatyadhikaM dvIpazataM dvAsaptatyadhikaM samudrazataMcandrasUryAvavabhAsayataH 10, eke ekAdazAH punarevamAhuH-dvAcatvAriMzaMdvAcatvAriMzadadhikaM dvIpasahanaM dvAcatvAriMzadadhikaM samudrasahanaM candrasUryAvavabhAsayataH 11, eke dvAdazAH punarevamAhuH-dvAsaptataM-dvAsaptatyadhikaM dvIpasahana dvAsaptatyadhikaM samudrasahanaM candrasUryAvavabhAsayataH 12 / etAzca sarvA api pratipattayo mithyArUpAstathA ca bhagavAnetA vyudasya svamataM bhinnameva kathayati-'vayaM puNa'ityAdi, vayaM punarutpannakevalacakSuSaH kevalacakSuSA yathAvasthitaM jagadupalabhya evaM vakSyamANaprakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha-'tA ayana'mityAdi, atra 'jahA jaMbuddIvapanna-ttIe'ttiyathAjambUdvIpaprajJaptau ayaNNaMjaMbuddIveityArabhyayAvatevAmeva sapuvvAvareNaM jaMbuddIve dIve coddasa salilasayasahassAiMchappanaM ca salilAsahassA bhavaMtIti makkhAya' miyuktaM, tathA etAvadagranthasahanacatuSTayapramANamatrApi vaktavyaM paraM granthagauvabhayAna likhyate, kevalaM jambUdvIpaprajJaptipustakameva nirIkSaNIyamiti, ayamevaMrUpo jambUdvIpaH paJcabhiH paJcasaGkhayopetaizcakrabhAgaH-cakravAlabhAgaiH saMsthita AkhyAtomayA iti vadetsvaziSyANAMpurataH, evamuktebhagavAn gautamaH svaziSyANAM spaSTAvabodhArthaM bhUyaH pRcchati- 'tA kaha'mityAdi, tA idi pUrvavat, kathaM bhagavAn ! tvayA jambUdvIpo dvIpaH paJcacakrabhAgasaMsthita AkhyAta iti vadet, bhagavAnAha-'tA jayA na mityAdi, tA iti pUrvavat, yadA Namiti vAkyAlaGkAre, etau pravacanavedinAMprasiddhaudvau sUryau sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAraMcarataH tadA tau samuditau dvAvapi sUryau jambUdvIpasya dvIpasya trIn paJcakravAlabhAgAn avabhAsayata udyotayatastApayataH prakAzayataH, kathaMprakAziyata iti parapraznAvakAzamAzaGkaya etadeva vibhAgata Aha-'ego'vI' tyAdi, eko'pisUryojambUdvIpasya dvIpasya ekaMpaJcacakravAlabhAgaM-paJcamaMcakravAlabhAgaM vyarddhamiti-dvitIyamarddhayasyasadvyaddha, pUraNArthovRttAvantabhUtoyathA tRtIyobhAgastribhAga ityarthaH,taM, ayaMca bhAvArthaH-ekaMpaJcamaMcakravAlabhAgaM dvitIyasya paJcamasya cakravAlabhAgasyArddhana sahitaM prakAzayati / tathA eko'pi-aparo'pi dvitIyo'pItyartha, ekaM paJcamaM cakravAlabhAgaM dvyarddha prakAzaya- tItyubhayaprakAzitabhAgamIlane paripUrNaM bhAgatrayaM prakAzyaM bhavati, iyamatra bhAvanA-jambUdvIpagataMprakAzyaM cakravAlaM SaSTayadhikaSaTatriMzacchatabhAgaM kalpyate tasya paJcamo bhAgo dvAtriMzada-dhikasaptazatapramANaH sAddhaH sanaSTAnavatyadhikasahasrabhAgamAnaH tataH sarvAbhyantaramaNDale vartamAna eko'pi sUrya SaSTyadhikaSaTtriMzacchatasaGkhyAnAM bhAgAnAmaSTAnavatyadhikaM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sUryanajJaptiupAGgasUtram 3/-/34 sahasraprakAzayati, dvitIyo'pyaSTAnavatyadhikaM sahana, ubhayamIlane ekaviMzati zatAni SannavatyadhikAni prakAzyamAnAnilabhyante, tadAcadvau paJcacakravAlabhAgau rAtri, tadyathA-ekato'pi paJcamo bhAgo dvAtriMzadadhikasaptazatabhAgasaGghayo rAtriraparato'piekaH paJcamabhAgodvAtriMzadadhikasaptazatabhAgasaGkhyorAtri, ubhayamIlane caturdazazatAnicatuHSaSTyadhikAni SaSTyadhikaSaTviMzacchatabhAgAnAM rAtri, sarvabhAgamIlane SaTtriMzacchatAni SaSTyadhikAni bhavanti, samprati tatra divasarAtriprAmANamAha ___ 'tayA Na'mityAdi, tadA-abhyantaramaNDalacArakAle uttamakASThAprAptaH-paramaprakarSaprAptaH utkRSTo'STAdazamuhUrto divaso bhavati, jaghanyA dvAdazamuhUrtA rAtri, tato dvitIye'horAtre dvitIye maNDale vartamAna eko'pisUryojambUdvIpasya dvIpasyaikaMpaJcamaMcakravAlabhAgaMsArddha SaSTayadhikaSaTatriMzaccha tabhAgasatkabhAgadvayahInaM prakAzayati, aparo'pi sUrya ekaM paJcamaM cakravAlabhAgaM sArddha SaSTyadhikaSaTtriMzacchatabhAgadvayahInaMprakAzayati, tRtIye'horAtretRtIye maNDale vartamAna eko'pi sUrya ekaMpaJcamaMcakravAlabhAgaMsArddhaSaSTyadhikaSaTtriMzacchatabhAgasatkabhAgacatuSTayanyanaMprakAzayati, aparo'pyekaM paJcamaM cakravAlabhAgaM sArddha SaSTyadhikaSaTtriMzacchatabhAgasatkabhAgacatuSTayanyUnaM prakAzayati, evaM pratyahorAtramekaikaH sUryaSaSTyadhikaSaTtriMzacchatabhAgasatkabhAgadvayamocanena prakAzayantAvadavaseyaHyAvatsarvabAhyaM maNDalaM sarvAbhyantarAnmaNDalAtparataHtryazItyadhikazatatamaM, tataHpratimaNDalaMbhAgadvayamocanena yadA sarvabAhye maNDale carati tadA trINizatAniSaTaSaSTayadhikAni bhAgAnAM truTayanti,tryazItyadhikasyazatasya dvAbhyAMguNane etAvatyAH saGkhyAyA bhAvAt, trINica zatAni SaTSaSTyadhikAni paJcamacakravAlabhAgasya dvAtriMzadadhikasaptazatabhAgapramANasyArddha, tataH paJcamacakravAlabhAgasyArddha paripUrNaMtatramaNDale truTayatIti eka eva paripUrNapaJcamacakravAlabhAgastatra prakAzyaH, tathA cAha- "tA jayA NaM0 tatra yadANamiti pUrvavat etau pravacanaprasiddhau dvAvapisUryo sarvabAhya-maNDalamupasaMkramyacAraMcarataH tadA tau samuditau jambUdvIpasya 2 dvau cakravAlapaJcamabhAgau avabhAsayata udyotayatastApayataH prakAzayataH, -eko'pisUrya ekaMpaJcamaMcakravAlabhAgaMprakAzayatItyeko'piaparo'pi dvitIyo'pItyarthaH ekaM paJcamaM cakravAlabhAgaM prakAzayati, 'tayA NaM0 tadA sarvabAhyamaNDalacArakAle uttamakASThAprAptA utkarSikA aSTAdazamuhUrtA rAtrirjagha- nyato dvAdazamuhUrtapramANo divasaH, iha yathAniSkramatoH sUryayorjambUdvIpaviSayaH prakAzavidhi krameNa hIyamAna uktaH tathA sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaraM pravizatoH krameNa varddhamAno veditavyaH / tadyathA-dvitIyasyaSaNmAsasya dvitIye'horAtresarvabAhyAnmaNDalAdaktine'nantare dvitIye maNDale vartamAna eko'pi sUrya ekaM jambUdvIpasya dvIpasya paJcamacakravAlabhAgaM SaSTyadhikaSaTtriMzacchatasaGkhayabhAgasatkabhAgadvayAdhikaM prakAzayati, aparo'pi sUrya ekaM paJcamaM cakravAlabhAgaM SaSTyadhikaSaTtriMzacchatasaGkhayabhAgasatkabhAgadvayAdhikaMprakAzayati, dvitIyasya SaNmAsasya dvitIye'horAtre sarvabAhyAnmaNDalAdvAktane tRtIye maNDale vartamAna ekaM paJcamaM cakravAlabhAgaM SaSTyadhikaSaTtriMzacchatasaMkhyabhAgasatkabhAgacatuSTayAdhikaM prakAzayati, aparo'pi sUrya parata ekaM paJcamaM cakravAlabhAgaM yathoktabhAgacatuSTayAdhikaM prakAzayati, evaMpratimaNDalamekaikaH sUryaSaSTyadhikaSaTtriMzacchatabhAgasatkabhAgadvayavarddhanena prakAzayantAvadavaseyaH yAvatsarvAbhyantaraM maNDale ekaM paJcamaM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 3, prAbhRtaprAbhRtaM - 73 cakravAlabhAgaM sArddha jambUdvIpasya prakAzayatyaparo'pyeke paJcamaMcakravAlabhAgaMsArddha, tathA caitadeva jambUdvIpacakravalasya daza bhAgAn priklpyaanytraapyuktm||1|| chacceva u dasabhAge jaMbuddIvassa dovi divsyraa| tAviti dittalesA sabhitaramaMDale saMtA / / cattAriya dasabhAge jaMbudIvassadovi divsyraa| tAviMti saMtalesA bAhiraemaMDale saMtA / / // 3 // chattIse bhagasae sardi kAUNa jaMbudIvassa / tiriyaM tatto do do bhAge vaDDei hAyaivA vA / / prAbhRtaM-3 samAptam muni dIparatla sAgareNa saMzodhitA sampAditA sUryaprajJaptiupAGgasUtre dvitIyaprAbhRtasya malayagiriAcAryeNa viracitA TIkA prismaaptaa| (prabhAtaM-4) vRtadevamuktaMtRtIyaMprAbhRtaM, sampraticaturthamArabhyate, tasyacAyamarthAdhikAraH kathaM zvetatAyAH saMsthitirAkhyAte ti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (35) tA kahaM te seAte saMThiIyA AhitAtivadejjA? tattha khalu imA duvihAsaMThitI paM0, taM0-caMdimasUriyasaMThitI 1 tAvaskhettasaMThitI ya 2, tA kahaM te caMdimasUriyAsaMThitI AhitAtivadejA tatthakhalu imAto solasa paDivattIo pannattAo, tatthege evamAhaMsu-tA samacauraMsasaMThitA caMdimasirUyAsaMThitI ege evamAhaMsu 1, ege puNa evamAhaMsu, tA visamacauraMsasaMThitA caMdimasUriya-saMThitI paM02, evaM samacaukkaNasaMThitA 3 tA visamacaukkaNasaMThiyA4 samacakkavAlasaMhitA 5 visamacakkavAlasaMThitA 6 cakkaddhacakkavAlasaMThitApaM0 ege evamAhaMsu 7, ege puNaevamAhaMsu tAchattAgArasaMThitA caMdimasUriyasaMThitA pN08| gehasaMThitA 9 gehAvaNasaMThitA 10 pAsAdasaMThitA 11 gopurasaMThiyA 12 / pecchAgharasaMThita 13 valabhIsaMThitA 14 hammiyatalasaMThitA 15 vAlaggapotiyAsaMThitA 16 caMdimasUriyasaMThitI pN0| tattha jete evamAhaMsutA samacauraMsasaMThitAcaMdimasUriyasaMThitIpaM0, eteNaM eeNaM NetavvaM nocevaNaM itarehiM / / tA kahaM te tAvakkhettasaMThitI AhitAti vadejjA?, tattha khaluimAo solasa paDivattIopa0 tatthaNaM egeevamAhaMsutA gehasaMThitAtAvakhittasaMThitI pa0evaMjAva vAlaggapotiyAsaMThitAtAvakkhettasaMThitI, ege evamAhaMsutAjassaMThite jaMbuddIvetassAThita tAvaskhettasaThitIpa0 ege evamAhaMsu 9, ege puNa evamAhaMsu tA jassaMThite bhArahe vAse tassaMThitI p010| evaM ujANasaMThiyA nijANasaMThitAegato nisaghasaMThitA, duhato nisahasaMThitA seyaNagasaM0 ege eva0 ege puNa eva0tA seNagapaTThasaMThitA tAvakhettasaMThitI pa0 ege eva0 vayaMpuNaevaMvadAmo, tA uddhImuhakalaMbuApupphasaMThitA tAvakkhettasaMThitI paM0 aMto saMkuDA vAhiM vitthaDAaMto vaTTA bAhiM pidhulA aMto aMkamuhasaMThitA bAhiM satthimuhasaMThitI paM0 aMtosakuDA bAhiM vitthaDA aMto vaTTA bAhiM pidhulAaMto aMkamuhasaMThitA bAhiM satthimuhasaMThitA ubhato pAseNaM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 4/-/35 tIse duvebAhAo avaTThitAo bhavaMti paNatAlavIsaM 2 joyaNasahassAiM AyAmeNaM, tIse duve bAhAo aNavaTThitAo bhavaMti, taM0 - savvabdhaMtariyA ceva bAhA savvabAhiriyA caiva bAhA, tattha ko hetUttivadejjA ? tA ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva parikakheveNaM tA jayA NaM sUrie savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMka- mittAcAraM carati tatA NaM uddhImuhakalaMbuApupphasaMThitA, tAvakhettasaMThitI AhitAtivadejjA aMto saMkuDA bAhiM vitthaDA aMto vaTTA bAhiM pidhulA aMtoaMkamuhasaMThitA bAhiM satthimuhasaMThiA, duhato pAseNaM tIse tatheva jAva savvabAhiriyA ceva bAhA, tIse NaM sabhaMtariyA bAha maMdarapavvayaMteNaM jAva joyaNasahassAiM cattAri ya chalasIte joyaNasate nava ya dasabhAge joyaNassa parikkheveNaM AhitAdivadejjA. tA se NaM parikkhevavisese kato AhitAtivadejA ? 74 tA jeNaM maMdarassa pavvayassa parikkheve taM parikkheve tihiM guNittA dasahiM chittA dasahiM bhAge hIramANe esa NaM parikkhevavisese AhitAti vadejjA, tIse NaMsavbAhiriyA bAhA lavaNasamuddateNaM caunautiM joyaNasahassAiM aTThaya aTThasaTTe joyaNasate cattAri ya dasabhAge joyaNassa parikkheveNaM AhitAtivadejjA, tA se NaM parikkhevavisese kato AhitAti vadejjA ? tA jeNaM jaMbuddIvassa 2 parikkheve taM parikkhevaM tahiM guNittA dasahiM chettA dasahiM bhAge hIramANe esa NaM parikkhevavisese AhitAti vadejjA, tIse NaM tAvakkhette kevatiyaM AyAmeNaM AhitAtivadejjA ? tA aTThattaraM joyaNasahassAiM tinni ya tettIse joyaNasate joyaNatibhAge ca AyAmeNaM Ahiteti vadejjA, tayA NaM kiMsaMThiyA aMdhagArasaMThiI Ahiteti vadejjA ?, uddhImuhakalaMbuApupphasaMThitA taheva jAva bAhiriyA ceva bAhA, tIse NaM savvabdhaMtariyA bAhA maMdarapavvataMteNaM chajoyaNasahassAiM tinni ya cauvIse joyaNasate chacca dasabhAge joyaNassa parikkheveNaM AhitetivadejjA, tIse NaM parikkhevavisese kato Ahiteti vadejjA ? tA je NaM maMdarassa pavvayassa parikkheveNaM taM parikkhevaM dohiM guNettA sesaM taheva, tIse NaM savvabAhiriyA bAhA lavamasamuddateNaM tevaTThijoyaNasahassAiM donni ya paNayAle joyaNasate chacca dasabhAge joyaNassa parikkheveNaM Ahi0 tA seNaM parikkhevavisese katto Ahi0 tA jeNaM jaMbuddIvarassa 2 parikkheve taM parikkhevaM dohiM guNittA dasahiM chettA dasahiM bhAge hIramANe esa NaM parikkhevavisese Ahi0tA se NaM aMdhakAre kevatiyaM AyAmeNaM Ahiteti vadejjA ? tA aTThattariM joyaNasahassAiM tinni ya tettIse joyaNasate joyaNatibhAgaM ca AyAmeNaM Ahiteti vadejjA, tatA NaM uttamakaTThapatte aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavai, tA jayA NaM sUrie savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM kiMsaMThitI tAvakhettasaMThitI Ahi0tA uddhAmuhakalaMbuyApupphasaMThitI tAvakkhettasaMThitI AhitAti vadejjA, evaM jaM abbhitaramaMDale aMdhakArasaMThitIe pamANaMtaM bAhiramaMDale tAvakkhettasaMThitIe jaM tahiM tAvakhettasaMThitIe taM bAhiramaMDale aMdakArasaMThitIe bhANiyavvaM, jAva tatA NaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati, jahaNmae duvAlasamuhuttedivase bhavati, tA jaMbuddIve 2 sUriyA kevatiyaM (khettaM) uDDuM tavaMti kevatiyaM khettaM ahe tavaMti kevatiyaM khettaM tiriyaM tavaMti ? tA jaMbuddIve NaM dIve sUriyA egaM joyaNasataM uDuM tavaMti aTThArasa joyaNasatAiM adhe patavaMti sItAlIsaM joyaNasa0 dunni ya tevaDhe joyaNasate ekavIsaM ca saTTibhAge joyaNassa tiriyaM tavaMti / / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 prAbhRtaM 4, prAbhRtaprAbhRtaM vR. 'tA kahaM te seyAe saMThiI AhiyAiti vadejjA?' tA iti pUrvavat, kathaM bhagavan ! tvayA zvetatAyAH saMsthitirAkhyAtA iti bhagavAn vadet ?, evaM bhagavatA gautamenokte varddhamAnasvAmI bhagavAnAha-'tatthe' tyAdi, tatra zvetatAyA viSaye khalviyaM-vakSyamANasvarUpA dvividhAsaMsthitiH, 'tadyathA' tAmeva tadyathetyAdinopadarzayati, tadyathetyatra tacchabdo'vyayaM, tato'yamartha-sA zvetatA yathA-yena prakAreNa dvidhA bhavati tathopadayate, candrasUryasaMsthitistApakSetrasaMsthitizca, iha zvetatA candrasUryavimAnAnAmapividyatetatkRtatApakSetrasya catataH svetatAyogAdubhayamapizvetatAzabdenocyate, tenoktaprakAreNa zvetatA dvividhA bhavati, tatra candrasUryasaMsthitiviSaye praznayati__tAkahaM te'ityAdi, tA iti prAgvat, kathaM te-tvayA bhagavan ! candrasUryasaMsthitirAkhyAtA itivadet?, iha candrasUryavimAnAnAM saMsthAnarUpAsaMsthitiprAgevAbhihitAtata iha candrasUryavimAnasaMsthitizcaturNAmapiavasthAnarUpA pRSTA draSTavyA, evamuktebhagavAnetadviSaye yAvatyaH paratIrthikANAM pratipattayastAtIrupadarzayati- 'tatthe' tyAdi, tatracandrasUryasaMsthitau vicAryamANAyAMkhalvimAH SoDaza pratipattayaH prajJaptAH,-eke vAdina evamAhuH-samacaturanasaMsthitA candrasUryasaMsthitaHprAptA,samacaturamna saMsthitiM- saMsthAnaM yasayAzcandrasUryasaMsthiteH sA tathA, atraivopasaMhAravAkyamAha __egeevamAhaMsu, evaM sarvatrApi pratyekamupasaMhAravAkyaM draSTavyaM 1,eke punarevamAhuH viSamacaturanasaMsthitA candrasUryasaMsthitirAkhyAtA, atrApa viSamacaturanaM saMsthAnaM yasyAH sAtatheti vigrahaH 2, evaM samacaukkoNasaMThiya'tti evaM-uktena prakAreNApareSAmabhiprAyeNa samacatuSkoNasaMsthitA candrasUryasaMsthitirvaktavyA, sAcaivam-'ege puNaevamAhaMsu samacaukkoNasaMThiyAcaMdimasUriyasaMThiI panattA, egeevamAhaMsu' atra 'samacaukkoNasaMThiya'tti samAzcatvAraH koNA yatratat samacatuSkoNaM (tat) saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tatheti vigrahaH 3, 'visamacaukkoNasaMThiya'tti 'ege puNa evamAhaMsu-visamacaukkaNasaMThiyA caMdimasUriyasaMThiI pannattA, ege evmaahNsu'4| samacakkavAlasaMThiya'tti samacakravAlaM-samacakravAlarUpaM saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA apareSAmabhiprAyeNa candrasUryasaMsthitirvaktavyA, sAcaivam- 'ege evamAhaMsuM samacakkavAlasaMThiyA caMdimasUriyAsaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu 5, 'visamacakkavAlasaMThiya'ttiviSamacakravAlaM-viSamayakravAlarUpaM saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tatA anyeSAM matena candrasUryasaMsthitirvaktavyatA sA caivam-'ege evamAhaMsu visamacakkavAlasaMThiyA caMdimasUriyasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu' 6, 'cakkaddhacakkavAla saMThiya'tti cakrasya-rathAGgasya yadarddhacakravAlaM-cakravAlasyArddha tadrUpaM saMsthitaMsaMsthAnaMyasyAH sAtathA, anyeSAbhiprAyeNavaktavyA, sAcaivam-'ege puNaevamAhaMsucakkaddhacakkavAlasaMThiyA caMdimasUriyasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu'7, 'ege puNa'ityAdi, eke punarAhuH chatrAkArasaMsthitA candrasUryasaMsthiti prajJaptA, atraivopasaMhAraH 'ege evamAhaMsu' 8 / gehasaMThiya'tti gehasyeva-vAstuvidyopanibaddhasya gRhasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA apareSAM matena candrasUryasaMsthitirvaktavyA, sA caivam--'ege puNaevamAhaMsu gehasaMThiyA caMdimasUriyasaMThiIpannattA, ege evamAhaMsu' 9, 'mehAvaNasaMThiyattigRhayuktaApaNogRhApaNo-vAstuvidyAprasiddhastasyeva saMsthitaH-saMsthAnaM yasyAH sA tathA anyeSAmabhiprAyeNa vaktavyA,sA caivam-'ege puNaevamAhaMsu, gehAvaNasaMThiyAcaMdimasUriyasaMThiIpannattA, egeevamAhaMsu' 10, pAsAyasaMThiya'tti Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 4/-/35 prAsAdasyeva saMsthAnaM yasyAH sA tathA'nyeSAmabhiprAyeNa vaktavyA, sAcaivam-'egepuNa evamAhaMsu, pAsAyasaMThiyA caMdimasUriyasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu' 11 'gopurasaMThiya'tti,gopurasyevapuradvArasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sAtathA'nyeSAM matenAbhidhAtavyA, sA caivam-'ege puNa evamAhaMsu gopurasaMThiya caMdimasUriyasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu' 12 / / _ 'pecchAgharasaMThiya'tti prekSAgRhasyeva vAstuvidyAprasiddhasya saMsthitaM-saMsthAna yasyAH sAtathA apareSAM matenAbhidhAtavyA, tadyathA-"ege puNa eva0picchAgharasaMThiyA caMdimasUriyasaMThiIpannattA, ege evamAhaMsu' 13, valabhIsaMThiya'tti valabhyA iva-gRhANAmAcchAdanasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA anyeSAM matenAbhighAtavyA, sA caivam-'ege puNa evamAhaMsu valabhIsaMThiyA caMdimasUriyasaMThiI pa0 ege eva014, 'hammiyatalasaMThiya'tti harmya-dhanavatAM gRhaM tasya talauparitano bhAgastasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA apareSAmabhiprAyeNa vaktavyA, sA caivam-"ege puNa evamAhaMsu hammiyatalasaMThiyA caMdimasUriyasaMThiI pa0 ege eva0 15 vAlaggapottiyAsaMThiya'tti vAlAgrapotikAzabdo dezIzabdatvAdAkAzataDAgamadhye vyavasthitaM kriDAsthAnaM laghuprAsAdamAha tasyA iva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA apareSAM matena abhi dhAnIyA, tadyathA-'ege puNa evamAhaMsu vAlaggapottiyA saMThiyA caMdimasUriyasaMThiI pa0 ege eva16 / tadevamuktAH paratIrthikAnAM pratipattayaH, etAsAM ca madhye yApratipatti samIcInA tAmupadarzayati 'tatthe' tyadi, tatra-teSAM SoDazAnAM paratIrthikAnAMmadhye yetevAdina evamAhuH-samacaturasaMsthitA candrasUryasaMsthiti prajJaptA iti, etena nayena netavyaM- etenAbhiprAyeNAsmanmate'pi candrasUryasaMsthitiravadhAryetibhAvaH, tathAhi-iha sarve'pi kAlavizeSAHsuSamasuSamAdayoyugamUlAH, yugasya cAdau zrAvaNe mAsi bahulapakSapratipadi prAtarudayasamaye ekaH sUryo dakSiNapUrvasyAM dizi varttate tadadvitIyastvaparottarasyAM candramA api tatsamaye eko dakSiNAparasyAM dizi vartate dvitIya uttarapUrvasyAmata eteSuyugasyAdau candrasUryA samacaturasrasaMsthitA vartante, yatvatra maNDalakRtaM vaiSabhyaM yathA sUryau sarvAbhyantaramaNDale vartete candramasau sarvabAhye iti tadalpamitikRtvA na devavakSyate, tadeM yataH sakalakAlavizeSANAM suSamAsuSamAdirUpANAmAdibhUtasya yugasyAdau samacaturasrasaMsthitAH sUryacandramaso bhavantitatasteSAM saMsthiti samacaturasrasaMsthAnenopavarNitA, anyathA vA yathAsampradAya samacaturanasaMsthiti paribhAvanIyeti, 'nocevaNaMiyarehiti noceva-naiva itaraiH-zeSairnayaizcandrasUryasaMsthitiAtavyA, teSAM mithyArUpatvAt, tadevamuktA candrasUryasaMsthiti / samprati tApakSetrasaMsthitimabhidhAtukAmaH prathamatastadviSayaMpraznasUtramAha-'tA kahate'ityAdi, tA iti pUrvavat kathaM bhagavan ! tvayA tApakSetrasaMsthitirAkhyAtA iti bhagavAn vadet ?, evamukte bhagavAn etadviSaye yAvatyaH paratIrthikAnAM pratipattayastAvatIrupadarzayati-'tatthe' tyAdi, tatra-tasyAM tApakSetrasaMsthitau viSayo khalcimAH SoDaza pratipattayaH-paratIrthikAbhyupagamarUpAH prajJaptAH, tadyathA-tatra-teSAMSoDazAnAM paratIrthikAnAMmadye eke evamAhuH- gehasaMThiya'tti gehasyeva-vAstuvidyAprasiddhagRhasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA, tApakSetrasaMsthiti prajJaptA, atraivopasaMhAramAha- 'ege eva0 evaM jAva vAlaggapottiyAsaMThiyA tAvakhittasaMThiI pa0'iti, evaManantaroktena prakAreNa-candrasUryasaMsthitigatenaprakAreNetyarthaH, gRhasaMsthitAyAUrdhvatAvaddvaktavyaM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 4, prAbhRtaprAbhRtaM 39 yAvadvAlAgrapottikAsaMsthitAprajJaptA iti, taccaivam-"ege puNaevamAhaMsugehAvaNasaMThiyA tAvakhettasaMThiI pa0 ege eva02, egepuNa evamAhaMsu pAsAyasaMThiyA tAvakhittasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu 3, ege puNa evamAhaMsu gopurasaMThiyA tAvakhittasaMThiI pa0, ege evamAhaMsu 4 / ege puNa evamAhaMsu picchAgharasaMThiyA tAvakhittasaMThiI pannattA, egeevamAhaMsu 5, ege puNa evamAhaMsuvalabhIsaMThiyA tAvakhittasaMThiIpannattA, ege evamAhaMsu 6, ege puNaevamAhaMsuhammiyatalasaMThiyA tAvakhittasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu7, ege puNa evamAhaMsuvAlaggapottiyAsaMThiyA tAvakhittasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu 8 / atra sarveSvapi padeSu vigrahabhAvanA prAgiva kartavyA, 'ege puNa'ityAdi eke punarevamAhuH 'jassaMThiya'tti yat saMsthitaM-saMsthAnaM yasya sa yatsaMsthito jambUdvIpodvIpastatsaMsthitA-tadeva-jambUdvIpagataMsaMsthitaM-saMsthAnaMyasyAH sA tathA tApakSetrasaMsthiti prajJaptA, atropasaMhAraH "egeeva0'9, eke punarevamAhuH-yatsaMsthitaMbhArataM varSaM tatsaMsthitAtApakSetrasaMsthiti prajJaptA, atra vigrahabhAvanA prAgiva veditavyA, atropasaMhAraH 'ege evamAhaMsu' 10, evaMuktena prakAreNa udyAnasaMsthitA tApakSetrasaMsthitirapareSAmabhiprAyeNa vaktavyA, sAcaivam-'ege puNa eva0 ujjANasaMThiyA tAvakhittasaMThiIpa0 ege eva0atra udyAnasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sAtatheti vigrahaH 11, nijANasaMThiya'ti niryANaM-purasya nirgamanamArga tasyevasaMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA apareSAmabhiprAyeNa vaktavyA, sA caivam-'ege puNa evamAhasu, nijANasaMThiyA tAvakhittasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu' 12 / / ___"egatonisahasaMThiya'tti ekato-rathasya ekasmin pArve yo nitarAM sahate skandha pRSThe vA samAropitaMbhAramiti niSadho-balIvaIstasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAHsA ekatoniSadhasaMsthitA apareSAmabhiprAyeNa vaktavyA, sAcaivam-'ege puNaevamAhaMsu, egatonisahasaMThiyA tAvakhittasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu' 13, 'duhatonisahasaMThiya'tti apareSAmabhiprAyeNobhayatoniSadhasaMsthitA vaktavyA, ubhayato-rathasyobhayooH pArzvayo? niSadhau-balIvau tayoriva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA, sA caivaM vaktavyA-'ege puNa evamAhaMsu duhaonisahasaMThiyA tAvakhittasaMThiI pannattA, ege evamAhaMsu' 14 'seyaNadagasaMThiya'tti zyenakasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA apareSAmabhiprAyeNAbhidhAtavyA, sA caivam-'ege puNa evamAhaMsu seyANasaMThiyA tAvakhittasaMThiI pannattA ege evamAhaMsu'15, 'ege puNa'ityAdi, eke punarevamAhuH, secanakapRSThasyeva-zyenapRSThasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA tApakSetrasaMsthiti prajJaptA, atropasaMhAramAha-'ege eva 16 / tadevamuktAH SoDazApi pratipattayaH, etAzca sarvA api mithyArUpA ata etA vyudasya bhagavAn svamataM bhinmupadarzayati- 'vayaM puNa'ityAdi, vayaM punarutpannakevalajJAnAH kevalajJAnena yathAvasthitaM vastUpalabhya evaM-vakSyamANaprakAreNa vadAmaH,-'uddhImukhe' tyAdi, UrdhvamukhakalambukapuSpa-saMsthitA-Urdhvamusya kalambukApuSpasyeva-nAlikApuSpasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA, tApakSetrasaMsthiti prajJaptA, mayA zepaizca tIrthakRdbhiH, sA kathambhUtetyata Aha-antaH-merudizi saMkucA-saMkucitA bahi:- lavaNadizi vistRtA, tathA antarmerudizi vRttA-vRttArddhavalayAkArA sarvatovRttamerugatAn trIn dvau vA dazabhAgAnabhivyApya tasyA vyavasthitatvAt, bahirlavaNadizi pRthulA mutkalabhAvena vistAramupagatA, etadeva saMsthAnakathanena spaSTa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 4/-/35 ___ 'aMto aMkamuhasaMThiyAbAhiM satthimuhasaMThiya'ttiantarmediziaGka:-padmAsanopaviSTasyotsaGgarUpa AsanabandhaH tasya mukhaM-agrabhAgo'rddhavalayAkArastasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA tathA vahilavaNadizi svastikamukhasaMsthitA-svastikaH-supratItaH tasya mukhaM-agrabhAgaH tasyevAtivistIrNatayA sUryabhedena dvidhAvyavasthitAyAH pratyekamekaikabhAvena ye dve bAhe te AyAmenajambUdvIpagatamAyAmamAzrityAvasthitebhavataH, sAcaikaikA AyAmataH kiMpramANA ityAha-paJcacatvAriMzat 2 yojanasahasrANi tasyAstApakSetrasaMsthiterekaikasyA dve ca bAhe anavasthite bhavataH, tadyathA-sarvAbhyantarA sarvabAhyA ca, tatra yA merusamIpe viSkambhamadhikRtya vAhA sA sarvAbhyantarA, yA tulavaNadizi jambUdvIpaparyanteviSkambhamadhikRtya bAhAsA sarvabAhyA, AyAmazca dakSiNottarAyatatayA pratipattavyo viSkambhaH pUrvAparAyatatayA, evamukte sati bhagavAn gautamaH svaziSyANAM spaSTAvabodhanArthaM bhUyaH pRcchati- 'tatthe' tyAdi, tatra-tasyAmevaMvidhAyAmanantaroditAyAM vastuvyavasthAyAM ko hetuH ?-kA upapattiriti bhagavAn vadet ?, evamukte bhagavAnAha-'tA ayaNNa'mityAdi, idaM jambUdvIpavAkyaM pUrvavat paripUrNa bhAvanIyaM, 'tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA sUrya sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA 'uddhamuhakalaMbuyApupphe tyAdi, prAgvat vyAkhyeyaM yAvatsarvAbhyantarAbAhA sarvabAhyAca bAhA, 'tIse na'mityAdi, tasyAstApakSetrasaMsthiteH sarvAbhyantarA bAhA meruparvatAnte-meruparvata- samIpe, sA ca parikSepeNa-mandaraparikSepagatayA nava yojanasahasrANi catvAriyojanazatAni SaDazItyadhikAni nava ca dazabhAgA yojanasya 9486 AkhyAtA mayA iti vadet, evamukte bhagavAn gautamaH praznayati ___'tA se Na'mityAdi, tA iti prAgvata, sa tApakSetrasaMsthitaparikSepavizeSo-maMdaraparirayaparikSepaNavizeSaH kutaH-kasmAtkAraNAdevaMpramANa AkhyAto nono'dhiko veti vadet, bhagavAnAha'tAjeNa'mityAdi, tA itipUrvavat, yo Namiti vAkyAlaGkAre mandarasya-meroH parvatasya parikSepaH-parirayagaNitaprasiddhastaM maNDale vartamAnaH sUryo jambUdvIpagatasya cakravAlasya yatra tatra pradeze tattacakravAlakSetrapramANAnusAreNa trIna dazabhAgAn prakAzayati, etacca prAgevoktaM, samprati ca mandarasamIpe tApakSetre cintA kriyamANA vartate tato mandaraparirayaH sukhAvabodhArthaM prathamatastrabhirguNyate guNayitvA ca dazabhirvibhajyata iti, dazabhizca bhAge hriyamANe yathoktaM mandarasamIpe tApakSetraparimANamAgacchati, tathAhi-mandaraparvatasya viSkambho daza sahasrANi teSAM vargo daza koTyaH tAsAMdazabhirguNane koTizataM asya vargamUlAnayena labdhAni ekatrizatsahasrANi SaT zatAni kiJcinyUnatrayoviMzatyadhikAni paraM vyavahArataH paripUrNAni vivakSyante eSa rAzistrabhirguNyate, jAtAni caturnavati sahasrANi aSTau zatAni ekonasaptatyadhikAni eteSAM dazabhirbhAgahAre labdhAni navayojanasahasrANi catvArizatAniSaDazItyadhikAni navaca dazabhAgA yojanasya, tata eSa etAvAn-anantaroditapramANaH parikSepavizeSo-mandaraparirayaparikSepavizeSastApakSetrasaMsthiterAkhyAta iti vadet svaziSyebhyaH, ayaM caartho'nytraapyuktH||1|| "mandaraparirayarAsItiguNa dasAiyaMmijaM laddhaM / taM hoi tAvakhettaM amitaramaMDale raviNo // " tadevaM sarvAbhyantaremaNDale vartamAne sUryemandarasamIpe tApakSetrasaMsthiteH sarvAbhyantaravAhAyA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 4, prAbhRtaprAbhRtaM - 79 viSkambhaparimANamuktaM, idAnIM lavaNasamudradizi jambUdvIpaparyante yA sarvabAhyA vAhA tasyA viSkambhaparimANamAha- 'tIse Na' mityAdi, tasyAH -tApakSetrasaMsthiteH lavaNasamudrAnte - lavaNa - samudrasamIpe sarvabAhyA vAhA sA parikSepeNa- jambUdvIpaparirayaparikSepeNa caturnavatiyojanasahasrANi aSTau ca aSTaSaSTayadhikAni yojanazatAni caturazca dazabhAgAn yojanasya yAvadAkhyAtA iti vadet, atraiva spaSTAvabodhAdhAnAya praznaM karoti- 'tA se na' mityAdi, tA iti pUrvavat, sa etAvAn parikSepavizeSastApakSetrasaMsthiteH kutaH ? kasmAt kAraNAdAkhyAto nono'dhiko veti vadet, bhagavAnAha - 'tA jeNa 'mityAdi, tA iti pUrvavat yo jambUdvIpasya parikSepaH- parirayagaNitaprasiddhastaM parikSepaM tribhirguNayitvA catanantaraM ca dazabhizchitvA - dazabhirvibhajya atrArthe kAraNaM prAguktamevAnusaraNIyaM dazabhirbhAge hiyamAme yathoktaM jambUdvIpaparyante tApakSetraparimANamAcchati, tathAhijambUdvIpasya parikSepastraNi lakSANi SoDaza sahasrANi dve zate saptaviMzatyadhike trINi gavyUtAni 3 aSTAviMzaM dhanuH zataM trayodaza aGgulAni ekamarddhAGgulaM, etAvatA ca yojanamekaM kila kiJcinyUnamiti vyavahArataH paripUrNaM vivakSyate, tato dve zate aSTAviMzatyadhike veditavye eSa tribhirguNyate jAtAni nava lakSANi aSTAcatvAriMzatsahasrANi SaT zatAni caturazItyadhikAni eteSAM dazabhirbhAgo hiyate, labdhaM yathoktaM jambUdvIpaparyante sarvabA- hyAyA bAhAyA viSkambhaparimANaM, tataH 'esa na' mityAdi, eSa etAvAn anantaroditapramANaH parikSepavizeSo jambUdvIpaparirayaH parikSepavizeSastApakSetrasaMsthiterAkhyAta iti vadet, uktaM caitadanyatrApi 119 11 "jaMbuddIvapariraye tiguNe dasabhAiyaMmi jaM laddhaM / taM hoi tAvakhittaM abhitaramaMDale raviNo // " tadevaM jambUdvIpe tApakSetrasaMsthiteH sarvAbhyantarAyAH sarvabAhyAyAzca bAhAyA viSkambhaparimANamuktaM / samprati sAmastyenAyAmatastApakSetraparimANaM jijJAsustadviSayaM praznamAha 'tA se NaM0 tA iti pUrvavat, tApakSetraM AyAmataH sAmastyena dakSiNottarAyatatayA kiyat-kiMpramANamAkhyAtamiti vadet ?, bhagavAnAha - 'tA aDDattara' mityAdi tA iti pUrvavat aSTasaptati yojanasahasrANi trINi yojanazatAni trayastriMzAni - tryastriMzadadhikAni yojanatribhAgaM ca yAvat AyAmena dakSiNottarAyatatayA AkhyAtamiti vadet, tathAhi - sarvAbhyantare maNDale varttamAnasya sUryasya tApakSetraM dakSiNottarAyatatayA merorArabhya tAvadvarddhate yAvallavaNasamudrasya SaSTho bhAgaH, uktaM ca 119 11 " merussa majjhabhAgAjAva ya lavaNassa ruMdachabbhAgA / tAvAyAmo eso sagaDuddhIsaMThio niyamA // " atra 'so' ityAdi, eSa tApo niyamAt khazakaToddhisaMsthitaH, zeSaM sugamaM, tatra merorArabhya jambUdvIpaparyantaM yAvatpaJcacatvAriMzadyojanasahasrANi lavaNasya vistAro dve yojanalakSe tayoH SaSTho bhAstrayastriMzadyojanasahasrANi trINi yojanazatAni trayastriMzadadhikAni yojanasya ca tribhAgaH, tata ubhayamIlane yathoktamAyAmapramANaM bhavati, iha sarvAbhyantare maNDale vartamAnasya sUryasya lezyA abhyantaraMpravizantI meruNA pratiskhalyate, yadi punarna pratiskhalyate tato meroH sarvamadhyabhAgagataM pradezamavadhIkRtyAyAmato jambUdvIpasya paJcAzataM Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 4/-35 yojanasahanANi prakAzayet, ata evetthaM jambUdvIpasya paJcAzataM yojanasahasrANi prakAzyAni sambhAvya sarvAbhyantare'pi maNDale vartamAnesUye tApakSetrasyAyAmapramANajyotiSkaraNDakamUlaTIkAyAM zrIpAdaliptasUribhistrayazItiryojanasahasrANi trINi zatAni tryastriMzadadhikAni yojanasya ca tribhAgaityuktaM, yuktaM caitatsambhAvanayA tApakSetrAyAmapariNAmaM, anyathAjambUdvIpamadhye tApakSetrasya paJcatvAriMzatsahanamAtraparimANAbhyupagame yathA sUryobahirniSkAmati tathA tatpratibaddhatApakSetramapi, tatoyadA sUrya sarvavAhyaM maNDalamupasaMkramya cAraMcarati tadA sarvathA mandarasamIpe prakAzo na prApnoti, tha ca tadApi tatrama daraparirayaparikSepeNa vizeSaparimANamagre vakSyate, tsmaatpaadliptsuurivyaakhyaanmpybhyupgntvymiti| tadevaM sarvAbhyantaramaNDalamadhikRtya tApakSetrasaMsthitiruktA, samprati tadeva sarvAbhyantaramaNDalamadhikRtyAndhakArasaMsthitiM pratipipAdayiSustadviSayaM praznasUtramAha- tayA Na'mityAdi, tadA sarvAbhyantaramaNDalacArakAle 'kiMsaMThiya'tti kiM saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH yadivA kasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasyAH sA kiMsaMsthitA andhakArasaMsthitirAkhyAtA iti vadet ?, bhagavAnAha'tA'ityAdi, tA iti pUrvavat UrdhImukhakRtakalambukApuSpasaMsthitA andhakArasaMsthitirAkhyAtA iti vadet, sA ca antaH-merudizi viSkambhamadhikRtya saMkucA--saMkucitA, bahi0-lavaNadizi vistRtA, tathA antaH-merudizi vRttA-vRttArddhavalayAkArA, sarvato vRttamerugatau dvau dazabhAgau vyApya tasyA vyavasthitatvAt, bahi-lavaNadizi pRthulA-vistIrNA, etadeva saMsthAnakathanena spaSTayati-'aMto aMkamuhasaMThiyA bAhiM satthimuhasaMThiyA' anayozca padayovyArkhayAnaM prAgiva veditavyaM, 'ubhao pAse na'mityAdi, tasyAH-andhakArasaMsthitestApakSetrasaMsthitidvaividhyavazAd dvidhA vyavasthitAyA meruparvatasyobhayapAi~na-ubhayoH pArzvayoH pratyekamekaikabhAvena yejambUdvIpagate vAhete AyAmena-AyAmapramANamadhikRtyAvasthitabhavatastadyathA-paJcacatvAriMzadyojanasahasrANi dve ca bAhe viSkambhamadhikRtyaikaikasyA andhakArasaMsthiterbhavatastadyathA-sarvAbhyantarA sarvabAhyA ca, etayozca vyAkhyAnaM prAgiva draSTavyaM, tatra sarvAbhyantarAyA vAhAyA viSkambhamadhikRtya pramANamavidhitsurAha-"tIseNa mityAdi, tasyA-andhakArasaMsthiteH sarvAbhyantarA yAbAhA mandaraparvatAntemandaraparvatasamIpe sA ca SaT yojanasahasrANi trINi zatAni caturvizAni-caturvizatyadhikAni SaTvAdazabhAgAn yojanasya yAvatparikSepeNa- parirayaparikSepaNenAkhyAtA iti vadet, amumevArtha spaSTAvavodhanArthaM pRcchati-'tA seNa'mityAdi, tA iti prAgvat, tasyAH-andhakArasaMsthiteH saHyathoktapramANaparikSepavizeSo mandaraparirayaparikSepavizeSaH kutaH?-kasmAtkAraNAt AkhyAto nono'dhiko veti bhagavAn vadet ?, evaM prazne kRte bhagavAnAha ___'tAjeNa'mityAdi, tA iti pUrvavat, yo Namiti vAkyAlaGkAre mandarasya parvatasya parikSepaH prAguktapramANaHtaMparikSepaM dvAbhyAMguNayitvA, kasmAdvAbhyAMguNanamiticet, ucyate, iha sarvAbhyantare maNDale caraM caratoH sUryayorekasyApi sUryasya jambUdvIpagatasya cakravAlasya yatra tatra vA pradeze yattaccakravAlakSetrAnusAreNa dazabhAgAstrayaH prakAzyA bhavanti aparasyApi sUryasya trayaH prakAzyA dazabhAgAstata ubhayamIlane SaTdazabhAgA bhavanti, teSAM ca trayANAM 2 dazabhAgAnAmapAntarAle dvau 2 dazabhAgau rajanI tato dvAbhyAMguNanaM, toca dvau dazabhAgAviti dazabhirbhAgaharaNaM, sesaMtaM ceva'tti Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 4, prAbhRtaprAbhUtaM zeSaM tadeva prAguktaM vaktavyaM, taccedam- 'dasahiM chittA dasahiM bhAge hIramANe esa NaM parikakhevavisese Ahiyatti vaijjA' asyAyamartha - dazabhizchitvA - dazabhirvibhajya dazabhirbhAge hiyamANe yathoktamandhakArasaMsthitermandaraparirayaparikSepaparimANamAgacchati, tathAhi meruparvataparirayaparimANamekatriMzadyojanasahasrANi SaT zatAni trayoviMzatyadhikAni etad dvAbhyAM guNyate, jAtAni triSaSTi sahasrANi dve zate SaTacatvAriMzadadhike eteSAM dazabhirbhAge hRte labdhAni SaT yojanasahasrANi trINi zatAni caturviMzatyadhikAni SaT ca dazabhAgA yojanasyatata eSa etAvanantaroditapramANo'ndhakArasaMsthiteH parikSepavizeSo mandaraparirayaparikSepaNavizeSa AkhyAta iti vadet / tadevamuktamandhakArasaMsthiteH sarvAbhyantarAyA vAhAyA viSkambhaparimANam, adhunA sarvavAhyAyA bAhAyA Aha-- 'tIse Na'mityAdi, tasyAH - andakArasaMsthiteH sarvabAhyA bAhA lavaNasamudrAnte - lavaNa samudrasamIpe jambUdvIpaparyante sA ca parikSepeNa-jambUdvIpaparirayaparikSepaNenAkhyAtA triSaSTiryojana - sahasrANi dve paJcacatvAriMze yojanazate SaT ca dazabhAgAn yojanasya yAvat / etadeva spaSTaM svaziSyAnavabodhayituM bhagavAn gautamaH pRcchati / 'tA seNa' mityAdi, tA iti prAgvat, tasyAH - andhakArasaMsthiteH saH - tAvAn parikSepavizeSo jambUdvIpaparikSepaNavizeSaH kutaH ? - kasmAtkAraNAt AkhyAto nono'dhiko veti vadet ?, bhagavAn varddhamAnasvAmI Aha-'tAjeNa' mityAdi, tA iti pUrvavat, yo Namiti vAkyAlaGkAre jambUdvIpasya parikSepaH prAguktapramANaH taM parikSepaM dvAbhyAM guNayitvA dazamizchitvA - dazabhirvibhajya, atra kAraNaM prAgevoktaM, dazabhirbhAge hiyamANe yathoktamandhakArasaMsthiterjambUdvIpaparirayaparikSepaNabhAgacchati, tathAhi -jambUdvIpasya parikSepaparimANaM trINi lANi SoDaza sahasAmi dve zate aSTAviMzatyadhike etad dvAbhyAM guNyate, jAtAni SaT lakSANi dvAtriMzatsahasrANi catvAri zatAni SaTapaJcAzadadhikAni teSAM dazabhirbhAge hvate labdhAni triSaSTiroyanajasahasrANi dve zate paJcacatvAriMzadadhike SaT ca dazabhAgA yojanasya tata eSa etAvAn anantaroditapramANo' ndhakArasaMsthiteH parikSepavizeSo jambUdvIpaparirayaparikSepaNavizeSa AkhyAta iti vadet, tadevamuktaM sarvabAhyayA api bAhAyA viSkambhaparimANaM, samprati sAmastyenAndhakArasaMsthiterAyAmapramANamAha- 'tIse Na' mityAdi, idaM cAyAmapramANaM tApakSetrasaMsthitigatAyAmaparimANavatparibhAvanIyaM samAnabhAvanikatvAt / atraiva sarvAbhyantare maNDale varttamAnayoH sUryayordivasarAtrimuhUrttapramANamAha 81 'tayANa' mityAdi sugamaM / tadevaM sarvAbhyantare maNDale tApakSetrasaMsthitiM andhakArasaMsthitiM cAbhidhAya samprati sarvabAhyamaNDale tAmabhidhitsurAha - 'tA jayA NamityAdi, tA iti pUrvavat, yadA sUrya sarvabAhyamaNDalamupasaGkamya cAraM carati tadA kisaMsthitA tApakSetrasaMsthitirAkhyAtA iti bhagavAn vadet ?, bhagavAnAha - 'tAUddhamuhe 'tyAdi, tA iti pUrvavat, UrdhvamukhakalamvukApuSpasaMsthitA tApakSetrasaMsthitirAkhyAtA (iti) vadet svaziSyebhyaH / evamityAdi, evaM pUrvoktena prakAreNa yadabhyantaramaNDale abhyantaramaNDalagate sUrye andhakArasaMsthiteH pramANamuktaM tadvAhyamaNDale - bAhyamaNDalagate sUrye tApakSetrasaMsthiteH parimANaM bhaNitavyaM, yatpunastatra - sarvAbhyantare maNDale varttamAne sUrye tApakSetrasaMsthiteH pramANaM tadbAhyamaNDale varttamAne sUrye'ndhakArasaMsthiteH pramANamabhidhAtavyaM, 12 6 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 4/-/35 tacca tAvat 'tayANaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI' tyAdi, taccaivaM sUtrato bhaNanIyaM'aMto saMkuDA vAhiM vitthaDA aMto vaTTA bAhiM pihulA aMto aMkamuhasaMThiyA bAhiM satthimuhasaMThiyA, ubhayopAseNaM tIse duve bAhAo avaTThiyAo bhavaMti, paNayAlIsaM 2 joyaNasahassAI AyAmeNaM, duve ya NaM tIse bAhAo aNavaTThiAo bhavaMti, taMjahA - abbhitariyA ceva bAhA savvabAhiriyA ceva bAhA, tIse NaM savvabbhaMtariyA bAhA maMdarapa- vvayaMteNaM cha joyaNasahassAiM tinni ya cauvIse joyasa chacca dasabhAgA joyamassa parikkheveNaM Ahi0 tIse NaM parikkhevavisese kao Ahi0 ta jeNaM maMdarassa pavvayassa parikkheve te NaM dohiM guNittA dasahiM chittA dasahiM bhAge hIramANe, esa NaM parikkhevavisese Ahi0tA se NaM tAvakkhette kevaiyaM AyAmeNaM Ahi0 tA tesIi joyaNasahassAI tini tettadIse joyaNasae joyaNatibhAgaM Ahi0 tayA NaM kiMsaMThiyA aMdhakArasaMThiI Ahiatti vaijjA ?, tA uDDImuhakalaMbuyApupphasaMThANasaMThiyA Ahiyatti vaejjA, aMto saMkuDA bAhiM vitthaDA aMto vaTTA bAhiM pihulA aMto aMkamuhasaMThiyA bAhiM satthimuhasaMThiyA ubhao pAseNaM tIse duve bAhAo bhavaMti, paNayAlIsaM 2 joyaNasahassAI AyAmeNaM, duve ya NaM tIse bAhAo aNavaTThiyAo bhavaMti, taMjahA - savvabbhaMtariyA ceva bAhA savvabAhiriyA caiva bAhA, tIse NaM savvabdhaMtariyA bAhA maMdarapavvayaMteNaM nava joyaNasahassAI cattAriya chalasIe joyaNasae nava ya dasabhAge joyaNassa parikkheveNaM Ahiyatti vaejjA, tAje NaM maMdarassa pavvayassa parikkheve taM parikkhevaM tihiM guNittA dasahiM chittA dasahiM bhAge hIramANe, . esa NaM parikkhevavasese Ahiyatti vaejjA, tIse NaM savvabAhiriyA bAhA lavaNasamuddateNa caunauI joyaNasahassAiM aTTha ya aTThaTThe joyaNase cattAri ya dasabhAge joyaNassa parikkheveNaM Ahie iti vaejjA, tA esa NaM parikkhevavisese kao Ahie iti vaejjA ?, tA je NaM jaMbuddIvassa dIvassa parikkheve pannatte taM parikkhevaM tihiM guNittA dasahiM chittA dasahiM bhAge hIramANe esa NaM parikkhevavisese Ahie iti vaejjA, tIse NaM aMdhakAre kevaie AyAmeNaM Ahie iti vaijjA ?, tA tesIi joyaNasahassAiM tinni ya tittIse joyaNasae joyaNattibhAgaM ca Ahie iti vaejjA, tayANaM uttamakaTThapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati, jahannae duvAlasamuhutte divase bhavai' idaM ca sakalamapi prAguktasUtravyAkhyAnusAreNa svayaM paribhAvanIyaM, tApakSetrasaMsthitau cintyamAnAyAM yanmaMdaraparirayAdi dvAbhyAM guNyate andhakAracintAyAM tu tatribhistadanantaraM cobhayatrApi dazabhirvibhajanaM tathA sarva vAhye maNDale sUryasya cAraM carato lavaNasamudramadhye paJca yojanasahasrANi tApakSetraM tadanurodhAda, antakArazcAyAmato varddhate tatastrayazItiryojanasahasrAmi ityuktamiti / 82 tadevamuktaM tApakSetrasaMsthitiparimANamandhakArasaMsthitiparimAmaM ca sampratyUrdhvamadhaH pUrvavibhAge'paravibhAge ca yAvaprakAzayataH sUryau tannirUpaNArthaM sUtramAha- 'tA jaMbuddIveNa' mityAdi, tAiti pUrvavat, jaMbUdvIpe kiyat-kiyatpramANaM kSetraM sUryAvUrdhva tApayataH - prakAzayataH kiyatkSetramadhaH kiyatkSetraM tiryak, pUrvabhAge aparabhAge cetyartha, bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, tA iti pUrvavat, jambUdvIpe dvIpe sUryau pratyekaM svavimAnAdUrdhvamekaM yojanazataM tApayataH-prakAzayataH adhastApayato'STAdaza yojanazatAni, etaccAdholaukikagrAmApekSayA draSTavyaM, tathAhi - adholaukikagrAmAH samatalabhUbhAgamavadhIkRtyAdho yojanasahasreNa vyavasthitA tatrApi Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 4, prAbhRtaprAbhRtaM sUryaprakAzaH prasarati, tataH samatala bhUbhAgasyAdho yojanasahanaM tadUrdhvaM cASTau yojanazatAnItyubhayamIlane'STAdaza yojanazatAni tiryak svavimAnAt pUrvabhAge'parabhAge ca pratyekaM tApayataH saptacatvAriMzadyojanasahasrANi dve yojanazate triSaSTe-triSaSTyadhike ekaviMzatiM ca SaSTibhAgAn yojanasya prAbhRtaM -4 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA prajJApanAupAGgasUtre caturthaprAbhRtasya malayagiriAcAryeNa viracitA TIkA parisamAptA / 83 prAbhRtaM - 5 vR. tadevamuktaM caturthaM prAbhRtaM, samprati paJcamamArabhyate - tasya cAyamarthAdhikAraH 'kasmin lezyA pratihate' ti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (36) tA kassi NaM sUriyassa lessA paDihatAti vadejjA ?, tattha khalu imao vIsaM paDivattIo pannattAo, tatthege evamAhaMsu tA maMdaraMsi NaM pavvataMsi sUryassa lessA paDihatA AhitAti vadejjA, ege evamAhaMsu 1, ege puNa evamAhaMsu tA bhmeruMsi NaM pavvataMsi sUriyasssa lessA paDihatA AhitAtivadejjA, ege evamAhaMsu 2 / evaM eteNaM abhilAveNaM bhANiyavvaM, tA manoramaMsi NaM pavvayaMsi, tA sudaMsaNaMsi NaM pavvayaMsi, tA sayaMpabhaMsiNaM pavvataMsi tA girirAyaMsi NaM pavvataMsi tA rataNuccayaMsi NaM pavvataMsi tA siluccayaMsi NaM pavvayaMsi tA loamajjhasi NaM pavvataMsi tA loyaNAbhiMsi NaM pavvataMsi tA acchaMsi NaM pavvataMsi tA sUriyAvattaMsi NaM pavvataMsi sUriyAvaraNaMsi NaM pavvataMsi tA uttamaMsi NaM pavvayaMsi tA disAdissi NaM pavvataMsi tA avataMsaMsi NaM pavvataMsi tA dharaNikhIlaMsi NaM pavvayaMsi tA dharaNisiMgaMsi NaM pavvayaMsi tA pavvatiMdaMsi NaM pavvataMsi NaM pavvataMsi tA pavvayarAyaMsi NaM pavvayaMsi sUriyasa lesA paDihatA AhitAti vadejjA, ege evamAhaMsu / vayaM puNa evaM vadAmo-tA maMdarevi pavuccati jAva pavvayarAyA vuccati, tA jeNaM puggalA sUriyassa lesaM phusaMti te NaM puggalA sUriyassa lesaM paDihaNaMti, adiTThAvi NaM poggalA sUriyassa lessaM paDihaNaMti, carimalesaMtaragatAvi NaM poggalA sUriyassa lessaM paDihaNaMti / vR. 'tA kassi Na' mityAdi, tA iti pUrvavat, abhyantaramaNDale sUryasya lezyA prasaratIti kasmin sthAne lezyA pratihatA AkhyAtA iti vadet ?, ayamiha bhAvArtha - ihAvazyamabhyantaraM pravizantI sUryasya lezyA kasmin sthAne pratihatetyabhyupagantavyaM, yataH sarvAbhyantare sarvabAhye ca maNDale jambUdvIpagataM tApakSetramAyAmataH paJcacatvAriMzadyojanasahasrApramANamevAkhyAtametacca sarvAbhyantaramaNDalage sUrye lezyApratihatimantareNa nopapadyate, anyathA niSkramati sUrye tavpratibaddhasya tApakSetrasyApi niSkramaNabhAvAt sarvabAhye maNDale cAraM carati sUrye hInamAyAmato bhavet na ca muktato'vasIya kApi lezyA pratighAtamupayAti tatastadavagamAya prazna iti, evaM prazne kRte sati bhagavAnetadviSaye yAvatyaH pratipattayastAvatIrupadarzayati 'tatthe'tyAdi, tatra-sUryalezyApratihativiSaye khalvimA viMzati pratipattayaH prajJaptAH, tadyathA 'tatra' teSAM viMzateH paratIrthikAnAM madhya eka evamAhuH - mandare parvate sUryasya lezyA pratihatA Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 5/-/36 AkhyAtA iti vadet, vadediti teSAMmUlabhUtaM svaziSyaM pratyupadezaH, atraivopasaMhAraH 'egeevamAhaMsu' 1, eke punarevamAhuH-merau parvate sUryalezyA pratihatA AkhyAtA iti vadet, eke evamAhuH 2, 'eva'mityAdi evaM-uktena prakAreNa-etena vakSyamANena pratipattivizeSabhUtenAlApakena zeSapratipattijAtaM netavyaM, tAneva pratipattivizeSabhUtAnAlApakAn darzayati- 'tA manoramaMsiNaM pavvataMsI' tyAdi pratyAlApakaM ca pUrvoktAni padAni yojanIyAni, tata evaM sUtrapAThaH-'ege puNa eva0tA maNoramaMsi NaM pavvayaMsi sUriyalesA paDihayA Ahiyatti vaijjA ege eva03, ege puNa evA0 tA sudaMsaNaMsiNaM pavvayaMsi sUriyalesA paDihayA Ahiyatti vaejjA, ege eva04, ege puNa eva0 tA sayaMpahaMsi NaM pavvayaMsi sUriyalesA paDihayA Ahiyatti vaijA ege ev05| ege puNa evamAhaMsu tA girirAyasiNaM pavvayaMsi sUriyalesA paDihayA Ahiyatti vaejA, ege eva0 6, ege puNa evamAhaMsu tA rayaNuccayaMsiNaM pavvayaMsi sUriyalesA paDihayA Ahiyatti vaijA, ege eva07, ege puNa evamAhaMsu tA siluccayaMsiNaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahiyatta vaejjA, ege eva08, ege puNa eva0tA loyamamaMsi NaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahiyatti vaejjA, ege eva09, ege puNa evamAhaMsu tA loganAbhiMsi NaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahi0 ege eva10 / ege puNa evamAhaMsu tA acchaMsi NaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahiyatti vaijjA ege eva011, ege puNa evamAhaMsu tA sUriyAvattaMsi NaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahi ege eva012, egepuNa evamAhaMsu tA sUriyAvaraNaMsi pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahi0 ege eva013, ege puNa evamAhaMsu tA uttamaMsi NaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahi0 ege eva014, ege puNa eva0 tA disAdissi NaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahi0 ege evamAhaMsu15, egepuNaevamAhaMsutAavataMsaMsiNaM pavvayaMsisUriyassa lesApaDihayA AhiyattivaejjA ege evamAhaMsu 16, ege puNa evamAhaMsutA dharaNikhIlaMsiNaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA AhiyattivaejjA ege evamAhaMsu 17, egepuNa evamAhaMsutAdharaNisiMgaMsiNaMpavvayaMsisUriyassa lesA paDihayA Ahiyatti vaejjA ege evamAhaMsu 18, ege puNa evamAhaMsutA pavvaiMdaMsiNaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahiyatti vaejA ege evamAhaMsu 19, ege puNa evamAhaMsu tA pavvayarAyaMsiNaM pavvayaMsi sUriyassa lesA paDihayA Ahiyatti vaejA ege evamAhaMsu 20 / / tadevaM paratIrthikapratipattIrupadarya samprati svamatamupadarzayati-'vayaM puNa'ityAdi, vayaM punarutpannakevalajyotiSa evaM vadAmaH yadut 'tA' iti pUrvavat yasmin parvate'bhyantaraM prasarantI sUryasya lezyApratighAtamupagacchati samandaro'pyucyate yAvatparvatarAjo'pyucyate, sarveSAmapyeteSAM zabdAnAmekArthikatvAt, tathA mandaro nAma devastatra palyopamasthitiko maharddhikaH parivasati tena tadyogAnmandara ityabhidhIyate 1, sakalatiryaglokamadhyabhAgasya maryAdAkAritvAnmeru 2, manAMsi devAnAmapi atisurapatayA ramayatIti manoramaH 3, zobhanaM jAmvUnadamayatayA vajraralavahulatayA camanonivRtikaraM darzanaM yasyAsau sudarzanaH,4, svayamAdityAdinirapekSA ratnabahulatayAprabhA-prakAzo yasya sa svayaMprabhaH 5 / ____ tathA sarveSAmapi girINAmuccaistvena tIrthakarajanmAbhiSekAzrayatayA ca rAjA girirAjaH 6, tathA ratnAnAM nAnAvidhAnAmut-prAvalyena cayaH-upacayo yatra sa ratnoccayaH 7, tathA zilAnAM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 5, prAbhRtaprAbhRtaM - 85 pANDukambalazilAprabhRtInAmut-Urdhva zirasa uparicayaH-sambhavo yatra sa ziloccayaH 8, tathA lokasya-tiryaglokasya samastasyApi madhye varattate iti lokamadhyaH 9, tathAlokasya-tiryaglokasya sthAlaprakhyasya nAbhiriva-sthAlamadhyagatasamunnatavRttacandraka iva lokanAbhi 10 / tathA accha:-svacchaH sunirmalajAmbUnadaratnabahulatvAt 11, tathA sUrya upalakSaNametat candragrahanakSatratArakAzca pradakSiNamAvartante yasya sa sUryAvattaH 12, tathA sUryairupalakSaNametat candragrahanakSatratArakAbhizca samantataH paribhramaNazIlairAvriyate sma-veSTayate smeti sUryAvaraNaH 'kRddhahula miti vacanAtkarmaNyanaSapratyayaH 13, tathA girINAmuttama itiuttamaH 14,dizAmAdi-prabhavodigAdi, tathAhi-rucakAdizAM vidizAMca prabhavo rucakazcASTapradezAtmako merumadhyavartI tato merurapidigAdirityacyate 15, tathA girINAmavataMsaka ivetyavataMsakaH 16 / amISAM ca SoDazAnAM nAmnAM saGgAhike ime jambUdvIpaprajJaptiprasiddha gaathe||1|| "maMdaramerumaNorama sudaMsaNa sayaMpabhe ya giriraayaa| rayaNoccae siloccaya majjho logassa nAbhI ya / / // 2 // ____ acche ya sUriyAvatte, sUriyAvaraNe iy| uttame ya disAI ya, vaDiMse iya solse|| tathAdharaNyAH-pRthivyAH kIlaka ivadharaNikIlakaH, tathA dharaNyAH zrRGgamivadharaNizRGgaH, parvatAnAmindraH parvatendraH, parvatAnAM rAjA parvatarAjaH, tadevaM sarve'pimandarAdayaH zabdAH paramArthata ekArthikAstatobhinnAbhiprAyatayA pravRttAH prAktanAH pratipattayaH sarvAapimithyArUpAavagantavyAH yApi ca lezyApratihati sA mandare'pyasti anyatrApi ca, tathA cAha-- 'tAjeNaM'ityAdi, tA iti pUrvavatyeNamiti vAkyAlaGkAre pudgA merutaTabhittisaMsthitAH sUryasya lezyAM spRzanti te pudgalAH sUryasya lezyAMpratighnanti, abhyantaraMpravizantyAH sUryalezyAyAstaiHpratiskhalitatvAt, ye'pi pudgalA merutaTabhittisaMsthitA api dRzyamAnapudgalAntargatAH sUkSmatvAn cakSusparzamupayAnti te'pyadRSTA api sUryalezyAM pratighnanti, tairapyabhyantaraMpravizantyAH sUryalezyAyAH svazaktyanurUpaMpratiskhalyamAnatvAt, ye'pi meroranyatrApi caramalezyAntaragatAH-caramalezyA-vizeSasaMsparzinaH pudgalAste'pi sUryalez pratighnanti, tairapi caramalezyAsaMsparzitayA caramalezyAyAH pratihanyamAnatvAt / / prAbhRtaM-5 samAptam (prAbhRtaM-6) tadevamuktaM paJcamaM prAbhRtaM, samprati paSThamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-'kathamojaHsaMsthitirAkhyAtA'iti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (37) tA kahaM te oyasaMThitI AhitAtivadejA ?, tattha khalu imAo paNavIsaM paDivattIo pannattAo / tatthege evamAhaMsu tA aNusamayameva sUriyassa oyA annA uppaje, annA aveti, ege evamAhaMsu 1, ege puNa evamAhaMsu tA aNumuhuttameva sUriyassa oyA annA uppajati annA aveti 2 / eteNaM abhilAveNaM netavvA, tA aNurAiMdiyameva tA aNupakkhameva tA aNumAsameva tA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 6/-/37 uDumeva tA aNuayaNameva tA aNusaMvaccharameva tA aNujugameva tA aNuvAsasayameva tA aNuvAsa sahastameva tA aNuvAsasayasahassameva tA aNupuvvameva tA aNupuvvasamayameva aNupuvvasahassamevatA aNupuvvasatasaharasameva tA aNupavitovamameva tA aNupalitovamasatameva tA aNupalitovamasahassameva tA aNupalitovamasayasahassameva tA aNusAgarovamameva, tA aNusAgarovamasatameva tA aNusAgarovamasaharasameva tA aNusAgarovamasaya saharasameva ege evamAhaMsu tA aNuussappiNiosappiNimeva sUriyassa oyA annA uppajjati annA aveti, ege eva0 / 86 vayaM puNa evaM vadAmo tA tIsaM 2 muhutte sUriyassa oyA avaTThitA bhavati, teNa paraM sUriyassa oyA anavaTThitA bhavati, chammAse sUrie oyaM nivuddheti chammAse sUrie oyaM abhivaDheti, nikkhamamANe sUrie detaM nivuDDheti pavisamANe sUrie desaM abhivuDDhei, tattha ko hetUti vadejjA ? tA ayannaM jaMbuddIve 2 savvadIvasamu0 jAva parikkheveNaM, tA jayA NaM sUrie savvabdhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, se nikkhamamaNe sUrie navaM saMvaccharaM ayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi abbhitarANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie abhitarANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM egeNaM rAIdieNaM egaM bhAgaM oyAe disavasakhattassa nivuDhittA ratanikkhettassa abhivaDDhittA cAraM carati, maMDalaM aTThArasahiM tIsehiM satehiM chittA, tatA NaM aTThArasamuhutte divase bhavati dohiM egaTTibhAgamuhuttehiM UNe duvAla- samuhuttA rAI bhavati dohiM egaThThibhAgamuhuttehiM ahiyA, se nikkhamamANe sUrie doccaMsi ahorattaMsi abbhitarataccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie abbhitarataccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM dohiM rAidiehiM do bhAge oyAe divasakhettassa nivuDDhittA rayaNikhittassa abhivaDDhettA cAraM carati, maMDalaM aTThArasatIsehiM saehiM chettA, tatA NaM aTThArasamuhutte divase bhavati cauhiM egaTTibhAgamuhuttehiM UNe duvAlasamuhuttA rAI bhavati cauhiM egaTTibhAgamuhuttehiM ahiyA, evaM khalu eteNuvAeNaM nikkhamamANe sUrie tayAnaMtarAo tadAnaMtaraM maMDalAto maMDalaM saMkamamANe 2 egamege maMDale egamegeNaM rAidieNaM egamegeNaM 2 bhAgaM oyAe divasakhettassa nivuDDhemANe 2 rayaNikhettassa abhivaDDemANe 2 savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie savvabbhaMtarAto maMDalAto savvavAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM savvabbhaMtaraM maMDalaM paNidhAya egeNaM tesIteNaM rAiMdiyasateNaM ege tesItaM bhAgasataM oyAe divasakhettassa nivvuDDhettA rayamikhettassa abhivuDDhettA cAraM carati maMDalaM aTThArasahiM tIsehiM chettA, tatANaM uttamakaTTapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati jahannae duvAlasamuhutte divase bhavati, esa NaM paDhamachammAse esa NaM paDhamassa chammAsassa pajjavasANe, se pavisamANe sUrie doccaM chammAsaM ayamANe paDhamaMsi ahorattaMsi bAhirANaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie bAhirAnaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM egeNaM rAidieNaM egaM bhAgaM oyAe ratanikkhettassa nivvuDDhettA divasakhettassa abhivaDDhettA cAraM carati, maMDalaM aTThArasahiM tIsehiM chettA, tatA NaM aTThArasamuhuttA rAI bhavati dohiM egaTThibhAgamuhuttehiM UNA duvAlasamuhutte divase bhavati dohiM egaTTibhAgamuhuttehiM adhie, se pavisamANe sUrie doccaMsi ahorattaMsi bAhiraM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 prAbhRtaM 6, prAbhRtaprAbhRtaM - taccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tA jayA NaM sUrie bAhirataccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM caratitatANaMdohiMrAiMdiehiMdobhAe oyAe rayaNikhettassa nivvuhettA divasakhettassaabhivuDDhettA cAraMcarati, maMDalaM aTThArasahiMtIsehiMchettA, tayANaM aTThAsamuhuttA rAIbhavati cAhiM egaTThibhAgamuhuttehiM UNA duvAlasamuhute divase bhavati cauhiM egahibhAgamuhuttehiM adhie, evaM khalu eteNuvAeNaM pavisamANe sUrie tatANaMtarAto tadAnaMtaraM maMDalAto maMDalaM saMkamamANe 2 egamegeNaM rAiMdieNaM egamegeNaM bhAgaM oyAe rayaNikhettassa nivvuDDemANe 2 divasakhettassa abhivaDDemANe 2 savvabhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati / tAjayA NaM sUrie savvabAhirAto maMDalAto savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatANaM savvabAhiraM maMDalaM paNidhAya egeNaM tesIteNaM rAiMdiyasaeNa egaM tesItaM bhAgasataM oyAe rayaNikhittassa nivuDDhettA divasakhettassa abhivaDvettA cAraM carati, maMDalaM aTThArasatIsehiM saehiM chettA, tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAIbhavati, esaNaM docce chammAse esaNaM doccassa chammAsassa pajjavasANe, esaNaM Adicce saMvacchare, esaNaM Adiccassa saMvaccharassa pjvsaanne|| vR. 'tA kahaM te oyasaMThiI' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM?-kena prakAreNa kiM sarvakAlamekarUpAvasthAyitayA utAnyathA ojasaH-prakAzasya saMsthiti-avasthAnamAkhyAtA iti vadeta, evamukte bhagavAnetadviSaye yAvatyaH pratipattayaH sambhavanti tAvatIH kathayati ____ 'tatthe' tyAdi, tatra-ojaHsaMsthitau viSaye khalvimAH paJcaviMzati pratipattayaH prajJaptAH, tadyathA-tatra-teSAM paJcaviMzateH paratIthikAnAM madhye eke vAdina evamAhuH, 'tA'itita pUrvavat, anusamayameva-pratikSaNameva sUryasya ojo'nyadutpadyate anyadapaiti, kimuktaMbhavati?-pratikSaNaM sUryasya ojaH prAktanabhinnapramANaM vinazyati, anya deva prAktanAdbhinnapramANamoja utpadyate, sUtre ca ojaHzabdasya stratvena nirdezaH prAkRtatvAdArSatvAdvA, atraivopsNhaarH|| __"ege evamAhaMsu' 1, eke punarevamAhuH, 'tA'iti pUrvavat, anumuhUrtameva-pratimuhUrtameva sUryasya ojo'nyadutpadyate anyacca prAktanmapati, atraivopasaMhAraH 'ege0 evamAhaMsu' 1, eke punarevamAhuH, 'tA' iti pUrvavat, anumuhUrtameva-pratimuhUrtameva sUryasyaojo'nyadutpadyate anyacca prAktanamapaiti, atraivopasaMhAraH 'ege0 evamAhaMsu 2, "eva'mityAdi, evaM-uktena prakAreNa etena vakSyamANena pratipattivizeSabhatenAlApakena zeSaM pratipattijAtaM netavyaM, tAnevAbhilApavizeSAn darzayati-'tAaNurAiMdiyameve'tyAdi, sugama, navaraM rAtrindivaM rAtrindivamanu anurAtriMdivamityevaM sarvatra vigrahabhAvanA karaNIyA, pAThaH punarevaM sUtrasyaveditavyaH- egeevamAhaMsutAaNurAiMdiyameva sUriyassa oyA annA uppajjaiannAaveti, ege0 evamAhaMsu3, egepuNaevamAhaMsutAaNupakkhameva sUriyassaoyA annA uppajjai, annAavei, ege0 evamAhaMsu4, egepuNa evamAhaMsutAaNumAsameva sUriyassa oyA annA uppajjati (annA) avei, ege0 evamAhaMsu 5 / / ege puNa evamAhaMsu tA aNuuumeva sUriyassa oA annA uppajjai, annA avei, ege evamAhaMsutA aNusaMvaccharameva sUriyassaojA annA uppAiannA avei, ege evamAhaMsu 8, ege puNa evamAhaMsu tA aNujugameva sUriyassa oA annA uppajjai annA avei, ege evamAhaMsu 9, Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 6/-/ 37 ege puNa eva0tA aNuvAsasayameva sUriyassa oyA annA uppajjai annA avei, ege eva 10 / tAege puNa evamAhaMsu aNuvAsasahassameva sUriyassa oA annA uppajjai annA avei, ege eva011, ege puNa evamAhaMsu tA aNuvAsasayasaharasameva sUriyassa oyA annA uppajjai annA avei, ege eva012, ege puNa evamAhaMsu tA amupuvvameva sUriyassa oyA annA uppajjai annA avei, ege eva013, ege puNa evamAhaMsu tA aNupuvvasayameva sUriyassa oyA annA uppaja annA avei, ege eva014, ege puNa eva0tA aNupuvvasahassameva sUriyassa oyA annA uppajjai annA avei, ege eva015 / ege puNa evamAhaMsu tA aNupuvvasayasahassameva sUriyassa oyA annA uppana, annA avei, ege 016, ege puNa evamAhaMsu tA aNupali ovamameva sUriyasa yA annA uppajjai, annA avei, ege 017, ege puNa evamAhaMsu tA aNupaliovamasayameva sUriyassa oyA annA uppajjai, annA avei, ege 018, ege puNa evamAhaMsu tA aNupaliovamahassameva sUriyassa oyA annA uppajjai annA avei, ega 019, ege puNa evamAhaMsu tA aNupaliovamasayasahassameva sUriyassa oyA annA uppajjai, annA avei, ege 20 / 88 puNa evamAhaMtA aNusAgarovamameva sUriyassa oyA annA uppajjai, annA avei, ege evamAhaMsu 21, ege puNa evamAhaMsu tA aNusAgarovamasayameva sUriyassa oyA annA uppajjai, annA ege evamAhaM 22, ege puNa evamAhaMsu tA aNusAgarovamasaharasameva sUriyassa oyA annAuppajjai,annA avei, ege evamAhaMsu 23, ege puNa evamAhaMsutA aNusAgarovamasayasaharasameva sUriyassa oyA annA uppajjai, annA avei, ege evamAhaMsu 24, ege puNa evamAhaMsu tA aNuussappiNiosAppiNimeva sUriyassa oyA annA uppajjai, annA avei, ege evamAhaMsu 25 etAzca pratipattayaH sarvA api mithyAtvarUpA yato'ta etAsAmapohena bhagavAn svamatamupadarzayati-vayaM punarevaM - vyamANaprakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha- 'tA tIsa ' mityAdi, tA iti pUrvavat, jambUdvIpe prativarSaM paripUrNatayA triMzataM triMzataM muhUrttAn yAvat sUryasya oghaH-prakAzo'vasthitaM bhavati, kimuktaM bhavati ?, sUryasaMvatsaraparyante yadA sUrya sarvAbhyantare maNDale cAraM carati tadA sUryasya jambUdvIpagatamojaH paripUrNapramANaM triMzataM muhUrttAn yAvad bhavati 'teNa paraM'ti tataH paraM sarvAbhyantarAnmaNDalAtparamityartha, sUryasyaujo'navasthitaM bhavati, kasmAdanavasthitaM bhavatIti cet, ata Aha- 'chammAse' ityAdi, yasmAtkAraNAtsarvAbhyantarAmaNDalAtparataH prathamAn sUryasaMvatsarasatkAn SaNmAsAn yAvatsUryo jambUdvIpagatamojaH - prakAzaM pratyahorAtramekaikasya triMzadadhikASTAdazazatasaGkhyabhAgasatkasya bhAgasya hApanena nirveSTayatihApayati, tadanantaraM dvitIyAn SaNmAsAn sUryasaMvatsarasatkAn yAvatsUrya pratyahorAtramekaikatriMzadadhikASTAdazazatasaGkhyasatkabhAgavarddhanenaujaH - prakAzamabhivarddhayati, etadeva vyaktaM vyAcaSTe'nikkhamamANe'ityAdi, sugamam, navaraM dezamiti - triMzadadhikAnAmaSTAdazazatasaGkhyAnAM bhAgAnAM satkaM pratyahorAtramekaikaM bhAgaM, tenocyate sarvAbhyantare maNDale paripUrNatayA triMzataM mUhUrttAn yAdavasthitaM sUryasyaiaujastataH paramanavasthitamiti, etadeva vaitatyena vibhAvayiSuH praznasUtramupanyasyannAha - 'tatthe'tyAdi, tatra - niSkrAman sUryo dezaM yathoktavyaM nirveSTayati pravizannabhivarddhayatItyetatsamin viSaye ko hetuH ? - kA upapattiriti vadet, bhagavAnAha - 'tA ayanna' mityAdi, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 6, prAbhRtaprAbhRtaM idaM jambUdvIpavAkyaM pUrvavat paripUrNa paThanIyaM vyAkhyAnIyaM ca, 'tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA sUrya sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAra carati tadA uttamakASThAprApta utkarSako'STAdazamuhUrto divaso bhavati, jaghanyA dvAdazamuhUrtA rAtri, tataH sarvAbhyantarAnmaNDalAduktaprakAreNa niSkrAman sUryonavaMsaMvatsaramAdadAnonavasyasaMvatsarasya prathame'horAtre'bhyannarAnantaraMdvitIyamaNDalamupasaMkramya cAraM carati / "tA jayANa mityAdi, tatra yadA sarvAbhyantarAnantaraM dvitIyaM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA ekena rAtrindivena sarvAbhyantaramaNDalagatena prathamakSaNAdUrdhva zanaiH zanaiH kalAmAtrakalAmAtra-hApanenAhorAtraparyanteekaMbhAgamojasaH-prakAzasya divasakSetragatasya nirveSTaya-hApayitvA tameva caikaM bhAgaM rajanikSetrasyAbhivarddhayitvA cAraM carati, kiyapramANaM punarbhAgaM divasakSetragatasya prakAzasya hApayitvA rajanikSetrasya varddhayitvA ? tataAha-maNDalamaSTAdazabhistriMzaiH-triMzadadhikaiHzataizchittvA, kimuktaMbhavati? -dvitIyaM maNDalamaSTAdazabhistrazadadhikairbhAgazatairvibhajya tatsatkamekaMbhAgamiti, kasmAtpunarmaNDalasyASTAdaza zatAni triMzadadhikAni bhAgAnAM parikalpyante?, ucyate, iha ekaikaM maNDalaM dvAbhyAM sUryAbhyAM ekenAhorAtreNa bhramyApUryate, ahorAtrazca triMzanmuhUrtapramANaH, pratisUryaM cAhorAtragaNane paramArthato dvAvahorAtrau bhavataH, dvayozcAhorAtrayoHSaSTirmuhUntAH, tato maNDalaM prathamataH SaSTayabhAgairvibhajyate, niSkramantau ca sUryaupratyahorAtraM pratyekaM dvau dvau muhUrtekaSaSTibhAgau hApayataH pravizantau cAbhivarddhayataH, yau ca dvau muhUrtekaSaSTibhAgau tausamaditAvekaH sArddhatriMzattamobhAgaH, tataH SaSTirapi bhAgAHsArddhayA triMzatA guNyante, jAtAnyaSTAdazazatAni triMzatA'dhikAnicabhAgAnAM, evaM niSkramansUrya pratimaNDalaM triMzadadhikASTAdazazatasaGkhyAnAM bhAgAnAM satkamekaikaM bhAgaM divasakSetragatasya prakAzasya hApayan rajanikSetrasyAbhivarddhayan tAvadvaktavyaH yAvatsarvabAhye maNDale tryazItyadhikaM bhAgazataM divasakSetragatasya prakAzasya hApayitA rajanikSetrasyacAbhivarddhayitA bhavati, tryazItyadhikaMca bhAgazatamaSTAdazazatAnAM triMzadadhikAnAM dazamo bhaagH| tataH 'sarvAbhyantarAnmaNDalAt sarvabAhye maNDale jambUdvIpacakravAladazabhAgastruTayati rajanikSetrasyAbhivarddhate' iti yayAgabhihitaM tadapi samIcInaM jAtamiti, evamabhyantaraM pravizan pratimaNDalamaSTAdazazatabhAgAnAM triMzadadhikAnAM satkamekaikaM bhAgamabhivarddhayana tAvadvaktavyo yAvatsarvAbhyantaremaNDale tryazItyadhikaMbhAgazataMdivasakSetragatasya prakAzasyAbhivarddhayati rajanikSetragatasya ca hApayati, tryazItyadhikaM ca bhAgazataM jambUdvIpacakravAlasya dazamo bhAgastataH sarvavAhyAnmaNDalAtsarvAbhyantaremaNDale divasakSetragatasya prakAzasyaiko dazamazcakravAlabhAgo'bhivaddhate rajanikSetragatasya tu truTayatIti yayAgavAdi tadavirodhIti, sUtraM tu 'tayA NaM aTThArasamuhutte divase' ityAdikaM sakalamapi prAbhRtaparisamAptiM yAvatsugama, navaramevamatropasaMhAraH-yat evaM sUryacArastataH pratisUryasaMvatsaraM sUryasaMvatsaraparyante sarvAbhyantare maNDale triMzataM 2 muhUrtAn yAvatparipUrNamavasthitamojastataH paramanavasthitaM, sarvAbhyantare'pica maNDale triMzataM muhUrtAn yAvatparipUrNamavasthitamoja ucyate vyavahArato nizcayataH punastatrApi prathamakSaNAdUrdhva zanaiH zanairdIyamAnamavaseyaM, prathamakSaNAdUrdhvaMsUryasya sarvAbhyantarAnantaradvitIyamaNDalAbhimukhaM cAracaraNAditi // prAbhRtaM-6 samAptam Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 7/-/ 38 prAbhRtaM -7 vR. tadevamuktaM SaSThaM prAbhRtaM, samprati saptamaM Arabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH 'kastava matena bhagavan ! sUryaM varayatI' ti, tata etadviSayaM praznasUtramAha mU. (38) tA ke te sUriyaM varaMti AhitAti vadejjA ?, tattha khalu imAo vIsaM paDivattIo pannattAo / tatthege evamAhaMsu-tA maMdare NaM pavvate sUriyaM varayati Ahiteti vadejjA, ege evamAhaMsu 1, ege puNa evamAhaMsu tA merU NaM pavvate sUriyaM varati Ahiteti vadejjA / evaM eeNaM abhilAveNaM netavvaM jAva pavvatarAye NaM pavvate sUriyaM varayati Ahiteti vadejjA, taM ege evamAhaMsu / vayaM puNa evaM vadAmo-tA maMdarevi pavuccati taheva jAva pavvatarAevu pavuccati, tA jeNaM poggalA sUriyassa lesaM phusati te poggalA sUriyaM varayaMti, adiTThAvi NaM poggalA sUriyaM varayaMti, caramalesaMtaragatAvi NaM poggalA sUriyaM varayati // vR. 'tA ke te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kastava matena bhagavan ! sUryaM varayati ?, varayan 'vara IpsAyAM ' Aptumicchan svaprakAzakatvena svIkurvan, AkhyAta iti vadet, evamukte bhagavAn etadviSayA yAvatyaH paratIrthikAnAM pratipattayaH tAvatIH kathayati - 'tatthe' tyAdi, tatra sUryaM prati varaNaviSaye khalvimA viMzati pratipattayaH prajJaptAH, tadyathA - tatra teSAM viMzateH paratIrthikAnAM madhye eke prathamA evamAhuH - mandaraH parvataH sUryaM varayati, mandaraH parvato hi sUryeNa maNDalaparibhramyA sarvataH prakAzyate, tataH sUryaM prakAzakatvena varayatItyucyate, atropasaMhAraH- ege0 ' 1, eke punarevamAhuH, meruparvataH sUryaM varayannAkhyAta iti vadet, atrApyupasaMhAraH 'ege 02 / 'eva' mityAdi, evaM - uktena prakAreNa lezyApratihativiSayavipratipattivat tAvannetavyaM yAvatparvatarAjaH parvataH sUryaM varayan AkhyAta iti vadet, eke evamAhuriti, kimuktaM bhati ? - yathA prAk lezyApratihativiSaye viMzati pratipattayo yena krameNoktAstena krameNAtrApi vaktavyAH, sUtrapATho'pi prathamapratipattigatapAThAnusAreNAnyUnAtiriktaH svayaM paribhAvanIyo, granthagauravabhayAttu na likhyate, tadevamuktAH paratIrthikapratipattayaH, saMprati bhagavAn svamatamupadarzayati 'vayaM puNa' ityAdi, vayaM punarevaM vakSyamANaprakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha-'tA maMdareSvI tyAdi, tA iti pUrvavat, yo'sau parvataH sUryaM varayan AkhyAtaH sa mandaro'pyucyate merurapyucyate yAvatparvatarAjo'pyucyate, etacca prAgeva bhAvitaM, tato bhinnabhinnaviSayatayA pravRttAH prAktanyaH pratipattayaH sarvA api mithyArUpA avagantavyAH, api ca- na kevalo merureva sUryaM varayati, kiM tvanye'pi pudgalAH, tathA cAha- 'tA je Na', tA iti pUrvavat pudgalA merugatA amerugatA vA sUryalezyAM spRzanti te pudgalAH svaprakAzakatvena sUryaM varayanti, IpsitaM hi sUryeNa prakAzyate, tato lezyApudgalaiH saha sambandhAtparaMparayA te - sUryaM svaM kurvantItyucyate, ye ca prakAzyamAnapudgalaskandhAntargatA merugatA amerugatA vA sUryeNa prakAzitA api sUkSmatvAnna cakSusparzamupagacchanti te'pi prAguktayuktyA sUryaM varayanti ye'pica caramalezyAntaragatAH - svacaramalezyAvizeSasparzinaH pudgalAste 'pi sUryaM varayanti teSAmapi sUryeNa prakAzyamAnatvAt // prAbhRtaM -7 samAptam Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 8, prAbhRtaprAbhRtaM 91 prAbhRtaM -8 vR. tadevamuktaM saptamaM prAbhRtaM samprati aSTamamArabhyate - tasya cAyamarthAdhikAraH - 'kathaM tvayA bhagavan! udayasaMsthitirAkhyAtA' iti, tata itthaMbhUtameva praznasUtramAha mU. (39) tA kahaM te udayasaMThitI Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu imAo tinni paDivattIo p0| tatthege evamAhaMsu, tA jayA NaM jaMbuddIve 2 dAhiNaDDhe aTThArasamuhutte divase bhavati tatA NaM uttaraDDevi aTThArasamuhutte divase bhavati, jayA NaM uttaraDe aTThArasamuhutte divase bhavati tayA NaM dAhiNaDDhe'vi aTThArasamuhutte divase bhavati, ta (ja) dANaM jaMbuddIve 2 dAhiNaDDe sattarasamuhutte divase bhavati tayA NaM uttaraDDevi sattarasamuhutte divase bhavati, tayA NaM uttaraDDhe sattarasamuhutte divase bhavati tadANaM dAhiNadevi sattarasamuhutte divase bhavati, evaM parihAvetavyaM, solasamuhutte divase pannarasamuhutte divase caudasamuhutte divase terasamuhutte divase jAva NaM jaMbuddIve 2 dAhiNaDDhe bArasamuhutte divase tayA NaM uttaraddhevi bArasamuhutte divase bhavati, jatA NaM uttaraddhe bArasamuhutte divase bhavati tatA NaM dAhiNaddhevi vArasamuhutte divase bhavati, tatA NaM dAhiNaddhe bArasamuhutte divase bhavati tatA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimapaccatthimeNaM satA pannarasamuhutte divase bhavati sadA pannarasamuhuttA rAI bhavati, avaTThitA NaM tattha rAiMdiyA pannattA samaNAuso !, ege evamAhaMsu / ege puNa evamAhaMsujatA NaM jaMbuddIve 2 dAhiNaddhe aTThArasamuhuttAnaMtare divase bhavati tayA NaM uttaraddhevi aTThArasamuhuttAnaMtare divase bhavati tayA NaM uttaraddhevi aTTArasamuhuttAnaMtare divase bhavai, jayA NaM uttaraddhe aTThArasamuhuttANaMtare divase bhavai tatA NaM dAhiNaDDhevi aTThArasamuhuttAnaMtare divase bhavai evaM parihAvetavyaM, sattarasamuhuttANaMtare divase bhavati, solasamuhuttAnaMtare0, pannarasamuhuttAnaMtare divase bhavati, coddasamuhuttANaMtare0, terasamuhuttAnaMtare0, jayA NaM jaMbuddIve 2 dAhiNaddhe bArasamuhuttAnaMtare divase bhavati tadA NaM uttaraddhevi bArasamuhuttAnaMtare divase, jatA NaM uttaraddhe bArasamuhuttAnaMtare divase bhavai tayA NaM dAhiNaddhevi bArasamuhuttANaMtare divase bhavati tadA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puratthimapaccatthime NaM no sadA pannarasamuhute divase bhavati no sadA pannarasamuhut rAI bhavati, anavaTTitA NaM tattha rAiMdiyA NaM samaNAuso !, ege evamAhaMsu 2 / ege puNa evamAhaMsu, tA jayA NaM jaMbuddIve 2 dAhaNiDDhe aTThArasamuhutte divase bhavati tadA NaM uttaraddhe duvAlasamuhuttA rAI bhavati, jayA NaM uttaraDDe aTThArasamuhutte divase bhavati tadA NaM dAhiNaDhe bArasamuhuttA (rAI bhavai, jayA NaM dAhiNaDDhe aTTArasamuhuttA) naMtare divase bhavati tadA NaM uttaraddhe vArasamuhuttA rAI bhavai, jatA NaM uttaraddhe aTThArasamuhuttAnaMtare divase bhavati tadA NaM dAhiNaDDe vArasamuhuttA rAI bhavati, evaM netavvaM sagalehi ya anaMtarehi ya ekkake do do AlAvakA, savvahiM duvAlasamuhuttA rAI bhavati, jAva tA jatA NaM jaMbuddIve 2 dAhiNaddhe vArasamuhuttAnaMtare divase bhavati tadANaM uttaraddhe duvAlasamuhuttA rAI bhavati, jayA NaM uttaraddhe bArasamuhuttANaMtare divase bhavati tadA NaM uttaraddhe duvAlasamuhuttA rAI bhavati, jayA NaM uttaraddhe duvAlasamuhuttAnaMtare divase bhavati tadA NaM dAhiNaddhe duvAlasamahuttA rAI bhavati, tatA NaM jaMbuddIve 2 mandarassa pavvayassa puratthimapaJccatthime NaM Nevatthi pannarasamuhutte divase bhavati nevatthi pannarasamuhuttA rAI bhavati, vocchinnA NaM tattha rAiMdiyA paM0 samaNAuso ! ege evamAhaMsu 3 / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 8/-/39 vayaM puNa evaM vadAmo, tA jaMbuddIve 2 sUriyA udINapAINamuggacchaMti pAINaudINamAgacchanti paDINaudINamuggacchaMti udINapAINamAgacchaMti, tA jatA NaM jaMbuddIve 2 dAhiNaddhe divase bhavati tadANaM uttaraddhe divase bhavati, jadA gaMu0 tadA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimapaccacchime rAI bhavati, tA jayA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puratthime NaM divase bhavati tadA gaM paccacchimeNavi divase bhavati, jayA NaM paJcatthime NaM divase bhavati tadA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNe NaM rAI bhavati, tA jayA NaM dAhiNaddhevi ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati tayA NaM uttaraddhe ukkosae aThThArasamuhutte divase bhavati, jadA uttaraddhe0 tadA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puratthime NaM jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, tA jayA NaM jaMbuddIve 2 mandarassa pavvatassa puracchime NaM ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati tatA NaM paJccatthimeNavi ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati, jatANaM paJcatthime NaM ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavati tatANaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNe NaM jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati / 92 evaM eeNaM gameNaM netavvaM, aTThArasamuhuttAnaMtare divase sAtiregaduvAlasamuhuttA rAI bhavati, sattarasamuhutte divase terasamuhuttA rAI, sattarasamuhuttAnaMtare divase bhavati sAtiregaterasamuhuttA rAI bhavati, solasamuhutte divase bhavati coddasamuhuttA rAI, bhavati, solasamuhuttANaMtare divase bhavati sAtiregacoddasamuhuttA rAI bhavati, pannarasamuhutte divase pannarasamuhutte divase pannarasamuhuttA rAI, pannarasamuhuttANaMtare divase sAtiregapannarasamuhuttA rAI bhavai, cauddasamuhutte divase solasamuhuttA rAI, coddasamuhuttAnaMtare divase sAtiregasolasamuhuttA rAI, terasamuhutte divase sattarasamuhuttA rAI, terasamuhuttAnaMtare divase sAtiregasattarasamuhuttA rAI, jahannae duvAlasamuhutte divase bhavati ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavai, evaM bhaNitavvaM / tA jayA NaM jaMbuddIve 2 dAhiNaddhe vAsANaM paDhame samae paDivajjati tatA NaM uttaraddhevi vAsANaM paDhame samae paDivajjati, jatA NaM uttaraddhe vAsANaM paDhame samae paDivajjati tatA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimapaccatthime NaM anaMtarapurakkhaDakAlasamayaMsi vAsANaM paDhame samae paDivajjai, tA jayA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchime NaM vAsANaM paDhame samae paDivajai tatA NaM paJcatthimeNavi vAsANaM paDhame samae paDivajjai, jayA NaM paJccatthime NaM vAsANaM paDhame samae paDivajjai tatA NaM jaMbuddIve 2 maMdaradAhiNe NaM anaMtarapacchAkayakAlasamayaMsi vAsANaM paDhame samae paDivanne bhavati / jahA samao evaM AvaliyA ANApANU thove lave muhutte ahoratte pakkhe mAse uU, evaM dasa AlAvagA jahA vAsANaM evaM hemaMtANaM gimhANaM ca bhANitavvA, tA jatA NaM jaMbuddIve 2 dAhiNaddhe paDhame ayaNe paDivajati tadA NaM uttaraddhevi paDhame ayaNe paDivajjai, jatA NaM uttaraddhe paDhame ayaNe paDivajati tadA NaM dAhiNaddhevi paDhame ayaNe paDivajjai, jatA NaM uttaraddhe paDhame ayaNe paDiva0 tatA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayasasa puratthimapaccatthime NaM anaMtarapurakkhaDakAlasamayaMsi paDhame ayaNe paDi0tA jayA NaM jaMbuddIve maMdarassa pavvayassa puratthime NaM paDhame ayaNe paDi0 tatA NaM paJccatthimeNavi paDhame ayaNe paDi0 jayA NaM paJccatthime NaM paDhame paDi0 tadA NaM jaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNe NaM anaMtarapacchAkaDakAlasamayaMsi paDhame ayaNe paDivanne bhavati, jahA ayaNe tahA saMvacchare juga vAsasate, evaM vAsasahasse vAsasaya- sahasse puvvaMge puvve evaM jAva Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 8, prAbhRtaprAbhRtaM __ 93 sIsapaheliyA palitovame saagrovme|taa jayANaM jaMbuddIve 2 dAhiNaDDe ussappiNI paDi0 tatANaM uttaraddhevi ussappiNI paDi0 jatANaM uttaraddhe ussappiNI paDivajati tatANaMjaMbuddIve 2 maMdarassa pavvayassa purathimapaJcatthimeNaM nevatthi osappiNI neva asthi ussappiNI avahitaiNaMtattha kAle pa0 samaNAuso!, evaM ussppinniivi| tAjayA NaM lavaNe samudde dAhiNaddhe divase bhavati tatA NaM lavaNasamudde uttaraddhe divase bhavati, jatA NaM uttaraddhe divase bhavati tatA NaM lavaNasamudde puracchimapaJcatthime NaM rAI bhavati, jahAjaMbuddIve 2 taheva jAva ussappiNI, tahA dhAyaisaMDeNaM dIve sUriyA odINa taheva, tA jatA NaM dhAyaisaMDe dIve dAhiNaddhe divase bhavati tatA NaM uttaraddhevi divase bhavati, jatA NaM uttaraddhe divase bhavati tatA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavvatANaM purathimapaJcasthimeNaM rAI bhavati, evaM jaMbuddIve 2 jahA taheva jAva ussppinnii|| kAloeNaMjahA lavaNe samudde taheva, tA abbhaMtarapukkharaddhe NaM sUriyA udINapAINamuggaccha taheva tA jayANaM abbhatarapukkharaddhe NaM dAhiNaddhe divase bhavati tadA NaM uttaraddhevi divase bhavati, jatA NaM uttaraddhevi taheva jAva usappiNI osppinniio|| vR.'tA kahate'ityAdi, tAitipUrvavat, kathaM? -kena prakAreNa sUryasya udayasaMsthitistetvayA bhagavannAkhyAtA iti vadet?, evamuktebhagavAnetadviSayA yAvatyaH pratipattayaH tAvatIrupa-darzayati 'tatthe'tyAdi, tatra-tasyAmudayasaMsthitau viSaye tina pratipattayaHparatIrthikAbhyupagamarUpAH prajJaptAH, tadyathA-tatra-teSAM trayANAMparatIrthikAnAMmadhye eke-prathamAH paratIrthikA evamAha:-'tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA Namiti vAkyAlaGkAre asmin jambUdvIpe dvIpe dakSiNAH aSTAdaza muhUrto divaso bhavati tadA uttarArddha'pi aSTAdazamuhUrto divasaH, tadevaM dakSiNAddhaniyamanenottarArddhatiyama uktaH, sampratiuttarArddhaniyamanenadakSiNArddhaniyamanamAha-'tAjayANa mityAdi, tatra yadA uttarArddha aSTAdazamuhUrto divaso bhavati tadA dakSiNArddha'pi aSTAdazamuhUrto divasaH, 'tAjayA NamityAdi, yadA jambUdvIpe dvIpe dakSiNA.saptadazamuhUrto divasobhavati tadA uttarArddha'pi saptadazamuhUrto divaso bhavati, yadA cottarArddha saptadazamuhUrto divaso bhavati tadA dakSiNA.'pi saptadazamuhUrto divasaH, 'evaM'ityAdi, evaM-uktenaprakAreNa ekaikamuhUrtahAnyAparihAtavyaM, parihAnimeva krameNa darzayati-prathamata uktaprakAreNa SoDazamuhUrto divaso vaktavyaH, tadanantaraM paJcadazamuhUrtastatazcaturdazamuhUrtastatastrayodazamuhUttaH, sUtrapATho'piprAguktasUtrAnusAreNa svayaMparibhAvanIyaH -sacaivam-'jayA NaM jaMvuddIve dIve dAhiNaDDhe solasamuhutte divase bhavai tayANaM uttaraDDevi javANaMuttaraDDhesolasamuhutte, divase bhavai tayANaM dAhiNaDDeviityAdi, dvAdazamuhUrtadivasapratipAdakaM sUtraM sAkSAdAha-'tA jayA Na'mityAdi, tA iti-tatra yadA jambUdvIpe dvIpe dakSiNArddha dvAdazamuhUrto divaso bhavati tadA uttarArddha'pi dvAdazamuhUrto divaso, yadA uttarArddha dvAdazamuhUrto divasastadA dakSiNAddhe'pi0 tadA ca aSTAdazamuhUrtAdidivasakAle jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya pUrvasyAmaparasyAM ca dizi sadA-sarvakAlaM paJcadazamuhUrto divaso bhavati, sadaiva ca paJcadazamuhUrtA rAtri, kuta ityAha-avasthitAni-sakalakAlamekapramANAni, Namiti vAkyAlaGkAre, tatramandarasya parvatasya pUrvasyAma- parasyAM ca dizi rAtriMdivAni prajJaptAni, he zramaNa ! he AyuSman !, etacca Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 8/-/39 prathamAnAM paratIrthikAnAM mUlabhUtaM svaziSyaM pratyAmantraNavAkyaM, atraivopasaMhAramAha _ "ege evamAhaMsu' 1, eke punarevamAhuH-yadA jambUdvIpe dvIpe dakSiNe'sminnaddhe'STAdazamuhUrtAnantaraH-aSTA dazabhyo muhUrtebhyo'nantaro-manAk hIno hInataro vA yAvatsaptadazabhyo muhUrtebhyaH kiJcitsamadhikapramANo divaso bhavati tadA uttarArddha'pyaSTAdazamuhUrttAnantaro divaso bhavati, yadAcottarAddhe'STAdazamuhUrtAnantarodivasobhavati tadA dakSiNA.'pitathA yadAjambUdvIpe dvIpedakSiNArddha saptadazamuhUrtAnantaro divaso bhavati tadA uttarArddha'pisaptadazamuhUrtAnantarodivasaH, yadA uttarArddha saptadazamuhUrtAnantaro divasastadA dakSiNA.'pi 'eva'mityAdi, evamuktenaprakAreNa ekaikamuhUrtahAnyAparihAtavyaM, parihAniprakAramevAha-solase tyAdi, prathamataH SoDazamuhUrtAnantaro divasovaktavyaH, tataH paJcadazamuhUrtAnantarastadanantaraMcaturdazamuhUrtAnantaraH, tataHtrayodazamuhUrtAnantaraH, eteSAM hi matena na kadAcanApi paripUrNamuhUrtapramANo divaso bhavati, tataH sarvatrAnantarazabdaprayogaH, dvAdazamuhUrtAnanta-rasUtraM tu sAkSAddarzayati 'tAjayANa'mityAdi, tatra yadA jambUdvIpe dvIpedakSiNArddha dvAdazamuhUrtAnantaro divasastadA uttarArddha'pi dvAdazamuhUrtAnantaro divasaH, yadA cottarArddha dvAdazamuhUrtAnantaro divasastadA dakSiNA:'pitadA cASTAdazamuhUrtAnantAdidivasakAlejambUdvIpemandarasyaparvatasya pUrvasyAmaparasyAM ca dizi no-naiva sadA-sarvakAlaM paJcadazamuhUrto divaso bhavati nApisadA paJcadaza muhUrtA rAtri, kuta ityAha-'anavaTThiyANa'mityAdi, anavasthitAni-aniyatapramANAni, khalu tatra-mandarasya parvatasyapUrvasyAmaparasyAMca dizi rAtriMdivAni prajJaptAni, he zramaNa heAyuSman!,atropasaMhAramAha "ege evamAhaMsu 2, ekepunarevamAhuH-'tA' iti pUrvavat, jambUdvIpe dvIpe yadA dakSiNA.'TAdazamuhUrto divaso bhavati tadA uttarArddha dvAdazamuhUrtA rAtri, yadA cottarArddha'STAdazamuhUrto divaso bhavati tadA dakSiNArddha dvAdazamuhUrttA rAtri; tathA yadA dakSiNAH aTThArasamuhuttANaMtare'tti aSTAdazabhyo muhUrtebhyo'nantaro-manAk hIno hInataroyAvatsaptadazabhyo muhUrtebhyaH kiJcidadhika evaMpramANo divaso bhavati tadA uttarArddha dvAdazamuhUrtA rAtri, yadA ca uttarArddha aSTAdaza muhUrtA rAtritadAdakSiNArddhadvAdazamuhUrtodivasaH yadAcottarArdo'STAdazamuhUrtAnantarodivasaH tadA dakSiNArddha dvAdazamuhUrtA rAtri, 'evam evam-uktena prakAreNa tAvadvaktavyaM yAvatrayo dazamuhUrtAnantarodivasavaktavyatA ekaikasmiMzca saptadazAdike saGkhyAvizeSe sakalairmuhUrteranantaraizca kiJcidUnauM dvAvAlApakau vaktavyau, sarvatra ca dvAdazamuhUrtA rAtri, tadyathA_ 'jayANaMjaMbuddIvedIvedAhiNaDDhe sattarasamuhutte divase bhavai tayANaM uttaraDDeduvAlasamuhuttA rAI bhavati, jayA NaM uttaraDDhe sattarasamuhutte divase bhavai tayA NaM dAhiNaDDhe duvAlasamuhuttA rAI bhavati, jayANaMjaMbuddIve dIvedAhiNaDDhe sattarasamuhuttANaMtare divasehavaitayANaMuttaraDDeduvAlasamuhuttA rAI bhavati, jayA NaM uttaraDDhe sattara samuhuttANaMtare divase havai tayA NaM dAhiNaDDhe duvAlasamuhuttA rAI bhavai' evaM SoDazamuhUrtaSoDa zamuhUrtAnantarapaJacadazamuhUrtapaJcadazamuhUrtAnantaracaturdazamuhUrtacaturdazamuhUrtAnantaratrayodazamuhUrta trayodazamuhUrtAnantaradvAdazamuhUrtagatAapinavaAlApakA vaktavyAH, dvAdazamuhUrtAnantaragataM AlApakaM sAkSAdAha-'jayA Na'mityAdi, yadA jambUdvIpe dvIpe dakSiNArddha dvAdazamuhUrtAnantaro divaso bhavati tadA uttarArddhadvAdazamuhUrtArAtribhavati, yadAcottarArddha Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmRtaM 8, prAbhRtaprAbhRtaMdvAdazamuhUrtA rAtribhavati (tadA dakSiNArdhe dvAdazamuhUrtAnantaro divaso bhavati) yadA cottarArddha dvAdazamuhUrtAnantaro divaso bhavati tadA dakSiNArddha dvAdazamuhartA rAtri, tadA cATAdazamuhUrtAnantarAdidivasakAle jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya 'puracchimapaJcatthime NaM'ti pUrvasyAM pazcimAyAMca dizi naivAstyetat yaduta paJcada zamuhUrto divaso bhavati, tApyasyetatyathA-- paJcadazamuhUrtA rAtrirbhavatIti, kuta ityAha-'vocchinnAna'mityAdi, vyavacchinnAniNamiti vAkyAlaMkAre khalu tatra mandarasya parvatasya pUrvasyAM pazcimAyAM ca dizi rAtrindivAni prajJaptAni, he zramaNa he AyuSman !, atraivopasaMhAraH 'ege evamAhaMsu 3' / etAzca timro'pi pratipattayo mithyArUpAH, bhagavato'nanumatatvAt, apica-ye tRtIyA vAdinaH sadaiva rAtriM dvAdazamuhUrtapramANAmicchanti teSAM pratyakSavirodhaH, pratyakSata eva hInAdhikarUpAyA raatreruplbhymaantvaat| samprati svamataMbhagavAnupadarzayati-'vayaM puNa'ityAdi, vayaMpunarevaM-vakSyamANena prakAreNa vadAsaH, tameva prakAramAha-'tA jaMbuddIve dIve' ityAdi, 'tA' iti pUrvavat jambUdvIpe 2 sUryo yathAyogaMmaNDalaparibhramyA bhramantau merorudakaprAcyAM-uttarapUrvasyAM diziudgacchataH, tatra codgatya prAgdakSiNasyAM-dakSiNapUrvasyAmAgacchataH, tato bharatAdikSetrApekSayA prAradakSiNasyAM-dakSiNapUrvasyAmudgatya dakSiNApAcyAM-dakSiNAparasyAmAgacchatastatrApi ca dakSiNAparasyAmaparavidehakSetrApekSayA udgatyApAgudIcyAM-aparottarasyAmAgacchataH, tatrApicAparottarasyAmairAvatAdikSetrApekSayA udgatya udakaprAcyAM-uttarapUrvasyAmAgacchataH, evaM tAvatsAmAnyato dvayorapi sUryayorudayavidhirupadarzito, vizeSataH punarayaM-yadaikaH sUryapUrvadakSiNasyAmudagacchati tadAaparo'parottarasyAM dizi samudagacchati, dakSiNapUrvodgatazca sUryo bharatAdIni kSetrANi merUdakSiNadigvIti maNDalabhramyA paribhramanprakAzayati, aparo'parottarasyAmudgataH santata UrdhvaM maNDalaparibhramyA paribhraman airAvatAdInikSetrANi meroruttaradigbhAvIniprakAzayati, bhAratazcasUryo dakSiNAparasyAmAgataH sannaparavidehakSetrApekSayA udayamAsAdayati, airAvataH sUrya punaruttarapUrvasyAmAgataH pUrvavidehApekSayA samudagacchati, tato dakSiNAparasyAmudagataHsantata UrdhvaMmaNDalabhramyA paribhraman aparavidehAn prakAzayati, uttarapUrvasyAmudgatastu tata Urdhva maNDalagatyA caran pUrvavidehAnavabAsayati, tata eSa pUrvavidehaprakAzako bhUyo dakSiNapUrvasyAM bharatAdikSetrApekSayodayamAsAdayati, aparavidehaprakAzakastvaparottarasyAmiti / tadevaM jambUdvIpe sUryayorudayavidhiruktaH, / sampratikSetravibhAgena divasarAtrivibhAgamAha-'tAjayANaM0' tatra yadA NamitivAkyAlaGkAre jambUdvIpe dvIpe dakSiNArddha divaso bhavati tadA uttarArddha'pi ekasya sUryasya dakSiNadizi paribhramaNasambhave aparasya sUryasyAvazya- muttaradizi paribhramaNasaMbhavAt, yadA cottarArdhe'pi divasastadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya 'puracchimapaJcasthime NaMti pUrvasyAM pazcimAyAM ca dizi rAtribhavati, tadAnImekasyApi sUryasya tatrAbhAvAt 'tA jayA NaM0' tatra yadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya pUrvasyAM dizi divaso bhavati tadA pazcimAyAmapi dizi divaso bhavati, ekasya sUryasya pUrvadigbhAvasambhave aparasya sUryasyAvazyamaparasyAM dizi bhAvAt, etacca prAgeva bhAvitaM, yadAca pazcimAyAmapi dizi divaso bhavati tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya 'uttaradAhiNe NaM'ti uttarato dakSiNatazca rAtrirbhavati, 'tA jayANaM0'tatra yadA Namiti prAgvat, jambUdvIpe dvIpe Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 8/-/39 dakSiNArddha utkarSakaH - utkRSTo'STAdazamuhUrttapramA divaso bhavati tadA uttarArddhe'pi utkRSTo'STAdazamuhUrttapramANo divasaH, utkRSTo hyaSTAdazamuhUrttapramANo divasaH sarvAbhyantaramaNDalacAritve, tatra ca yadaikaH sUrya sarvAbhyantaramaNDalacArI bhavati tadA aparo'pyavazyaM tatsamayA zreNyA sarvAbhyantaramaNDalacArI bhavatIti dakSiNArddhe utkRSTadivasa-sambhave utarArddhe'pyutkRSTadivasasambhavaH, yadA uttarArddhe utkRSTo'STAdazamuhUrtta pramANa divaso bhavati tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya / 'puratthimapaJccatthime NaM'ti pUrvasyAmaparasyAM ca dizi jaghanyA dvAdazamuhUrttA rAtrirbhavati, sarvAbhyantare maNDale cAraM caratoH sUryayoH sarvatrApi rAtrerdvAdazamuhUrttapramANAyA eva bhAvAt, tayA 'jayA Na' mityAdi, tatra yadA jambUdvIpe dvIpe mandaras parvatasya pUrvasyAM dizi utkarSakaHutkRSTo'TAdazamuhUrtI divaso bhavati tadA mantaraparvatasya pazcimAyAmapi dizi utkRSTo'STAdazamuhUrto divasaH, kAraNaM dakSiNottarArddhagataM prAguktamanusaraNIyaM, yadA ca mandaraparvatasya pazcimAyAmapi dizi utkRSTo'STAdazamuhUrto divaso bhavati tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya 'uttaradAhiNe NaM'ti uttarato dakSiNatazca jaghanyA dvAdazamuhUrttA rAtri, atrApi kAraNaM pUrvapazcimArddharAtrigataM prAguktamanusaraNIyaM, 'eva'mityAdi, evam uktena prakAreNa etenAnantaroditena gamena-AlApakagamena vakSyamANamapi netavyaM, kiM tad vakSyamANamityAha - 'aTThArasamuhuttANaMtara' ityAdi, yadA mandarasya parvatasya dakSiNottarArddhayoH pUrvapazcimayorvA aSTAdazamuhUrttAnantaraH - saptadazabhyo muhUrtebhya UrdhvaM kiJcinyUnASTAdazamuhUrtapramANo divasaH tadA pUrvapazcimayordakSiNottarArddhayorvA sAtirekadvAdazamuhUrttA rAtrirbhavatIti, evaM zeSANyapi padAni bhAvanIyAni, sUtrapATho'pi prAguktAlApakagamAnusAreNa svayaM paribhAvanIyaH, sa caivam- 'tA jayA NaM jaMbuddIve dIve dAhiNaDDhe aTThArasamuhuttAnaMtare divase havai tayA NaM uttaraGgevi aTThArasamuhuttANaMtaredivase bhavai, jayA NaM uttaraDhe aTThArasamuhuttAnaMtare divase havai tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puracchimapaccatthime NaM sAtiregaduvAlasamuhuttA rAI bhavai, tA jayA NaM jaMbuddave dIve maMdarassa pavvayassa puracchimeNaM aTThArasamuhuttANaMtare divase havai tayANaM paJccatthimeNaM aTThArasamuhuttAnaMtare divase havai, jayANaM paJccatthimeNavi aTThArasamuhuttAnaMtare divase bhavai tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNe NaM sAiregaduvAlasamuhuttA rAI bhavai, evaM saptadazamuhUrttadivasAdi- pratipAdakA api sUtrAlApakA bhAva0 / 'tA jayA Na' mityAdi tatra yadA jambUdvIpe dvIpe dakSiNArddhe varSANAM varSAkAlasya prathamaH samayaH pratipadyate bhavati tadA uttarArddhe'pi varSANAM prathamaH samayo bhavati, samakAlanaiyatyena dakSiNArddhe uttarArddhe ca sUryayozcArabhAvAt, yadA cottarArddhe varSAkAlasya prathamaH samayo bhavati tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya ' puracchimapaccatthime NaM' pUrvasyAmaparasyAM ca dizi 'anaMtarapurakkhaDe ' tti anantaraM - avyavadhAnena puraSkRtaH - agrekRto yaH so'nantarapuraskRto'nantaraM dvitIya ityarthaH, tasmin 'kAlasamayaMsi 'tti samayaH saGketAdirapi bhavati tatastadavyavacchedArthaM kAlagrahaNaM, kAlazcAsau samayazca kAlasamayaH, tatra varSAkAlasya prathamaH samayaH pratipadyate bhavati, kimuktaM bhavati? -yasmin samaye dakSiNArddhAttarArddhayorvarSAkAlasya prathamaH samayo bhavati tasmAdUrdhvamanantare dvitIye samaye pUrvapazcimayorvarSAkAlasya prathamaH samayo bhavati / 'tA jayA Na' tatra yadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasyA pUrvasyA dizi varSAkAlasya Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 8, prAbhRtaprAbhRtaM - 97 prathamaH samayo bhavati tadA mandarasya parvatasya pazcimAyAmapi bhavati, sarvakAlanaiyatyena pUrvapazcimayorapi sUryayozcAracaraNAta, yadA ca pazcimAyAmapi dizi varSAkAlasya prathamaH samayo bhavati tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya 'uttaradAhiNe NaM'ti uttarato dakSiNatazca anantaraH-avyavadhAnena pazcAtkRto'nantarapazcAtkRtaH tasmin kAlasamayo varSAkAlasya prathamaH samayaH pratipanno bhavati, bhUta ityarthaH, iha yasmin samaye dakSiNArddha uttarArddha ca varSAkAlasya prathamaH samayo bhavati tadanantareagretane dvitIyesamayepUrvapazcimayorvarSANAMprathamaHsamayo bhavatIti, etAvanmAtroktAvapi yasmin samaye pUrvapazcimayorvarSAkAlasya prathamaH samayo bhavati tato'nantare pazcAdbhAvini samaye dakSiNottarArddhayorvarSAkAlasya prathamaH samayo bhavatIti gamyate tatkimarthamasyopAdAnaM ?, ucyate, iha kramotkramAbhyAmabhihito'rtha prapaJcitajJAnAM ziSyANamatisunizcito bhavati tatasteSAmanugrahAya tduktmitydossH| 'jahA samaya' ityAdi, yathA samaya uktaH tathA AvalikA prANApAnau stoko lavo muhUrto'horAtraH pakSo mAsa Rtuzca-prAvaDAdirUpo vaktavyaH, evaM ca samayagatamAlApakamAdi kRtvAdazaAlApakA ete bhavanti, teca samayagatAlApakarItyA svayaMparibhAvanIyAH, tadyathA-'jayA gaMjaMbuddIveddIvevAsANaM paDhamAAvaliyApaDivAitayANaM uttaraddhevivAsANaMpaDhamA AvaliyA paDivajjai, jayA NaM uttaraDDhe vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivajjai tayA NaM jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassapuracchimapaccasthimeNaMaNaMtasurakkhaDakAlasamayaMsivAsANaMpaDhamAAvaliyA paDivAi, tAjayA NaMjaMbuddIve maMdarassa pavvayassa puracchimeNaMvAsANaM paDhamAAvaliyApaDivajai [tayANaM paJcatthimeNaM paDhamAAvaliyA paDivajjai2] tayANaMjaMbuddIvedIve maMdarassapavvayassa uttaradAhiNe NaM anaMtarapacchAkaDakAlasamayaMsivAsANaMpaDhamAAvaliyApaDivannA bhavai' idaMcaprAguktavyAkhyAnusAreNa vyAkhyeyaM, navaraM 'AvaliyApaDivAi'tti AvalikA paripUrNA bhavati, zeSaM tathaiva, evaM prANApAnAdikA apyAlApakA bhaNanIyAH / ee'ityAdi, yathA varSANAM-varSAkAlasya ete anantaroditAH samayAdigatAatraAlApakA bhaNitAH 'evaMhemaMtANaM'ti zItakAlasya, gimhANaM ti grISmakAlasyoSNakAlasyetyartha, pratyekaM samayAdigatA daza dazAAlApakA bhaNitavyAH, ayanagataM tvAlApakaM sAkSAtpaThati-'tA jayA na mityAdi sugamaM / ___'jahAayaNe' ityAdi, yathAayane AlApako bhaNitaH tathA saMvatsare yuge-vakSyamANasvarUpe candrAdisaMvatsarapaJcAtmake varSazate varSasahasro varSazatasahane pUrvAGge pUrve evaM 'jAva sIsapaheliya'tti, evaM yAvatkaraNAdamUnyapAntarAle padAni draSTavyAni, 'tuDiyaMge tuDie aDaDaMgeaDaDe avavaMgeavave hUhUyaMge hUhUye uppalaMge uppale paumaMge paume naliNaMge naliNe atthaniuraMge atthaniure auyaMge aue nauaMge naue cUliyaMge cUlie sIsapaheliyaMge' iti, atra caturazItivarSalakSANyekaMpUrvAGga, caturazItipUrvAGgalakSANi ekaMpUrvamevaMpUrva pUrvo rAzizcaturazItila1rguNita uttarottaro rAzirbhavati, yAvaccaturazItizIrSaprahelikAGgalakSANi ekAzIrSaprahelikA, etAvAn AzirgaNitaviSayo'ta UrdhvaM gaNanAtItaH, sacapalyopamAdi, 'paliovame sAgarovame' anayoH svarUpaMsaGgrahaNITIkAyAmuktaM, AlApakAstu svayaM vaktavyAH, avasarpiNyutsarpiNIviSayamAlApakaM sAkSAdAha[12]7 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 8/-/39 'tA jayANa'mityAdi, tatra yadA jambadvIpe dvIpe mandarasya parvatasya dakSiNArddha'vasarpiNI pratipadyate-paripUrNAbhavati tadA uttarArddha'piavasarpiNI pratipadyate, yadAuttarArddha avasarpiNI pratipadyate-paripUrNA bhavati, tadA dakSiNArdhe'pi avasarpiNI pratipadyate-pratipUrNA bhavati, yadA uttarArddha'pi avasarpiNI pratipadyate tadA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya pUrvasyAmaparasyAM ca dizinaivAstyavasarpiNInApyutsarpiNI, kuta ityAha-avasthitoNamitikhalu tatra pUrvasyAmaparasyAM cadizikAlaH prajJapto mayA zeSaizca tIrthakaraiH hai zramaNAyuSman! tatastatrAvasarpiNyutsapiNyabhAvaH ___'evamussappiNIvitti, evamuktena prakAreNotsapiNyapi-utsarpiNyAlApako'pi vaktavyaH, sa caivam-'tA jayA NaM jaMbuddIve dIve dAhiNaddhe paDhamA ussappiNI paDivajjai tayA NaM uttaraddhevipaDhamA ussappiNI paDivajjai, jayANaM uttaraddhevipaDhamAosappiNI paDivajjaitayANaM jaMbuddIve dIvemaMdarassa pavvayassa purathimapaJcatthimeNaMneva asthi avasappiNI Nevatthi ussappiNI avaTThie NaM tattha kAle panatte samaNAuso !' tadevaM jaMbUdvIpavaktavyatoktA, samprati lavaNasamudravaktavyatAmAha - 'lavaNeNaM samudde' ityAdi, taheva'tti yathA jambUdvIpe udgamaviSaye AlApaka uktaH tathA lavaNasamudre'pivaktavyaH,sa caivam-'lavaNeNaMsUriyAuINapAINamuggaccha pAINadAhiNamAgacchaMti, pAINadAhiNamuggaccha dAhiNapAINamAgacchaMti, dAhiNapAINamuggaccha pAINauINamAgacchaMti, pAINuINamuggaccha uINapAINamAgacchaMti' idaMca sUtraM jambUdvIpagatodagamasUtravat svayaM paribhAvanIyaM, navaramatrasUryAzcatvAroveditavyAH, cattAriya sAgarelavaNe' iti vacanAt, tecajambUdvIpagatasUryAbhyAM saha samazreNyA pratibaddhAH, tadyathA-dvau sUryau ekasya jambUdvIpagatasya sUryasya zreNayA pratibaddhau dvau dvitIyasya jambUdvIpagatasya sUryasya, tatra yadaikaH sUryo jambUdvIpe dakSiNapUrvasyAmudagacchati tadA tatsamazreNyA pratibaddhaudvau sUryau lavaNasamudretasyAmeva dakSiNapUrvasyAmudayamAgacchatastadaivajambUdvIpagatena sUryeNa saha tatsamazreNyApratibaddhau dvAvaparaulavaNasamudreaparottarasyAM diziudayamAsAdayataH, tata udayavidhirapidvayordvayoH sUryayorjambUdvIpasUryayoriva bhAvanIyaH, tena divasarAtrivibhAgo'pi kSetravibhAgena tathaiva draSTavyaH, tathA cAha____ "tA jayA Na'mityAdi sugama, navaraM 'jahA jaMbuddIve dIve'ityAdi, yathA jambUdvIpe dvIpe 'puracchimapaJcacchimeNaMrAI bhavai'ityAdikaMsUtramuktaM yAvadutsarpiNyavasarpiNyAlApastathAlavaNasamudre'pyanAtiriktaM samastaM bhaNitavyaM, navaraM jambUdvIpe dvIpe ityasya sthAne lavaNasamudre iti vaktavyamiti zeSaH / tadevaM lavaNasamudragatA'pi vaktavyatoktA, samprati dhAtakIkhaNDaviSayAM tAmAha- 'dhAyaisaMDeNaMsUriyA'ityAdi, atrApyudagamavidhiprAgvad navaramatra sUryAdvAdaza, 'dhAyaisaMDe dIve vArasa caMdAya sUrAya' iti vacanAt, tataH paTasUryA dakSiNadikacAribhirajambUdvIpa-gatalavaNasamudragataiH sUryaM saha samazreNyA pratibaddhAH SaT uttaradikcAribhiH, sampratyatrApi kSetravibhAgena divasarAtrivibhAgamAha-'tA jayANa'mityAdi, yadA dhAtakIkhaNDe dvIpe dakSiNArddha divasobhavita tadA uttarArddha'pi divaso bhavati, yadA uttarArddha'pi divasastadA dhAtakIkhaNDe mandarayoH parvatayoH pUvArddhapazcimArddhagatayoHpratyekaMpUrvasyAmaparasyAMca dizi rAtrirbhavati, "eva'mityAdi, evamuktena prakAreNa yathA lavaNe'bhihitaMtathaivAbhidhAtavyaM, navaraMkAlode sUryA dvicatvAriMzat, tatraikaviMzati Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 8, prAbhRtaprAbhRtaM dakSiNadikacAribhiArjambUdvIpalavaNasamudradhAtakIkhaNDagataiH saha samazreNyA sambaddhA ekaviMzatiruttaradikcAribhiH, tata udayavidhirdivasarAtrivibhAgazca kSetravibhAgena tathaiva veditavyaH / sAmpratamabhyantarapuSkavarArddhavaktavyatAmAha-'tAabhitarapukkharaddhe' ityAdi, idamapisUtraM sugama, taheva'ttitathaiva jambUdvIpa ivavaktavyaM, navaramatra sUryA dvAsaptati, tatraSaTatriMzaddakSiNadika cAribhirjambUdvIpAdigataiH saha samazreNyA pratibaddhAH SaTatriMzaduttaradikacAribhi, tata udayavidhirdivasa rAtrivibhAgazca kSetravibhAgena prAgvavaseyaH, tathA cAha-'tA jayANa mityAdi, sugamam // prAbhRtaM-8 samAptam (prAbhRtaM-9) vR.tadevamuktamaSTamaMprAbhRtaM, sampratinavamamArabhyate-tasya cAyamAdhikAraH-'katikASThA pauruSIcchAyeti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (40) tA katikaTTha te sUrie porIsIcchAyaM nivvatteti Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu imAo tinni paDivattIo pnnttaao| tatthege evamAhaMsu-jeNaM poggalA sUriyassalesaM phusaMti teNaM poggalA saMtappaMti, te NaM poggalA saMtappamANA tadanaMtarAiM bAyarAiM poggalAiM saMtAveMtIti esaNaM se samite tAvakkhette ege evmaahNsu| ege puNa evamAhaMsu-tAjeNaM poggalA sUriyassa lesaMphusaMti teNaM poggalA no saMtappaMti, teNaM poggalA asaMtappamANA tadanaMtarAiM bAhirAiM poggalAI no saMtAveMtIti esa NaM se samite tAvakkhette ege eva02 / ege puNa eva0 tAjeNaM poggalA sUriyassa lesaM phusaMti teNaM poggalA atthegatiyA no saMtappaMti atthe0 saMtappaMti, tattha atthega0 saMtappamANA tadanaMtarAiM bAhirAI poggalAI atthega0 saMtAveti atthega0 no saMtAveti, esaNaMsesamitetAvakhete, egeev03| vayaM puNa evaM vadAmo, tA jAo imAo caMdimasUriyANaM devANaM vimANehiMto lesAo bahittA (ucchUDhA) abhinisaTThAo patAveti, patAti, etAsiNaM lesANaM aMtaresu annatarIo chinnalesAo saMmucchaMti, tate NaM tAo chinnalessAo saMmucchiyAo samANIo tadanaMtarAiM bAhirAiMpoggalAI saMtAveMtIti esaNaM se samite taavkkhete|| vR. 'tA kaikaTThate'ityAdi pUrvavat 'kati' kiMpramANA kASThA-prakarSo yasyAH sA katikASThA tAM katikASThAM-kiMpramANAM? 'te' tava mate sUrya 'pauruSI' puruSe bhavA pauruSI tAM pauruSI chAyAM nirvarttayati, nivartayannAkhyAta iti vadet ?, kiMpramANAM pauruSIchAyAmutpAdayan sUryo bhagavAn tvayA AkhyAta iti vadediti sakSepArthaH, evaM prazne kRte bhagavAnetadviSaye vAvantyaH pratipattayastAvatIrupadarzayati- 'tatthe'-tasyAH pauruSyAH chAyAyAH pramANacintAyAM madhye eke| prathamA evamAhuH- 'tAjeNa mityAdi, tA itipUrvavat, ye Namiti vAkyAlaGkAre pudgalAH sUryasya lezyAM spRzanti te pudgalAH sUryalezyasaMsparzataH santapyante-santApamanubhavanti, santapyanta iti karmakartari prayogaH, tecapudgalAH santapyamAnAH tadanantarAn-teSAMsantapyamAnAnAMpudgalAnAmavyavadhAnena ye sthitAH pudgalAste tadanantarAstAn bAhyAn pudgalAn, sUtreca napuMsakanirdezaH prAkRtatvAt, santApayanti, itizabdaH prastutavaktavyatAparisamAptisUcakaH, "esa NamityAdi Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 9/-/40 etat-evaMsvarUpaM se tasya sUryasya samitaM-upapannatApakSetraM, atropsNhaarmaah-egeevmaahNsu'1| eke punarevamAhuH, 'tA' iti pUrvavat, yeNamiti prAgvat pudgalAH sUryasya lezyAM spRzanti tepudgalAna santapyante-na santApamanubhavanti, yazca pIThaphalakAdInAMsUryalezyAsaMspRSTAnAM santApa upalabhyatesa tadAzritAnAMsUryalezyApudgalAnAmeva svarUpeNa, na pIThaphalakAdigatAnAMpudgalAnAmiti na pratyakSavirodhaH, te Namiti prAgvat, pudgalA asantApyamAnAstadanantarAn vAhyAn pudgalAnna santApayanti-noSNIkurvanti, svatasteSAmasantaptatvAt, itizabdaH prAgvat, pudgalA asantApyamAnAstadanantarAn bAhyAn pudgalAnna santApayanti-noSNIkurvanti, svatasteSAmasantaptatvAt, itizabdaH prAgvat vyaktaH, 'esa Na'mityAdi, etat-evaMsvarUpaM 'se' tasya sUryasya tApakSetraM samitaM-upapannamiti, atra upasaMhAramAha-'ege evamAhaMsu' 2 / eke punarevamAhuH, 'tA' iti pUrvavat, Namiti prAgvat ye pudgalAH sUryasya lezyAM spRzanti te pudgalAastIti prAkRtatvAnnipAtatavAdvA santi ekakAH kecanapudgalAye sUryalezyAsaMsparzataH santapyante-santApamanubhavanti, tathA santyekakAH kecanapudgalA yena santapyante, tatrayesantyekakAH santapyamAnAste tadanantarAn vAhyAn pudgalAn astyetat yat ekakAn-kAMzcitsantApayanti, asatyetadyadekakAn-kAMzcinnasantApayanti, itizabdaHpUrvavat, 'esa Na'mityAdi, etat-evaMsvarUpaM 'se' tasya sUryasya samitaM-upapannaM tApakSetraM, atropasaMhAramAha-"ege evmaahNsu'3| etAstimro'pipratipattayomithyArUpAstathAca etAvyudasyabhagavAn bhinnaMsvamatamAha-vayaM puNa'ityAdi, vayaM punarevaM-vakSyamANena prakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha-'tA jaIe' (jAo imAo) ityAdi, tA iti pUrvavat, yAimAH pratyakSata upalabhyamAnAzcandrasUryANAM devAnAM satkebhyo vimAnebhyo lezyA ucchUDhAH, etadeva vyAcapTe-abhinisRtAstAH pratApayanti-bAhyaM yathocitamAkAzavarti prakAzyaM prakAzayanti, etAsAM cetthaM vimAnebhyo nisRtAnAM lezyAnAmantareSuapAntarAleSvanyatarAzchinnalezyAH sammUrcchanti, tatastA mUlacchinnA lezyAH sammUrchitAH satyastadanantarAnbAhyAn pudgalAn saMtApayanti, itizabdaH pUrvavat, 'esana'mityAdi, etat-evaMsvarUpa, 'se' tasya sUryasya samitaM-upapatraM tApakSetramiti / tadevaM tApakSetrasya svarUpasambhava uktaH, samprati kiMpramANAM poruSIchAyAM nivartayatItyetat boTukAmaH pRcchannAha mU. (41) tA katikaDhe te sUrie porIsIcchAyaM nivvatteti Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu imAopaNavIsaM paDivattIo pannattao, tatthege evamAhaMsutAaNusamayameva sUrie porisicchAyaM nivvattei Ahiteti vadejA, ege evamAhaMsu 1, ege puNa evamAhaMsu tA aNumuhuttameva sUrie porisicchAyaMnivvattetiAhiteti vadejA / eteNaM abhilAveNaMNetavvaM, tAjAocevaoyasaMThitIe paNuvIsaM paDivattIo tAo ceva netavvAo, jAva anuussappiNImeva sUrie porisIe cchAyaM nivvatteti AhitAti vadeJjA, ege evmaahNsu|| vayaM puNa evaM vadAmo-tA sUriyassa NaM uccattaM ca lesaMca paDucca chAuddese uccattaM ca chAyaMca paDuccaM lesudese lesaM ca chAyaM ca paDucca uccattoDese, tattha khalu imAo duve paDivattIo pa0 / tatthege evamAhaMsu-tA asthi NaM se divase jaMsi NaM divasaMsi sUrie cauporisIcchAyaM nivvattei, asthiNaM se divase jaMsiNaMdivasaMsi sUrie duparisIcchAyaMnivvatteti egeevmaahNsu1| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 9, prAbhRtaprAbhRtaM - 101 ege puNaevamAhaMsutA atthi NaM se divase jaMsi NaM divasaMsi sUrie duporisIcchAyaM nivyatteti atthi NaM se divase jaMsi divasaMsi sUrie no kiMci porisicchAyaM nivvatteti 2 / tattha je te evamAhaMsu tA atthi NaM se divase jaMsi NaM divasaMsi sUrie cauporisiyaM chAyaM nivyatteti, asthi se divase jaMsi NaM divasaMsi sUrie doporisiyaM chAyaM nivvattei te evamAhaMsu, tA jatA NaM sUrie savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosie aTThArasamuhutte divase bhavati, jahanniyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati, tesiM NaM divasaMsi sUrie cauporisIyaM chAyaM nivvatteti, tA uggamaNamuhuttaMsi ya atthamaNamuhuttaMsi ya lesaM abhivaDDhemANe no ceva NaM nivvuDDemANe, tA jatA NaM sUrie savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM uttamakaTTapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttA rAI bhavati, jahannae duvAlasamuhutte divase bhavati / taMsi ca NaM divasaMsi sUrie duporisiyaM chAyaM nivvattei, taM0 - uggamaNamuhuttaMsi ya atthamaNamuhuttaMsi ya, lesaM abhivaDDemANe no ceva NaM nivuDDemANe 1, tattha NaM je te evamAhaMsu tA atthi NaM se divase jaMsi NaM divasaMsi sUrie duporisiyaM chAyaM nivvattei atthi NaM se divase jaMsi NaM divasaMsi sUrie no kiMci porisiyaM chAyaM nivvatteti te evamAhaMsu, tA jatA NaM sUrie savvabbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM uttamakaTThapatte ukkosie aTThArasamuhutte divase bhavati jahanmiyA duvAlasamuhuttA rAI bhavati / taMsi ca NaM divasaMsi sUrie duporisiyaM chAyaM nivvatteti, taM0-uggamaNamuhuttaMsi atthamaNamuhuttaMsi ya lesaM abhivaDDhemANe no ceva NaM nivvuDDemANe, tA jayA NaM sUrie savvabAhiraM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tatA NaM uttamakaTTapattA ukkosiyA aTThArasamuhuttI rAI bhavati, jahannae duvAlasamuhutte divase bhavati taMsi ca NaM divasaMsi sUrie no kiMci porisIe chAyaM nivvatteti, taM0-uggamaNamuhuttaMsi ya atthamamamuhuttaMsi ya, no ceva NaM lesaM abhivuDDhemANe vA nivuDDhemANe vA, tA kaikaTThe te sUrie porisIcchAyaM nivvattei AhiyattivaijjA ?, tattha imAo channaui paDivattIo pannattAo / tatthege evamAhaMsu, atthi NaM te se dese jaMsi NaM desaMsi sUrie egaporisIyaM chAyaM nivvattei ege eva0 ege puNa eva0 tA atthi NaM se dese jaMsi desaMsi sUrie daporisiyaM chAyaM nivva0 evaM eteNaM abhilAveNaM netavvaM, jAva channautiM porisiyaM chAyaM nivvatteti, tattha je te eva0 tA atthi NaM se dese jaMsi NaM desaMsi sUrie epaporisiyaM chAyaM nivvatteti te eva0tA sUriyassa NaM savvaTTimAto sUrippaDihito bahittA abhiNisaTTAhiM lesAhiM tADijjramANIhiM imIle rayaNa0 puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo jAvatiyaM sUrie uvaM uccatteNaM evatiyAe egAe addhAe ega chAvANumANappamANeNaM umAe tattha se sUrie egaporisIyaM chAyaM nivvatteti / tattha je te evamAhaMsu, tA atthi NaM se dese jaMsi NaM desaMsi sUrie duporisiM chAyaM nivvatteti, te evamAhaMsu-tA sUriyassa NaM savvaheTTimAto sUripaDidhIto bahittA abhinisaTTitAhiM lesAhiM tADijjamANIhiM imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAto bhUmibhAgAto jAvatiyaM sUrie uhaM uccatteNaM evatiyAhiM dohiM addhAhiM dohiM chAyANumANappamANehiM umAe ettha NaM se sUrie duporisiyaM chAyaM nivvatteti / evaM NaneyavvaM jAva tattha je te eva0 tA atthi NaM se dese jaMsi NaM desaMsi sUrie channautiM porisiyaM chAyaM ni0 te evamAhaMsu - tA sUriyassa NaM savvahiTThimAto Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 9/-/41 sUrappaDidhIo bahittA abhinisaTTAhiM lesAhiM tADijjamANIhiM isIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAto bhUmibhAgAto jAvatiyaM sUrie ur3e uccatteNaM evatiyAhiM channavatIe chAyANumANuppamANehiM ubhAe etthaNaM se sUriechannautiM porisiyaMchAyaMnivvatteti ege evmaahNsu| vayaMpuNa evaM vadAmo, sAtiregaauNaTThiporisINaM sUrie porisIchAyaM nivvatteti, avaddhaporisINaMchAyA divasassa kiM gate vA sese vA?, tA tibhAge gate vAsese vA, tA porisINaM chAyA divasassa kiMgate vA sese vA?, tA caubbhAge gate vA sese vA, tA divaddhaporisINaMchAyA divasassa kiMgate vA sese vA?, tA paMcamabhAge gate vA sese vA, evaM addhaporisiM choDhuM pucchA divasassa bhAgaM choDhuM vAkaraNaM jAva tA addhaauNAsaTThiporisIchAyAdivasassa kiMgate vA sese vA?, tA egUNavIsasatabhAge gate vA sese vA, tA auNasaTThiporisINaM chAyA divasassa kiMgate vA sese vA bAvIsasahassabhAge gate vA sese vA, tA sAti regaauNasaTThiporisINaMchAyA divasassa kiMgate vA sese vA?, tA natthi kiMci gate vA sese vA, tattha khalu imA paNavIsaniviTThA chAyA paM0, taM0 khaMbhachAyA rajjachAyA pAgArachAyA pAsAyachAyA uvaggachAyA uccattachAyA aNulomachAyA ArubhitAsamA paDihatAkhIlacchAyA pakkhacchAyA puratoudayApuramakaMThabhAuvagatApacchimakaMThabhAuvagatA chAyANuvAdiNI kiTThANuvAdiNAcAyA chAyachAyA (golachAyA tattha NaM golacchAyA aTThavihA) paM0 taM0-golacchAyA avaddhagolacchAyA gADhalagolachAyA abaddhagADhalagolachAyA golAvalicchAyA avaDDagolAvalicchAyA golapuMjachAyA avddhgolpuNjchaayaa|| vR. 'tA kaikaTTha te ityAdi, tA iti pUrvavat, katikASThAM-kiMpramANAM bhagavan ! tvayA sUrya pauruSIcchAyAM nirvartayannAkhyAta iti vadet ?, evamukte bhagavAn prathamato lezyAsvarUpaviSaye yAvantyaH paratIrthikAnAM pratipattayastAvatIrupadarzayati- 'tattha khalu ityAdi, tatra-tasyAM pauruSyAM chAyAyAM viSaye lezyAmadhikRtya khalvimAH paJcaviMzati-pratipattayaH prajJaptAH, tadyathA-tatra-teSAM paJcaviMzateH paratIrthikAnAM madhye eke evamAhuH-tA iti pUrvavata, anusamayameva-pratikSaNameva sUryapauruSIchAyAM, ihalezyAvazataHpauruSIchAyA bhavatItitataHkAraNekAryopacArAtpauruSIchAyeti lezyA draSTavyA, tAM nivartayati nivartayannAkhyAtaiti vadet, kimuktaM bhavati?-pratikSaNamanyAmanyAM sUryo lezyAM nivartayan AkhyAta iti vadet, atropasaMhAraH-- __"egeevamAhaMsu, evaM-uktena prakAreNa sUryapAThagamena yA evaojaHsaMsthitau paJcaviMzati pratipattayaH uktAHtA eva krameNAtrApi netavyAH, tAvadyAvaccaramapratipattipratipAdakamidaM sUtraM-'ege puNa eva0 -tA aNu-osappiNiussappiNi- meva sUrie' ityAdi, madhyamAstvAlApakA evaM jJAtavyAH- "ege puNa eva0 tA aNumuhuttameva sUrie porisicchAyaM nivattei Ahiyatti vaejjA "ege eva0' ityAdi, tadevaM lezyAviSayAH paraprattIrupadarya samprati tadviSayaM svamatamAha __'vayaM puNa' ityAdi, vayaM punarevaM vadAmaH, kathamityAha- 'tA sUriyassa NamityAdi, tA iti pUrvavat, sUryasyaNamiti vAkyAlaGkAre uccatvaM lezyAM ca pratItya chAyoddezaH, kimukataM bhavati? -yathA sUrya uccairuccaistarAmadhirohati yathA ca madhyAhrAdUrdhvanIcaistarAmatikramati etadapi laukikavyavahArApekSayA ucyate, laukikA hiprathamatodUrataravarttinaM sUrya udayamAnamatinIcaistarAMpazyanti, tataH pratyAsanaM pratyAsannataraM bhavantamuccairuccaistarAM madhyAhlAdUrdhva ca krameNa dUraM dUrataraM bhavantaM nIcai Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 9, prAbhRtaprAbhRtaM 103 nIMcaistarAmiti, tathA yathA lezyAH saJcaranti, tadyathA atinIcaistarAM vartamAne sUrye sarvasyApi prakAzyasya vastuna upari plavamAnA vastuno dUrataH paripatanti, tataH prakAzyasya vastuno mahatI mahattarA chAyA bhavati, uccairuccaistarAM varddhamAne sUrye pratyAsannAH pratyAsannatarAH paripatanti, tataH prakAzyasya vastuno hInA hInatarA chAyA bhavati, tata evaM tathA tathA vartamAnaM sUryasyoccatvaM lezyAM capratItya chAyAyAanyathAbhavantyA uddezo jJAtavyaH, iha pratikSaNaMtattatpudagalopacayena tattatpudgalahAnyA vAyatchAyAyAanyatvaMtatkevalyeva jAnAti chadmasatthastUddezatastata uktaM chAyoddeza iti| ___'uccattaM ca chAyaM ca paDucca lesoddesa'iti, tathA tathA vivarttamAnaM sUryasyoccatvaM chAyAM ca hInAM hInatarAmadhikAmadhikatarAMca tathA tathA bhavantIMpratItya-Azritya lezyAyAH-prakAzyasya vastunaH pratyAsannaM pratyAsannataraM dUra dUrataraM vA paripatantyA uddezo jJAtavyaH, tathA 'lesaMca chAyaMca paDucca uccattoddese' iti, lezyAM-prakAzyasya vastuvo dUraMdUrataramAsannamAsannataraMparipatantIM chAyAM ca hInAM hInatarAmadhikAmadhikatarAMca tathA tathA bhavantIM pratItya sUryagatasyoccatvasya tathA tathA vivartamAnasyoddezojJAtavyaH, kimuktaMbhavati? -trINyapyetAni pratikSamamanyathAnyathA vivartante, tataekasya dvayasya vA tathA tathA vivarttamAnasyoddezata upalambhAditarasyApyuddezato'vagamaH karttavya iti| tadevaM lezyAsvarUpamuktaM, samprati pauruSyAzchAyAyAH parimANaviSaye paratIrthikapratipattisambhavaM kathayati-tatthe' tyAdi, tatra-tasyAM pauruSyAzchAyAyAH parimANacintAyAM viSaye khalvimedvepratipattI prajJapte, tadyathA-tatra-teSAMdvayAnAM paratIthikAnAMmadhye eke evamAhuH-asti sa divaso yasmin divase sUrya udagamanamuhUrte astamayamuhUrte ca catuSpauruSI-catuSpuruSapramANAM puruSagrahaNamupalakSaNaM tena sarvasyApi prakAzyasya vastunazcaturguNAMchAMyAM nivartayati, astisadivasoyasmindivaseudgamanamuhUrteastamayamuhUrteca dvipauruSIM-dvipuruSapramANAM chAyAM sUryo nivartayati, atrApi puruSagrahaNamupalakSaNaMtataH sarvasyApi vastunaH prakAzyasya dviguNAM chAyAM nivartayatIti draSTavyaM, atropasaMhAraH 'ege evamAhaMsu' 1, eke punarevamAhuH-tA iti pUrvavat, asti sa divaso yasmin divase udgamanamuhUrte astamayamuhUrte ca sUryo dvipauruSI-puruSadvayapramANAM chAyAM nivartayati, puruSagrahaNasyopalakSaNatvAt sarvasyApi prakAzyavastuno dviguNAM chAyAM nivartayatItyartha, tathA asti sa divaso yasmin divase sUryo'stamayamuhUrte udgamanamuhUrte ca na kAJcidapi pauruSI chAyAMnirvarttayati sampratyeteeva mate bhAvayati-'tatthe' tyAdi, tatra-teSAMdvayAnAMmadhye yetevAdina evamAhu:asti sa divaso yasmin divase catuSpauruSI chAyAM sUryo nirvartayati, asti sa divaso yasmin divase sUryo dvipauruSI chAyAM nivartayati, evaM svamatavibhAvanArthamAhuH-'tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA-yasmin kAle Namiti vAkayAlaGkAre sarvAbhyantaraM maNDalamupasaMkramya cAraM carati tadA uttamakASThAprApta utkarSako'STAdazamuhUrto divaso bhavati, jaghanyA dvAdazamuhUrtA rAtri tasmiMzca divase sUryazcatuSpauruSI-catuSpuruSapramANAMchAyAM nivartayati, tadyathA-udgamanamuhUrte'stamayamuhUrte ca, sa codgamanamuhUrta'stamayamuhUrtecacatuSpauruSIM chAyAM nivartayati lezyAmabhivarddhayan prakAzyavastuna upariplavamAnAMdUra dUrataraMparikSipancaiva-naiva nirvepTayan-prakAzyavastuna upariplavamAnAM pratyAsanaM pratyAsannataraM parikSipan tathA sati chAyAyA hInahInataratvasambhavAt / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 9/-/41 'tAjayAna'mityAdi, tatrayadA sarvabAjumaNDalamupasaMkra myacAraMcaratitadAuttamakASThAprAptA utkarSikA aSTAdazamuhUrtA rAtribhavati, jaghanyo dvAdazamuhUrto divasaH, tasmiMzca divase sUryo dvipauruSI-puruSadvayapramANAM chAyAM nivartayati, tadyathA-udgamanamuhUrte astamayamuhUrte ca, saca tadA dvipauruSIM chAyAM nivartayati, lezyAmabhivarddhayan no caiva nirveSTayan, asya vAkyasya bhAvArtha prAgvadbhAvanIyaH / tathA tatra-teSAM dvayAnAM madhye yevAdina evAmahu:-asti sa divaso yasmin divase sa sUryo dvipauruSI chAyAM nivartayati asti sa divaso yasmin divase sUryo na kAMcidapi pauruSIM chAyAM nivarttayati ta evaM svamatavibhAvanArthamAcakSate tAjayANaM0 tatra yadA sUrya sarvAbhyantaramaNDalamupanaM myacAraMcarati tadA uttama-kASThAprApta utkarSako'STAdazamuhUrto divaso bhavati, jaghanyA dvAdazamuhUrttArAtri, tasmiMzcadivase sUryo dvipauruSIM chAyAM nirvarttayati, tadyathA-udgamanamuhUrte'stamayamuhUrteca, saca tadAnIM dvipauruSI chAyAMnirvarttayati lezyAmabhivarddhayanno caivanirveSTayan, tatrayadANamitivAkyAlaGkAre sUrya sarvabAhyamaNDalamupasaMkra mya cAraMcarati tadA uttamakASThAprAptA utkarSikA aSTAda-zamuhUrtA rAtri, jaghanyo dvAdazamuhUrttapramAmo divasastasmiMzcadivase udgamanamuhUrte'stamayamuhUrteca sUryona kAJcidapipauruSIMchAyAM nivartayati, 'no ceva Na0' na ca-naiva tadAnIM sUryo lezyAmabhivarddhayan bhavati nirveSTayan vA, abhivarddhayane adhikAdhikatarAyA nirveSTrayane hInahInatarAyAzchAyAyAH sambhavaprasaGgAt / tadevaM paratIrthi-kapratipattidvayaM zrutvA bhagavAn gautamaH svamataM pRcchati'tA kaikaTTha'mityAdi, yadyevaM paratIrthikAnAM pratipattI 'tA' tarhi bhagavAn svamatena tvayA katikASThAM-kiMpramANAM sUrya pauruSI chAyAM nivartayan AkhyAta iti vadet ?, tatra bhagavAn svamatena dezavibhAgataH pauruSIM chAyAMtathA tathA aniyatapramANAM vakSyati, paratIrthikAstupratiniyatAmeva pratidivasaM dezavibhAgenecchaMti tataH prathamatastanmatAnyevo- padarzayati tatthe' tyAdi, tatra-tasmina dezavibhAgena pratidivasaM pratiniyatAyAH pauruSyAzchAyAyA viSayeSannavatipratipattayaH prajJaptAH, tadyathA-tatra-teSAMSannavateH paratIrthikAnAMmadhye eke evamAhuH, tA iti pUrvavat, astisa dezo yasmin deze sUrya AgataH san ekapauruSIM-eka puruSapramANAM puruSagrahaNamupalakSaNaM sarvasyApi prakAzyavastunaHsvapramANAMchAyAM nirvartayati, anopasaMhAraH- "ege evamAhaMsu' 1, 'eke punarevamAhuH-asti sa dezo yasmin deze samAgataH sUryodvipauruSIM-dvipuruSapramANAM puruSagrahaNasyopalakSaNatvAt sarvaspivastunaH prakAzyasya dviguNAmityartha, chAyAM nivartayati, atropasaMhAraH-'ege evamAhaMsu' 2, eva'mityAdi, evamuktena prakAreNa etenAnantaro- ditenAbhilApena-sUtrapAThagamena zeSapratipattigatamapi sUtraM netavyaM tAvadyAvaccaramapratipattigataM sUtraM, tadeva khaNDazo darzayati-'channau'ityAdi, etaccaivaM paripUrNa draSTavyaM-'ege puNa evamAhaMsu, asthiNaM se dese jaMsiNaM desaMsi sUriechanauiporasiM chAyaM nivvattai AhiyattivaejAegeevamAhaMsu' madhyamapratipattigatAstvAlApakAHsugamatvAtsvayaMparibhAvanIyAH, sampratyetAsAmeva Sannavatiprati- pattInAM bhAvanikAM cikIrSurAha_ 'tatthe' tyAdi, tatra-teSAM SannavatiparatIthikAnAM madhye ye te vAdina evamAhuH-asti sa dezo yasmin deze samAgataH sUrya ekapauruSI-prakAzyavastunaH svapramANAM chAyAM nivarttayati ta evaM svamatavibhAvanArthamAhuH-'tA sUriyassa NamityAdi, tA iti pUrvavat, sUryasya sarvAdhastanAt Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 9, prAbhRtaprAbhRtaM 105 sUryapratidheH - sUryapratidhAnAt sUryanivezAdityartha bahirnisRtA yA lezyAstAbhi 'tADijjamANAhiM 'ti tADyamAnAbhirasyA ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNIyAd bhUmibhAgAdyAvati sUrya Urdhvamuccaistvena vyavasthita etAvatA'dhvanA, sUtre cAdhvazabdasya stratvena nirdezaH prAkRtatvAt, ekena ca chAyAnumAnapramANena prakAzyasya vastuno yaduddezataH pramANamanumIyate tena, ihAkAzadeze sUryasamIpe prakAzyasya vastunaH pramANaM naiva sAkSAt parigrahItuM zakyate kintu dezato'numAnena tatazchAyAnumAnapramANenotyuktaM, 'umAe' tti avamitaH paricchinno yo dezaH- pradezo yasmin pradeze AgataH san sUrya ekapauruSIM puruSagrahaNasyopalakSaNatvAt sarvasya prakAzyasya vastunaH pramANabhUtAM chAyAM nirvartayati, iyamatra bhAvanA - prathamata udayamAne sUrye yA lezyA vinirgatya prakAzamAzritAstAbhi prakAzya vastudeze UrddhakrayamANAbhiH kiJcitpUrvAbhimukhamavanatAbhi prakAzyena ca vastunA yaH sambhAvyate paricchinna AkAzapradezaH tatrAgataH sUrya prakAzyavastupramANAM chAyAM nirvarttayati, evamuttaratrApi bhAvanA kAryA, 'tatthe'tyAdi, tatra ye te vAdina evamAhuH - asti sa dezo yasmin deze samAgataH sUryo dvipauruSIM chAyAM nirvarttayati ta evaM svamatavisphAraNArthamAhuH - 'tA sUriyassa Na' mityAdi, tAiti pUrvavat sUryasya sarvAdhastAt sUryapratidheH- sUryanivezAdbahirnisRtAbhirlezyAbhistADayamAnAbhirasyA ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNIyAdbhUmibhAgAdUrdhvamuccatvenavyavasthitaH etAvadbhayAM dvAbhyAmaddhAbhyAM dvAbhyAM chAyAnumAnapramANAbhyAM prakAzyavastupramANAbyAmavamitaH- paricchinno yo dezastatra samAgataH sUryo dvipauruSIM - prakAzyavastuno dviguNAM chAyAM nirvarttayati, evamekaikapratipattAvekaikacchAyAnumAnapramANavRddhayA tAvannetavyaM yAvatSannavatitamA pratipatti, tadgatAni ca sUtrANi svayaM paribhAva-nIyAni, sugamatvAt, tadevamuktAH paratIrthikapratipattayaH / samprati svamatamupadarzayati-''vayaM puNa' ityAdi, vayaM punarevaM vakSyamANena prakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha-'sAtirege' tyAdi, sUrya udgamasamaye astamanasamaye ca sAtirekaikonaSaSTipuruSapramANAM chAyAM nirvarttayati - etadeva vibhAvayiSurAha - 'tA avaDDe' ityAdi, apagatamarddha yasyAH sA apArddhA sA cAsau pauruSI ca apArddhapauruSI chAyA puruSagrahaNasyopalakSaNatvAt sarvasyApi vastunaH prakAzya syArddhapramANA chAyA, evamuttaratrApyupalakSaNavyAkhyAnaM draSTavyaM divasasya kiM gate - katame bhAge te zeSe veti-katitame bhAge zeSe bhavati ?, bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, tA iti pUrvavat, divasasya tribhAge gate bhavati, divasasya tribhAge vA zeSe, 'tA' ityAdi, pauruSI puruSapramANA, prakAzyasya vastunaH svapramANA ityartha, chAyA kiM gate - katitame bhAga gate zeSe veti-katitame vA bhAge zeSe bhavati ?, divasasya caturbhAge gate caturbhAge zeSe vA, prakAzyasya vastunaH svapramANabhUtA chAyA anyatra granthAntare sarvAbhyantaraM maNDalamadhikRtyoktA, tathA ca nandicUrNigranthaH- "purisatti saMkU purisasarIraM vA, tato purise nipphannA porisI, evaM savvarasa vatthuNo yadA svapramANA chAyA bhavati tadA porisI havai, eyaM porisipramANaM uttarAyaNassa aMte dakkhiNAyaNassa AIe ikka dinaM bhavai, ato paraM addhaegasaTThibhAgA aMgulassa dakkhiNayaNe vaDuMti, uttarAyaNe hrassaMti, evaM maMDale 2 annA porisI" iti, tata idaM sakalamapi pauruSIvibhAgapramANapratipAdanaM sarvAbhyantaraM maNDalamadhikRtyAvaseyaM, tathA 'tA' iti pUrvavat, dvyarddhapauruSIsArddhapuruSapramANA chAyA divasasya kiMbhAge-katitame bhAge gate bhavati, kiM zeSe vA- katitame vA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 9/-/41 bhAge zeSe ?, bhagavAnAha_ 'tA' iti pUrvavat, divasasya paJcamebhAgegatevA bhavati, zeSevApaJcame bhAge, eva'mityAdi, evamuktena prakAreNa arddhapauruSIM-arddhapuruSapramANAM chAyAM kSiptavA 2 pRcchA-pRcchAsUtraM draSTavyaM, 'divasabhAgaM'tipUrvapUrvasUtrApekSayAekaikamadhikaM divasabhAM kSiptavA 2 vyAkaraNaM-uttarasUtrajJAtavyaM, taccaivam-'biporisINaMchAyAkiMgaevAsesevA?,tA chamAgagae vAsese vA, tAaDDAijjaporisI NaMchAyA kiMgae vAsesevA?, sattabhAgagae vA sese vA' ityAdi, etacca etAvattAvatyAvat 'tA uguNaTThI'tyAdisugama, sAtirekaikonaSaSTipauruSItuchAyA divasasya prArambhasamayeparyantasamaye vA, tata Aha-'tA nasthi kiMci gae vA sese vA' iti, samprati chAyAbhedAn vyAcapTe __ 'tatthe tyAdi, tatra tasyAMchAyAyAMvicAryamANAyAMkhalviyaMpaJcaviMzatividhAHchAyAH prajJaptAH tadyathA 'khaMbhachAye'tyAdi, prAyaH sugama, vizeSavyAkhyAnaMcAmISAM padAnAMzAstrAntarAdyathAsampradAyaM vAcyaM, golachAyetyuktaM tatastAmeva golachAyAMbhedata Aha-'tatthe' tyAdi, tatra-tAsAMpaJcaviMzaticchAyAnAMmadhye khalviyaMgolachAyAaSTavidhA prajJaptA, tadyathA-'golachAyA' golamAtrasyachAyAgolachAyA, apArddhasya-arddhamAtrasya golasya chAyA apArddhagolachAyA, golAnAmAvalirgolAvalistasyAchAyA golAvalicchAyAapArddhAyAH-apArddhamAtrAyA golAvalezchAyAapArddhagolAvalicchAyA, golAnAM pujogolapuJjo golotkara ityarthatasya chAyA golapuJcachAyA, apArddhasya-arddhamAtrasya golapuJjasya cAyA apArddhagolavalicchAyA, golAnAMpaogolapuo golotkaraityarthatasyachAyA golapuJjachAyA, apArddhasya-arddhamAtrasya golapuJjasya chAyA apArddhagola puacchaayaa|| __ prAbhRtaM-9 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA prajJApanAupAGga sUtre navamaprAmRtasya malayagiriAcAryeNa viracitA TIkA prismaaptaa| (prAbhRtaM-10) vR. tadevamuktaM navamaM prAbhRtaM, samprati dazamamArabhyate, tasya cAmayamarthAdhikAro yathA yoga iti kiM bhagavan ! tvayA samAkhyAyate' iti, tatstadviSayanirvacanasUtramAha __ -prAbhRtaM-10 prAbhRta prAbhRtaM-1:mU. (42) tA jogeti vatthussa AvaliyANivAte Ahiteti vadejA, tA kahaM te jogeti vatthussa AvaliyANivAte Ahiteti vadejA ! tattha khalu imAo paMca paDivattIo pnnttaao| tatthege evamAhaMsutA savveviNaM nakkhattA kattiyAdiyA bharaNipajjavasANA ege evamAhaMsu ege puNa evamAhaMsu, tA savveviNaM nakkhattA mahAdIyA assesapajjavasANA pannattA, ege evamAhaMsu, ege puNa evamAhaMsu, tA savveviNaM nakkhattAdhaNiTThAdIyA savaNapajavasANA pannattA, ege evamAhaMsu 3, ege puNa evamAhaMsu, tA savveviNaM nakkhattA assiNIAdIyA revatipajjavasANA pa0, ege evamAhaMsu4, ege puNa evamAhaMsu-savveviNaM nakkhattA bharaNIAdiyA asmiNIpajjavasANA ege evmaahNsu| vayaM puNa evaM vadAmo, savveviNaM nakkhattAabhiIAdIyAuttarAsADhApajjavasANA paM0 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM 1 taM0-abhiI savaNo jAva uttarAsADhA / / vR. tAjogetivatthusse'tyAdi, tAitiAstAMtAvadanyatkathanIyaMsampratyetAvadeva kathyateyogaiti vastuno-nakSatrajAtasya AvalikAnivAyo'tiAvalikayAkrameNa nipAtaH-candrasUryai saha sampAta AkhyAto mayeti vadet svaziSyebhyaH, evamuktebhagavAn gautamaH pRcchati-'tA kahate' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM-kenaprakAreNa bhagavAn tvayA yoga iti yogavastuno-nakSatrajAtasyAvalikAnipAtaH saAkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha tattha khalu', tatra-tasminakSatrajAtasyAvalikAnipAtaviSaye khalvimAH paJca pratipattayaH-paratIrthikAbhyupagamarUpAH prajJaptAH, teSAM paJcAnAMparatIrthikAnAMmadhye ekeparatIrthikAevamAhuHtA itipUrvavatsarvANyapinakSatrANi kRttikAdIni bharaNiparyavasAnAni prajJaptAni, sUtrepuMstvanirdezaH prAkRtatvAt, atraivopasaMhAraH- 'ege evamAhaMsu' 1, evaM zeSapratipatticatuSTayagatAnyapi sUtrANi paribhAvanIyAni, tadevaM parapratipattIrupadarya samprati svamatamupadarzayati___'vayaM puNa' ityAdi, vayaM punarevaM-vakSyamANena prakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha-'tA savve'viNa'mityAdi, tA iti pUrvavat, sarvANyapinakSatrANiabhijidAdIniuttarASADhAparyavasAnAni prajJaptAni, kasmAditi cet ?, ucyate, iha sarveSAmapi suSamasuSamAdirUpANAM kAlavizeSANAmAdi yugaM 'ee u susamasusamAdayo addhAvisesA jugAdiNA saha pavattaMti jugaMteNa saha samappaMtI'tizrIpAdaliptasUrivacanaprAmANyAt, yugasyacAdipravartatezrAvaNamAsibahulapakSepratipadi tithau bAlavakaraNe abhijannakSatre candreNa saha yogamupAgacchati, tathA coktaM jyotisskrnnddke||1|| "sAvaNabahulapaDivae bAlavakaraNe abhiiinkkhtte| __ savvattha paDhamasamaye jugassa AiM viyANAhi // " atrasarvatra bharatairavate mahAvidehe ca, zeSaM sugama, tataH itthaM sarveSAmapikAlavizeSANAmAdau candrayogamadhikRtyAbhijinnakSatrasya vartamAnatvAdabhijidAdIni nakSatrANi prajJaptAni, tAnyeva tadyathetyAdinopadarzayati-'abhiI savaNe'tyAdi / prAbhRtaM-10 prAbhRtaprAbhRtaM-1 samAptam -prAbhRta prAbhRtaM-2:i. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya prathamaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati dvitIyamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAro 'nakSatraviSayaM muhUrtaparimANaM vaktavya'miti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (43) tA kahaM te muhuttAya Ahiteti vadejjA?, tA etesiNaM aTThAvIsAe nakkhattANaM asthi nakkhatte jeNaM nava muhutte sattAvIsaM ca sattaTThibhAge muhattassa caMdeNaM saddhiM joyaM joeMti, anthi nakkhattA je NaM pannarasamuhutte caMdeNaM joyaM pajoeMti, asthi nakkhattA je NaM paNatAlIse muhutte caMdeNaM saddhiM joeMti, tA eesiNaM aTThAvIsAe nakkhattANaM kayare nakkhatte jeNaM navamutte sattAvIsaM ca sattaTThibhAe muhuttassa caMdeNaM saddhiM joeM, kayare nakkhattA je NaM pannarasamuhatte caMdeNaM saddhiM jogaM joeMti, katare nakkhattA jeNaM tIsaM muhutte caMdeNa saddhiM jogaM joiMti, katare nakkhattA jeNaM paNayAlIsaM muhatte caMdeNa saddhiM joyaM joiMti? Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/2/43 tA eesi NaM aTThAvIsAe nakkhattANaM tattha je te nakkhatte je NaM nava muhutte sattAvIsaM ca sattaTThibhAge muhuttassa caMdeNa saddhiM joyaM joeMti se NaM ege abhIyI, tattha je te nakkhattA je gaM pannarasa muhutte caMdeNa saddhiM joyaM joeMti te NaMcha, taM0 - satabhisayA bharaNI addA assesA sAti jeTThA, tattha je te nakkhattA je NaM tIsaM muhuttaM caMdeNa saddhiM joyaM joyaMti te pannarasa, taM0 - savaNe dhaNiThThApuvvA bhaddavatA revati assiNI kattiyA maggasira pussAmahA puvvAphagguNI hattho cittA aNurAhA mUlo puvvaAsADhA, tattha je te nakkhattA je NaM paNatAlIsaM muhutte caMdeNa saddhiM jo gaM joeMti te NaM cha, taMjahA 108 uttarAbhaddapada rohiNI puNavvasU uttarAphagguNI visAhA uttarAsADhA // vR. 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM bhagavan ! pratinakSatraM muhUrttAgraM - muhUrttaparimANamAkhyAtamiti vadet ?, evamukte bhagavAnAha - 'tA eesi na'mityAdi, 'tA' mityAdi, 'tA' iti pUrvavat, eteSAmaSTAviMzatinakSatrANAM madhye'sti tannakSatraM yannava muhUrtAna ekasya ca muhUrtasya saptaviMzatiM saptaSaSTibhAgAn yAvat candreNa sArddhaM yogaM yunakti-upaiti tathA asti-nipAtatvAd vyatyayAdvA santi tAni nakSatrANi yAni paJcadaza muhUrttAn yAvaccandreNa saha yogamupayAnti, tathA sti tAni nakSatrANi yAni triMzataM muhUrtAn yAvaccandreNa sahayogamanzruvate, tathA santi tAni nakSatrANi yAni paJcacatvAriMzataM muhUrttAn yAvaccandreNa saha yogaM yuJjanti, evaM sAmAnyena bhagavatokte vizeSanirddhAraNArthaM bhagavAn pRcchati gautamaH 'tA eesi Na' - mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye katarannakSatraM yannava muhUrttAnekasyaca muhUrttasya saptaviMzatiM saptaSaSTibhAgAn yAvaccandreNa saha yogaM yunakti, tathA katarANi tAni nakSatrANi yAni paJcadaza muhUrttAn yAvaccandreNa saha yogaM yuJjanti, tathA katarANi tAni nakSatrANi yAni triMzataM muhUrttAn yAvaccandreNa saha yogamannave, tathA katarANi tAni nakSatrANi yAni paJcacatvAriMzataM muhUrttAn yAvaccandreNa sArddhayogamupayanti, evaM gautamena prazne kRte bhagavAnAha - 'tA eesiNa' mityAdi, 'tA' iti pUrvavat, eteSAmaSTAviMzatinakSatrANAM madhye yannakSatraMnava muhUrttAnikasya ca muhUrttasya saptaviMzatiM saptaSaSTibhAgAn yAvaccandreNa sahayogaM yunakti tadekamabhijinnakSatramavaseyaM, kathamiti cet ?, ucyate, iha abhijinnakSatraM saptaSaSTikhaNDIkRtasyAhorAtrasyaikaviMzatiM bhAgAn candreNa saha yogamupaiti, teca ekaviMzatirapi bhAgA muhUrttagatabhAgakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni SaT zatAni triMzadadhikAni, tathA ca etAvAn kAlamadhikRtya sImAvistAro'bhijinnakSatrasyAnyatrApyuktaH / "cha cceva sayA tIsA bhAgANa abhii sImavikkhaMbho / 11911 diTTho savvaDaharago savvehiM aNaMtanANIhiM // " teSAM saptaSaSTayA bhAgo hiyate, labdhA nava muhUrttA ekasya ca muhUrttasya saptaviMzati saptaSaSTibhAgAH 119 11 uktaM ca- "abhiissa caMdajogo sattaTThIkhaMDio ahoratto / bhogA ya egavIsaM te puNa ahiyA nava muhuttA ||" tathA 'tatthe' tyAdi, tatra - teSAmaSTAviMzati nakSatrANAM madhye yAni nakSatrANi paJcadaza muhUrttAn yAvaccandreNa saha yogamaznuvate tAni SaT, tadyathAzatabhiSak ityAdi, tathAhi - eteSAM SannAmapi nakSatrANAM pratyekaM saptaSaSTikhaNDIkRtasyAhorAtrasya satkAn sArddhAn trayastrazadbhAgAn yAvaccandreNa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 2, prAbhRtaprAbhRtaM - 2 109 sahayogo bhavati, tato muhUrttagatasaptaSaSTibhAgakaraNArthaM trayastrazatA guNyante, jAtAni nava zatAni navatyadhikAni, yadapi sArddhaM tadapi triMzatA guNayitvA dvikena bhajyate labdhAH paJcadaza muhUrttasya saptaSaSTibhAgAste pUrvarAzau prakSipyante, jAtaH pUrvarAzi sahanAM paJcottaraM, tathA caiteSAM pratyekaM kAlamadhikRtya sImAvistAromuhUrttagatasaptaSaSTibhAgAnAM paJcottaraM sahasrA, uktaM ca"sayabhisayAbharaNIe addA assesa sAi jiTThAe / paMcottaraM sahassaM bhAgANaM sImavikkhaMbho // " 119 11 asya paJcottarasahasrAsya saptaSaSTayA bhAgo hriyate, labdhAH paJcadaza muhUrttAH, uktaM c||2|| "sayabhisayA bharaNIo addA assesa sAi jiTThAya / eechannakkhattA pannarasamuhuttasaMjogA / " tathA tatra-teSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye yAni nakSatrANi triMzataM muhUrttAn yAvaccandreNa saha yogaM yuJjanti tAni paJcadaza, tadyathA - 'savaNo' ityAdi, tathAhi - eteSAM kAlamadhikRtya pratyekaM sImAviSkambha muhUrta - gatasaptaSaSTibhAgAnAM dazottare dve sahasro, tatastayoH saptaSaSTayA bhAge hate labdhAH triMzanmuhUrttAH, tathA tatra yAni nakSatrANi paJca catvAriMzataM muhUrttAn yAvaccandreNa sArddha yogaM yuJjanti tAni SaT, tadyathA - 'uttarabhadrapadA' ityAdi, teSAM hi pratyekaM kAlamadhikRtya sImAviSkambho muhUrtagata - saptaSaSTibhAgAnAM trINi sahasrANi paJcadazottarANi tatasteSAM saptaSaSTayA bhAge hate labdhAH paJcacatvAriMzadeva muhUrttA labhyante, uktaM ca 119 11 // 2 // 1 "tinneva uttarAI punavvasU rohiNI visAhA ya / ee channakkhattA paNayAlamuhuttasaMjogA // avasesA nakkhattA panarasa e huti tIsaimuhuttA / caMdaMmi esa jogo nakkhattANaM samakkhAo / / tadevamukto nakSatrANAM candreNa saha yogaH, samprati sUryeNa saha tamabhidhitsurAha mU. (44) tA etesi NaM aTThAvIsAe nakkhattANaM atthi nakkhatte je NaM cattAri ahoratte chacca muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti, atthi nakkhattA je NaM cha ahoratte ekkavIsaM ca muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti, atthi nakkhattA je NaM terasa ahoratte bArasa ya muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti, atthi nakkhattA je NaM vIsaM ahoratte tinniya muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti / tAtesiNaM aTThAvIsAe nakkhattANaM katare nakkhatte jaM cattAri ahoratte chacca muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti, katare nakkhatte je NaM cha ahoratte ekkavIsamuhutte sUreNaM saddhiM joyaM joeMti, katare nakkhattA je NaM terasa ahoratte bArasa muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti katare nakkhattA je gaM vIsaM ahoratte sUreNa saddhiM joyaM joeMti / tA etesi NaM aTThAvIsAe nakkhattANaM tattha je se nakkhatte jeNaM cattAri ahoratte chacca muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti se NaM abhIyI, tattha je te nakkhattA je NaM cha ahoratte ekavIsaM ca muhutte sUrieNa saddhiM joyaM joeMti te maMcha, taM0 satabhisayA bharaNI addA assesA sAtI jeTThA, tattha je te terasa ahoratte duvAlasa ya muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti te NaM paNarasa, taM0- savaNo dhaniTTA puvvA bhaddavatA revatI assiNI kattiyA maggasiraM pUso mahA puvvAphagguNI hattho cittA anurAdhA mUlo puvvAAsADhA, tattha je te Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/2/44 nakkhattAje NaM vIsaM ahoratte tinniya muhutte sUreNa saddhiM joyaMjoeMti teNaMcha, taM0 uttarAbhaddavatA rohiNI punavvasU uttaraphagguNI visAhA uttraasaaddhaa| vR. 'tA eesiNa'mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAmanantaroditAnAmaSTAviMzatenakSatrANAM madhye'sti tanakSatraM yaccaturo'horAtrAn SaT ca muhUrtAn yAvat sUryeNa sAMrddha yogamupaiti, tathA astIti santi tAni yAni SaT ahorAtrAn ekaviMzatiM ca muhUrtAn sUryeNa sArddha yogaMyuJjanti, tathA santitAninakSatrANiyAnitrayodazaahorAtrAndvAdaza muhUrtAnyAvatsUryeNa sahayogamupayAnti, tathA santitAni nakSatrANiyAni viMzatimahorAtrAn trIn muhUrtAnyAvatsUryeNa samaMyogaMyuJjanti, evaM bhagavatA sAmAnyenokte vizeSAvagamanimittaM bhUyo'pi bhagavAn gautamaH pRcchati_ 'tA eesi NamityAdi, sugama, bhagavAn nirvacanamAha-'tA eesi na'mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAmaSTAviMzatenakSatrANAMmadhye yannakSatraM caturo'horAtrAn SaTca muhUrtAn sUryeNa sArddha yogaMyunakti tadekamabhijinakSatramavaseyaM, tthaahi-suuryyogvissyNpuurvaacaaryprdrshitmidNprkrnnN||1|| "jaMrikkhaM jAvaie vaccai caMdeNa bhAga stttttthii| taMpaNabhAge rAiMdiyassa sUreNa taavie||" / asyA akSaragamanikA-yat RkSaM-nakSatraMyAvato rAtrindivasya-ahorAtrasya sambandhinaH saptaSaSTibhAgAn candreNa saha yogaM vrajati tanakSatraM rAtrindivasya paJcabhAgAn tAvataH sUryeNa samaM vrajati, tatrAbhijidekaviMzatiMsaptaSaSTibhAgAncandreNa samaMvartate, tataetAvataH paJcabhAgAnahorAtrasya sUryeNa samaMvartamAnamavaseyaM, ekaviMzatizca paJcabhirbhAge hRte labdhAzcatvAro'horAtrAH ekaH paJcamo bhAgo'vatiSThate, sa muhUrtAnayanAya triMzatA guNyate, jAtA triMzattasyAH paJcabhirbhAge hRte labdhAH SaNmuhUrtA iti, uktNc||1|| "abhiI chacca muhutte cattAriya kevale ahortte| sUraNa samaM vaccai itto sesANa vucchaami||" tathA tatra-teSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye yAni nakSatrANi SaT ahorAtrAnekaviMzatiMca muhUrtAnyAvat sUryeNasamaM yogamupayantitAniSaT, tadyathA-'sayabhisayA' ityAdi, tathAhi-etAni nakSatrANi pratyekaM candreNa samaM sArddhAn trayastriMzatGkhyAkAn saptaSaSTibhAgAnahorAtrasya vrajanti apArddhakSetratvAdeteSAM, tata etAvataH paJcabhAgAnahorAtrasya sUryeNa samaMvrajantIti pratyeyaM,prAguktakaraNaprAmANyAt, trayastriMzatazcapaJcabhirbhAgehate labdhAH SaTaahorAtrAH, pazcAdavatiSThantesA strayaH paJcabhAgAH, te savarNanAyAM jAtAH sapta, muhUrtAnayanAya triMzatA guNyante, jAte dve zate dazottare, ete ca muhUrtArddhagate, tataH paripUrNamuhUrtAnayanAya dazabhirbhAgo hriyate, labdhA ekaviMzatirmuhUttAH, uktaM c||1|| "sayabhisayA bharaNIo addA assesa sAi jitttthaay| vaccaMti muhutte ikkavIsa chacceva'horatte / / " tathA tatra-teSAmaSTAviMzate tratrANAMmadhye yAni nakSatrANitrayodaza ahorAtrAn dvAdaza ca muhUrtAn yAvat sUryeNa samaMyogaM yuJjantitAnipaJcadaza tadyathA-'savaNo'ityAdi, tathAhi-amUni paripUrNAn saptaSaSTibhAgAn candreNa samaMvrajanti, tataH sUryeNa saha etAni paJcabhAgAnapyahorAtrasya Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM-3 111 saptaSaSTisaGkSayAn gacchanti, saptaSapTezca paJcabhirbhAge labdhAstrayodaza ahorAtrAH, zeSau ca dvau bhAgau tiSThataH, tau triMzatA guNyete, jAtAHSaSTi, tasyAH paJcamibhagihRtelabdhA dvAdaza muhUtAH, uktNc||1|| "avasesA nakkhattA pannarasavi sUra sahagayA jaMti / ___ bArasa ceva muhutte terasa ya same ahoratte / / " tathA tatra-teSAmaSTAviMzatirnakSatrANAM madhyeyAni nakSatrANiviMzatimahorAtrAntrInmuhUrtAn yAvatsUryeNa samaM yogamazrUvate tAni SaT, tadyathA- 'uttarabhaddavayA'ityAdi, etAni hi SaDapi nakSatrANi pratyekaM candreNa samaM saptaSaSTibhAgAnAM zatamekasya ca saptaSaSTibhAgasyAIvrajanti, tata etAvataH paJcabhAgAn ahorAtrasya sUryeNasamaMvrajanamavagantavyaM, zatasya ca paJcabhirbhAge hRte labdhA viMzati ahorAtrAH, yadapi caikasya paJcabhAgasyArddhamuddharati tadapi triMzatA guNyate, jAtA triMzat, tasyA dazabhirbhAge hRte labdhAstrayo muhUrtA iti / prAbhRtaM-10 prAmRtaprAbhRtaM-2 samAptam - prAbhRtaprAbhRtaM-3:vR. uktaM dazamasya prAbhRtasya dvitIyaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati tRtIyamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-'evaMbhAgAni nakSatrANi vaktavyAnI' tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (45)tA kahaM te evaMbhAgA AhitAtivadejjA?, tA etesiNaM aTThAvIsAe nakkhattANaM asthi nakkhattA evaM bhAgA samakhettA paM0, atthinakkhattA pacchaMbhAgA samakkhetAtIsamuhuttA pa0, asthi nakkhattA nattaMbhAgA avaDDakhettA pannarasamuhattApaM0, atthinakkhattA ubhayaMbhAgA divaDDakhettA paNatAlIsaMmuhuttA pN0|taaeesinnN aTThAvIsAe nakkhattANaM katarahe nakkhattA puvvaMbhAgAsamaMkhettA tIsatimuhuttA paM0 katare02 katare nakkhattA ubhayaMbhAgA divaDDakhettA paNatAlIsatimuhuttA paM0, tAetesiNaM aTThAvIsAe nakkhattANaM tattha je te nakkhattA puvvaMbhAgA samakhettA tIsatimuhuttA paM0 teNaM cha, taMjahA-puvvApoTThavatA kattiyA maghA puvvAphagguNI mUlo puvvAsADhA, tattha je nakhattA pacchaMbhAgA samakhettA tIsatimuttA paM0, te NaM dasa, taMjahA ___ abhiI savaNo dhaNiTThA revatI assiNa migasiraM pUso hattho cittA anurAdhA, tattha je te nakhattANattaMbhAgA addhaddhakhettA pannarasamuhuttA paM0 te NaMcha, taMjahA sayabhisayA bharahaNI addA assesAsAtIjeTThA, tatthajete nakkhattA ubhayaMbhAgAdivaDDakhettA pannatAlIsaM muhuttA paM0 teNaMcha, taMjahA uttarApoTThavatA rohiNI puNavvasU uttarAphagguNI visAhA uttarAsADhA // vR. 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? -kena prakAreNa bhagavan ! tvayA evaMbhAgAni-vakSyamANaprakArabhAgAni nakSatrANiAkhyAtAniitibhagavAn vadet?,evamuktebhagavAnAha ___ 'tAeesiNa'mityAdi, 'tA' iti pUrvavata, eteSAmaSTAviMzaternakSatrANAMmadhye'stItisanti tAni nakSatrANi yAni pUrvabhAgAni-divasasya pUrvabhAgazcandrayogasyAdimadhikRtya vidyate yeSAMtAni pUrvabhAgAni / 'samakkhettA' iti samaM-pUrNamahorAtrapramitaM kSetraM candrayogamadhikRtyAsti yeSAM tAni samakSetrANi ata eva triMzanmuhUrtAni prajJaptAni, tathA santi tAni nakSatrANi yAni Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/3/45 pazcAdbhAgAni - divasasya pazcAttano bhAgazcandrayogasyAdimadhikRtya vidyate yeSAM tAni pazcAdbhAgAni samakSetrANi triMzanmuhUrttAni prajJaptAni, tathA santi tAni nakSatrANi yAni 'naktaMbhAgAni' naktaM- rAtrau candrayogasyAdimadhikRtya bhAga:-avakAzo yeSAM tAni tathA / 112 'apArddhakSetrANI 'ti apagatamarddhaM yasya tadapArddhaM, arddhamAtramityarthaH, apArddhamarddhamAtraM kSetramahorAtrapramitaM yeSAM candrayogamadhikRtya tAni apArddhakSetrANi, ata eva paJcadazamuhUrttAni, paJcadaza candrayogamadhikRtya muhUrttA vidyante yeSAM tAni tathA prajJaptAni, tathA santi tAni nakSatrANi yAni nakSatrANi / 'ubhayabhAgAni' ubhayaM - divasarAtrI tasya divasasya rAtrezcetyartha, candrayogasyAdimadhikRtya bhAgo yeSAM tAni tathA, tathAhi - dvyarddhakSetrANi, dvitIyamarddhayasya tad dvyardhaM sArddhamityarthaH, dvayarddha- sArddhamahorAtrapramitaM kSetraM yeSAM tAni tathA, ata eva paJcacatvAriMzanmuhUrttAni prajJaptAni, evaM bhagavatA sAmAnyenokte vizeSAvabodhanArthaM bhagavAn gautamaH pRcchati - 'tA eesi Na' mityAdi sugamaM ; bhagavAn prativacanamAha - 'tA eesiNaM', eteSAmaSTAviMzatinakSatrANAM madhye yAni nakSatrANi pUrvabhAgAni samakSetrANi triMzanmuhUrtAni prajJaptAni tAni SaT, tadyathA - 'puvvapuTThavayA' ityAdi, etaccAnantare eva prAbhRtaprAbhRte yogasyAdau cintyamAne bhAvayiSyate, tathA teSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye yAni nakSatrANi pazcAdbhAgAni samakSetrANi triMzanmuhUrttAni prajJaptAni tAni daza, tadyathA - 'abhiI' ityAdi, tathA tatra teSAM aSTAviMzaternakSatrANAM madhye yAni nakSatrANi naktaMbhAgAni apArddhakSetrANi paJcadazamuhUrttAni prajJaptAni tAni SaT, tadyathA - 'sayabhisayA' ityAdi, tathA tatra - teSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye yAni nakSatrANyubhayabhAgAni tAni dvyarddhakSetrANi paJcatvAriMzanmuhUrttAni tAni SaT, tadyathA - 'uttarApuTThavayA' ityAdi, sarvatrApi ca bhAvanA agre'nantarameva bhAvayiSyate // prAbhRtaM - 10 prAbhRtaprAbhRtaM - 3 samAptam -: prAbhRtaprAbhRtaM -4 : vR. tadevamuktaM tRtIyaM prAbhRtaprAbhRtaM samprati caturthamArabhyate tasya cAyamarthAdhikAro 'yogasyAdirvaktavya' iti, kiJca - pUrvamanantaraprAbhRtaprAbhRte nakSatrANAM pUrvabhAgagatAdyuktaM, tacca yogasyAdiparijJAnamantareNa nAvagantuM zakyate tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (46) tA kahaM te jogassa AdI AhitAti vadejjA ?, tA abhiyIsavaNA khalu duve nakkhattA pacchAbhAgA samakhittA sAtiregaUtAlIsatimuhuttA tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM joyaM joeMti, tato pacchA avaraM sAtireyaM divasaM, evaM khalu abhiIsavaNA duve nakkhattA egarAI egaM ca sAtiregaM divasaM caMdeNa saddhiM jogaM joeMti, joyaM joettA joyaM aNupariyadvaMti joyaM aNupariyaTTittA sAyaM caMdaM dhaniTThANaM samappaMti, tA dhaniTThA khalu nakkhatte pacchaMbhAge samakkhette tIsatimuhutte tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM jogaM jaeti, 2 ttA caMdeNaM saddhiM jogaM joettA tato pacchArAiM avaraM ca divasaM / evaM khalu dhaniTTAnakkhatte egaM ca rAI egaM ca divasaM caMdeNa saddhiM joyaM joeti joettA joyaM aNupariyaTTiti joyaM aNupariyaTTittA sAgaM caMdaM satabhisayANaM samappeti tA samabhisayA khalu Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 4 113 nakkhatte nattaMbhAge avaDDhe khette pannarasamuhutte paDhamatAe sAgaM caMdeNa saddhiM joeti no labhati avaraM divasaM / evaM khalu sayabhisayA nakkhatte egaM ca rAI caMdeNa saddhiM joyaM joeti, joyaM joettA joyaM aNupariyaTTati, joyaM aNupariyaTTittA to caMdaM puvvANaM poTTavatANaM samappeti tA puvvApoTTavatA khalu nakkhatte puvvaMbhAge samakhette tIsatimuhutte tappaDhamatAe pAto caMdeNaM saddhi joyaM joeti, tato pacchA avararAI, evaM khalu puvvApoTThavatA nakkhatte egaM ca divasaM egaM ca rAI caMdeNaM saddhiM joyaM joeti 2 ttA joyaM aNupariyaTTati 2 pAto caMdaM uttarApoTThavatANaM samappeti, tA uttarapoTTavatA khalu nakkhatte ubhayaMbhAge divaDhDhakhette paNatAlIsamuhutte tappaDhamayAe pAto caMdeNa saddhiM joyaM joeti avaraM ca rAtiM tato pacchA avaraM divasaM / evaM khalu uttarApoTThavatAnakkhatte do divase egaM ca rAiM caMdeNa saddhiM joyaM joeti avaraM ca rAtiM, tato pacchA avaraM divasaM, evaM khalu uttarApoTTavatAnakkhatte do divase egaM ca rAI caMdeNa saddhiM joyaM joeti joittA joyaM aNupariyaTTati ttA sAgaM caMdaM revatINaM samappeti, tA revatI khalu nakkhatte pacchabhAge samakhette tIsatimuhutta tappaDhamatAe sAgaM caMdeNaM saddhiM joyaM joeti, tato pacchA avaraM divasaM, evaM khalu revatInakkhatte egaM rAI egaM ca divasaM caMdeNa saddhiM joyaM joeti 2 ttA joyaM aNupariyaTTati 2 ttA sAgaM caMdaM assipINaM samappeti, tA assiNI khalu nakkhatte pacchimabhAge samakhette tIsatimuhutte tappaDhamatAe sAgaM caMdeNa saddhiM joyaM joeti, tato pacchA avaraM divasaM / evaM khalu assiNInakkhatte egaM ca rAI egaM ca divasaM caMdeNa saddhiM joyaM joeti 2 ttA jogaM aNupariTTa 2ttA sAgaM caMdaM bharaNINaM samappeti, tA bharaNI khalu nakkhatte nattaMbhAge avaDDakhette pannarasamuhutte tappaDhamatAe sAgaM caMdeNa saddhiM joyaM joeti, no labhati avaraM divaso, evaM khalu bharaNInakkhatte egaM rAI caMdeNaM saddhiM joyaM joeti 2 ttA joyaM aNupariyaTTati 2 ttA pAdo caMda kattiyANaM samappeti, tA kattiyA khalu nakkhatte puvvaMbhAge samakkhitte tIsaimuhutte tappaDhamatAe sAgaM caMdeNaM saddhiM jogaM joeti 2 ttA joyaM aNupariyaTTai 2 TTittA pAdo caMdaM rohiNINaM samappeti rohiNI jahA uttarabhaddavatA magasiraM jahA dhaNiTThA addA jahA satabhisayA punavvasu jahA uttarAbhaddavatA pusso jahA dhaniTThA assesA jahA satabhisayA maghA jahA puvvAphagguNI puvvAphagguNI jahA puvvAbhaddavayA uttarAphagguNI jahA uttarAbhaddavatA hattho cittA ya jahA dhaniTThA sAtI jahA satabhisayA visAhA jahA uttarabhaddavadA anurAhA jahA dhaNiTThA sayabhisayA mUlA puvvAsADhA ya jahA puvvabhaddapadA uttarAsADhA jahA uttarAbhaddavatA // dR. 'tA kahaM te' ityAdi, tA ita pUrvavat, kathaM tvayA bhagavan yogasyAdirAkhyAta iti vadet iha nizcayanayamatena candrayogasyAdi sarveSAmapi nakSatrANAmapratiniyatakAlapramANA, tataH sA karaNavazAdavagantavyA, tacca karaNaM jyotiSkaraNDake samastIti taTTIkAM kurvatA tatraiva saprapaJcaM bhAvitaM atastato'vadhAryaM, atra tu vyavahAranayamadhikRtya bAhulyena yasya nakSatrasya yadA candrayogasyAdirbhavati tamabhidhitsurAha 'abhIi' ityAdi, tA iti pUrvavat, dve abhijicchravaNAkhye nakSatre pazcAdbhAge samakSetre, ihAbhijinnakSatraM na samakSetraM nApyapArddhakSetraM nApi dvayarddhakSetraM, kevalaM zravaNanakSatreNa saha sambaddhamupAtta 128 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/4/46 mityabhedopacArAttadapisamakSetramupakalpya samakSetramityuktaM, sAtirekaikonacatvAriMzanmuhUrtapramANe, tathAhi-sAtirekA nava muhUrtA abhijitAstrizanmuhUrtAH zravaNasyetyubhayamIlane yathoktaM muhUrtaparimANaMbhavati, tatprathamatayA-candrayogasya prathamatayAsAyaM-vikAlavelAyAM, iha divasasya katita- mAccaramAdbhAgAdArabhya yAvadrAtreH katitamo bhAgo yAvannAdyApi parisphuTanakSatramamDalAlokastAvAn kAlavizeSaHsAyamiti vivakSito draSTavyaH, tasmin sAyaMsamaye candreNa sArddha yogaMyuGkataH, ihAbhijinnakSatraM yadyapi yugasyAdau prAtazcandreNa sahayogamupaiti tathApi zravaNena saha sambaddhamiha tadvivakSitaM, zravaNanakSatraM ca madhyAhnAdUrdhvamapasarati divase candreNa saha yogamupAdatte tatastatsAhacaryAt tadapi sAyaMsamaye candreNa yujyamAnaM vikSitvA sAmAnyataH sAyaM candreNa 'saddhiM jogaMjuMjaMti' ityuktaM, athavAyugasyAdimatiricyAnyadA bAhulyamadhikRtyedamuktaMtatona kazciddoSaH, 'tato pacchA' ityAdi, pazcAt-tata UrdhvaM aparamanyasAtirekaMdivasaMyAvat, etadevopasaMhAravyAjena vyaktIkaroti evaM khalu'ityAdi, evamuktena prakAreNa khalviti nizcaye abhijicchravaNe dve nakSatre sAyaMsamayAdArabhya ekAM rAtri ekaMca sAtireka divasaM candreNa sArddha yogaM yuGkataH, etAvantaM ca kAlaM yogaM yuktvA tadanantaraM yogamanuparivartayate, AtmanazcayAvayata ityarthaH, yogaM cAnuparivartya sAyaM divasasya katitame pazcAdbhAge candraM dhaniSThAyAH samarpayatastadavamabhijicchravaNadhaniSThAH sAyaMsamaye candreNa saha prathamato yogaM yuJjanti, tenAmUni trINyapi pazcAdbhAgAnyavagantavyAni, 'tA' ityAdi, tataH samarpaNAdanantaraMdhaniSThA khalu nakSatraM pazcAdbhAga, sAyaMsamaye tasya prathamatazcandreNa saha yujyamAnatvAt, samakSetraMtriMzanmuhUrtataprathamatayA sAyaMsamayecandreNa sahayogaMyunakti, candreNa saha yogaM yuktvA tataH sAyaMsamayAdUrdhvaM tataH pazcAdrAtrimaparaM ca divasaM yAvadyogaM yunakti, etadevopasaMhAravyAjena vyAcaSTe- "evaM khalvi'tyAdi sugama, yAvadyogamanuparivartya sAyaMsamaye candraM zatabhiSajaH samarpayati prAyaH parisphuTanakSatramaNDalAvaloke, tata idaM nakSatraM naktaMbhAgaM draSTavyaM, tathA cAha-'tA' ityAdi, tA iti tataH samarpaNAdanantaraMzatabhiSak nakSatraMkhalu naktaMbhAgamapArddhakSetraM paJcadazamuhUrtataprathamatayA candreNa sArddha yogaMyunakti, taccatadhAyuktaMca sanna labhate aparaM divasaM, paJcadazamuhUrttapramANatvAt, kintu rAtryantareva yogamadhikRtya parisamAptimupaiti, tathA cAha "evaM khalvi'tyAdi sugama, yAvadyogamanuparivartya prAtazcandraMpUrvayoH proSThapadayoH-bhAdrapadayoH samarpayati, iha pUrvaproSThapadAnakSatrasya prAtazcandreNa saha prathamatayA yogaH pravRtta itIdaMpUrvabhAgamucyate, tathA cAha-'tA puve'tyAdi, tataH samarpaNAdanantaraM pUrvaproSThapadAnakSatraM khalu pUrvabhAgaM samakSetraM triMzanmuhUrtataprathamatayA prAtazcandreNa sahayogaMyunakti, tacca tathAyuktaM sattataH prAtaH samayAdUz2a taM sakalaM divasamaparAMca rAtriM yAvadvarttate, etadevopasaMhAravyAjenAha__'evaM khalvi'tyAdi sugamayAvadyogamanuparivartya prAtazcandramuttarayoH proSThapadayoH samarpayati, idaM kilottarAbhadrapadAkhyaM-nakSatramuktaprakAreNa prAtazcandreNa saha yogamadhigacchati, kevalaM prathamAn paJcadaza muhUrtAn adhikAnapanIya samakSetraM kalpayitvA yadA yogazcintyate tadA naktamapi yogo'stItyubhayabhAgamavaseyaM, tathA cAha--'tA'ityAdi, tataH samarpaNAdanantaraM (uttaraM) proSThapadAnakSatraM khalUbhayabhAgaM vyarddhakSetraM paJcacatvAriMzanmuhUrta taprathamatayA-yogaprathamatayA prAtazcandreNa sArddha Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 4 115 yogaM yunakti, tacca tathAyuktaM sat taM sakalamapi divasamaparAM ca rAtriM tataH pazcAdaparaM divasaM yAvad varttate, etadevopasaMhAravyAjena vyaktIkaroti yAvadyogamanuparivartya sAyaMsamaye candraM revatyAH samarpayati, tatra revatInakSatraM sAyaMsamaye candreNa saha yogamadhigacchati, tatastatpazcAdbhAgamavasesaM, tathA cAha - 'tA revaI', 'tA' iti tataH samarpaNAdanantaraM zeSaM sugamaM, idaM ca candreNa saha yuktaM satsAyaMsamayAdUrddhaM sakalAM rAtriM aparaM ca divasaM yAvaccandreNa saha yuktamatiSThate, tata idamapyazvinInakSatraM sAyaMsamaye candreNa saha yujyamAnatvAt pazcAdbhAgamavaseyaM, tathA cAha - 'tA' ityAdi sugamaM, navaramidamapi azvinInakSatraM samakSetratvAt sAyaMsamayAdArabhya tAM sakalAM rAtrimaparaM ca divasaM yAvaccandreNa saha yuktama, etadevopasaMhAravyAjenAha 'evaM khalvi'tyAdi sugamaM, yAvadyogamanuparivartya sAyaM prAyaH parisphuTanakSatramaNDalAlokasamaye candraM bharaNyAH samarpayati, idaM ca bharaNInakSatramuktayuktyA rAtrau candreNa saha yogamupaiti, tato naktaMbhAgamavaseyaM, tathA cAha - 'tA bharaNI' tyAdi, pAThasiddhaM, navaramidamapArddhakSetratvAdrAtrAveva yogaM parisamApayati, tato na labhate candreNa saha yuktamaparaM divasaM, etadevopasaMhAravyAjena parisphuTayati- 'evaM khalvi' tyAdi sugamaM, yAvadyogamanuparivartya prAtazcandraM kRttikAnAM samarpayati, idaM ca kRttikAnatramuktayuktyA prAtazcandreNa saha yogamupaiti, tataH pUrvabhAgamavaseyaM, etadevAha - 'tA kattiye 'tyAdi sugamaM, navaramidaM samakSetratvAt prAtaH samayAdUrdhvaM sakalaM divasaM tataH pazcAdrAtriM paripUrNAM candreNa saha yuktaM varttate, etadevopasaMhAravyAjena vyaktIkaroti 'evaM khalu' ityAdi sugamaM, yAvadyogamanuparivartya prAtazcandraM rohiNyAH samarpayati, idaM ca kRttikAnakSatraM dvyarddhakSetraM, ataH prAguktayuktivazAdubhayabhAgaM pratipattavyaM, 'rohiNI jahA uttarabhaddavaya'tti rohiNI yathA prAguttarabhAdrapadA uktA tathA vaktavyA, sA caivam- 'tA rohiNI khu nakkhatte ubhayabhAge viDDhakhette paNayAlIsamuhutte tappaDhamayAe pAto caMdeNa saddhiM joyaM joei avaraMca rAI tato pacchA avaraM divasaM, evaM khalu rohiNInakkhatte do divase egaM ca rAI caMdeNa saddhiM jo joei, 2 ttA, jogaM aNupariyaTTei, 2 ttA, sAyaM caMdaM migasirassa samappei' 'migasiraM jahA dhaNiTTha' tti mRgaziro nakSatraM yathA prAg dhaniSThoktA tathA vaktavyA, tadyathA 'tA migasire nakkhatte pacchaMbhAge tIsaimuhutte tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM jogaM joei, sAyaM caMdeNa saddhiM jogaM joettA tato pacchA avaraM divasaM, evaM khalu migasire nakkhatte egaM rAI egaM ca divasaM candeNa saddhiM joyaM joei, 2 ttA jogaM aNapariyaTTei, 2 ttA sAyaM caMdaM addAe samappei' atra sAyamiti prAyaH parisphuTanakSatramaNDalAlokasamaye ata evaitannaktaMbhAgaM, tathA cAha - 'addA jahA saya bhisayA' ArdrA yathA prAk zatabhiSagabhihitA tathA'bhidhAtavyA, sA caivam 'tA addA khalu nakkhatte nattaMbhAge avaDDhakhette pannarasamuhutte tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM joaM joei, no bhei avaraM divasaM, evaM khalu addA egaM rAI caMdeNa saddhiM jogaM joei, joyaM joettA joyaM aNupariyaTTei, joyaM aNupariyaTTittA pAo caMdaM puNavvasUNaM samappei' idaM ca punarvasunakSatraM dvyarddhakSetratvAt prAguktayukteH ubhayabhAgamavaseyaM, tathA cAha - 'punavvasU jahA uttarabhaddavayA' punarvasu nakSatraM yathA prAk uttarabhadrapadAnakSatramuktaM tathA vaktavyaM, taccaivam 'tA punavvasU khalu nakkhatte ubhayabhAge divaDhDhakhette paNayAlIsamuhutte tappaDhamayAe pAo Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/4/46 caMdeNa saddhiM joyaMjoei, avaraM ca rAiM tato pacchA avaraM divasaM, evaM khalu punavvasU nakkhatte do divase egaMca rAiMcaMdeNa saddhiM joaMjoei, 2 ttA jogaM aNupariyaTTei, 2 tA sAyaM caMdaM pussassa samappei' idaM ca puSyanakSatraM sAyaMsamaye divasAvasAnarUpe candreNa saha yogamadhi- gacchati, tataH pazcAdbhAgamavaseyaM, tathA cAha- puSyo yathA pUrvaM dhaniSThA'bhihitA tathA'bhidhAtavyA, tadyathA ___'tu pusse khalu nakkhatte pacchaMbhAge samakkhete tIsaimuhutte tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM joyaMjoeijoyaMjoettA tatopacchA avaraM divasaM, evaM khalu pusse nakkhatte egaMrAiMegaMca divasaM caMdeNa saddhiM joyaMjoei, 2 ttA jogaM aNupariyaTTei 2 ttA sAyaM caMdaM asilesAe samappei,' idaM cAzleSAnakSatraM sAyaMsamaye-parisphuTanakSatramaNDalAlokarUpe prAyazcandreNa saha yogamupaiti, tata idaM naktaMbhAgamavaseyaM, apArddhakSetratvAcca tasyAmeva rAtrau yogaMparisamApayati, tathA cAha- 'asalesA jahA sayabhisayA' yathA zatamiSak prAgabhihitA tathA azleSApi vaktavyA, sA caivam 'tA asilesA khalu nakkhatte nattaMbhAge avaDDakhette pannarasamuhutte tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM joyaM joei, joaM joettA no labhai avaraM divasaM, evaM khalu asilesAnakkhatte egaM rAI caMdeNa saddhiM jogaM joei joyaM joittA jogaM aNupariyaTTei, jogaM aNapariyaTTittA pAo caMdaM maghANaMsamappei,' idaMcamaghAnakSatramuktayuktyAprAtazcandreNa saha yogamazrute, tataH pUrvabhAgamavasAtavyaM, tathAcAha-maghA yathApUrvaphAlgunI tathA draSTavyA, tadyathA-'tA maghA khalu nakkhattepuvabhAgesamakkhette tIsaimuhuttetappaDhamayAe pAo caMdeNasaddhiMjoyaMjoeitatopacchAavaraM rAI, evaM khalumaghAnakkhatte egaMdivasaMegaMcarAIcaMdeNasaddhiMjoyaMjoei, jogaMjoittAjogaMaNupariyaTTei jogaMaNupariyaTTittA pAo caMdaM puvvaphagguNINaM samappei,' idamapi pUrvaphAlgunInakSatraM prAtazcandreNa saha yogamuktanItyA samadhigacchati, tataH pUrvabhAgapratyetavyaM, tathA cAha-'puvvAphagguNI jahA puvvabhaddavayA, yathA prAk pUrvabhAdrapadA'bhihitA tathA pUrvaphAlgunya- pyabhidhAtavyA, tadyathA_ 'tApuvvaphagguNI khalu nakkhattepuvabhAge samakhitte tIsaimuhutte tappaDhamayAe pAto caMdeNa saddhiM joiMjoei, tato pacchA avaraM rAI, evaM khalu puvvAphagguNInakkhatte egaM ca divasaM egaMca rAiM caMdeNa saddhiM joyaM joei, 2 ttA jogaM aNupariyaTTei 2 ttA pAo caMdaM uttarANaM phagguNINaM samappei' etaccottarAphAlgunInakSatraM dvayarddhakSetramataH prAguktayuktivazAdubhayabhAgaMveditavyaM, tathA cAha- yathA prAguttarabhadrapadoktA tathottaraphA- lagunyapi vaktavyA, sAcaivam___'uttaraphagguNI khalu nakkhattepaNayAlIsaimuhuttetappaDhamAe pAto caMdeNa saddhiM joyaMjoei avaraM ca rAI, tato pacchA avaraM ca divasaM, evaM khalu uttaraphagguNInakkhatte do divase egaMca rAI caMdeNa saddhiM joyaM joei, 2 ttA jogaM aNupariyaTTei 2 ttA sAyaM caMdaM hatthassa samappei,' idaM ca hastanakSatraM sAyaM-divasAvasAnasamaye candreNa saha yogamadhirohati, tena pazcAdbhAgamavaseyaM, citrAnakSatraMtukiJcitsamadhike divasAvasAne candrayogamadhigacchati, tatastadapipazcAdbhAgaMmantavyaM, etadevAha-'hattho cittA' yathA dhaniSThA tathA hastaM citrA ca vaktavyA, tadyathA .tA hatthe khalu nakkhatte pacchaMbhAge samakkhitte tIsaimuhutte tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM joyaMjoei, tato pacchA avaraM divasaM, evaM khalu hatthanakkhatte egaM rAI egaMca divasaM caMdeNa saddhiM jogaMjoei, jogaMjoei, tato pacchA avaraMdivasaM, evaM khalu hatthanakkhatte egarAIegaMca divasaM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -4 117 caMdeNa saddhiM jogaMjoei, jogaMjoittA jogaM aNupariyaTTeijogaMaNupariyaTTittA sAyaMcaMdaM cittAe samappei'tti, 'tA cittAkhalu nakkhatte pacchaMbhAge samakkhette tIsaimuhutte tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM jogaMjoei, tato pacchA avaraM divasaM, evaM khalu cittA nakkhatte egaM rAiMegaMca divasaM saddhiM joyaM joei, joyaM joittA jogaM aNupariyaTTei joyaM aNupariyaTTittA sAyaM caMdaM sAIe samappei' svAtizca sAyaM-prAyaH parisphuTadrazyamAnanakSatramaNDalarUpecandreNa sahayogamupaiti, tataiyaM naktaMbhAgA pratyeyA, tathA cAha-"sAI jahA sayabhisayA' yathA zatabhiSak tathA vaktavyA, sA caivam_ 'sAIkhalu nakkhatte nattaMbhAge avaDDakhette pannarasamuhutte tappaDhamayAe sAyaMcaMdeNa saddhiM joyaM joei, no labhei avaraM divasaM, evaM khalu sAI nakkhatte egaM rAiM caMdeNa saddhiM joyaM joei, 2 ttA jogaM aNupariyaTTei 2 tA pAto caMdaM visAhANaM samappei' idaM ca vizAkhAnakSatraM vyarddhakSetraM, ataH prAguktayuktivazAdubhayabhAgamavagantavyaM, tathA cAha-yathA uttarabhadrapadA tathA vizAkhA vaktavyA, tadyathA- 'tA visAhA khalu nakkhatte ubhayaMbhAge divaDvakhitte paNayAlIsamuhuttetappaDhamayAe pAto caMdeNa saddhiM joyaM joeiavaraMca rAI, tao pacchA avaraMdivasaM, evaM khalu visAhAnakkhatte do divasaM egaMca rAiMcaMdeNa saddhiM jogaMjoei, 2 tAjogaM aNupariyaTTei 2 ttA sAyaMcaMdaM aNurAhAe samappei', tata evamanurAdhAnakSatraM sAyaMsamaye-divasAvasAnarUpe candreNa saha yogamupaitIti pazcAbhAgamavaseyaM, tathA cAha-'aNurAhA' yathA dhaniSThA tathA'nurAdhA vaktavyA, sA caivam ___ 'anurAdhA khalu nakkhatte pacchaMbhAge samakkhetta tIsaimuhutte tappaDhamAe sAyaM caMdeNa saddhiM joyaMjoeti, tao pacchA avaraM divasaM, evaM khalu anurAhA nakkhatte egarAIegaMca divasaM caMdeNa saddhiM jogaM joei joittA jogaM aNupariyaTTei 2 ttA sAyaM caMdaM jiTThAe samappei' jyeSThAyAzca sAyaMsamayesamarpayati,prAyaH parisphuTaM drazyamAne nakSatramaNDale, tataidaMjyeSThAnakSatraMnaktaMbhAgamavaseyaM, tathA cAha-'jiTThA jahA' yathA zatabhiSak tathA jyeSThA vaktavyA, tadyathA 'tA jeTTA khalu nakkhatte nattaMbhAge avaDDakhette pannarasamuhutte tappaDhamayAe sAyaM caMdeNa saddhiM joaMjoei, no labhai avaraM divasaM, evaM khalu jiThAnakkhatte egaM rAiMcaMdeNa saddhiM jogaMjoei, 2ttAjogaMaNupariyaTTei, 2 ttApAto cadaMmUlassa samappei' mUlanakSatraMcedamuktayuktyAprAtazcandreNa sahayogamupAgacchat pUrvabhAgamavaseyaM, tathA cAha-yathA pUrvabhadrapadA tathA mUlanakSatramabhidhAtavyaM, taccaivam-'tA mUle khalu nakkhatte puvvaMbhAge samakkhitte tIsaimuhuttetappaDhamayAe pAto caMdeNa saddhiM jogaMjoei, tao pacchA avaraM ca rAI, evaM khalu mUlanakakhattaM egaMca divasaM egaM ca rAiM caMdeNa saddhiM jogaM joei, 2 ttA jogaM aNupariyaTTei 2 ttA pAto caMdaM puvvAsADhANaM samappei' idamapi pUrvASADhAnakSatraM prAtazcandreNa saha yogamuktayuktyA samupaiti iti pUrvabhAgaM vijJeyaM, etadevAhayathA pUrvabhadrapadA tathA pUrvASADhA vaktavyA, sA caivam___tA pubbAsADhA khalu nakkhatte puvvabhAge samakUkhette tIsaimuhutte tappaDhamayAe pAto caMdeNa saddhiM jogaM joei, avaraM ca rAiM, evaM khalu puvvAsADhAnakkhatte egaM ca divasaM egaM ca rAiM caMdeNa saddhiM jogaMjoei, jogaMjoittAjogaM aNupariyaTTei jogaM aNupariyaTTittA pAo caMdaM uttarAsADhANaM samappei', uttarASADhAnakSatraM ca dvyarddhakSetratvAdubhayabhAgamavaseyaM, tathA cAha-'uttarAsADhA jahA uttarabhaddavayA' yathA uttarabhadrapadA tathA uttarASADhA vaktavyA, tadyathA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/4/46 'uttarAsADhA khalu nakkhatte ubhayaMbhAge divaDDakhette paNayAlIsamuhutte tappaDhamayAe pAto caMdeNa saddhiM jogaMjoeiavaraMca rAiM tao pacchA avaraM divasaM, evaM khalu uttarAsADhanakkhatte do divase egaM ca rAiM caMdeNa saddhiM jogaM joei, jogaM joittA sAyaM caMdamabhiIsavaNANaM samappei,' tadevaM vAhulyamadhikRtyoktaprakAreNa yathokteSu kAleSu nakSatrANi candreNa saha yogamupayanti, tataH kAnicitpUrvabhAgAnikAnicitpazcAdbhAgAni kAnicinnaktaMbhAgAnikAnicidubhayabhAgAnyuktAnIti prAbhRtaM-10 prAbhRtaprAbhRtaM-4 samAptam - prAbhRtaM-10 prAbhRtaprAbhRtaM-5 :vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya caturthaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati paJcamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAro-yathA 'kulAni vaktavyAnIti,' tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (47) tA kahaM te kulA AhitAti vadejA ?, tattha khalu ime bArasa kulA bArasa uvakulA cattAri kulovakulA, bArasa kulA, taMjahA dhaniTThAkulaM uttarAbhaddavatAkulaM assiNIkulaM kattiyAkulaM saMThANAkulaM pussAkulaM mahAkulaM uttarAphagguNIkulaM cittAkulaM visAhAkulaM mUlAkulaM uttarAsADhAkulaM, bArasa uvakulA, taMjahA savaNo uvakulaM puvvapaTThavatAuvakulaM revatIuvakulaM bharaNIuvakulaM punavvasuuvakulaM assesAu puvvAphagguNIu hatthAu sAtIu jeTThA u puvvAsADhAu, cattAri kulovakulA taM0* abhIyIkulovakulaM satabhisayAkulovakulaM addhAkulovakulaM aNurAdhAkulovakulaM / vR. 'tA kahate ityAdi, tAitipUrvavat, kathaM?-kenaprakAreNabhagavan! tvayA kulAnyAkhyAtAnIti vadet, evamukte bhagavAnAha-'tatthe' tyAdi, iha na kevalaM bhagavatA kulAnyevAkhyAtAtAni kiMtUpakulAni kulopakulAni ca, tato nirdhAraNArthapratipatyarthaMtatreti, bhagavAn brUte-'tatra' teSAM kulAdInAMmadhye khalvimAni dvAdaza kulAni, sUtre pustvanirdeza prAkRtatvAt, ime iti ca pratipadamabhisambadhyate, imAni vakSyamANasvarUpANi dvAdaza upakulAni, imAni-vakSyamANasvarUpANi catvAri kulopakulAni prajJaptAni, atha kiM kulAdInAM lakSaNam ?, ucyate, iha yairnakSatraiH prAyaH sadA mAsAnAM parisamAptaya upajAyantemAsasaddazanAmAni ca tAninakSatrANi kulAnItiprasiddhAni, tadyathA-zrAviSTho mAsaH prAyaH zraviSThayAdhaniSThAparyAyayA parisamAptimupaiti 1 bhAdrapada uttarabhAdrapadayA 2 azvayukazvinyA iti 3, dhaniSThAdIni prAyo mAsaparisamApakAni mAsasadrazanAmAni kulAni yAni ca kulAnAmupakulAnAMcAdhastanAni tAni kulopakulAni abhijidAdIni catvAri nakSatrANi, uktNc||1|| "mAsANaM parimANA hu~ti kulA uvakulA u hittimgaa| huMti puNa kulovakulA abhiIsayabhaddaanurAhA / / " atra 'mAsANaMparimANA' itiprAyomAsAnAM parisamApakAni kacita 'mAsANasarisanAmA' iti pAThaH, tatra mAsAnAM sadrazanAmAnIti vyAkhyeyaM, 'saya'tti zatabhiSak, zeSaM sugama, samprati yAni dvAdaza kulAni yAni ca dvAdaza upakulAni yAni ca catvAri kulopakulAni tAni krameNa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -5 119 kathayati-'vArasa kulA taMjahA ityAdi sugamaM // prAbhRtaM-10 prAbhRtaprAbhRtaM-5 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-6 :vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya paJcamaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati SaSThamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-'yathA paurNamAsyo'mAvAsyazca vaktavyA' iti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (48) tA kahaM te punnimAsiNI Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu imAo vArasa punnimAsiNIo bArasa abhAvAsAo pannattAo, taMjahA sAviTThI poTThavatI AsoyA kattiyA magasirI posI mAhI phagguNI cetI visAhI jeTThAmUlI AsADhI / tA sAvichinnaM punnamAsiM kati nakkhattA joeti?, tA tinni nakkhattA joiMti, taM0-abhiI savaNo dhaNiTThA, tA puTThavatI, puTTavatInnaM punnimaM kati nakkhattA joeMti ?, tA tinni nakkhattA joyaMti, taM0-satibhisayA puvvAsADhavatI uttarApuTThavatA, tAAsodinnaM punnimaMkati nakhattAjoeMti?, tA donni nakhattA joeMti, taM0-revatI ya assiNI ya, kattiyannaM punnimaM kati nakkhattA joeMti ?, tA donni nakhattA joeMti taM0-bharaNI kattiyA ya, tA mAgasirIpunimaM kati nakkhattA joeMti ?, tA donni nakkhattA joeMti, taM0-addA punavvasU pusso / tA mAhinnaM punnimaMkati nakkhattA joeMti?, tA donni nakkhattA joyaMti, taM0-assesA mahA ya, tA phagguNInaM punnimaM kati nakkhattA joeMti ?, tA dunni nakkhattA joeMti, taM0puvAphagguNI uttarAphagguNI ya, tA cittinnaM punnimaM kati nakkhattA joeMti ?, tA donni0 taM0-hattho cittA ya, tA visAhinnaM punnimaM kati nakkhattA joeMti ?, donni nakkhattA joeMti taM0-sAtI visAhA ya, tAjeTTAmUlinnaM punnimAsinnaMkati nakkhattA joeMti?, tA tinni nakkhattA joyaMti, taM0-anurAhAjeTThAmUlo, AsADhinaMpunnimaMkati nakkhattA joeMti?, tA do nakhattA joeMti, taM0-puvvAsADhA uttarAsADhA / vR. 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM? kenaprakAreNa kena nakSatreNa parisamApyamAnA ityartha, paurNAmAsya AkhyAtAH, atra paurNAmIsAgrahaNamamAvAsyopalakSaNaM, tena kathamamAvAsyA appAkhyAtA iti vadet, evamukte bhagavAnAha 'tatthe' tyAdi, tatra-tAsAM paurNAmAsInAmamAvAsyAnAMca madhye jAtibhedamadhikRtya khalvimA dvAdaza paurNamAsyo dvAdaza cemA amAvAsyAH prajJaptAH, tadyathA-'zrAviSTI prauSThapadI' ityAdi / tatra zraviSThA-dhaniSThA tasyAM bhavA zrAviSThI-zrAvaNamAsabhAvinI proSThapadA-uttarabhAdrapadA tasyAM bhavA prauSThapadI-bhAdrapadamAsabhAvinI, azvayujibhavA AzvayujI azvayugamAsabhAvinI, evaM mAsakrameNa tattannAmAnurUpanakSatrayogAt zeSA api vaktavyAH / samprati vainakSatrairekaikA pUrNamAsI parisamApyatetAni pipRcchiSurAha-'tAsAvaThThinna mityAdi, tA iti pUrvavat, zrAviSThI paurNamAsI kati nakSatrANi yuoNti ? -kati nakSatrANi candreNa saha saMyujya parisamApayanti, bhagavAnAha--'tA tinni' ityAdi, tAitipUrvavat, trINi nakSatrANiyuJjantitrINi nakSatrANi candreNa saha yathAyogaM saMyujya parisamApayanti, tadyathA-abhijit zravaNo dhaniSThA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 119 11 ca, iha zravaNadhaniSThArUpe dve eva nakSatre zrAviSThIM paurNamAsIM parisamApayataH, kevalamabhijinnakSatraM zravaNena saha sambaddhamiti tadapi parisamApayatItyuktaM, kathametadavasIyate iti cet, ucyate / iha pravacanaprasiddhamamAvAsyApaurNamAsIviSayacandrayogaparijJAnArthamidaM karaNamnAmiha amAvAsaM jai icchasi kammi hoi rikkhammi / avahAraM ThAvijjA tattiyarUvehi saMguNae / chAvaTThI ya muhuttA bisaTThibhAgA ya paMca paDipunnA / bAsaTTibhAgasattaTThigo ya ikka havai bhAgo // eyamavahArarAsi icchaamAvAsasaMguNaM kujjA / nakkhattANaM etto sohaNagavihiM nisAmeha // bAvIsaM ca muhuttA chAyAlIsaM bisaTThibhAgA ya / eyaM puNavvasurasa ya soheyavvaM havai vucchaM // bAvattaraM sayaM phagguNINaM bAnauiya be visAhAsu / cattAri a bAyAlA sojjhA aha uttarAsADhA / / evaM punavvarasa ya visaTThibhAsahiyaM tu sohaNagaM / 120 // 2 // // 3 // 118 11 // 5 // // 6 // itto abhiIAI biiyaM vacchAmi sohaNagaM // abhiissa nava muhuttA bisaTThibhAgA ya huMti cauvIsaM / chAvaTTI asamattA bhAgA sattaTThiche akayA // ugu poTThavayAti ceva navottaraM ca rohiNiyA / tisu navanavaesu bhave punavvasU phagguNIo ya // paMceva uguNapannaM sayAi uguNuttarAI chacceva / sojjhANi visAhAsuM mUle satteva coAlA // aTThasaya uguNavIsA sohaNagaM uttarANa sADhANaM / cauvIsaM khalu bhAgA chAvaTThI cunniAo ya // eAi sohaittA jaM sesaM taM havei nakkhattaM / itthaM karei uDuvai sUreNa samaM amAvAsaM // icchApunnimaguNio avahAro sottha hoi kAyavvo / taM ceva ya sohaNagaM abhiI a iM tu kAyavvaM // suddhami a sohaNage jaM sesaM taM bhavija nakkhattaM / tattha ya karei uDuvai paDipunno punnimaM viulaM // // 13 // vR. etAsAM gAthAnAM krameNa vyAkhyA yAmamAvAsyAmiha - yuge jJAtumicchasi, yathA kasminnakSatre varttamAnA parisamAptA bhavatIti tAvadrUpairyAvatyo'mAvAsyA atikrantAstAvatyAH saGkhyAyA ityartha, vakSyamANasvarUpaM avadhAryate - prathamatayA sthApyate ityavadhAryo dhruvarAzistamavadhAryarAziM paTTikAdau sthApayitvA caturviMzatyadhikena parvazatena saguNayet, atha kiMpramANo'sAvavadhAryo rAziriti tatpramANanirUpaNArthamAha- 'chAvaTThI' gAhA, SaTSaSTirmuhUrttA ekasya ca muhUrtasya paJca paripUrNA 11011 112 11 // 9 // 1190 11 1199 11 // 12 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -6 121 dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTitamo bhAgaH, etAvatpramANo'vadhAryarAzi, kathametAvapramANasyA-syotpattiriti cet?, ucyate, iha yadi caturviMzatyadhikena parvazatena paJca sUryanakSatraparyAyA labhyante tato dvAbhyAM parvabhyAM kiM labhAmahe ?, atrAntyena rAzinA dvikalakSaNena madhyo rAzi paJcalakSaNo guNyate, jAtA daza, teSAM caturviMzatyadhikena zatena bhAgaharaNaM, tatra chedyacchedakarAzyordvikenApavarttanA kriyate, jAta uparitanazchedyo rAzi paJcakarUpo''dhastana dvASaSTirUpaH, labdhAH paJcadvASaSTibhAgAH, etena nakSatrANi karttavyAnIti nakSatrakaraNArthamaSTAdazabhiH zataistriMzadadhikaiH sapta,pTibhAgarUpairguNyante, jAtAnyekavatizatAni paJcAzadadhikAni, chedarAzirapi dvASaSTipramANaH saptaSaSTayA guNyate, jAtAnyekacatvAriMzacchatAni catuSpaJcAzadadhikAni, uparitanarAzimuhUrtAnayAnaya bhUyastrazatA guNyate, jAte dvelakSecatuHsaptati sahasrANipaJcazatAni, teSAM catuSpaJcAzadadhikaikacatvAriMzacchatairbhAgaharaNaM, labdhAH SaTSaSTirmuhUttAH,zeSAaMzAstiSThanti trINi zatAni SaTtriMzadadhikAni, tato dvASaSTibhAgAnayanArthaM tAni dvASaSTyA guNyante, jAtAni viMzati sahasrANi aSTau zatAni dvAtriMzadadhikAni, teSAmantaroktena chedarAzinA 4154 bhAgo hriyate, labdhAH paJcadvASaSTibhAgAH, zeSAstiSThanti dvASaSTi, tatastasyAdvASaSTyA apavartanA kriyate, jAta ekakaH, chedarAzerapi dvASaSTyA'pavartanAyAM labdhAH saptaSaSTiH, tata AgataM SaTSaSTirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya paJca dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAga iti, tadevamuktamavadhAyurAzipramANaM, samprati zeSavidhimAha "eyamavahAre' tyAdi, etaM-anantaroditasvarUpamavadhAryarAzimicchA'mAvAsyAsaMguNaMyAmamAvAsyAM jJAtumicchasi tatsaGkhyayA guNitaM kuryAt, ata Urdhva ca nakSatrANi zodhanIyAni, tato'ta UrdhvaM nakSatrANAM zodhanakavidhiM-zodhanakaprakAraM vakSyamANaM nizamayata-AkarNayata / tatraprathamataH punarvasuzodhanakamAha- 'bAvIsaM'cetyAdigAthA, dvAviMzatirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya SaTacatvAriMzad dvASaSTibhAgAH etad-etAvapramANaM punarvasunakSatrasya paripUrNaM bhavati zoddhavyaM, kathamevaM pramANasya zodanakasyotpa-ttiriti cet ?, ucyate, iha yadi caturviMzatyadhikena parvazatena paJcasUryanakSatraparyAyA labhyante tadaikaMparvAtikramya katipayAstenaikena parvaNA labhyante?, atrAntyena rAzinA ekalakSaNena madhyarAzi paJcakarUpo guNyate, jAtAH paJcaiva, "ekena guNitaMtadeva bhavatIti vacanAt, teSAM caturviMzatyadhikena zatena bhAgo hriyate, labdhAH paJca caturviMzatyadhikazatabhAgAH, tato nakSatrAnayanArthamete'STAdazabhi zataistriMzadadhikaiH saptaSaSTibhAgarUpaiH guNayitavyA iti, guNakAracchedarAzyordvikenApavartanA, jAto guNakArarAzinava zatAni paJcadazottarANi, chedarAziSaSTiH, tataH paJca navabhi paJcadazottaraiH zatairguNyante, jAtAni paJcacatvAriMzacchatAni paJcasaptatyadhikAni, chedarAziauSaSTilakSaNaH saptaSaSTayA guNyate, jAtAnyekacatvAriMzacchatAni catuHpaJcAzadadhikAni, tathA puSyasya ye trayoviMzati saptapaSTibhAgAH prAktanayugacaramaparvaNi sUryeNa saha yogamAyAnti te dvASaSTayA guNyante, jAtAni caturdaza zatAni SaDviMzatyadhikAni, etAni prAktanAt paJcasaptatyadhikapaJcacatvAriMzacchatapramANAt zodhyante, zeSaM tiSThanti ekatriMzacchatAni ekonapaJcAzadadhikAni, tata etAni muhUrtAnayanArthaMtriMzatA guNyante, jAtAni caturNavati sahasrANi catvArizatAni saptatyadhikAni, teSAMchedarAzinA catuSpaJcAzadadhikaikacatvAriMzacchatarUpeNa bhAgo Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 hriyate, labdhA dvAviMzatirmuhUttAH, zeSaM tiSThanti trINi sahasrANi dvyazItyadhikAni, etAni dvASaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTayA guNyante, jAtamekaM lakSamekanavati sahasrANi caturazItyadhikAni, teSAM chedarAzinA bhAgo hriyate, labdhAH SaTcatvAriMzanmuhUrtasya dvASaSTibhAgAH, eSA punarvasunakSatrasya shodhnknissptti| zeSanakSatrANAM zodhanakAnyAha___'bAvattaraMsaya mityAdi, dvAsaptataM-dvisaptatyadhikaMzataMphAlgunInAM-uttaraphAlgunInAMzodhyaM, kimuktaM bhavati?-dvisaptatyadhikenazatenapunavuprabhRtInyuttaraphAlgunIparyantAninakSatrANizuddhayanti, evamuttaratrApi bhAvArtho bhAvanIyaH, tathA vizAkhAsu-vizAkhAparyanteSu nakSatreSuzodhanakaM dvezate dvinavatyadhike, athAnantamuttarASADhAparyantAni nakSatrANyadhikRtya zodhyAni catvAri zatAni dvicatvAriMzadadhikAni / "eyaM puNe'tyAdigAthA, etadanantaroktaM zodhanakaM sakalamapi punarvasusatkadvASaSTibhAga-sahitamavaseyaM, etaduktaM bhavati-ye punarvasusatkA dvAviMzatirmuhUrtAste sarve'pyuttarasminzodhana-ke'ntaHpraviSTAHpravartante, natudvASaSTibhAgAH, tato yadyacchodhanakaMzodhyate tatra tatra punarvasusatkAH SaTacatvAriMzad dvASaSTibhAgA uparitanA zodhanIyA iti, etacca punarvasuprabhRtyuttarASADhAparyantaM prathamaMzodhanakaM, ata UrdhvamabhijitamAdiM kRtvA dvitIyaMzodhanakaM vakSyAmi, tatra pratijJAtameva nirvAhayati 'abhiisse'tyAdigAthAcatuSTayaM, abhijitonakSatrasya zodhanakaMnava muhUrtAekasyaca muhUrtasya satkAzcaturviMzatiSaSTibhAgAH,ekasya cadvASaSTibhAgasyasaptaSaSTizchedakRtAH paripUrNASaTaSaSTibhAgAH, tathA ekonsssstt-ekonssssttydhikNshtN|prosstthpdaanaaN-uttrbhdrpdaanaaNshodhnkN, kimuktaMbhavati? -ekonaSaSTayadhikenazatenAbhijidAdInyuttarabhadrapadAparyantAni nakSatrANizuddhayanti, evamuttaratrApi bhAvanA kartavyA, tathA triSu navottareSu zateSu rohiNikA-rohiNiparyantAni zuddhayanti, tathA triSu navanavateSu- navanavatyadhikeSu zateSu zodhiteSu punarvasuparyantaM nakSatrajAtaM zuddhayati, tatA ekonapaJcAzadadhikAnipaJcazatAniprApya phAlgunyazca-uttaraphAlgunIparyantAninakSatrANizuddhayanti / vizAkhAsu-vizAkhAparyanteSu nakSatreSu ekonasaptatyadhikAniSaTzatAni zodhyAni, mUlaparyante nakSatrajate sapta zatAni catuzcatvAriMzadadhikAni zodhyAni / uttarASADhAnAM-uttarASADhAparyantAnAMnakSatrANAMzodhanakamaSTau zatAniekonaviMzatyadhikAni, sarveSvapi ca zodhaneSUpari abhijito nakSatrasya sambandhino muhUrtasya dvASaSTibhAgAzcaturviMzati SaTaSaSTizca cUrNikAbhAgA ekasya dvASaSTibhAgasya saptaSaSTibhAgAH shodhniiyaaH| ___ "eyAI'ityAdi, etAnyanantaroditAnizodhanakAni yathAyogaMzodhayitvA yaccheSamavatiSThate tadbhavati nakSatraM, etasmiMzca nakSatre karoti sUryeNa smmudduptirmaavaasyaamiti| tadevamamAvAsyAviSayacandrayogaparijJAnArtha karaNamuktaM, samprati paurNamAsIviSayacandrayogaparijJAnArthaMkaraNamAha _ 'icchApunime'tyAdi, yaH pUrvamamAvAsyAcandranakSatraparijJAnArthamavadhAryarAziruktaH sa evAtrApi paurNamAsIcandranakSatraparijJAnavidhau IpsitapaurNamAsIguNito-yAMpaurNamAsI jJAtumicchati tatsaGkhyayA guNitaH karttavyaH, guNiteca sati tadeva pUrvoktaMzodhanaM karttavyaM, kevalamabhijidAdikaM natu punrvsuprbhRtikN| zuddhe ca zodhanake yat zeSamavatiSThatetadbhavennakSatraM paurNamAsIyuktaM, tasmiMzca nakSatre karoti uDupati-candramAH paripUrNa pUrNamAsI vimalAmiti / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 6 123 eSa paurNamAsIcandranakSatra parijJAnaviSayakaraNagAthAdvayAkSarArthaH, sampratyasyaiva bhAvanA kriyate ko'pi pRcchati - yugasyAdau prathamA paurNamAsI zrAviSThI kasmiMzcandranakSatre parisamAptimupaiti ? tatra SaTaSaSTirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya paJca dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAga ityevaMrUpo'vadhAryarAzirdhrayate, prathamAyAM kila paurNamAsyAM pRSTamityekena guNyate, ekena guNitaM tadeva bhavati, tatastasmAdabhijito na muhUrttA ekasya ca muhUrtasya caturviMzatirdvASaSTibhAgA ekasya dvASaSTibhAgasya SaTaSaSTi saptaSaSTibhAgA ityevaMparimANaM zodhanakaM zodhanIyaM, tatra SaTaSaSTernava muhUtAH zuddhAH sthitAH pazcAtsaptapaJcAzat, tebhya eko muhUrtI gRhItvA dvASaSTibhAgIkRtaste ca dvASaSTirapi dvASaSTibhAgarAzau paJcakarUpe prakSipyante, jAtAH saptaSaSTi dvASaSTibhAgAstebhyazcaturviMzati zuddhAH sthitAH pazcAtricatvAriMzat, tebhya ekaM rUpamAdAya saptaSaSTi bhAgIkrayate, te ca saptaSaSTirapi bhAgAH saptaSaSTibhAgaikamadhye prakSipyante, jAtA aSTaSaSTi saptaSaSTibhAgAstebhyaH SaTSaSTi zuddhA sthitau pazcAd dvau saptaSaSTibhAgau, tatastrazatA muhUtaiH zravaNaH zuddhaH sthitAH pazcAnmuhUtAH SaDviMzati, tata idamAgataM-dhaniSThAnakSatrasya triSu muhUrteSvekasya muhUttasya muhUrttasya ekonaviMzatisaGghayeSu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcaSaSTisaGghayeSu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu prathamA zrAviSThI paurNamAsI parisamAptimeti / yadA tu dvitIyA zrAviSThIpaurNamAsI cintyate tadA sA yugasyAdita Arabhya trayodazI, dhruvarAzi trayodazabhirguNyate, jAtA muhUrtAnAmaSTI zatAni aSTApaJcAzadadhikAni, ekasya ca muhUrttasya paJcaSaSTirdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya satkAstrayodaza saptaSaSTibhAgAH / tatrASTabhi zatairekonaviMzatyadhikairmuhUrttAnAmekasya ca muhUrttasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya cadvASaSTibhAgasya satkaiH SaTaSaSTayA saptaSaSTibhAgaireko nakSatraparyAyaH zuddhaH, tataH sthitAH pazcAdekanacatvAriMzanmuhUrttA ekasya ca muhUrttasya catvAriMzad dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya caturddaza saptaSaSTibhAgAH / tato navabhirmuhUrterekasya ca muhUrttasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTayA saptaSaSTibhAgairabhijinnakSatraM zuddhayati, sthitAH pazcAtriMzanmuhUrttAH paJcadaza muhUrttasya dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcadaza saptaSaSTibhAgAH / tebhyastraMzatA zravaNaH zuddhaH, AgataM ekonatriMzatimuhUrteSu ekasya ca muhUrttasya SaTcatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvApaSTibhAgasya dvipaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zepeSu dhaniSThAyAM dvitIyA zrAviSThIpaurNamAsI parisamAptimeti yadA tu tRtIyA zrAviSTI paurNamAsI cintyate tadA sA yugasyAditaH paJcaviMzatitameti pUrvokto dhruvarAzi / paJcaviMzatyA guNyate, jAtAni SoDaza zatAni paJcAzadadhikAni, ekasya ca muhUrtasya paJcaviMzaMzataM dvASaSTibhAgAnAM ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcaviMzati saptaSaSTibhAgAH, tatra poDazabhiH zatairaSTAtriMzadadhikaiH muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasyASTAcatvAriMzatA dvApaSTibhAgaiH ekasya ca dvApaSTibhAgasya dvAtriMzadadhikena zatena dvau nakSatraparyAyau zuddhayataH sthitAH pazcAd dvAdaza muhUrttAH ekasya ca muhUrttasya paJcasaptatirdvASaSTibhAgAH ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptaviMzati saptaSaSTibhAgAH, tato navabhirmuhUrterekasya ca muhUrttasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTaSaSTayA saptaSaSTibhAgairabhijinnakSatraM zuddhayati, sthitAH pazcAtrayodaza muhUrttAH ekasya ca muhUrtasya paJcAzad Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 dvASaSTibhAgAH ekasya ca dvASaSTibhAga-syASTAviMzati saptaSaSTibhAgAH, AgataM zravaNanakSatraM SaDviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrttasya ekAdazasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyaikonacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu tRtIyAM zrAviSThIM paurNamAsIM parisamApayati, evaM caturthI zrAviSThI paurNamAsIM dhaniSThAnakSatraM SoDazasu muhUrteSu ekasya ca samuhurUttasya trayastrazati dvASaSTibhAgeSvekasya dvASaSTibhAgasya paJcaviMzatI saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu parisamApayati, paJcamIM zrAviSThIM paurNamAsI zravaNanakSatraM dvAdazasu muhUrteSu ekasya ca sumuhUrtasya SaSTisaGghayeSu dvASaSTibhAgeSvekasya dvASaSTibhAgasya dvAviMzatau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu parisamAptiM nayatIti / 124 tadevaM yAni nakSatrANi zrAviSThIM paurNamAsIparisamApayanti tAnyuktAni, samprati yAni proSThapadIM samApayanti tAnyAha - 'tA poTThavainnaM' ityAdi, tA iti pUrvavat, proSThapadIM - bhAdrapadIM Namiti vAkyAlaGkAre paurmamAsIM kati nakSatrANi yuJjanti-kati nakSatrANi yathAyogaM candreNa saha saMyujya parisamApayantItyarthaH, evaM sarvatrApi yuJjantItyasya padasya bhAvanA karttavyA, bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, 'tA' iti pUrvavat, trINi nakSatrANi yuJjanti, tadyathA- zatabhiSak pUrvaproSThapadA uttaraproSThapadAca, tatra prathamAM proSThapadIM paurNamAsImuttarabhadrapadAnakSatraM saptaviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya caturddazasu dvASaSTibhAgeSu catuHSaSTau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu parisamAptiM nayati, dvitIyAM prauSThapadIM paurNamAsIM pUrvabhadrapadAnakSatramaSTasu muhUrteSu zeSeSvekasya ca muhUrtasyaikacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyaikapaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu pariNamayati, tRtIyAM prauSThapadIM paurNamAsIM zatabhiSak paJcasu muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya SaTasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyASTAviMzatau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu / caturthI proSThapadIM paurNamAsI uttarabhadrapadAnakSatraM catvAriMzati muhUrteSvekasya ca muhUrttasyaikacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya caturviMzatau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, paJcamIM prauSThapadIM paurNamAsIM pUrvabhadrapadAnakSatramekaviMzatau muhUrttaSvekasya ca muhUrttasya paJcapaJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyaikAdazasu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu pariNamayati, AzvayujIM paurNamAsIM kati nakSatrANi yuJjanti ?, bhagavAnAha - tA iti pUrvavat dve nakSatre yuGktaH, tadyathA - revatI azvinI ca, ihottarabhadrapadAnakSatramapi kAMcidAzvayujIM paurNamAsIM parisamApayati, paraM taTprauSThapadImapi paurNamAsIM parisamApayati, tatraiva ca loke tasya prAdhAnyaM tannAmnA tasyAH paurNamAsyAH abhidhAnAdatastadiha na vivakSitamityadoSaH / tathAhi - prathamAmAzvayujIM paurNamAsImazvinInakSatramekaviMzatau muhUrteSvekasya ca dvASaSTibhAgasya triSaSTau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu parisamApayati, dvitIyAmAzvayujI paurNamAsI revatInakSatraM saptadazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya paTatriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvApaSTibhAgasya paJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zepeSu, tRtIyAmAzvayujIM paurNamAsImuttarabhadrapadAnakSatraM cartudazasu muhUrtteSu ekasya ca muhUrtasya ekasmin dvApaSTibhAge ekasya ca dvApaTibhAgasya saptatriMzati saptapaSTibhAgeSu zeSeSu, caturthImAzvayujI paurNamAsI revatInakSatraM caturSu muhUrteSvekasya ca muhUrttasya trayastrazati dvASaSTibhAgeSvekasya dvASaSTibhAgasya trayoviMzatau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu paJcamImAzvayujIM paurNamAsImuttarabhadrapadAnakSatramekasya ca muhUrttasya paJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -6 125 dazasu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu prismaapyti| _ 'kattiyanna mityAdi, kArtikI paurNamAsI kati nakSatrANi yuJjanti ?, bhagavAnAha-dve nakSatre yuGkateH, tadyathA-bharaNI kRttikAvA, ihApyazvinInakSatramapi kAJcit kArtikI paurNamAsI parisamApayati paraM tadAzvayujyAM paurNamAsyAM pradhAnamitIha tanna vivakSitaM, tatra prathamAM kArtikI paurNamAsIMkRttikAnakSatramekasya ca muhUrtasya catuSu dvASaSTibhAgeSvekasya cadvASaSTibhAgasya dvASaSTau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, dvitIyAM kArtikI paurNamAsI kRttikAnakSatraMSaDviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasyaikatriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyaikonapaJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTtriMzati saptaSaSTibhAgeSuzeSeSu, caturthI kArtikI paurNamAsI kRttikAnakSatraM SoDazasu muhUrteSvekasya camuhUrtasyASTApaJcAzatidvASaSTibhAgeSvekasya cadvASaSTibhAgasyadvAvizatau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, paJcamI kArtikI paurNamAsI bharaNInakSatraM nava muhUrteSvekasya ca muhUrtasya paJcatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya navasu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu parisamApayati / _ 'tAmaggasiraMNaMpunnimaMkainakkhattA joiMti'ttitAitipUrvavat, katinakSatrANi mArgazIrSI paurNamAsI yuJjanti ?, bhagavAnAha-'tA donnI'tyAdi, tA iti prAgvat, dve nakSatre yuGkataH, tadyathA-rohiNikA mRgazirazca, satra prathamAM mArgazIrSI paurNamAsI mRgaziro'STasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya sambandhino dvASaSTibhAgasya satkeSvekaSaSTau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, tRtIyAM mArgazIrSI paurNamAsI rohiNInakSatraMmekaviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya tripaJcAzaMtidvASaSTibhAgeSvekasya cadvASaSTibhAgasya paJcatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSuzeSeSu, caturthI mArgazIrSI paurNamAsI mRgazirenakSatraM dvAviMzatau muhUrteSuekasya ca muhartasya trayodazasudvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyaikaviMzatau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, paJcamI mArgazIrSI paurNamAsI rohiNInakSatraM aSTAdazasu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya catvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasyacadvASaSTibhAgasyASTasusaptaSaSTibhAgeSuzeSeSupariNamayati 'tAposIMNaM'mityAdi, tAitipUrvavat, pauSIMNamiti vAkyAlaGkAre paurNamAsI kati nakSatrANiyuJjanti?, bhagavAnAha-'tA' ityAdi, tA itipUrvavat, trINi nakSatrANiyuJjanti, tadyathA-ArdrA punarvasuH puSyazca, tatraprathamAM pauSIM paurNamAsI punarvasunakSatraM dvayormuhUrttayorekasya ca muhUrtasyaSaTpaJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaSTau saptaSaSTibhAgeSu, dvitIyAM pauSIM paurNamAsI ekonaviMzati muhUrteSu ekasya ca muhUrtasyaikaviMzatau dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSuzeSeSu, tRtIyAM pauSIM paurNamAsImadhikamAsAdastinImArdAnakSatraM dazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasyApTAcatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvApaSTibhAgasya catustriMzati saptapaSTibhAgeSu zeSeSu, adhikamAsabhAvinIM punastAmeva tRtIyAM paurNamAsIM puSyanakSatramekonaviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvApaSTibhAgasya trayastriMzati saptapaSTibhAgeSu zeSeSu, caturthI pauSIM paurNamAsI punarvasunakSatraM SoDazasu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya aSTasu dvApaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya viMzatau saptapaSTibhAgeSuzeSeSu, paJcamI pauSI paurNamAsI punarvasunakSatraM davicatvAriMzati muhUrteSvekasya ca muhUrtasya paJcatriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptasu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu parisamAptiM nyti| ___tA mAhINNa'mityAdi, mAghI paurNamAsI kati nakSatrANi yuJjanti ?, bhagavAnAha-, dve Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 nakSatre yuGkaH, tadyathA-azleSA maghA ca, cazabdAtkAJcinmAghIM paurNamAsIM pUrvaphAlgunInakSatraM kAJcitpuSyanakSatraM ca, tadyathA - prathamAM mAghI paurNamAMsI maghAnakSatramekAdazasu muhUrtteSu ekasya ca muhUttasya ekapaJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekonaSaSTau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, dvitIyAM mAghIM paurNamAsImazleSAnakSatramaSTasu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya SoDazasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTcatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, tRtIyAM mAghIM paurNamAsIM pUrvaphAlgunInakSatramaSTAviMzatau muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya aSTAtriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvAtriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, caturthI mAghI paurNamAsIM maghAnakSatraM paJcaviMzatau muhUrtteSu ekasya ca muhUrtasya triSu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyaikonaviMzatI saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, paJcamIM mAghIM paurNamAsIM puSyanakSatraM SaTsu muhUrteSu eksaya ca muhUrtasya triMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTsu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu parisamApayati / 'tA phagguNInna' mityAdi, tA iti pUrvavat phAlgunIM Namiti vAkyAlaGkAre paurNamAsI kati nakSatrAmi yuJjanti ?, bhagavAnAha - 'tA donnI' tyAdi, tA iti prAgvat, nakSatre, tadyathA - pUrvAphAlgunI uttaraphAlgunI ca, tatra prathamAM phAlgunIM paurNamAsImuttarAphAlgunInakSatraM viMzatau muhUrtteSu ekasya ca muhUrtasya SaTcatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyASTApaJcAzati saptaSaSTi-bhAgeSu zeSeSu, dvitIyAM phAlgunI paurNamAsIM pUrvaphAlgunInakSatraM dvayormuhUrttayorekasya ca muhUrttasya ekAdazasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, tRtIyAM phAlgunIM paurNamAsImuttarAphAlgunI nakSatraM saptasu muhUrtteSvekasya ca muhUrttasya trayastrazati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekatriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, caturthI phAlgunIM paurNamAsImuttara- phAlgunInakSatraM trayastriMzati muhUrtteSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekatriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, caturthI phAlgunIM paurNamAsImuttaraphAlgunInakSatraM trayastriMzati muhUrteSu ekasya ca muhUrttasya SaSTo dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyASTAdazasu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, paJcamI phAlgunIM paurNamAsIM pUrvaphAlgunInakSatraM paJcadazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya paJcaviMzatau dvASaSTisaGghayeSu bhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcasu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu parisamApayati / 'tAcittiNNaM0'caitrIM paurNamAsIM kati nakSatrANi yuJjanti ?, bhagavAnAha, dve nakSatre yuGktaH, tadyathA-hastaH citrA ca, tatra prathamAM caitrIM paurNamAsIM citrAnakSatraM caturddazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtatasya ekacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya saptapaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, dvitIyAM caitrIM paurNamAsIM hastanakSatramekAdazasu muhUrteSvekasya ca muhUrttasya SaTsu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya catuzcatvAriMzati saptaSa-TibhAgeSu zeSeSu, tRtIyAM caitrIM paurNamAsIM citrAnakSatramekasmin muhUrte ekasya ca muhUrttasya aSTAviMzatI dvApaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya catvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, caturthI caitrIM paurNamAsIM citrAnakSatraM saptaviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrttasya paJcapaJcAzati dvApaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptadazasu satapaSTibhAgeSu zeSeSu, paJcamI caitrIM paurNamAsIM hastanakSatraM caturviMzati muhUrteSvekasya ca muhUrtasya viMzatau dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya caturSu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu pariNamayati / 'tA vaisAhinna' - mityAdi, tA iti pUrvavat, vaizAkhIM Namiti vAkyAlaGkAre paurNamAsI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 6 127 kati nakSatrANi yuJjanti ?, bhagavAnAha - 'tA donnI' tyAdi, tA iti prAgvat, dve nakSatre yuGktaH, tadyathA - svAti vizAkhA ca, cazabdAdanurAdhAca, idaM hi anurAdhAnakSatraM vizAkhAtaH paraM, vizAkhA cAsyAM paurNamAsyAM pradhAnA, tataH parasyAmeva paurNamAsyAM tatsAkSAdupAttaM neheti, tatra prathamAM vaizAkhIM paurNamAsIM vizAkhAnakSatramaSTasu muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya SaTtriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTpaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, dvitIyAM vaizAkhIM paurNamAsIM vizAkhAnakSatraM paJcaviMzatau muhUrtteSu ekasyaca muhUrttasyaikasmin dvASaSTibhAge ekasya ca dvASaSTibhAgasya tricatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, tRtIyAM vaizAkhIM paurNamAsIM anurAdhAnakSatraM paJcaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya trayoviMzatau dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyaikonatriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, caturthI vaizAkhI paurNamAsI vizAkhAnakSatramekaviMzatau muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya paJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya SoDazasu saptaSaSTibhAgeSu zaSeSu, paJcamIM vaizAkhIM paurNamAsIM svAtinakSatraM triSu muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya paJcadazasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya triSu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu pariNamayati / 'tA jeTThAmUliM na'mityAdi, tA iti pUrvavat, jyeSThAmaulIM Namiti vAkyabhUSaNe paurNamAsIM kati nakSatrANi yuJjanti ?, bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, tA iti pUrvavat, trINi nakSatrANi yuJjanti, tadyathA-anurAdhA jyeSThA mUlaM ca, tatra prathamAM jyeSThAmaulIM paurNamAsIM mUlanakSatraM saptadazasu muhUrteSu ekasya ca muhUrttasyaikatriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcapaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, dvitIyAM jyeSThAmaulI paurNamAsIM jyeSThA nakSatraM troyadazasu muhUrteSu ekasma ca muhUrtasya aSTapaJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgadazasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyATAviMzatI saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, caturthI jyeSThAmaulIM paurNamAsIM jyeSThAnatramekasya ca muhUrttasya paJcacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcadazasu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, paJcamIM jyeSTAmUlI paurNamAsI anurAdhAnakSatraM dvAdazasu muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya dazasu dvApaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvayoH saptaSaSTibhAgayoH parisamAptimupanayati / 'AsADhinna' mityAdi, tA iti pUrvavat, ASADhI Namiti vAkyAlaGkAre paurNamAsI kati nakSatrANi yuJjanti ?, bhagavAnAha - 'tA do' ityAdi, tA ita pUrvavat, dve nakSatre yuGkaH, tadyathA - pUrvASADhA uttarASADhAca, tatra prathamAmASADhI paurNamAsImuttarASADhAnakSatraM SaDaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya pavizatau dvASaSTibhAgeSu ekhasya ca dvASaSTibhAgasya catuSpaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, dvitIyAmApAThI paurNamAsIM pUrvApAdAnakSatraM saptasu muhUrtepyekasya ca muhUrttasya tripaJcAzati dvApaSTibhAgepyekasya ca dvApaSTibhAgasyekacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu zepeSu tRtIyAmApADhI paurNamAsI uttarApADhAnakSatraM trayodazasu muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya trayodazasu dvApaSTibhAgeSu ekasya ca dvApaTibhAgasya saptaviMzatI saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu caturthImASADhI paurNamAsImuttarASADhAnakSatramekonacatvAriMzati muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya catvAriMzati dvApaTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya caturddazasu saptaSaSTibhAgeSu zepeSu parisamApayati, paJcamImApADhI paurNamAsImuttarASADhAnakSatraM svayaM parisamApnuvam parisamApayati, kimuktaM bhavati ? - ekatra paJcamI ASADhI paurNamAsI samAptimeti anyatra candrayogamadhikRtyottarASADhAnakSatramiti / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 iha sUtrakRta eva zailIyaM yad yad nakSatraM paurNamAsImamAvAsyAM vA parisamApayati tadyAvatazeSe parisamApayati tAvattasya zeSaM kathayati, tatastadanurodhenAsmAbhirapyatra tathaivoktam, yAvatA punaryAvatyatikrAnte parisamApayati tAvadeva prAguktakaraNavazAt kathanIyaM, candraprajJaptAvapi tathaiva vakSyAmi, amAvAsyAdhikAramapi anantaraM tathaiva vakSyAmaH, tadevaM yAni nakSatrANiyAM paurNamAsI yuJjanti tAnyuktAni, samprati gatArthAmapi mandamativibodhanArthaM kulAdiyojanAmAha mU. (49) tA saviTThinnaM punnimAsiM NaM kiM kulaM joeti uvakulaM jo0 kulovakulaM joeti tA kulaM vA joeti uvakulaM vA joeti kulovakulaM vA joeti, kulaM joemANe dhaniTThAnakakhatte0 uvakulaM joemANo savaNe nakkhatte joeti, kulovakulaM joemANe abhiInakkhatte joeti, sAviTThi punnimaM kulaM vA joeti uvakulaM vA joeti kulovavakulaM vA joeti, kuleNa vA (uvakuleNa vA kulovakuleNa vA) juttA sAviTThI punnimA juttAti vattavvaM siyA / tA poTThavatinnaM punnimaM kiM kulaM joeti uvakulaM joeti kulovakulaM vA joeti ?, tA kulaM vA joeti uvakulaM vA joeti kulovakulaM vA joeti, kulaM joemANe uttarApoTThavayA nakkhatte joeti, ubakulaM joemANe puvvATThavatA nakkhatte joeti, kulovakulaM joemANe satabhisayA nakkhatte joeti, poTThavatinnaM punnamAsiM NaM kulaM vA joeti uvakulaM vA joeti kulovakulaM vA joeti, kuleNa vA juttA 3 puTTha vatA punnimA juttAti vattavvaM siyA, tA Asoi NaM punnimAsiNaM kiM kulaM joeti uvakulaM joeti kulovakulaM joeti, no labhati kulovakulaM, kulaM joemANe assiNInakkhatte joeti, uvakulaM joemANe revatInakkhatte joeti, AsoiM NaM punnimaM ca kulaM vA joeti uvakulaM vA joeti, kuleNa vA juttA uvakuleNa vA juttA assAdiNaM punnimA juttati vattavvaM siyA, evaM netavvAu, posaM punnimaM jeTThAmUlaM punnimaM ca kulovakulaMpi joeti, avasesAsu natthi kulovakulaM / tA sAviTThiNaM amAvAsaM kati nakkhattA joeMti ?, dunni nakkhattA joeMti, taM0 - assesA ya mahA ya, evaM eteNaM abhilAveNaM netavvaM, poTThavataM do nakkhattA joeMti, taM0 - puvvAphagguNI uttarAphagguNI, assoiM hattho cittA ya, kattiyaM sAtI visA hA ya, maggasiraM anurAdhA jeTThAmUlo, posiM puvvAsADhA uttarAsADhA, mAhiM abhiyI savaNo dhaNiTTA, phagguNIM satabhisayA puvvapoTThavatA uttarApoTThavatA, cetiM revatI assiNI, visAhiM bharaNI kattiyA ya, jeTThAmUlaM rohiNI magasiraMca / tA AsADhiM NaM amAvAsiM kati nakkhattA joeMti ?, tA tinni nakkhattA joeMti, taM0-, addA punavvasU puraso, tA sAviTThi NaM amAvAsaM kiM kulaM joeti uvakulaM vA joeti kulovakulaM vA joei ?, kulaM vA joei ubakulaM vA joei no lavbhai kulovakulaM, kulaM joemANe mahAnakkhatte joeti, uvakulaM vA jIemANe asilesA joei, kuleNa vA juttA uvakuleNa vA juttA sAviTThI amAvAsA juttAti vattavvaM siyA ?, evaM netavvaM, navaraM bhaggasirAe mAhIe AsADhIe ya amAvAsAe kulovakulaMpi joeti, sesesu natthi / vR. 'tA sAviTTinnamityAdi, tA iti pUrvavat, zrAviSThIM paurNamAsIM kiM kulaM yunakti upakulaM yunakti kulopakulaM vA yunakti ?, bhagavAnAha - 'tA kulaM vA' ityAdi, kulaM vA yunakti, vAzabdaH samuccaye, tataH kulamapi yunaktItyarthaH, evaM upakulamapi kulopakulamapi, tatra kulaM yuJjana dhaniSThAnakSatraM yunakti, tasyaiva kulaM (latayA) prasiddhasya sataH zrAviSThayAM paurNamAsyAM bhAvAt, upakulaM yuJjan 128 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -6 129 zravaNanakSatraM yunakti, kulopakulaM yuJjan abhijinnakSatraM yunakti, taddhi tRtIyAyAM zrAviSThayAM paurNamAsyAM dvAdazasu muhUrteSu kiJcitsamadhikeSu zeSeSu candreNa saha yogamupaiti, tataH zravaNena saha sahacaratvAtsvayamapi tasyAH paurNamAsyAH paryantavartitvAttadapitAMparisamApayatIti vivakSitatvAd yunaktItyuktaM, sampratiupasaMhAramAha-'sAviThThinna'mityAdi, yataevaM tribhirapikulAdibhizrAviSThayAH paurNamAsyA yojanA'sti tataH zrAviSThI paurNamAsI kulaM vAyunakti upakulaM vAyunakti kulopakulaM vA yunaktIti vaktavyaM syAt-iti svaziSyebhyaH pratipAdanaM kuryAt, yadivA kulena vA yuktA satI zrAviSThI paurNamAsI upakulena vA yuktA kulopakulena vA yuktA yukteti vaktavyaM syAt, evaM zeSamapi sUtraM nigamanIyaM, yAvat / ____'evaM neyavvAo'ityAdi, evamuktenaprakAreNa zeSA api paurNamAsyo netavyAH-pAThakrameNa vaktavyAH, navaraM pauSIM paurNamAsI jyeSThAmUlIM ca paurNamAsI kulopakulamapi yunakti, avazeSAsu ca paurNamAsISukulopakula nAstIti paribhAvya vaktavyAH, tAzcaivam-'tA kattiyannaM punimAsiNI kiM kulaM vA joei uvakulaM vAjoei?, tA kulaMpijoei uvakulaMpi joei, nolabhei kulovakulaM, kulaM joemANe kattiAnakkhatte joe, uvakulaM joemANe bharaNInakkhatte joei, tA kattiannaM punnimaM kulaM vA joei uvakulaM vA joei, kuleNa vA juttA uvakuleNa vA juttA kattiyapunnimA juttatti vattavvaM siA'ityAdi, tAvadvaktavyaM yAvadASADhIpaurNamAsIsUtraparyantaH, tathA cAha-jAva AsADhIpunnimA juttattivattav siyA' / tadevaM paurNamAsIvaktavyatoktA, samprati amAvAsyAvaktavyatAmAha-'davAlase'tyAdi, dvAdaza amAvAsyAH prajJaptAH, tadyathA-zrAviSThIprauSThapadI ityAdi, tatramAsaparisamApakena zraviSThAna-kSatreNopalakSitoyaH zrAvaNo mAsaH so'pyupacArAt zrAviSThA tatrabhavA zrAviSThI, kimuktaMbhavati? zraviSThAnakSatraparisamApyamAnazrAvaNamAsabhAvinIti,proSThapadI proSThapadAnakSatraparisamApya-mAnabhAdrapadamAsabhAvinI, evaM sarvatrApi vAkyArtho bhAvanIyaH / 'tA sAvihinna'mityAdi, zrAviSThImamAvAsyAM kati nakSatrANi yuanti kati nakSatrANi yathAyogaM candreNa saha saMyujya zrAviSThIM amAvAsyAM parisamApayanta, bhagavAnAhadvenakSatre yuGkataH, tadyathA-azleSA madhA ca, iha vyavahAranayamate yasminakSatre paurNamAsI bhavati tata ArabhyAktine paJcadaze nakSatre amAvAsyA bhavati, yasmiMzca nakSatre amAvAsyA tata Arabhya parataH paJcadaze nakSatre paurNamAsI, tatra zrAviSThI paurNamAsI kila zravaNe dhaniSThAyAM voktA tato'mAvAsyAyAmapyasyAM zrAviSThayAM azleSA maghAzcoktAH, loke ca tithigaNitAnusArato gatAyAmapyamAvAsyAyAM vartamAnAyAmapica pratipadi yasminnahorAtre prathamato'-mAvAsyA'bhUt sa sakalo'pyahorAtro amAvAsyeti vyavahriyate, tato maghAnakSatramapyevaM vyavahArato'- mAvAsyAyAM prApyata iti na kazcidvirodhaH, paramArthataH punarimAmamAvAsyAM zrAviSThImimAni trINi nakSatrANi parisamApayanti, tadyathA-punarvasuH puSyo'zleSA ca, tathAhi-amAvAsyAcandrayoga- parijJAnArthaM karaNaM prAgevoktaM, tatra tadbhAvanA kriyate-ko'pi pRcchati yugasyAdau prathamA zrAviSThayamAvAsyA kena candrayuktena nakSatreNopetA satI samAptimupayAti tatra pUrvoditasvarUpo'vadhAryarAzi SaTaSaSTirmuhUrttA ekasya ca muhUrtasya paJca dvASaSTibhAgA ekasya Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 ca dvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAga iti pramANo dhriyate, dhRtvA caikena guNyate, prathamAyA amAvAsyAyAH pRSTatvAt, ekena guNitaM tadeva bhavatIti rAzistAvAneva jAtaH, tatastasmAd dvAviMzatirmuhUrttA ekasya ca muhUrttasya SaTacatvAriMzad dvASaSTibhAgA ityevaMparimANaM punarvasuzodhanakaM zodhyate, tatra SaTSaSTermuhUrtebhyo dvAviMzatirmuhUtAH zuddhAH sthitAH pazcAccatuzcatvArazat, tebhya eka muhUrttamapakRSya tasyA dvASaSTirbhAgAH kriyante, kRtvA ca te dvASaSTibhAgarAzimadhye prakSipyante, jAtAH saptaSaSTi, tebhyaH SaTcatvAriMzat zuddhAH, zeSAstiSThantyekaviMzati, tricatvAriMzato muhUrtebhyastriMzatA muhUtaiH puSyaH zuddhaH sthitAH pazcAt trayodaza muhUrttAH, azleSAnakSatraM ca dvikSetramiti paJcadaza muhUrttapramANaM, tata idamAgataM - azleSAnakSatramekasmin muhUrtte ekasya ca muhUrttasya catvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptaSaSTidhAchinnasya SaTaSaSTisaGghayeSu bhAgeSu zeSeSu prathamA'mAvAsyA samAptimupagacchati, tathA ca vakSyati - 'tA eesiM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamaM amAvAsaM caMde keNaM nakkhatteNaM joei ?, tA asilesAhi, asilesANaM ekko muhutto cattAlIsaM bAvaThThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThihA chettA chAvaTThI cunni AbhAgA sesA' iti, yadA tu dvitIyAmAvAsyA cintyate tadA sA yugasyAdita Arabhya trayodazIti sa dhruvarAzi / trayodazabhirguNyate, jAtAni muhUrttAnAmaSTau zatanyaSTApaJcAzadadhikAni ekasya ca muhUrttasya paJcaSaSTirdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya satkAstrayodaza saptaSaSTibhAgAH, tatra 'cattAriya bAyAlA ahasojjhA uttarAsADhA' iti vacanAt caturbhirdvicatvAriMzadadhi - kairmuhUrttazataiH SaTcatvAriMzatA cadvASaSTibhAgairuttarASADhAparyantAni nakSatrANi zuddhAni, sthitAni pazcAnmuhUrtAnAM catvAri zatAni SoDazottarANi ekasya ca muhUrttasya ekonaviMzatirdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya satkAstrayodaza saptaSaSTibhAgAH / tata etasmAt trINi zatAni navanavatyadhikAni muhUrttAnAmekasya ca muhUrttasya caturviMzatirdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTaSaSTi saptaSaSTibhAgAH iti zodhanIyaM, tatra SoDazottarebhyazcatuHzatebhyaH trINi zatAni navanavatyadhikAni zuddhAni, sthitAH pazcAt saptadaza muhUttA, tebhyaH ekaM muhUrtta gRhItvA tasya dvASaSTirbhAgAH kriyante, kRtvA ca dvASaSTibhAgarAzI prakSipyante, jAtA ekAzIti, tasyAzcaturviMzati zuddhAH sthitAH pazcAt saptapaJcAzat, tasyA rUpamekamAdAya saptaSaSTirbhAgAH kriyante, tebhyaH SaTSaSTi zuddhAH, pazcAdeko'vatiSThate, sa saptaSaSTibhAgarAzauprakSipyate, jAtAzcaturddaza saptaSaSTibhAgAH AgataM puSyanakSatraM - SoDazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya SaTpaJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya caturddazasu saptaSaSTibhAgeSvatikranteSu dvitIyaMzrAviSThImamAvAsyAM parisamApayati, yadA tu tRtIyA zrAviSThayamAvAsyA cintyate sA yugAdita Arabhya paJcaviMzatitameti sa dhruvarAzi | 2 paJcaviMzatyA guNyate, jAtAni SoDaza zatAni paJcAzadadhikAni muhUrttAnAM ekasya ca muhUrttasya paJcaviMzaM dvASaSTibhAgazataM / ekasya dvApaSTibhAgasya paJcaviMzati saptaSaSTibhAgAH / tatra caturbhirdvicatvAriMzadadhikairmuhUrta zatairekasya ca muhUrtasya SaTcatvAriMzatA dvASaSTibhAgaiH prathamamuttarASADhAparyantaM zodhanakaM zuddhaM sthitAni pazcAnmuhUrttAnAM dvAdaza zatAnyaSTottarANi muhUrtasya ekonAzIti ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcaviMzati saptaSaSTibhAgAH, tato'STabhi zatairekonaviMzatyadhikaiH muhUrttAnAmekasya muhUrttasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca bha Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10,prAbhRtaprAbhRtaM-6 131 dvASaSTibhAgasya SaTSaSTayA saptaSaSTibhAgaireko nakSatraparyAyaH zuddhayati, sthitAni pazcAtrINizatAni navAzItyadhikAnimuhUrtAnAM ekasyaca muhUrtasya catuHpaJcAzad vASaSTibhAgAH ekasyacadvASaSTibhAgasya SaDaviMzati saptaSaSTibhAgAH, tato bhUyastrabhinavottarairmuhUrtazatairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvApaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTpaTayA saptaSaSTibhAgairabhijidAdIni rohiNikAparyantAni zodhyante, sthitAH pazcAnmuhUrtAazIti ekasya ca muhUrtasya ekonatriMzadvASaSTibhAgA ekasya ca dvApaSTibhAgasya saptaviMzati saptaSaSTibhAgAH, / tatastriMzatA muhUtairmRgaziraH zuddhaM, sthitAH pazcAtpaJcAzanmuhUrtAH , tataH paJcadazabhirArdrA zuddhA, sthitAH paJcatriMzat,AgataMpunarvasunakSatraMpaJcaviMzatimuhUrteSuekasyacamuhUrtasyai-konaviMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptaviMzatau saptaSaSTibhAgeSugateSutRtIyAMzrAviSThImamAvAsyAM parisamApayati, evaM caturthI zrAviSThIsamAvAsyAmazleSAnakSatraM prathamasya muhUrtasya saptasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyaikacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu parisamApayati paJcamI zrAviSThImamAvAsyAM puSyanakSatraMtriSumuhUrteSvekasyamuhUrtasya dvicatvAriMzatidvASaSTibhAgeSuekasya ca dvASaSTibhAgasya catuHpaJcAzati saptaSaSTibhAgeSugateSu / pariNamayati, 'eva'mityAdi, evamuktena prakAreNa etena-anantaroditenaabhilApena-AlApakena zeSamapyamAvAsyAjAtaM netavyaM, vizeSamAha-'poTTavayaM do nakkhattA joeti,' atra caivaM sUtrapAThaH-'tA poTTavainnaM amAvAsaM kai nakkhattA joeMti ?, tA donni nakkhattA joeMti, taMjahApuvvaphagguNI uttaraphagguNI ya' idamapi vyavahArata ucyate, paramArthataHpunastrINi nakSatrANi proSThapadImamAvAsyAMparisamApayanti, tadyathA-maghA pUrvaphAlgunI uttaraphAlgunI ca, tatraprathamAM proSThapadImamAvAsyAmuttaraphAlgunInakSatraM caturyumuhUrteSu ekasya ca muhUrtasya SaDviMzatau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya dvayoH saptaSaSTibhAgayoH atikrAntayoH, dvitIyAM proSThapadImamAvAsyAM pUrvaphAlgunInakSatraM saptasumuhUrteSvekasya ca muhUrtasya ekaSaSTau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcadazasu saptaSaSTibhAgeSu gateSu tRtIyAM proSThapadImamAvAsyAM madhAnakSatramekAdazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya catustriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyASTAviMzatau saptaSaSTibhAgeSu gateSu , caturthI proSThapadImamAvAsyAM pUrvaphAlgunInakSatramekaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya dvAdazasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvicatvAriMzatisaptaSaSTibhAgeSugateSu paJcamI proSThapadImamAvAsyAMmaghAnakSatraMcaturviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya saptacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcapaJcAzati saptaSaSTibhAgeSvatikranteSu / prismaapyti| ___'AsoiM donnI'tyAdi, atrApyevaM pAThaH-'tA AsoinnaM amAvAsaM kai nakkhattA joeMti tA donni nakkhattA joeMti, taMjahA-hattho cittA ya' etadapi vyavahArato, nizcayataH punarAzvayujImamAvAsyAM trINi nakSatrANi parisamApayanti, tadyathA-uttaraphAlgunI hastaH citrA ca, tatra prathamAmAzvayujImamAvAsyAM hastanakSatraM paJcaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya ekatriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya triSu saptaSaSTibhAgeSu gateSu, dvitIyAmAzvayujImamAvAsyAmuttaraphAlgunInakSatraM catuzcatvAriMzati muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya caturSu dvASaSTibhAgeSuekasya cadvASaSTibhAgasya SoDazasusaptaSaSTibhAgeSu gateSu,tRtIyA-mAzvayujImamAvAsyAM Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 uttaraphAlgunInakSatraM saptadazasu muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya ekonacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekonatriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu, caturthImAzvayujImamAvAsyAM hastanakSatraM dvAdazasu muhUrteSu ekasya ca muhUrttasya saptadazasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya tricatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu / gateSu, paJcamImAzvayujImamAvAsyAM uttaraphAlgunInakSatraM triMzati muhUrtteSu ekasya ca muhUrtasya dvipaJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya catuHpaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu parisamApayati / 132 'kattiyannaM sAI visAhA ya'tti, atrApyevaM sUtrapAThaH - 'tA kattiyannaM amAvAsaM kai nakkhattA joeMti ?, tA donni nakkhattA joiMti, taMjahA - 'sAIvisAhA ya'tti etadapi vyavahAranaya-mate, nizcayataH punastraNi nakSatrANi kArttikImamAvAsyAM parisamApayanti, tadyathA - svAtirvizAkhA citrA ca, tatra prathamAM kArttikImamAvAsyAM vizAkhAnakSatraM SoDazasu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya SaTatriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya caturSu saptaSaSTibhAgeSu gateSu, dvitIyAM kArttikImamAvAsyAM svAtinakSatraM paJcasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya dvAviMzatau dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptadazasu saptaSaSTibhAgeSu gateSu, tRtIyAM kArttikImamAvAsyAM citrAnakSatramaSTasu muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya catuzcatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya triMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu, caturthI kArtikImamAvAsyAM vizAkhAnakSatraM trayodazasu muhUrtteSu ekasya ca muhUrtasya dvAviMzatau dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya catuzcatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu, paJcamIM kArttikImamAvAsyAM citrAnakSatraM ekaviMzatau muhUrtteSu ekasya ca muhUrttasya saptapaJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptapaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu samAptimupanayati / 'maggasiraM tinni, taMjahA - aNurAhA jiTThA mUlo' iti, -'tA maggasiraM amAvAsaM kai nakkhattA jaeMti ?, tA tinni nakkhattA joeMti, taMjahA - anurAhA jiTThA mUlo ya' iti, etadapi vyavahArato nizcayataH punarimAni trINi nakSatrANi mArgazIrSImamAvAsyAM parisamApayanti, tadyathA - vizAkhA anurAdhA jyoSThA ca tatra prathamAM mArgazIrSImamAvAsyAM jyeSThAnakSatraM saptasu muhUrteSu ekasya ca muhUrttasyaikacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca muhUrttasya caturddazasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyASTAdazasu saptaSaSTibhAgeSu gateSu, tRtIyAM mArgazIrSImamAvasyAM vizAkhAnakSatramekonatriMzati muhUrteSvekasya ca muhUrttasya ekonapaJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekatriMzati saptaSaSTibhAgeSvatikranteSu, caturthI mArgazIrSImamAvAsyAmanurAdhAnakSatraM caturviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya saptaviMzatau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhA gasya paJcacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu paJcamIM mArgazIrSImamAvAsyAM vizAkhAnakSatraM tricatvAriMzati muhUrteSvekasya ca muhUrttasya sambandhino dvASaSTibhAgasyASTApaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu / parisa0 'posiM ca donni - puvvAsADhA uttarAsADhA ya'tti, atraivaM sUtrAlApakaH 'tA posiM amAvAsaM kai nakkhattA joeMti ?, tA donni nakkhattA joeMti, taMjahA - puvvAsADhA ya uttarAsADhA ya'tti, etadapi vyavahArata uktaM, nizcayataH punastrINi nakSatrANi parisamApayanti, tadyathA-mUlaM pUrvASADhA uttarASADhA ca, tathAhi-prathamAM pauSImamAvAsyAM pUrvASADhAnakSatramaSTAviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrttasya SaTcatvArizati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTsu saptaSaSTibhAgeSu gateSu dvitIyAM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -6 paupImamAvAsyAM pUrvASADhAnakSatraM dvayormuhUrtayorekasya ca muhUrtasyaikonaviMzata dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyaikonaviMzatausaptaSaSTibhAgeSvatikranteSutRtIyAmadhikamAsabhAvinI pauSImamAvAsyAmuttarASADhAnakSatramekAdazasu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasyaikonaSaSTau dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASapTibhAgasya trayastriMzati saptaSaSTibhAgeSugateSu, caturthI pauSImamAvAsyAMpUrvASADhAnakSatraMpaJcadazasu muhUrteSu ekasya ca muhUttasya SaTapaJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTcatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSugateSu, paJcamI pauSImamAvAsyAMmUlanakSatramekonaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya paJcasu dvASapTibhAgeSvekasyaca dvASapTibhAgasyaikonaSaSTau saptaSaSTibhAgeSvatikranteSu prismaapyti| 'mAhiM tinni abhIIsavaNodhaNiTThA' iti, atrApyevaMsUtrAlApakaH-'tA mAhinnaMamAvAsaM kainakkhattA joeMti?, tA tinni nakkhattA joeMti, taMjahA-abhiI savaNo dhaNiTThA ya etadapi vyavahArato, nizcayataH punaramUni trINi nakSatrANi mAghImamAvAsyAM parisamApayanti, tadyathAuttarASADhA abhijit zravaNazca, tathAhi-prathamAMmAghImamAvAsyAM zravaNanakSatraMdazasumuhUrteSvekasya camuhUrttasya SaDvizatau dvASaSTibhAgeSvekasya dvASapTibhAgasyASTasu saptaSaSTibhAgeSu gateSu, dvitIyAM mAghImamAvAsyAmabhijinnakSatraM triSumuhUrteSvekasya ca muhUrtasya SaDvizatau dvASaSTibhAgeSvekasyaca dvApaSTibhAgasya viMzatau saptaSaSTibhAgeSu gateSu, tRtIyAM mAdhImamAvAsyAM zravaNanakSatraMtrayoviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasyaikona catvAriMzati dvASaSTi-bhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcaviMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu , catarthI mAghImamAvAsyAM abhijinnakSatraM SaTsu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya saptatriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya saptacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu vyatikranteSu, paJcamI mAghIma- mAvAsyAmuttarASADhAnakSatraM paJcaviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya dazasu dvApaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaSTau saptaSaSTibhAgeSu gateSu parisamApayati / 'phagguNI donnitaMjahA-sayabhisayA puvvabhaddavaya'tti, atrApyevaM sUtrAlApakaH- "tA phagguNI NaMamAvAsaMkainakkhattA joeMti?, tAdonninakkhattAjoeMti, taMjahA-sayabhisayApuvvabhaddavayA ya, etadapi vyavahArato, nizcayataH punaramUni trINi nakSatrANi phAlgunImamAvAsyAMparisamApayanti, tadyathA-dhaniSThA zatabhiSak pUrvabhadrapadA ca, tatra prathamAM phAlgunImamAvAsyAM pUrvabhadrapadAnakSatraM SaTsu muhUrteSvekasya ca muhUrtasyaikatriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasaya navasu saptaSaSTibhAgeSugateSu, dvitIyAMphAlgunImamAvAsyAM dhaniSThAnakSatraM viMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya catuSu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya dvAviMzatau saptaSaSTibhAgeSu vyatikrAnteSu, tRtIyA phAlgunImamAvAsyAM pUrvApADhAnakSatraM caturdazasu muhUrtepvekasya ca muhUrtasya catuzcatvAriMzati dvApaSTibhAgeSvekasaya ca dvASaSTibhAgasya paTatriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu, caturthI phAlgunImamAvAsyAM zatabhiSak nakSatraM triSu muhUrteSvekasya ca muhurtasya sapdazasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAsya ekonapaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu, paJcamI phAlgunImamAvAsyAM dhaniSThAnakSatraM SaTsu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya dvipaJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyasatkeSudvASaSTau saptaSaSTibhAgeSu gateSu pariNamayati / ___'cittiM tinni, taMjahA-uttarabhaddavayA revatI assiNI ya'tti0 -'tA cittinaM amAvAsaM kai nakkhattA joeMti?, tA tinni nakkhattA joeMti, taMhA-uttarabhaddavayA revaI assiNI ya' Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 etadapi vyavahArato, nizcayataHpunaramUnitrINi nakSatrANi caitrImamAvAsyAMpari0, tadyathA-pUrvabhadrapadA uttarabhadrapadArevatIca, tatra prathamAMcaitrImamAvAsyA-muttarabhadarapadAnakSatraMsaptaviMzatau muhUrteSvekasya camuhUrtasyaSaTatriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya dazasu saptaSaSTibhAgeSugateSu, dvitIyAM caitrImamAvAsyAmuttara- bhadrapadAnakSatramekAdazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya navasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayoviMzatau saptaSaSTibhAgeSu gateSu, tRtIyAM caitrImamAvAsyAM revatInakSatraM paJcasumuhUrteSuekhasya ca muhUrtasyaikonapaJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya saptatriMzati saptaSaSTibhAgeSvatikranteSu, caturthIcaitrImamAvAsyAmuttarabhadrapadAnakSatraM trayoviMzatau muhUrteSuekasya ca muhUrtasya dvAviMzatau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcAzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu , paJcamI caitrImamAvAsyAM pUrvabhadrapadAnakSatraM saptaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya saptapaJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya triSaSTau saptaSaSTibhAgeSvatikranteSu prismaapyti| _ 'vaisAhI bharaNI kattiyA ya'tti,-'tA vaisAhinnaM amAvAsaMkai nakkhattA joenti?, tA donni nakkhattA joeMti, taMjahA-'bharaNI kattiyA ya"tti, etadapi vyavahArato, nizcayataH punastrINi nakSatrANi vaizAkhImamAvAsyAM parisamApayanti, tAnicAmUni-tadyathA-revatI azvinI bharaNI ca, tatra prathamAM zAkhImamAvAsyAmazvinInakSatramaSTAviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya ekacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSuekasya ca dvASaSTibhAgasyaikAdazasusaptaSaSTibhAgeSu gateSu, dvitIyAM vaizAkhImamAvAsyAMazvinInakSatraM dvayormuhUrtayorekasya camuhUrtasyaikonacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayoviMzatau saptaSaSTibhAgeSu vyatikrAnteSu, tRtIyAM vaizAkhImamAvAsyAM bharaNInakSatramekAdazasu muhUrteSu ekhasya ca muhUrtasya catuHpaJcAzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasyASTAtriMzatisaptaSaSTibhAgeSugateSu, caturthI vaizAkhImamAvAsyAmazvinInakSatraMpaJcadazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya saptaviMzatau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyaikapaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu , paJcamI vaizAkhImamAvAsyAM revatInakSatramekonaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya sambandhino dvASaSTibhAgasya satkeSu catuHSaSTau saptaSaSTibhAgeSu pri0| "jiTThAmUliM rohiNI migasiraMca'tti, 'tAjeTThAmUlinnaM amAvAsaM kai nakkhattAjoeMti? tA donni nakkhattA joeMti, taMjahA-rohiNI migasiro yatti, etadapi vyavahArataH, nizcayataH punarke nakSatre jyeSThAmUlImamAvAsyAM parisamApayataH, tadyathA-rohiNI kRttikA ca, tatra prathamAM jyeSThAmUlAmamAvAsyAM rohiNInakSatramekonaviMzatau muhUrteSvekasya muhUrtasya SaTcatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvApaTibhAgasya dvAdazasu saptaSaSTibhAgeSugateSu, dvitIyAMjyeSThAmUlImamAvAsyAM kRttikAnakSatraM trayoviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya ekonaviMzatau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcaviMzatau saptaSaSTibhAgeSvatikrAnteSu, tRtIyAMjyeSThAmUlImamAvAsyAM rohiNInakSatraM dvAtriMzatimuhUrteSvekasya muhUrtasyaikonaSaSTau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasyaikonacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu samatikrAnteSu, caturthI jyeSThAmUlImamAvAsyAM rohiNInakSatraM SaTsu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya dvAtriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya dvipaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu paJcamI jyeSThAmUlImamAvAsyAM kRttikAnakSatraM dazasu muhUrteSu ekasya muhUrtasya paJcasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcaSaSTau saptaSaSTibhAgeSu gateSu pari0 / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -6 'tA AsADhIna'mityAdi, tA iti pUrvavat, AsADhINamiti vAkyAlaGkAre, kati nakSatrANi yuJjanti?, bhagavAnAha-'tA'ityAdi, tA iti pUrvavat, trINi nakSatrANi yuJjanti, tadyathA-ArdrA punarvasuH puSyazca, etadapivyavahArata uktaM, paramArthataH punaramUni trINinakSatrANi ASADhImamAvAsyAM pariNamayanti, tadyathA-mRgaziraArdrApunarvasuzca, tatra prathamAmASADhImamAvAsyAmArdAnakSatraMdvAdazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya ekapaJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya trayodazasu saptaSaSTibhAgeSugateSudvitIyAmASADhImamAvAsyAMmRgazironakSatraMcaturdazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya caturviMzatau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaDvizatau saptaSaSTibhAgeSvatikrAnteSu tRtIyAmASADhImamAvAsyAMpunarvasunakSatranavasumuhUrteSvekasya camuhUrtasya dvayoSiSTibhAgayorekasya ca dvASaSTibhAgasya catvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu caturthImASADhImamAvAsyAM mRgazironakSatraM saptaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya saptatriMzatidvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya tripaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu paJcamImASADhImamAvAsyAMpunarvasunakSatraM dvAviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya SoDazasu dvASaSTibhAgeSu samatikrAnteSu parisa0 / tadevaM dvAdazAnAmapyamAvAsyAnAM cndryogopetnksstrvidhiruktH| sampratyetAsAmeva kulAdiyojanAmAha___tA sAviThThinna'mityAdi, tA iti pUrvavat, zrAviSThI-zrAvaNamAsabhAvinImamAvAsyAM kiM kulaMyunakti upakulaM vAyunakti kulopakulaM vAyunakti?, bhagavAnAha-'kulaM ve'tyAdi, kulamapi yunakti, vAsabdo'pizabdArthaH, upakulaM vA yunakti, na labhate yogamadhikRtya kulopakulaM, tatra kulaM-kulasaMjJaM nakSatraM zrAviSThImamAvAsyAM yuJjat maghAnakSatraM yunakti, etad vyavahArata ucyate, vyavahArato hi gatAyAmapyamAvAsyAyAM vartamAnAyAmapica pratipadi yo'horAtro mUle'mAvasyayA sambaddhaH sa sakalo'pyahorAtro'mAvAsyeti vyavahiyate, tata evaM vyavahArataH zrAviSThayAmapyamAvAsyAyAM maghAnakSatrasambhavAduktaM kulaMyuJjanmaghAnakSatraMyunaktIti, paramArthataH punaH kulaM yuJatpuSyanakSatraM yunaktIti pratipattavyaM, tasyaiva kulaprasiddhayA prasiddhasya zrAviSThayAmamAvAsyAyAM sambhavAt, etacca prAgevoktam, uttarasUtramapi vyavahAranayamadhikRtya yathAyogaM paribhAvanIyamiti, upakulaM yuJjat azleSAnakSatraM yunakti, sampratyupasaMhAramAha- 'tA sAviTThinna mityAdi, yata uktaprakAreNa dvAbhyAM kulopakulAbhyAM zrAviSThayAmamAvAsyAyAMcandrayogaH samasti natu kulopakulena tataH zrAviSThImamAvAsyAM kulamapi vAzabdo'pizabdArthaH yunakti upakulaM vA yunakti iti vaktavyaM syAt, yadi kulena vA yuktA upakulena vA yuktA satI zrAviSThayamAvAsyA yukteti vaktavyaM syaat| 'evaM neyavva'miti evamuktaprakAreNazeSamapyamAvAsyAjAtaM netavyaM, navaraM mArgazIrSI mAghI phAlgunImASADhImamAvAsyAM kulopakulamapiyunaktIti vaktavyaM, zeSAsutvamAvAsyAsukulopakulaM nAsti, samprati pAThakAnugrahAya sUtrAlApakA darzyante 'tA puTThavain amAvAsaM kiM kulaM joei uvakulaMjoei kulovakulaMjoei?, tAkulaM vAjoei uvakulaM vAjoei, no labmai kulovakulaM, kulaM joemANe uttarAphagguNI joei, uvakulaM joemANe puvvAphagguNI joei, tA puTThavain amAvAsaM kulaM vA joei uvakulaM vAjoei, kuleNa vA juttA uvakuleNa vA juttA poTTavayA amAvAsA juttatti vattavvaM siyaa|taa AsAinnaM amAvAsaM kiM kulaMjoei uvakulaMjoei kulovakulaM joei?, tAkulaM vAjoei, uvakulaM vA joei, nolabbhai kulovakulaM, kulaMjoemANecittAnakkhatte Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/6/48 joei, uvakulaM joemANe hatthanakkhatte joei, tA AsAinnaM amAvAsaM kulaM joei uvakulaM joei, kuleNa vA juttA uvakuleNa vA juttA AsAI amAvAsA juttatti vattavvaM siyA / tA kattiyannaM amAvAsaM kiM kulaM vA joei uvakulaM vA joei kulovakulaM vA joei ?, tA kulaM vA joei uvakulaM vA joei, no labbhai kulovakulaM, kulaM joemANe visAhAnakkhatte joei, uvakulaM vA joemA sAinakkhatte joei, kuleNa vA juttA uvakuleNa vA juttA kattiI amAvAsA juttatti vattavvaM siyA / tA maggasirinnaM amAvAsaM kiM kulaM joei uvakulaM joei kulovakulaM vA joei ?, tA kulaM vA joei, uvakulaM vA joei, kulovakulaM vA joei, kulaM joemANe mUlanakkhatte joei, uvakulaM joemANe jeTThAnakkhatte joei, kulovakulaM joemANe anurAhAnakkhatte joei, kuleNa vA juttA uvakuleNa vA juttA kulovakuleNa vA juttA mAgasiriNaM amAvAsA juttatti vattavvaM siyA posinnaM amAvAsaM kiM kulaM vA joei uvakulaM vA joei kulovakulaM vA joei ?, kulaM vA joei, uvakulaM vA joei, no labbhai kulovakulaM, kulaM joemANe puvvAsADhA nakkhatte joei uvakulaM joemANe uttarAsADhA nakkhatte joei, tA kuleNa vA juttA uvakuleNa vA juttA posI NaM amAvAsA juttatti vattavvaM siyA' ityAdi, nizcayataH punaH kuladiyojanA prAguktaM candrayogamadhikRtya svayaM paribhAvanIyA // prAbhRtaM - 10, prAbhRtaprAbhRtaM -6 samAptam : prAbhRtaprAbhRtaM -7 : vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya SaSThaM prAbhRtaprAbhRtaM samprati saptamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-'paurNamAsyamAvAsyAnAM candrayogamadhikRtya sannipAto vaktavyaH' tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (50) tA kahaM te sannivAte Ahiteti vadejjA, tA jayA NaM sAviTTIpunnimA bhavati tatA NaM mAhI amAvAsA bhavati, jayA NaM mAhI punnimA bhavati tatA NaM sAviTThI amAvAsA bhavati, jatA NaM puTThavatI punnimA bhavati tatA NaM phagguNI amAvAsA bhavati, jayA NaM phagguNI punnimA bhavati tatA NaM puTTavatI amAvAsA bhavati, jayA NaM AsAI puNNimA bhavati tatA NaM cettI amAvAsA bhavati, jayA NaM cittI punnimA bhavati tayA NaM Asoi amAvAsA bhavati / jayA NaM kattiyI punnimA bhavati tatA NaM vesAhI amAvAsA bhavati, jatA NaM vesAhI punnimA bhavati tatA NaM kattiyA amAvAsA bhavati, jayA NaM maggasirI punnimA bhavati tatANaM jeTThAmUle amAvAsA bhavati, jatA NaM jeTThAmUle punnimA bhavati tatA NaM maggasirI amAvAsA bhavati, jatA NaM posI punnimA bhavati tatA NaM AsADhI amAvAsA bhavati, jatA NaM AsAdI punnimA bhavati tatA NaM posI amAvAsA bhavati / vR. 'tA kahaM te ' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa bhagavan ! tvayA candrayogamadhikRtya paurNamAsyamAvAsyAnAM sannipAta AkhyAta iti vadet ?, evamukte bhagavAnAha - 'tA jayA NaM., iha vyavahAranayamatena yasminnakSatre paurNamAsI bhavati tata ArabhyArvAktane Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -7 137 paJcadaze caturdaze nakSatre niyamato'mAvAsyA, tato yadA zrAviSThI-zraviSThAnakSatrayuktA paurNamAsI bhavati tadA tasyAmaktinI amAvAsyA mAghI-maghAnakSatrayuktA bhavati, maghAnakSatrA- dArabhya zraviSThAnakSatrasyapaJcadazatvAtetacca zrAvaNamAsamadhikRtya bhAvanIyaM, yadAtemAghI-maghAnakSatrayuktA paurNamAsI bhavati tadA pAzcAtyA amAvAsyA zrAviSThI- zraviSThAyuktA bhavati, maghAta Arabhya pUrvaM zraviSThAnakSatrasya paJcadazatvAt, etacca mAghamAsamadhikRtya veditavyaM, tthaa| 'tA jayA Na'mityAdi, tatra yadA Namiti vAkyAlaGkAre proSThapadI-uttarabhadrapadAyuktA paurNamAsI bhavati tadA Namiti prAgvat pAzcAtyA amAvAsyA phAlgunI-uttaraphAlgunInakSatrayuktA bhavati, uttarabhadrapadAta Arabhya pUrvamuttaraphAlgunInakSatrasya paJcadazatvAt, yatvapAntarAle abhijinnakSatratatstokakAlatvAtprAyona vyavahArapadhamavatarati, tathAca samavAyAGgasUtram-'jaMbuddIve dIve abhiIvajehiM sattAvIsAe nakkhattehiM saMvavahAro vaTTaitti, tataH sadapi tanna gaNyate iti paJcadazamevottarabhadrapadAta Arabhya pUrvabhu taraphAlgunInakSatramiti, etacca bhAdrapadamAsamadhikRtyoktamavaseyaM / 'jayA NamityAdi, yadA ca phAlgunI-uttaraphAlgunInakSatrayuktA paurNamAsI bhavati tadA pAzcAtyA amAvAsyA prauSThapadI-uttarabhadrapadopetA bhavati, uttaraphAlgunyA Arabhya pUrvamuttarabhadrapadA-nakSatrasya caturdazatvAt, idaM ca phAlgunamAsamadhikRtyoktaM / 'jayANa'mityAdi, yadA ca AzvayujI-azvayugnakSatropetA paurNamAsI bhavati tadA pAzcAtyAnantarAmAvAsyA caitrI-citrAnakSatrasamanvitA vati, azvinyA Arabhya pUrvaM citrAnakSatrasya paJcadazatvAt, etacca vyavahAranayamadhikRtyoktamavaseyaM, nizcayata ekasyAmapyazvayugmAsabhAvinyAma- mAvAsyAyAM citrAnakSatrAsambhAd, etacca prAgeva darzitaM, yadAca caitrI-citrAnakSatropetA paurNamAsI jAyate tadA tataHpAzcAtyAnantaramAvAsyA AzvayujI-azvayugnakSatropetA bhavati, etadapi vyavahArato,nizcayata ekasyAmapicaitramAsabhAvinyAmamAvAsyAyAmazvinInakSatrasyAsambhavAt, etacca sUtramazvayukacaitramAsamadhikRtya pravRttaM veditavyaM / 'jayANa, yadAca kArtikI kRttikAnakSatropetA paurNamAsI bhavati tadA vaizAkhI-vizAkhAnakSatropetA amAvAsyA bhavati, kRttikAto'rvAgvizAkhAyAH paJcadazatvAt, yadA vaizAkhI-vizAkhAnakSatropetApaurNamAsI bhavati tadA tato'nantarA-pAzcAtyA amAvAsyA kArtikI kRttikAna- kSatropetA bhavati, vizAkhAtaH pUrvaM kRtikAyAzcaturdazatvAt, etacca kArtikavaizAkhamAsAva-dhikRtyoktaM, evamuttarasUtramapi bhAvanIyam prAbhRtaM-10 prAbhRtaprAbhRtaM-7 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-8:vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya saptamaM prAbhRtaprAbhRtaM, sAmpratamaSTamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-'nakSatrANAM saMsthAnaM vaktavya'miti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (51) tA kahaM te nakkhattasaMThitI Ahiteti vadejA ?, tA eesi NaM aTThAvIsAe nakkhattANaM abhIyI NaM nakkhatte kisaMThite pannatte?, go0 ! gosIsAvalisaMThite pannatte, savaNe nakkhatte kiMsaMThite pannatte ?, kAhArasaMThite paM0, dhaniTThAnakkhatte kiMsaMThite pa0?, sauNipalINagasaMThite paM0, sayabhisayAnakkhatte kiMsaMThite pannatte?, pupphovayArasaMThite pannatte, puvvA ___ Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/8/51 poTThavatAnakkhatte kiMsaMThite pannate?, avaDDavAvisaMThite pannate, evaM uttarAvi, revatInakhatte kiMsaMThite pannate?, nAvAsaMThite paM0, assiNInakkhatte kiMsaMThite pannate?, AsakkhaMdhasaMThite pannatte, bharaNInakkhatte kiMsaMThite paM0?, bhagasaMThie paM0, kattiyAnakkhatte kiMsaMThite pannatte?, churagharagasaMThite paM0, rohiNInakkhatte kiMsaMThite paM0?, sagaDuDvisaMThite pannatte, migasirAnakkhatte kiMsaMThite pa0?, magasIsAvalisaMThite paM0, addAnakkhatte kiMsaMThite paM0? rudhirabiMdusaMThie pa0 punavvasU nakhatte kiMsaMThite paM0?, tulAsaMThie paM0, pupphe nakkhatte kiMsaMThite pannate vaddhamANasaMThie pa0, assesAnakkhatte kiMsaMThie pa0?, paDAgasaMThie pa0, mahAnakkhatte kiMsaMThie pa0?, pAgArasaMThite pa0, puvvAphagguNIna0 kiMsaMThiepaM0, addhapali-yaMkasaMThite paM0, evaM uttarAvi, hatthe na0 kiMsaMThite paM0?, hatthasaMThite paM0, tA cittAna0 kiMsaMThite paM?, muhaphullasaMThite pannatte, sAtIna0 kiMsaMThitepa0?, khIlagasaMThitepa0, visAhAna0 kiMsaMThie pa0?, dAmaNisaMThite pa0aNurAdhAna0 kiMsaMThitepaM0?, egAvalisaMThite paM0, jeTTAna0 kiMsaMThite paM0?,gayadaMtasaMThite pa0, mUle nakkhatte kiMsaMThie paM0?, vicchuyalaMgolasaMThite paM0, puvvAsADhAna0 kiMsaMThie pa0?, gayavikkamasaMThita paM0, uttarAsADhAna0 kiMsaMThie pa0?, sAiyasaMThite pN0| vR. 'tA kahate'ityAdi, tAipUrvavat, kathaM? -kenaprakAreNa bhagavan ! nakSatrANAM saMsthitisaMsthAnamAkhyAteta vadet ?,evamuktvA bhUyaHpratyekaMpraznaM vidadhAti-'tA'ityAdi, tAitiprAgvata, eteSAmanantaroditAnAmaSTAviMzatinakSatrANAM madhye yadabhijinnakSatraM tat 'kiMsaMThitaM'ti kasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasya tatkiMsaMsthitaM prajJaptaM?, bhagavAnAha ____ 'tA eesi na'mityAdi, tA iti prAgvata, eteSAmamantaroditAnAmaSTAviMzatenakSatrAmAM madhye'bhijinnakSatraM gozIrSAvalisaMsthitaMprajJaptaM, goHzIrSaM gozIrSatasyAvalI-tatpudgalAnAM dIrgharUpA zreNi tatsamaM saMsthAnaM prajJaptaM, evaM zeSANyapi sUtrANi bhAnIyAni, navaraM dAmanI-pazubandhanaM, zeSaM prAyaH sugama, saMsthAnasaGgAhikAzcemA jambUdvIpaprajJaptisatkAstisro gaathaaH||1|| 'gosIsAvali 1 kAhAra 2 sauNi 3 puSphovayAra 4 vAvI 5 ya / nAvA 6 AsakhaMdhaga 7 maga 8 churadharae 9 ya sagaDuddhI 10 // ||2||migsiisaavli 11 rudhirabiMdu 12 tula 13 vaddhamANaga 14 paDAgA 15 / pAgAre 16 pallaMke 17 hatthe 18 muhaphullae 19 ceva / / ' ||3||khiilg 20 dAmaNi 21 egAvalI 22 ya gayadaMta 23 vicchyaale 24 ya / gayavikkame 25 ya tatto sIhanisAI 26 ya saMThANA / / iti| prAbhRtaM-10 prAbhRtaprAbhRtaM-8 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-9:vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasyASTamaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati navamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-'pratinakSatraM tArApramANaM vaktavya' miti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (52) tA kahaM te tAragge Ahiteti vadejA?, tA etesiNaM aTThAvIsAe nakhattANaM abhIInakkhatte katitAre paM0 ?, titAre pannatte, savaNenakkhatte katitAre paM0 ? titAre pannatte, Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 9 139 dhaniTThAnakkhatte katitAre pa0 ?, paNa tAre pannatte, samabhisayAnakkhatte katitAre paM0 ?, satatAre pannatte, puvvApoTThavatA katitAre paM0 ?, dutAre pannatte, evaM uttarAvi, revatInakkhatte katitAre pannatte ?, battIsatitAre pannatte, assiNInakkhatte katitAre pannatte ?, titAre pannatte / evaM savve pucchinnaMti, bharaNI titAre paM0, kattiyA chatAre pannatte, rohiNI paMcatAre pannatte, savaNe titAre paM0, addA egatAre paM0, punavvasU paMcatAre pannatte, pusse nakkhatte titAre pa0, assesA chattAre pannatte, mahA sattatAre pannatte, puvvAphagguNI dutAre pannatte, evaM uttarAvi, hatthe paMcatAre pa0, cittA ekatAre pa0, sAtI ekatAre pa0, visAhA paMcatAre paM0, aNurAhA paMcatAre paM0, jeTThA titAre paM0, mUle egatAre pa0, puvvAsADhA cautAre pa0, uttarAsADhAna0 cautAre paM0 / vR. 'tA kahaM te ' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa te tvayA bhagavan ! nakSatrANAM 'tArAgraM' tArapramANamAkhyAtaM iti vadet, evaM sAmAnyataH praznaM kRtvA samprati pratinakSatraM pRcchati - 'tA eesi Na'mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAmaSTAviMzaternakSatrANAmabhijinnakSatraM tritAraM prajJaptaM, evaM zeSANyapi praznanirvacanasUtrANi bhAvanIyAni, tArApramANasaGgrAhike ceme jambUdvIpaprajJaptisatke gAthe // 1 // "tiga 1 tiga 2 paMcaga 3 saya 4 duga 5 duga 6 battIsaM 7 tigaM 8 taha tigaM 9 ca / cha 10 ppaMcaga 11 tiga 12 ikkaga 13 paMcaga 14 tiga 15 ikka gaM 16 ceva // // 2 / / sattaga 17 duga 18duga 19 paMcaga 20 ikki 21 kvaga 22 paMca 23 cau 24 tigaM2 5 caiva / ikkarasaga 26 caukka 27 caukkagaM 28 ceva tAraggaM // prAbhRtaM - 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 9 samAptam -: prAbhRtaprAbhRtaM - 10: vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya navamaM prAbhRtaprAbhRtaM samprati dazamamArabhyate- -tasya cAyamarthAdhikAraH-yathA 'kati nakSatrANi svayamastaMgamanenAho rAtraparisamApakatayA kaM mAsaM nayantI 'ti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (53) tA kahaM te netA Ahiteti vadejjA ?, tA vAsANaM paDhamaM mAsaM kati nakkhattA neti ?, tA cattAri nakkhattA niMti, taMjahA - uttarAsADhA abhiI savaNo dhaNiTThA, uttarAsADhA coddasa ahoratte neti, abhiI satta ahoratte neti, savaNe aTTha ahoratte neti dhaNiTThA evaM ahorattaM i, taMsi NaM mAsaMsi cauraMgulaporisIe chAyAe sUrie aNupariyaTTati, tassa NaM mAsassa carime divase do pAdAiM cattAri aMgulANi porisI bhavati / tA vAsANaM doccaM mAsaM kati nakkhattA neti ?, tA cattAri nakkhattA neti, taM0-dhaNiTThA satabhisayA puvvapuTThavatA uttarapoTThavayA, dhaNiTThA coddasa ahoratte neti, sayabhisayA satta ahoratte neti, puvvAbhaddavayA aTTha ahoratte nei, uttarApoTThavatA egaM ahorattaM neti, taMsi NaM mAsaMsi aTTaMgulaporisIe chAyAe sUrie aNupariyaTTati, tassa NaM mAsassa carime divase do padAiM aTTha aMgulAI porisI bhavati / tA vAsANaM tatiyaM mAsaM kati nakkhattA0 neti ?, tA tinni nakkhattA niMti, taM0 - uttarapoTThavatA revatI assiNI, uttarApoTTavatA coddasa ahoratte neti, revatI pannarasa ahoratte Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/10/53 neti, assiNI egaM ahorattaM nei, taMsiM ca NaM mAsaMsi duvAlasaMgulAe porisIe chAyAe sUrie aNupariyaTTati, tassaNaM mAsassa carimadivase lehatthAI tinni padAiM porisI bhavati, tA vAsANaM cautthaM mAsaM kati nakkhattA neti ?, tA tini nakkhattA neti, taM0-assiNI bharaNI kattiyA, assiNI cauddasa ahoratte nei, bharaNI pannarasa ahoratte nei, kattiyA egaM ahorattaM nei, taMsicaNaM mAsaMsi solasaMgulA porisI chAyAe sUrie aNupariyaTTai, tassa NaM mAsassa carime divase tinni payAiM cattAri aMgulAI porisI bhavai / tA hemaMtANaM paDhamaM mAsaM kai nakkhattA neti?, tinni, taM0-kattiyA rohiNI saMThANA, kattiyA coddasa ahoratte neti, rohiNI pannarasa ahoratte neti, saMThANA egaM ahorattaM neti, taMsi ca NaM mAsaMsi vIsaMgula porisIe chAyAe sUrie aNupa0, tassa NaM mAsassa carime divase tinni padAiM aTTha aMgulAI porisI bhvti| tA hemaMtANaM docaM mAsaM kati nakkhattA naiti?, cattAri nakkhattA neti, taM0-saMThANA addA punavvasU pusso, saMThANA coddasa ahoratte neti addA satta ahoratte neti puNavvasU aTTha ahoratte netipusse egaMahorattaMneti, taMsicaNaM mAsaMsi cauvIsaMgulaporisIe chAyAe sUrie aNupariyamRti, tassa NaM mAsassa carime divase lehaTThANi cattAri padAiM porisI bhavati / / tA hemaMtANaM tatiyaM mAsaM kati nakkhattA neti ?, tA tinni nakkhattA neti, taM0-pusse assesA mahA, pusse coddasa ahoratte neti, assesA paMcadasa ahoratte neti, mahA ega ahorattaM neti, taMsi ca NaM mAsaMsi vIsaMgulAe porisIe chAyAe sUrie aNupariyati, tassa NaM mAsassa carime divase tinni padAiM aTuMgulAI porisI bhavati / tA hemaMtANaM cautthaM mAsaM kati nakkhattA neti?, tA tinni nakkhattA neti, taM0-mahA puvvaphagguNI uttarAphagguNI, mahA coddasa ahoratte neti, puvvAphagguNI panarasa ahoratte neti, uttarAphagguNI ega ahorattaM neti, taMsiM ca NaM mAsaMsi solasa aMgulAI porisIe chAyAe sUrie aNupariyaTTati, tassa NaM mAsassa carime divase tinni padAiM cattAri aMgulAI porisI bhvti| tA gimhANaM paDhamamAsaM kati nakkhattA neti?, tinni, taM0-uttarAphagguNI hattho cittA, uttaraphagguNIcoddasa ahoratte neti, hattho pannarasa ahoratte neti, cittA egaMahorattaMNei, taMsica NamAsaMsi duvAlasaaMgulaporisIe chAyAe sUrie aNupa0, tassaNaMmAsassa carime divase lehaTThAi ya tinni padAiM porisI bhavati / tA gimhANaM bitiyaM mAsaM kati nakkhattA naiti?, tA tinni nakkhattA neti, taM0-cittA sAI visAhA, cittA coddasa ahoratte neti, sAtI pannarasa ahoratte neti, visAhA egaM ahorattaM neti, taMsi ca NaM mAsaMsi aTuMgulAe porisIe chAyAe sUrieaNupa0, tassa NaM mAsassa carime divase do padAiM aTTha aMgulAI porisI bhvti| gimhANaM tatiyaM mAsaMkati nakhattA neti?, tAti nakkhattA neti, taM0-visAhAanurAdhA jeTTAmUlo, visAhA coddasa ahoratte neti, aNurAdhA satta (patrasa), jeTThAmUlaM egaMahorattaM neti, taMsi ca NaM mAsaMsi cauraMgulaporisIe chAyAe sUrie anupariyati / tassaNaMmAsassa carime divase do pAdANi ya cattAri aMgulANi porisIbhavati, tA gimhANaM cautthaM mAsaM kati nakkhattA neti?, tA tinni nakkhattA neti, taM0-mUlo puvvAsADhA uttarAsADhA, mUlo coddasa ahoratte neti, puvvAsADhA pannarasa ahoratte neti, uttarAsADhA egaM ahorattaM Nei, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -10 141 taMsi caNaM mAsaMsi vaTTAe samacauraMsasaMThitAe naggodhaparimaMDalAe sakAyamaNuraMgiNIe chAyAe sUrie aNupariyaTTati, tassa NaM mAsassa carime divase lehaTThAiM do padAiMporisIe bhvti| vR.'tA kahaM te netAAhiyattivaejA' 'tA' itipUrvavat, kathaM?-kenaprakAreNa bhagavaMstetvayA svayamastaMgamanenAhorAtraparisamApako nakSatrarUpo netA AkhyAta iti vadet ?, etadeva pratimAsaM pipRcchiSurAha-'tA vAsANa'mityAdi, tA itipUrvavat varSANAM-varSAkAlasya caturmAsapramANasya prathamaM mAsaM zrAvaNalakSaNaM kati nakSatrANi svayamastaMgamanenAhorAtraparisamApakatayA nayanti-gamayanti?, bhagavAnAha___tA cattArI'tyAdi, tA itipUrvavat, catvAri nakSatrANisvayamastaMgamanenAhorAtraparisamApakatayA krameNa nayanti, tadyathA-uttarAsADhA abhijit zravaNo dhaniSThA ca, tatrottarASADhAprathamAn caturdaza ahorAtrAn svayamastaMgamanenAhoriparisamApakatayA nayati, tadanantaramabhijinnakSatraM saptAhorAtrAnnayati, tataH paraM zravaNanakSatramaSTau ahorAtrAnnayati, evaM ca sarvasaGkalanayA zrAvaNamAsasyaikonatriMzadahorAtrA gatAH, tataH paraMzrAvaNamAsasyasambandhinaM caramamekamahorAtraMdhaniSThAnakSatraM svayamastaMgamanenAhorAtraparisamApakatayA nayati, evaM catvAri nakSatrANi zrAvaNa mAsaM nayanti / 'tassiMca na'mityAdi, tasmiMzca zrAvaNe mAse caturaGgulapauruSyA-caturaGgulAdhikapauruSyA chAyayA sUryo'nu-pratidivasaM parAvartate, kimuktaM bhavati?-zrAvaNamAse prathamAdahorAtrAdArabhya pratidinamanyAnyamaNDalasaGkrAntyA tathA kathaJcanApi parAvartate yathA tasya zrAvaNamAsasyaparyante caturaGgulAdhikA dvipadA pauruSI bhavati, tadevAha-'tassa Na'mityAdi, tasya zrAvaNamAsasya carame divase dve pade catvAri cAGgulAni pauruSI bhavati / 'tA vAsANa'mityAdi, tA iti pUrvavat varSANAM-varSAkAlasya caturmAsapramANasya dvitIyaM bhAdrapadalakSaNaM mAsaM kati nakSatrANi nayanti?, asya vAkyasya bhAvArtha prAgavadbhAvanIyaH, bhagavAnAha-'tA'ityAdi, tA iti pUrvavat, catvAri nakSatrANi nayanti, tadyathA-dhaniSThA zatabhiSak pUrvaproSThapadA uttaraproSThapadAca, tatra dhaniSThA tasmin bhAdrapade mAse prathamAn caturdaza ahorAtrAn svayamastaMgamanenAhorAtraparisamApakatayA nayati, tadanantaraMzatabhiSakanakSatraMsaptAhorAtrAntataH paramaSTAvahorAtrAna pUrvaproSThApadAtadanantaramekamahorAtramuttaraproSThapadA, evamenaM bhAdrapadaM mAsaM catvAri nakSatrANi nayanti / / 'tassiM ca NamityAdi, tasmiMzcaNamiti vAkyAlaGkAre, mAse bhAdrapade aSTAGgulapauruSyAaSTAGgulAdhikapauruSyAchAyayA sUryo'nu-pratidivasaMparAvarttate, atrApyayaM bhAvArtha-bhAdrapade mAse prathamAdahorAtrAdArabhya pratidivasamanyAnyamaNDalasaGkAntyA tathA kathamapi parAvarttate yathA tasya bhAdrapadasya mAsasyAnte aSTAGgulikA pauruSI bhavati, etadevAha- 'tassa NaM sugamaM, evaM zeSamAsagatAnyapi sUtrANi bhAvanIyAni, navaraM 'lehatthAI tinni payAi'nti rekhA-pAdaparyantavArttinI sImA tatsthAni trINi padAni pauruSI bhavati, kimuktaMbhavati?-paripUrNAni trINi padAni pauruSI bhavati, eSA caturaGgulA pratimAsaM vRddhistAvadavaseyAyAvatpauSomAsaH, tadanantaraM pratimAsaMcaturaGgulA hAnirvaktavyA, sA ca tAvat yAvadASADho mAsaH, tenASADhaparyante dvipadA pauruSI bhavati, idaM ca pauruSIparimANaM vyavahArata uktaM, nizcayataH sA.striMzatA ahorAtraizcaturaGgulA vRddhirhAnirvA veditavyA, tathA ca nizcayataH pauruSIparimANapratipAdanArthamimAH krnngaathaaH| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/10/53 // 1 // "pavve pannarasaguNe tihi sahie porisIe ANayaNe / chalasIyasayavibhattejaM laddhaM taM viyANAhi / / // 2 // jai hoi visamaladdhaM dakSiNamayaNaM Thavija nAyavvaM / aha havai samaM laddhaM nAyavvaM uttaraM ayaNaM / ayaNagae tihirAsI catugguNe pavvapAya bhaiyavvaM / jaMladdhamaMgulANikhayavuDDI porusIe u|| // 4 // dakhiNavuDDI dupayA aMgulayANaM tu hoi nAyavvA / uttara ayaNe hAmI kAyavvA cauhiM paaehiN|| sAvaNabahulapaDivayA dupayA puNa porisI dhuvA hoi| __cattAri aMgulAI mAseNaM vaDDae ttto|| // 6 // ikkattIsai bhAgA tihie puNa aMgulassa cttaari| dakkhiNaayane vuDDI jAva ucattAri upyaaii| // 7 // uttara ayane hANI cauhiM pAyAhi jAva do paayaa| evaM tu porisIe buDDikhayA huMti naayvvaa|| . // 8 // vuDDI vA hANI vA jAvaiyA porisIe diTThA u| tatto divasagaeNaM jaMladdhaM taM khu ayngyN|| etAsAMkrameNa vyAkhyA-yugamadhye yasmin parvaNi yasyAM tithau pauruSIparimANaM jJAtumiSyate tataH pUrvaM yugAdita Arabhya yAni paNyitikrAntAni tAni dhriyante, dhRtvA ca paJcadazabhirguNyante, guNayitvA ca vivakSitAyAstithairyA prAgatikrantAstithayastAbhi sahitAni kriyante, kRtvA ca SaDazItyadhikena zatena teSAM bhAgo hriyate, iha ekasminnayane tryazItyadhikamaNDalazataparimANe candraniSpAditAnAM tithInAM SaDazItyadhikaM zataM bhavati, tatastena bhAgaharaNaM bhAge ca hRte yallabdhaM tadvijAnIhi samyagavadhArayetyarthaH / tatra yadi labdhaM viSamaM bhavati yathA ekastrikaH paJcakaH saptako navako vA tadA tatparyantavatiM dakSiNamayanaM jJAtavyaM, atha bhavati labdhaM samaMtadyathA-dvikazcatuSkaH SaTko'Tako dazako vA tadA tatparyantavarti uttarayaNamavaseyaM, tadevamukto dakSiNAyanottarAyaNaparijJAnopAyaH / samprati SaDa-zItyadhikena zatena bhAge hRte yaccheSamavatiSThate yadivA bhAgAsambhavena yaccheSaM tiSThati tadgatavidhimAha _ 'ayanagae' ityAdi, yaH pUrvaM bhAge hRte bhAgAsambhave vA zeSIbhUto'yanagatastithirAzirvarttate sa caturbhirguNyate, guNayitvA ca parvapAdenayugamadhye yAni sarvasaGkhyA parvANi caturviMzatyadhikazatasaGkhyAni teSAM pAdena-caturthenAMzena ekatriMzatA ityarthaH, tayA bhAge hRte yallabdhaM tAnyaGgulAni cakArAdamulAMzAzca pauruSyAHkSayavRddhayA jJAtavyAni, dakSiNAyane padadhruvarAzeruparivRddhaujJAtavyAni, uttarAyaNepadadhruvarAzeH kSayejJAtavyAnItyartha, athaivaMbhUtasya guNakArasya bhAgahArasya vA kathamutpatti?, ucyate, yadi SaDazItyadhikena tithizatena caturviMzatiraGgulAnikSaye vRddhau vAprApyante, tata ekasyAM tithau kA vRddhi kSayo vA?, atrAntyena rAzinAekalakSaNena madhyamo rAzizcaturviMzatirUpo guNyate, jAtaH sa tAvAneva, 'ekena guNitaM tadeva bhavatIti vacanAt, tata Adyena rAzinA SaDazItya Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM-10 143 dhikazatarUpeNabhAgo hriyate, tatroparita-narAzeH stokatvAdbhAgonalabhyate, tataHchedyacchedakarAzyoH SaTkenApavartanA, jAta uparitano rAzizcatuSkarUpo'dhastana ekatriMzat, labdhamekasyAMtithaucatvAra ekatriMzadbhAgAH kSaye vRddhau veti catuSko guNakAra ukta ekatriMzad bhAgahAra iti, iha yallabdha tAnyaGgulAni kSaye vRddhau vA jJAtavyAni ityuktaM, tatra kasminnayane kiyapramANaM dhruvarAzerupari vRddhau kasmin vA ayane kiMpramANaM dhruvarAzeH kSaye ityetannirUpaNArthamAha ___ 'dakikhiNavuDDI' ityAdi, dakSiNAyane dvipadAt-padadvayasyopari aGgulAnAM vRddhiAtavyA, uttarAyaNe catubhyaH pAdebhyaH sakAzAdaGgulAnAM hAni, tatra yuga madhye prathame saMvatsare dakSiNAyane yato divasAdArabhya vRddhistannirUpayati- 'sAvaNe' tyAdi gAthAdvayaM, yugasya prathame saMvatsare zrAvaNe mAsi bahulapakSepratipadi pauruSI dvipadA-padadvayapramANAdhruvA bhavati, tatastasyAH pratipadaArabhya pratitithikrameNa tAvadvarddhateyAvatmAsena-sUryamAsena sArddhatriMzadahorAtrapramANena candramAsApekSayA ekatriMzattithibhirityartha, catvAri aGgulAni varddhante, kathametadavasIyate yathA mAsena-sUryamAsena sArddhatriMzadahorAtrapramANena ekatriMzattithayAtmakenetyata Aha___ "ekatIse'tyAdi, yata ekasyAM tithau catvAra ekatriMzadbhAgA varddhante, etacca prAgevabhAvitaM, paripUrNetu dakSiNAyane vRddhiparipUrNAnicatvAri padAni, tato mAsena sUryamAsena sArddhatriMzadahorAtrapramANena ekatriMzattithyAtmakenetyuktaM, tadevamuktA vRddhi / samprati hAnimAha- 'uttare'tyAdi, yugasya prathame saMvatsare maghamAse bahulapakSe saptamyA Arabhya catubhyaH pAdebhya-sakAzAt pratitithi ekatriMzadbhAgacatuSTayahAnistAvadavaseyA yAvaduttarAyaNaparyante dvau pAdau pauruSIti, eSa prathamasaMvatsaragato vidhi, dvitIye saMvatsare zrAvaNe mAsi bahulapakSe trayodazImAdau kRtvA vRddhi, mAghamAse zuklapakSe caturthImAdiM kRtvA kSayaH, tRtIyasaMvatsare zrAvaNe mAse zukle pakSe dazamI vRddha rAdi, mAghamAse bahulapakSe pratipat kSayasyAdi, caturthe saMvatsare zrAvaNamAse bahulapakSe sptmii| vRddherAdi, mAghamAse bahulapakSetrayodazI kSayasyAdi, paJcame saMvatsare zrAvaNe mAse zuklapakSe caturthI vRddherAdi, mAghamAse zuklapakSe dazamI kSayasyAdi, etacca karaNagAthAnupAttamapi pUrvAcAryapradarzitavyAkhyAnadavasitaM, sampratyupasaMhAramAha- 'evaMtu', evam-uktenaprakAreNapauruSyAM-pauruSIviSaye vRddhikSayau yathAkramaMdakSiNAyaneSUttarAyaNeSu veditavyau, tadevamakSarArthamadhikRtya vyAkhyAtAH karaNagAthAH, sampratyasya karaNasya bhAvanA kriyate-ko'pi pRcchati-yuge Adita Arabhya paJcAzItitameparvaNi paJcamyAM tithau katipadApauruSIbhavati?, tatra caturazItirdhiyate, tasyAzcAdhastAt paJcamyAMtithau pRSTamiti paJca, caturazItizca paJcadazabhirguNyatejAtAni dvAdazazatAniSaSThayadhikAni, eteSu madhye'dhastanAH paJca prakSipyante, jAtAni dvAdaza zatAni paJcaSaSTyadhikAni, teSAM SaDazItyadhikena zatena bhAgo hriyate, labdhAH SaT, AgataM SaT ayanAnyatikrAntAni saptamamayanaM vartate, tadgataMca zeSamekonapaJcAzadadhikaMzataM tiSThati, tatazcaturbhirguNyate, jAtAnipaJcazatAniSannavatyadhikAni, teSAmekatriMzatA bhAgaharaNelabdhA ekonaviMzati, zeSAstiSThanti sapta, tatra dvAdazAGgulAni pAda ityekonaviMzateAdazabhi padaM labdhaM, zeSANi tiSThanti sapta aGkalAni, SaSThaM cAyanamattarAyaNaM tad gataMsaptamaMtudakSiNAyanaM vartate, tataH padamekaM sapta aGgulAni padadvayapramANe dhruvarAzau prakSipyante, jAtAni trINi padAni sapta aGgulAni, ye ca sapta ekatriMzadbhAgAH zeSIbhUtA vartante tAn yavAn Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/10/53 kurmaH, tatrASTau yavA aGgule iti te sapta aSTabhirguNyante, jAtAH SaTpaJcAzat , tasyA ekatriMzatA bhAge hRtelabdhaekoyavaH,zeSAstiSThanti yavasyapaJcaviMzatirekatriMzadbhAgAH,AgataMpaJcAzItitame parvaNipaJcamyAMtrINi padAni sapta aGgulAnieko yava ekasyaca yavasyapaJcaviMzatirekatriMzadbhAgA ityetAvatI paurussiiti| tathA'paraH ko'pi pRcchati-saptanavatitame parvaNi paJcamyAM tithau katipadA pauruSI?, tatra Sannavatirdhiyate, tasyAzcAdhastAt paJca, Sannavatizca paJcadazabhirguNyate, jAtAni catardaza zatAni catvAriMzadadhikAni, teSAM madhye'dhastanAH paJca prakSipyante, jAtAni caturdaza zatAni paJcacatvAriMzadadhikAni , teSAM SaDazItyadhikena zatena bhAgo hriyate, labdhAni sapta ayanAni, zeSaM tiSThati tricatvAriMzadadhikaMzataM, tatcaturbhirguNyate,jAtAnipaJca zatAnidvisaptatyadhikAni, teSAmekatriMzatA bhAgo hriyate, labdhAnyaSTAdazAGgulAni , teSAM madhye dvAdazabhiraGgulaiH padamiti labdhamekaM padaM SaT aGgulAni, uparicAMzA uddharanti caturdaza, te yavAnayanArthamaSTabhirguNyante, jAtaM dvAdazottaraM zataM, tasyaikatriMzatA bhAge hRte labdhAstrayo yavAH, zeSAstiSThanti yavasya ekonaviMzatirekatriMzadbhAgAH, sapta cAyanAnyatikrantAni aSTamaM vartate, aSTamaMcAyanamuttarAyaNaM, uttarAyaNe ca padacatuSTayarUpAt dhruvarAzerhAnirvaktavyA tata ekaM padaM sapta aGgulAni trayo yavA ekasya ca yavasya ekonaviMzatirekatriMzadbhAgA iti padacatuSTayAtpAtyate, zeSaM tiSThati dve pade paJcAGgulAni catvAro yavA ekasya ca yavasya dvAdaza ekatriMzadbhAgAH, etAvatI yuge Adita Arabhya saptanavatitame parvaNi paJcamyAM tithau pauruSIti, evaM sarvatra bhaavniiyN| samprati pauruSIparimANato'yanagataparimANajJApanArthamiyaM karaNagAthA-'vuDDI ve'tyAdi, pauruSyAM yAvatI vRddhirhAnirvA dRSTA tataH sakAzAd divasagatena pravarttamAnena vA trairAzikakarmAnusAraNato yat labdhaM tat ayanagataM-ayanasya tAvatpramANaM gataM veditavyaM, eSa karaNagAthAkSarArtha bhAvanA tvayam-tatra dakSiNAyane padadvayasyopari catvAri aGgulAni vRddhau ddaSTAni, tataH ko'pi pRcchati-kiyad gataM dakSiNAyanasya?, atra trairAzikakarmAvatAro-yadi caturbhiraGgulasya ekatriMzadabhAgairekA tithirlabhyatetatazcaturbhiraGgulaiH kati tithIlabhAmahe?,atrAntyorAziraGgularUpa ekatriMzadbhAgakaraNArthamekatriMzatA guNyate jAtaM caturviMzatyadhikaM zataM, tena madhyo rAziguNyate, jAtaMtadeva caturvizatyadhikaM zataM, ekaguNanetadeva bhavatI tivacanAtU, tasya catuSkarUpeNAdirAzinA bhAgo hriyate, labdhA ekatriMzattithayaH, AgataM dakSiNAyane ekatriMzattamAyAM tithau caturaGgulA pauruSyAM vRddhiriti| ___tathAuttarAyaNepadacatuSTayAdagulASTakaMhInaM pauruSyAmupalabhyako'pipRcchati-kiMgatamuttarAyaNasya?,atrApi trairAzikAMyadi caturbhiraGgulasya ekatriMzadbhAgairekA tithirlabhyate tato'STabhirajulaiInaiH kati tithayo labhyante?, atrAntyo rAzireka-triMzadbhAgakaraNArthamekatriMzatA guNyate, jAte dve zate aSTAcatvAriMzadadhike, tAbhyAM madhyo rAzirekakarUpo guNyate, jAte te eva dve zate aSTAcatvAriMzadadhike, tayorAdhena rAzinAcatuSkarUpeNa bhAgaharaNaM, labdhA dvASaSTi,AgatamuttarAyaNe dvASaSTitamAyAM tithau aSTAvagulAni pauruSyAM hiinaaniiti| 'tassiMcaNaM mAsaMsi vaTTAe'ityAdi, tasminnASADhe mAse prakAzyasya vastuno vRttasya vRttayA www Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 10 samacaturanasaMsthAnasaMsthitasya samacaturasrasaMsthAnasaMsthitayA nyagrodhaparimaNDalasaMsthAnasya nyagrodhaparimaNDalayA upalakSaNametat zeSasaMsthAnasaMsthitasya prakAzyasya vastunaH zeSasaMsthAnasaMsthitayA, ASADhe hi mAse prAyaH sarvasyApi prakAzyasya vastuno divasasya caturbhAge'tikrAnte zeSe vA svapramANA chAyA bhavati, nizcayataH punarASADhamAsasya caramadivase tatrApi sarvAbhyantare maNDale varttamAne sUrye, tato yatprakAzyaM vasta yatsaMsthAnaM bhavati tasya chAyA'pi tathAsaMsthAnopajAyate, tata uktaM- 'vattasya vattayAe' ityAdi, etadevAha - 'svakAyamanuraGginyA' svasya-svakIyasya chAyAnibandhanasya vastunaH kAyaH - zarIraM svakAyastaM anurajyate - anukAraM vidadhAtItyevaMzIlA'nuraGginI 'dviSadgRhe tyAdinA ghinaJpratyayaH, tayA svakAyamanuraGginyA chAyayA sUryo'nu-pratidivasaM parAvarttate, etaduktaM bhavati - ASADhasya prathamAdahorAtrAdArabhya pratidivasamanyAnyamaNDalasaGakrAntyA tathA kathaJcanApi sUrya parAvarttate yathA sarvasyApi prakAzyavastuno divasasya caturbhAge'tikrAnte zeSe vA svAnukArA svapramANA ca chAyA bhavatIti, seSaM sugamam // 145 prAbhRtaM - 10 prAbhRtaprAbhRtaM - 10 samAptam -: prAbhRtaprAbhRtaM - 11 : tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya dazamaM prAbhRtaprAbhRtaM, sAmpratamekAdazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAro yathA 'nakSatrA NyadhikRtya candrabhArgA vaktavyA' iti, tatastadviSayaM praznasUtramAhamU. (54) tA kahaM te caMdamaggA ahiteti vadejjA ?, tA eesi NaM aTThAvIsAe nakkhattANaM atthi nakkhattA jeNaM satA caMdassa dAhiNeNaM joaM joeMti, atthi nakkhattA je NaM satA caMdassa uttareNaM joyaM joyaMti, atthi nakkhattA jae NaM caMdassa dAhiNeNavi uttareNavi pamaddapi joyaM joti, atthi nakkhattA je NaM caMdassa dAhiNeNavi pamaddapi joyaM joeMti, atthi nakkhatte jeNaM caMdassa sadA pamaddaM joaM joaM joeMti / tA eesi NaM aTThAvIsAe nakkhattANaM katare nakkhattA je NaM satA caMdassa dAhiNeNaM joyaM joeMti, taheva jAva katare nakkhattA je NaM sadA caMdassa pamaddaM joyaM joeMti ?, tA etesi NaM aTThAvIsAe nakkhattANaM je NaM nakkhattA sayA caMdassa dAhiNeNa joyaM joeMti te NaM cha, taM0 - saMThANA addA pusso assesA hattho mUlo / tattha je te nakkhattA jeNaM sadA caMdassa uttareNaM joyaM joeMti, te NaM bArasa, taMjahA-abhiI savaNo dhaNiTThA satabhisayA puvvabhaddavayA uttarApoTThavatA revatI assiNI bharaNI puvvAphagguNI uttarAphagguNI sAtI 12 / tattha je te nakkhattA je NaM caMdassa dAhiNeNavi uttareNavi pamaddapi joyaM joeMti teNaM satta, taMjahA- kattiyA rohiNI punavvasU mahA cittA visAhA anurAhA / tatthaje te nakkhattA jeNaM caMdassa dAhiNeNavi pamaddapi joyaM joeMti tAo NaM do AsADhAo savvabAhire maMDale joyaM joeMsu vA joeMti vA joessaMti vA, tattha je te nakkhatte je NaM sadA caMdassa madda joyaM joeMti, sANaM egA jeTThA // vR. 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa nakSatrANAM dakSiNata Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/11/54 uttarataH pramaItoyadivA sUryanakSatrairvirahitatayAavirahitatayA candrasya mArgA-candrasyamaNDalagatyA paribhramaNarUpa maNDalarUpA vA mArgA AkhyAtA iti vadet, bhagavAnAha 'tAeesiNa'mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAmaSTAviMzatinakSatrANAMmadhye'stIti nipAtatvAdArSatvAd santi tAni nakSatrANiyAniNamitivAkyAlaGkAre sadAcandrasyadakSiNena-dakSiNasyAM dizi vyavasthitAni yogaM yuJjanti-kurvanti, tatA santi tAni nakSatrANi yAni sadA candrasya uttareNa-uttarasyAM dizi vyavasthitAni yogaM yuJjanti, tathA santi tAni nakSatrANi yAni candrasya dakSiNasyAmapi dizisthitAni uttarasyAmapidizisthitAniyogaMyuJjanti, pramaImapi-pramarUpamapi yogaM kurvanti, tathA santi tAni nakSatrANiyAnicandrasya dakSiNasyAmapidizi vyavasthitAni yogaM yuJjanti pramarUpamapi yogaM yuJjanti, asti tannakSatraM yatsadA candrasya pramarUpaM yogaM yunakti, evaM sAmAnyena bhagavatoktebhagavAn gautamovizeSAvagamanimittaMbhUyaHpraznayati-'tAeesiNa'mityAdi, sugama, bhagavAnAha-'tA eesiNa'mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAmanantaroditAnAmaSTAviMzatinakSatrANAM madhye yAni nakSatrANi sadA candrasya dakSiNasyAM dizi vyavasthitAni yogaM kurvanti tAni SaT, tadyathA-mRgazira ArdrA puSyo'zleSA hasto mUlazca, etAni hi sarvANyapi paJcadazasaya candramaNDalasya bahizcAraM caranti, tathA coktaM karaNavibhAvanAyAM- 'pannarasamassa caMdamaMDalassa bAhirao migasira addA pusso asilehA hattha mulo ya' jmbuudviip-prjnyptaavpyuktm||1|| "saMThANa adda pusso'silesa hattho taheva muuloy| bAhirao bAhiramaMDalassa chappe ya nakkhattA / / tataH sadaiva dakSiNadigvyavasthitAnyeva tAni candreNa saha yogaM yuantyupapadyante nAnyatheti, tathA tatra-teSAmaSTAviMzaternakSatrANAMmadhye yAni tAni nakSatrANiyAnisadA-sarvakAlaMcandrasyottareNauttarasyAM dizi vyavasthitAni yoga yujanti-kurvanti tAni dvAdaza, tadyathA-'abhiI'ityAdi, etAni hidvAdazApinakSatrANisarvAbhyantare candramaNDalecAraMcaranti, tathA coktaMkaraNavibhAvanAyAM _ "se paDhame savvabbhaMtare caMdamaMDale nakkhattA ime, taMjahA-abhiIsavaNo dhaNiTThA sayabhisayA puvvabhaddavayA uttarabhaddavayA revaI assiNI bharaNI puvvaphagguNI uttaraphagguNI sAI" iti, yadA caitaiH saha candrasya yogastadA svabhAvAccandraH zeSeSveva maNDaleSu vartate, tataH sadaivaitAnyuttaradigvyavasthitAnyeva candramasA saha yogamupayantIti, tathA tatra teSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye yAni tAni nakSatrANi yAni candrasya dakSiNasyAmapi dizi vyavasthitAni yogaM yuJjanti uttarasyAmapi dizi vyavasthitAni yogaMyuJjanti prama rUpamapiyogaMyuJjanti tAni sapta, tadyathA-kRttikA rohiNI punarvasumaghA citrAvizAkhA anurAdhA, kecit punajyeSThAnakSatramapi dakSiNottarapramaIyogi manyante, tathA coktaM lokazriyAm-'puNavvasu rohiNicittAmahaje?NurAha kattiya visaahaa'| caMdassa ubhaya- jogI'tti, atra 'ubhayajogi'tti vyAkhyAnayatA TIkAkRtoktaM-etAni nakSatrANi ubhayayogIni-candrasyottareNa dakSiNena ca yujyante, kadAcid bhedamapyupayAntIti, tacca vakSyamANajyeSThAsUtreNa saha virodhIti na pramANaM, tathA tatra-teSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye yete nakSatre ye sadAcandrasyadakSiNenApi-dakSiNasyAmapi dizi vyavasthiteyogaMyuktaH,pramaIca-pramaIrUpaM ca yogaMyuktaH, teNamiti vAkyAlaGkAre, dveASADhe pUrvASADhottarASADhArUpe, te hi pratyekaMcatustAre, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -11 147 tathA ca prAgevoktam-'puvvAsADhe cauttAre pannatte' iti, tatra dve dve tAre sarvabAhyasya paJcadazasya maNDalasyAbhyantarato dve dve bahi, tathA coktaM karaNavibhAvanAyAm-"puvvuttarANaAsADhANaM dodo tArAo abhitarao do do bAhirao savvabAhirassa maMDalassa" iti, tato ye dve dve tAre abhyantaratastayormadhyena candro gacchatIti tadapekSayA pramaI yogaMyuGktaH ityucyate, ye tudve dve tAre bahistecandrasya paJcadaze'pimaNDalecAraMcarataH sadA dakSiNadigavyavasthitetatastadapekSayA dakSiNena yogaM yuGka ityuktaM, sampratyetayoreva pramayogabhAvanArthaM kiJcidAha 'tAoya savvabAhire' tyAdi, teca-pUrvASADhottarASADhArUpenakSatrecandreNa sahayogamayuktAM yuktau yokSyete vA sadA sarvabAhye maNDale vyavasthite, tato yadA pUrvASADhottarASADhAbhyAM saha candro yogamupaiti tadA niyamato'bhyantaratArakANAMmadhyena gacchatIti tadapekSayApramaImapiyogaMyuGktaM ityuktaM, tathA tatra-teSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye yattannakSatraM yatsadA candrasaya pramaI-pramaharUpaM yogaM yunakti sA ekA jyeSThA / tadevaM maNDalagatyA paribhramaNarUpAzcandramArgA uktAH, samprati maNDalarUpAn candrabhAI- nabhidhitsuH prathamatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (55) tAkatite caMdamaMDalA pa0?, tA pannarasa caMdamaMDalApaM0, tAeesiNaMpannarasaNhaM caMdamaMDalANaM atthi caMdamaMDalAjeNaMsayA nakkhattehiM virahiyA, asthi caMdamaMDalAjeNaMravisasiNakkhattANaM sAmannA bhavaMti, asthi maMDalA jeNaM sayA Adi hi virhiyaa| tAetesiNaMpannarasaNhaM caMdamaMDalANaMkayare caMdamaMDalAjeNaMsatA nakkhattehiM avirahiyA, jAva kayare caMdamaMDalA je NaMsadA AdivavirahitA?,tAetesiNaM pannarasaNhaMcaMdaNaMDalANaMtattha je te caMdamaMDalAjeNaMsadA nakkhattehiM avirahitA teNaMaTTha, taM0-paDhame caMdamaMDale tatiecaMdamaMDale chaThe caMdamaMDale sattame caMdamaMDale aTThame caMdamaMDale dasame caMdamaMDale ekAdase caMdamaMDale pannarasame caMdamaMDale / tattha jete caMdamaMDalAjeNaMsadA nakkhattehiM virahiyA teNaM satta, taM0-bitiecaMdamaMDale cautthe caMdamaMDale paMcame caMdamaMDale navame caMdamaMDale bArasame caMdamaMDale terasame caMdamaMDale cauddase cNdmNddle| tattha je te caMdamaMDale jeNaMsasiravinakkhattANaM samANA bhavaMti, teNaMcattAri, taMjahA-paDhame caMdamaMDale bIe caMdamaMDale ikkarasame caMdamaMDale pannarasame cNdmNddle| tattha je te caMdamaMDalA je NaM sadA AdivavirahitA te NaM paMca, taM0-chaThe caMdamaMDale sattame caMdamaMDale aTThame caMdamaMDale navame caMdamaMDale dasame cNdmNddle| vR.tA kaiNa'mityAdi, tAitipUrvavat, katisaGkhyAniNamiti vAkyAlaGkAre, candramaNDalAni prajJaptAni ?, bhagavAnAha-'tA pannarase'tyAdi, tA iti prAgvat, paJcadaza candramaNDalAni prajJaptAni, tatrapaJca candramaNDalAni jambUdvIpe zeSANi ca daza maNDalAni lavaNasamudre, tathA coktaM "jaMbUdvIpaprajJaptau- 'jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve kevaiyaM ogAhittA kevaiyA caMdamaMDalA pannattA ?, goyamA! jaMbuddIve dIve asIyaM joyaNasayaM ogAhittA ettha NaM paMca caMdamaMDalA pannattA, lavaNeNaM bhaMte ! samudde kevaiyaM ogAhittA kevaiyA caMdamaMDalA pannattA?, goyamA ! lavaNe NaM samudde tinni tIsAiMjoyaNasayAiMogAhittA etthaNaM dasa caMdamaMDalA pannattA, evAmeva sapuvvAvareNaM jaMbuddIve lavaNe ya pannarasa caMdamaMDalA bhavantIti akkhAyaM' 'tA' ityAdi, 'tA' iti tatra-eteSAM paJcadazAnAM candramaNDalAnAM madhye 'atthi' tti santi Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/11/55 tAni candramaNDalAni yAni sadA nakSatrairavirahitAni, tathA santi tAni candramaNDalAniyAni sadA nakSatrairvirahitAni, tathA santi tAni candramaNDalAni yAni ravizazinakSatrANAM sAmAnyAnisAdhAraNAni, kimuktaM bhavati?-ravirapi teSu maNDaleSu gacchati zazyapi nakSatrANyapIti, tathA santi tAni candramaNDalAniyAni sadAAdityAbhyAMsUtre dvitve'pivahuvacanaM prAkRtatvAt virahitAni, yeSuna kadAcidapidvayoH sUryayormadhye eko'pisUryogacchatItibhAvaH, evaM bhagavatA sAmAnyenokte bhagavAn gautamovizeSAvagamananimittaMbhUyaH praznayati-'tAeesiNamityAdisugama, bhagavAnAha'tA eesiNa'mityAdi, tAiti pUrvavat eteSAMpaJcadazAnAMcandramaNDalAnAMmadhyeyAni tAnicandramaNDalAni yAni Namiti prAgvat sadA nakSatrairavirahitAni tAnyaSTau, tadyathA- 'paDhame caMdamaMDale' ityAdi, tatra prathame candramaNDale abhijidAdIni dvAdaza nakSatrANi, tathA ca ttsnggrhnnigaathaa||1|| 'abhiIsavaNa dhaniTThA sayabhisayA do ya hoti bhddvyaa| revai assiNI bharaNI do phagguNi sAi pddhmNmi||' tRtIyecandramaNDale punarvasumagheSaSThecandramaNDale kRttikA saptame rohiNIcitreaSTame vizAkhA dazame anurAdhA ekAdaSe jyeSThA paJcadaze mRgazira ArdrApuSyau azleSA hasto mUlaH pUrvASADhA uttarASADhAca, tatrAdyAni SaT nakSatrANi yadyapi paJcadazasya maNDalasya bahizcAraM caranti tathApi tAni tasya pratyAsanAnIti tatra gaNyante, tato na kazcidvirodhaH, tathA tatra-teSAM paJcadazAnAM candramaNDalAnAM madhye yAni tAni candramaNDalAni yAni sadA nakSatraivirahitAni tAni sapta, tadyathA-dvitIyaM candramaNDalamityAdi, tathA tatra-teSAM paJcadazAnAM candramaNDalAnAM madhye yAni tAni candramaNDalAni ravizazinakSatrANAM sAmAnyAni bhavanti tAniNamiti prAgvat catvAri, tadyathA- 'paDhame caMdamaMDale' ityAdi, tathA tatra-teSAM paJcadazAnAM candramaNDalAnAM madhye yAnitAni candramaNDalAniyAnisadA AdityAbhyAM virahitAnitAnipaJca, tadyathA-'chaTecaMdamaMDale' ityAdi sugama, etadbhaNanAcca yAnyabhyantarANi paJca candramaNDalAni, tadyathAprathamaM dvitIyaM tRtIyaM caturthaM paJcamaM, yAni ca sarvabAhyAni candramaNDalAni, tadyathA-ekAdazaM dvAdazaM trayodazaM caturdazaM paJcada-zamityetAni daza sUryasyApi sAdhAraNAnIti gamyate, tathA coktmnytr||1|| dasa ceva maMDalAiM abhitaravAhirA ravisasINaM / sAmannANi uniyamA patteyA hoMti sesANi / / ' asyAkSaragamanikApaJcAbhyantarANi paJca bAhyAni sarvasaGkhyayA daza maNDalAni niyamAdravizazinoH sAmAnyAni-sAdhAraNAni, zeSANitu yAni candramaNDalAni SaDAdIni dazaparyantAni tAni pratyekAni-asAdhAraNAni candrasya, teSucandra eva gacchati natujAtucidapi sUrya iti bhAvaH, iha kiMcandramaNDalaM kiyatA bhAgena sUryamaNDalena na spRzyante iti cintAyAM vibhAgopadarzanaM pUrvAcArya kRtaM, tatastadvineyajanAnugrahAyopadIte-tatraprathamata etadvibhAvanArthaM vikampakSetrakASThAnirUpyate, iha sUryasya vikampakSetrakASThA paJca yojanazatAni dazottarANi, tathAhi-yadi sUryasyaikenAhorAtreNa vikampo dve yojane ekasyacayojanasyASTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAlabhyante, tatastrayazItyadhikenAhorAtrazatena kiM labhAmahe?, atra savarNanArthaM dve yojane ekaSaSTyA guNyate, guNayitvA coparitanA aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAH prakSipyante, tatojAtaMsaptatyadhikaMzataM, etatryazItyadhikena zatenA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 11 ntyarAzinA guNyate, jAtAnyekatriMzat sahasrANi zatamekaM dazottaraM, tata etasya rAzeryojanAnayanArthamekaSaSTayA bhAgo hriyate, labdhAni paJca yojanazatAni dazottarANi, etAvatI sUryasya vikampa kSetrakASThA, candramasaH punarvika-mpakSetrakASThA paJca yojanazatAni navottarANi ekasya ca yojanasya tripaJcAzakaSaSTibhAgAH / " 1 tathAhi-yadi candramasa ekenAhorAtreNa vikampaH SaTtriMzadyojanAni ekasya ca yojanasya paJcaviMzatirekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya catvAraH saptabhAgA labhyante tatazcaturddazabhirahorAtreH kiM labhAmahe?, atra savarNanArthaM prathamataH SaTatriMzataM ekaSaSTyA guNyate guNayitvA coparitanAH paJcaviMzatirekaSaSTibhAgAstatra prakSipyante, jAtAni dvAviMzati zatAni ekaviMzatyadhikAni, etAni saptabhirguNyante, guNayitvA coparitanAzcatvAraH saptabhAgAstatra prakSipyante, tato jAtAni paJcadaza sahasrANi paJca zatAnyekapaJcAzadadhikAni tato yojanAnayanArthaM chedarAzirapyekaSaSTilakSaNaH saptabhirguNyate, jAtAni catvAri zatAni saptaviMza- tyadhikAni tata uparitano rAzizcaturdazabhirantyarAzirUpairguNyate, tato jAto dve lakSe saptadaza sahasrANi saptadazAni caturddazAdhikAni, tatazchedyacchedakarAzyoH saptabhirapavarttanA, jAta uparitano rAzirekatriMzatsahasrANi zatamekaM dvayuttaraM chedarAzirekaSaSTistatastayA bhAge hate labdhAni paJca yojanazatAni navottarANi ekasya ca yojanasya tripaJcAzadekaSaSTibhAgAH etAvatI candramaso vikampakSetrakASThA, sUryamaNDalasya 2 ca parasparamantaraM dve dve yojane candramaNDalasya candraNDalasya ca parasparaM antaraM paJcatriMzad yojanAni ekasya ca yojanasya triMzadekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya catvAraH saptabhAgAH, uktaM ca jambUdvIpaprajJaptau - "sUramaMDalassa NaM bhaMte! sUramaMDalassa esa NaM kevaiyaM abAhAe aMtare pannatte ?, goamA do joyaNAI sUramaMDalassa sUramaMDalassa abAhAe aMtare pannatte" tathA "caMdamaMDalassa NaM bhaMte ! caMdamaMDalassa esa NaM kevaie abAhAe aMtare pannatte ?, goyamA ! pannattIse joyaNAI tIsaM ca egaTTibhAgA jo aNassa egaM ca egaTThibhAgaM sattahA chittA cattAri acunniA bhAgA sesA caMdamaMDalassa abAhAe aMtare pannatte" iti etadeva ca sUryamaNDalasya candramaNDalasya ca svasvamaNDala - viSkambhaparimANayuktaM sUryasya candramasazca vikampaparimANamavaseyaM, tathA coktam"sUravikaMpo ekkI samaMDalA hoi maMDalaMtariyA / caMdavikaMpo ya tahA samaMDalA maMDalaMtariyA // " // 1 // 149 asyA gAthAyA akSaragamanikA - ekaH sUryavikampo bhavati 'maMDalaMtariya 'tti antarameva AntaryaM, bheSajAditvAt svArthe yaNa, tataH stratvavikSAyAM DIpratyaye AntarI Antaryeva AntarikA maNDalasya maNDalasvAntarikA maNDalAntarikA 'samaMDala' tti iha maNDalazabdena maNDalaviSkambha ucyate, parimANe parimANavata upacArAt, tataH saha maNDalena-maNDalaviSkambhaparimANena parimANena vartate iti samaNDalA, kimuktaM bhavati ? - ekasya sUryamaNDalAntarasya yatparimANaM yojanadvayalakSaNaM tadekasUryamaNDalaviSkambhaparimANena aSTAcatvAriMzadekapaTibhAgalakSaNena sahitamekasya sUryamaNDalasyavikampaparimANamiti, tathA maNDalAntarikAcandramaNDalAntaraparimANaM paJcatriMzat yojanAni ekasya ca yojanasya triMzadekaSaSTibhAgA ekasya caikaSaSTibhAgasya catvAraH saptabhAgA ityevaMrUpaM 'samaMDala'tti maNDalaviSkambhaparimANena sahitA ekazcandravikampo bhavati, yastu Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/11/55 vikampakSetrakASThAdarzanatovikampaparimANaM jJAtumicchati taMpratIyaMpUvAcAryopadarzitA krnngaathaa||1|| "sagamaMDalehiM laddhaM sagakaTThAo havaMti svikNpaa| je sagavikkhaMbhajuyA havaMti sagamaMDalaMtariyA // " asyA akSaramAtragamanikA-ye candramasaH sUryasya vA vikampAH, kathambhUtAste ityAha'svakaviSkambhayutAH svakamaNDalAntarikAH svasvamaNDalaviSkambhaparimANasahitasvasvamaNDa-lAntarikArUpA ityarthaH, bhavanti svakASThAtaH-svasvavikampayogyakSetraparimANasya svakamaNDalaiH-svasvamaNDalasaGkhyayA bhAge hRte yallabdhaM tAvatparimANAste svavikampAH-svasvavikampA bhavanti, tathAhi-sUryasya vikampakSatrakASThApaJcayojanazatAnidazottarANi, tAnyekaSaSTibhAgakaraNAthamekaSaSTayA guNyante, jAtAnyekatriMzatsahasrANizatamekaMdazottaraM,sUryasya maNDalAnivikampakSetra tryazItyadhikaMzataM, tato yojanAnayanArthaMtryazItyadhikaMmaNDalazatamekaSaSTayAguNyate, jAtAnyekAdaza sahasrANizatamekaM triSaSTayadhikaM, etena pUrvarAzerbhAgo hriyate, labdhedve yojane, zeSamupariSTAduddharati saptAzItizatAni caturazItyadhikAni, tataH sampratyekaSaSTibhAgA AnetavyA ityadhastAtchedarAzi yazItyadhikaMzataM, tenabhAgehRtelabdhA aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAH,etAvadekaikasyasUryavikampasya parimANaM, tathA candrasya vikampakSetrakASThApaJca yojanazatAni navottarANi tripaJcAzaccaikaSaSTibhAgA yojanasya, tatra yojanAnyekaSaSTibhAgakaraNArthaM ekaSaSTyA guNyante, jAtAnyekatriMzatsahasrANi ekonapaJcAzadadhikAni, tata uparitanAstripaJcAzadekaSaSTibhAgAH prakSipyante, jAtAnyekatriMzatsahanANizatamekaM dvayuttaraM, candrasya tuvikampakSetramadhye maNDalAni caturdaza, tatoyojanAnayanArthaM caturdaza ekaSaSTyA guNyante, jAtAnyaSTau zatAni catuHpaJcAzadadhikAni, taiH pUrvarAzerbhAgo hriyate, labdhAni SaTatriMzana yojanAni, zeSANi tiSThanti trINi zatAnyaSTApaJcAzadadhikAni, ata UrdhvaM ekaSaSTibhAgA AnetavyAH, tatazcaturdazarUpo'dhastAt chedarAzi, tena bhAgena hRte labdhAH paJcaviMzatirekaSaSTibhAgA, zeSAstiSThanti aSTau, saptabhAgakaraNArthaMsaptabhi-guNyantejAtAH SaTpaJcAzat, tasyAzcaturdazabhirbhAge labdhAzcatvAraH saptabhAgAH, etAvatparimANa ekaikazcandravikampa iti / tadevaMcandrasya sUryasya ca vikampakSetrakASThA candramaNDalAnAM sUryamaNDalAnAMca parasparamantaramuktaM, samprati prastutamabhidhIyate-tatra sarvAbhyantare candramaNDale sarvAbhyantaraM sUryamaNDalaM sarvAtmanA praviSTaM, kevalamaSTAvekaSaSTibhAgAzcandramaNDalasya bahi zeSA vartante, candramaNDalAt sUryamaNDalasyASTAbhirekaSaSTibhAgairhInatvAt, tato dvitIyAccandramaNDalAdarvAgapAntarAle dvAdaza sUryamArgA, tathAhi-dvayozcandramaNDalayorantaraM paJcatriMzat yojanAni triMzacaikaSaSTibhAgA yojanasya ekasya ca ekapaSTibhAgasya satkAzcatvAraH saptabhAgAH, tatra yojanAyekaSaSTibhAgakaraNArthamekaSaSTyA guNyante, guNayitvA coparitanAstrazadekaSaSTibhAgAH prakSipyante, jAtAnyekaviMzati zatAni paJcaSaSTyadhikAni sUryasya vikampo dve yojane aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya, tatra dve yojane ekaSaSTyA guNyete, jAtaM dvAviMzaM zataM , tata uparitanA aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgA yojanasya prakSipyante jAtaM saptatyadhikaM zataM, tena pUrvarAzerbhAgo hriyate, labdhA dvAdaza, etAvanto'pAntarAle sUryamArgA bhavanti, zeSaM tiSThati paJcaviMzaM zataM , tatra dvAviMzena zatena dvAdazasya sUryamArgasyopari dve yojane labdhe zeSAstiSThanti traya ekaSaSTibhAgAH, ye'pi ca prathame candramaNDale ravimaNDalAt zeSA onal Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 11 151 aSTAvekaSaSTibhAgAste'pyatra prakSipyante iti jAtA ekAdaza ekaSaSTibhAgAH, tata idamAgataM dvAdazAtsUryamArgAtparato dvitIyAccandramaNDalAdAk dve yojane ekAdazaca ekaSaSTibhAgA yojanasya ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAzcatvAraH saptabhAgAH, tatra yojanadvAnantaraM sUryamaNDalamato dvitIyAcandramaNDalAdagibhyantaraM praviSTaMsUryamaNDa ekAdaza ekaSaSTibhAgasya satkAn caturaHsaptabhAgAn, tataHparaMSaTaziMtradekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAstrayaH saptabhAgA ityetAvatparimANaM sUryamaNDalaM candramaNlasammizraM, tataH sUryamaNDalAtparatobahirvinirgataM candramaNDalamekonaviMzatimekaSaSTibhAgAnekasya caekaSaSTibhAgasya caturaH saptabhAgAn, tataH paraM bhUyastRtIyasya candramaNDalAdarvAg ythoktprimnnmntrN| tadyathA-paJcatriMzad yojanAni triMzadekaSaSTibhAgA yojanasya ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAzcatvAraH saptabhAgAH, etAvaticAntare dvAdazasUryabhArgAlabhyante, uparicadveyojanetrayazcaikaSaSTibhAgA yojanasya kasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAzcatvAraH saptabhAgAstato'tra prAguktA dvitIyasya candramaNDalasya satkAH sUryamaNDalAda bahirvinirgatA ekonaviMzatirekaSaSTibhAgA ekasyacaekaSaSTibhAgasya catvAraH saptabhAgAH prakSipyate, tato jAtAstrayoviMzatirekaSaSTibhAgA ekasyaca ekaSaSTibhAgasya satka ekaH saptabhAgaH, tata idamAyAMta-dvitIyAccandramaNDalAtparato dvAdaza sUryamArgA, dvAdazAcca sUryamArgAtparatoyojanadvayAtikrameNa sUryamaNDalaM, tacca tRtIyAccandramaNDalAdagabhyantaraM praviSTaM trayoviMzatimekaSaSTibhAgAn ekaM ca ekaSaSTibhAgasatkaM sptbhaagN| tataHzeSAzcaturviMzatirekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasyaSaTsaptabhAgAH sUryamaNDalasya tRtIyacandramaNDalasammizrAH tatastRtIyaM candramaNDalaM sUryamaNDalAbahirvinirgatamekatriMzatamekaSaSTibhAgAn ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkamekaM saptabhAgaM, tato bhUyo'pi yathoktaM candramaNDalAntaraM tasmiMzca dvAdazasUyamArgAlabhyante, dvAdazasya sUryamArgasyopari dveyojanetraya ekaSaSTibhAgAyojanasya ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAzcatvAraH saptabhAgAstato ye'tra tRtItamaNDalasatkAH sUryamaNDalAbahirvinirgatA ekatrizadekaSaSTibhAgAyojanasya ekasyaca ekaSaSTibhAgasya satkaekaH saptabhAgaste'tra prakSipyante, tato jAtAzcatustriMzadekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAH paJca saptabhAgAstataidaM vastutatvaMjAtaM-tRtIyAccandramaNDalAtparato dvAdaza sUryamArgA dvAdazAcca sUryamArgAt parato yojanadvayamatikramya sUryamaNDalaM taccaturthAccandramaNDalAdarvAk abhyantaraM praviSTaM catustriMzatamekaSaSTibhAgAnekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAn paJca saptabhAgAn / tataH zeSaM sUryamaNDalasya trayodaza ekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkau dvau bhAgauiti, etAvaccaturthacandramaNDalasammizraM, caturthasya ca candramaNDalasya sUryamaNDalAbahirvinirgataM dvicatvAriMzadekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAH paJca saptabhAgAH, tataH punarapi yathoditaparimANaM candramaNDalAntaraM, tatra ca dvAdaza sUryamArgA labhyante, dvAdazasya ca sUryamArgasyopari dve yojane traya ekaSaSTibhAgA yojanasya ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAzcatvAraH saptabhAgAH, tatra cAdyacaturthacandramaNDalasya sUryamaNDalAd bahirvinirgatA dvAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAH ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAH paJca saptabhAgAste atra rAzau prakSipyante, tato jAtAH SaTcatvAriMzadekaSaTibhAgA dvau ca ekaSaSTibhAgasya satkau saptabhAgA, tata evaM vastusvarUpamavagantavyaM-caturthAccandra Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/11/55 maNDalAt parato dvAdaza sUryabhAgo dvAdazAcca sUryabhAgotparato yojanadvayAtikrame sUryamaNDalaM, tacca paJcamAJcandramaNDalAdaka abhyantaraM praviSTaM SaTcatvAriMzatamakaSaSTibhAgAn dvau ca ekasyaikaSaSTibhAgasya satkau saptabhAgau, zeSaM sUryamaNDalasya eka ekaSaSTibhAga ekasya ca ekaSaSTibhAgasya paJca saptabhAgA ityetAvatparimANaM paJcamacandramaNDalasammizraM / tasya paJcamasya candramaNDalasya sUryamaNDalAbahirvinirgataM catuHpaJcAzadekaSaSTibhAgA ekasya caekaSaSTibhAgasya dvau saptabhAgau, tadevaMpaJcasarvAbhyantarANicandramaNDalAni sUryamaNDalasammizrANi, catuSuca candramaNDalAntareSudvAdaza dvAdaza sUryamArgA iti jAtaM, samprati SaSThAdIni dazamaparyantAni paJca candramaNDalAni sUryamaNDalAsaMspRSTAni bhAvyante tatra paJcamAJcandramaNDalAtparato bhUyaH SaSThaM candramaNDalamadhikRtyAntaraM tacca paJcatriMzad yojanAni triMzaccaikaSaSTibhAgA yojanasya ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAzcatvAraHstabhAgAH, tatraca paJcatriMzadyojanAnyekaSaSTibhAgakaraNArthamekaSaSTyA guNyante, guNayitvA coparitanAstrazadekaSaSTibhAgAH prakSipyante, tato jAtAnyekaviMti zatAni paJcaSaSTayadhikAni, ye'pi ca paJcamasya candramaNDalasya sUryamaNDalAd bahirvinirgatAzcatuHpaJcAzadekaSaSTibhAgA dvau ca ekaSaSTibhAgasya satkau saptabhAgau te'traprakSipyante, jAtAni dvAviMzati zatAnyekonaviMzatyadhikAni, sUryasya vikampo dve yojane aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAdhike, tatra dve yojane ekapTayAguNyetejAtaM dvAviMzaMzatamekaSaSTibhAgAnAM, tata uparitanAaSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAH prakSipyante, jAtaM saptatyadhikaM zataM 170, tena pUrvarAzerbhAgo hriyate, labdhAstrayodaza, zeSAstiSThanti nava ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAH SaTsaptabhAgAstata idamAgataM-paJcamAJcandramaNDalAtparatastrayodaza sUryamArgAstrayodazasya ca sUryamArgasyopari SaSThAcandramaNDalAdarvAk antaraM nava ekaSaSTibhAgA yojanasya ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAH SaT sptbhaagaaH| tataH parataH SaSThaMcandramaNDalaM, tacca SaTpaJcAzadekaSaSTibhAgAtmakaM, tataH parataH sUryamaNDalAdarvAgantaraM SaTpaJcAzadekaSaSTibhAgAekasyacaekaSaSTibhAgasya ekaH saptabhAgastadanantaraMsUryamaNDalaM tasmAca parata ekaSaSTibhAgAnAMcaturuttareNa zatena ekasya ca ekaSaSTibhAgasyasatkenaikena saptabhAgena hInaM yathoditapramANaM candramaNDalAntaraM prApyate iti tasmAtsUryamaNDalAtparato'nye dvAdazasUryamArgA labhyante, tataH sarvasaGkalanayA tasminnapyantaretrayodazasUryamArgA, tasya ca trayodazasya sUryamArgasyopari saptamAJcandramaNDalAdarvAk antaramekaviMzatirekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya trayaH saptabhAgA, tataH saptamaMcandramaNDalaM, tasmAcca saptamAJcandramaNDalAtparataH catuzcatvAriMzatA ekaSaSTibhAgairekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkaizcaturbhi saptabhAgaiH sUryamaNDalaM, tato dvinavatisakyairekaSaSTibhAgaizcaturbhizca ekasya ekapaSTibhAgasya satkaiH saptabhAgaH nyUnaM yathoditapramANaM candramaNDalAntaraM tataH paramastItyanye'pi dvAdaza sUryamArgAlabhyante, tatastasminnapyantare sarvasaGkalanayA trayodaza sUryamArgAstrayozasya sUryamArgasya vahirapTamAJcandramaNDalAdAkantaraM trayastriMzadekapaTibhAgAH, tato'STamaMcandramaNDalaM, tasmAccATamAJcandramaNDalAtparatastrayastriMzatA ekapaSTibhAgaiH sUryamaNDalaM, tataH ekAzItisaGkhacairekapaSTibhAgairUnaM yathoditapramANaMcandramaNDalAntaraMpurato vidyate iti tataH purato'nye'pi dvAdaza sUryamArgAstatastasminnapyantaresarvasaGkalanayAtrayodazasUryamArgAstrayodazAcca sUryamArgAtpurato navamAJcandramaNDaladarvAgantaraM catuzcatvAriMzadekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya catvAraH sptbhaagaaH| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 11 153 tataH paraM navamaM candramaNDalaM tasmAcca navamAccandramaNDalAt parata ekaviMzatyA ekaSaSTibhAgairekasya ca ekaSaSTibhAgasya tribhi saptabhAgaiH sUryamaNDalaM tata ekonasaptatisaGghayaireka SaSTibhAgairekasya ca ekaSaSTibhAgasya tribhi saptabhAgaiH parihINaM yathoktapramANaM candramaNDalAntaraM, tatra cAnye dvAdaza sUryamArgA, evaM cAsminnapyantare sarvasaGkalanayA trayodaza sUryamArgA, tasya ca trayodazasya sUryamArgasyoparidazamAccandramaNDalAdarvAk antaraM SaTpaJcAzadekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya ekaH saptabhAgaH, tato dazamaM candramaNDalaM, tasmAcca dazamAJcandramaNDalAtparato navabhirekaSaSTibhAgairekas ca ekaSaSTibhAgasya satkaiH SaDmi saptabhAgaiH sUryamaNDalaM tataH saptapaJcAzatA ekaSaSTibhAgairekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkaiH SaDmiH saptabhAgairUnaM prAguktaparimANaM candramaNDalAntaraM tato bhUyo'pi dvAdaza sUryamArgA labhyante iti tasminnapyantare sarvasaGkalanayA trayodaza sUryamArgA, tatastrayodazasya sUryamArgasyopari ekAdazAJcandramaNDalAdarvAgantaraM saptaSaSTi ekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAH paJca saptabhAgAH, tadevaM paJca candramaNDalAni SaSThAdIni dazamaparyantAni sUryAsammizrANi, SaTsu ca candramaNDalAntareSu trayodaza sUryamArgA iti jAtaM / " sampratyetadanantaramucyate - tatra ekAdaze candramaNDale catuSpaJcadazadekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkau dvau saptabhAgau ityetAvat sUryamaNDalAdabhyantaraM praviSTaM eka ekaSaSTibhAga ekasya ca ekaSaSTibhAgasya paJca saptabhAgAH ityetAvanmAtraM sUryamaNDalasammizraM ekAdazAccandramaNDalAdbahirvinirgataM sUryamaNDalaM, SaTcatvAriMzadekaSaSTibhAgA ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkau dvau saptabhAgau tat etAvatA hInaM paratazcandramaNDalAntaramastIti dvAdaza sUryamArgA labhyante, tataH paramekonAzItyA ekaSaSTibhAgairekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAbhyAM dvAbhyAM saptabhAgAbhyAM dvAdazaM candramaNDalaM, tacca dvAdazaM candramaNDalaM sUryamaNDalAdabhyantaraM praviSTaM dvAcatvAriMzatamekaSaSTibhAgAn ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAn paJca saptabhAgAn, zeSaM ca trayodaza ekaSaSTibhAgA yojanasya ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkau dvau saptabhAgau ityetAvanmAtraM sUryamaNDalasammizraM, tasmAcca dvAdazAccandramaNDalAdbahirvinirgataM sUryamaNDalaM catustriMzatamekaSaSTibhAgAn yojanasya ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAn paJca saptabhAgAn, tata etAvanmAtreNa hInaM paratazcandramaNDalAntaraM, tatra ca dvAdaza sUryamArgA labhyante, dvAdazAcca sUryamArgAtparato navatisaGkhyairekaSaSTibhAgairekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkaiH SaDbhiH saptabhAgaistrayodazaM candramaNDalaM, tacca trayodazaM candramaNDalaM sUryamaNDalAdabhyantaraM praviSTaM, ekatriMzatamekaSaSTibhAgAn ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkamekaM saptabhAgaM / tata etAvatA hInaM paratazcandramaNDalAntaraM, tatra ca dvAdaza sUryamArgA, dvAdazAcca sUryamArgAt parata ekaSaSTibhAgAnAM dvayuttareNa zatena ekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkaistribhiH saptabhAgaizcaturddazaM candramaNDalaM, tacca caturddazaM candramaNDalaM sUryamaNDadabhyantaraM praviSTamekonaviMzatimekaSaSTibhAgAnekasya ca ekaSaSTibhAgasya satkAn caturaH saptabhAgAn, zeSaM SaTtriMzadekaSaSTibhAgA ekasyaca ekaSaSTibhAgasya satkAstrayaH saptabhAgA ityetAvatparimANaM sUryamaNDalasammizraM tasmAccaturddazAccandramaNDalAd bahirvinirgataM sUryamaNDalamekAdaza ekaSaSTibhAgAn ekasya ca ekaSaSTibhAgya caturaH saptabhAgAn, tata etAvatA hInaM yathoktaparimANaM candramaNDalAntaraM, tatra ca dvAdaza sUryamArgA, dvAdazAcca sUryamArgAt parataH ekaSaSTibhAgAnAM caturdazottareNa zatena paJcadazaM candramaNDalaM, tacca paJcadazaM candramaNDalaM Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/11/55 sarvAntimAtsUryamaNDalAdarvAgabhyantaraM praviSTamaSTAvekaSaSTibhAgAnu, zeSA aSTAcatvAriMzadekaSaSTibhAgAH sUryamaNDasammizrAH, tadevametAnyekAdazAdIni paJcadazaparyantAni paJca candramaNDalAni sUryamaNDala - sammizrANi bhavanti,caturSu ca carameSu candramaNDalAntareSu dvAdaza dvAdaza sUryamArgA, evaM tu yadanyatra candramaNDalAntareSu sUryamArgapratiprAdanamakAri yathA 119 11 'caMdaMtaresu aTThasu abhitara bAhiresu sUrassa / bArasa bArasamaggA chasu terasa terasa bhavaMti // ' tadapi saMvAdi draSTavyam // prAbhRtaM - 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 11 sampAptam 154 -: prAbhRtaprAbhRtaM - 12: vR. tadevamuktaM dazamasyaprAbhRtasya ekAdazaM prAbhRtaprAbhRtaM samprati dvAdazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH - 'devatAnAmadhyayanAni vaktavyAni ' tatastadviSayaM praznasUtramAha --- mU. (56) tA kahaM te devatANaM ajjhayaNA AhitAti vadejjA ?, tA eeNaM aTThAvIsAe nakkhattANaM abhiI nakkhatte kiMdevatAe pannatte ?, baMbhadevayAe paM0, savaNe nakkhatte kiMdevayAe pannatte ?, tA viNhudevayAe pannatte, dhaniTThAnakkhatte kiMdevatAe paM0 ?, tAvasudevayAe pannatte, sayabhisayAnakkhatte kiMdevayAe pannatte ?, tA varuNadevayAe pannatte, (puvvapoTTa0 ajade0) uttarApoTThavayAnakkhatte kiM devayAe pannatte ?, tA ahivaDDhidaivatAepannatte, evaM savvevi pucchijjati revatI pussadevatA assiNI assadevatA bharaNI jamadevatA kattiyA aggidevatA rohiNI payAvaideva yA saTTANA somadevayAe addA ruddadevayAe punavvasU aditidevayAe puMsso bahassai devayAe assesA sappadevayAe mahA patidevatAe paM0 puvvAphagguNI bhagadevayAe uttarAphagguNI ajjamadevatAe hatthe saviyAdevatAe cittA taTTadevatAe sAtI vAyudevatAe visAhA iMdaggIdevayAe anurAhA mittadevatAe jeTThA iMdadevatAe mUle niritidevatAe puvvAsADhA AudevatAe uttarAsADhA vissadevayAe pannatte // vR. 'tA kahaM te devayANa'mityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa bhagavan ! tvayA nakSatrAdhipatInAM devatAnAmadhyayanAni - adhIyante jJAyante yaustAnyadhyayanAni nAmAnItyarthaH, AkhyAtAnIti vadet, evaM prazne kRte bhagavAnAha - 'tA eesi NaM, tA iti pUrvavat, eteSAM - anantaroditAnAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye'bhijinnakSatraM kiMdevatAkaMkiMnAmadheyadevatAkaM prajJaptam ?, bhagavAnAha -'tA' ityAdi, tA iti prAgvat, brahmadevatAkaM - brahmAbhidhadevatAkaM prajJaptaM, zravaNanakSatraM kiMdevatAkaM prajJaptaM ?, bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, viSNunAmadevatAkaM prajJaptaM, evaM zeSANyapi bhAvanIyAni, devatAbhidhAna saGagrAhikAzcemAstimnaH pravacanaprasiddhAH saGgrAhaNigAthAH"bamhA viNhU ya vasU varuNo taha 'jo anaMtaraM hoi / abhivaDDhi pUsa gaMdhavva ceva parato jamo hoi // agga payAvai some rudde adiI bahassaI ceva / nAge pii bhaga ajama saviyA taTThA ya vAU ya // 119 11 // 2 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 12 155 iMdaggI mittovi ya iMde niraI ya Auvisso y| nAmANi devayANaM devayANaM havaMti rikkhANa jhkmso|| prAbhRtaM-10, prAbhRtaprAbhRtaM-12 samAptam prAbhRtaprAbhRta-13:vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya dvAdazaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati trayodazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-'mUhUrtAnAM nAmadheyAni vaktavyAni' tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (57) tA kahaM te muhUttANaMnAmadhejA AhitAti vadejjA?, tA egamegassaNaM ahorattassa tIsaM muhuttA taM0 vR. 'tA kahaM te muhuttANa'mityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM? -kena prakAreNa bhagavan ! tvayA muhUrtAnAM nAmadheyAni-nAmAnyeva nAmadheyAni, 'nAmarUpabhAgAddheya' iti svArthe dheyapratyayaH, AkhyAtAnIti vadet, bhagavAnAha-'tA egamegassaNa'mityAdi, tAitipUrvavat, ekaikasyAhorAtrasya triMzanmuhUrtA vakSyamANanAmadheyayuktA iti zeSaH, tAnyeva nAmadheyAnyAhamU. (58) "rohe sete mitte, vAyu sugIe (pI) ta abhicaMde / mahiMdabalavaM baMbho, bahusacce ceva iisaanne|| mU. (59) taDhe ya bhAviyappA vesamaNe varuNe ya ANaMde / vijae (ya) vIsaseNe payAvaI ceva uvasame ya / / mU. (60) gaMdhavva aggivese sayarisahe AyavaM ca amame y| aNavaM ca bhoga risahe savvaDhe rakkhase ceva // vR. 'taMjahA-rodde'tyAdigAthAtrayaM,tatraprathamomuhUrto rudrodvitIyaH zreyAn tRtIyo mitrazcaturtho vAyuH paJcamaH supItaH SaSTho'bhicandraH saptamaHmAhendro'STamaH balavAn navamaH brahmA dazamaH bahusatyaH ekAdaza IzAno dvAdazaH tvaSTA trayodazaH bhAvitAtmA caturdazaH vaizramaNaH paJcadazaH vAruNaH SoDazaH AnandaH saptadazovijayaHaSTAdazo vizvasenaH ekonaviMzatitamaHprAjApatyaH viMzatitamaH upazamaH ekaviMzatitamo gandharva dvAviMzatitamo'gnivezyaHtrayoviMzatitamaH zatavRSabhaH caturvizatitamaH AtapavAn paJcaviMzatitamo'mamaH SaDviMzatitamaHRNavAn saptaviMzatitamo bhaumaH aSTAviMzatitamo vRSabhaH ekonatriMzattamaH sarvArtha triMzattamo rAkSasaH / / prAbhRtaM-10 prAbhRta prAbhRtaM-13 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-14:vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya trayodazaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati caturdazamArabhyate, tasya cAyamAdhikAraH-divasarAtriprarUpaNA kartavyA, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (61) tA kahaM te divasA AhiyattivaijjA ?, tA egamegassa NaM pakkhassa panarasa divasA paM0 taM0-paDivAdivase bitiyadivase jAva pannarase divase, tA etesi NaM pannarasaNhaM divasANaM pannarasa nAmadhejA paM0 20-- Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/14/61 vR. 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa kena krameNetyarthaH, bhagavan! tvayA divasA AkhyAtA iti vadet, bhagavAnAha - 'tA egamegassa Na 'mityAdi, tA iti pUrvavat, ekaikasya atrApAntarAlavarttI makAro'lAkSaNikaH, Namiti vAkyAlaGkAre, pakSasya paJcadaza paJcadaza divasAH prajJaptAH vakSyamANakramayuktAH, tameva kramamAha - 'taMja' tyAdi, tadyathA - pratipatprathamo divaso dvitIyA dvitIyo divasaH tRtIyA tRtIyo divasaH evaM yAvatpaJcadazI paJcadazo divasaH / 'tA eesi Na' mityAdi, tat eteSAM paJcadazAnAM divasAnAM krameNa paJcadaza nAmadheyAni prajJaptAni, tadyathAmU. (62) 156 puvvaMge siddhamanorame ya tatto manoraho (haro) ceva / jasabhadde ya jasodhara savvakAmasamiddheti ya / / idaM muddhAbhisitte ya somanasa dhanaMjae ya boddhavve / atthasiddhe abhijAte accAsaNe ya sataMjae / mU. (63) vR. prathamaH pratipallakSaNaH pUrvAGganAmA dvitIyaH siddhamanoramaH tRtIyo manoharaH caturthI yazobhadraH paJcamo yazodharaH SaSThaH sarvakAmasamRddhaH saptama indramUrddhAbhiSiktaH aSTamaH saumanasaH navamo dhanaJjayaH dazamo'rthasiddhaH ekAdazo'bhijAtaH dvAdazo'tyazanaH trayodazaH zataJjayaH caturddazo'gnivezmA (zyaH) paJcadaza upazamaH, etAni divasAnAM krameNa nAmadheyAni / mU. (64) aggivese uvasame divasANaM nAmadhejjAiM / tA kahaM te rAtIo AhitAti vadejjA tA egamegassa NaM pakkhassa pannarasa rAI pannattAo, taMjahA- paDivArAI bidiyArAI jAva pannarasA rAI, tA etAsi NaM pannarasaNhaM rAINaM pannarasa nAmadhejjA pannattA, taM0 vR. 'tA kaha' mityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM - kena prakAreNa kena krameNetyarthaH rAtraya AkhyAtA iti vadet ?, bhagavAnAha - 'tA egamegassa Na' mityAdi, tA iti prAgvat, ekaikasya pakSasya paJcadaza paJcadaza rAtrayaH prajJaptAH, tadyathA - pratipat pratipatsambandhinI prathamA rAtri dvitIyadivasambandhinI dvitIyA rAtri, evaM paJcadazadivasambandhinI paJcadazI rAtri, etacca karmmamAsApekSayA draSTavyaM tatraiva pakSe pakSe paripUrNAnAM paJcadazAnAmahorAtrANAM sambhavAt, 'tA eesi Na' mityAdi, tatra etAsAM paJcadazAnAM rAtrINAM yathAkramamamUni paJcadaza nAmadheyAni prajJaptAni, tadyathA mU. (65) pU. (66) uttamA ya sunakkhattA, elAvaccA jasodharA / somanasA ceva tathA sirisaMbhUtA ya boddhavvA / / vijayA ya vijayaMtA jayaMti aparAjiyA ya gacchA ya / samAhArA ceva tadhA teyA ya tahA ya atiteyA / / devANaMdA niratI rayaNINaM nAmadhejAI / / pU. (67) vR. prathamA pratipatsambandhinI rAtriruttamA- uttamanAmA dvitIyA sunakSatrA tRtIyA elApatyA caturthI yazodharA paJcamI saumanasI SaSThI zrIsambhUtAsaptamI vijayA aSTamI vaijayantI navamI jayantI dazamI aparAjitA ekAdazI icchA dvAdazI samAhArA trayodazI tejA caturdazI atitejA paJcadazI devAnandA, amUni krameNa rAtrINAM nAmadheyAni bhavanti / prAbhRtaM - 10 prAbhRtaprAbhRtaM - 14 samAptam Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 15 -: prAbhRtaprAbhRtaM - 15: vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya caturdazaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati paJcadazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH - 'tithayo vaktavyA' iti, tatastadviSayaM praznasUtramAha 157 mU. (68) tA kahaM te tihI Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu imA duvihA tihI pannattA, taMjahA-divasatihI rAItihI ya, tA kahaM te divasatihI Ahiteti vadejjA ?, tA egamegassa NaM pannarasa 2 divasAMtahI pannattA, taM- naMde bhadde jae tucche punne pakkhassa paMcamI punaravi naMde bhadde jae tucche punne pakkhassa dasamI punaravi NaMde bhadde jaye tucche punna pakkhassa pannarasa, evaM te tiguNA tihIo savvesiM divasANaM / kahaM te rAItidhI Ahiteti vadejjA ?, egamegassa NaM pakkhassa pannarasa rAtitidhI paM0, taM0-uggavatI bhogavatI jasavatI savvasiddhA suhanAmA punaravi uggavatI bhogavatI jasavatI savvasiddhA suhanAmA punaravi uggavatI bhogavatI jasavatI savvasiddhA suhaNAmA, ete tiguNA tihIo savvAsiM rAtINaM // vR. 'tA kahaM te tihI 'tyAdi, 'tA' iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa kena krameNa tithaya AkhyAtA iti vadet, nanu divasebhyastithInAM kaH prativizeSaH yena etAH pRthak pRchyante ?, ucyate, iha sUryaniSpAditA ahorAtrAH candraniSpAditAH tithayaH, tatra candramasA tithayo niSpAdyante vRddhihAnibhyAM tathA coktam 119 11 "taM rayaya kumuyasirisappabhassa caMdassa rAisurugassa / loe tihitti niyayaM bhaNNai vuDDIe hAnIe / ". tatra vRddhihAnI candramaNDalasya na svarUpataH kintu rAhuvimAnAvarAnAvaraNakRte, tathAhi - iha dvividho rAhuH, tadyathA-parvarAhuH dhruvarAhuzca tatra yaH parvarAhuH tadgatA cintA'trAnupayoginItyagre vakSyate kSetrasamAsaTIkAyAM vA kRteti tato'vadhAryA, yastu dhruvarAhustasya vimAnaM kRSNaM, tacca candramaNDalasyAdhastAccaturaGgulamasamprAptaM sat cAraM carati, tatra candramaNDalaM buddhayA dvASaSTisaGghayairbhAgaiH parikalapyate, parikalpya ca teSAM bhAgAnAM paJcadazabhirbhAgo hiyate, labdhAzcatvAro dvASaSTibhAgAH zeSau dvau bhAgau tiSThataH / tau ca sadA tA vRddhau (sadAnAvRtau ) eSA kila candramasaH SoDazI kaleti prasiddhi, tatra kRSNapakSe pratipadi dhruvarAhuvimAnaM kRSNaM, taca candramaNDalasyAdhastAccaturaGgulamasaMprAptaM sat cAraM carat AtmIyena paJcadazena bhAgena dvau dvASaSTibhAgau sadA'nAvAryasvabhAvau muktvA zeSaSaSTisatkaSaSTibhAgAtmakasya candramaNDalasya ekaM caturbhAgAtmakaM paJcadazabhAgamAvRNoti / dvitIyasyAmAtmIyAbhyAM dvAbhyAM paJcadazabhAgAbhyAM dvau paJcadazabhAgau, tRtIyasyAmAtmIyaistribhiH paJcadazabhAgaistrin paJcadazabhAgAn, evaM yAvadamAvAsyAyAM paJcadaza bhAgAnAvRNoti, tataH zuklapakSe pratipadi ekaM paJcadazabhAgaM prakaTIkaroti, dvitIyasyAM dvI paJcadazabhAgau tRtIyasyAM trInpaJcadazabhAgAn evaM yAvat paJcadazyAM paJcadazApi bhAgAnanAvRtAn karoti, tadA ca sarvAtmanA paripUrNaM candramaNDalaM loke prakaTaM bhavati, vakSyati cAmumarthamagre'pi sUtrakRt 'tattha NaM je se dhruvarAhU se NaM bahulapakkhassa paDivae pannarasabhAgeNa' mityAdinA granthena, Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/15/68 tatra yAvatA kAlena kRSNapakSe SoDazo bhAgo dvASaSTibhAgasatkacaturbhAgAtmako hAnimupagacchati sa tAvAn kAlavizeSastithirityucyate, tathA yAvatA kAlena zuklapakSe SoDazabhAgo dvASaSTibhAgasatkabhAgacatuSTayapramANaH parivarddhate tAvatpramANaH kAlavizeSastithirbhavati, uktaM ca"solasabhAgA kAUNa uDuvaI hAyaettha pannarasa / tittiyamitte bhAge puNo'vi parivaDDhae jonhe // kAleNa jeNa hAyai solasa bhAgo u sA tihI hoi / taha ceva ya vuDDI evaM tihiNo samuppattI // 119 11 // 2 // atra 'jonhe' iti jotsne zuklapakSe ityarthaH, zeSaM sugamaM, ayaM ca pUrvAcAryaparamparAyAta upaniSadupadezaH - ahorAtrasya dvASaSTibhAgapravibhaktasya ye ekaSaSTibhAgAstAvatpramANA tithiriti, athAhorAtrastriMzanmuhUrttapramANaH supratItaH, prAgeva sUtrakRtA tasya tAvatpramANatayA'bhidhAnAt, tithistu kiMmuhUrttapramANeti ?, ucyate, paripUrNA ekonatriMzanmuhUrtA ekasya ca muhUrttasya dvAtriMzad dvASaSTibhAgAH, uktaM ca- 119 11 "aunattIsaM punnA u muhuttA somao tihI hoi / bhAgAvi ya battIsaM bAvaTTikAeNa cheeNaM // kathametadavasIyate iti cet, ucyate, iha ahorAtrasya dvASaSTibhAgIkRtasya satkA ye ekaSaSTibhAgAstAvatpramANA tithirityucyate, tatraikaSaSTistiraMzatA guNyate jAtAni aSTAdaza zatAni triMzadadhikAni 1830, ete ca kila dvASaSTibhAgIkRtasakatithigatamuhUrttasatkA aMzAH, tato muhUrtAnayanArthaM teSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate, labdhA ekonatriMzmuhUrtA dvAtriMzacca dvASaSTibhAgA muhUrttasya, etAvanmuhUrttapramANA tithi, etAvatA hi kAlena candramaNDalagataH pUrvoditapramANaH SoDazo bhAgo hAniM vopagacchati varddhate vA, tata etAvAneva titheH parimANakAlaH, tadevamahorAtrAdasti titheH prativizeSa ityupapannastithiviSaye pRthakapraznaH, evaM gautamena prazne kRte bhagavAnAha - 1 'tattha khalu' ityAdi, tatra - tithivicAraviSaye khalvimA-- vakSyamANasvarUpA dvividhAstithayaH prajJaptAH, tadyathA - divasatithayo rAtritithayazca tatra titherya pUrvArddhabhAgaH sa divasatithirityucyate, yastu pazcArddhabhAgaH sa rAtritithiriti, 'tA kaha' mityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa kayA nAmnAM paripATyA ityarthaH, divasatithaya AkhyAtA iti vadet, bhagavAnAha - egamegassa NaM, tA iti pUrvavat, ekaikasya Namiti vAkyAlaGkAre pakSasya madhye paJcadaza divasatithayaH prajJaptAH, -prathamA nandA dvitIyA bhadrA tRtIyA jayA caturthI tucchA paJcamI pakSasya pUrNA, tataH punarapi SaSThI tithirnanandA saptamI bhadrA aSTamI jayA navamI tucchA dazamI pakSasya pUrNA, tataH punaragyekAdazI tithirnandA dvAdazI bhadrA trayodazI jayA caturddazI tucchA pakSasya paJcadazI pUrNA, 'eva'ma0, evaM-uktena prakAreNa ete iti strItve'pi prApte puMstvanirdezaH prAkRtatvAt, etA anantaroditAstithayo nandAdyAH, nandAdInyanantaroditAni tithinAmAnItyarthaH, triguNAH, triguNitAnIti bhAvaH sarveSAM pakSAntarvarttinAM divasAnAM sarvAsAM pakSAntarvarttinInAM divasatithInAmityarthaH / 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa, kayA nAmnAM paripATyA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 15 159 ityarthaH, bhagavan! tetvayA rAtritithayaAkhyAtA iti vadet, bhagavAnAha-'tAegamegassaNa mityAdi, tA iti prAgvat, ekaikasya pakSasya paJcadaza paJcadaza rAtritithayaH prajJaptAH, tadyathA prathamA ugravatI dvitIyA bhogavatI tRtIyA yazomatI caturthI sarvasiddhA paJcamI zubhanAmA tataH punarapi SaSThI ugravatI saptamI bhogavatI aSTamI yazomatI nava sarvasiddhA dazamI zubhanAmA tataH punarapyekAdazI ugravatI dvAdazI bhogavatI trayodazI yazomatI caturdazI sarvasiddhA paJcadazI zubhanAmA, evametAstraguNAstithayaH, evametAni triguNAni tithinAmAnItyarthaH, sarvAsAM rAtrINAM-rAtritithInAM vAcakAnIti zeSaH / / prAbhRtaM-10, prAbhRtaprAbhRtaM-15 samAptam prAmRtaprAmRtaM-16:vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya paJcadazaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati SoDazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-yathA 'gotrANi vaktavyAniti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (69) tA kahaM te gottA AhitAti vadejjA ?, tA etesiNaM aTThAvIsAe nakkhattANaM abhiyI nakkhatte kiMgotte? tAmoggallAyaNasagottepa0, savaNenakkhatte kiMgottepa0? saMkhAyaNasagotte pa0, dhaniTThAnakkhatte kiMgotte paM0?, aggatAvasagotte paM0, satabhisayAnakkhatte kiMgotte pa0?, kaNNaloyaNasagote paM0, puvvApoTThavatAnakkhatta kiMgotte pa0?, jouka-NNiyasagotte pa0, uttarApoTTavatAnakkhatte kiMgotte pa0?, dhaNaMjayasagotte pa0, revatInakkhatte kiMgotte pa0? pussAyaNasagotte p0| ____ assiNInakkhatte kiMgotte pannatte?, assAdaNasagotte pannatte, bharaNInakkhatte kiMgotte pannate ?, bhaggavesasagotte paM0, kattiyAnakkhatte kiMgotte pannate ?, aggivesasagotte paM0, rohiNInakkhatte kiMgottepaM0?, gotamagotte pannatte, saMThANAnakkhattekiMgotte paM0?, bhAradAyasagotte pannate, addAnakkhatte kiMgotte paM0?, lohicAyaNasagotte paM0, punavvasUnakhatte kiMgotte pa0?, vAsiTThasagotte paM0, pusse nakkhatte kiMgotte paM0, umajjAyaNasagotte paM0, assesAnakkhatte kiMgotte paM0?, maMDavvAyaNasagotte paM0, mahAnarakhatte kiMgotte paM0?, piMgAyaNasagotte paM0 / puvAphagguNInakkhatte kiMgotte paM0? govallAyaNasagottepaM0, uttarAphaguNInakkhatte kiMgotte paM0?, kAsavagotte pannatte, hatyenakkhatte kiMgotte paM0?, kosiyagotte pannatte, cittAnakkhatte kiMgotte paM0, dabhiyANassagotte pannatte, sAInakkhatte kiMgotte pannatte?, cAmarachagotte paM0, visAhAnakkhatte kiMgottepaM0, dabhiyANassagottepannatte, sAInakkhatte kiMgottepannate?, cAmarachagotte paM0, visAhAnakkhatte kiMgotte paM0?, suMgAyaNasagotte paM0, anurAdhAnakkhatte kiMgote paM0?, golabvAyaNasagotte paM0, jeTThAnakkhatte kiMgotte paM0?, tigicchAyaNasagotte paM0, mUlenakkhatte kiMgotte paM0?, kaccAyaNasagotte pannatte, puvvAsADhAnakkhattekiMgotte pannatte?, vajjhiyAyaNasagotte pa0, uttarAsADhAnakkhatte kiMgotte pannate?, vagghAvaccasagotte pa0 vR. 'tA kahaM te'ityAdi, iti (atra) nakSatrANAM svarUpato na gotrasambhavaH, yata idaM gotrasya Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/16/69 svarUpaM lokaprasiddhimupAgamat-prakAzakAdyapuruSAbhidhAnatastadapatyasantAnogotraM, yathAgargasyApatyaM santAno gargAbhidhAno gotramiti, na caivaMsvarUpaM nakSatrANAM gotraM sambhavati, teSAmaupapAtikatvAt, tata itthaM gotrasambhavo draSTavyaH-yasminnakSatre zubhairazubhairvA grahaiH samAnaM yasya gotrasya yathAkrama zubhamazubhaM vA bhavati tattasya gotraM, tataH praznopapatti, 'tA' iti pUrvavat, kathaM tvayA nakSatrANAM gotrANi AkhyAtAnIti vadet ?, bhagavAnAha- 'tA eesi na'mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye abhijinnakSatraM modagalyAyanasagotraM-modgalyAyanena saha gotreNa varttate yattattathA, zravaNanakSatraM zAGgrAyanasagotraM, evaM zeSANyapi sUtrANi bhAvanIyAni, krameNa gotrasaGgrAhikAzcemA jambUdvIpaprajJaptisatkAzcatasra sngghnnigaathaaH||1|| "moggallAyaNa 1 saMkhAyaNe 2 ya taha aggabhAva 3 kaNNalle 4 / tatto yajoukaNNe 5 dhaNaMjae 6 ceva boddhvve|| // 2 // pussAyaNa 7 assAyaNa 8 maggavese 9 ya aggivese 10 y| ___ goyama 11 bhAraddAe 12 lohicce 13 ceva vAsiDhe 14 // // 3 // ujjAyaNa 15 maMDabvAyaNe 16ya piMgAyaNe 17 ya golle 18 / kAsava 19 kosiya 20 dabbhiya 21 bhAga (cAma) racchA ya 22 suMgAe 23 // // 4 // golavvAyaNa 24 tigiMchAyaNe ya 25 kaccAyaNe 26 havai muule| tatto ya vajjhiyAvaNa 27 vagghAvacce 28 ya guttaaii|| prAbhRtaM-10, prAbhRtaprAbhRtaM-16 samAptam prAbhRtaprAbhRta-17: vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya SoDazaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati saptadazamArabhyate, tasya ___ cAyamarthAdhikAraH-'bhojanAni vaktavyAni' tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (70) tA kahatebhoyaNA AhitAti vadejA?, tA eesiNaM aTThAvIsANaM nakkhattANaM kattiyAhiMdadhiNA bhoccA kajaMsAdhiMti, rohiNIhiM casama (masa) maMsaMbhoccA kajaMsAdheti, saMThANAhiM migamaMsaM bhoccA kajaM sAdhiMti, adAhiM navanIteNa bhoccA kajaM sAdheti, punavvasuNA'tha ghateNa bhoccA kajjaMsAdheti, pusseNaMkhIreNa bhoccA kajaMsAdheti, assesAe dIvagamaMsaMbhoccA kajaMsAdheti, mahAhiM kasoti bhocA kajaM sAdheti, puvvAhiM phagguNIhiM meDhakamaMsaMbhoccA kajaM sAdheti, uttarAhiM phagguNIhiM nakkhImaMsaM bhoccA kajaM sAdheti, hattheNa vatthANIeNa bhoccA kajaM sAdheti, cittAhiM maggasUveNaM bhoccA kajaM saadheti| sAdiNA phalAiM bhocA kajaM sAdheti, visAhAhiM AsittiyAo bhocA kajaM sAdheti, anurAhAhiM missAkUra bhocA kajaMsAdheti, jeTTAhi laTThieNaMbhocA kajaMsAdheti, puvvAhiM AsADhAhiM AmalagasarIre bhoccA kajaM sAdheti, uttarAhiM AsADhAhiM balehiM bhoccA kajaM sAdheti, abhIyiNA pupphehiM bhoccA kajaM sAdheti, savaNeNaM khIreNaM bhocA kajaM sAdheti, sayabhisayAe tuvarAu bhoccA kajaM sAdheti, puvvAhiM puTThavayAhiM kArillaehiM bhuccA kajjaM sAdheti, uttarAhiM paTThavatAhiM varAhamaMsaM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 17 161 bhocA kajaM sAdheti, ravetIhiM jalayaramaMsaM bhoccA kajaM sAdheti, assiNIhiM tittiramaMsaM bhocA kajaM sAdheti vaTTakamaMsaM vA, bharaNIhiM talaM taMdulakaM bhocA kajaM saadheti|| vR. 'tA kahaM te bhoyaNe'tyAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? -kena prakAreNa nakSatraviSayANi bhojanAni AkhyAtAnIti vadet, bhagavAnAha-'tA eesiNa'mityAdi, tAiti pUrvavat, eteSAmanantaroditAnAmaSTAviMzaternakSatrANAMmadhye kRttikAbhipumAn kAryaM sAdhayati, danA sammizramodanaM muktvA, kimuktaM bhavati? -kRttikAsuprArabdhaM kAryapani mukteprAyonirvijaM siddhimAsAdayatIti, evaM zeSeSvapi sUtreSu bhAvanA drssttvyaa|| prAbhRtaM-10, prAbhRtaprAbhRtaM-17 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-18:vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya saptadazaM prAbhRtaprAbhRtaM, sampratyaSTAdazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH-'candrAdityacArA vaktavyAH' tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (71)tA kahaM te cArA AhitAti vadejjA?, tattha khalu imA duvihA cArA paM0, taM0AdicacArA ya candacArA y| tA kahaM te caMdacArA Ahiteti vadejjA ?, tA paMcasaMvaccharieNaM juge, abhIinakkhatte sattasahicAre caMdeNa saddhiM joyaM joeti, savaNeNaM nakkhatte sattaDhei cAre caMdeNa saddhiM joyaMjoeti, evaM jAva uttarAsADhAnakkhatte sattaTThicAre caMdeNaM saddhiM joNaM joeti| tA kahaM te AiccacArA Ahiteti vadejA?, tA paMcasaMvaccharieNaM juge, abhIyInakkhatte paMcacAre sUreNa saddhiM joyaMjoeMti, evaMjAva uttarAsADhAnakkhatte paMcacAre sUreNa saddhiM joyNjoeti|| vR. 'tA kahaM te ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ?-kena prakAreNa kiMpramANayA saGkhyayA ityarthaH, cArA AkhyAtA iti vadat, bhagavAnAha-'tatthe tyAdi, tatra-cAravicAraviSaye khalvime vakSyamANasvarUpA dvividhA-dviprakArAzcArAH prajJaptAH, dvaividhyamevAha-tadyathA-AdityacArAzcandracArAzca, cazabdau parasparasamuccaye, tatra prathamatazcandracAraparijJAnArthaM tadviSayaM praznasUtramAha ___ 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti prAgvata, kathaM? -kena prakAreNa, kayA saGkhyayA ityartha, tvayA bhagavan ! candracArA AkhyAtA itivadeta, bhagavAnAha-'tApaMcetyAdi, tAita pUrvavat, paJcasAMvatsarike-candracandrAbhivarddhitacandrAbhivarddhitarUpapaJcasaMvatsarapramANe Namiti vAkyAlaGkAre yuge abhijinnakSatraM saptaSaSTiM cArAnyAvatcandreNa sArddha yogaMyunakti-yogamupapadyate, kimuktaM bhavati? -candro'bhijinnakSatreNa saha saMyukto yugamadhye saptaSaSTisaGghayAncArAncaratIti, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, iha yogamadhikRtya sakalanakSatramaNDalIparisAptirekena nakSatramAsena bhavati, nakSatramAsAzca yugamadhye saptaSaSTiretaccAgre bhAvayiSyate tataH pratinakSatramaNDalIparisamAptirekena nakSatramAsena bhavati, nakSatramAsAzca yugamadhye saptaSaSTiretaccAgrebhAvayiSyate tataH pratinakSatraparyAyamekaikaM cAramabhijitA nakSatreNa saha candrasya yogasambhavAdupapadyate candro'bhijitA nakSatreNa saha saMyukto yugamadhye saptaSa,TisaGkhyAn cArAn caratIti, evaM pratinakSatraM bhAvanIyaM / ___ samprati AdityacAraviSayaM praznasUtramAha-'tA kahaM te'ityAdi, tA iti prAgvat, kathaM-- |12|11 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/18/71 kiMpramANayA saGkhyayA bhagavan ! tvayAAdityacArAAkhyAtA itivadet ?, bhagavAnAha- 'paMcasaMvaccharie na'mityAdi, tA iti pUrvavat, paJcasAMvatsarike-candrAdipaJcasaMvatsarapramANe yuge yugamadhye'bhijanakSatraM paJca cArAn yAvat sUryeNa saha yogaM yunakti, atrApyayaM bhAvArtha-abhijitA nakSatreNa saMyuktaH sUryo yugamadhye paJcasaGkhyAncArAn carati, kathametadavagamyate iti cet, ucyate, iha yogamadhikRtya sUryasya sakalanakSatramaNDalIparisamAptirekena sUryasaMvatsareNa, sUryasaMvatsarAzca yuge bhavanti paJca, tataH pratinakSatraparyAyamekaikaM vAramabhijitA nakSatreNa saha yogasya sambhavAt ghaTate'bhijitAnakSatreNa saha saMyuktaHsUryoyugepaJca cArAn carati, evaM zeSanakSatreSvapi bhAvanAbhA0 prAbhRtaM-10, prAbhRtaprAbhRtaM-18 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-19:vRtadevamuktaMdazamasya prAbhRtasyApTAdazaMprAbhRtaprAbhRtaM, sAmpratamekonaviMzatitamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH- 'mAsaprarUpaNA kartavye ti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (72)tA kahaM te mAsA AhatAti vadejA?, tA egamegassaNaM saMvacchassa bArasa mAsA pannatA, tesiM ca duvihA nAmadhejA pannattA, taM0-loiyA louttariyA ya, tattha loiyA nAmA sAvaNe bhaddavate Asoe jAva AsADhe, louttariyA nAmA vR. 'tA kahaM te' ityAdi, pUrvavat, kathaM ?-kena prakAreNa kayA nAmnAM paripATyA ityartha bhagavan ! tvayA mAsAnAM nAmadheyAni AkhyAtAnIti vadet, bhagavAnAha___ "egamegassa Na mityAdi, tA iti pUrvavat, ekaikasya saMvatsarasya dvAdaza mAsAH prajJaptAH, teSAM ca dvAdazAnAmapi mAsAnAM nAmadheyAni dvividhAniprajJaptAni-laukikAni lokottarANi ca, tatra loke prasiddhAni laukikAni, lokAduttarANi yAni na loke prasiddhAni kintu pravacana eva tAni lokottarANi, tat laukikalokottarANAMmadhyo laukikAni nAmAnyamUni, tadyathA-'zrAvaNo bhAdrapada' ityAdi, lokottarANi nAmAnyamUni, tadyathAmU. (73) abhinaMde supaiTTe ya, vijaye piitivddhnne| sejaMse ya sive yAvi, sisirevi ya hemvN|| mU. (74) navame vasaMtamAse, dasame kusumsNbhve| ekAsame nidAho, vaNavirohI ya bArase / vR.prathamaH zrAvaNarUpomAso'bhinandaH dvitIyaH supratiSThaH tRtIyo vijayaH caturthaprItivarddhanaH paJcamaH zreyAnuSaSThaH zivaH saptamaH ziziraH aSTamo haimavAnnavamo vasantamAsaH dazamaH kusumasambhavaH ekAdazo nidAghaH dvAdazo vanavirodhI // prAbhRtaM-10, prAbhRtaprAbhRtaM-19 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-20:vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya ekonaviMzatitamaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati viMzatitamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH--'yathA paJca saMvatsarAH pratipAdyA' iti, tatastadviSayaM praznasUtramAha Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 20 mU. (75) tA kati NaM bhaMte! saMvacchare AhitAti vadejjA ?, tApaMca saMvaccharA AhitetivadejjA, taM0 - nakkhattasaMvacchare jugasaMvacchare pamANasaMvacchare lakkhaNasaMvacchare saniccharasaMvacchare / vR. 'tA kai 'mityAdi, tA iti pUrvavat, kati - kiMsaGkhyAH Namiti vAkyAlaGkAre saMvatsarA AkhyAtA iti vadet ? bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, tA iti prAgvat, paJca saMvatsarA AkhyAtA iti vadet, tadyathA-nakSatrasaMvatsara ityAdi, tatra yAvatA kAlenASTAviMzatyApi nakSatraiH saha krameNa yogaparisamAptistAvAn kAlavizeSo dvAdazabhirguNito nakSatrasaMvatsaraH, uktaM ca- "nakkhattacaMdajogo bArasaguNioya nakkhatto" atra punarekonitanakSatraparyAyayoga eko nakSatramAsaH saptaviMzatirahorAtrA ekaviMzatizca saptaSaSTibhAgA saptaSaSTrabhAgA ahorAtrasya, eSa rAziryadA dvAdazabhirguNyate tadA trINyahorAtrazatAni saptaviMzatyadhikAni ekapaJcAzacca saptaSaSTibhAgA ahorAtrasya etAvatpramANo nakSatrasaMvatsaraH / yugaM paJcavarSAtmakaM tatapUrakaH saMvatsaro yugasaMvatsaraH / yugasya pramANahetuH saMvatsaraH pramANa - saMvatsaraH / lakSaNena yathAvasthitenopetaH saMvatsaro lakSaNasaMvatsaraH / zanaizcaraniSpAditaH saMvatsaraH zanaizcarasaMvatsaraH zanaizvara sambhavaH / tadevaM paJcApi zanaizcara saMvatsarAn nAmataH pratipAdya sampratyeteSAmeva saMvatsarANAM yathAkramaM bhedAnAha mU. (76) tA nakkhattasaMvacchare NaM duvAlasavihe pannatte, sAvaNe bhaddavae jAva AsADhe, jaM vA vahassatImahaggahe duvAlasahiM saMvaccharehiM savvaM nakkhattamaMDalaM samANeti / / 163 vR. 'tA nakkhatte' tyAdi, tA iti prAgvat nakSatrasaMvatsaro dvAdazavidho- dvAdazaprakAraH, tadyathA'zrAvaNo bhAdrapada' itayAdi, iha ekaH samastanakSatrayogaparyAyo dvAdazabhirguNito nakSatrasaMvatsaraH, tato ye nakSatrasaMvatsarasya pUrakA dvAdaza samastanakSatrayogaparyAyAH zrAvaNabhAdrapadAdinAmAnaste'pyavayave samudAyopacArAt nakSatrasaMvatsaraH, tataH zrAvaNAdibhedAt dvAdazavidho nakSatrasaMvatsaraH 'jaMve'tyAdi, vAzabdaH pakSAntarasUcane, athavA yat sarvaM samastaM nakSatramaNDalaM bRhaspatirmahAgraho yogamadhikRtya dvAdazabhi saMvatsaraiH sAmanayati--paribhraman samApayati eSa nakSatrasaMvatsaraH, kimuktaM bhavati ? - yAvatA kAlena bRhaspatinAmA bhahAgraho yogamadhikRtyAbhijidAdInyaSTAviMzatimapi nakSatrANi parisamApayati tAvAn kAlavizeSo dvAdazavarSapramANo nakSatrasaMvatsaraH / mU. (77) tA jugasaMvacchare NaM paMcavihe pannatte, taM0 - caMde caMde abhivaDhie caMde abhivaDDie ceva, tA paDhamassa NaM caMdassa saMvaccharassa cauvIsaM pavvA paM0, dokhassa NaM caMdasaMvaccharassa cauvIsaM pavvA paM0 / taccassa NaM abhivaDDitasaMvaccharassa chavvIsaM pavvA paM0, cautthassa NaM caMdasaMvaccharassa cauvIsaM pavvA paM0, paMcamassa NaM abhivaDDiyasaMvaccharassa chabbIsaM pavvA pannattA, evAmeva sapuvvAvareNaM paMcasavaccharie juge ege cauvIse pavvasate bhavatIti makkhAtaM // vR. 'tA jugasaMvacchare na' mityAdi, yugasaMvatsaro - yugapUrakaH saMvatsaraH paJcavidhaH prajJaptaH, tadyathA-cAndrazcAndro'bhivarddhitazcAndro'bhivarddhitazcaiva, uktaM ca 119 11 "caMdo caMdo abhivaDio ya caMdo'bhivaDio ceva / paMcasahiyaM jugamiNaM diTTaM telokka daMsIhiM / / paDhamabiiyA u caMdA taiyaM abhivaDDhiyaM viyANAhi / caMdaM ceva cautthaM paMcamamabhivaDDhiyaM jANa // // 2 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/77 tatra dvAdazapUrNamAsIparAvartAyAvatAkAlena parisamAptimupayAntitAvAn kAlavizeSazcAndraH saMvatsaraH, uktaM ca-'puNNimapariyaTTApuNa vArasa sNvcchrohvicNdo|' ekazca pUrNamAsIparAvarta ekazcAndramAsaH, tasmiMzca cAndramAse rAtrindivaparimANacintAyAmekonatriMzadahorAtrA dvAtriMzacca dvApaSTibhAgA rAtrindivasya, etadvAdazabhirguNyate, jAtAni trINi zatAnicatuSpaJcAzadadhikAni rAtrindivAnAM dvAdaza ca dvASaSTibhAgA rAtrindivasya, evaM parimANazcAndraH saMvatsaraH, tathA yasmin saMvatsare'dhikamAsasambhavena trayodaza candramAsA bhavanti so'bhivarddhitasaMvatsaraH, uktaMca-"terasa ya caMdamAsA eso abhivaDio u naayvyo| ekasmiMzcandramAse ahorAtrA ekonatriMzadbhavati dvAtriMzacca dvASaSTibhAgA ahorAtrasya, etaccAnantaramevoktaM, tata eSa rAzistrayodazabhirguNyate, jAtAnitrINyahorAtrazatAni tryazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dvASaSTibhAgA ahorAtrasya, etAvadahorAtrapramANo'bhivarddhitasaMvatsara upajAyate / kathamadhikamAsasambhavo yenAbhivarddhitarAMvatsara upajAyate ?, kiyatA vA kAlena sambhavatIti ucyate, ihayugaM candracandrAbhivarddhitacandrAbhivarddhitarUpapaJcasaMvatsaraMsUryasaMvatsarApekSayA paribhAvyamAnamanyUnAtiriktAni paJca varSANi bhavanti, sUryamAsazca sArddhatriMzadahorAtrapramANazcandramAsa ekonatriMzaddinAni dvAtriMzaca dvASaSTibhAgA dinasya, tato gaNitasambhAvanayA sUryasaMvatsarasatkatriMzanmAsAtikrame ekazcandramAso'dhikolabhyate, saca yathA labhyatetathA (jJApanAya) pUrvAcAryapradarziteyaM krnngaathaa||1|| 'caMdassa jo viseso Aiccassa ya havija mAsassa / tIsaiguNio saMto havai hu ahimAsago ekko| asyA akSaragamanikA AdityasaMvatsarasambandhinomAsasyamadhyAtcandrasya-candramAsasya yo bhavati vizleSa, iha vizleSe kRte sati yadavaziSyate dapyupacArAdvizleSaH, sa triMzatA guNitaH san bhavatyeko'dhikamAsaH, tatra sUryamAsaparimANAt sArddhatriMzadahorAtrarUpAcandramAsaparimANamekonatriMzaddinAni dvAtriMzacca dvASaSTibhAgAdinasyetyevaMrUpaM zodhyate, tataH sthitaM pazcAddinamekamekena dvASaSTibhAgAste triMzaddinebhyaH zodhyante, tataH sthitAni zeSANi ekonatriMzaddinAni dvAtriMzacca dvASaSTibhAgA dinasya, etAvatparimANazcAndro mAsa itibhavati sUryasaMvatsarasatkatriMzanmAsAtikrame eko'dhikamAso, yuge ca sUryamAsAH SaSTistato bhUyo'pi sUryasaMvatsarasatkatriMzanmAsAtikrame dvitIyo'dhikamAso bhavati, uktNc||1|| "saThThIe aiyAe havai hu ahimAsago jugalumi / bAvIse pavvasae havai ya vIo jugalumi / / " asyApyakSaragamanikA-ekasminyuge'nantaroditasvarUpeparvaNAM-pakSANAM SaSTI atItAyAM, SaSTisaGkhyeSu pakSeSvatikrAnteSu ityarthaH, etasminnavasare yugADheSu-yugArddhapramANe eko'dhikamAso bhavati, dvitIyastvadhikamAso dvAviMze-dvAviMzatyadhike parvazate-pakSazate'tikrAnte yugasyAnteyugasya paryavasAne bhavati, tena yugamadhye tRtIyevatsare'dhikamAsaH paJcame veti dvau yuge'bhivarddhitasaMvatsarau / samprati yuge sarvasaGkhyayA yAvanti parvANi bhavanti tAvanti nirdidikSu prativarSa parvasabayAmAha Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 20 165 'tA paDhamassa Na'mityAdi, 'tA' iti tatra yuge prathamasya Namiti vAkyAlaGkR tau cAndrasya saMvatsarasya caturviMzati parvANi prajJaptAni, dvAdazamAsAtmako hi cAndraH saMvatsaraH, ekaikasmiMzca mAse dve dve parvaNI, tataH sarvasaGghayayA cAndre saMvatsare caturviMzati parvANi bhavanti, dvitIyasyApi cAndrasaMvatsarasya caturviMzati parvANi bhavanti, abhivarddhitasaMvatsarasya SaDaviMzati parvANi, tasya trayodazamAsAtmakatvAt, caturthasya cAndrasaMvatsarasya caturviMzati parvANi paJcamasya abhivarddhitasaMvatsarasya SaDviMzati parvANi, kAraNamantaramevoktaM, tata evameva-uktenaiva prakAreNa 'sapuvvAvareNaM' ti pUrvAparagaNitamInena paJcasAMvatsarike yuge caturviMzatyadhikaM parvazataM bhavatItyAkhyAtaM sarvairapi tIrthakRdbhirmayA ca / iha kasminnayane kasmin vA maNDale kiM parva samAptimupayAtIti cintAyAM pUrvAcAryai parvakaraNagAthA abhihitAH, tatastA vineyajanAnugrahArthamupadizyante"icchApavvehi guNiuM ayaNaM rUvAhiaM tu kAyavvaM / sojjhaM ca havai etto ayaNakkhettaM uDuvaissa / / jai ayaNA sujjhaMtI taipavvajuyA uruvasaMjuttA / tAvaiyaM taM ayaNaM natthi niraMsaMmi rUvajuyaM // kasiNaMmi hoi rUvaM pakkhevo do ya hoMti bhinnaMmi / jAvayA tAvaiyA ete sasimaMDalA hoMti / / oyammi u guNakAre abbhitaramaMDale havai AI / juggaMmi ya guNakAre bAhirage maMDale AI / / 119 11 // 2 // // 3 // // 4 // eSAM krameNa vyAkhyA - yasmin parvaNi ayanamaNDalAdiviSayA jJAtumicchA tena dhruvurAzirguNyate, atha ko'sau dhruvarAzi ?, ucyate, iha dhruvarAzipratipAdikeyaM pUrvAcAryopadarzitA gAthA 119 11 "egaM ca maMDalaM maMDalassa sattaTThabhAga cattAri / nava ceva cuNNiyAo igatIsakaeNa cheeNa / / asyA akSarayojanA - ekaM maNDalamekasya ca maNDalasya saptaSaSTibhAgAzcatvAraH ca nava cUrNikAbhAgA ekasya ca saptaSaSTibhAgasya ekatriMzatkRtena chedena ye cUrNikA bhAgAstena ca, etAvapramANo dhruvarAzi, ayaMca parvagatakSetrAdayanagatakSetrApagame zeSIbhUtaH, etasya cotpattimAtraM bhAvayiSyAmaH tata evaMbhUtaM dhruvarAzimIpsitaparvabhirguNayitvA tadanantaramayanaM rUpAdhikaM karttavyaM, tathAguNitasya maNDalarAzeH yadi candramaso'yanakSetraM paripUrNamadhikaM vA sambhAvyate tata etasmAdIpsitaparvasamayAguNitAt maNDalarAzeruDupateH - candramaso'yanakSetraM bhavati zodhyaM, yati ca - yAvatsaGkhyAni cAyanAni zuddhayanti tatibhiryuktAni parvANi ayanAni kriyante, kRtvA ca bhUyo rUpasaMyuktAni vidheyAni, yadi punaH paripUrNAni maNDalAni zuddhayanti rAzizca pazcAnnirlepo jayate tadA tadayanasaGkhayAnairniraMzaM sadrUpayuktaM nAsti, na tatrAyanarAzau rUpaM prakSipyate iti bhAvaH, tathA kRtsne paripUrNe rAzau bhavatyekaM rUpaM maNDaralAzau prakSepaNIyaM, bhinne- khaNDe aMzasahite rAzAvityarthaH, dvirUpe maNDalarAzau prakSepaNIye prakSepe ca kRte sati yAvAn maNDalarAzirbhavati tAvanti maNDalAni tAvatithe Ipsite parvaNi bhavanti tathA yadi Ipsitena parvaNA ojorUpeNa-viSamalakSaNena guNakAro bhavati Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/77 tata Adirabhyantare maNDale draSTavyaH, yugme tu-same tu guNakAre AdirvAhye maNDale'vaseyaH, eSa karaNagAthAsamUhAkSarArthaH, bhAvanA tviyam-ko'pipRcchati-yugAdau prathamaparvakasminnayane kasmin vA maNDale samAptimupayAti? tatra prathamaM parva pRSTamiti vAmapArve parvasUcaka ekakaH sthApyate, tatastasyAnuzreNi dakSiNapArve ekamayanaM, tasya cAnuzreNi ekaM maNDalaM, tasya ca maNDalas yAdhastAccatvAraH saptaSaSTibhAgAste-SAmadyadhastAnnava ekatriMzadbhAgAH, eSa sarvo'pi rAzidhruvarAzi, sa ca Ipsitena ekena parvaNA guNyate, 'ekena ca guNitaM 0'tijAtastAvAneva rAzi, ttH| __ 'ayanaM rUpAdhikaM ca karttavya miti vacanAdekaM rUpamayane prakSipyate, maNDalarAzau cAyanaMna zuddhayati, tato 'do yahoti bhinnami' iti vacanAtmaNDalarAzau dve rUpe prakSipyete, tata AgatamidaM prathamaM parva dvitIye'yane tRtIyasya maNDalasya oyaMmi ya guNakAre abhitaramaMDale havaiAI' iti vacanAt, abhyantaravartinazcaturyu saptaSaSTibhAgeSuekasya ca saptaSaSTibhAgasya navasvekatriMzadbhAgeSu gateSu samAptimupayAtIti, ayanaM ceha candrAyaNamavaseyaM, candrAyaNaM ca yugasyAdau prathamamuttarAyaNaM dvitIyaM dakSiNAyanamiti dvitIye'yane'bhyantaravartinastRtIyasya maNDalasyetyuktaM, tathA ko'pi pRcchati-dvitIyaM parva kasminnayane kasmin vA maNDale samAptimadhigacchatIti, tatra dvitIyaM parva pRSTamiti sa eva prAgukto dhruvarAzi samasto'pi dvAbhyAM gumyate, tato jAte dve ayane dve maNDale aSTau saptaSaSTibhAgA aSTAdaza ekatriMzadbhAgAstataH / 'ayanaM rUpAdhikaM kartavya miti vacanAt ayane rUpaM prakSipyate, maNDalarAzau cAyanaM na zuddhayati, tato 'do ya hoMti bhinnaMmi' iti vacanAnmaNDalarAzau dve prakSipyete, tata AgataM dvitIyaM parvatRtIye'yane caturthasya maNDalasya 'juggaMmiva guNakArebAhiragemaMDale havaiAI' iti vacanAt bAhyamaNDalAdagvirtinaH aSTasu saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca saptaSaSTibhAgasyASTAdazasve-katriMzabhAgeSvatikrAnteSu parisamAptimupaiti, tathA ko'pi praznayati- / caturdazaMparva katisaGkhayeSvayaneSu maNDaleSu vA samAptiM gacchatIti, sa eva prAgukto dhruvarAzi samasto'pi caturdazabhirguNyate, jAtAni ayanAnicaturdazamaNDalAnyapicaturdaza, catvAraH saptaSaSTibhAgAzcaturdazabhirguNitAH SaTpaJcAzat , nava ekatriMzadbhAgAzcaturdazabhirguNitA jAtaM SaDaviMzatyadhikaM zataM , tatra SaDvizatyadhikasya zatasya ekatriMzatA bhAgo hriyate, labdhAH catvAraH saptaSaSTibhAgAH, dvaucUrNikAbhAgau tiSThataH, catvArazca saptaSaSTibhAgAuparitane saptaSaSTibhAgarAzauprakSipyante, jAtAHSaSTi saptaSaSTibhAgAH, caturdazabhyazca maNDalebhyastrayodazabhirmaNDalaistrayodazabhizca saptaSaSTibhAgairayanaM zuddhaM, tena pUrvANyayanApi caturdazasaGkhyAni yutAni kriynte| tataH 'ayanaM rUpAdhikaM karttavya'miti vacanAdbhUyo'pi tatraikaM rUpaM prakSipyate, jAtAni SoDazaayanAni, saptaSaSTibhAgAzca catuSpaJcAzatsaGkhyA maNDalarAzAvuddharitAstiSThanti, te saptaSaSTibhAgarAzau SaSTirUpe prakSatripyante, jAtaMcaturdazottaraM zataM, tasya saptaSaSTyA bhAgo hriyate, labdhamekaM maNDalaM, pazcAdavatiSThante saptacatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH, tato 'do ya hoti bhinnaMmi' iti vacanAnmaNDalarAzau dve rUpe prakSipyete, jAtAni trINi maNDalAni, caturdazabhizcAtra guNitaM kRtaM, caturdazarAzizca yadyapi yugmarUpastathA'pyatra maNDalarAzerekamayanamadhikaM praviSTamiti trINi maNDalAnyabhyantaramaNDalAdArabhya draSTavyAni, tata AgataM caturdazaM parva SoDaze'yane'bhyantara Fo Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 20 maNDalAdArabhya tRtIye maNDale saptacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya dvayorekatriMzadbhAgayorgatayoH parisamApnotIti / 167 tathA dvASaSTitamaparvajijJAsAyAM sa pUrvokto dhruvarAzirdvASaSTyA guNyate, jAtAni dvASaSTirayanAni dvASaSTirmaNDalAni dvezate aSTAcatvAriMzadadhike saptaSaSTibhAgAnAM paJcazatAni aSTApaJcAzadadhikAni ekatriMzadbhAgAnAM teSAmekatriMzatA bhAge labdhAH paripUrNA aSTAdaza saptaSaSTibhAgAste uparitane saptaSaSTibhAgarAzI prakSipyante, jAte dve zate SaTSaSTyadhike, upari ca dvASaSTimaNDalAni, tebhyo dvipaJcAzatA maNDalairdvipaJcAzatA ca ekasya maNDalasya saptaSaSTibhAgaizcatvAri ayanAni labdhAni tAnyayanarAzau prakSipyante, jAtAni SaTSaSTirayanAni, pazcAdavatiSThante navamaNDalAni paJcadaza ca saptaSaSTibhAgA maNDalasya, tatra paJcadaza saptaSaSTibhAgAH saptaSaSTibhAgarAzimadhye prakSipyante, jAte dvezate ekAzItyadhike, tayoH saptaSaSTyA bhAge hate labdhAni catvAri maNDalAni, zeSA avatiSThante trayodaza saptaSaSTibhAgA maNDalasya, te ca maNDalArAzau prakSipyante, jAtAni trayodaza maNDalAni, trayodazabhirmaNDalaistrayodazabhizca saptaSaSTibhAgaiH paripUrNamekamayanaM lavdhamiti tadayanarAzau prakSipyate, jAtAni saptaSaSTirayanAni, 'natthi niraMsaMmi rUvajuya' miti vacanAdayanarAzau rUpaM na prakSipyate / kevalaM 'kasiNaMmi hoi rUvaM pakkhevo' iti vacanAnmaNDalasthAne ekaM rUpaM nyasyate, dvASaSTyA cAtra guNakAraH kRto dvASaSTirUpazca rAziryugmo yAnyapi ca catvAryayanAni praviSTAni tAnyapi yugmarUpANi rUpaM cAtrAdhikamekaMna prakSiptamiti paJcamamayanaM tatsthAne draSTavyamiti bAhyamaNDalamAdirdraSTavyaM, tata AgataM dvASaSTitamaM parva saptaSaSTrayvayaneSu paripUrNeSu jAteSu bAhyamaNDale prathamarUpe parisamApte parisamAptiM gatamiti, evaM sarvANyapi parvANi bhAvanIyAni, kevalaM vineyajanAnugrahAya parvAyanaprastAro lezato'kSaratADita upadarzyate, tatra prathamaM parva dvitIye'yane tRtIye maNDale tRtIyasya maNDalasya caturSu saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca saptaSaSTibhAgasya navasvekatriMzadbhAgeSu gateSu samAptamiti dhruvarAzi kRtvA parvAyanamaNDaleSu pratyekamekaikaM rUpaM prakSeptavyaM, bhAge ca tAvatasaGkhyAkA bhAgAH, maNDale cAyanakSetre paripUrNe trayodaza maNDalAni ekasya ca maNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgA ityetAvatpramANamayanakSetraM zodhayitvA'yanamayanarAzau prakSeptavyaM, anena krameNa vakSyamANaH prastAraH samyak paribhAvanIyaH, sa ca prastAro 'yaM prathamaM parva dvitIye'yane tRtIye maNDale tRtIyasya maNDalasya caturSu saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca saptaSaSTibhAgasya navasvekatriMzadabhAgeSu gateSu samAptaM, dvitIyaM parva tRtIye'yane caturthe maNDale caturthasya maNDalasya aSTasu saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca saptaSaSTibhAgasya ekatriMzadbhAgeSu aSTAdazasu, tRtIyaM parva caturthe'yane paJcame maNDale paJcamasya maNDalasya dvAdazasu saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca saptaSaSTibhAgasya saptaviMzatau ekatriMzadbhAgeSu, caturtha parva paJcame'yane SaSThe maNDale SaSThasya maNDalasya saptadazasu saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca saptaSaSTibhAgasya paJcasvekatriMzadbhAgeSu, paJcamaM parva SaSThe'yane saptame maNDale saptamasya maNDalasya ekaviMzatI saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca saptaSaSTibhAgasya caturddaza- svekatriMzadbhAgeSu, SaSThaM parva sapte'yane'STame maNDale'STamasya maNDalasya paJcaviMzatau saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca saptaSaSTibhAgasya trayoviMzatAvekatriMzadbhAgeSu, saptamaM parva aSTame'yane navame maNDale navamasya maNDalasya triMzati saptaSaSTibhAgeSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya ekasminnekatriMzadbhAge aSTamaM parva navame'yane dazame " Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/77 maNDale dazamasya maNDalasya catustriMzati saptaSaSTibhAgeSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya dazasvekatriMzadbhAgeSu / navamaM parva dazame'yane ekAdaze maNDale ekAdazasya maNDalasyASTAtriMzati saptaSaSTibhAgeSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya ekonaviMzatAvekatriMzadbhAgeSu, dazamaM parva ekAdaze'yane dvAdaze maNDale dvAdazasya ca maNDalasya dvAcatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu ekasya ca SaSTibhAgAviMzatI ekatriMzadbhAgeSu, ekAdazaM parva dvAdaze'yane trayodaze maNDale trayodazasya maNDalasya saptacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya SaTsu ekhatriMzadbhAgeSu, dvAdazaM parva caturddaze'yane prathame maNDale prathamasya maNDalasyASTAtriMzati saptaSaSTibhAgeSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya paJcadazasvekatriMzad-bhAgeSu, trayodazaM parva paJcadaze'yane dvitIyaM maNDale dvitIyasya maNDalasya dvAcatvAriMzati saptaSaSTi-bhAgeSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya caturviMzato ekatriMzadbhAgeSu, caturdazaM parva SoDaze'yane tRtIye maNDale tRtIyasya maNDalasya saptacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya dvayorekatriMza- dbhAgayoH, paJcadazaM parva saptadaze'yane caturthe maNDale caturthas maNDalasya ekapaJcAzati saptaSaSTi-bhAgeSvekasya ca saptaSaSTibhAgasya ekAdazasvekatriMzadbhAgeSu, evaM zeSeSvapi parvasvayanamaNDalaprastAro bhAvanIyo, granthagauravabhayAttuna likhyate / atha kiM parva kasmin candranakSatrayoge parisamAptimupayAtIti cintAyAM pUrvAcAryai karaNamupadarzitaM, samprati tadapyupadarzyate || 9 || // 2 // // 3 // 'cauvIsasayaM kAUNa pamANaM sattasaTThimeva phalaM / icchApavvehiM guNaM kAUNaM pajjayA laddhA // aTThArasahiM saehiM tIsehiM sesagammi guNiyammi / terasa tiuttarehiM saehiM abhiimmi suddhammi / / sattaTThibisaThThINaM savvaggeNaM tao u jaM sesaM / taM rikkhaM nAyavvaM jattha samattaM havai pavvaM // trairAzikavidhau turviMzatyadhikaM zataM pramANaM pramANarAziM kRtvA saptaSaSTirUpaM phalaM-phalarAzi kuryAt, kRtvA ca IpsitaiH parvabhirguNaM guNakAraM vidadhyAt, vidhAya cAdyena rAzinA caturviMzatyadhikazatena bhAge hate yallabdhaM te paryAyA jJAtavyAH, yatpunaH zeSamavatiSThate tadaSTAdazabhiH zataistrazadadhikaiH saguNyate, saguNite ca tasmin tatastrayodazabhi zataidvaryuttarairabhijit zodhanIyaH, abhijito bhogyAnAmekaviMzateH saptaSaSTibhAgAnAM dvASaSTyA guNane etAvataH zodhanakasya labhyamAnatvAt, tatastasmin zodhane saptaSaSTisaGkhyA yA dvASaSTrayastAsAM sarvAgreNa yadbhavati, kimuktaM bhavati, ? - saptaSaSTyA dvaguNitAyAM yadbhavati tena bhAge hRte yallabdhaM tAvanti nakSatrANi zuddhAni, yatpunastato'pi bhAgaharaNAdapi - zeSamavatiSThate tAddaza nakSatraM jJAtavyaM yatra vivakSitaM parva samAptamiti, eSa karaNagAthAkSarArtha, bhAvanA tviyam - yadi caturviMzatyadhikena parvazatena saptaSaSTi paryAyA labhyante tata ekena parvaNA kiM labhAmahe atra caturviMzatyadhikazatarUpo rAzi pramANabhUtaH, saptaSaSTirUpaH phalaM, tatrAntyena rAzinA madhyarAzirguNyate, jAtastAvAneva, tasyAdyena rAzinA caturviMzatyadhikena zatena bhAgaharaNaM, sa ca stokatvAd dbhAgaM na prayacchati, tato nakSatrAnayanArthamaSTAdazabhi zataistrazadadhikaiH Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM -20 169 saptaSaSTibhAgarUpairguNayiSyAma iti guNakAracchedarAzyorarddhanApavartanA, jAto guNakArarAzinava zatAnipaJcadazottarANi, chedarAziSaSTi, tatra saptaSaSTirnavazataiH paJcadazottarairguNyate, jAtAnyekaSaSTi sahanANi trINi zatAni paJcottarANi, etasmAdabhijitastrayodaza zatAni dvayuttarANi zuddhAni, sthitAni zeSANi SaSTisahasaNi tryattarANi, tatra chedarAziSiSTirUpaH saptaSaSTyA guNyate, jAtAnyekacatvAriMzacchatAnicatuSpaJcAzadadhikAni,tai gohiyate, labdhAzcaturdaza, tenazravaNAdIni puSyaparyantAnicaturdazanakSatrANizuddhAni, zeSANitiSThanti aSTAdazazatAni sptctvaariNshddhikaani| etAni muhUrtAnayanArthaMtriMzatA guNyante, jAtAni paJcapaJcAzatsahasrANi catvAri zatAni dazottarANi, teSAM bhAge hRte labdhAstrayodaza muhUrtAH, zeSANi tiSThanti caturdaza zatAni aSTottarANi , etAni dvASaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTya guNayitavyAnItiguNakAracchedarAzyo-SaSTyA'pavartanA kriyate, tatraguNakArarAziti ekakazchedarAzi saptaSaSTi, ekenacaguNita uparitano rAzirjAtastAvAneva, tasya saptaSaSTyA bhAge hRte labdhA ekaviMzati, pazcAdavatiSThate ekaH saptaSaSTibhAgaH ekasya ca dvApaSTibhAgasya, AgataM prathamaparva azleSASAyAstrayodaza muhUrtAn ekasya ca muhUrtasya ekaviMzatiSiSTibhAgAn ekasya ca dvASaSTibhAgasyaikaM saptaSaSTibhAgaM muktvA smaaptmiti| tathA yadi caturviMzatyadhikena parvazatena saptaSaSTi paryAyA labhyante tato dvAbhyAM parvabhyAM kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA madhyarAziguNyate, jAtaM catustriMzadadhikaM zataM, tasyAyena rAzinA caturviMzatyadhikazatarUpeNa bhAgo hriyate, labdha eko nakSatraparyAyaH, sthitAH zeSA daza, tata etAn nakSatrAnayanAyASTAdazabhizataiH triMzadadhikaiH saptaSaSTibhAgairguNayiSyAma iti guNakAracchedarAzyoraTTenApavarttanA, jAto guNakArarAzinava zatAni paJcadazottarANi, chedarAzibhaSaSTaH, tatra daza navabhi zataiH paJcadazottarairguNyante, jAtAnyeka-navati zatAni paJcAzadadhikAni, tebhyastrayodazazatAni dvayuttarANyabhijitaH zuddhAni, sthitAni pazcAdaSTasaptati zatAni aSTAcatvAriMzadadhikAni, tatra dvASaSTirUpazchedarAzi saptaSaSTyA guNyate, jAtAnyekacatvAriMzacchatAni catuSpaJcAzadadhikAni , tairbhAgo hriyate, labdhamekaM zravaNarUpaM nakSatraM, zeSANi tiSThantiSaTtriMzacchatAnicaturnavatyadhikAni etAni muhUrttAnayanArthaM triMzatA guNyante, jAtamekaMlakSa daza sahasANiaSTau zatAni viMzatyuttarANi, teSAM chedarAzinA bhAge hRte labdhAH SaDviMzatirmuhUrtAH,zeSANi tiSThantiSoDazottarANi aSTAviMzati zatAni, etAni dvASaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTyA guNayitavyAni, tatra guNakAracchedyarAzyoSiSTyA'pavartanA, tatra guNakArarAzirekakarUpojAtazche-darAzi saptaSaSTi, tatraikena uparitano rAzirguNito jAtastAvAneva tasya saptaSaSTyA bhAge hRte labdhA dvAcatvAriMzat dvApaSTibhAgAH ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvau saptaSaSTibhAgau, AgataM dvitIyaM parva dhaniSThAnakSatrasya SaDviMzatiM muhUrtAn ekasya ca muhUrtasya dvAcatvAriMzataM dvASaSTibhAgAnekasya ca dvASaSTibhAgasya dvau saptaSaSTibhAgau muktvA samAptimupagacchati / evaM zeSeSvapi parvasu sarvANi nakSatrANi bhAvanIyAni, tatsaGgrahikAzcemAH pUrvAcAryapradarzitAH paJca gaathaaH||1|| "sappa dhANaTThA ajjama abhivuDDI citta aasiNdggi| rohiNI jiTThA migasira vissA'diti savaNa piudevaa|| aja ajjama abhivuDDI cittA Aso tahA visaahaao| rohiNi mUlo addA vIsaM pusso dhaNiTThA ya / / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/77 // 3 // bhaga aja ajjama pUso sAI aggI ya mittadevA ya / rohiNi puvvAsADhA punavvasUvIsadevA ya / / // 4 // ahivasu bhagAbhivuDDI hatthassa visAha kattiyA jeTThA / somAu ravI savaNo piu varuNa bhagAbhivuDDI y|| // 5 // cittAsa visAhaggI mUlo addA ya vissa pusso a / ___ ee jugapuvvaddhe bisaTThipavvesu nakkhattA / / etAsAM vyAkhyA-prathamasya parvaNaH samAptau sarpaH-sarpadevatopalakSitaM nakSatraM (azleSA) 1 dvitIyasya dhaniSThA 2 tRtIyasyArmamA-aryamadevatopalakSitA uttaraphAlgunyaH 3 caturthasyAbhivRddhiabhivRddhidevatopalakSitA uttarabhadrapadA 4 paJcamasya citrA 5 SaSThasyAzvaH-azvadevatopalakSitA azvinI 6 saptamasya iMdrAgni indrAgnidevatopalakSitA vizAkhA 7 aSTamasya rohiNI 8 navamasya jyeSThA9 dazamasya mRgaziraH 10 ekAdazasya vizvadevatopalakSitAuttarASADhA 11 dvAdazasyAditiaditidevatopalakSitaH punarvasuH 12 trayodazasya zravaNaH 13 caturdazasya pitRdevA-maghAH 14 paJcadazasyAjaH-ajadevatopalakSitAH pUrvabhadrapadAH 15 SoDazasyAryamA-aryamadevatopalakSitA uttaraphAlgunyaH16 saptadazasyAbhivRddhi-abhivRddhidevatopalakSitA uttarabhadrapadA 17aSTAdazasya citrA 18 ekonaviMzatitamasyAzvaH-azvadevatopalakSitAazvinI 19 viMzatitamasya vizAkhA 20 ekaviMzatitamasya rohiNI 21 dvAviMzatitamasya mUlaH 22 trayoviMzatitamasya ArdrA 23 caturviMzatitamasya viSvak-viSvagadevatopalakSitA uttarASADhA 24 paJcaviMzatitamasya puSyaH 25Sar3a viMzatitamasyadhaniSThA 26 saptaviMzatitamasya bhago-bhagadevatopalakSitAH pUrvaphAlgunyaH 27 / aSTAviMzatitamasyAjaH-ajadevatopalakSitAH pUrvabhadrapadAH 28 / ekonatriMzattamasyAryamA aryamadevatA uttaraphAlgunyaH 29 triMzattamasya puSyaH-puSyadevatAkA revatI 30 ekatriMzattamasya svAti 31 dvAtriMzattamasyAgni-agnidevatopalakSitAH kRttikAH 32 trayastriMzattamasya mitradevA-mitranAmA devo yasyAH sA tathA anurAdhA ityarthaH 33 catustriMzattamasya rohiNI 34 paJcatriMzattamasya pUrvASADhA 35SaTtriMzattamasya punarvasuH36 saptatriMzattamasya viSvagdevAH uttarASADhA ityarthaH 37, aSTAtriMzattamasyAhi-ahidevatopalakSitA azleSA 38 ekonacatvAriMzattamasya vasuH vasudevopalakSitAHdhaniSThA 39 catvAriMzattamasya bhago-bhagadevAH pUrvaphAlgunyaH 40 ekacatvAriMzattamasyAbhivRddhi abhivRddhidevatopalakSitA uttarabhadrapadA 41 dvAcatvAriMzattamasya hastaH 42 / tricatvAriMzattamasyAzvaH -azvadevAH azvinI 43, catuzcatvAriMzattamasya vizAkhA-44 paJcacatvAriMza tamasya kRttikA 45 / SaTcatvAriMzattamasya jyeSThA 46 sattacatvAriMzattamasya somaH-somadevopalakSitaM mRgazironakSatraM 47 aSTAcatvAriMzattamasyAyuH-AyurdevAH pUrvASADhAH 48 ekonapaJcAzattamasya ravi-ravinAmakadevopalakSitaM punarvasunakSatraM 49 paJcAzattamasya zravaNaH 50 ekapaJcAzattamasya pitA-pitadevA maghAH 51 dvipaJcAzattamasya varuNo-varuNadevopalakSitaM zatabhiSak nakSatraM 52 tripaJcAzattamasya bhagobhagadevAH pUrvaphAlgunyaH 53 catuHpaJcAzattamasyAbhivRddhi-abhivRddhidevA uttarabhadrapadA 54 paJcapaJcAzattamasya citrA 55SaTttikAH 58 ekonaSaSTitamasya mUlaH 59SaSTitama Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM sya ArdrA 60 ekaSaSTitamasya viSvak-viSvagdevA uttarASADhAH 61 dvASaSTitamasya puSyaH 62, etadupasaMhAramAha- etAni nakSatrANi yugasya pUrvArddha yAni dvASaSTisaGkhyAni parvANi teSu krameNa veditavyAni, evaMprAguktakaraNavazAduttarArddhapi dvASaSTisaGkhayeSuparvasvavagantavyAni |smprti kasmin sUryamaNDale kiM parva samAptiM yAtIti cintAyAM yatpUrvAcAryairupadarzitaM karaNaM tdbhidhiiyte||1|| "sUrassavi nAyavvo sameNa ayaNeNa mNddlvibhaago| ayaNami uje divasA rUvahie maMDale hvi||" asyA vyAkhyA-sUryasyApi parvaviSayo maNDalavibhAgo jJAtavyaH svakIyenAyanena, kimuktaM bhavati?-sUryasya svakIyamayanamapekSya tasmin tasmin maNDale tasyanasyaparvaNaH parisamAptiravadhAraNIyeti, tatra ayane zodhite sati ye divasA uddharitA vartante tatsaGkhaye rUpAdhike maNDale tadIpsitaMparva parisamAptaM bhavatIti veditavyaM, eSA karaNagAthA'kSaraghaTanA, bhAvArthastvayam-iha yatparva kasmin maNDale samAptamiti jJAtumiSyate tatsaGkhyA dhriyate, dhRtvA ca paJcadazabhirguNyate, guNayitvA ca rUpAdhikA kriyate, tataH sambhavanto'vamarAtrAH pAtyante, tato yadi tryazItyadhikena zatena bhAgaH patati tarhi bhAgehate yallabdhaM tAnyayanAni jJAtavyAni, kevalaM yApazcAddivasasaGkhyA'vatiSThate tadantime maNDale vivakSitaM parva samAptamityavaseyaM, uttarAyaNe vartamAne bAhyamaNDalamAdi kartavyaM dakSiNAyane ca sarvAbhyantaramiti / samprati bhAvanA kriyate tataH ko'pi pRcchati-kasmin maNDale sthitaH sUryo yuge prathamaM parva samApayatIti, iha prathamaM parva pRSTamityekako dhriyate, sa paJcadazabhirguNyate, jAtAH paJcadaza, atraiko'pyavamarAtro na sambhavatIti na kimapi pAtyate, teca paJcadazarUpAdhikAH kriyante, jAtA SoDaza, yugAdau ca prathama parvadakSiNAyane, tata AgataM sarvAbhyantaramaNDalamAdiM kRtvA SoDazemaNDale prathamaparvaparisamAptamiti tathA'paraH pRcchati-caturthaM parva kasmin maNDale parisamApnotIti?, tatra catuSko dhriyate, dhRtvA ca paJcadazabhirguNyate, jAtA SaSTi, atraiko'vamarAtraH sambhavatItyekaH pAtyate, jAtA ekonaSaSTi sA bhUyo'pyekarUpayutA kriyate, jAtA SaSTi, AgataM sarvAbhyantara- maNDalamAdiM kRtvA SaSTitame maNDale caturthaM parva samAptamiti / tathA paJcaviMzatitamaparvajijJAsAyAM paJcaviMzati sthApyate, sA paJcadazabhirguNyate, jAtAni trINi zatAni paJcasaptatyadhikAni, atraSaDavamarAtrA jAtA iti SaT zodhyante, jAtAni trINi zatAni ekonasaptatyadhikAni, teSAMtryazItyadhikena zatena bhAgo hriyate. labdhau dvau, pazcAttiSThanti trINi, tAni rUpayutAni kriyante, jAtAni catvAri, yau ca dvau labdhau tAbhyAM dve ayane dakSiNAyanottarAyaNarUpe zuddhe, tata AgataM tatIye dakSiNAyanarUpe sarvAbhyantaramaNDalamAdiM kRtvA caturthe maNDale paJcaviMzatitamaM parva prismaaptmiti| caturviMzatyadhikazatatamaparvajijJAsAyAMcaturviMzatyadhikaMzataMsthApyate, tatpaJcadazabhirguNyate, jAtAnyaSTAdaza zatAni SaSTyadhikAni , caturviMzatyadhikaparvazate ca triMzadamavarAtrA bhUtA iti triMzatpatyate, jAtAni pazcAdaSTAdazazatAni triMzadadhikAni, tAni rUpayutAnikriyante, jAtAni aSTAdaza zatAnyekatriMzadadhikAni , teSAM tryazItyadhikena zatena bhAge hRte labdhAni dazAyanAni pazcAdavatiSThate ekaH, dazamaMcaayanaM yugaparyante uttarAyaNaM, tata AgatamuttarAyaNaparyante sarvAbhyantare maNDale caturviMzatyadhikaM zatatamaM parva samAptamiti : samprati kiM parva kasmin sUryanakSatre samAptimadhigacchati etannirUpaNArthaM yatpUrvAcArye karaNamuktaM tadupadarzyate Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 119 11 'cauvIsasayaM kAUNa pamANaM pajjae ya paMca phalaM / icchApavvehiM guNaM kAUNaM pajjayA laddhA // aThThArasa ya saehiM tIsehiM sesagaMmi guNiyammi / sattAvIsasaesa aTThAvIsesu pUsaMmi // sattaTThabisakINaM savvaggeNaM tao ujaM sesaM / taM rikkhaM sUrassa u jattha samattaM havai pavvaM // // 3 // etAsaM tisRNAM gAthAnAM krameNa vyAkhyA- trairAzikavidhau caturviMzatyadhikazatapramANaM pramANarAziM kRtvA paJca paryAyAn phalaM kuryAt, kRtvA ca IpsitaiH parvabhirguNaM-guNakAraM vidadhyAt, vidhAya cAdyena rAzinA - caturviMzatyadhikazatarUpeNa bhAgo harttavyo, bhAge hRte yallabdhaM te paryAyAH zuddhA jJAtavyAH, yatpunaH zeSamavatiSThate tadaSTAdazami zataiH triMzadadhikairguNyate, guNite ca tasmin saptaviMzatizateSu aSTAviMzatyadhikeSu zuddheSu puSyaH zuddhayati, tasmin zuddhe saptaSaSTisaGkhyA yA dvASaSTyastAsAM sarvAgreNa yadbhavati, kimuktaM bhavati ? - saptaSaSTyA dvASaSTI guNitAyAM yad bhavati tena bhAge hate yallabdhaM tAvanti nakSatrANi zuddhAni draSTavyAni yatpunastato'pi - bhAgaharaNAdapi zeSamavatiSThate taddakSaM sUryasya sambandhi draSTavyaM yatra vivakSitaM parva samAptamiti, eSa karaNagAthAtrayAkSarArthaH / bhAvanA tviyam - yadi caturviMzatyadhikena parvazatena paJca sUryanakSatraparyAyA labhyante tata ekena parvaNA kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA madhyarAzirguNte, jAtastAvAneva paJcakarUpaH, tasyAdyena rAzinA caturviMzatyadhikena zatena bhAgaharaNaM, sa ca stokatvA dbhAgaM na prayacchati, tato nakSatrAnayanArthaM aSTAdazabhi zataistriMzadadhikaiH saptaSaSTibhAgairguNayiSyAma iti guNakAracchedarAzyorddhenApavarttanA, jAto guNakArarAzirnavazAni paJcadazottarANi chedarAzirdvASaSTi, tatra paJcanavabhi zataiH paJcadazottarairguNyante, jAtAni paJcacatvAriMzacchatAni paJcasaptatyadhikAni, puSyasya catuzcatvAriMzad bhAgA dvASaSTyA guNyante, jAtAni saptaviMzati zatAni aSTAviMzatyadhikAni, etAni pUrvarAzeH zodhyante, sthitAni pazcAdaSTAdaza zatAni saptacatvAriMzadadhikAni / tatra chedarAzirdvASaSTirUpaH saptaSaSTyA guNyate, jAtAni ekacatvAriMzat zatAni catuSpa - JcAzadadhikAni, tairbhAgo hriyate, tatra rAzeH stokatvAd bhAgo na labhyate, tato divasA AnetavyAH, tatra ca chedarAzirdvASaSTirUpaH, paripUrNanakSatrAnayanArthaM hi dvASaSTi saptaSaSTyA guNitAH, paripUrNaM ca nakSatramidAnIM nAyAti, tato mUla eva dvASaSTirUpazchedarAzi, kevalaM paJcabhi saptaSaSTi-bhAgairahorAtro bhavati, tato divasAnayanAya dvASaSTi paJcabhirguNyate, jAtAni trINi zatAni dazottarANi, tairbhAgo hiyate, labdhAH paJca divasAH, zeSaM tiSThati dve zate saptanavatyadhike, te muhUrttAnayanArthaM triMzatA guNyante / sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/77 // 2 // , 1 -tatra gukAracchedarAzyoH zUnyenAvaparttanA jAto guNakArarAzistrakarUpazcedarAzirekatriMzat, tatra trikenoparitano rAzirguNyate jAtAnyaSTau zatAnyekanavatyadhikAni teSAmekatriMzatA bhAgo hriyate, labdhA aSTAviMzatirmuhUrttAH ekasya ca muhUrttasya trayoviMzatirekatriMzadabhAgAH AgataM prathamaM parva azleSAnakSatrasya paJca divasAnekasya ca divasasyASTAviMzatiM muhUrttAnekasya ca muhUrtasya troyaviMzatimekatriMzadbhAgAn bhUktvA samAptaM, athavA puSye zuddhe yAni sthitAni pazcAdaSTAdaza zatAni saptacatvAriMzadadhikAni tAni sUryamuhUrttAnayanAya triMzatA guNyante jAtAni Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 20 173 paJcapaJcAzatsahasrANi catvAri zatAni dazottarANi, teSAM prAguktena chedarAzinA bhAgo hriyate, labdhAstrayodazamuhUrtAH, zeSANi tiSThanti caturdazazatAnyaSTottarANi, tato'mUni dvApaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTyA guNayitavyAnIti guNakAracchedarAzyoSaSTyA'pavartanA, tatra guNakArarAzirekakarUpazchedarAzi saptaSaSTirUpastatra ekena guNito rAzistAvAneva jAtaH, tasya saptaSaSTyA bhAgo hriyate, labdhA ekaviMzatiH- dvASaSTibhAgAmuhUrtasya ekasya ca dvApaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAgaH, tata AgataM yugasyAdau prathamaM parva amAvAsyAlakSaNa-mazlepAnakSatrasya trayodaza muhUrtAnekasya ca muhUrtasya ekaviMzatiM dvASaSTibhAgAnekasya cadvASaSTibhAgasya ekaMsaptaSaSTibhAgaMbhuktvA sUrya samApayati, tathA ca vakSyati-'tA eesiNaMpaMcaNhaMsaMvaccharANaM paDhamaM amAvAsaM caMde keNa nakkhatteNaMjoei?, tA asilesAhi,asilesANaM ekamuhutte cattAlIsaM vAvaTThibhAgA muhuttassa vAvaTThibhAgaMca sattavhiA chittA chAvaTThi cuNNiA sesA / . taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joei ?, tA asilesAhiM ceva, asilesANaM eko muhutto cattAlIsaM vAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattahihA chettA chAvaTThI cuNNiyA sesA' iti, tathA yadi caturviMzatyadhikena parvazatena paJca sUryanakSatraparyAvA labhyante tato dvAbhyAM parvabhyAM kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA dvikalakSaNena madhyarAzi paJcakarUpo guNyate, jAtA daza, teSAmAyena rAzinA bhAgaharaNaM, teca stokatvAdbhAgaMna praya-cchanti, tatonakSatrAnayanArthamaSTAdazabhiH zataistrazadadhikairguNayitavyA iti, guNakAracchedarAzyo-DhenApavarttanA, jAto guNakArarAzinava zatAni paJcadazottarANi chedarAziauSaSTi, tatra navabhizataiH paJcadazottaraiH daza guNyante, jAtAni ekanavati zatAni paJcAzaduttarANi, tebhyaH saptaviMzati zatAnyaSTAviMzatyadhikAni puSyasatkAni zodhyante, sthitAni pazcAccatuHSaSTi zatAni dvAviMzatyadhikAni , chedarAziSiSTirUpaH saptaSaTyA guNyate, jAtAnyekaca-tvAriMzacchatAni catuSpaJcAzadadhikAni, tairbhAgo hriyate, labdhamekaM nakSatraM, taccAzleSA- rUpamazleSAnakSatraM cArddhakSetraM ata etadgatAH paJcadaza paJcadaza sUryamuhUrtA adhikA veditvyaaH| zeSANi tiSThanti dvAviMzatizatAnyaSaSTyadhikAni, tato muhUrtAnayanArthametAni triMzatA guNyante, jAtAnyaTaSaSTi sahasrANi catvAriMzadadhikAni , tepAM chedarAzinA bhAgo hriyate, labdhAH poDazamuhUrtAH, zeSANyavatiSThante paJcadazazatAniSaTsaptatyadhikAni, tAni dvApaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTyA guNayitavyAnItiguNakAracchedarAzyoSaSTyA-'pavartanA, jAto guNakArarAzirekarUpaH chedarAzi saptaSaSTi, tatroparitano rAzirekena guNita-stAvAneva jAtaH, tasya saptaSaSTyA bhAge hRte labdhAstrayoviMzatiSaSTibhAgAH 23 ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcatriMzatsaptaSaSTibhAgAH, tatra ye labdhAH SoDaza muhUrtAyecoddharitAH pAzcAtyAH paJcadaza muhUrtAste ekatra mIlyante, jAtA ekatriMzat, tatra triMzatA maghA zuddhA, pazcAduddharatyekaH sUryamuhUtaH, tata AgataM dvitIyaM parva zrAvaNamAsabhAvi paurNamAsIrUpaMpUrvaphAlganInakSatrasyaikaM muhUrtamekasyaca muhUrtasya trayoviMzatiM dvApaTibhAgAnekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcatriMzataM saptaSaSTi- bhAgAn bhuktvA sUrya parisamApayatIti, tathA ca vakSyati"tA eesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamaM puNNamAsiM caMde keNaM nakkhatteNaM joei?, tA dhaniTThAhiM, dhaNiTThANaM tinni muhuttA egUNavIsaMca vAvaTThibhAgA muhuttassa vAvaTThibhAgaMca sattahihA chettA paNNaTThI Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/77 cuNNiyA bhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNa nakkhatteNaM joei ?, tA puvvAhiM phagguNIhiM puvvANaM phagguNINaM aTThAvIsaM ca muhuttA aThThAvI (ttI) saMca bAvaThThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThihA chettA battIsaM cuNNiyA bhAgA sesA" iti / 174 tathA yadi caturviMzatyadhikena parvazatena paJca sUryanakSatraparyAyA labhyante tatastrabhi kiM labhAmahe atrAntyena rAzinA trikalakSaNena madhyo rAzi paJcakarUpo guNyate, jAtAH paJcadaza, teSamAdyena rAzinA bhAgaharaNaM, tatra rAzeH stokatvAd bhAgo na labhyate, tato nakSatrAnayanArthamaSTAdazabhi zataistriMzadadhikaiH saptaSaSTibhAgairguNayiSyAma iti guNa- kAracchedarAzyorarkhenApavarttanA, jAto guNakArarAzirnava zatAni paJcadazottarANi, chedarAzirdvASaSTi, tatra navabhi zataiH paJcadazottaraiH paJcadaza guNyante, jAtAni trayodaza sahasrANi sapta zatAni paJcaviMzatyadhikAni, tebhyaH saptaviMzati zatAnyaSTAviMzatyadhikAni puSya- satkAni zodhyante, sthitAni pazcAddaza sahasrANi nava zatAni saptanavatyadhikAni, chedarAzirdvASaSTirUpaH saptaSaSTyA guNito jAtAnyekacatvAriMzacchatAni catuSpaJcAzadadhikAni, tairbhAgo hiyate labdhe dve nakSatre 2, te cAzleSAmaghArUpe, azleSAnakSatraM cArddhakSetramityetadgatAH paJcadaza sUryamuhUrttA uddharitA veditavyAH / " zeSANi tiSThanti SaDviMzati zatAni navAzItyadhikAni, etAni muhUrttAnayanArthaM triMzatA guNyante, jAtAnyazItisahasrANi SaT zatAni saptatyadhikAni teSAM chedarAzinA bhAgo hiyate, ekonaviMzatirmuhUrttAH, zeSANyavatiSThante saptadaza zatAni catuzcatvAriMzadadhikAni, etani dvASaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTyA guNayitavyAnIti guNakAra cchedarAzyordvASaTyA'pavarttanA, jAto guNakArarAzirekarUpaH chedarAzi saptaSaSTi, tatroparitano rAzirekena guNitastAvAneva jAtaH, tasya saptaSaSTyA bhAgo hiyate, labdhAH SaDviMzati- dvaSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvau saptaSaSTibhAgau / tatra ye labdhA ekonaviMzatirmuhUrtAH ye coddharitAH pAzcAtyAH paJcadaza muhUrttAste ekatra mIlyante, jAtAzcatustrazanmuhUrttAH, tatra triMzatA pUrvaphAlgunI zuddhA, zeSAstiSThanti catvAro muhUrttAH tata AgataM tRtIyaM parva bhAdrapadagatAmAvAsyArUpaM uttarAphAlgunInakSatrasya caturo muhUrttAnikasya ca muhUrtasya SaDaviMzati dvASaSTibhAgAnekasya ca dvASaSTibhAgasya dvau saptaSaSTibhAgau bhuktvA sUrya parisamApayati, tathA ca vakSyati 'tA eesi NaM paMcahaM saMvaccharANaM doccaM amAvAsaM caMde keNaM nakkhatteNaM joei ?, tA uttarAhiM phagguNIhiM, uttaraphagguNINaM cattAlIsaM muhuttA pannattIsaM bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThihA chettA paNNaTThI cuNNiyA bhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joei ?, tA uttarAhiM ceva phagguNIhiM, uttarANaM phagguNINaM cattAlIsaM muhuttA paNatIsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThabhAgaM ca sattaTTA chettA paNNaThThI cuNNiyA bhAgA sesA' iti, evaM zeSaparvasamApakAnyapi sUryanakSatrANyAnetavyAni / athavedaM parvasu sUryanakSatraparijJAnArthaM pUrvAcAryopadarzitaM karaNaMtittIsaM ca muhuttA bisaTThi bhAgo ya do muhuttassa / cuttI cuNNiyabhAgA pavvIkayA rikkhadhuvarAsI // icchApavvaguNAo dhuvarAsIo ya sohaNaM kuNasu / pUsAINaM kamaso jaha diTThamaNaMtanANIhiM // ugavIsaMca muhuttA teyAlIsaM bisaTThibhAgA ya / 119 11 // 2 // // 3 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM-20 175 tettIsa cuNNiyAo pUsassa ya sohaNaM evaM // // 4 // uguyAlasayaM uttaraphaguM uguNaTTha do visAhAsu / cattArinavottara uttarANa sADhANa sojjhANi // savvattha pussasesaM sojhaM abhiissa curugviisaa| bAvaTThI chaTabhAgA battIsaM cuNiyA bhAgA / / uguNattarapaMcasayA uttarabhaddavaya satta uguvIsA / rohiNi aTThanavottara punavvasaMtammi sojjhANi / / // 7 // aTThasayA uguvIsA visaTThibhAgA ya hoMti cauvIsaM / chAvaThThI sattaTThibhAgA pusassa sohaNagaM / / etesAM krameNa vyAkhyA-trayastriMzanmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya dvau dvASaSTibhAgAvekasya ca dvASaSTibhAgasya catustriMzaJcUrNikAbhAgAH, eSa sarveSvapi parvasu parvIkRtaHekena parvaNA niSpAdita RkSadhruvarAzi-sUryanakSatraviSayodhruvarAzi, kathametasyotpattiriti cet, ucyate, trairAzikAt, taccedaM trairAzikaM yadi caturviMzatyadhikena parvazatena paJca sUryanakSatraparyAyA labhyante, tata ekena parvaNA kiM labhAmahe ?, atrAntvena rAzinA madhya- rAziguNyate, jAtaH sa tAvAneva, 'ekena guNitaM tadeva bhavatIti vacanAt, tataH caturviMzatyadhikena parvazatena bhAgo hriyate, tatroparitanarAzeH stokatvAd bhAgona labhyate, labdhA ekasya sUryanakSatra-paryAyasya paJca caturviMzatyadhikazatabhAgAH, tatra nakSatrANi kurma ityaSTAdazabhi zataiH triMzadadhikaiH saptaSaSTibhAgaiH paJca guNayiSyAma iti guNakAracchedarAzyorarddhanApavartanA, jAto guNakArarAzinava zatAni paJcadazottarANi , chedarAziSiSTi, tatra navabhi zataiH paJcadazottaraiH paJca guNyante, jAtAni paJcacatvAriMzacchatAni paJcasaptatyadhikAni, etAni muhUrtAnayanArthaM triMzatA guNyante, jAtamekaM lakSaM saptatriMzatsahasrANi dve zate paJcAzadadhike ,chedarAzizca dvASaSTirUpaH saptaSaSTyA guNyate, jAtAnyekacatvAriMzacchatAni catuSpaJcAzadadhikAni, tairbhAgo hriyate labdhAstriyastrazanmuhUrtAH, zeSaM tiSThatyaSTaSaSTyadhikaMzataM, etad vASaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTyA guNayitavyamiti guNakAracchedarAzyoSiSTyA'pavartanA, jAto guNakArarAzirekarUpazchedarAzi saptaSaSTirUpaH, ekena ca guNitaM tadeva bhavati, tato'STaSaThyadhikameva zataM jAtaM, tasya saptaSaTyA bhAgo hriyate, labdhau dvau dvASaSTibhAgau, ekasya ca dvASaSTibhAgasya catustriMzatsaptaSaSTibhAgA iti| ___'icchApavve' tyAdi, icchAviSayaM yatparva-parvasaGkhyayAnaM icchAparvatadaguNo-guNakAro yasya dhruvarAzestasmAt, kimuktaM bhavati?-IpsitaM yatparva tatsaGkhyayA guNitAt dhruvarAzeH puSyAdInAM nakSatrANAM kramazaH-krameNa sodhanaM kuryAdyathA diSTaM-yathA kathitamanantajJAnibhi, kathaM kathitamityAha-'ugavIsaM ce' tyAdi gAthA, ekonaviMzatirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzad dvASaSTibhAgA ekasya dvASaSTibhAgasya trayastriMzacUrNikAbhAgAH etad-etAvapramANaM puSyazodhanakaM, kathametAvataH puSyazodhanakasyotpattiriti cet, ucyate, iha pAzcAtyayugaparisamAptau puSyasya trayoviMzati saptaSaSTibhAgAgatAzcatuzcatvAriMzadavatiSThante, tatastemuhUrtAnayanArthaM triMzatA guNyante, jAtAnitrayodazazatAni viMzatyadhikAni,teSAMsaptaSaSTyA bhAgohriyate, labdhAekonaviMzatirmuhUrtAH, zeSAstiSThati saptacatvAriMzat, sA dvASaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTyA guNyate, jAtAnyekonatriMzat Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/77 zatAni caturdazottarANi, tata eteSAM saptaSaSTyA bhAgohriyate, laDhyAstracatvAriMzatdvASaSTibhAgAHekasya ca dvASaSTibhAgasaya trayastrazat saptaSaSTibhAgA iti| 'uguyAlasaya'mityAdi, ekonacatvAriMzaM-ekonacatvAriMzadadhikaM muhUrttazatamuttAphAlgunInAM-uttarAphAlgunIparyantAnAM nakSatrANAM zodhyam, dve zate ekonaSaSTe-ekonaSaSTyadhike vizAkhAsu-vizAkhAparyanteSuzodhye, catvAri muhUrtazatAni navottarANi uttarASADhAnAM-uttarASADhAparyantAnAM nakSatrANAMzodhyAni, 'savvatthe'tyAdi, eteSu sarveSvapi zodhaneSu yatpuSyasya muhUrtebhyaH zeSaM-tricatvAriMzanmuhUrtasya dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastriMzatsaptaSaSTibhAgA ti tatpratyekaM zodanIyaM, tathA abhijitazcatvAri muhUrttazatAni ekonaviMzAni-ekonaviMzatyadhikAni SaT dvASapTibhAgA muhUrtasyaikasya ca dvApaSTibhAgasya dvAtriMzacUrNikAbhAgAH-saptaSaSTibhAgA iti zodhyam, etAvatA puSyAdInyabhijidantAninakSatrANi zuddhayantItibhAvArthaH / tathA 'uguNattare' tyAdi, ekonasaptatAni-ekonasaptatyadhikAni paJca muhUrttazatAni uttara-bhAdrapadAnAM-uttarabhAdrapadAntAnAM zodhyAni, tathA saptazatAnyekonaviMzAni-ekonaviMzatyadhi-kAni rohiNIparyantAnAM zodhyAni, punarvasvante-punarvasuparyante aSTau zatAni navottarANi shodhyaani| 'aTTasae'tyAdi, aSTau zatAnyekonaviMzAni-ekonaviMzatyadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgas SaTSaSTi saptaSaSTibhAgA iti puSyasya zodhanakaM, etAvatA ripUrNa eko nakSatraparyAyaH zuddhatIti tAtparyArthaH, eSa karaNagAthAkSarArthaH / sampratikaraNabhAvanA kriyate-tatra ko'pi pRcchati prathamaM parva kasmin sUryanakSatre parisamAptimupaiti ?, tatra dhruvarAzistrayastriMzanmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya dvau dviSaSTibhAgAvekasya ca dvASaSTibhAgasya catustriMzat saptaSaSTibhAgA ityevaMrUpo dhriyate dhRtvA caikena guNyate, ekena guNitaM tadeva bhavati, tataH puSyazodanamekonaviMzatirmuhUrtAH ekasya camuhUrtasya tricatvAriMzadvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastriMzatsaptaSaSTibhAgA ityevaMpramANaM zodhyate, tata sthitAstrayodaza muhUrtAekasya ca muhUrtasya ekaviMzatiSiSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAgaH, tata AgatametAvadazleSAnakSatrasya sUryo bhUktvA prathamaM parva zrAvaNamAsabhAvyamAvAsyAlakSaNaM parisamApayatIti / dvitIyaparvatacintAyAM sa eva dhruvarAzi dvAbhyAM guNyate, jAtA SaTSaSTirmuhUrtAH ekasya ca muhUrtasya paJca dvASapTibhAgAH ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAgaH, etasmAd yathoditapramANaM puSyazodhanakaM zodhyante, sthitAH pazcAt SaTcatvAriMzanmuhUrtAH trayoviMzatiSiSTibhAgAH muhUrtasya ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcatriMzatsaptaSaSTibhAgAH tataH paJcadazabhirmuhUrtarazleSAzuddhA triMzatA maghA, sthitaH pazcAdeko muhUrttaH tata AgataM dvitIyaMparvapUrvaphAlgunInakSatrasyaikaM muhUrtamekasyaca muhUrtasya trayoviMzatiM dvASaSTibhAgAnekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcatriMzataMsaptaSaSTibhAgana bhuktvA sUrya parisamApti nyti| ___ tRtIya parvacintAyAM sa eva dhruvarAziH tribhirguNyate jAtA navanavatirmuhUrtAH ekasya ca muhUrtasya sapta dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcatriMzatsaptaSaSTibhAgAH, etasmAtpuSyazodhanaM zodhyante, sthitAH pazcAdekonasaptatirmuhUrtAH ekasya ca muhUrtasya SaDviMzatiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasdvau saptaSaSTibhAgau, tataH paJcadazabhirmuhUrterazleSA triMzatA maghAtriMzatA pUrvaphAlgunI, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRta - 20 177 sthitAH pazcAt catvAro muhUrtAH, AgataMtRtIyaM parva bhAdrapadAmAvAsyArUpamuttaraphAlgunInakSatrasya caturomuhUtanikasya ca muhUrtasya SaDviMzati dvASaSTibhAgAnekasya ca dvASaSTibhAgasya dvau saptaSaSTibhAgau bhuktvA sUrya parisamApayati, evaM zeSaparvasvapi sUryanakSatrANi veditavyAni / tatra yugapUrvArddhabhAvidvASaSTiparvagatasUryanakSatrasUcikA imAH pUrvAcAryopadarzitA gaathaaH||1|| "sappabhaga ajamadugaM hattho cittA visAha mitto y| jeThThAigaMca chakkaM ajAbhivuDDIdu puusaasaa|| // 2 // chakkaM ca kattiyAI piibhaga ajjamadugaMca cittA ya / vAu visAhA aNurAha jeTTa AuMca viisdugN|| // 3 // savaNa dhaniTThA ajadeva abhivuDDI duassa jamabahulA / rohiNi somadiidugaM pusso pii bhagajamA httho| // 4 // cittA ya jiTThavajjA abhiIaMtANi aTTha rikkhANi / ____ee jugapuvvaddhe bisaTThipavvesu rikkhANi / / etAsAM vyAkhyA-prathamasya parvaNaH samAptau sUryanakSatraMsappaH-sappadavatopalakSitA azleSA 1,dvitIyasya bhago-bhamadevatopalakSitAH pUrvaphAlgunyaH2 tato'ryamadvikamiti tRtIyasyaparvaNo'ryamadevatopalakSitA uttaraphAlgunyaH 3 caturthasyApyuttaraphAlgunyaH 4 paJcamasya hastaH 5 SaSThasya citrA 6 saptamasya vizAkhA7 aSTamasya mitro-mitradevatopalakSitA anurAdhA 8 tato jyeSThAdikaM SaTkaM krameNa vaktavyam, tadyathA-navamasyajyeSThA 9 dazamasya mUlaM 10 ekAdazasya pUrvASADhA 11 dvAdazasyottarASADhA 12 trayodazasya zravaNaH 13 caturdazasya dhaniSThA 14 paJcadasya ajaHajadevatopalakSitAH pUrvAbhadrapadAH 15 SoDazasyAbhivRddhiH-abhivRddhidevatopalakSitA uttarabhadrapadA 16 saptadazasyottarabhadrapadA 17 aSTAdazasya puSyaH-puSyadevatopalakSitA revatI 18 ekAnaviMzatitamasyAzvaH-azvadevatopalakSitA azvinI 19 SaTkaM ca kRttikAdikamiti, viMzatitamasya kRttikAH 20 ekaviMzatitamasya rohiNI 21 dvAviMzatitamasya mRgaziraH 22 trayoviMzatitamasyAA 23 caturviMzatitamasya punarvasuH 24 paJcaviMzatitamasya puSyaH 25 SaDviMzatitamasya pitaraH-pitRdevatopalakSitA maghAH 26 saptaviMza-titamasya bhago-bhagadevatopalakSitAH pUrvaphAlgunyaH 27 aSTAviMzatitamasyAryayA-aryamadevA uttaraphAlgunyaH 28ekonatriMzatta masyApyattaraphAlgunyaH 29 triMzattamasya citrA 30 ekatriMzattamasya vAyu:-vAyudevatopalakSitA svAti 31 dvAtriMzattamasya vizAkhA 32 trayastrazattamasyAnurAdhA 33 catustriMzattamasya jyeSThA 34 / / paJcatriMzattamasya punarAyuH-AyurdevatopalakSitAH pUrvASADhAH 35 SaTtriMzattamasya viSvag devA uttarASADhA 36 saptatriMzatamasyApyuttarASADhA 37 aSTAtriMzattamasya zravaNaH 38 ekonacatvAriMzattamasya dhaniSThA 39 catvAriMzattamasyAjaH-ajadevatopalakSitA pUrvabhadrapadA 40 ekacatvAriMzattama- syAbhivRddhi:-abhivRddhidevA uttarabhAdrapadAH 41 dvAcatvAriMzattamasyApyuttarabhAdrapadA 42 tricatvAriMza- ttamasyAzvaH-azvadevA azvinI 43 catuzcatvAriMzattamasya yamo-yamadevA bharaNI 44 paJcacatvAriM- zattamasya bahulAH-kRttikAH 45 SaTcatvAriMzattamasya 12/12 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/77 rohiNI 46 saptacatvAriMzattamasya somaH - somadevopalakSitaM mRgaziraH 47 aditidvikamiti aSTacatvAriMzattamasyAditi- aditidevopalakSitaM punarvasunakSatraM 48 ekonapaJcAzattamasyApi punarvasunakSatraM 49 paJcAzattamasya puSyaH 50 / ekapaJcAzattamasya pitA- pitRdevA maghAH 51 dvApaJcAzattamasya bhago-bhagadevatopalakSitAH pUrvaphAlgunyaH 52 tripaJcAzattamasyAryamA - aryamadevatopalakSitA uttaraphAlgunyaH 53 catuHpaJcAzatamasya hasta 54 ata UrardhvaM citrAdIni abhijitparyantAni jyeSThAvarjAnyaSTau nakSatrANi krameNa vaktavyAni, tadyathA-paJcapaJcAzattamasya citrA 55 SaTpaJcAzattamasya svAti 56 saptapaJcAzattamasya vizAkhA 57 aSTapaJcAzattamasya anurAdhA 58 ekonaSaSTitamasya mUlaH 59, SaSTitamasya pUrvASADhAH 60 eka, SaSTitamasyottarASADhA : 61 dvASaSTitamasyAbhijiditi 62, etAni nakSatrANi yugasya pUrvArddha dvASaSTisaGghayeSu parvasu yathAkramaM yuktAni / 178 evaM karaNavazena yugasyottarArddhe'pi dvASaSTisaGghayeSu parvasu jJAtavyAni / kiM parva caramadivase kiyatsu muhUrtteSu gateSa samAptimiyarttItyetadviSayaM yatkaraNamabhihitaM pUrvAcAryaistadabhidhIyate'cauhiM hiyammi pavve ekka sesaMmi hoi kaliogo / besu ya dAvarajummo tisu teyA causu kaDajummo // kalioge tenauI pakkhevo dAvarammi bAvaTThI / 119 11 // 2 // Ue ekkatIsA kaDajumme natthi pakkhevo // sesaddhe tIsaguNe bAvaTTI bhAiyaMmi jaM laddhaM. jANe taisu muhattesu ahorattassa taM pavvaM // // 3 // etAsAM krameNa vyAkhyA-parvaNi-parvarAzau catubhirbhakte sati yadyekaH zeSo bhavati tadA sa rAzi kalyojo bhaNyate dvayoH zeSayordvAparayugmastraSu zeSeSu tretaujazcaturSu zeSeSu kRtayugmaH, 'kalioye' tyAdi, tatra kalyojorUparAzau trinavati prakSepaH- prakSepaNIyo rAzi, dvAparayugye dvASaSTi tretaujasi ekatriMzat kRtayugme nAsti prakSepaH, evaM pkSiptaprakSepANa parvarAzInAM satAM caturviMzatyadhikena parvazatena bhAgo hriyate, hRte ca bhAge yaccheSamavatiSThate tasyAyaM vidhi- 'sesaddhe' ityAdi, zeSazcaturviMzatyadhikena zatena bhAge hRte avaziSTasyArddha kriyate, kRtvA ca triMzatA guNyate, guNayitvA ca dvASaSTyA bhajyate, bhakte sati yallabdhaM tAn muhUrttAn jAnIhi, labdhazeSaM muhUrttabhAgAn, tata evaM svaziSyebhyaH prarUpaya, tadvivakSitaM parva carame ahorAtre sUryodayAttAvatsu muhUrtteSu tAvatsu ca muhUrttabhAgeSu atikrAnteSu parisamAptamiti, eSa karaNagAthAkSarArthaH / bhAvanA tviyam-prathamaM parvacarame'horAtre kati muhUrttAnatikramya samAptamiti jijJAsAyAmeko dhriyate, ayaM kila kalyojo rAzirityatra trinavati prakSipyate, jAtA caturnavati, asya caturviMzatyadhikena zatena bhAgo harttavyaH, saca bhAgo na labhyate rAzeH stokatvAt, tato yathAsambhavaM karaNalakSaNaM karttavyaM, tatra caturnavaterarddha kriyate, jAtA saptacatvAriMzat, sA triMzatA guNyate, jAtAni caturdaza zatAni dazottarANi teSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate, labdhA dvAviMzatirmuhUrttA, zeSA tiSThati SaTacatvAriMzat, tatazchedyacchedakarAzyorarddhanApavarttanA, labdhAstrayoviMza-tirekatriMzabhAgAH AgataM prathamaM parva carame ahorAtre dvAviMzatiM muhUrttAn ekasya ca muhUrttasya trayoviMzatimekatriMzadbhAgAnatikramya 9 " Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM-20 179 samAptiM gtmiti| dvitIyaparvajijJAsAyAM dviko dhriyate, sa kila dvAparayugmarAziriti dvASaSTi purakSipyata, jAtA catuHSaSTi, sA ca caturviMzatyadhikasyazatasyabhAgaMna prayacchati tatastasyAI kriyate, jAtA dvAtriMzat, sAtriMzatA guNyate, jAtAni nava zatAni SaSTyadhikAni, teSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate, labdhAH paJcadaza muhUrtAH, pazcAdavatiSThate triMzat, tatazchedyacchedakarAzyorarddhanApavartanA, labdhAH paJcadaza ekatriMzadbhAgAH, AgataM dvitIyaM pvacarame'horAtre paJcadaza muhUrtAnekasya ca muhUrtasya paJcadaza ekatriMzadbhAgAnatikramya dvitIyaM parva samAptamiti / tRtIyaparvajijJAsAyAM triko dhriyate, sa kila tretaujorAziriti tatraikatriMzat prakSipyate, jAtA catustriMzat, sA caturviMzatyadhikasyazatasya bhAgaMnaprayacchati tatastasyArddhaM kriyate, jAtAH saptadaza, te triMzatA guNyante, jAtAni paJca zatAni dezottarANi, teSAM dvASaSTyA bhAgo hriyate, labdhA aSTau, zeSAstiSThanti caturdaza, tatazchedyacchedakarAzyoraddhenApavartanA, labdhAH sapta ekatriMzadbhAgAH, AgataM tRtIyaM parva carame'horAtre aSTau muhUrttAnekasya sapta ekatriMzadbhAgAnatikramya samAptiM gtmiti| caturthaparvajijJAsAyAM catuSkodhriyate, sakila kRtayugmarAziritinakimapitatraprakSipyate, catvArazcaturviMzatyadhikasya zatasya bhAgaMna prayacchati, tataste'rddha kriyante, jAtau dvau, tau triMzatA guNyete, jAtASaSTi60, tasyAdvASaSTyA bhAgo hriyate,bhAgazca na labhyate itichedyacchedakarAzyora nApavartanA, jAtAstrazadekatriMzadbhAgAH, AgataM caturthaM parva carame'horAtre muhUrtasya triMzatamekatriMzadbhAgAnatikramya samAptiM gacchatItyevaM zeSeSvapi parvasubhAvanIyaM / caturviMzatyadhikazatatamaparvajijJAsAyAMcaturviMzatyadhikaMzataMdhriyate, tasya kila caturbhirbhAge hatena kimapi zeSamavatiSThate iti kRtayugmo'yaM rAzi, tato'tra nakimapiprakSipyate, tatazcaturviMzatyadhikena zatena bhAgo hiyate, jAto rAzirnirlepaH, AgataMparipUrNacaramamahorAtraM bhuktvA caturviMzatitamaM parvasamAptiM gtmiti| ___ tadevaMyathApUrvAcAryairidameva parvasUtramavalambyaparvaviSayaM vyAkhyAnaM kRtaM tathA mayA vineyajanAnugrahayA svamatyanusAreNopadarzitaM, samprati prastutamanuzriyate-tatra yugasaMvatsararo'bhihitaH, sAmprataM pramANasaMvatsaramAha mU. (78) tA pamANasaMvacchare paMcavihe paM0, taM0-nakkhatte caMde uDU Aicce abhivddddie| vR. 'pamANe tyAdi, pramANasaMvatsaraH paJcavidhaHprajJaptaH, tadyathA-nakSatrasaMvatsara RtusaMvatsarazcandrasaMvatsaraH AdityasaMvatsaro'bhivarddhitasaMvatsarazca, tatra nakSatracandrAbhivarddhitasaMvatsarANAM svarUpaM prAgevoktamidAnIM RtusaMvatsarAdityasaMvatsarayoH svarUpamucyate-tatra dve ghaTike eko muhUrtastriMzanmuhUrtA ahorAtraH paJcadaza paripUrNA ahorAtrAH pakSaH dvau pakSau mAso dvAdaza mAsAH saMvatsaro, yasmiMzca saMvatsare trINizatAniSaSTyadhikAni paripUrNAnyahorAtrANAM bhavati eSa RtusaMvatsaraH, Rtavo lokaprasiddhAH vasantAdayaH tatpradhAnaH saMvatsara RtusaMvatsaraH, asya cAparamapi nAmadvayamasti, tadyathA karmasaMvatsaraH savanasaMvatsaraH, tatra karma-laukiko vyavahAstapradhAnaH saMvatsaraH karmasaMvatsaraH, loko hi prAyaH sarvo'pyanenaiva saMvatsareNa vyavaharati, tathA caitadgataM mAsama Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/78 dhikRtyaanytroktm||1|| "kammo niraMsayAe mAso vavahArakArago loe / sesAo saMsayAe vavahAre dukkaro dhittuM // " tathA savanaM-karmasu preraNaM 'SU preraNe' iti vacanAt tapradhAnaH saMvatsaraH savanasaMvatsara ityapyasya nAma, tathA coktN||1|| "be nAliya muhutto saTThI uNa nAliyA ahortto| pannarasa ahorattA pakkho tIsaM diNA maaso|| // 2 // saMvaccharo u bArasa mAsA pakkhA ya te cauvvIsaM / tinneva sayA saThThA havaMti raaiNdiyaannNtu|| // 3 // eso u kamo bhaNio niamA saMvaccharassa kammassa / kammotti sAvaNotita ya uuittiya tassa naamaanni|| . tathA yAvatA kAlenaSaDapi prAvRDAdayaH RtavaH paripUrNAprAvRttAbhavantitAvAnkAlavizeSa AdityasaMvatsaraH, uktaMca- "chappi uUpariyaTTA eso saMvaccharo u Ainco" tatra yadyapi loke SaSTyahorAtrapramANaHprAvRDAdika RtuHprasiddhaH tathApiparamArthataH sa ekaSaSTyahorAtrapramANo veditavyaH, tathaivottarakAlamavyabhicAradarzanAt, ata eva cAsmin saMvatsare trINi zatAni SaTSaSTyadhikAni rAtrindivAnAM dvAdazabhizca mAsaiH saMvatsaraM bhavati, tathA cAnyatrApi paJcasvapi saMvatsareSu yathoktameva rAtrindivAnAM primaannmktN| // 1 // "tinni ahorattasayA chAvaTThA bhakkharo havai vaaso| __tinni sayA puNa saTThA kammo saMvaccharo hoi|| // 2 // tinni ahorattasayA caupannA niyamaso hvicNdo| __bhAgo ya bAraseva ya bAvaDhikaeNa cheenn|| // 3 // tinni ahorattasayA sattAvIsA ya hoMti nkkhttaa| ___ ekkAvannaM bhAgA sattaTThikaeNa cheenn|| // 4 // tinni ahorattasayA tesIIceva hoi abhivddddii| ___ coyAlIsaM bhAgA bAvaThikaeNa cheenn|| etAzcatasro'pi gAthAH sugamAH, idaM ca pratisaMvatsaraM rAtrindivaparimANamagre'pi vakSyati paramiha prastAvAduktaM / samprati vineyajanAnugrahAya saMvatsarasaGkhyAto mAsasaGkhyA pradarzyate tatra sUryasaMvatsarasya parimANaM trINi zatAni SaTSaSTyadhikAni rAtrindivAnAM dvAdazabhizca mAsaiH saMvatsarastatra trayANAM zatAnAM SaTSaSTyadhikAnAM dvAdazabhirbhAgo hriyate, labdhAH triMzat , zeSANi tiSThantiSaT, te arddha kriyate, jAtA dvAdaza, tato labdhamekaM divasasyArddhametovatparimANaH sUryamAsaH, tathA karmasaMvatsarasya parimANaMtrINizatAni SaSTyadhikAnirAtrindivAnAM teSAMdvAdazabhirbhAge hRte labdhAstriMzadahorAtrA etAvatkarmamAsaparimANaM, tathA candrasaMvatsarasya parimANaM trINyahorAtrazatAnicatuSpaJcAzadadhikAni dvAdazacadvASapTibhAgA ahorAtrasya, tatratrayANAM zatAnAM catuSpaJcAzadadhikAnAMdvAdazabhirbhAgahRtelabdhA ekonatriMzadahorAtrAH,zeSAH tiSThanti SaTahorAtrAH, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 20 te dvASaSTibhAgakaraNArthaM dvASaSTyA guNyante, jAtAni trINi zatAni dvisaptatyadhikAni, ye'pi dvAdazadvASaSTibhAgA uparitanAste'pitatra prakSipyantejAtAnitrINizatAnicaturazItyadhikAni, teSAM dvAdazabhirbhAge hate labdhA dvAtriMzat dvASaSTibhAgAH, etaavccndrmaasprimaannN| tathA nakSatrasaMvatsarasya parimANaM trINi zatAni saptaviMzatyadhikAni rAtrindivAnAmekasya carAtrindivasya ekapaJcAzatsaptaSaSTibhAgAH, tatratrayANAMzatAnAMsaptaviMzatyadhikAnAM dvAdazabhibhAgo hriyate, labdhAH saptaviMzatirahorAtrAH, zeSAstrayastiSThanti, tataste'pi saptaSaSTibhAgakaraNArthasaptaSaSTyA guNyante, jAte dvezate ekottare, ye'pica uparitanAekapaJcAzatsaptaSaSTibhAgAste'pitatraprakSipyante, jAte dve zate dvipaJcAzadadhike, teSAM dvAdazabhirbhAge hRte labdhA ekaviMzati saptaSaSTibhAgAH, etavannakSatramAsaparimANaM, tathA abhivarddhitasaMvatsarasya parimANaM trINi rAtrindiva- zatAni tryazItyadhikAni catuzcatvAriMzaca dvASaSTibhAgA rAtrindivasya, tatratrayANAMzatAnAMtryazI-tyadhikAnAM dvAdazabhirbhAgo hriyate, labdhA ekatriMzadahorAtrAH seSAstiSThantyahorAtrA ekAdaza, te ca caturviMzatyuttarazatabhAgakaraNArthaM caturviMzatyuttarazatena guNyante, jAtAni trayodaza zatAni catuHSaSTyadhikAni , ye'pi coparitanAzcatuzcatvAriMzad dvASaSTibhAgAste'pi caturviMzatyuttarazatabhAgakaraNArthaM dvAbhyAM guNyante, jAtA'STAzIti, sA'nantararAzau prakSipyate, jAtAnicaturdaza zatAni dvipaJcAzadadhikAni, teSAM dvAdazabhirbhAgo hriyate, labdhamekaviMzatyuttaraM zataM caturviMzatyuttarazatabhAgAnAM, etAvadabhivarddhitamAsaparimANaM, tathA coktm||1|| "Aico khalu mAso tIsaM addhaM ca sAvaNo tiisN| caMdo eguNatIsaM bisaThThibhAgA ya battIsaM / / // 2 // nakkhatto khalu mAso sattAvIsaM bhave ahorttaa| __ aMsA ya ekavIsA sattaTThikaeNa cheenn|| // 3 // abhivaDDio ya mAso ekkatIsaM bhave ahorttaa| ____ bhAgasayamegavIsaM cauvIsasaeNa cheeNaM / / samprati etaireva paJcabhiH saMvatsaraiH prAguktasvarUpaM yugaM-paJcasaMvatsarAtmakaMmAsAnadhikRtya pramIyate, tatra yugaM-prAguditasvarUpaM yadi sUryamAsairvibhajyate tataHSaSTisUryamAse sAstriMzadahorAtrA yuge cAhorAtrANAmaSTAdazazatAni triMzadadhikAni bhavanti, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, iha yuge trayazcandrasaMvatsarA dvau cAbhivarddhitasaMvatsarau, ekaikasmiMzca candrasaMvatsare'horAtrANAM trINi zatAni catuSpaJcAzadadhikAni bhavanti, dvAdazacadvASaSTibhAgAahorAtrasya, tata etatribhirguNyate, jAtAnyahorAtrANAM trINi zatAni tryazItyadhikAni catuzcavAriMzacca dvASaSTibhAgA ahorAtrasya / (tata etadvAbhyAMguNyatejAtAni saptaSaSTyadhikAni sapta zatAnyahorAtrANAMSaDviMzatizca dviSaSTibhAgA ahorAtrasya, tadevaM candrasaMvatsaratryAbhivarddhitasaMvatsaradvayAhorAtramIlane triMzadadhikAnyahorAtrANAmaTAdazazatAni, sUryamAsasya ca pUrvoktarItyA sArddhatriMzadahorAtramAnateti tena bhAge kRte spaSTameva SaSTelAbhaH, tathAhi-aSTAdazazatyAstriMzadadhikAyA ardhIkaraNAya dvAbhyAM guNane SaSTyadhikA SaTtriMzacchatI triMzatazcArdhIkaraNAya dvAbhyAM guNane SaSTi ekaprakSepe ekaSaSTistena pUrvoktarAzeH bhAge kRte labhyate SaSTi, tathA ca yugamadhye sUryamAsAH SaSTiriti sthitaM / sAvanasya tu Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/78 mAsA ekaSaSTi, triMzaddinamAnatvAdtasya triMzadadhikAyAaSTAdazazatyAstriMzatA bhAgeekaSaSTeAbhAt candramAsA dviSaSTiryata ekonaviMzatyA ahorAtrairekonatriMzatA dviSaSTibhAgairadhikairmAsaH, yugadinAnAM tairbhAge ca dvASaSTe bhAt, kathaM ? triMzadadhikAyA aSTAdazazatyA dviSaTibhAgakaraNArthaM guNakAre ekaMlakSaM trayodaza sahasrANiSaSTyadhikamekaMzataM ,candramAsasyApibhAkaraNAyadviSaSTyAekonaviMzati guNiteprakSiptecadvAtriMzatitriMzadadhikAyA aSTAdazazatyAbhAvaH tayAbhaktepUrvoktarAzaudvASarbhAvAt candramAsA dvASaSTiriti / nakSatramAsAH sapta,Ti, kathamiti cet, nakSatra-mAsastAvat saptaviMzatyA ahorAtrairekaviMzatyA ca sptssssttibhaagaiH)| tatra saptaviMzatirahorAtrAH saptaSaSTibhAgakaraNArthasaptaSaSTyAguNyante,jAtAnyaSTAdazazatAni navottarANi , tata uparitanA ekaviMzati saptapTibhAgAstatra prakSipyante, jAtAnyaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni, yugasyApi sambandhinastrazadadhikASTAdazazatapramANA ahorAtrAH saptaSaSTyA guNyante, jAtaeko lakSaHdvAviMzatisahasrANiSaT zatAnidazottarANi, eteSAmaSTAdazazataistrazadadhikainakSatra mAsasatkasaptaSaSTibhAgarUpairbhAgo hriyate, labdhAH sptssssttirbhaagaaH|| tathA yadiyugamabhivarddhitamAsaiH paribhajyatetadAabhivarddhitamAsA yugebhavantisaptapaJcAzat sapta rAtrindivAniekAdaza muhUrtA ekasyacamuhUrtasya dvASaSTibhAgAstrayoviMzati, tathAhi-abhivarddhitamAsaparimANamekatriMzadahorAtrA ekaviMzatyuttaraMzataM caturviMzatyadhikatabhAgAnAmahorAtrasya, tata ekatriMzadahorAtrAzcaturviMzatttarazatabhAgakaraNArthaM caturviMzatyuttareNazatena guNyante, jAtAnyayAtriMzacchatAnicatuzcatvAriMzadadhikAni,tata uparitanamekaviMzatyuttaraM zataMbhAgAnAMtatraprakSipyate, jAtAnyekonacatvAriMzacchatAni paJcaSaSTyadhikAni, yAni ca yugeahorAtrA- NAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni tAni caturviMzatyuttareNa zatena guNyante, jAte dve lakSe SaDviMzati sahasrANi nava zatAni viMzatyadhikAni, tata eteSAmekonacatvAriMzacchataiH paJcaSaSTyadhikairabhivarddhitamAsasatkaca turviMzatyuttarazatabhAgarUpairbhAgo hriyate, labdhAH saptapaJcA-zanmAsAH, zeSANi tiSThanti navazatAni paJcadazottarANi , teSAmahorAtrAnayanAya caturviMzatyadhi-kena zatena bhAgo hriyate, labdhAni sapta rAtrindivAni, zeSAstiSThanti caturviMzatyuttarazatabhAgAH saptacatvAriMzat, tatra caturbhiAgairekasya ca bhAgasya caturbhistriMzadbhAgairmuhUrto bhavati, tathAhi ___ ekasminnahorAtre triMzanmuhUrtA ahorAtre ca caturviMzatyuttaraM zataM bhAgAnAM kalpitamAste, tatastasyacaturviMzatyuttarazatasya triMzatA bhAgehatelabdhAzcatvArobhAgAH ekasyacabhAgasya satkAzcatvArastriMzadabhAgAstatra paJcacatvAriMzadbhAgairekasyaca bhAgasya satkaizcaturdazabhistriMzadbhAgairekAdaza muhUrtA labdhAH, zeSastiSThatyeko bhAga ekasya ca bhAgasya satkAH SoDaza triMzadbhAgAH, kimuktaM bhavati?-SaTcatvAriMzatriMzadbhAgA ekasya bhAgasya satkAH zeSAstiSThanti, teca kila muhUrtasya caturviMzatyuttarazatabhAgarUpAstataH SaTcatvAriMzatazcaturviMzatyuttarazatasyacadvikenApavartanA kriyate, labdhA muhUrtasya dvASaSTibhAgAstrayoviMzati, uktaM caitdnytraapi||1|| "tattha paDimijjamANe paMcahiM mANehiM savvagaNiehiM / mAsehiM vibhajjaMtA jai mAsA hoti te vocchN|" atra 'tatthe titatra, paMcahimANehi'ttipaMcabhirmAnaH-mAnasaMvatsaraiH-pramANasaMvatsarairAditya Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM-20 candrAdibhirityarthaH, pUrvagaNitaiH-prAkpratisaGkhyAtasvarUpaiHpratimIyamAne-pratigaNyamAnemAsaiHsUryAdimAsaiH, zeSaM sugmm| // 1 // "AicceNa u sahI mAsA uuNo u hoMti egtttthii| caMdeNa u vAvaTThI sattaThThI hoti nkkhtte|| // 2 // sattAvaNNaM mAsA satta ya rAiMdiyAiM abhivaDDhe / ikkArasa yamuhuttA bisaTThibhAgA ya tevIsaM // -samprati lakSaNasaMvatsaramAhamU. (79) tA lakkhaNasaMvacchare paMcavihe paM0-nakkhatti caMde uDu, Aicce abhivuhie| tA nakkhatte NaM saMvacchareNaM paMcavihe paM0 vR. 'lakkhaNesaMvacchare tyAdi, lakSaNasaMvatsaraH paJcavidhaH-paJcaprakAraH prajJaptaH, tacca paJcavidhatvaM prAguktameva draSTavyaM, tadyathA-nakSatrasaMvatsaraHcandrasaMvatsaraH RtusaMvatsaraH AdityasaMvatsaro'bhivarddhitazca, kimuktaM bhavati? -na kevalamete nakSatrAdisaMvatsarA yathoktarAtrindivaparimANA bhavanti kintu tebhyaH pRthagbhUtA anye'pi vakSyamANalakSaNopetAH, tato lakSaNopapannaH saMvatsaraH pRthak paJcavidho bhavatIti, tatra prathamato nakSatrasaMvatsaralakSaNamAha-'tA nakkhatte'tyAdi, 'tA' iti tatra nakSatrasaMvatsaro lakSaNamadhikRtya paJcavidhaH prajJaptaH, kimuktaM bhavati? -nakSatrasaMvatsarasya paJcavidhaM lakSaNaM prajJaptamiti, tadevAhamU. (80) samagaM nakkhattA joyaM joeMti, samagaM udU prinnmNti|. naccuNhaM nAisIe bahuudae hoi nakkhatte // vR. "samagaM nakkhattA jogaMjoeMti samagaMUu prinnmNti| naccuNha nAtisIto bahuudao hou nkkhtto||ysmin saMvatsare samakaM-samakameva ekakAlameva Rtubhisaheti gamyatenakSatrANiuttarASADhAprabhRtIni yogaMyuJjanti-candreNa saha yogaMyuJjanti santi tAMpaurNamAsI parisamApayanti, tathA samakameva-ekakAlamevatayA tayA parisamApyamAnayA paurNamAsyA sahaRtavo nidAghadhAdyAH pariNamanti-parisamAptimupayanti, iyamatra bhAvanA-yasminsaMvatsare nakSatrairmAsasavezanAmakaistasya tasya RtoH paryantavartI mAsaH parisamApyate, teSu ca tAM tAM paurNamAsI parisamApayatsu tayA tayA paurNamAsyA saha Rtavo'pi nidAghAdikAH parisamAptimupayanti, yathA uttarASADhAnakSatraMASADhI paurNamAsI parisamApayati, tayA ASADhapaurNamAsyA saha nidAgho'pi RtuH parisamAptimupaiti, sa nakSatrasaMvatsaraH, nakSatrAnurodhena tasya tathA tathA pariNamamAnatvAt, etena ca lakSaNadvayamabhihitaM draSTavyaM, tathA na vidyate'tizayena uSNaM-uSNarUpaH paritApo yasminsa nAtyuSNaH tathA na vidyate'tizayena zItaM yatra sa nAtizIto bahu udakaM yatra sa bahUdakaH evaMrUpaiH pazcibhi samagrairlaNNairupeto bhavati nksstrsNvtsrH| mU. (81) sasi samaga punimAsiM joiMtA vismcaarinkkhttaa| kaDuo bahuudavao ya tamAhu saMvaccharaM caMdaM / / samprati candrasaMvatsaralakSaNamAha"sasisamagapuNNamAsiMjoeMtA visamacArinakkhattA kaDuobahuudaoyA tamAhu saMvaccharacaMdaM / / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/20/81 yasmin saMvatsare nakSatrANi viSamacArINi mAsavisa- dazanAmAnItyarthaH, rAzinA samakaM yogamupagatAni tAM tAMpaurNamAsI yuanti-parisamApayanti, yazca kaTukaH-zItAtaparogAdidoSabahulatayA pariNAmadAruNobahudakazca tamAhumaharSayaH saMvatsaraMcAndraM-candrasambandhinaM candrAnurodhatastatra mAsAnAM parisamAptibhAvAnna mAsasazanAmanakSatrAnurodhataH mU. (82) visama pavAliNo pariNamaMti aNuUsuditi pupphaphalaM / vAsaMna samma vAsai tamAhu saMvaccharaM kamma vR. samprati krmsNvtsrlkssnnmaah||1|| "visamaM pavAliNo pariNamaMtiaNuUsu diti pupphaphalaM / vAsaM na samma vAsai tamAhu saMvaccharaM kammaM // " yasmin saMvatsare vanaspatayo viSama-viSamakAlaM 'pravAlinaH pariNamanti' pravAlaH-pallavAGku- rastadhuktatayA pariNamanti, tathA anRtuSvapisvasvaRtvabhAve'pi puSpaM phalaM ca dadatiprayacchanti, tathA varSa-pAnIyaM na samyak yasmin saMvatsare megho varSati tamAhumaharSayaH saMvatsaraM kmm-krmsNvtsrmityrthH| mU. (83) puDhavidagANaM ca rasaM pupphaphalANaMca cei aaicce| appeNavi vAseNaM saMmaM nipphajae sssN|| vR. adhunA suurysNvtsrlkssnnmaah||1|| "puDhavidagANaMca rasaM pupphaphalANaMca dei Aicco / appeNavi vAseNaM sammaM nipphajjae sassaM // " pRthivyA udakasya tathA puSpAnAM phalAnAMcarasamAdityasaMvatsaro dadAti tathA alpenApistokenApi varSeNa-vRSTyA sasyaM niSpadyate-antarbhUtaNyarthatvAtsasyaM niSpAdayati, kimuktaM bhavati yasmin saMvatsare pRthivItathAvidhodakasampakArdatIvasarasAbhavati udakamapi pariNAma-sundararasopetaM pariNamate puSpAnAM ca-madhUkAdisambandhinAM phalAnAM ca-cUtaphalAdInAM rasaH pracuraH sambhavati stokenApi varSeNa dhAnyaM sarvatra samk niSpadyate tamAdityasaMvatsaraM pUrvarSayaH upadizanti / mU. (84) AiccateyataviyA khaNalavadivasA uU prinnmNti| pUreti niNaya thalaye tamAhu abhivaDDitaM jANa / / vR.abhivarddhitasaMvatsaralakSaNamAha-- // 1 // "AiccateyatatiyA khaNalavadivasA uU prinnmNti| pUrei niNNathalae tamAhu abhivaDDiyaM jANa // " yasmin saMvatsare kSaNalavadivasA Rtava AdityatejasA kRtvA atIva taptAH pariNamanta yazca sarvANyapinimnasthAnAni sthalAnicajalena pUrayatitaM saMvatsaraMjAnIhi yathAtaMsaMvatsaramabhivarddhitamAhuH pUrvarSaya iti / tadevaM lakSaNasaMvatsara uktH| mU. (85) tA saniccharasaMvacchare NaM aTThAvIsativihe paM0, taM0-abhiyI savaNe jAva uttarAsADhA, jaMvA saNicchare mahaggahe tIsAe saMvaccharehiM savvaM nakkhattamaMDalaM smaanneti| vR. samprati zanaizcarasaMvatsaramAha-'tA sanicchare'tyAdi, tatra zanaizcarasaMvatsaro' TAviMza Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 20 185 tividhaH prajJaptaH, tadyathA-abhijit-abhijitazanaizcarasaMvatsaraH zravaNaH-zravaNazanaizcarasaMvatsaraH,evaM yAvaduttarASADhA-uttarASADhAzanaizcarasaMvatsaraH, tatrayasminasaMvatsareabhijitA nakSatreNa saha zanaizcaroyogamupAdatte so'bhijizanaizcarasaMvatsaraH,zravaNena saha yasmin saMvatsare yogamupAdatte sa zravaNazanaizcarasaMvatsaraH / evaM sarvatra bhAvanIyaM-'jaM ve'tyAdi, vAzabdaH prakArAntarAdyotanAya tatsarvaM-samastaM nakSatra- maNDalaM zanaizcaro mahAgrahastriMzatA saMvatsaraiH samAnayati etAvAn kAlavizeSastriMzadvarSapramANaH zanaizcarasaMvatsaraH / / prAbhRtaM-10, prAbhRtaprAbhRtaM-20 samAptam prAbhRtaprAbhRtaM-21:vR.tadevamuktaMdazamasyaprAbhRtasya viMzatitamaMprAbhRtaprAbhRtaM, sAmprataMekaviMzatitamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAro yathA 'nakSatracakrasya dvArANi vaktavyAni,' tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (83)tA kahaM tejotisassa dArAAhitAtivadejA?, tatthakhaluimAopaMca paDivattIo pnnttaao| tatthege evamAhaMsutA kattiyAdI NaM satta nakkhattA puvvAdAriyA pannattA ege evamAhaMsu 1, ege puNa evamAhaMsutA mahAdIyA satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA ege evamAhaMsu 2, ege puNa evamAhaMsu tA dhaniTThAdIyA satta nakkhattA puvvadAriA pannattA ege evamAhaMsu 3, ege puNa evamAhaMsu assiNIyAdIyANaM satta nakkhattA puvvAdAriyA paM0 ege evamAhaMsu4, ege puNa evamAhaMsu tA bharaNIyAdIA NaM satta nakkhattA puvvadAriA pnnttaa| tattha je te evamAhaMsu tA kattiyAdI NaM satta nakkhattA puvvadAriyA paM0 te evamAhaMsutaM0kattiyA rohiNI saMThANA addA punavvasU pusso asilesA, satta nakkhattA puvvadAriyA paM0 te evamAhaMsu-taM0 kattiyA rohiNI saMThANA addA punavvasU pusso asilesA, satta nakkhattA dAhiNadAriyA paM0 taM0-mahA puvvaphagguNI uttarAphagguNI hattho cittA sAI visAhA, anurAdhAdIyA satta narakhattA pacchimadAriyA paM0 20-anurAdhA jeTTA mUlo puvvAsADhA uttarAsADhA abhiyI savaNo, dhaNiTThAdIyA satta nakkhattA uttaradAriyA paM0 taM0-dhaniTThA satabhisayA puvvadAriyA paM0 te evamAhaMsu taM0-mahA puvvAphagguNI hattho cittA sAtI visAhA, anurAdhAdIyA satta nakkhattA dAhiNadAriyA paM0 taM0-anurAdhAjeTThA mUle puvvAsADhA uttarAsADhA abhiyI savaNe, dhaniTThAdIyA satta nakkhattA pacchimadAriyA paM0 20-dhaNiTThA satabhisayA puvvApoTThavatA uttarApoTThavatArevatI assiNI bharaNI, kattiyAdIyA satta nakkhattA uttaradAriyA paM0, taMjahA-kattiyA rohiNI saMThANA addA pUnavvasUpusso assesA / tatthaNaMjete evamAhaMsu, tANiTThAdIyA satta nakkhattA puvvadAriyA paM0 teevamAhaMsu, taMjahA-dhaniTThA sattarisayA puvvAbhaddavayA uttarAbhaddavatA revatI assiNI bharaNI, kattiyAdIyA satta nakkhattA dAhiNadAriyA paM0 taMjahA-kattiyA rohiNI saMThANA addA punavvasU pussoassesA, mahAdIyAsattanakhattA pacchimadAriyA paM0 taMjahA-mahApuvAphagguNI uttarAphagguNI hattho cittA sAtI visAhA, aNurAdhAdIyA sattanakkhattA uttaradAriyA paM0 taM0-anurAdhA jeTTA mUlo puvvAsADhA uttarAsADhA abhIyI savaNo / tatthajeteevamAhaMsu, tAassiNIAdiyA satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA, eteevamAhaMsu, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/21/86 taMjA - assiNI bharaNI kattiyA rohiNI saMThANA addA punavvasU, pussAdiyA satta nakkhattA dAhiNadAriyA pannattA taM0-pussA assesA mahA puvvAphagguNI uttarAphagguNI hattho cittA, sAdIyAdIyA satta nakkhattA pacchimadAriyA paM0 taMjahA-sAtI visAhA anurAhA jeTThA mUlo puvvAsADhA uttarAsADhA, abhIyI Adi satta nakkhattA uttaradAriyA paM0, taM0 - abhiI savaNo dhaniTThA satabhisayA puvva bhaddavayA uttarabhadavayA revatI / tattha je te eva0 tA bharaNiAdIyA satta na0 puvvadAriyA paM0 te eva0 bharaNI kattiyA rohiNI saMThANA addA punavvasU pusso, assesAdIyA satta na0 dAhiNadAriyA pa0 assesA mahA puvvAphagguNI uttarAphagguNI hattho cittA sAI, bisAhAdIyA satta na0 pacchimadAriyA paM0 taM0-visAhA anurAhA jeTThA mUlo puvvAsADhA uttarAsADhA abhiI, savaNAdIyA satta na0 uttaradAriyA pa0-savaNo dhaNiTThA satabhisayA puvvApoTThavayA uttarapoTThavayA revatI assiNI, ete eva0 / vayaM puNa evaM vadAmo tA abhiIyAdi satta na0 puvvadAriyA pa0 - abhiyI savaNo dhaNiTThA satabhisayA puvvApoTThavatA uttarApoTThavayA revatI, assiNIAdiyA satta na0 dAhiNadAriyA paM0 assiNI bharaNI kattiyA rohiNI saMThANA addA punavvasU, pussAdIyA satta na0 pacchimadAriyA paM0 puraso assesA mahA puvvAphagguNI uttaraphagguNI hattho cittA, sAtiAdIyA satta na0 uttaradAriyA paM0, sAtI visAhA aNurAhA jeTThA mUle puvvAsADhA uttarAsADhA // vR. 'tA kahaM te joisadArA' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa kena krameNetyarthaH jyotiSo - nakSatracakrasya dvArANi AkhyAtAnIti vadet ?, evamukte bhagavAnetadviSaye yAvatyaH paratIrthikAnAM pratipattayastAvatIrupadarzayati- 'tatthe 'tyAdi, tatra - dvAravicAraviSaye khalvimAvakSyamANasvarUpAH paJca paratIrthikAnAM pratipattayaH prajJaptAH, tA eva krameNAha 'tatthege'tyAdi, tatra-teSAM paJcAnAM paratIrthikasaGghAtAnAM madhye eke evamAhuH - kRttikAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi prajJaptAni, iha yeSu nakSatreSu pUrvasyAM dizi gacchataH prAyaH zubhamupajAyate tAni pUrvadvArakANi, evaM dakSiNadvArakAdInyapi vakSyamANAni bhAvanIyAni, atraivopasaMhAramAha- 'ege evamAhaMsu', eke punarevamAhuH - anurAdhAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi prajJaptAni, atrApyupasaMhAraH - 'ege evamAhaMsu', evaM zeSANyapyupasaMhAravAkyAni yojanIyAni, eke punarevamAhuHdhaniSThAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi, eke punarevamAhuH - azvinyAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi prajJaptAni, eka punarevamAhurbharaNyAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi, sampratyeteSAmeva paJcAnAmapimatAnAM bhAvanikAmAha - 'tattha je te evamAhaMsu' ityAdi sugamaM, bhagavAn svamatamAha - 'vayaM puNa' ityAdi pAThasiddham // prAbhRtaM - 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 21 samAptam -: prAbhRtaprAbhRtaM - 22: vR. tadevamuktaM dazamasya prAbhRtasya ekaviMzatitamaM prAbhRtaprAbhRtaM, samprati dvAviMzatitamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAro yathA 'nakSatrANAM vicayo vaktavyaH' tatastadviSayaM praznasUtramAhamU. (87) tA kahaM te nakkhattavijaye Ahitteti vadejjA ?, tA ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 187 parikkheveNaM, tA jaMbuddIveNaM dIve do caMdA pabhAseMsu vA pabhAseMti vA pabhAsissaMti vA do sUriyA taviMsu vAtaveMti vAtavissaMti vA, chappannaM nakkhattA joyaM joeMsu vA 3, taMjahA-do abhIyI do savaNA do dhaNiTThA do satabhisayA do puvvApoTThavatA do uttarApoTThavatA do revatI do assiNI do bharaNI do kattiyA do rohiNI do saMThANA do addA do punavvasUdo pussA doassesAo do mahA do puvvAphagguNI do uttarAphagguNI do hatthA do cittA do sAI do anurAdhA do jeTThA do mUlA do puvvAsADhA do uttarAsADhA tA eesiNaM chappannAe nakkhattANaM atthi nakkhattA jeNaM Nava muhatte sattAvIsaMca sattaTThibhAge muhattassacaMdeNa saddhiM joyaMjoeMti, atthi nakkhattAjeNaM pannarasa muhutte caMdeNa saddhiM joyaM joeMti, asthi nakkhattA jeNaM tIsamuhutte caMdeNa saddhiM joyaM joeMti, asthi nakkhattA jeNaM paNayAlIsaM muhutte caMdeNa saddhiM joyaM joeNti| tAetesiNaMchappannAenakkhattANaMkatare nakkhattajeNaMnavamuhutte sattAvIsaMcasattasaTThibhAge muhuttassa caMdeNa saddhiM joyaMjoeMti, katare nakkhattAjeNaM panarasamuhutte caMdeNa saddhiM joyaMjoeMti, katare nakkhattA jeNaM tIsaM muhutte caMdeNaM saddhiM joyaM joeMti, katare nakkhattA jeNaM paNatAlIsaM muhutte caMdeNa saddhiM joyNjoeNti| tAetesiNaM chappannAe nakhattANaMtattha je te nakkhattAjeNaM nava muhutte sattAvIsaM ca sattaTThibhAge muhattassa caMdeNa saddhiM joyaMjoeMti teNaM do abhIyI, tattha je te na0 jeNaM panna-rasa muhatte caMdeNa saddhiM jo0 te NaM bArasa, taM0 do satabhisayA do bharaNI do ahA do assesA do sAtI do jeTThA, tattha jeNaM tIsaM muhattecaMdeNa saddhiM jo0 te maMtIsaM, taM0 dosavaNA do dhaniTThA do puvvabhaddavatA do revatI do assiNI do kattiyA do saMThANA do pussA do mahA do puvvAphagguNI do hatthA do cittA do anurAdhA do mUlA do puvvaasaaddhaa| tatthaje te nakkhattAjeNaM paNatAlIsaM muhatte caMdeNa saddhiM joeMti teNaM bArasa, taMjahA-do uttarApoTThavatA do rohiNI do punavvasUdo uttarAphagguNI do visAhA do uttarAsADhA, tA eesiNaM chappannAe nakkhattANaM atthi nakkhatte je NaM cattAri ahoratte chacca muhutte sUrieNa saddhiM joyaM joeMti, asthi nakkhattA jeNaM cha ahoratte ekavIsaMca muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti, asthi nakkhattA je NaM vIsaM ahoratte tinni ya muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti, eesi NaM chappannAe nakkhattANaM kayare nakkhattA jeNaM taM ceva uccAreyavvaM / tA etesiNaM chappannAe nakkhattANaM tattha je te nakkhattAjeNaM cattAri ahoratte chacca mutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti, te NaM do abhIyI, tattha je te nakkhattA je NaM cha ahoratte ekavIsaMca muhutte sUreNa saddhiMjoyaM joeMti, teNaM bArasa, taMjahA-dosatabhasayA do addA doassesA do sAtI do visAhA do jeTTA, tattha je te nakkhattA je NaM terasa ahoratte bArasa muhutte sUreNa saddhiM joyaM joeMti, teNaM tIsaM, taMjahA-do savaNA jAva do puvvAsADhA, tatthaje te nakkhattAjeNaM vIsaMahoratte tinniya muhutte sUreNa joyaMjoeMti, teNaMbArasa, taMjahA-do uttarApoTTavatAjAva uttarAsADhA vR, 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM !-kena 'nakkhattavijaya'ti vipUrvazciD svabhAvAtsvarUpanirNaye vartate, tathA coktamanyatra "AptavacanaMpravacanaM jJAtvA vicayastadarthanirNaya nm|" tatra vicayanaM vicayo nakSatrANAM vicayo nakSatravicayaH-nakSatrANAM svarUpanirNaya AkhyAta iti vadet?, bhagavAnAha-'tA ayaNNa'mityAdi, idaM jambUdvIpavAkyaM pUrvat paripUrNaM svayaM kRtvA ___ Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/87 paribhAvanIyaM, 'tA jaMbuddIve Na' mityAdi, tatra jambUdvIpe Namiti vAkyAlaGkAre dvIpe dvau candrau prabhAsitavantau prabhAsete prabhAsiSyete, dvau sUryau tApitavantau tApayatastApayiSyataH, SaTpaJcAzannakSatrANi candrAdibhiH saha yogamayuJjan yuJjanti yokSyanti, tatra tAnyeva SaTpaJcAzannakSatrANi darzayati 188 'taMjahe' tyAdi sugamaM, iha bharatakSetre pratidivasamaSTAviMzatireva nakSatrANi cAraM caranti, tataH pUrvamasya dazamasya prAbhRtasya dvitIye prAbhRtaprAbhRte'STAviMzaternakSatrANAM candramasA sUryeNa ca saha yogaparimANaM cintitaM, samprati pUnaH sakalameva jambUdvIpamadhikRtya nakSatrANi cintyamAnAni vartante, tAni ca sarvasaGkhayayA SaTpaJcAzat, tatasteSAM sarveSAmapi candrasUryAbhyAM saha yogamadhikRtya muhUrtaparimANaM cicintayiSuridamAha - 'tA eesi na mityAdi, etacca prAguktadvitIyaprAbhRtaprAbhRtavatparibhAvanIyam / tadevaM kAlamadhikRtya candramasA sUryeNa saha yogaparimANaM cintitaM, samprati kSetramadhikRtya taccicintayiSuH prathamataH sImAviSkambhaviSayaM praznasUtramAha mU. (88) tA kahaM te sImAvikkhaMbhe Ahitete vadejjA ?, tA etesi NaM chappannAe nakkhattANaM atthi nakkhattA jesi NaM chasayA tIsA sattaTThibhAgatIsatibhAgANaM sImAvikkhaMbho, atthi nakkhattA jesi NaM sahasasaM paMcottaraM sattasaTThibhAgatIsatibhAgANaM sImAvikkhaMbho, atthi nakkhattA jesi NaM do sahassA dasuttarA sattadvibhAgatIsatibhAgANaM sImAvikkhaMbho, atthi nakkhattA jesiNaM tisahassaM paMcadasuttaraM sattasaTThibhAgatIsatIbhAgANaM sImAvikkhaMbho, tA etesi NaM chappannAe nakkhattANaM katare nakkhattA jesi NaM chasayA tIsA taM caiva uccAretavvaM / tA eesi NaM chappannAe nakkhattANaM kayare nakkhattA jesi NaM tisahassaM paMcadasuttaraM sattasaTThibhAgatIsaibhAgANaM sImAvikkhaMbho ?, tA etesi NaM chappannAe nakkhattA NaM tattha je te nakkhattA jesi NaM cha satA tIsA sattaTThibhAgatIsatibhAgeNaM sImAvikkhaMbho te NaM do abhIyI, tattha je te nakkhattA jesi NaMsahassaM paMcuttaraM sattasaTTibhAgatIsatibhAgANaM sImAvikkhaMbho te NaM bArasa, taMjahA- do satabhisayA jAva do jeTThA, tattha je te nakkhattA jesi NaM do sahassA dasuttarA sattaTThibhAgatIsatibhAgANaM sImAvikkhaMbho te NaM tIsaM, taM0--do savaNA jAva do puvvAsADhA, tattha je te nakkhattA jesi NaM tinni sahassA pannarasuttarA sattaTThibhAgatIsatibhAgANaM sImAvikkhaMbho te NaM bArasa, taM0 - do uttarA poTThavatA jAva uttarAsADhA vA / vR. 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa kiyatyA vibhAgasaGkhyayA ityarthaH, bhagavan! tvayA sImAviSkambha AkhyAta iti vadet, bhagavAnAha - 'tA eesi Na' mityAdi, ihASTAviMzatyA nakSatraiH svagatyA svasvakAlaparimANena kramazo yAvat kSetra buddhayA vyApyamAnaM sambhAvyate tAvadekamarddhamaNDalamupakalpyate, etAvaThapramANameva dvitIyamardhamaNDalamityevaMpramANaM buddhiparikalpitamekaM paripUrNamaNDalaM / tasya maNDalasya 'maNDalaM sayasahasseNa aTThAnaue saehiM chittA iccesa nakkhatte khettaparibhAge nakkhattavijae pAhuDe Ahiyattibemi' iti vakSyamANavacanAt aSTAnavatizatAdhikazatasahasravibhA- gairvibhajyate, kimevaMsaGkhyAnAM bhAgAnAM kalpane nibandhanamiti cet, ucyate, iha trividhAni nakSatrANi, tadyathA-samakSetrANi arddhakSetrANi dvayarddhakSetrANi ca tatra yAvatpramANaM kSetramahorAtreNa gamyate nakSatraistA - vatkSetrapramANaM candreNa saha yogaM yAni gacchaMti tAni samakSetrANi, tAni ca paJcadaza, tadyathA - zravaNo dhaniSThA pUrvabhadrapadA revatI azvinI kRttikA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRta - 22 gaziraH puSyo maghA pUrvaphAlgunI hastaH citrA'nurAdhA mUlaH pUrvASADhA iti, tathA yAni ahorAtrapramitasya kSetrasyArddha candreNa saha yogamaznuvate tAnyarddhakSetrAmi, tAni ca SaT, tadyathA-zatabhiSak bharaNI ArdrA azleSA svAtijyeSati, tathA dvitIyama) yasya tat dvayarddha, saardhmityrthH| dvayarddhamardAdhikaM kSetramahorAtrapramitaM candrayogayogyaM yeSAM tAni yarddhakSetrANi, tAnyapi SaT, tadyathA-uttarabhadrapadA uttaraphAlgunI uttarASADhA rohiNIpunarvasuvizAkhA ceti, tatrasImAparimANacintAyAmahorAtraH saptaSaSTibhAgIkrayate iti samakSetrANAM kSetraM pratyekaMsaptaSaSTibhAgAH parikalpyante, arddhakSetrANAMtryastriMzat arddhaca, dvayarddhakSetrANAMzatamekamarddha ca, abhijinnakSatrasyaekaviMzati saptaSaSTibhAgAH, samakSetrANi ca nakSatrANi paJcadazeti saptaSaSTi paJcadazabhirguNyate, jAtaM sahana paJcottaraM, arddhakSetrANi SaDiti tataH sArddhA trayastriMzat SaDbhirguNyate, jAte dve zate ekottare, dvayarddhakSetrANyapi SaT, tataH zatamekamarddha ca SaDbhistADayate, jAtAni SaT zatAni tryuttarANi, abhijinnakSatrasya ekaviMzati, sarvasaGkhyayA jAtAni aSTAdaza zatAni triMzadadhikAni , etAvadbhAgaparimANamekamarddhamaNDalametAvadbhAgameva dvitIyamiti triMzadadhikAnyaSTAdaza zatAni dvAbhyAM guNyante jAtAni SaTtriMzacchatAni SaSTyadhikAni , ekaikasminnahorAtre kila triMzanmuhUrtA iti pratyekameteSu SaSTyadhikaSaTtriMzacchatasaGkhayeSu bhAgeSu triMzadbhAgakalpanAyAM triMzatA guNyante, jAtamekaM zatasahasramaSTAnavati zatAni, tata itthaM maNDalasya bhAgAn parikalpya bhagavAn prativacanaM dadAti 'tA'iti tatra eteSAM SaTpaJcAzato nakSatrANAM madhye'stIti nipAtatvAdArSatvAdvA staste nakSatre yayoH pratyekaM SaT zatAni triMzAni-triMzadadhikAni saptaSaSTitriMzadabhAgAnAM sImAviSkambhaH-sImAparimANaM, tathA'stIti santi tAni nakSatrANi yeSAM pratyekaMpaJcottaraMsahasraMsaptaSaSTitriMzadbhAgAnAM sImAviSkambhaH, santi tAni nakSatrANi yeSAM pratyekaM dve sahanaM dazottare saptaSaSTitriMzadbhAgAnAM sImAviSkambhaH, santi tAni nakSatrANi yeSAM pratyekaM trINi sahasrANi paJcadazottarANi saptaSaSTitriMzadbhAgAnAM sImAviSkambhaH, evaM bhagavatA sAmAnyenokte bhagavAn gautamo vizeSAvagamanimittaM bhUyaH praznayati_ 'tA eesiNa'mityAdi, tatraeteSAMSaTpaJcAzato nakSatrANAMmadhye katarANi tAni nakSatrANi yeSAM SaTzatAni triMzAni saptaSaSTitriMzadbhAgAnAM sImAviSkambhaH, 'taMceva uccAreyavvaM ti tadevAnantaroktamuktaprakAreNoccArayitavyaM, tadyathA-'kayare nakkhattA jesiM sahassaM paMcottaraM sattaTThibhAgatIsaibhAgANaMsImAvikkhaMbho, kayare nakkhattAjesiMdo sahassA dasuttarA sattavibhAgA tIsaibhAgANaM sImAvikkhaMbho' iti, caramaMtu sUtraM sAkSAdAha 'kayare nakkhattA' ityAdi, etAni trINyapi sUtrANi sugamAni (ca), bhagavAnAha-'tA eesi Na'mityAdi, tatra eteSAM SaTpaJcAzato nakSatrANAM madhye yAni tAni nakSatrANi yeSAMSaT zatAni triMzAni saptaSaSTibhAgatriMzadbhAgAnAM sImAviSkambhaH te dve abhijinnakSatre, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, iha ekaikasyAbhijito nakSatrasya saptaSaSTikhaNDIkRtasyAhorAtragyasya kSetrasya satkA ekaviMzatirbhAgAzcandrayogayogyAH, ekaikAsmiMzca bhAge triMzadbhAgaparikalpanAdekaviMzatistrazatA guNyate, jAtAni SaT zatAni triMzadadhikAni , tathA For Pri Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22 / 88 tatra teSAM SaTpaJcAzato nakSatrANAM madhye yAni tAni nakSatrANi yeSAM pratyekaM paJcottaraM sahasraM saptaSaSTitriMzadbhAgAnaM sImAviSkambhaH tAni dvAdaza, tadyathA - dve zatabhiSajI 'jAva do jeTThAu' tti yAvacchabdakaraNAdevaM draSTavyaM - 'do bharaNIo do addAo do assesAo do sAIo do jeTThAo' iti / tathAhi - eteSAM dvAdazAnAmapi nakSatrANAM pratyekaM saptaSaSTikhaNDIkRtasayAhorAtragamyasya kSetrasya satkAH sArddhAstrayastriMzabhAgAzcandrayoge yogyAstatastrayastrazat triMzatA guNyate jAtAni nava zatAti navatyadhikAni, arddhasyApi ca triMzatA guNayitvA dvAbhyAM bhAge hate labdhAH paJcadasa, sarvasaGkhyayA jAtaM paJcottaraM sahasraM, tathA tatra teSAM SaTpaJcAzato nakSatrANAM madhye yAni tAni nakSatrANi yeSAM dve sahasre dazottare saptaSaSTibhAgatriMzadbhAgAnAM sImAviSkambhastAni triMzat, tadyathA - dvau zravaNau 'jAva do puvvAsADhA' iti yAvacchabdAdevaM pATho draSTavyaH - 'do dhaNiThThA do puvvabhaddavayA do revaI do assiNI do kattiyA do migasirA do pussA do maghA do puvvaphagguNIo do hatthA do cittA do aNurAhA do mUlA do puvvAsADhA' iti / tathAhi - etAni nakSatrANi samakSetrANi, tata eteSAM saptaSaSTikhaNDIkRsyAhorAtragamyasya kSetrasya satkAH paripUrNA saptaSaSTrabhAgAH pratyekaM candrayogayogyAH, tena saptaSaSTistriMzatA guNyate, jAte dve sahasre dazottare iti, tathA tatra - teSA SaTpaJcAzato nakSatrANAM madhye yAni tAni nakSatrANi yeSAM pratyekaM trINi sahasrANi paJcadazottarANi saptaSaSTitriMzadbhAgAnAM sImAviSkambhastAni dvAdaza, tadyathA - dve uttare proSThapade 'jAva do uttarAsADhA' iti yAvacchabdakaraNAdevaM draSTavyaM 'do rohiNI do punavvasU do uttaraphagguNI do visAhA do uttarAsADhA' iti, etAni hi nakSatrANi dvyarddhakSetrANi tataH saptaSaSTikhaNDIkRtasyAhorAtragamyasya kSetrasya satkAzcandrayogayogyA bhAgAH zatamekamarddhaM ca prateyamavagantavyAH, tatra zataM triMzatA guNyate, jAtAni trINi sahasrANi, arddhamapi triMzatA guNayitvA dvAbhyAM vibhajyate labdhAH paJcadazeti / 190 mU. (89) etesi NaM chappannAe nakkhattANaM kiM satA pAdo caMdeNa saddhiM joyaM joeMti, tA etesi NaM chappannA nakkhattANaM kiM sayA sAyaM caMdeNa saddhiM joyaM joeMti ?, etesi NaM chappannAe nakkhattANaM kiM sayA duhA pavisiya 2 caMdeNa saddhiM joyaM joeMti ?, tA eesi NaM chappannAe nakkhattANaM na kiMpi taM jaM sayA pAdo caMdeNa saddhiM joyaM joeMti, no sayA sAgaM caMdeNa saddhiM joyaM joeMti, no sayA duhao pavisittA 2 caMdeNa saddhiM joyaM joeMti, nannattha dohiM abhIyIhiM, tA eteNaM do abhIyI pAyaMciya 2 cottAlIsaM 2 amAvAsaM joeMti, no ceva NaM puNNimAsiNiM / vR. 'tA eesi Na' mityAdi, tA iti tatra teSAM SaTpaJcAzato nakSatrANAM madhye kiM nakSatraM yat sadA prAtareva candreNa sArddha yogaM yunakti ?, kiM nakSatraM yatsadA sAyaM-divasAvasAnasamaye candreNa sArddha yogaM yunakti, kiM tannakSatraM yatsadA dvidhA - prAtaH sAyaM ca samaye pravizya 2 candreNa sArddha yogaM yunakti ?, bhagavAnAha - 'tA eesi Na 'mityAdi, tatra eteSAM SaTpaJcAzato nakSatrANAM madhye na kimapi tannakSatramasti yatsadA prAtareva candreNa sArddhayogaM yunakti, kiM sarvathA netyAha- 'nannatthe'tyAdi, ti pratiSedho 'nyatra dvAbhyAmabhijidbhyAmavaseyaH, kasmAdityAha - 'tA eesi Na' mityAdi tA iti tatra teSAM SaTpaJcAzato nakSatrANAM madhye ete - anantarodite dve abhijitau- abhijinnakSatre yuge yuge prAtareva prAtareva catuzcatvAriMzattamAmamAvAsyAM candreNa saha yogamupagamya Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 191 yuGktaH - parisamApayataH, no caiva paurNamAsIM, atha kathametadavasIyate, yathA yuge yuga catuzcatvAriMzattamA 2 mamAvAsyAM sadaiva prAtaH samaye abhijinnakSatraM candreNa sArddhaM yogamupAgamya parisamApayatIti ?, ucyate, pUrvAcAryopadarzitakaraNavazAt, tathAhi - tithyAnayanArthaM tAvatkaraNamidaM 119 11 'tihirAsimeva bAvaTThibhAiyA sesamegasaTThiguNaNaM ca / bAvaTThIe vibhattaM sesA aMsA tihisamattI // ' asyA akSaragamanikA -ye yugamadhye candramAsA atikrAntAste tithi rAzyAnayanArthaM triMzatA guNyante, guNayitvA ca tasya rAzerbhAgo dvASaSTyA hiyate, hRte ca bhAge yadavatiSThate tasminnekaSaSTyA guNayitvA dvASaSTyA vibhakte ye aMzA uddharanti sA vivakSite dine vivakSitatithiparisamApti, tatazcatuzcatvAriMzattamAyAmamAvAsyAyAM cintyamAnAyAM tricatvAriMzaccandramAsA ekaM ca candramAsasya parvAvApyate, tatastracatvAriMzatrizatA guNyante, jAtAni dvAdaza zatAni navatyadhikAni tata uparitanAH parvagatAH paJcadaza prakSipyante, jAtAni trayodaza zatAni paJcottarANi teSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate labdhA ekaviMzati, sA tyajyate, zeSAstiSThanti trayaH, te ekaSaSTyA guNyante, jAtaM tryazItyadhikaM zataM, tasya dvASaSTyA bhAge hvate labdhau dvau tau tyaktau, zeSA tiSThatyekonaSaSTi, AgatamekonaSaSTirdvASaSTibhAgAstasmin dine'mAvAsyA / 1 1 , amAvAsyAsu paurNamAsISu ca nakSatrAnayanArthaM prAguktameva karaNaM, tatra dhruvarAzi, SaTSaSTirmuhUrtA ekasya ca muhUrttasya paJca dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAgaH tatra catuzcatvAriMzattamA amAvAsyA cintayitumArabdhA, tatazcatuzcatvAriMzatA sa guNyate, jAtAni muhUrtAnAmekonatriMzacchatAni caturuttarANi ekasya ca muhUrttasya dvASaSTibhAgAnAM dve zate viMzatyadhike ekasya ca dvASaSTibhAgasya catuzcatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH, tatra punarvasuprabhRtikamuttarASADhAparyantaM catvAri zatAni dvicatvAriMzadadhikAni muharttAnAmekasya ca muhUrttasya SaTcatvAriMzad dvASaSTibhAgAH ityevaMpramANaM zodhyate / jAtAni muhUrttAnAM caturviMzati zatAni dvASaSTyadhikAni ekasya ca muhUrttasya catuHsaptatyadhikaM zataM dvASaSTibhAgAnAM, tato'bhijidAdisakalanakSatramaNDalazodhanakamaSTau zatAni ekonaviMzatyadhikAni ekasya ca muhUrttasya caturviMzatirdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTi saptaSaSTibhAgAH ityevaMpramANaM yAvatsambhavaM zodhanIyaM tatra triguNamapi zuddhimAsAdayatIti triguNaM kRtvA zodhyate, sthitAH pazcAt SaNmuhUrttA ekasya ca muhUrttasya saptatriMzat dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptacatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH AgataM catuzcatvAriMzattamAmamA vAsyAyAmabhijinnakSatraM SaTsu muhUrtteSu saptamasya ca muhUrttasya saptatriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptacatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu parisamApayati / 1 sampratyamAvAsyApaurNamAsIprakramAdeva tatprarUpaNAM cikIrSuridamAha mU. (90) tattha khalu imAo bAvaTThi puNNimAsiNIo bAvaTThi amAvAsAo pannattAo, tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamaM puNNimAsiNiM caMdaM kiMsi desaMsi joei ? tAjaMsi NaM desaMsi caMde carimaM bAvaTThi puNNimAsiNi joeti tAe teNaM pUNNimAsiNiThThANAto maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA dubattIsaM bhAge uvAtiNAvittA ettha NaM se caMde paDhamaM puNNimAsiNi Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/90 joeti / tA eesiNaM paMcaNhaM saMvaccharAmaMdoccaM puNNimAsiNiM caMde kaMsi desaMsijoeti, tAjaMsi NaM desaMsi caMde paDhamaM puNNimAsiNiM joeti, tA teNaM puNNimAsiNiTThANAto maMDalaM cauvIseNaM sateNaM chettA dubattIsaM bhAge uvAiNAvettA, ettha NaM se caMde doccaM puNNimAsiNiM joeti / tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM taccaM puNNimAsiNiM caMde kaMsi desaMsi joeti?, tA jaMsiNaM desaMsi caMdo doccaM puNNimAsiNiMjoeti, tAte puNNimAsiNITThAmAto maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA dubattIsaM bhAge uvAiNAvettA / ettha NaM tacaM caMde puNNimAsiNiM joeti, tA eteNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM duvAlasamaMpuNNimAsiNiM caMde kaMsi desaMsi joeMti?, tAjaMsiNaM desaMsi caMde tacaM puNNimAsiNiM joeti, tAte puNNimAsiNiTThANAte maMDalaM cauvvIseNaM sateNaMchettA doNNi aTThAsIte bhAgasate uvAyiNAvettA ettha NaM se caMde duvAlasamaM puNNimAsiNiM joeti, evaM khalu eteNuvAeNatAte 2 puNNimAsiNiTThANAtemaMDalaMcauvIseNaMsateNaMchettA dubattIsaMbhAgeuvAtiNAvettA taMsi 2 desaMsitaM taM puNNimAsiNiM caMde joeti| tAetesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaMcaramaMbAvaDiM puNNimAsiNiM caMde kasi desaMsijoetitA jaMbuddIvassa NaM 2 pAINapaDimAyatAe udINadAhiNAyatAe jIvAe maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA dAhiNillaMsi caubbhAgamaMDalaMsi sattAvIsaM caubhAge uvAyaNAvettA aTThAvIsatibhAge vIsahA chettA aTThArasabhAge uvAtiNAvettA tihiM bhAgehiM dohiM ya kalAhiM paJcasthimillaM caubbhAgamaMDalaM asaMpatte ettha NaM caMde carimaM bAvaDiM puNNimAsiNiM joeti| vR. 'tattha khalu'ityAdi, tatrayugekhaluimA-vakSyamANasvarUpA dvASaSTiH paurNamAsyo dvASaSTiramAvAsyAH prajJaptAH, evamukte bhagavAn gautamaH pRcchati-'tA' ititatrayuge eteSAmanantaroditAnAM candrAdInAM paJcAnAM saMvatsarANAMmadhye prathamAM paurNamAsIMcandraH kasmin dezeyunaktiparisamApayati bhagavAnAha-'tAjaMsiNa'mityAdi, tatrayasmindezacandrazcaramAMpAzcAtyayugaparyantavartinI dvASaSTitamAM paurNamAsI yunakti-parisamApayati tasmAt pUrNamAsIsthAnAt-caramadvASaSTitamapaurNamAsIparisamAptisthAnAtparatomaNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvA-vibhajya tadgatAn dvAtriMzataMbhAgAn upAdAya-gRhItvAatra dvAtriMzadbhAgarUpe deze candraH prathamAM paurNamAsIMyunakti-parisamApayati, bhUyaH praznaM kroti| _ 'tA eesi Na mityAdi, tA iti-tatra yuge eteSAmanantaroditAnAM paJcAnAM saMvatsarANAM madhye yA dvitIyA paurNamAsI tAM candraH kasmin deze parisamApayati ?, bhagavAnAha-'tA jaMsi Na'mityAdi, tatra yasmin deze candraH prathamAM paurNamAsI yunakti-parisamApayati tasmAtpUrNamAsIsthAnAt-prathamapaurNamAsIparisamAptisthAnAtparatomaNDalaMcaturviMzatyadhikena zatena chitvAtadgatAn dvAtriMzataM bhAgAnupAdAyAtra pradeze candro dvitIyAM paurNamAsI parisabhApayati, evaM tRtIyapaurNamAsIviSayamapi sUtraM vyAkhyeyam, evaMdvAdazapaurNamAsIviSayamapi, navaraM donni aTThAsIebhAgasae'tti tRtIyasyAH paurNamAsyAH parato dvAdazI kila paurNamAsI navamI bhavati, tato navabhitriMzato guNane dve zate aSTAzItyadhike bhavataH , sampratyatidezamAha- 'evaM khalu' ityAdi, evaM-uktena prakAreNa khalu-nizcitametenAnantaroditenopAyena yAM yAM paurNamAsI yatra yatra deze parisamApayati tasyAstasyAH paurNamAsyAstato'nantarAMpaurNamAsI tasmAtpAzcAtyapaurNamAsIparisamAsthAnAtmaNDalaM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 caturviMzatyadhikena zatena chittvA paratastadagatAn dvAtriMzataM 2 bhAgAnupAdAya tasmin 2 deze candraH parisamApayati, sa caivaM parisamApayantAvadveditavyo yAvad bhUyo'picaramAM dvASaSTiM paurNamAsIMpa tasmin deze parisamApayati yasmin deze pAzcAtye yugecaramAM dvASaSTiM paurNamAsI risamApitavAn, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, gaNitakramavazAt, tathAhi pAzcAtyayugacaramadvASaSTitamapaurNamAsIparisamAptisthAnAtparatomaNDalasya caturviMzatyadhikazatapravibhaktasya satkAnAM dvAtriMzato bhAgAnAmatikrame tasyAstasyAH paurNamAsyAH parisamApti, dvASaSTizca sarvasaGkhyayA yuge paurNamAsyaH, tato dvAtriMzat dvASaSTyA guNyate, jAtAnyekonaviMzatyadhikAni caturazItyadhikAni , teSAM caturviMzatyadhikena zatena bhAgo hriyate, labdhAH SoDaza sakalamaNDalaparAvartAH, samastasyApi ca rAzenilepIbhavanAdAgataM yasmina deze pAzcAtyayugasambandhicaramadvASaSTitapaurNamAsIparisamApti, caramadvASaSTitamaparisamAptidezaM pRcchati___tA eesi NaM0, tA iti-tatra yuge eteSAmanantaroditAnAM paJcAnAM saMvatsarANAM madhye caramAMdvASaSTitamAM paurNamAsIMcandraH kasmin dezeyunakti-parisamApayati?, bhagavAnAha- 'jaMbuddIvassa ityAdi, tA itipUrvavat, jambUdvIpasya dvIpasyopariprAcInA-pAcInAyatayA, ihaprAcInagrahaNenottarapUrvA gRhyate, apAcInagrahaNena dakSiNAparA, tato'yamartha-pUrvottaradakSiNAparAyatayA, evamudIcidakSiNAyatayA-pUrvadakSiNottarAparAyatayA jIvayA-pratyaJcayA davarikayA ityrthH| maNDalaMcaturviMzena-caturviMzatyadhikenazatena chitvA-vibhajya bhUyazcaturbhirvibhajyate, tato dAkSiNAtye caturbhAgamaNDale ekatriMzadbhAgapramANe saptaviMzatibhAgAnupAdAyASTAviMzatitamaMca bhAgaM viMzatidhA chitvA tadgatAnaSTAdaza bhAgAnupAdAya zeSaistrabhi gazcaturthas bhAgasya dvAbhyAM kalAbhyA pAzcAtyaM caturbhAgamaNDalamasamprAtaH, asmin pradeze candro dvASaSTitamAM caramAM paurNamAsI parisamApayati tadevaM candrasya paurmamAsIparisamAptideza uktaH, samprati sUryasya paurNamAsIparisamAptidezaM pratipipAdayiSustadviSayaM praznasUtramAha mU. (91) tA eesiNaM paMcaNDaM saMvaccharANaM paDhamaM puNNimAsiNiM sUre kaMsi desaMsijoeti tAjaMsiNaM desaMsi sUre carimaM bAvaDiM puNNimAsiNiM joeti tAte puNNimAsiNiTThANAto maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA caunavatiM bhAge uvAtiNAvettA ettha NaM se sUrie paDhamaM puNNimAsiNiM joei / tA eesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM doccaM puNNimAsiNiM sUre kasi desaMsi joeti? tAjaMsi NaM desaMsi sUre paDhamaM puNNimAsiNiM joei tAe puNNimAsiNIThANAo maMDalaM cauvIsaM saeNa chettA do caunavaibhAge uvAiNAvittA ettha NaM se sUre doccaM puNNamAsiNiM joei| tAeesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM taccaM puNNimAsiNiM sUre kaMsi desaMsi joei?, tA jaMsi NaM desaMsi sUre doccaM puNNimAsiNiM joeti tAte puNNimAsiNiTThANAte maMDalaM cauvvIsaM sateNaM chettA caunautibhAge uvAtiNAvettA ettha NaM se sUre tacca puNNimAsiNiM joeti| tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM duvAlasaM puNNimAsiNiM0 joeti, tAte puNNimAsiNiTThANAte maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA aTTachattAle bhAgasate uvAiNAvettA, etva NaM se sUre duvAlasamaM puNNimAsiNiM joeti, evaM khalu eteNuvAeNaM tAte 2 puNNimAsiNiTThANAte maMDalaM |12|13 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/91 cauvIseNaM sateNa chettA cauNauti 2 bhAge uvAtiNAvettA taMsiNaM 2 desaMsi taM taM puNNimAsiNiM sUre joeti / tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM carimaM bAvaddhiM puNNimAsiNiM sUre kaMsi desaMsi joeti tA jaMbuddIvassa NaM pAINapaDiNIyatAe udINadAhiNAyatAe jIvAe maMDalaM cauvvIseNaM saeNaM chettA puracchimilaMsi caubhAgamaMDalaMsi sattAvIsaM bhAge uvAtiNAvettA aTThAvIsatibhAgaM vIsadhAchettA aTThArasabhAge uvAdiNAvettA tihiM bhAgehiM dohi ya kalAhiM dAhiNillaM caubhAgamaMDalaM asaMpatte ettha NaM sUre carimaMbAvaDiM punnnnimNjoeti| vR. 'tA eesi Na'mityAdi, tA iti-tatra yuge eteSAmantaroditAnAM saMvatsarANAM madhye prathamAM paurNamAsI sUrya kasmin deze sthitaH san yunakti-parisamApayati?, bhagavAnAha-'tA jaMsi Na'mityAdi, tatra yasmin deze sthitaH san sUryazcaramAM-pAzcAtyayugavartinI dvASaSTitamAM paurNamAsI yunakti-parisamApayati tasmAt paurNamAsIsthAnAt-caramadvASaSTitamapaurNamAsIparisamAptinibandhanAt sthAnAt parato maNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvA-vibhajya tadgatAn caturnavatibhAgAn upAdAya sUryaprathamAMpaurNamAsI parisamApayati, kimatra kAraNamiticet, ucyate, iha paripUrNeSu triMzadahorAtreSu parisamApteSu satsu sa eva sUryastasminneva deze vartamAnaH prApyate, na katipayabhAganyaneSu, paurNamAsI cacandramAsaparyanteparisamAptimupaiti, candramAsasya ca parimANekonatriMzadahorAtrA ekasya cAhorAtrasya dvAtriMzad dvASaSTibhAgAstatastrazattame'horAtre dvAtriMzati dvASaSTibhAgeSugateSusUryazcaramadvASaSTitamAt paurNamAsIparisamAptinibandhanAtsthAnAt caturnavatau caturviMzatyadhikazatabhAgeSvatikrAnteSuprathamAM paurNamAsI parisamApayannavApyate, kimuktaM bhavati triMzatA bhAgaistameva dezamaprAptaH sannavApyate iti, triMzato dvASaSTibhAgAnAmahorAtrasatkAnAmadyApi sthitatvAt, bhUyaH praznayati 'tAeesiNa'mityAdi, tA ititatrayugeeteSAMpaJcAnAM saMvatsarANAMmadhyedvitIyAMpaurNamAsI sUryakasmin deze sthitaH san yunakti-parisamApayati?, bhagavAnAha-'tAjaMsiNa'mityAdi, tA ititatra yasmin deze sthitaH san sUrya prathamAM paurNamAsI parisamApayati tasmAt paurNamAsIsthAnAtprathamAt paurNamAsIparisamAptinibandhanAt sthAnAtparato maNDalaMcaturviMzatyadhikena zatena chitvA tadgatAn caturnavatibhAgAn upAdAya atra deze sthitaH sansUryo dvitIyAM paurNamAsI parisamApayati evaM tRtIyapaurNamAsIviSayamapi sUtraMkartavyaM, evaM davAdazapaurNamAsIviSayamapi, navaraM 'aTTachattAle bhAgasae'tti tRtIyasyAH paurNamAsyAH parato dvAdazI kila paurNamAsI navamI, tatadhurnavatirnavabhirguNyate, jAtAnyaSTau zatAniSaTcatvAriMzadadhikAni, sampratizeSapaurNamAsIviSayamatidezamAha"evaM khalu ityAdi, evamuktena prakAreNa khalunizcitametenAnantaroditenopAyena yAM yAM paurNamAsI yatra yatra deze parisamApayati tasyAstasyAH paurNamAsyAstAMtAmanantarAmanantarAMpaurNamAsIM tasmAt tasmAt pAzcAtyapAzcAtyapaurNamAsIparisamAptinibandhanAt sthAnAt maNDalaM caturvizatyadhikena zatena chitvA paratastadgatAn caturnavatibhAgAnupAdAya tasmin tasmin deze sthitaH san sUrya parisamApayati, sacaivaMparisamApayan tAvadveditavyo yAvat bhUyo'picaramAMdvASaSTiM-dvASaSTitAM paurNamAsI tasmin deze parisamApayati yasmin deze pAzcAtyayugasambandhinI caramAM dvASaSTitamAM paurNamAsI parisamApitavAn etaccAvasIyate gaNitakramavazAt, tathAhi Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 pAzcAtyayugacaramadvASaSTitamapaurNamAsIparisamAptinibandhanAt sthAnAt parato maNDalasya caturviMzatyadhikazatapravibhaktasya satkAnAM caturnavaticaturnavatibhAgAnAmatikrame tasyAH tasyAH paurNamAsyAH parisamApti, tatazcaturnavatirdvASaSTyA guNyate, jAtAnyaSTApaJcAzacchatAni aSTAviMzatyadhikAni, teSAM caturviMzatyadhikena zatena bhAgo hiyate, labdhAH saptacatavAriMzatsakalamaNDalaparAvarttAH, na ca taiH prayojanaM, kevalaM rAzernirlepIbhavanAdAgataM yasmina deze sthitaH san pAzcAtyayugasambandhicaramadvASaSTitamapaurNamAsIparisamApakastasminneva deze vivakSitasyApi yugasya caramAM dvASaSTitamAM paurNamAsIM parisamApayatIti, samprati caramadvASaSTitamapaurNamAsIparisamAptinibandhanaM dezaM pRcchati - 'tA eesi Na' mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha - 'tA jaMbuddIvassa Na' mityAdi, tA iti pUrvavat, jambUdvIpasya dvIpasya prAcInApAcInAyatayA atrApi prAcInagrahaNenottarapUrvA dik gRhyate apAcI- nagrahaNena dakSiNAparA, tato'yamartha - uttarapUrvadakSiNAparAyatayA evamudIcyadakSiNAyatayA - uttarA-paradakSiNapUrvAyatayA jIvayA - davarikayA maNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvAvibhajya bhUyazcatubhirbhaktvA / prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 'puratthimillaMsi'tti pUrvadigvarttini caturbhAgamaNDale ekatriMzadbhAgapramANe saptaviMzatibhAgAnupAdAyASTAviMzatitamaM ca bhAgaM viMzatidhA chitvA tadgatAnaSTAdaza bhAgAnupAdAya zeSaistribhirbhAgaizcaturthasya ca bhAgasya dvAbhyAM kalAbhyAM viMzatitamAbhyAmityarthaH dAkSiNAtyaM ca caturbhAgamaNDalamasaMprAptaH san tatra pradeze sa sUryazcaramAM dvASaSTiM - dvASaSTitamAM paurNamAsIM parisamApayati / mU. (92) tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamaM amAvAsaM caMde kaMsi desaMsi joeti ?, tAjaMsi NaM desaMsi caMde carimabAvaTThi amAvAsaM joeti tAte amAvAsaTTANAte maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA dubattIsaM bhAge uvAdiNAvettA ettha NaM se caMde paDhamaM amAvAsaM joeti, evaM jeNeva abhilAveNaM caMda pUNimAsiNio teNeva abhilAveNaM amAvAsAo bhaNitavvAo bIiyA tatiyA duvaalsmii| evaM khalu eteNuvAeNaM tAte 2 amAvAsAThANAte maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA duvIsaM 2 bhAge uvAdiNAvettA taMsi 2 desaMsi taM taM amAvAsaM caMdeNa joeti / tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM caramaM amAvAsaM caMde kaMsi desaMsi joeti ? tA jaMsi NaM desaMsi caMde carimaM bAvaTThi puNNimAsiNi joeti, tAte puNNimAsiNiTThANAe maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chattIsolasabhAge ukkovaittA ettha NaM se caMde carimaM bAvaTThi amAvAsaM joeti / vR. tadevaM sUryAcandramasoH paurNamAsIparisamAptideza uktaH, samprati tayorevAmAvAsyAparisamAptidezaM pratipipAdayiSuH prathamataH candraviSayaM praznasUtramAha - 'tA eesi Na 'mityAdi, tatra yuge eteSamAmanantaroditAnAM paJcAnAM saMvatsarANAM madhye prathamAmamAvAsyAM candraH kasmin deze sthitaH parisamApayati ?, bhagavAnAha - 'tA jaMsi Na' mityAdi, tatra yasmin deze sthitaH san candrazcaramAMdvASaSTiM - dvASaSTitamAmavAsyAM parisamApayati, tato'mAvAsyAsthAnAd - amAvAsyAparisamAptisthAnAtparato maNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvA tadgatAn dvAtriMzataM bhAgAn upAdAyAtra pradeze sa candraH prathamA - mamAvAsyAM parisamApayati 'eva'mityAdi, evamuktena prakAreNa yenaivAbhilApena candrasya paurNamAsyo bhaNitAstenaivAbhilApenAmAvAsyA api bhaNitavyAH, tadyathA-dvitIyA tRtIyA dvAdazI ca, tAzcaivam- 'tA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/91 eesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM doccaM amAvAsaM caMde kaMsi desaMmi joei?, tAjaMsiNaM desaMsi caMde paDhamaMamAvAsaMjoeitAo NaM amAvAsaThThANAo maMDalaM cauvIseNaM saeNaM chettA dubattIsabhAge uvAyiNAvettA ettha NaM se caMde doccaM amaavaasNjoei|| tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM taccaM amAvAsaM caMde kaMsi desaMsijoei?, tA jaMsiNaM desaMsi caMde doccaM amAvAsaMjoei tAo amAvAsaTThANAo maMDalaM cauvvIsaeNaM saeNaM chittA dubattIsaM bhAgeuvAiNAvettA etthaNaM se caMde taccaM amAvAsaMjoei, tAeesiNaMpaMcaNhaM saMvaccharANaM duvAlasamaM amAvAsaM caMde kaMsi desaMsi joei ? tA jaMsi NaM desaMsi caMde taccaM amAvAsaMjoei tAoNaM amAvAsaTThANAo maMDalaMcauvIseNaMsaeNaMchettAdonniaTThAsIe bhAgasae uvAiNAvettA etthaNaMcaMde duvAlasamaM amAvAsaMjoei' samprati zeSAsuamAvAsyAsvatidezamAha ___ evaM khalu' ityAdi, etat prAgavadvayAkhyeyaM, samprati caramadvASaSTitamAmAvAsyAparisamAptinibandhanaM dezaM pRcchati-'tA eesiNa'mityAdi, sugama, bhagavAnAha-'tAjaMsiNa'mityAdi, tatra yasmin deze sthitaH san candro dvASaSTiM-dvASaSTitamAMcaramAM paurNamAsI yunakti-parisamApayi tasmAt paurNamAsIsthAnAt-paurNamAsIparisamAptisthAnAt maNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvA-vibhajya pUrvaM SoDazabhAgAnavaSvaSTyacaramadvASaSTitamAmAvAsyAyAH caramadvASaSTita-mapaurNamAsyAH pakSaNa-pazcAtapakSeNa ca vivakSitapradezAt candraH SoDazabhizcaturviMzatyadhikazatabhAgaiH parataH prarUpyate, mAsena dvAtriMzatA bhAgaiH parato vartamAnasya labhyamAnatvAt, tataH SoDaza bhAgAn pUrvamavaSvaSkyetyuktaM atraasminpradeze sthitaHsancandrazcaramAMdvASaSTitamAmamAvAsyAMparisamApayati mU. (93) tA etesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamaMsUre kaMsi desaMsijoeti?, tAjaMsiNaM desaMsi sUre carimaM bAvaDiM amAvAsaM joeti tA te amAvAsaTThANAte maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA caunautibhAgeuvAyiNAvettA etthaNaM se sUre paDhamaMamAvAsaMjoeti, evaM jeNeva cauvvIseNaM sateNaM chettA caunauti bhAge uvAyiNAvettA ettha NaM se sUre paDhamaM amAvAsaMjoeti, evaMjeNeva abhilAveNaMsUriyassa puNNimAsiNIoteNeva amAvAsAovi, taMjahA-bidiyAtaiyA duvAlasamI -evaM khalu eteNuvAeM tAte amAvAsaTThANAte maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA caunauti 2 bhAge uvAyiNAvettA tA jaMsiNaM desaMsi sUre carimaMbAvaDhi amAvAsa joeti tAte puNNimAsiNiTThANAte maMDalaM cauvvIseNaM sateNaM chettA sattAlIsaM bhAge ukkovaittA ettha NaM se sUre carimaM bAvaDhi amaavaasNjoeti|| vR.sampratisUryasyAmAvAsyAparisamAptinibandhanaM dezaMpipRcchiSurAha-'tAeesiNa'mityAdi, etatyAgvadvayAkhyeyaM, 'eva'mityAdi, evamuktenaprakAreNa yenaivAbhilApena sUryasya paurNamAsyauktAstenaivAbhilApenAmAvAsyA api vaktavyAH, tadyathA-dvitIyA tatIyA dvAdazIca, tAzcaivam "eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM doccaM amAvAsaM sUre kaMsi desaMsi joei ?, tA jaMsi NaM desaMsi sUrepaDhamaM amAvAsaM joeitAoamAvAsaTThANAo maMDalaMcauvIsemaMsaeNaMchettAcaunauI bhAge uvAiNAvettA ettha NaM se sUre doccaM amAvAsaM joei, tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM taccaM amAvAsaM sUre kaMsi desaMsi joei ?, tAjaMsiNaM desaMsi doccaM amAvAsaMjoei tAo amAvAsaTThANAo maMDalaM caubbIseNaM saeNaM chettA cauNauibhAge uvAiNAvettA taccaM amAvAsaM joei, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 197 tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM duvAlasaM amAvAsaM sUre kaMsi desaMsi joei ?, tA jaMsiNaM desaMsi sUre taccaM amAvAsaM joei, tAo amAvAsadvANAo maMDalaM cauvIseNaM saeNaM chettA aTTachattAle bhAgasae uvAiNAvettA ettha NaM se sUre duvAlasamaM amAvAsaM joei' samprati zeSAsvamAvAsyAsu atidezamAha-'evaM khalvi'tyAdi, etat prAgvadvayAkhyeyaM samprati caramadvASaSTitamAmAvAsyAparisamAptinibandhanaM dezaM pRcchati-'tA eesi Na' mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha - 'tA jaMsi Na 'mityAdi, yasmin deze sthitaH san sUryazcaramAM- dvASaSTitamAM paurNamAsIM parisamApayati tasmAtpaurNamAsIsthAnAt-paurNamAsIparisamAptinibandhanAt dezAt maNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvAvibhajyArvAk saptacatvAriMzataM bhAgAn avaSvaSkya atra pradeze sthitaH san sUryazcaramAM dvASaSTitamAmamAvAsyAM yunkita-parisamApayati / atha kAM paurNamAsIM kena nakSatreNa yuktazcandraH sUryo vA parisamApayatIti praSTukAma Aha mU. (94) tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamaM puNNamAsiNiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA dhaNiTThAhiM, dhaNiTThANaM tinni muhuttA ekUNavIsaM ca vAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA paNNaTThi cuNNiyA bhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUrie keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA puvvAphagguNINaM aTThAvIsaM muhuttA aTThatIsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA dubattIsaM cuNNiyA bhAgA sesA, tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM doccaM puNNamAsiNiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA uttarAhiM poTThavatAhiM, uttarANaM poTThavatANaM sattAvIsaM muhuttA coddasa ya bAvaTThibhAge muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA bAvaTThicuNNiyA bhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUrekeNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA uttarAhiM phagguNIhiM uttarAphagguNINaM satta muhuttA tettIsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA ekkavIsaM cuNNiyA bhAgA sesA / tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM taccaM puNNimAsiNIM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA assiNIhiM assiNINaM ekkavIsaM muhuttA nava ya egaTTibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA tevaTThi cuNNiyA bhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNa nakkhatteNaM joeti ?, tA cittAhiM, cittANaM ekka muhutto aTThAvIsaM ca bAvaTThi bhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettI tIsaM cuNNiyA bhAgA sesA / tA etesi naM paMcaNhaM saMvaccharANaM duvAlasamaM puNNimAsiNiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti tA uttarAhiM, uttarANaM ca AsADhANaM chaduvIsaM muhuttA chaduvIsaM ca vAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThi bhAgaM ca sattaTThidhA chettA caupannaM cuNNiyA bhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM ca AsADhANaM chaduvvIsaM ca bAvaTThi bhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA caupannaM cuNNiyA bhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA punavvasuNA punavvasussa solasa muhuttA aTTha ya bAvaTThi bhAgA muhuttassa bAvaTTibhAgaM ca sattaTThidhA chettI vIsaM cuNNiyA bhAgA sesA, tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM caramaM bAvaTThi puNNimAsiNi caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA pusseNaM, pussassa ekUNavIsaM muhuttA tetAlIsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA tettIsaM cuNNiyA bhAgA / / vR. 'tA eesi Na' mityAdi, 'tA' iti tatra yuge eteSAmanantaroditAnAM paJcAnAM saMvatsarANAM Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/94 madhye prathamAM paurNamAsI candra upalakSaNametat sUryo vA kena nakSatreNa saha yogamupAgataH san yunakti-parisamApayati ?, bhagavAnAha- tA iti-tatra teSAM paJcAnAM saMvatsarANAM madhye prathamAM paurNamAsIM candraH parisamApayati dhaniSThAbhi, dhaniSThAnakSatrasya paJcatAratvAttadapekSayA bahuvacanaM anyathA tvekavacanaM draSTavyaM, tAsAMca dhaniSThAnAMtrayo muhUrtAH ekasya ca muhUrtasya ekonaviMzatiASaSTibhAgA ekaM dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA paJcaSaSTizcUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi paurNamAsIviSayasya candranakSatrayogasya parijJAnArthaM karaNaM prAgevoktaM, tatra SaTSaSTirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya paJca dvASaSTibhAgA ekaH saptaSaSTibhAgaH / ityevaMrUpo dhruvarAziyate, dhRtvAca prathamAyAM paurNamAsyAM candranakSatrayogo jJAtumiSTa ityekena guNyate, ekenaca guNitaMtadeva bhavatIti tAvAneva jAtaH, tasmAdabhijito nava muhUrtA ekasya ca muhUrtasya caturviMzatiSaSTibhAgA ekasya cadvASaSTibhAgasya SaTSaSTi saptaSaSTibhAgA ityevaMpramANaM zodhanakaM zodhyate, tatra SaTSaSTenava muhUrtAH zuddhAH,sthitAH pazcAt saptapaJcAzat, tebhyaeko muhUrtAMgRhItvAdvASaSTibhAgIkRtaste ca dvASaSTirapi bhAgA dvASaSTibhAgarAzaupaJcakarUpe prakSipyantejAtAH saptaSaSTiSaSTibhAgAstebhyazcaturviMzati zuddhAH sthitAH pazcAtricatvAriMzat, ekarUpamAdAya saptaSaSTibhAgIkrayate, teca saptaSaSTirapi bhAgAH saptaSaSTirbhAgamadhye prakSipyante, jAtAHaSTaSaSTi saptaSaSTibhAgAstebhyaH SaTSaSTi zuddhAHsthitau dvau pazcAtsaptaSaSTibhAgau, tatastrazatA muhUttaiH zravaNaH zuddhaH sthitAH pazcAnmuhUrtAH SaDviMzati, tata idamAgataMdhaniSThAnakSatrasya triSu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya ekonaviMzatisaGkhayeSu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcaSaSTisaGkhayeSu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu prathamA paurNamAsI parisamAptimupayAti, samprati sUryanakSatrayogapRcchannAha- 'taM samayaMcaNa'mityAditaM samayamityatra 'kAlAdhvanoAptA'vityadhikaraNatve'pi dvitIyA, tato'yamarthaH-tasmin samaye yasmin samaye dhaniSThAnakSatracandreNa yuktaM yathoktazeSaM parisamApayati tasmin kSaNe ityarthaH, sUrya kena nakSatreNa yuktaH san tAM prathamAM paurNamAsI parisamApayati, bhagavAnAha- 'tApuvvAhi'ityAdi, tA iti tadA pUrvAbhyAMphAlgunIbhyAM, pUrvaphAlgunInakSatrasya dvitAratvAttadapekSayA dvivacanaM, dvivacane ca prApte prAkRte bahuvacanaM, tayozca pUrvaphAlgunyostadAnImaSTAviMzatirmuhUrtA aSTAtriMzaca dvASapTibhAgA muhUrtasya ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkA dvAtriMzacUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi sa eva SaTSaSTirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya paJca dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAga ityevNprmaannodhruvraashidhryte| dhRtvA ca ekena guNyate, ekena ca guNitaM tadeva bhaktati tAvAneva jAtaH, tatastasmAt puSyasodhanakaM ekonaviMzatirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzad dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya tryastrizatsaptaSaSTibhAgAH ityevaMpramANaM zodhyate, athaitAvapramANasya puSyazodhanakasya kathamutpattiriti, ucyate,ihapUrvayugaparisamAptivelAyAM puSyasya trayoviMzati saptaSaSTibhAgAH parisamAptAzcatvAriMzadavatiSThanti, tatastecatuzcatvAriMzatsaptaSaSTibhAgA muhUrttakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni trayodaza zatAni viMzatyadhikAni , teSAM saptaSaSTyA bhAgo hriyate, labdhA ekonaviMzatirmuhUrtAH, zeSAstiSThanti saptacatvAriMzat , te (ca) dvASaSTibhAgAnayanArthaM dvASaSTyA guNyante, jAtAni ekonatriMzacchatAni caturdazottarANi , teSAM saptaSaSTyA bhAgo hriyate, labdhAstracatvAriMzad dvASaSTibhAgAH, ekasya ca dvASaSTibhAgasya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 199 trayastriMzatsaptaSaSTibhAgAH, etad dhruvarAzeH zodhyate, tadyathA SaTpaTermuhUrtebhyaH ekonaviMsatirmuhUrtAH zuddhAHsthitAH pazcAtsaptacatvAritebhya eko muhUrto gRhyatesthitAH SaTcatvAriMzad, gRhItasya camuhUrtasya dvASaSTibhAgAH kRtvA dvASaSTibhAgarAzaupaJcakarUpe prakSipyante, jAtA dvASapTibhAgAHsaptaSaSTistebhyastracatvAriMzatzodhyantesthitAH pazcAccaturviMzatistebhyaH ekarUpamupAdIyatejAtA trayoviMzatigRhItasyacarUpasya saptaSaSTibhAgAH kriyante kRtvAca saptaSaSTimAgaikamadhye prakSipyantejAtA aSTaSaSTi saptaSaSTibhAgAstebhyastrayastrazatzuddhAH sthitAH paJcatriMzat, tataH paJcadazamuhUrterazleSA triMzatAca muhUrtermaghAzuddhA, sthitaH pazcAdeko muhUrtaekasya ca muhUrtasya trayoviMzatiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcatriMzatsaptaSa,STibhAgAH / tata AgataMpUrvaphAlgunInakSatrasyASTAviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrtasyASTAtriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvAtriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu sUrya prathamAM paurNamAsI parisamApayati, eteca sUryamuhUrtAH, evaMbhUtaizca sUryamuhUrtestrazatA trayodaza rAtrindivAni ekasya ca rAtrindivasya dvAdaza vyAvahArikA muhUrtA bhavanti, tata etadanusAreNa gataikadivasabhAgagaNanA zeSasthitadivasagaNanA ca pUrvaphAlgunInakSatrasya svaM karttavyA, evamuttarasatreSvapi sUryanakSatrayoge paribhAvanIyaM / 'tA eesi Na'mityAdi, praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-'tA uttarAhi'ityAdi, tA iti pUrvavat, uttarAbhyAM proSThapadAbhyAmatrApi dvivacanaM uttaraproSThapadAnakSatrasya dvitArakatvAt, bahuvacanaM ca sUtre prAkRtatvat, tayozca proSThapadayoH saptaviMzatirmuhUrtAzcaturdaza ca dvASaSTibhAgA muhUrtasya eka ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAzcatuHSaSTi cUrNikAbhAgAH zeSAH, tathAhi-sa eva dhruvarAzi dvitIyapaurNamAsIcintAyAM dvAbhyAM guNyate, muhUrtAnAM jAtaM dvAtriMzataM zataM, ekasya ca muhUrtasya daza dvASaSTibhAgAH ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvau saptaSaSTibhAgau tataH pUrvarItyA abhijito nava muhUrtA ekasya ca muhUrtasya caturviMzatiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya satkAH SaTSaSTi saptaSaSTibhAgAH zodhyante nava muhUrtA ekasya ca muhUrtasya saptacatvA- riMzaddASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasyatrayaH saptaSaSTibhAgAHtatastriMzatAmuhUttaiHzravaNastriMzatAdhaniSThA paJcadazabhi zatabhiSak triMzatA pUrvabhadrapadA zuddheti sthitAH pazcAt saptadaza muhUrtAH zeSaM tathaiva tata AgataM uttarabhadrapadAnakSatrasya saptaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya caturdazasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya catuHSaSTau saptaSaSTibhAgeSuzeSeSu dvitIyA paurNamAsI parisamAptimupaiti, sampratyasyAmeva paurNamAsyAM sUryanakSatrayogaM pRcchati 'taM samayaM ca na mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha-'tA uttarAhi'ityAdi, tA iti pUrvavat, uttarAbhyAM phAlgunIbhyAM, tayozca uttarayoH phAlgunyostadAnIM dvitIyapaurNamAsIparisamAptivelAyAM sapta muhUrtAstrayastriMzacca dvASaSTibhAgA muhUrtasya dvASaSTibhAgaMca ekaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkA ekatriMzaccUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi-sa eva dhruvarAzirdhayate dhRtvA ca dvitIyasyAH paurNamAsyAH samprati cinteti dvAbhyAM guNyate jAtaM dvAtriMzaM zataM muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya daza dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvau saptaSaSTibhAgau tata etasmAt puSyazodhanakamekonaviMzatirmuhUrtA ekasyacamuhUrtasya tricatvAriMzatdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastriMzat saptaSaSTibhAgAH ityevaMparimANaM pUrvarItyA zodhyate, sthitaM pazcAd dvAdazottaraM zataM muhUrtAnAmekasya ca Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/94 muhUrtasyASTAviMzatiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTtriMzat saptaSaSTibhAgAH tataH paJcadazabhirmuhUrterazleSAtriMzatAmaghAtriMzatApUrvaphAlgunI zuddhA,sthitAH pazcAnmuhUrtAH saptatriMzaccheSaM tathaiva, tata AgataM sUryeNa yuktamuttaraphAlgunInakSatraMsaptasumuhUrteSu ekasyacamuhUrtasya trayastrazati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya ekatriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu dvitIyAM paurNamAsI parisamApayati, adhunA tRtIyapaurNamAsIviSayaM candranakSatrayogaM pRcchati 'tA eesiNaM0,sugama, bhagavAnAha-'assiNIhiM'ityAdi, azvinInakSatraM tritAra-miti padapekSayA bahuvacanaM, tadAnIM ca-tRtIyapaurNamAsIparisamAptivelAyAM azvinInakSatrasya ekaviMzatirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya nava dvASaSTibhAgA ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkastriSaSTizcUrNikAbhAgAH zeSAH, tathAhi-sa eva dhruvarAzitRtIyapaurNamAsI cintyamAnA vartata iti tribhirguNyate, jAtamaSTAnatyadhikaMzataM muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya paJcadaza dvASaSTibhAgA ekasyacadvASaSTibhAgasya trayaHsaptaSaSTibhAgAHtata uguNaTuMpoTTavayA' itivacanAtekonaSaSTyadhikena muhUrtazatena caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasyacadvASaSTibhAga-syaSaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdInyattarabhadrapadAparyantAniSaTnakSatrANizuddhAni, pazcAdava-tiSThante aSTAtriMzanmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya dvipaJcAzad dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya catvAraH saptaSaSTibhAgAH, tatastriMzatA muhUrta revatInakSatraMzuddhaM tiSThatyaSTau muhUrtAstataAgataMcandrayuktamazvinInakSatramekaviMzatau muhUrteSvekasya camuhUttasya navasudvASaSTibhAgeSvekasya cadvASaSTibhAgasya triSaSTau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSuparisamApayati / sampratyasyAmeva tRtIyasyAM paurNamAsyAM sUryanakSatrayogaM pRcchata 'taMsamayaMcaNa0 sugama, bhagavAnAha-'tA cittAhiM0, citrayAyuktaH sUryaparisamApayati, tadAnIM ca-tRtIya paurNamAsIparisamAptivelAyAM citrAyAmeko muhUrtasya aSTAviMza-tiSiSTibhAgA ekaMca dvASaTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkA triMzat cUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi-sa eva dhruvarAzi samprati tRtIyapaurNamAsI cintiteti tribhirguNyate, jAtamaSTAnavatyadhikaMzataMmuhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya paJcadaza dvASaSTibhAgA ekasya dvASaSTibhAgasya trayaH saptaSaSTibhAgAH tata etasmApuSyazodhanakaM pUrvoktaprakAreNazodhyate sthitaM pazcAdaSTasaptatyadhakaMmuhUrtAnAM zatamekasya ca muhUrtasya trayastrazadvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptatriMzatsaptaSaSTibhAgAH tataH paJcAzadadhikena muhUrtazatenAzleSAdIni hastaparyantAni paJca nakSatrANizuddhayanti, zeSAstiSThanti aSTAviMzatirmuhUrtAH zeSaM tathaiva tata AgataM sUryeNa saha samprayuktaMcitrAnakSatramekasmin muhUrte ekasya camuhUrtasyASTAviMzatau dvASaSTibhAgeSvekasyaca dvASaSTibhAgasya triMzati sptssssttibhaagessushessessutRtiiyaaNpaurnnmaasiiNprismaapyti| samprati dvAdazyAM paurNamAsyAM candranakSatrayogaM pRcchati 'tA eesi NamityAdi sugama, bhagavAnAha- 'tA uttarAhiM'ityAdi, tA iti pUrvavat, uttarAbhyAmASADhAbhyAM dvAdazI paurNamAsI candraH parisamApayati, tadAnIM ca tayoruttarayorASADhayoH SaDaviMzatirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya SaDaviMza-tiSiSTibhAgA ekaMca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAzcatuHpaJcAzacUrNikA bhAgAH seSAH, tathAhi-sa eva dhruvarAzi dvAdazI kila paurNamAsI cintyate iti dvAdazarbhirguNyate, jAtAni sapta zatAni tata etasmAt 'mUle satteva bAyAlA' ityAdivacanAt, saptabhizca dvicatvAriMzadadhikairmuhUrtAnAMzatairekasyaca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM-22 SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdInimUlaparyantAninakSatrANizuddhAni, tatastrazatAmuhUtaiHpUrvASADhA, zeSaMtiSThanti aSTAdazamuhUrtA ekasya ca muhUrtasya paJcatriMzatdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayodazasaptaSaSTibhAgAH tata AgataMcandreNayuktamatta-rASADhAnakSatraMdvAdazI paurNamIsI SaDaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrtasya SaDaviMzatau dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya catuHpaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu prismaapyti| sampratyasyAmeva dvAdazyAM paurNamAsyAM sUryanakSatrayogaM pRcchati-"taM samayaM ca Na'mityAdi, sugama, bhagavAnAha-,tAitipUrvavat, punarvasunAyuktaH sUrya parisamApayati, tadAnIM ca-dvAdazIpaurNamAsIparisamAptivelAyAM punarvasunakSatrasya SoDaza muhUrtA aSTau ca dvASaSTibhAgA muhUrtasya ekaMca dvASaSTibhAgA saptaSaSTidhA chitvA tasyasatkA viMzatizcUrNikA viMzatizcUrNikAbhAgAH zeSAH, tathAhi-sa evadhruvarAzi dvAdazabhirguNyate, jAtAni saptazatAni dvinavatyadhikAnimuhUrtAnAmekasya camuhUrtasya SaSTiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvAdaza saptaSaSTibhAgAH , tata etasmAspuSyazodhanakaM pUrvoktaprakAreNazodhyate, sthitAni pazcAtsaptazatAni trisaptatyadhikAnimuhUrtAnAmekasya camuhUrtasya SoDaza dvASaSTibhAgAekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTcatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH, tataH etasmAtsaptabhiH zataizcatuzcatvAriMzadadhikairmuhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairazleSAdIni ArdrAparyantAni nakSatrANi zuddhAni, pazcAdavatiSThante aSTAviMzatirmuhUrttA ekasya ca muhUrtasya tripaJcAzadvASaSTibhAgAekasya cadvASaSTibhAgasya saptacatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH tataAgataMpunarvasunakSatraM sUryeNa saha yogamupAgataMSoDazasumuhUtteSu zeSeSu ekasya ca muhUrtasyASTasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya viMzatau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu dvAdazI paurNamAsI parisamApayati / _ (sAmpratamasyAmeva dvASaSTitamAyAM paurNamAsyAM candranakSatrayogaM pRcchati)-'tA eesi Na'mityAdi sugama, bhagavAnAha-'tA uttarAhiM'ityAdi, tA (iti prAgvat) uttarAbhyAmASADhAbhyAM yuktazcandrazcaramAM dvASaritamAM paurNamAsI pariNamayati, tadAnIM ca-caramadvASaSTitamapaurNamAsIparisamAptivelAyAmuttarayorASADhayozcaramasamayaH, tathAhi-sa eva dhruvarAzi caramA dvASaSTitamA paurNamAsI samprati cintyamAnA vartate iti dvASaSTyA guNyate, jAtAni muhUrtAnAM catvAriMzacchatAni dvinavatyadhikAni ekasya ca muhUrtasya dvASaSTibhAgAnAM trINi zatAni dazottarANi ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvASaSTi saptaSaSTibhAgAH tata etasmAd / // 1 // 'aTThasayauguNavIsA sohaNagaM uttarANa saaddhaannN| cauvIsaM khalu bhAgA chAvaTThI cuNNiyAo ya' / ityevaMpramANamekaM sakalanakSatraparyAyazodhanakaM paJcabhirguNayitvA zodhyate, tacca pUrvoktena prakAreNazodhyamAnaM paripUrNAM zuddhimAsAdayatIti na kiJcitpazcAdavatiSThate, tata AgataM uttarASADhAnakSatraM candreNa saha yuktaM caramasamaye caramAM dvASaSTitamAM paurNamAsI prismaapyti| ___ sampratyasyAmeva dvASaSTitamAyAM paurNamAsyAM sUryanakSatrayogapRcchati--taMsamayaMcaNaM' sugamam, bhagavAnAha-'tA pusseNa0, puSyeNa yuktaH sUryazcaramAMdvASaSTitamAM paurNamAsI parisamApayati, tadAnIM ca-dvASaSTitamapaurNamAsIparisamAptivelAyAmekonaviMzatirmuhUrtAstrica- tvAriMzaccadvASaSTibhAgA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/94 muhUrtasya dvASaSTibhAgaM ca saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAstrayastriMzat cUrNi- kAbhAgAH zeSAH, tathAhi-saeva dhruvarAzi dvASaSTyA guNyate, jAtAnimuhUrtAnAMcatvAriMzacchatAni dvinavatyadhikAni ekasya ca muhUrtasya dvASaSTibhAgAnAM trINi zatAni dasottarANi ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvASaSTi saptaSaSTibhAgAH iha puSyasya dazamuhUrteSvekasya ca muhUrtasyASTAdazasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya catustriMzati saptaSaSTibhAgeSvatikrAnteSu pAzcAtyayugaM parisamAptimupaiti / tadanantaramanyat yugapravartate, puSyasyApicatAvanmAtrAdatikrantAt parato yAvadbhUyo'pi tAvanmAtrasya puSyasyAtikrama etAvatpramANaH ekaH paripUrNo nakSatraparyAyaH, tasya ca pramANamaSTau zatAnyekonaviMzatyadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasyaSaTSaSTisaptaSaSTibhAgAHtata etatpaJcabhirguNayitvA prAguktAtdhruvarAzeSaSTiguNitAt zodhyate, tacca paripUrNa zuddhayati, pazcAcca rAzirnirlepo jAyate, tataAgataMpuSyasya sUryeNa yuktasya dazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasyASTAdazasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya catustriMzati saptaSaSTibhAgeSvatikranteSu ekonaviMzatau ca muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasyacadvASaSTibhAgasyatrayastriMzatisaptaSaSTibhAgeSuzeSeSucaramA dvASaSTitamApaurNamAsI prismaaptimgmditi| tadevaM paurNamAsIviSayazcandranakSatrayogaH sUryanakSatrayogazcoktaH, sampratyamAvAsyAviSayaM sUryanakSatrayogaMcandranakSatrayogaMca pratipipAdayiSuHprathamataHprathamAmAvAsyAviSayaM praznasUtramAha mU. (95)tAetesiNaM paMcaNDaMsaMvaccharANaM paDhamaamAvAsaMcaMde keNaM nakkhatteNaMjoeti?, tAassesAhiM, assesANaM ekke muhatte cattAlIsaMca bAvaTThibhAgAmuhuttassa bAvaTThibhAgaMca sattadvidhA chettA bAvaDiM cuNNiyA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti?, tA assesAhiM ceva, assesANaM ekko muhatto cattAlIsaMca bAvaTThibhAgA muhattassa bAvaTThibhAgaM sattadvidhA chettA bAvaTThi cuNNiyA bhAgA sesA / tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM doccaM amAvAsaM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti?, tA uttarAhiM phagguNIhiM, uttarANaM phagguNINaM cattIlIsaM muhuttA paNatIsaM bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattadvidhA chettA pannaDiM cuNNiyA bhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaMjoeti?, tA uttarAhiM ceva phagguNIhiM, uttarANaM phagguNINaM jaheva caMdassa / tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM taccaM amAvAsaM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA hattheNaM, hatthassa cattAri muhuttA tIsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattadvidhA chattA bAvaTThi cuNiyA, bhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA hattheNaM ceva, hatthassa jahA caMdassa / tA eesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM duvAlasamaM amAvAsaM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti?, addAhiM addANaM cattAri muhattA dasa ya bAvaTThibhAgA muhattassa bAvaDiM ca sattadvidhA chettA caupannaM cuNiyA bhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUre keNa nakkhatteNaM joeti?, tA addAhiM ceva, adANaM jahA cNdss| tA eesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM carimaMbAvaDhi amAvAsaM caMde keNaM nakkhatteNaMjoeti?, tApunavvasuNA, punavvasussa bAvIsaM muhuttA bAyAlIsaM ca bAsaTThibhAgA muhuttassa sesA / taM samayaM caNaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti?, tA punavvasuNA va, punavvasussa NaM jahA cNdss| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 203 vR. 'tAeesiNa'mityAdi sugama, bhagavAnAha-'tAasilesAhi'ityAdi, tAiti pUrvavat, azleSAbhisaha yuktazcandraH prathamAmamAvAsyAMparisamApayati, azleSAnakSatrasyaSaTtAratvAttadapekSayA bahuvacanaM,tadAnIM ca-prathamAmAvAsyAparisamAptivelAyAmazleSAnakSatrasya eko muhUrtazcatvAriMzacca dvApaSTibhAgA muhUrtasyadvASaSTibhAgaMca sapataSaSTidhA chitvASaTSaSTizcUrNikAbhAgAHzeSAH, tathAhi-sa evadhruvarAzi prathamAmAvAsyA kila samprati cintyamAnA vartate ityekena guNyate, ekena ca guNitaM tadeva bhavatIti tAvAneva jAtaH, tata etasmAt / // 1 // 'bAvIsaMca muhuttA chAyAlIsaM bistttthibhaagaay| eyaM punavvasussa ya soheyavvaM havai puNNaM // ' iti vacanAtdvAviMzatirmuhUrtA ekasyacamuhUrtasya SaTcatvAriMzatdvASaSTibhAgA ityevaMpramANaM punarvasuzodhanakaM zodhyate, tatra SaTSaSTermuhUrtebhyo dvAviMzatirmuhUrtAH zuddhAH, sthitAH pazcAccatuzcatvAriMzat, tebhya ekamuhUrtamapekSya tasya dvASaSTibhAgAH kRtAH,tedvASaSTibhAgarAzimadhye prakSipyante, jAtAH saptaSaSTi, tebhyaH SaTcatvAriMzat zuddhAH, zeSAstiSThanti ekaviMzati, tricatvAriMzato muhUrtebhyastrazatA puSyaH zuddhaH, sthitAH pazcAtrayodaza muhUrtA, azleSAnakSatraM cArddhakSetramiti paJcadazamuhUrtapramANaM, tata idamAgataM-azleSAnakSatrasya ekasmin muhUrte catvAriMzati muhUrtasya dvASaSTibhAgeSu ekasyaca dvASaSTibhAgasya saptaSaSTidhA chinnasya SaTSaSTibhAgeSuzeSeSuprathamAmAvAsyA samAptimupagacchati / sampratyasyAmeva prathamAyAmamAvAsyAyAM sUryanakSatraM pRcchati-'taM samayaM ca na'mityAdi, sugama, bhagavAnAha-'tA asilesAhiM ceve'tyAdi, iha ya evAsyAmamAvAsyAyAM candranakSatrayoge dhruvarAziryadeva zodhanakaM sa eva sUryanakSatrayogaviSaye'pi dhruvarAzistadeva ca zodhanakamiti tadeva sUryanakSatrayoge'pi nakSatraM tAvadeva ca tasya nakSatrasya zeSamiti, tadevAha-azleSAbhiryuktaH sUrya prathamAmamAvAsyAM parisamApayati, tasyAM ca parisamAptivelAyAmazleSANAmeko muhUrta ekasya ca muhUrtasya catvAriMzat dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTi saptaSaSTibhAgAH shessaaH| dvitIyAmAvAsyAviSayaM praznasUtramAha-'tA eesi Na'mityAdi sugama, bhagavAnAha-'tA uttarAhiM' ityAdi, uttarAbhyAM phAlgunIbhyAMyuktaHcandro dvitIyAmamAvAsyAparisamApayati, tadAnIM ca-amAvAsyAparisamAptivelAyAmuttarAyAH phAlgunyAzcatvAriMzanmuhUrtAH paJcatriMzadvASaSTibhAgAH muhUrtasya dvASaSTibhAgaMcasaptaSaSTidhA chitvA tasya satkAH paJcaSaSTizcUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi-sa evadhruvarAzi dvAbhyAMguNyate, jAtaMdvAtriMzadadhikaM muhUrtAnAMzataM, ekasyacamuhUrta-sya dvASaSTibhAgA daza ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptaSaSTidhA chinnasya dvau cUrNikAbhAgau tatra prathamaM punarvasuzodhanakaM zodhyate, dvAtriMzadadhikamuhUrtazatAtdvAviMzatirmuhUrtAH zuddhAH sthitaM pazcAddazottaraMzataM, tebhyo'pyeko muhUrto gRhItvA dvASaSTibhAgIkrayate, kRtvA ca te dvASaSTibhAgA dvASaSTibhAgarAzau prakSipyante, jAtA dvisaptatiSaSTibhAgAstebhyaH SaTcatvAriMzat zuddhAH sthitAH pazcAt SaDviMzati, navottarAcca muhUrtazatAt triMzatA puSyaHzuddhaH, sthitAH pazcAde-konAzIti, tato'pi paJcadazabhirmuhUrterazleSA zuddhA, sthitA pazcAccatuHSaSTi, tato'pi triMzatA maghAH zuddhAH, sthitA catustriMzat, tato'pi triMzatA pUrvaphAlgunI zuddhA, sthitAH pazcAt catvAraH, uttaraphAlgunInakSatraM dvayarddhakSetramiti Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/95 paJcacatvAriMzanmuhUrttapramANaM, tata idamAhagataM - uttaraphAlgunI nakSatrasya candrayogamupAgatasya catvAriMzati muhUrteSvekasya ca muhUrtasya paJcatriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya saptaSaSaSTidhA chinnasya paJcaSaSTau cUrNikAbhAgeSu zeSeSu dvitIyAmAvAsyA samAptiM yAti / 204 samprati asyAmeva dvitIyasyAmamAvAsyAyA sUryanakSatraM pRcchati - 'taM samayaM ca Na' mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha tA iti pUrvavat, uttarAbhyAmeva phAlgunIbhyAM yuktaH sUryo dvitIyAmamAvAsyAM parisamApayati, tadAnIM ca-dvitIyAmAvAsyAparisamAptivelAyAmuttarAyAH phAlgunyAH 'taheva jahA caMdassa' tti yathA candrasya viSaye uktaM tathaivAtrApi viSaye vaktavyaM, tadyathA - 'cattAlIsaM muhuttA paNatIsaM ca vAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThihA chittA pannaTThi cuNNiA bhAgA sesA' iti etaccobhayorapi candrasUryayornakSatrayoH parijJAnahetoH karaNasya samAnatvA-davaseyam / tRtIyAmAvAsyAviSayaM praznasUtramAha - ' tA eesi Na0, sugamaM, bhagavAnAha - hastena yuktazcandrastRtIyAmAvAsyAM parisamApayati, tadAnIM hastasya catvAro muhUrttAstriMzacca dvASaSTibhAgA muhUrtasya dvASaSTibhAgaM caikaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAzcatuHSaSTi cUrNikAbhAgAH zeSAH, tathAhi sa eva dhruvarAzi tRtIyasyA amAvAsyAyAH samprati cinteti tribhirguNyate, jAtamaSTAnavatyadhikaM zataM muhUrttAnAmekasya ca mahUrttasya paJcadaza dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayaH saptaSaSTibhAgAH tata etasmAd dvisaptatyadhikena muhUrttazatena SaTcatvAriMzatA ca muhUrtasya dvASaSaSTibhAgairazleSAdIni uttarAphAlgunIparyantAni nakSatrANi zuddhAni, pazcAdavatiSThante paJcaviMzatirmuhUrttA ekasya ca muhUrttasya ekatriMzad dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayaH saptaSaSTibhAgAH tata AgataM hastanakSatrasya candreNa saha yogamupAgatasya caturSu muhUrtteSu ekasya ca muhUrtasya triMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya catuHSau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu tRtIyAmamAvAsyAM parisa0 / atraiva sUryaviSayaM praznasUtramAha- 'taM samayaM ca Na0 sugamaM, bhagavAnAha - hastenaiva nakSatreNa yuktaH sUryo'pyamAvAsyAM tRtIyAM parisamApayati, etaccobhayorapi karaNasya samAnArthatvAdavaseyaM evamuttarasUtrayorapi draSTavyaM, zeSapAThaviSaye'tidezamAha-- 'hatthassa jaM ceva caMdassa' yathA candrasya viSaye hastasya zeSa uktaH tathA sUryasyApi viSaye vaktavyaH, sa caivam -' hatthassa cattAri muhuttA tIsaM ceva bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThihA chittA bAvaTThI cuNNiyA bhAgA sesA' iti samprati dvAdazAmAvAsyAviSayaM praznasUtramAha - 'tA eesi NamityAdi sugamaM, bhagavAnAha-'tAaddAhiM'ityAdi, ArdrayA yuktazcandro dvAdazImamAvAsyAM parisamApayati, tadAnIM cArdrAyAzcatvAro muhUrttA daza muhUrttasya dvASaSTibhAgA dvASaSTibhAgaM ca saptaSaSTidhA chitvA catuHpaJcAzaccUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi - sa eva dhruvarAzi-dvAdazyamAvAsyA cintyamAnA varttate iti dvAdaza- bhirguNyate, jAtAni sapta zatAni dvinavatyadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya SaSTirdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvAdaza saptaSaSTibhAgAH etasmAccaturbhi zataiH dvicatvAriMzadadhikairmuhUrtAnAmekasya ca muhUrttasya SaTcatvAriMzatA dvASaSTibhAgairazleSAdIni uttarASADhAparyantAni nakSatrANi zuddhAni sthitAni pazcAttriINi zatAni paJcAzadadhikAni muhUrttAnAmekasya ca muhUrtasya caturddaza dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvAdaza saptaSaSTibhAgAH tatastribhiH zatairnavottarairmuhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 205 saptaSaSTibhAgairabhijidAdIni rohiNIparyantAni zuddhAni, sthitAH pazcAccatvAriMzanmuhUrtAH ekasya camuhUrtasya ekapaJcAzatdvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayodaza saptaSaSTibhAgA tatastriMzatA muhUtairmRgaziraH zuddhaH, sthitAH pazcAddaza muhUrtAH, zeSaM tathaiva tata AgataM ArdrAnakSatrasya candreNa saha saMyuktasya caturSu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya dazasu dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya catuSpaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu dvAdazI amAvAsyA parisamAptimiyati / samprati sUryaviSaye praznamAha-'taM samayaM ca NamityAdi, sugamaM, bhagavAnAha-'tA addAe ceva' Ardrayaiva yuktaH sUryo'pi dvAdazImamAvAsyAM parisamApayati, seSapAThaviSaye'tidezamAha'adAe jahA candassa' yathA candraviSaye ArdrAyAH zeSa uktastathA sUryaviSaye'pi vaktavyaH, sa caivam-'adAe catAri muhuttA dasaya vAvaThibhAgA muhuttassa bAvaThibhAgaMca sattahihAchettAcauppannaM cuNNiyA bhAgA sesA' iti| caramadvASaSTitamAmAvAsyAviSayaM praznamAha-'tA eesiNa'mityAdi, sugama, bhagavAnAha-'tA punavvasuNA' ityAdi, tA iti pUrvavat, punarvasunA yuktazcandrazcaramAM dvASaSTitamAmavAsyAM parisamA- payati, tadAnIM ca-caramadvASaSTitamAmAvAsyAparisamAptivelAyAM punarvasunakSatrasya dvAviMzatirmuhUrtAH SaTcatvAriMzaca dvASaSTibhAgA muhUrtasya zeSAH, tathAhi saeva dhruvarAzi dvASaSTya guNyate, jAtAni muhUrtAnAM catvAriMzacchatAni dvinavatyadhikAni ekasya ca muhUrtasya dvASaSTibhAgAnAM trINizatAni dazottarANi ekasya ca dvASaSTi-bhAgasya dvASaSTi saptaSaSTibhAgAH tata etasmAt caturbhi zatairdvicatvAriMza- dadhikairmuhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya SaTcatvAriMzatA dvASaSTibhAgaiH prathamaMzodhanakaM zuddhaM, jAtAniSaTtriMzacchatAni paJcAzadadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya dve zate catuHSaSTyadhike dvASaSTi- bhAgAnAmekasya ca dvASaSTibhAgasya dvASaSTi saptaSaSTibhAgAH tato'bhiji-dAdyuttarASADhAparyantasakalanakSatraparyAyaviSayaM zodhanakamaSTau zatAnyekonaviMzatyadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatidvASaSTibhAgAH ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTi saptaSa-pTibhAgAH ityevaMpramANaMcaturbhirguNayitvAzodhyate, sthitAnipazcAttrINi zatAni catuHsaptatyadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya catuHSaSTyadhikaMzataMdvASaSTibhAgAnAmekasya cadvASaSTibhAgasya SaTSaSTi saptaSaSTibhAgAH tato bhUyastribhi zatairmuhUrtAnAM navottarairekasya camuhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya dvASaSTibhAgasya ca SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgaiH abhijidAdIni rohiNIparyantAtizuddhAni, sthitAH pazcAtsaptaSaSTirmurtA ekasya camuhUrtasya SoDaza dvASaSTibhAgAH tatastriMzatA muhUrtermRgaziraH paJcadazabhirArdrA zuddhA, sthitAH zeSA dvAviMzatirmuhUrtAH ekasya ca muhUrtasya SoDaza dvASaSTibhAgAH, tata AgataM caMdreNa saha saMyuktaM punarvasunakSatraM dvAviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya SaTcatvAriMzati dvASaSTibhAgeSuzeSeSucaramAMdvASaSTitamAmamAvAsyAM prismaapyti| sUryaviSayaM praznamAha-'taM samayaM ca NaM0 sugama, bhagavAnAha- sUryo'pi punarvasunA caiva saha yogamupAgataHcaramAMdvASaSTitamAmamAvAsyAM pariNamayati, zeSaviSaye'tidezamAha-'punavvasussa NaM' yathA candrasya viSaye punarvasoH zeSa uktaH tathA sUryasyApi viSaye vaktavyaH, sa caivam'punavvasussa bAvIsaM muhuttA chAyAlIsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa sesA' iti| mU. (96) tA jeNaM ajjha nakkhatteNaM caMde joyaM joeti jaMsi desaMsi se NaM imANi aTTha ekUNavIsANi muhuttasatAiM cauvIsaM ca bAvaTThibhAge muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/96 bAvaDiM cuNNiyAbhAge uvAyiNAvettA punaravi se caMde anneNaM sarisaeNaM ceva nakkhatteNaM joyaM joeti annaMsi desNsi| tAjeNaM ajjha nakkhatteNaM caMde joyaMjoeti jaMsi desaMsi se NaM imAiM solasa aTThatIse muhattasatAiMauNApannaMca bAvaTThibhAge muhattassa bAvaTThibhAgaMcasattaTThidhAchettA pannaTThicuNNiyAbhAge uvAyiNAvettA punaravi se NaM caMde teNaM ceva nakkhatteNaM joyaM joeti annaMsi desaMsi / tAjeNaM ajanakkhatteNaMcaMde joyaMjoetijaMsi desaMsiseNaMimAiMcauppannamuhattasahassAI navaya muhattasatAI uvAdiNAvittA punaravi se caMde anneNaM tArisaeNaMjoyaMjoeti taMsi desaMsi, tAjeNaM ajjanakkhatteNaM caMde joyaM joeti jaMsi 2 desaMsi (se NaM imAiMegaM lakkhaM nava ya sahasse aTThaya muhuttasae uvAyiNAvittA punaravi se caMde teNa nakkhatteNaM joyaMjoetaMsi desNsi)| ... tA jeNaM ajanakkhatteNaM sUre joyaM joeti jasiM desaMsi se NaM imAiM tinni chAvaTThAI rAiMdiyasatAiM uvAdiNAvettA punaravi se sUrie anneNaM tArisaeNaM ceva nakkhatteNa joyaM joeti taMsi desaMsi, tA jeNaM ajjanakkhatteNaM sUre joyaM joeti taMsi desaMsi se NaM imAiM sattaduvIsaM rAiMdiyasatAiM uvAiNAvettA punaravi se sUre teNaM ceva nakkhatteNaM joyaM joeti taMsi desaMsi / tA jeNaM ajjanakkhatteNaM sUre joyaM joeti jaMsi desaMsi se NaM imAiM aTThArasa vIsAiM rAiMdiyasatAI uvAdiNAvettA punaravi sUre anneNaMceva nakkhatteNaMjoyaM joeti taMsi desaMsi, tA jeNaM ajjanakkhatteNaM sUre joyaM joeti jaMsi desaMsi teNa imAiM chattIsaM saTThAiM rAiMdiyasayAI uvAiNAvittA punaravi se sUre teNaM ceva nakkhatteNaMjoyaMjoeti taMsi desNsi|| vR. samprati yannakSatraM tAzanAmakaM tadeva vA tasminneva deze'nyasmin vA yAvatA kAlena bhUyazcandreNa saha yogamupAgacchati tAvantaM kAlaM nirdidikSurAha-'tAjeNaM ajjhanakkhatteNaM' ityAdi, tA iti pUrvavat, yena nakSatreNa saha candro'dha-vivakSite dine yogaM yunakti-karoti yasmin deze sa candro Namiti vAkyAlaGkAre imAni-vakSyamANasaGkhyAkAni tAnyevAha-aSTau muhUrttazatAni ekonaviMzAni-ekonaviMzatyadhikAni ekasya ca muhUrtasya caturviMzatiM dvASaSTibhAgAn ekasya cadvASaSTibhAgasyaSaTSaSTiM saptaSaSTibhAgAnupAdAya-gRhItvAatikramyetyarthaH punarapisacandro'nyena dvitIyena sadhzanAmnA nakSatreNa yogaM yunakti anyasmin deze, iyamatra bhAvanA iha candrasUryanakSatrANAM madhye nakSatrANi sarvazIghrANi tebhyo mandagatayaH sUryAstebhyo'pi mandagatayazcandramasaH, etaccAgre svayamevaprapaJcayiSyati, SaTpaJcAzannakSatrANipratiniyatAntarAladezAni cakravAlamaNDalatayA vyavasthitAni sadaiva ekarUpatayAparibhramanti, tatrakilayugasyAdAvabhijitA nakSatreNa saha yogamadhigacchati candramAH, sa ca yogamupAgataH san zanaiH zanaiH pazcAdavaSvaSkate tasya nakSatrebhyo'tIvamanda gatitvAt, tato navAnAM muhUrtAnAmekasyaca muhUrtasya caturviMzateSiSTibhAgAnAmekasya ca dvASaSTibhAgasyaSaTSaSTeH saptaSaSTibhAgAnAmatikrame purataH zravaNenasahayogamAyAti, tatastato'pi zanaiH zanaiH pazcAdavaSvaSkamAnastrazatA muhUttaiH zravaNena saha yogaM samApya purato dhaniSThayA saha yogamupagacchati, evaM svaM svaM kAlamAcakSya sarvairapinakSatraiH sahayogastAvadvaktavyo yAvaduttarASADhAnakSatrayogaparyantaH, etAtA cakAlenASTaumuhUrttazatAniekasya camuhUrtasya caturviMzatiSiSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTi saptatyadhike, SaT ca nakSatrANi paJcadazamuhUrtA Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 207 nIti bhUyaH SaNNAM paJcadazabhirguNane jAtA navati, paJcadaza triMzanmuhUrtAnIti paJcadaza triMzatA guNyante, jAtAni catvArizatAni paJcAzadadhikAni, abhijito nava muhUrtA ekasya ca muhUrtasya caturviMzatiSaSTibhAgAekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTi saptaSaSTibhAgAiti bhavati sarveSAmekatra mIlane yathoktA muhUrtasaGkhyA, eSa etAvAnnakSatramAsaH, tatastadanantaraM yadabhijinnakSatraM atikrantaM tadapareNa dvitIyenAbhijitA nakSatreNa saha nava muhUrtAdikAlaM yogamupAgacchati, tataH paramapareNa dvitIyASTAviMzatisambandhinA zravaNena saha yogamazrute, evaM pUrvavat tAvadvAcyaM yAvadutta-rASADhA, tadanantaraM bhUyaH prathamenaivAbhijitA nakSatreNa saha yogaM yAti, tataH prAguktakrameNa zravaNAdibhiH, evaM sakalakAlamapi, tato vivakSite dine yasmin deze yena nakSatreNa saha yogamagamacandramAH sa yathoktamuhUrttasaGkhyAtikrame bhUyaH tAddazenaivApareNa nakSatreNa saha anyasmin dezeyogamAdatte na tenaiva nApi tasmin deze iti| tathA 'tA je NamityAdi, adya-vivakSite dite yena nakSatreNa saha yogaM yunakti yasmin yasmin dezecandramAH saimAni vakSyamANasaGkhyAkAni, tAnyevAha-SoDaza muhUrtazatAniaSTAtriMzadadhikAni ekonapaJcAzataM dvASaSTibhAgAn muhUrtasya ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAn paJcaSaSTiM cUrNikAbhAgAnupAdaya-atikramya punarapi sa candrastenaiva nakSatreNa saha yogo yugadvayakAlAtikrame yathA(tha)kevalavedasA jyotizcakragatarupalabdhaH, jambUdvIpe caSaTpaJcAzadeva nakSatrANi, tato vivakSitanakSatrayoge sati tata Arabhya SaTpaJcAzannakSatrAtikrame tena nakSatreNa saha yogamAdatte, SaTpaJcAzannakSatrAtikramazca praaguktaassttaaviNshtinksstrmuhuurtsngkhyaadvigunnsngkhyyaa| tata uktaM-'solasa akRtIsa muhuttasayA' ityAdi / tadevaM tAzena tena vA nakSatreNa saha anyasmin deze yAvatA kAlena bhUyo'pi yoga upajAyate tAvAn kAlavizeSa uktaH, samprati tasminneva deze tAzena tena vA nakSatreNa saha bhUyo'pi yogo yAvatA kAlena bhavati tAvantaM kAlavizeSamAha 'tAjeNaMajja nakkhatteNaM ityAdi, adha-vivakSite dine yena nakSatreNa sayogacandro yunakti yasmin deze saH-candramA imAni vakSyamANasaGkhyAkAni tAnyevAha-catuSpaJcAzanmuhUrtasahasrANi navamuhUrtazatAnyupAdAya-atikramya punarapisa candro'nyena tAddazenaiva nakSatreNa saha yogaMyunakti tasminnevadeze, iyamatra bhAvanA-vivakSite yuge vivakSitAnAmaSTAviMzatenakSatrANAMmadhyeyena nakSatreNa saha yasmin deze yadA candramaso yogo jAto bhUyastasminneva deze tadaiva tenaiva nakSatreNa saha yogo vivakSitayugAdArabhya tRtIye yuge, na tu dvitIye, kuta iti cet, ucyate, iha yugAdita Arabhya prathamenakSatramAseyAnyekAnyaSTAviMzatinakSatrANi samatikramati dvitIyena nakSatramAsena tebhyo'parANi dvitIyAni tatobhUyastRtIyenanakSatramAsena tAnyeva prathamAnyaSTAviMzati nakSatrANi caturthena bhUyastAnyeva dvitIyAni evaM sakalakAlaM, yugecanakSatramAsAH saptaSaSTi, sAca saptaSaSTisaGghayA viSameti vivakSitayugaparisamAptAvanyasyayugasya prArambheyAni vivakSitayugasyAdaubhuktAni nakSatrANi tebhyo'parANyeva - dvitIyAni bhogamAyAnti, natutAnyeva, yugadvayeca catustriMzannakSatramAsazataMbhavati, sAcacatustriMzannakSatramAsazatasaGkhyA sameti dvitIyayugaparisamAptau SaTpaJcAzadapi nakSatrANi samAptimupayAnti, tato vivakSitayugAdArabhya tRtIye yuge tenaiva nakSatreNa tasminneva deze tadA candramaso yogaH, yuge Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 10/22/96 cAhorA-trANAmaSTAdazazatAni triMzadadhikAni ekaikasmiMzcAhorAtre muhUrtAstrazattato'STAdazAnAM zatAnAM triMzadadhikAnAM triMzatA guNane bhavati yathoktA muhUrtasaGkhyA, yathoktamuhUrtasaGkhyAtikrame catAzenaiva nakSatreNa saha yogaH candramasastasminneva deze na tu tena nakSatreNAnyasmin vA deze iti| _ 'tAjeNa'mityAdi, idaM sUtramakSarArthamadhikRtya sugama, bhAvanA tuprAgeva kRtA, navaraMyugadvayakAlaH SaTtriMzacchatAni SaSTyadhikAni ahorAtrANAmamekaikasmiMzcAhorAtre triMzanmuhUrtA iti SaTtriMzacchatAnAM SaSTyadhikAnAM triMzatA guNane yathoktA muhUrtasaGkhyA bhvti| tadevaMtAzenatena vA nakSatreNa sahAnyasmin tasmin anyasmina vA deze candramaso yogkaalprmaannmuktm| samprati sUryaviSaye tadAha-'tA jeNa'mityAdi, tA iti pUrvavat adya-vivakSite dine yena nakSatreNa saha saryo yasmin deze yogaMyunakti sa imAni trINi SaTSaSTyadhikAni rAtrindivazatAni upAdAya-atikramya punarapi sa sUryastasminneva deze tAzenaivAnyena nakSatreNa yogaM yunakti na tu tenaiva, kuta iti cet, ucyate, iha candro nakSatramAsenaikenASTAviMzatiM nakSatrANi bhuGakte, sUryastu tribhirahorAtrazataiH SaTSaSTyadhikaiH, trINi cAhorAtrazatAniSaTSaSTyadhikAniekaHsUryasaMvatsaraH, tato'nyaistrabhirahorAtrazataiH SaTSaSTyadhikairanyAni dvitIyAnyaSTAviMzatiM nakSatrANi paribhuGkte, tadanantaraM bhUyastAnyeva prathamAnyaSTAviMzatinakSatrANi tAvatyAhorAtrasaGkhyayA krameNayunakti, tataH SaTSaSTa- yadhikarAtridivazatatrayAtikrameNa sUryasya tasminneva deze tAzenaivApareNa nakSatreNa saha yogo na tu tenaiva, 'tA jeNa'mityAdi, idaM sUtramakSarArthaM pratItya sugamaM, bhAvanA tu prAgeva kRtaa| 'tAjeNa'mityAdi, tA iti pUrvavat, adya-vivakSite dine yena nakSatreNa saha sUryo yasmin deze yogaM yunakti sa imAni aSTAdaza rAtrindivazatAni triMzatAni-triMzadadhikAni upAdAyaatikramya punarapi tasminneva deze'nyenaiva tAdRzena saha yogaM yunakti, na tu tenaiva, kasmAditi cet, ucyate, iha rAtrindivAnAmaSTAdazazatAni triMzadadhikAni yuge bhavanti, tatra sUryo vivakSitAddinAdArabhya tasminneva deze tadaiva dine tenaiva nakSatreNa sahayogamAgacchatitRtIyasaMvatsare, yugeca sUryavarSANipaJca, tatastRtIye paJcamevA sUryasaMvatsare sUryasyatenaiva nakSatreNatasminneva kAleyogamAdatte na tu yugAtikrame SaSThe varSe iti / 'tA jeNa'mityAdi, sugama, navaraM SaTtriMzadrAtrindivazatAni SaSTyadhikAni yugadvaye bhavanti, yugadvaye ca daza sUryanakSatrANi, tato yugadvayAtikrame ekAdaze varSe sUryasya bhinno grahAdikaH parivAra itizrutvA kazcidevamapimanyeta yathA bhinnakAlaMmaNDaleSucandrAdInAM gatirbhinnakAlaM ca teSAM nakSatrAdibhi saha yoga iti, tatastadAzaGkApanodArthamAha mU. (97) tAjayANaM ime caMde gatisamAvannae bhavati tatANaM itarevi caMde gatisamAvannae bhavati, jatANaM itarevicaMde gatisamAvaNNe bhavati tatANaMimevi caMde gatisamAvaNNae bhavati, tA jayA NaM ime sUrie gaisamAvaNNe bhavati tayA NaM tare sUrie gaisamAvanne bhavati jatA NaM itare sUrie gatisamAvanne bhavati tayA NaM imevi sUrie gaisamAvanne bhavati, evaM gahevi nkkhttevi| ___tA jayANaM ime caMde jutte jogeNaM bhavati tatANaM itarevicaMde jutte jogeNaM bhavati, jayA NaM iyare caMde jutte jogeNaM bhavai tatANaM imevi caMde jutte jogeNaM bhavati, evaM sUrevi gahevi nakkhattevi, satAviNaM caMdA juttA joehiM satAviNaM sUrA juttA jogehiM sayAviNaM gahA juttA jogehiM sayAvi NaM nakkhattA juttA jogehiM duhatoviNaM caMdA juttA jogehiM duhatoviNaM sUrA juttA jogehiM duhatovi Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 10, prAbhRtaprAbhRtaM - 22 209 NaMgahA juttA jogehiM duhatoviNaM nakkhattA juttA jogehiM / maMDalaM satasahasseNaM aTThAnautAe satehiM chettA iccesa nakkhatte khettaparibhAge nakkhattavijae pAhuDeti aahitettibemi| vR. 'tA jayA NamityAdi, tA iti pUrvavat, yasmin kAle'yaM pratyakSata upalabhyamAno bharatakSetraM prakAzayan vivakSitazcandro vivakSite maNDale iti gamyate gatisamApano-gatiyukto bhavati tadA-tasmin kAle itaro'pi-airAvatakSetraM prakAzayavivakSitazcandraH tasminneva vivakSite maMDale gatisamApanobhavati, evaMzeSANyapisUtrANibhAvanIyAni, navaraM 'evaMgahevievaM nakkhattevitti evaM-uktaprakAreNa grahe'pi dvAvAlApako vaktavyau nakSatre'pi ca, tadyathA 'jayA NaM ime gahe gaisamAvanne havai tayANaM itare vi gahe gaisamAvanne bhavai, tA jayA NaM iyare gahi gaisamAvanne bhavai tayA NaM imevi gahe gatisamAvanne bhavaI' evaM nakSatre'pi vAcyaM, 'tA jayA NaM ime caMde jutte jogeNa mityAdi, sugama, navaraM 'duhatovi'tti ubhayato'pi dakSiNottarayoH pUrvapazcimayorvA, 'maNDalaM syshssenn'mityaadi| asminnakSatravicaye-nakSatravicayanAmni dvAviMzatatitame prAbhRtaprAbhRte ityeSa nakSatrakSetraparibhAga AkhyAto maNDalaM svena svena kAlena SaTpaJcAzatA nakSatrairyAvanmAtraM kSetraM vyApyamAnaM sambhAvyate tAvanmAtraM buddhiparikalpitaM zatasahasaNa-lakSeNa aSTanavatyA cazataizchitvA-vibhajya vyAkhyAtaH, etacca prAgevabhAvitaM, 'iti vemitti' iti-etat anantaroktaM bhagavadupadezena bravImIti granthakAravacanametat, yadvA bhagavadvacanamidaM ziSyANAM pratyayadADharyotpAdanArthaM yathA iti-etat anantaroktamahaM bravImIti, tataH sarvaM satyamiti pratyetavyamiti / prAbhRtaM-10, prAbhRprAbhRtaM-22 samAptam prAbhRtaM-10 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA sUryaprajJaptiupAGgasUtre dazamaprAbhRtasya malayagiri AcAryeNa viracitA TIkA prismaaptaa| (prAbhRtaM-11) vR. tadevamuktaM dazamaM prAbhRtaM sAmpratamekAdazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAro yathA 'saMvatsarANAmAdirvaktavyaH' iti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (98) tA kahaM te saMvaccharANAdI Ahiteti vadejA?, tattha khalu ime paMca saMvacchare paM0 taM0-caMde 2 abhivavitai caMde abhivaDDitai, tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamassa caMdassa saMvaccharassa ke AdI Ahiteti vadejjA?, tA jeNaM paMcamassa abhivaDDitasaMvaccharassa pajavasANaM seNaM paDhamassa caMdassa saMvaccharassa AdI anaMtarapurakkhaDe samae tIse NaM kiMpajjavasite Ahiteti vadejA?, tA je NaM doccassa AdI caMdasaMvaccharassa se NaM paDhamassa caMdasaMvaccharassa paJavasANe anaMtarapacchAkaDe smye| taM samayaMcaNaM caMde keNaM nakkhatteNaMjoeti?, tA uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM AsADhANaM chaduvIsaM muhuttA chaduvIsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa vAvaTThibhAgaM ca sattadvidhA chittA cauppaNNaM 12/14 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 11/-/98 cuNNiyAbhAgA sesA, taM samayaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA punavvasuNA, punavvasussa solasa muhutA aTThaya bAvaTTibhAgA muhuttassa vAvaTThibhAgaM ca sattaTThihA chettA vIsaM cuNNiyAbhAgA sesA / tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM doccassa NaM caMdasaMvaccharassa ke AdI Ahiteti vadejjA tA jeNaM paDhamassa caMdasaMvaccharassa pajavasANe se NaM doghassa NaM caMdasaMvaccharassa AdI anaMtarapurakkhaDe samaye, tA seNaM kiMpajavasite Ahiteti vadejjA ?, tA je NaM taccassa abhivaDDhiyasaMvaccharassa AdI se NaM dossa kaMvaccharassa pajjavasANe anaMtarapacchAkaDe samaye / 210 taM samayaM ca NaM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA puvvAhiM AsADhAhiM, puvvANaM AsADhANaM satta muhuttA tevannaMca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTTibhAgaM ca sattaTThidhA cettA igatAlIsaM cuNNiyAbhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA punavvasuNA, punavvasussa NaM bAyAlIsaM muhuttA paNatIsaMca bAvaTTibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chetA satta cuNNiyA bhAgA sesA / tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM taccassa abhivaDDhitasaMvaccharassa ke AdI AhitAi vadejjA ?, tA je NaM doccassa caMdasaMvaccharassa pajjavasANe se NaM taccassa abhivaDDhitasaMvaccharassa AdI anaMtarapurakkhaDe samae, tA se NaM kiMpajjavasite Ahiteti vadejjA ?, tA je NaM cautthassa caMdasaMvaccharassa AdI se NaM taccassa abhivaDDhitasaMvaccharassa pajjavasANe anaMtarapacchAkaDe samae / taM samayaM caNaM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM AsADhANaM terasa muhuttA terasa ya bAvaTTibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA sattAvIsaM cuNNiyA bhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA punabvasuNA, punavvasussa do muhutta chappannaM bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA saTThI cuNNiyA bhAgA sesA / tA eesi NaM paMcahaM saMvacacchUrANaM cautthassa caMdasaMvaccharassa ke AdI Ahiteti vadejjA ?, tANaM taccasa abhivaDDhitasaMvaccarassa pajjavasANe se NaM cautthassa caMdasaMvaccharassa AdI anaMta'rapurakkhaDe samaye, tA se NaM kiMpajavasite Ahiteti vadejjA ?, tA je NaM carimassa abhivaDhiyasaMvaccharassa AdI se NaM cautthassa caMdasaMvaccharassa pajjavasANe anaMtarapacchAkaDe samaye, taM samayaM caNaM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM AsADhANaM cattAlIsaM muhuttA cattAlIsaM ca bAsaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chetA causaTThi cuNNiyAbhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA punavvasuNA, punavvasussa aunatIsaM muhuttA ekavIsaM bAvaTThabhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA sItAlIsaM cuNNiyA bhAgA sesA, tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paMcamassa abhivaDDhitasaMvaccharassa ke AdI AhitAti vadejjA ?, tA je NaM cautthassa caMdasaMvaccharassa pajravasANe se NaM paMcamassa abhivaDDhitasaMvaccharassa AdI anaMtarapurakkhaDe samaye / tA seNaM kiM pajjavasite Ahiteti vadejjA ?, tA je NaM paDhamassa caMdasaMvaccharassa AdI se NaM paMcamassa abhivaDDhita saMvaccharassa pajjavasANe anaMtarapacchAkaDe samaye / taM samayaM ca NaM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM caramasamaye, taM samayaM ca NaM sUrekeNa nakkhatteNaM joeti ?, tA pusseNaM, pussassa NaM ekkavIsaM muhuttA tetAlIsaM ca bAvaTThabhAge muhuttassa bAvaTThibhAgaM sattaTThidhA chettA tettIsaM cuNNiyA bhAgA sesA // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 11, prAbhRtaprAbhRtaM - 211 vR. 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM-kena prakAreNa bhagavan ! tvayA saMvatsarANAmAdirAkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha-'tattha khalu'ityAdi, tatra-saMvatsaravicAraviSaye khalvime paJca saMvatsarAH prajJaptAH, tadyathA-candrazcandro'bhivarddhitaH candro'bhivarddhitaH, eteSAM ca svarUpaMprAgevopadarzitaM, bhUyaH praznayati-'tA eesi Na'mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAM paJcAnAM saMvatsarANAM madhye prathamasya cAndrasya saMvatsarasya ka AdirAkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha-'tA jeNa'mityAdi, yatpAzcAtyayugavartinaHpaJcamasyAbhivarddhitasaMvatsarasya paryavasAnaM-paryavasAnasamayaH tasmAdanantaraM puraskRto-bhAvI yaH samayaH sa prathamasya candrasaMvatsarasyAdi, tadevaM prathamasaMvatsarasyAditiH / samprati paryavasAnasamayaM pRcchati-'tA se NamityAdi, tA iti pUrvavat sa prathamazcAndrasaMvatsaraH kiMparyavasitaH-kiMparyavasAna AkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha- 'tAje Na'mityAdi, yo dvitIyasya cAndrasaMvatsarasyAdi-AdisamayastasmAdanantaro yaH puraskRtaH -atItasamayaH sa prathamacAndrasaMvatsarasya pryvsaanN-pryvsaansmyH| 'taM samayaM ca Na'mityAdi, tasmiMzcAndrasaMvatsaraparyavasAnabhUte samaye candraH kena nakSatreNa sahayogaMyunakti-karoti?, bhagavAnAha-'tAuttarAhiM' ityAdi, ihadvAdazabhiH paurNamAsIbhizcAndraH saMvatsarobhavati, tatoyadevaprAkdvAdazyAM paurNamAsyAMcandranakSatrayogaparimANaMsUryanakSatrayogaparimANaM coktaM tadevAnyUnAtiriktamatrApi draSTavyaM, tathaiva gaNitabhAvanA karttavyA, evaM zeSasaMvatsaragatAnyAdiparyavasAnasUtrANi bhAvanIyAni yAvayAbhRtaparisamApti, navaraMgaNitabhAvanA kriyate tatra dvitIyasaMvatsaraparisamAptizcaturviMzatitamapaurNamAsIparisamAptau, tatra dhruvarAziSaTSaSTirmuhUrtAekasya ca muhUrtasyapaJcadvASaSTibhAgAekasyacadvASaSTibhAgasya ekaH saptaSaSTibhAgaH ityevaMpramANazcaturviMzatyA guNyate ,jAtAni paJcadaza zatAni caturazItyadhikAni muhUrtAnAM muhUrtagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM viMzatyuttaraM zatamekasaya ca dvASaSTibhAgasya caturviMzati saptaSaSTibhAgAH tata etasmAdaSTabhiH muhUrtazatairekonaviMzatyadhikairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairekaH paripUrNonakSatraparyAyaHzuddhayati, tataH sthitAnipazcAtsaptamuhUrttazatAni paJcaSaSTyadhikAni muhUrtagatAnAMca dvASaSTibhAgAnAMpaJcana-vatirekasyacadvASaSTibhAgasyapaJcaviMzati saptaSaSTibhAgAH tato 'mUle satteva coyAlA' ityAdi vacanAt saptabhizcatuzcatvAriMza dadhikairmuhUrtazatairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasyaca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdIni mUlaparyantAni nakSatrANizuddhAni, tataH sthitAH pazcAt dvAviMzatirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasyASTau dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaDviMzati saptaSaSTibhAgAH tata AgataM dvitIyacAndrasaMvatsarasyaparyavasAnasamayepUrvASADhAnakSatrasya sapta muhUrtA ekasyacamuhUrtasya tripaJcAzad dvASaSTibhAgAekasya dvASaSTibhAsya ekacatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH zeSAH, tadAnIMca sUryeNayuktasya punarvAJacatvAriMzat muhUrtA ekasya ca muhUrtasya paJcatriMzat dvASaSTibhAgA ekasyaca dvASaSTibhAgasya sapta saptaSaSTibhAgAH zeSAH, tathAhi - sa eva dhruvarAzi caturviMzatyA guNito jAtAni paJcadaza zatAni caturazI- tyadhikAni muhUrtAnA muhUrtagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM viMzatyuttaraM zataM ekasya ca dvASaSTibha gasya caturviMzati saptaSaSTibhAgAH tata etasmAdaSTabhizatairekonaviMzatyadhikairmuhUrtA-nAmekasya ca muhUttamya caturviMzatyA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 11/-/98 dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasyaSaTSaSTyA saptaSaSTibhAgaiH ekaH paripUrNo nakSatraparyAyaH zuddhaH, sthitAni pazcAt sapta muhUrttazatAni paJcaSaSTyadhikAni muhUrtAnAmekamuhUrtagatAzca dvASaSTibhAgAH paJcanavati ekasya ca dvASaSTibhAgasya paJcaviMsati saptaSaSTibhAgAH tata etebhya ekonaviMzatyA muhUtrekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzatA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastriMzatA saptaSaSTibhAgaiH puSyaHzuddhaH, sthitAni pazcAnmuhUrtAnAM saptazatAniSaTcatvAriMzadadhikAniekasya ca muhUrtasya ekapaJcAzat dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasyaikonaSaSTi saptaSaSTibhAgAH tato bhUyo'pyetasmAt saptabhirmuhUrttazataizcatuzcatvAriMzadadhikairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasyaSaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairazleSAdIni aardraapryntaanishuddhaani| -sthitau pazcAdvaumuhUrtAvakasyacamuhUrtasyaSaDviMzatiSaSTibhAgAekasyaca dvASaSTibhAgasya SaSTi saptaSaSTibhAgAH AgataMdvitIyacAndrasaMvatsaraparyavasAnasamayepunarvasunakSatrasya dvAcatvAriMzanmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya paJcatriMzavASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya sapta saptaSaSTibhAgAH zeSAH, tathA tRtIyAbhivarddhitasaMjJasaMvatsaraparisamApti saptatriMzatApaurNamAsIbhistatodhruvarAzisaptatriMzatA guNyate, jAtAni muhUrtAnAM caturviMzati zatAni dvAcatvAriMza- dadhikAni dvASaSTibhAgAnAM ca paJcAzItyadhikaMzataMsaptaSaSTibhAgAH saptatriMzat tataetebhyo'STau muhUrtazatAniekonaviMzatyadhikAni ekasya ca muhUrtasya caturviMzati- SiSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhagasya SaTSaSTi saptaSaSTibhAgA ityekanakSatraparyAyaparimANaM dvAbhyAM guNayitvA zodhyate, tataH sthitAni pazcAdaSTau muhUrtazatAni caturuttarAmi muhUrtasatkAnAM ca dvASaSTibhAgA- nAM paJcatriMzadadhikaM zataM ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekonacatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH tata etebhyaH saptabhirmuhUrtazataizcatuHsaptatyadhikairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdIni pUrvASADhAparyantAni nakSatrANizuddhAni, sthitAH pazcAdekatriMzanmuhUrtAekasyaca muhUrtasyApTacatvAriMzada dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya catvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH tata AgataMtRtIyAbhivarddhita-saMjJasaMvatsaraparyavasAnasamaye uttarASADhAnakSatrasya trayodaza muhUrtAekasya camuhUrtasya trayodaza dvASaSTibhAgAH ekasya cadvASaSTibhAgasya saptaviMzati saptaSaSTibhAgAH zeSAH, tadAnIMca sUryeNa sampra-yuktasya punarvasunakSatrasya dvau muhUtau ekasya camuhUrtasyaSaTpaJcAzad dvASaSTibhAgAH ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAH SaSTizcUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi-sa eva dhruvarAzi saptatriMzatA guNyate, jAtAni muhUrtAnAM caturviMzati zatAni dvAcatvAriMzadadhikAnimuhUrtasatkAnAMca dvASaSTibhAgAnAMpaJcAzItyadhikaMzataMekasya ca dvApaSTibhAgasya saptatriMzat saptaSaSTibhAgAH tata etebhyaH pUrvavatsakalanakSatraparyAyaparimANaM dviguNaM kRtvA zodhyate, sthitAnipazcAdaSTau muhUrtazatAni caturuttarANi muhUrtasatkAnAM dvASaSTibhAgAnAMpaJcatriMzadadhikaM zataM ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekonacatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH tato bhUya etebhya ekona- viMzatyA muhUtrekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzatA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastriMzatA saptaSaSTibhAgaiH puSyaH zuddhaH, sthitAnipazcAnmuhUrtAnAM sapta zatAni paJcAzItyadhikAni muhUrtasatkAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM dvinavatirekasya ca dvApaSTibhAgasya SaT saptaSaSTibhAgAH tato bhUyo'pyetebhyaH saptabhirmuhUrtazataizcatuzcatvAriMzadadhikairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 prAbhRtaM 11, prAbhRtaprAbhRtaM - dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA sapta,,SaSTiTibhAgairazleSAdIni ArdrAparyantAni zuddhAni ___-sthitAH pazcAnmuhUrtA dvAcatvAriMzat, ekasya ca muhUrtasya paJca dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya sapta saptaSaSTibhAgAH tata AgataM tRtIyAbhivarddhitasaMjJasaMvatsaraparya-vasAnasamaye sUryeNa saha saMyuktasya punarvasojhai muhUrtAvekasya ca muhUrtasya SaTpaJcAzad dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasyaSaSTizcUrNikA bhAgAH seSAH, tathA caturthacAndrasaMvatsaraparyavasAnamekona-paJcAzattamapaurNamAsIparisamAptau tataH sa eva dhruvarAzi ekonapaJcAzatA guNyate, jAtAni muhUrtAnAM dvAtriMzacchatAnicatustriMzadadhikAni muhUrtasatkAnAMca dvASaSTibhAgAnAM dve zate paJcacatvAriMzadadhike ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekonapaJcAzat saptaSaSTibhAgAH tata etasmAt prAguktaM sakalanakSatraparyAyaparimANaM tribhirguNayitvA zodhyate, tataH sthitAni saptazatAni saptasaptatyadhikAni muhUrtAnAM muhUrtasatkAnAMca dvASaSTibhAgAnAMsaptatyadhikaMzataMekasya ca dvASaSTibhAgasya dvipaJcAzatsaptaSaSTibhAgAH tataH saptabhi zataiH catuHsaptatyadhikairmuhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasyaSaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairbhUyo'bhijidAdInipUrvASADhAparyantAninakSatrANizuddhAni, sthitAH pazcAtpaJca muhUrttA ekasya ca muhUrtasya ekaviMzatiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya tripaJcAzatsaptaSaSTibhAgAH tata AgataM caturthacAndrasaMvatsaraparyavasAnasamaye uttarASADhAnakSatrasya candrayuktasya ekonacatvAriMzanmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya catvAriMzadadvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya caturdaza saptaSaSTibhAgAH zeSAH, tadAnIM ca sUryeNa saha yuktasya punarvasunakSatrasya ekonatriMzanmuhUrttA ekaviMzatiSaSTibhAgA muhUrtasya ekaMca dvASaSTibhAgaMsaptaSaSTidhA chitvA tasya satkA sapta-catvAriMzacUrNikAbhAgAH zaSAH, tathAhi -sa eva dhruvarAzirekonapaJcAzatAguNyate, guNayitvA ca tataH prAguktaM sakalanakSatraparyAyaparimANaM tribhirguNayitvAzodhyate, sthitAni sapta muhUrttazatAni saptasaptatyadhikAni muhUrttasatkAnAM ca dvASaSTibhAgAnAMsaptatyadhikaMzatamekasya ca dvASaSTibhAgasya dvipaJcAzatsaptaSaSTibhAgAH, tata etebhya ekonaviMzatyA muhUrtarekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzatA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastriMzatA saptaSaSTibhAgaiH puSyaHzuddhaH,sthitAni pazcAnmuhUrtAnAMsaptazatAni aSTApaJcAzadadhikAni muhUrtasatkAnAMca dvASaSTibhAgAnAMsaptaviMzatyadhikaM zataMekasya ca dvASa-STibhAgasya ekonaviMzati saptaSaSTibhAgA tataH saptabhiH zataizcatuzcatvAriMzada-dhikairmuhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairazleSAdInyAAparyantAni nakSatrANi zuddhAni, sthitAH pazcAt paJcadaza muhUrtA ekasya ca muhUrtasya catvAriMzadvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya viMzati- saptaSaSTibhAgAH tata AgataM caturtha cAndrasaMvatsaraparyavasAnasamaye punarvasunakSatrasya ekonatriMzanmuhUrttA ekasya ca muhUrtasya ekaviMzatiSaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptacatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH zeSA iti, paJcamAbhivarddhitasaMvatsaraparyavasAnaM ca dvASaSTitapaurNamAsIparisamAptisamaye, tato yadeva prAk dvASaSTitamapaurNamAsIparisamAptisamaye candranakSatrayogaparimANaM sUryanakSatrayogaparimANaM coktaM tadevAnyUnAtiriktamatrApi drssttvym| prAmRtaM-11 samAptam Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/99 (prAbhRtaM-12) vRtadevamuktamekAdazaM prAbhRtam, samprati dvAdazamucyate-tasya cAyamarthAdhikAraH, yathA 'kati saMvatsarA bhavanti' tadviSayaM praznasUtramAha mU. (99) tA kati NaM saMvaccharA AhitAtivadejA ?, tattha khalu ime paMca saMvaccharA paM0 taM0-nakkhatta caMde uDU Adicce abhivahitai, tA etesiNaM paMcaNDaM saMvaccharANaM paDhamassa nakkhatasaMvaccharassanakkhattamAse tIsatimuhatteNaM 2 ahoratteNaM mijamANe kevatierAiMdiyaggeNaMAhiteti vadejjA ?, tA sattAvIsaM rAiMdidAiM ekavIsaM ca sattaTThibhAgA rAiMdiyassa rAiMdiyaggeNaM aahi0| tA se NaM kevatie muhuttaggeNaM Ahiteti vadejA ?, tA aTThasae ekUNavIse muhuttANaM sattAvIsaMca sattaTThibhAgemuhattassa muhattaggeNaMAhitetivadejA, tA eesiNaMaddhAduvAlasakkhuttakaDA nakkhatte saMvacchare, tA se NaM kevatie rAiMdiyaggeNaM AhitAtivadejA ?, tA tinni sattAvIse rAiMdiyasate ekkAvanaM ca sattaTThibhAge rAiMdiyassa rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vdejaa| tA se NaM kevatie muhattaggeNaM Ahiteti vadejA?, tA nava muhattasahassA aTTha ya battIse muhattasae chappannaM ca sattaTThibhAge muhattassa muhattaggeNa AhitetivadejjA / tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaMdoccassa caMdasaMvaccharassa caMde mAse tIsatimuhutteNaM 2 ahoratteNaM gaNijjamANe kevatie rAiMdiyaggeNaM Ahi0, tA egUNatIsaM rAiMdiyAI battIsaM bAvaTThibhAgA rAIdiyassa rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejA / tA se NaM kevatie muhattaggeNaM Ahiteti vadejA ?, tA aTThapaMcAsate muhutte tettIsaM ca chAvaTThibhAge muhattaggeNaM Ahite, tA esaNaM addhA duvAlasakhuttakaDA caMde saMvacchare, tA se NaM kevatie rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejjA ?, tA tinni cauppanne rAiMdiyasate duvAlasa ya bAvaTThibhAgA rAiMdiyaggeNaM Ahi, tIse NaM kevatie muhattaggeNaM Ahiteti vadejA, tA dasa muhattasahassAiMchacca paNuvIse muhattasae paNNAsaM ca bAvaTThibhAge muhutteNaM aahi| tAeesiNaM paMcaNDaMsaMvaccharANaMtaccassa uDusaMvaccharassa uDumAse tIsatIsamuhutteNaM gaNijjamANe kevatie rAiMdiyaggeNaM AhiyAti vadejjA ?, tA nava muhuttasatAI muhattaggeNaM Ahiteti vadejA, tA esaNaM addhA duvAlasakhuttakaDAuDUsaMvacchare, tA seNaM kevatie rAiMdiyoNaM Ahiteti vadejA, tA esaNaM addhA duvAlasakhuttakaDa uDUsaMvacchare, tA seNaM kevatie rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejA?, tA tinni saDhe rAiMdiyasate rAiMdiyaggeNaMAhiteti vadejA, tA seNaM kevatie muhuttaggeNaM AhietivadejA, tA dasa muhattasahassAiM aTTha ya sayAiM muhuttaggeNaM Ahiteti vdejaa| tAeesiNaM paMcaNDaMsaMvaccharANaMcautthassaAdiccasaMvaccharassaAicce mAse tIsatimuhutteNaM ahoratteNaM gaNijamANe kevaie rAiMdiyaggeNa Ahiteti vadejjA?, tA tIsaM rAiMdiyAI avaddhabhAgaMca rAiMdiyassa rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejA, tAseNaM kevatie muhattaggeNaM Ahiteti vadejA?, tA navapannarasamuhuttasae muhuttaggeNaM AhitetivadejA, tAesaNaMaddhAduvAlasakhuttakaDA Adicce saMvacchare, tA seNaM kevatie rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejA?, tA tinni chAvaDhe rAiMdiyasae rAiMdiyaggeNaM AhiyattivaijA / tA se NaM kevatie muhuttaggeNaM Ahiyatti vaijA ?, tA dasa muhuttassa sahassAiM nava asIte muhattasate muhuttaggeNaM Ahiteti vdejaa| tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paMcamassa abhivaDDiyasaMvaccharassa abhivaDite mAse Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 215 tIsatimuhutteNaM gaNijjramANe kevatie rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejjA ?, tA ekatIsa rAiMdiyAiM egUNatIsaM ca muhuttA sattarasa bAvaTTibhAge muhuttassa rAidiyaggeNaM Ahiteti vadejjA, tA se NaM kevatie muhuttaggeNaM Ahiteti vadejjA ?, tA nava egUNasTTe muhuttasate sattarasa bAvaTTibhAge muhuttassa muhuttaggeNaM Ahiteti vadejjA, tA esa NaM addhA duvAlasakhuttakaDA abhivaDDhita saMvacchare / tAse NaM kevatie rAidiyaggeNaM Ahiteti vadejjA ?, tinni tesIte rAiMdiyasate ekavIsaM ca muhuttA aTThArasa bAvaTThibhAge muhuttassa rAidiyaggeNaM AhitetivadejjA, tinni tesIte rAiMdiyasate ekavIsaMmuhuttA aTThArasa bAvaTThibhAge muhuttassa rAidiyaggeNaM Ahiteti vadejjA, tA se NaM kevatie muhuttaggeNa Ahiteti vadejjA ?, tA ekkArasa muhuttasahassAiM paMca ya ekkArasa muhuttasate aTThArasa bAvaTThibhAge muhuttassa muhuttaggeNaM AhitetivadejjA / / vR. 'tA kai saMvaccharA' ityAdi, tA iti pUrvavat, kati saMvatsarA bhagavan ! tvayA AkhyAtA iti vadet ?, bhagavAnAha - 'tatre' tyAdi, tatra - saMvatsaravicAraviSaye khalvime paJca saMvatsarA prajJaptAH, tadyathA-'nakkhatte'tyAdi, padaikadeze padasamudAyopacArAt nakSatrasaMvatsarazcandrasaMvatsara RtusaMvatsara AdityasaMvatsaro'bhivarddhitasaMvatsaraH, eteSAM ca paJcAnAmapi saMvatsarANAM svarUpaM prAgevopavarNitaM 'tA eesi NamityAdi praznasUtraM, 'tA' iti pUrvavat, eteSAM paJcAnAM saMvatsarANAM madhye prathamasyanakSatrasaMvatsarasya satko yo nakSatramAsaH sa triMzanmuhUrttapramANenAhorAtreNa gaNyamAnaH kiyAn rAtrindivAgreNarAtrindivaparimANenAkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, tA iti pUrvavat, saptaviMzati rAtrindivAni ekaviMzatizca saptaSaSTibhAgA rAtrindivasya rAtrindivAgreNAkhyAta iti vadet, tathAhi yuge nakSatramAsAH saptaSaSTiretadya prAgeva bhAvitaM, yuge cAhorAtrANAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni, tatasteSAM saptaSaSTyA bhAge hate labdhAH saptaviMzatirahorAtrA ekasya cAhorAtrasya ekaviMzati saptaSaSTibhAgAH / 'tA se Na'mityAdi, sa nakSatramAsaH kiyAn muharttAgreNa - muhUrttaparimANenAkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha - 'tA aDasae' ityAdi, aSTottarazatAnyekonaviMzatyadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrttasya saptaviMzati saptaSaSTibhAgAH / muhUttagriNAkhyAta iti vadet, tathAhi 7 nakSatramAsaparimANaM saptaviMzatirahorAtrA ekasya cAhorAtrasya ekaviMzati saptaSaSTibhAgAH, tataH savarNanArthaM saptaviMzatirapyahorAtrAH saptaSaSTyA guNyante, guNayitvA coparitanA ekaviMzati saptaSaSTibhAgAH prakSipyante, jAtAni saptaSaSTibhAgAnAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni tAni muhUrttAnayanArthaM triMzatA guNyante, jAtAni catuSpaJcazatsahasrANi nava zatAni muhUrtagatasaptaSaSTi bhAgAnAM, tata eteSAM saptaSaSTyA bhAgo hiyate, labdhAni aSTau zatAnyekonaviMzatyadhikAni muhUrttAnAmekasya muhUrttasya saptaviMzati saptaSaSTibhAgA iti / 'tA esa Na' mityAdi, eSA- anantaramuktA nakSatramAsarUpA addhA dvAdazakRtvaH kRtA, dvAdazabhivaraiirguNitA ityarthaH, nakSatrasaMvatsaro bhavati / sakalanakSatrasaMvatsaragatarAtrindivaparimANamuhUrttaparimANaviSayapraznanirvacana samprati sUtrANyAha-- 'tA se Na' mityAdi, sugamaM, navaraM rAtrindivacintAyAM nakSatramAsarAtrindivaparimANaM muhUrttacintAyAM nakSatramAsamuhUrttaparimANaM dvAdazabhirguNitavyaM tato yathoktA rAtrindivasaGkhyA muhUrtasaGkhyA ca bhavati, 'tA eesiNamityAdi, sugamaM, bhagavAnAha - 'tA egUNatIsa 'mityAdi, ekonatriMzat Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/99 rAtrindivAni dvAtriMzacca dvASaSTibhAgA rAtrindivasya etAvatparimANazcandramAso rAtrindivAgreNAkhyAta iti vadet, tathAhi - yuge dvASaSTizcandramAsAH, etaca prAgapi bhAvitaM, tato yugasatkAnAmaSTAdazAnAmahorAtrazatAnAM triMzadadhikAnAM dvASaSTyA bhAgo hriyate, labdhA ekonatriMzadahorAtrA ekasya cAhorAtrasya dvAtriMzat dvASaSTibhAgAH / 216 'tA se Na' mityAdi, praznasUtraM sumaM, bhagavAnAha - 'tA aTThe' tyAdi, aSTau muhUrttazatAni paJcAzItyadhikAni ekasya ca muhUrttasya triMzat dvASaSTibhAgAH, etAvatparimANazcandramAso muhUrttAgriNAkhyAta iti vadet, tathAhi - candramAsaparimANamekonatriMzadahorAtrA ekasya cAhorAtrasya dvAtriMzat dvASaSTibhAgAH, tatra savarNanArthamekonatriMzadapyahorAtrA dvApaTyA guNyante, guNayitvA ca uparitanA dvAtriMzat dvASaSTibhAgAH prakSipyante, jAtAnyaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni dvASaSTibhAgAnAM tata etAni triMzatA guNyante, jAtAni catuSpaJcAzatsahasrANi nava zatAni muhUrttagatadvASaSTibhAgAnAM, tata eteSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate, labdhAni aSTau zatAni paJcAzItyadhikAni muhUrttAnAmekasya ca muhUrtasya triMzad dvASaSTibhAgAH / 'tA esa NaM addhA' ityAdi, prAgvad bhAvanIyaM / , 'tA eesiNamityAdi, tRtIyaRtusaMvatsaraviSayaM praznasUtraM sugamaM, bhagavAn prativacanamAha'tA tIse Na' mityAdi tA iti pUrvavat triMzatA rAtrindivAgreNa RtumAsa AkhyAta iti vadet, tathAhiRtumAsAH yuge ekaSaSTiH, tato yugasatkAnAmaSTAdazazatasaGkhyAnAM triMzadadhikAnAmahorAtrANAmekaSaSTyA bhAgo hriyate, labdhAstrazadahorAtrAH, 'tA se Na'mityAdi, muhUrttaviSayaM praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - 'tA nava muhuttasayA' ityAdi, nava muhUrttazatAni muhUrttAgreNAkhyAta iti vadet, tathAhi-triMzadrAtrindivAni RtumAsaparimANamekaikasmiMzca rAtrindive triMzanmuhUrttAstatastrazata striMzatA guNane nava zatAni bhavantIti, 'tA eesi Na' mityAdi, prAgvad bhAvanIyaM / 'tA eesi Na' mityAdi caturthasUryasaMvatsaraviSayaM praznasUtraM, tacca sugamaM, bhagavAnAha - 'tA tIsa 'mityAdi, tA iti pUrvavat, triMzat rAtrindivAni ekasya rAtrindivasya ekamapArddhabhAgaM, eka marddhamityarthaH, etAvatapramANaH sUryamAso rAtrindivAgreNa AkhyAta iti vadet, tathAhi - sUryamAsA yuge paSTistato yugasatkAnAmahorAtrANAM triMzadadhikASTAdazazatasaGkhyAnAM paSTyA bhAgo hiyate, labdhAH sArddhAstriMzadahorAtrAH, 'tA se Na 'mityAdi, muhUrttaviSayaM praznasUtraM sugamam, bhagavAnAha - 'navapannare' ityAdi navama muhUrtazatAni paJcadazAdhikAni muhUrtaparimANenAkhyAta iti vadet, tathAhi-sUryamAsaparimANaM triMzat rAtrindivAni ekasya ca rAtrindivasyArddhaM, tacca triMzatA guNyante, jAtAni nava zatAni, rAtrindivArddhe ca paJcadaza muhUrttA iti, tA eesi NaM mi0, prAgvad bhA0 / 'tA eesi Na' mityAdi, paJcamAbhivarddhitasaMvatsaraviSayaM praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - 'tA ekatIsa 'mityAdi, tA iti pUrvavat, ekatriMzat rAtrindivAni ekonatriMzacca muhUrttA ekasya ca muhUrttasya saptadaza dvASaSTibhAgA rAtrindivAgreNAkhyAtaiti vadet, tathAhi trayodazabhizcandramAsairabhivarddhitasaMvatsaraH, candramAsasya ca parimANamekonatriMzat rAtrindivAni ekasya ca rAtrindivasya dvAtriMzat dvASaSTibhAgAH, etatrayodazabhirguNyate, tato yathAsambhavaM dvApaSTibhAge rAtrindiveSu jAteSu jAtamidaM trINyahorAtrazatAnitryazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dvASaSTibhAgA ahorAtrasya, etadabhivarddhitasaMvatsaraparimANaM, tata etasya dvAdazabhirbhAgo ekAdaza, te ca Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - " muhUrtakaraNArthaM triMzAtA guNyante, jAtAni triMzadadhikAni trINi zatAni, ye'pi ca catuzcatvAriMzat dvASaSTibhAgA rAtrindivasya te muhUrtakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni trayodaza zatAni viMzatyadhikAni teSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate, labdhA ekaviMzatirmuhUrttAH, zeSAstiSThantyaSTAdaza, tatraikaviMzatirmuhUrtA muhUrttarAzau prakSipyante, jAtAni muhUrttAnAM trINi zatAnyeka-paJcAzadadhikAni, teSAM dvAdazabhirbhAgo hiyate, labdhA ekonatriMzanmuhUrttAH, zeSAstiSThanti trayaH, te dvASaSTibhAgakaraNArthaM dvASaSTyA guNyante, jAtaM SaDazItyadhikaM zataM, tataH prAguktAH zeSIbhUtA muhUrtasyASTAdaza dvASaSTibhAgAH / 217 'tA se Na' mityAdi, tA iti pUrvavat, so'bhivarddhitamAsaH kiyAn muhUrtAgreNAkhyAt iti vadet?, bhagavAnAha-'nave'tyAdi, nava muhUrttazatAnyokonaSaSTyadhikAni 959 saptadaza ca muhUrtadvASaSTibhAgAH, tathAhi ekatriMzadapyahorAtrAstrazatA guNyante, jAtAni nava zatAni triMzadadhikAni muhUrtAnAM tata uparitanA ekonatriMzanmuhUrtAstatra prakSipyanta, jAtAni muhUrtAnAmekonaSaSTyadhikAni nava zatAni / + , 'tA esa Na' mityAdi, prAgvad vyAkhyeyaM, 'tA se Na'mityAdi, rAtrindivaviSayaM praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - 'tA tinnI' tyAdi, trINi rAtrindivazatAni tryazItyadhikAni ekaviMzatirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasyASTAdaza dvASaSTibhAgA rAtrindivAgreNAkhyAta iti vadet, tathAhi ekatriMzadahorAtrA dvAdazabhirguNyante, jAtAni trINi zatAni dvisaptatyadhikAni ahorAtrANAM tata ekonatriMzanmuhUrtA dvAdazabhirguNyante, jAtAni trINi zatAnyaSTAcatvAriMzadadhikAni teSAmahorAtra karaNArthaM triMzatA bhAgo hiyate, labdhA ekAdaza ahorAtrAH, aSTAdaza tiSThanti ye'pi ca saptadaza dvASaSTibhAgAH muhUrtasya te'pi dvAdazabhirguNyante, jAte dve zate caturuttare, tayordvASiSTyA bhAgo hriyate, labdhAstrayo muhUrtAste prAktaneSvaSTAdazasu madhye prakSipyante, jAtA ekaviMzatirmuhUrtAH, zeSAstiSThantyaSTAdaza paJca muhUrtazatAnyekAdazAdhikAni aSTAdaza ca dvASaSTibhAgA muhUrttasyeti muhUrttAgreNAbhivarddhitasaMvatsara AkhyAta iti vadet, tathAhi - abhivarddhitasaMvatsaraparimANaM trINyahorA-trazatAni tryazItyadhikAni ekaviMzatirmuhUrttA ekasya ca muhUrtasya aSTAdaza dvASaSTibhAgAH, tatraikasmin rAtrindive triMzanmuhUrtA iti trINyahorAtrazatAni tryazItyadhikAni triMzatA guNyante, guNayitvA coparitanA ekaviMzatirmuhUrtAstatra prakSipyante, tato yathoktA muhUrtasaGkhyA bhavatIti / sampratyete paJcasaMvatsarA ekatra mIlitA yAvatpramANA rAtrindivaparimANena bhavanti tAvato nirdidikSu prathamataH praznasUtramAha mU. (300) tA kevatiyaM te nojuge rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejjA ?, tA sattarasa ekAnaute rAiMdiyasate egUNatrIsaMca muhuttaM ca sattAvanne bAvaTThibhAge muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA paNNapannaM cuNNivAbhAge rAidiyaggeNaM Ahiteti vadejA, tA se NaM kevatie muhuttaggeNaM Ahiteti badekhA ?, tA tepanna muhuttasahassAiM satta ya uNApatre muhutasate sattAvannaM bAvadvibhAge muhutarasa bAcaTTibhAgaM ca sattadvidhA chettA paNapannaM cuNNiyA bhAgA muhuttaggeNaM Ahiteti vadejjA / tA kevatie NaM te jugappate rAiMdriyaggeNaM Ahiteti vadejA ?, tA aDatIsaM rAiMDiyAI dasa ya muhuttA cattAriya bAvadvibhAge muhuttassa bAbadvibhAgaM ca sataTThidhA chettA dubAlasa cuNNiyA bhAge rAiMdriyaggeNaM AhitAti varejjA, tAsa NaM kevatie muDuttaggeNaM Ahiteti vadejjA ?, tA ekArasa Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/- /100 pannAse muhuttasae cattAri ya bAvaTThibhAge bAvaTThibhAgaM ca sattaTThihA chettA duvAlasa cuNNiyA bhAge muhuttaggeNaM Ahiteti vadejjA, tA kevatiyaM juge rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejjA, tA aTThArasatIse rAidiyasate rAidiyaggeNaM AhiyAti vadejjA / tA se NaM kevatie muhattaggeNaM AhiyAti vadekhA ?, tA cauppannaM muhuttasahassAiM nava ya muhuttasatAiM muhuttaggeNaM Ahiteti vadejjA, tA se NaM kevatie bAvaTThabhAgamuhuttaggeNaM Ahiteti vadejjA ?, tA cauttIsaM satasahassAiM atIsaMca bAvaTTibhAgamuhuttasate bAvaTThibhAgamuhuttagge Ahiteti vadejjA / / vR. tA iti pUrvavat, kiyat- kiMpramANaM te-tvayA bhagavan ! 'noyugaM' nozabdo dezaniSedhavacanaH kiJcidUnaM yugamityarthaH, rAtrindivAgreNa - rAtrindivaparimANenAkhyAta iti vadet ?, bhagavAnAha - 'tA sattarase' tyAdi, noyugaM hi kiJcidUnaM yugaM, tacca nakSatrAdipaJcasaMvatsaraparimANamato nakSatrAdipaJcasaMvatsaraparimANAnAmekatra mIlane bhavati yathoktA rAtrindivasaGkhyA, tathAhi - nakSatrasaMvatsarasya parimANaM trINi rAtrindivazatAni saptaviMzatyadhikAni ekasya ca rAtrindivasya ekapaJcAzatsaptaSaSTibhAgAH, candrasaMvatsarasya trINi rAtrindivazatAni catuSpaJcAzadadhikAni dvAdaza ca dvASaSTibhAgA rAtrindivasya, RtusaMvatsarasya trINi rAtrindivazatAni SaSTyadhikAni / jAtAstraca - sUryasaMvatsarasya trINi zatAni SaTSaSTyadhikAni rAtrindivAnAM, abhivarddhitasaMvatsarasya trINi rAtrindivazatAni tryazItyadhikAni ekaviMzatizca muhUrttA ekasya ca muhUrttasyASTAdaza dvASaSTibhAgAH, tatra sarveSAM rAtrindivAnAmekatra mIlane jAtAni saptadaza zatAni navatyadhikAni, ye ca ekapaJcAzatsaptaSaSTibhAgA rAtrindivasya te muhUrttakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni paJcadaza zatAni triMzadadhikAni, teSAM saptaSaSTyA bhAgo hiyate, labdhA dvAviMzatirmuhUrttA ekasya ca muhUrtasya ssttpnycaashtsptssssttibhaagaaH| muhUrtAzca labdhA ekaviMzatau muhUrteSa madhye prakSipyante, tvAriMzanmuhUrtAstatra triMzatA ahorAtro labdha iti jAtAnyahorAtrANAM saptadaza zatAnyekanavatyadhikAni, zeSAstiSThanti muhUrttAmrAyodaza, ye'pi ca dvASaSTibhAgA ahorAtrasya dvAdazate'pi muhUrtakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni trINi zatAni SaSTyadhikAni teSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate, labdhAH paJca muhUrttAste prAgukteSu trayodazasu muhUrteSu madhye prakSipyante, jAtA aSTAdaza, zeSAstiSThanti paJcAzat dvASaSTibhAgA muhUrttasya, ye'pi ca SaTpaJcAzattaSaSTibhAgA muhUrtasya te trairAzikena dvASaSTibhAgA evaM kriyante - yadi saptaSaSTyA dvASaSTibhAgA labhyante tataH SaTpaJcAzatA saptaSaSTibhAgaiH kiyanto dvASaSTibhAgA labhyante, atrAntyena rAzinA madhyarAzerguNanaM jAtAni catustrizacchatAni dvAsaptatyadhikAni teSAmAdirAzinA saptaSaSTyA bhAgo hiyate, labdhA ekapaJcAzad SaSTibhAgAH, te ca prAgukteSu paJcAzati dvASaSTibhAgeSvantaH prakSipyante, jAtamekottaraM zataM, tatastanmadhye'bhivarddhitasaMvatsarasatkA uparitanA aSTAdaza dvASaSTibhAgAH prakSipyante, jAtamekonaviMzatyadhikaM zataM dvASaSTibhAgAnAM, zeSAstiSThanti paJcapaJcAzat dvASaSTibhAgasya saptapa-TibhAgAH, dvASaSTyA ca dvASaSTibhAgaireko muhUrto labdhaH, sa prAgukteSvaSTAdazasu muhUrteSu madhye prakSipyate, jAtA ekonaviMzatirmuhUrtAH zeSAH saptapaJcAzat dvASaSTibhAgA avatiSThante iti / 218 " 1 'tA se Na 'mityAdi, muhUrtaparimANaviSayapraznasUtraM nirvacanasUtraM ca sugamaM, rAtrindivaparimANasyatriMzatA guNane tadupari zeSamuhUrtaprakSepe ca yathoktamuhUrtaparimANasamagamAt, 'tA kevaie NaM Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 219 te'ityAdi, tA iti pUrvavat, kiyatA rAtrindivaparimANena tadeva noyugaM yugaprAptamAkhyAtamiti vadet?, kiyatsu rAtrindiveSuprakSipteSutadeva noyugaMparipUrNa yugaMbhavatIti bhAvaH, bhagavAnAha-'tA aTTattIsa'mityAdi, aSTAtriMzadrAtrindivAnidazamuhUrtA ekasya camuhUrtasya catvAro dvASaSTibhAgA ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkA dvAdaza cUrNikA bhAgA ityetAvatA rAtrindivaparimANena yugaprAptamAkhyAtamiti vadet, etAvatsu rAtrindivAdiSu prakSipteSu tat noyugaM paripUrNa yugaM bhavati iti bhaavH| samprati tadeva noyugaM muhUrtaparimANAtmakaM yAvatA muhUrtaparimANena prakSiptena paripUrNa yugaM bhavati tadviSayaM praznasUtramAha-'tA se NamityAdi sugama, bhagavAnAha-'tA ikkArase'tyAdi, idaM cApTAtriMzato rAtrindivAnAM triMzatA guNane zeSamuhUrtAdiprakSepe ca yathoktaM bhavata, bhAvArthazcAyaMetAvati muhUrtaparimANeprakSipte prAguktaM noyugamuhUrtaparimANa paripUrNayugamuhUrtaparimANaM bhavatIti samprati yugasyaiva rAtrindivaparimANaM muhUrtaparimANaM ca pratipipAdayiSuH praznanirvacanasUtrANyAha-'tA kevaiyaM te ityAdi sugamaM, adhunA samastayugaviSaye eva muhUrtagatadvASaSTibhAgaparijJAnArthaMpraznasUtramAha-'tAseNa mityAdi sugamaM, bhagavAnAha-'tAcottIsa'mityAdi, idamakSarArthamadhikRtya sugama, bhAvArtha svayam-catuSpaJcAzanmuhUrtasahasrANAM navazatAdhikAnAM dvASaSTyA guNanaM kriyate tato yathoktA dvASaSTibhAgasaGkhyA bhavatIti / samprati kadA'sau candra (drAdi)saMvatsaraH sUrya (ryAdi)saMvatsareNa saha samAdi samaparyavasAno bhavatIti jijJAsiSuH praznaM karoti. mU. (101) tA katA NaM ete AdicacaMdasaMvaccharA samAdIyA samapajjavasiyA Ahiteti vadejA?, tA saddhiM ee AdiccamAsA bAvahi~ etee caMdamAsA, esaNaM addhA chakhuttakaDA duvAlasabhayitA tIsaM ete AdicasaMvaccharA ekkatIsaM ete caMdasaMvaccharA, tatANaM ete AdicacaMdasaMvaccharA samAdIyA samapaJjavasiyA Ahi0 / tA katA NaM ete AdicauDucaMdanakhattA saMvaccharA samAdIyA samapaJjavasiyA Ahi0 tA saDhiM ete AdiccA mAsA egaThiM ete uDumAsA bAvaDiM ete caMdamAsA sattaTTi ete nakkhattA mAsA esa NaM addhA duvAlasa khuttakaDA duvAlasabhayitA sahiM ete AdicA saMvaccharA egahiete uDusaMvaccharA vAvaDiM ete caMdA saMvaccharA sattahi~ ete nakkhattA saMvaccharA tatA NaM te AdicauDucaMdanakkhattA saMvaccharA samAdIyA sapajjavasiyA A0 vdejaa| tA katA NaM ete abhivaDiAdi uDucaMdanakkhattA saMvaccharA samAdIyA samapajjavasiyA Ahiteti vadejA?, tA sattAvaNNaM mAsA satta ya ahorattA emarasa ya muhuttA tevIsaM vAvaTTibhAgA muhuttassa ete abhivaDDitA mAsA sarvhiete Adicca mAsA egaTTi ete uDUmAsA bAvaTThI ete caMdamAsA sattaTThI ete nakkhattamAsA esa NaM addhA chappannasattakhuttakaDA duvAlasabhayitA satta satA cottAlA ete NaM abhivaDitA saMvaccharA, satta satA asItA ete NaM AdiccA saMvaccharA, satta satA tenautA ete NaM uDUsaMvaccharA, aTThasattA chaluttarA ete NaM caMdA saMvaccharA, ekasattarI aTTha sayA ee NaM nakkhattA saMvaccharA / tatA NaM ete abhivaDitaAdicauDDacaMdanakkhattA saMvaccharA samAdIyA samapajjavasiyA Ahiteti vdejaa| tA nayaTThatAeNaMcaMde saMvacchare tinni cauppanne rAiMdiyasateduvAlasaya vAvaTThibhAge rAiMdiyassa Ahiteti vadejA, tAahAtaceNaM caMde saMvacchare tiNNi cauppanne rAiMdiyasate paMca ya muhutte pannAsaM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/101 cavAvaTThibhAge muhattassaAhiteti vdejaa| vR. 'tA kayANa'mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha-'tAsahimityAdi, tAiti pUrvavat, eteekayugavartinaH SaSTiH sUryamAsAH ete ca ekayugAntarvartina eva dvApaSTizcandramAsAH, etAvatI addhA SaTkRtvaH kriyate-paDbhirguNyate, tato dvAdazabhirbhajyate, dvAdazabhizca bhAge hvate triMzadete sUryasaMvatsarA bhavanti ekatriMzadete candrasaMvatsarAH, tadA etAvati kAle'tikrAnte ete AdityacandrasaMvatsarAH samAdayaH-samaprArambhAH samaparyavasitAHsamaparyavasAnAAkhyAtA iti vadet, samaparyavasAnekimuktaMbhavati?-ete candrasUryasaMvatsarA vivakSitasyAdau samAH-samaprArambhaprAbdhAH santastata Arabhya SaSTiyugaparyavasAne samaparyavasAnA bhavanti, tathAhi ekasmin yugeyazcandrasaMvatsarA dvau cAbhivarddhitasaMvatsarau, tau ca pratyekaM trayodazacandramAsAtmakau, tataH prathamayugepaJca candrasaMvatsarA dvau ca candramAsau, dvitIye yugedasa candrasaMvatsarAzcatvArazcandramAsAH,evaMpratiyugaMmAsadvikavRddhayA SaSThayugaparyante paripUrNAM ekatriMzacandrasaMvatsarAbhavanti, 'tA kayA Na'mityAdi, tA itipUrvavat, kadA Namiti vAkyAlaGkAre AdityaRtucandranakSatrasaMvatsarA bhavanti, 'tA kayA Na'mityAdi, tA iti pUrvavat, kadA Namiti vAkyAlaGkAre AdityaRtunakSatrasaMvatsarAH samAdikAH samaparyavasitA AkhyAtA iti vadet ?, bhagavAnAha 'tA saTThI' ityAdi, SaSTirete ekayugAntavartinaH AdityamAsA ekaSaSTirete RtumAsAH dvASapTirete candramAsAH saptaSaSTirete nakSatramAsAH, etAvatI pratyekamaddhA dvAdazakRtvaH kRtA dvAdazabhirguNitA ityarthaH tadanantaraM saMvatsarAnayanAya dvAdazabhirbhaktAtata evameteSaSTirAdityasaMvatsarA ekaSaSTirete RtusaMvatsarAH dvASaSTirete candrasaMvatsarA saptaSaSTirete nakSatrasaMvatsarAstadA-dvAdazayugAtikrame ityarthaH, ete AdityaRtucandranakSatrasaMvatsarAH samAdikAH samaparyavasitA AkhyAtA iti vadeta, etaduktaM bhavati-vivakSatritayugasyAdAvete catvAro'pi samAH-samArabdhaprArambhAH santastata ArabhyadvAdaza-yugaparyante samaparyavasAnAbhavanti, arvAkcaturNAmanyatasyAvazyaMbhAvena katipayamAsAnAmadhikatayA yugapat sarveSAM samaparyavasAnatvAsambhavAt, 'tA kayA Na'mityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-mityAdi, saptapaJcAzanmAsAH varddhitamAsAH papTirete sUryamAsAH ekapaTirete RtumAsA dvApaSTirete candramAsAH saptapaSTirete nakSatramAsAH, etAvatI pratyekamaddhA paTpaJcAzadadhikazatakRtvaH kriyate, kRtvA ca dvAdazabhirbhajyate, dvAdazabhizca bhAge hate catuzcatvAriMzadadhikasaptazatasaGkhyAH ete'bhivaddhitasaMvatsarAH, azItyadhikasaptazatasaGkhyAH ete AdityasaMvatsarAH, trinavatyadhikasaptazatasaGkhyAH ete RtusaMvatsarAH, paDuttarASTazatasaGkhyA ete candrasaMva- tsarAH, ekasaptatyadikApTazatasaGkhyA nakSatrasaMvatsarAH, tadANamiti vAkyAlaGkAre ete'bhi- varddhitAdityaRtucandranakSatrasaMvatsarAH samAdikAH samaparyavasitA AkhyAtA iti vadet, arvAkkasyApi katipayamAsAdhikatvena yugapatsarveSAM samaparyavasAnatvAsambhavAt / samprati yathoktameva candrasaMtsaraparimANaM gaNitabhedamadhikRtya prakAradvayenAha-'tA nayaTThayAe' ityAdi, tA iti pUrvavat, nayArthatayA-paratIrthikAnAmapi sammatasya nayasya cintayA candrasaMvatsarastrINyahorAtrazatAni catuSpaJcazadadhikAni dvAdaza ca dvApapTibhAgA ahorAtrasyetyAdirAkhyAta iti vadet, yAthAtathyena punazcintyamAnazcandrasaMvatsarasvaNi rAtrindivazatAni Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 221 catuSpaJcAzadadhikAni paJca ca muhUrtA ekasya ca muhUrtasya paJcAzad dvASaSTibhAgA ityevaMpramANa AkhyAta iti vadet, tatrAhorAtraparimANamubhayannApi tAvadekarUpaM, ye tUparitanA dvAdaza dvASaSTibhAgA rAtrindivasya te muhUrttakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni trINi zatAni SaSTyadhikAni teSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate, labdhAH paJca muhUrttAH, zeSAstiSThanti paJcAzanmuhUrtasya dvASaSTibhAgA iti / ? tadevaM saMvatsaravaktavyatA saprapaJcamuktA, sAmprataM RtuvaktavyatAmAha mU. (102) tattha khalu ime cha uDU paM0 taM0- pAuse varisAratte sarate hemaMte vasaMte gimhe, tA savvevi NaM ete caMdauDU duve 2 mAsAti uppanneNaM 2 AdAneNaM gaNiJjamANA sAtiregAI egUNasa 2 rAiMdiyAiM rAiMdiyaggeNaM Ahiteti vadejjA / tattha khalu ime cha omarattA paM0 taM0-tatie pavve sattame pavve ekkArasame pavve pannarasame pavve egUNavIsatime pavve tevIsatime pavve / tattha khalu ime cha atirattA paM0 taM0 - cautthe pavve aTTame pavve bArasame pavve solasame pavve vIsatime pavve cauvIsatime pavve / vR. 'tattha khalu' ityAdi, tatrAsmin manuSyaloke pratisUryAyanaM praticandrAyanaM ca khalvime SaTRtavaHprajJaptAH, tadyathA-prAvRT varSArAtraH zarat hemanto vasanto grISma, iha loke'nyathAbhidhAnA RtavaH prasiddhAstadyathA-prAvRT zarad hemantaH ziziro vasanto grISmazceti, jinamate yathoktAbhidhAnA eva RtavaH, tathA coktam tu 119 11 "pAusa vAsAratto sarao hemaMta vasaMta gimho ya / ee khalu chappi uU jinavaradiTThA mae siTTA // " , iha Rtavo dvidhA tadyathA-sUryarttavazcandrarttavazca tatra prathamataH sUryarttuvaktavyatA prastUyate, tatraikaikasya sUryartoH parimANaM dvau sUryamAsAvekaSaSTirahorAtrA ityarthaH, ekaikasya sUryamAsasya sArddhatriMzadahorAtrapramANatvAt, uktaM caitadanyatrApi 119 11 119 11 "ve AiccA mAsA egaTThI te bhavaMtahorattA / eyaM uuparimANaM avagayamANA jinA biMti / / " iha pUrvAcAryairIpsitasUryartvAnayane karaNamuktaM tadvineyajanAnugrahAyopadarzyatesUrauussANavaNe pavvaM pannarasasaMguNaM niyamA / tahiM saMkhittaM saMtaM bAvaTThIbhAgaparihINaM // dugukaTTI juyaM vAvIsasaeNa bhAie niyamA / jaM ddhaM tassa puNo chahiM hiyasesaM uU hoi // sANaM aMsANaM vehi u bhAgehi tesiM jaM laddhaM / // 2 // 119 11 te divasA nAyavvA hoMti pavattassa ayanassa // AsAM vyAkhyA- sUryasya - sUryasambandhina RtorAnayane parva - parvasaGkhyAnaM niyamAt paJcadazaguNaM karttavyaM, parvaNAM paJcadazatithyAtmakatvAt, iyamatra bhAvanA - yadyapi RtavaH ASADhAdiprabhavAstathApi yuga pravarttate zrAvaNavahulapakSapratipada Arabhya tato yugAditaH pravRttAni yAni parvANi tatsaGghayA paJcadazaguNA kriyate, kRtvA ca parvaNAmupari yA vivakSitaM dinamabhivyApya tithayastAstatra saGkSipyante ityarthaH, tato vAvaTThIbhAgaparihINaM ti pratyahorAtramekaikena dvASaSTibhAgena parihIyamANena Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/- /102 ye niSpannA avamarAtrAste'pyupacArAt dvASaSTibhAgAstaiH parihInaM parvasaGkhyAnaM karttavyaM, tato 'duguNe' ti dvAbhyAM guNyate, guNayitvA ca ekaSaSTyA yutaM kriyate, tato dvAviMzena zatena bhAjite sati yallabdhaM tasya SaDbhirbhAge hRte yaccheSaM sa RturanantarAtIto bhavati, ye'pi cAMzAH zeSA uddharitAsteSAM dvAbhyAM bhAgehRte yallabdhaM te divasAH pravarttamAnasya RtorjJAtavyAH, eSa karaNagAthAkSarArthaH / samprati karaNabhAvanA kriyate, tatra yuge prathame dIpotsave kenApi pRSTaM - kaH sUryarturanantaramatItaH ko vA samprati varttate ?, tatra yugAditaH sapta parvANyabhikrAntAnIti sapta dhriyaMte, tAni paJcadaza bhirguNyante, jAtaM paJcottaraM zataM etAvati ca kAle dvAvavamarAtrAvabhUtAmiti dvau tataH pAtyete, sthitaM pazcAtryuttaraM zataM, tat dvAbhyAM guNyate, jAte dve zate SaDuttare, tatraikaSaSTiH prakSipyate, jAte dve sate saptaSaSTyadhike, tayordvAviMzena zatena bhAgo hiyate, labdhau dvau tau SaDbhirbhAgaM na sahate iti na tayoH SaDrbhAigahAraH, zeSAstvaMzA uddharanti trayoviMzatiH, teSAmarddhe jAtA ekAdaza arddhaca, sUryarttuzcASADhAdikastataH AgataM dvAvRtU atikrAntau tRttIyazca RtuH samprati varttate, tasya ca pravarttamAnasya ekAdaza divasA atikrAntA dvAdazo varttate iti / tathA yuge prathamAyAmakSayatRtIyAyAM kenApi pRSTaM ke RtavaH pUrvamatikrAntAH ? ko vA samprati varttate ?, tatra prathamAyA akSayatRtIyAyAH prAk yugasyAdita Arabhya parvANyatikrAntAni ekonaviMzati, tataH ekonaviMzatirdhRtvA paJcadazabhirguNyate, jAte dve zate paJcAzItyadhike, akSayatRtIyAyAM kila pRSThamiti parvaNAmupari timnastithayaH prakSipyante, jAte dve zate aSTAzItyadhike, tAvati ca kAle avamarAtrAH paJca bhavanti, tataH paJca pAtyante, jAte dve zate tryazItyadhike, te dvAbhyAM guNyete, jAtAni paJca zatAni SaTSaSTyadhikAni tAnyekaSaSTisahitAni kriyante, jAtAni SaTza zatAni saptaviMzatyadhikAni teSAM dvAviMzena zatena bhAgaharaNaM, labdhAH paJca, te ca SaDbhirbhAgaM na sahante iti na teSAM SaDbhirbhAgahAraH, zeSAstvaMzA uddharanti saptadaza, teSAmarddhe jAtAH sArddhA aSTau, AgataM - paJca Rtavo'tikrAntAH SaSThasya ca RtoH pravarttamAnasyASTau divasA gatA navamo varttate, tathA yuge dvitIye dIpotsave kenApi pRSTaM . ? | kiyanta Rtavo'tikrAntAH ko vA samprati varttate ?, tatraitAvati kAle parvANyatikrAntAnyekatriMzat, tAni paJcadazabhirguNyante, jAtAni catvAri zatAni paJcaSaSTyadhikAni, avamarAtrAzcaitAvati kAle vyatyakrAmannaSTau tato'STau pAtyante, sthitAni zeSANi catvAri zatAni saptapaJcAzadadhikAni tAni dviguNIkriyante, jAtAni nava zatAni caturddazottarANi, teSvekapaTipe jAtAni paJcasaptatyadhikAni nava zatAni teSAM dvAviMzena zatena bhAgo hiyate, labdhAH sapta, upariSTAdaMzA uddharanti ekaviMzaM zataM, tasya dvAbhyAM bhAge hate labdhAH SaSTi sArddhAH, saptAnAM ca RtUnAM SaDbhirbhAge hRte labdha eka ekaH upariSTAttiSThati, AgataM - ekaH saMvatsaro'tikrAnta ekasya ca saMvatsarasyopari prathama RtuH prAvRDnAmA'tigato, dvitIyasya ca SaSTirdinAnyatikrAntAni, ekaSaSTitamaM varttate iti, evamanyatrApi bhAvanA kAryA / 1 athaiteSAM RtUnAM madhye ka RtuH kasyAM tithau samAptimupayAtIti parasya praznAvakAzamAzaGkaya tatparijJAnAya pUrvAcAryairidaM karaNamabhANi 119 11 "icchAuU viguNio rUvUNo viguNio u pavvANi / " Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - tassaddha hoi tihI jattha samattA uU tiisN||" asyA gAthAyA vyAkhyA-yasmin Rtau jJAtumicchA (sa icchattIsa Rtardhiyate ityarthaH, tataH sa dviguNitaH kriyate, dvAbhyAM guNyate iti bhAvaH, dviguNitaH san rUponaH kriyate, tataH punarapisa dvAbhyAM guNyate, guNayitvA ca pratirAzyate, dviguNitazca sanyAvAn bhavati tAvanti parvANi draSTavyAni, tasya ca dviguNIkRtasya pratirAzitasyArddha kriyate, taccArddha yAvadbhavati tAvatyastithayaH pratipattavyAH,yAsuyugabhAvinastriMzadapiRtavaH samAptAH, samAptimaiyaruriti krnngaathaakssraarthH| samprati bhAvanA kriyate-kila prathamaRturjJAtumiSToyathAyugekasyAMtithauprathamaH prAvRDlakSaNa RtuH samAptimupayAtIti ?, tatra eko dhriyate, sa dvAbhyAM guNyate, jAte dve rUpe, te rUpone kriyete, jAta ekakaH, sa eva ca bhUyo'pi dvAbhyAM guNyate, jAte dve rUpe, te pratirAzyete, tayoraTTe jAtamekaM rUpaM, AgataM-yugAdau dve parvaNI atikramya prathamAyAM tithau pratipadi prathamaRtuH prAvRDanAmA samAptimagamat, tathA dvitIye Rtau jJAtumicchati dvau sthApyete tayorvAbhyAM guNane jAtAzcatvAraste rUponAH kriyante jAtAstrayaste bhUyo dvAbhyAM guNyante jAtAH SaT te pratirAzyante pratirAzitAnAM cArddha kriyate jAtAstrayaH, AgataM-yugAditaH SaT paNyitikramya tRtIyAyAM tithau dvitIya RtuH samAptimupAyAt, tathA tRtIye Rtau jJAtumiccheti trayo dhriyante te dvAbhyAM guNyante jAtAH SaT te rUponAH kriyante jAtAH paJca te bhUyo dvAbhyAM guNyante jAtA daza te pratirAzyante pratirAzitAnAM cAH labdhAH paJca, AgataM-yugAdita Arabhya dazAnAMparvaNAmatikrame paJcabhyAM tithau tRtIya RtuH smaaptmiyaay| tathA SaSThe Rtau jJAtumiSyamANe SaT sthApyante te dvAbhyAM guNyantejAtA dvAdaza te rUponAH kriyante jAtA ekAdaza te dviguNyante jAtA dvAviMzati sA pratirAzyate pratirAzitAyA arddha kriyate jAtA ekAdaza, AgataM-yugAdita Arabhya dvAviMzatiparvaNAmatikrame ekAdazyAM tithau SaSTha RtuH samAptimiyAya, tathA yuge navame Rtau jJAtumicchati tato nava sthApyante te dvAbhyAM guNyante jAtA aSTAdaza te rUponAH kriyante jAtAH saptadaza te bhUyo dviguNyante jAtA catastriMzat sA pratirAzyate pratirAzya ca tasyArddha kriyate jAtAH saptadaza, AgataM-yugAditaH catustriMzat paNyitikramya dvitIye saMvatsare pauSamAse zuklapakSe dvitIyasyAM tithaunavama RtuH parisamApti gacchati, tathA triMzattame Rtau jijJAsite triMzad dhriyate sA dviguNIkriyate jAtA SaSTi sA rUponA kriyate jAtA ekonaSaSTi sA bhUyo dvAbhyAM guNyatejAtamaSTAdazottaraMzataM tatpratirAzyate pratirAzya ca tasyArddha kriyate jAtA ekonaSaSTi, AgataM-yugAdito'STAdazottaraM parvazatamatikramya ekonaSaSTitamAyAM tithau, kimuktaM bhavati?- paJcame saMvatsare prathame ASADhe zuklapakSe caturdazyAM triMzattama RtuH samAptimupAyAsIt, vyavahArataH prathamASADhaparyante ityarthaH, etasyaivArthasya sukhapratipatyarthamiyaM pUrvAcAryopadarzitA gaathaa||1|| "ektariyA mAsA tihI ya jAsu tA uU samappaMti / AsADhAI mAsA bhaddavayAI tihI neyA / / asyA vyAkhyA-iha sUryartucintAyAM mAsA ASADhAdayo draSTavyAH, ASADhamAsAdArabhya RtUnAMprathamataH pravarttamAnatvAt, tithayaH sarvA api bhAdrapadAdyAH, bhAdrapadAdiSu mAseSu prathamAdI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/102 nAmRtUnAM parisamAptatvAt, tatra teSu mAseSu yAsuca tithiSu RtavaH prAvRDAdaya sUryasatkAH parisamApnuvantiteASADhAdayomAsAstAzca tithayobhAdrapadAdyA-bhAdrapadAdimAsAnugatAH sarvA apyekAntaritA veditavyAH,tathAhi-prathama RturbhAdrapadamAsesamAptimupayAti, tata ekamAsamazvayuglakSaNamapAntarAle muktvA kArtike mAse dvitIya RtuH parisamAptimiyarti, evaM tRtIyaH pauSamAse caturtha phAlgune mAse paJcamo vaizAkhe mAse SaSTha ASADhe, evaM zeSA api Rtava eSvevaSaTsu mAseSu ekAntariteSu vyavahArataH parisamAptimApnuvanti, na zeSeSu mAseSu, tathA prathama RtuH pratipadi samAptimeti dvitIyastRtIyAyAM tRtIyaH paJcamyAM caturthasaptamyAMpaJcamo navamyAMSaSTha ekAdazyAM saptamastrayodazyAM aTamaH paJcadazyAM, ete sarve'piRtobahulapakSe, tatonavamaRtuHzuklapakSe dvitIyAyAMdazamazcaturthyAmekAdazaH SaSThayAM dvAdazo'STamyAM trayodazo dazabhyAM caturdazo dvAdazyAM paJcadazazcaturdazyAM, ete sapta RtavaH zuklapakSe, ete kRSNazuklapakSabhAvinaH paJcadazApi Rtavo yugasyAH bhavanti, tata uktakrameNaiva zeSA api paJcadaza Rtavo yugasyAH , bhavanti, tadyathA - SoDaza RturbahulapakSe pratipadi saptadazaH tRtIyAyAmaSTAdazaH paJcamyAmekonaviMzatitamaH saptamyAM viMzatitamo navamyAmekaviMzatitamaH ekAdazyAMdvAviMzatitamaH trayodazyAMtrayoviMzatitamaH paJcadazyAM ete SoDazAdayastrayoviMzatiparyantA aSTau bahulapakSe, tataH zuklapakSe dvitIyAyAM caturviMzatitamaH paJcaviMzatitamazcaturthyA SaTviMzatitamaH SaSThayAM saptaviMzatitamo'TabhyAM aSTAviMzatitamo dazamyAM ekonatriMzattamo dvAdazyAM triMzattamazcaturdazyAM, tadevamete sarve'piRtavo yugemAseSvekAntariteSutithiSvapi caikAntaritAsubhavanti, eteSAM ca RtUnAM candranakSatrayoparijJAnArthaM sUryanakSatrayogaparijJAnArthaM ca pUrvAcArye karaNamuktaM, tatastadapi vineyajanAnugrahAya drshyte||1|| "tinni sayA paMcahigA aMsA cheo sayaMca cottIsaM / egAibiuttaraguNo dhuvarAsI hoi naayvvo||" // 2 // sattaTThiaddhakhitte dugatigaguNiyA same vidaDhakhette / aTThAsII pusso sojjhA abhiimmi vAyAlA / / // 3 // eyANi sohaittA jaM sesaM taM tu ho. uttaM / ravisomANaM niyamA tIsAi uu sama pI / AsAM vyAkhyA-trINi zatAni paJcottarANi aMzA nAgAH, kiMrUpacchedakRtA iti cet, ata Aha-chedazcatustrizaM zataM, kimuktaM bhavati?-caturitra. dadhikazatacchedena chinnaM yadahorAtraM tasya satkAni trINizatAni paJcottarANi aMzAnAmiti, avaMdhruvarAzirvoddhavyaH, eSaca dhruvarAzi 'ekAdivyuttaraguNa' iti Ipsitena RtunA ekAdinA triMzatparyantena dvayuttareNa ekasmAdArabhya tataUrdhva dvayuttaravRddhena guNyate smeti guNo-guNitaH krayate, tata etasmAcchodhanakAnizodhayitavyAni, tatra zodhanakapratipAdanArthaM dvitIyA gAthA-- 'sattaTThI'tyAdi, iha yannakSatramarddhakSetraM tat saptaSaSTyA zodhyate, yacca nakSatraM samakSetraM tat dviguNayA saptaSaSTyA catustriMzena zatenetyarthaH zodhyate, yatpunarnakSatraM dvayarddha kSetraM tat triguNayA saptaSaSTyA ekottarAbhyAM dvAbhyAMzatAbhyAMzodhyata ityarthaH,ihasUryasya puSyAdIni nakSatrANizodhyAni candrasyAbhijidAdIni, tatra sUryanakSatrayogacintAyAM puSye-puSyaviSayA'STAzIti zodhyA, Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - candranakSatrayogacintAyAmabhijiti dvAcatvAriMzat / "eyANI'tyAdi, etAni arddhakSetrasamakSetradvayarddhakSetraviSayANi zodhakAni zodhayitvA yaduktaprakAreNa nakSatrazeSaM bhavati-na sarvAtmanA zuddhimazrute tat nakSatraM ravisomayoH-sUryasya candramasazca niyamAt jJAtavyaM, ka ityAha-triMzatyapi RtusamAptiSu / eSa krnngaathaatryaakssraarth| samprati karaNabhAvanA kriyate-tatra prathama RtuH kasmin candranakSatre samAptimupaiti iti jijJA-sAyAmanantaroditaH paJcottaratrizatIpramANodhruvarAziyate, sa ekena guNitaMtadeva bhavatIti tAvAneva dhruvarAzijAtaH, tatrAbhijito dvAcatvAriMzat zuddhA, sthitepazcAdvezate triSaSTyadhike, tatazcatustriMzena zatena zravaNaHzuddhaH, zeSaM jAtamekonatriMzaMzataM 129, tebhyazca dhaniSThAna zuddhayati, tata AgataM-ekonatriMzaM zataM catustriMzadadhikazatabhAgAnAM dhaniSThAsatkamavagAhya candraH prathama sUryartuM parisamApayati, yadi dvitIyasUryartujijJAsA tadA sa dhruvarAzi paJcottarazatatraya-pramANastribhirguNyate, jAtAninava zatAni parisamApayati, yadi dvitIyasUryartujijJAsA tadAsa dhruvarAzi paJcottarazatatrayapramANastribhirguNyate, jAtAni nava zatAni paJcadazottarANi, tatrAbhijito dvAcatvAriMzacchuddhA, sthitAnizeSANyaSTau zatAni trisaptatyadhikAni, tatazcatustriMzena zatena zravaNaH zuddhimupagataH, sthitAni zeSANi sapta zatAnyekonacatvAriMzadadhikAni, tato'pi catustriMzena zatena dhaniSThA zuddhA, jAtAni SaT zatAni paJcottarANi, tato'pi saptaSaSTyA zatabhiSak suddhA, sthitAnipaJcazatAnyaSTAtriMzadadhikAni, tebhyo'pi catustriMzena zatena pUrvabhadrapadA zuddhA, sthitAni catvAri zatAni caturadhikAni, tebhyo'pi dvAbhyAM zatAbhyA- mekottarAbhyAmuttarabhadrapadA zuddhA, sthitezeSetryuttaredvezate, tAbhyAmapicatustriMzadadhikenazatena revatI zuddhA, sthitA pazcAdekonasaptati, AgatamazvinInakSatrasyaikonasaptatiMcatustriMzadadhi-kazatabhAgAnAmavagAhya dvitIyaM sUryartucandraH prismaapyti| __-evaM zeSeSvapi RtuSubhAvanIyaM, triMzattamasUryartujijJAsAyAMsa eva dhruvarAzi paJcottarazatatrayasaGkhya ekonaSaSTyA guNyate, jAtAni saptadaza sahasrANi nava zatAni paJcanavatyadhikAni, tatraSaTtriMzatA zataiH SaSTyadhikaireko nakSatraparyAyaHzuddhayati, tataH SaTtriMzacchatAniSaSTyadhikAni caturbhirguNayitvA tataH zodhyante, sthitAni pazcAtrayastriMzacchatAni paJcapaJcAzadadhikAni tAbhyAM dvAtriMzatA zataiH paJcaviMzatyadhikairabhijidAdIni mUlaparyantAni zuddhAni sthitaM pazcAtriMzadadhikaM zataM tena ca pUrvASADhA na zuddhayati, tata AgataM triMzadadhikaM zataM catustriMza-dadhikazatabhAgAnAM pUrvASADhAsatkamavagAhya candrastrazattamaM sUryartu prismaapyti| samprati sUryanakSatrayogabhAvanA kriyate, sa eva paJcottarazatatrayapramANodhruvarAziprathamasUryatujijJAsAyAmekena guNyate 'ekena ca guNitaM tadeva bhavatIti jAtastAvAneva tataH puSyasatkA aSTAzIti zuddhA sthite zeSe dve zate saptadazottare tataH saptaSaSTyA azleSA zuddhA sthitaM zeSaM sArddha zataM tato'pi catustriMzacchatena maghAzuddhA sthitAH pazcAt SoDaza, AgataM pUrvaphAlgunInakSatrasya SoDaza catustriMzadadhikazatabhAgAnavagAhya sUrya prathamaM svamRtuM parisamApayati, tathA dvitIyasUryartujijJAsAyAM sa dhruvarAzi paJcottarazatatrayapramANastrabhirguNyate jAtAni nava zatAni |12| 157 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/102 paJcadazottarANi tato'STAzItyA puSyaH zuddhimagamat / sthitAni pazcAdaSTau zatAni saptaviMzatyadhikAni tebhyaH saptaSaSTyA azleSA zuddhA sthitAni zeSANi sapta zatAni SaSTyadhikAnitebhyazcatustrazadadhikena zatena maghA zuddhA sthitAni zeSANi SaT zatAni SaDviMzatyadhikAni tebhyazcatustriMzadadhikena zatena pUrvaphAlgunI zuddhA sthitAni pazcAccatvAri zatAni dvinavatyadhikAni tato'pi dvAbhyAM zatAbhyAmeko ttarAbhyAmuttaraphAlgunI zuddhA sthite dve zate ekanavatyadhike tato'pi catustriMzena zatena hastaH zuddhaH sthitaM pazcAt saptapaJcAzadadhikaM zataM tato'pi catustriMzadadhikena zatena citrA zuddhA sthitA zeSAstrayoviMzati, AgataM svAtestrayoviMzatiM saptaSaSTibhAgAnavagAhya sUryo dvitIyaM svamRtuM parisamApayati, evaM zeSeSvapi RtuSu bhAvanIyaM, triMzattamasUryarttujijJAsAyAM sa eva dhruvarAzi, paJcottarazatatrayaparimANa ekonaSaSTyA te jAtAni saptadaza sahasANi nava zatAni paJcanavatyadhikAni tatra caturdazabhi sahasraiH SaDbhiH zataizcatvAriMzadadhikaiH catvAraH paripUrNA nakSatraparyAyAH zuddhAH sthitAni zeSANi trayastriMzacchatAni paJca paJcAzadadhikAni tebhyo'STAzItyA puSyaH zuddhaH sthitAni pazcAt dvAtriMzacchatAni saptaSaSTyabhyadhikAni tebhyo dvAtriMzatA zatairaSTApaJcAzadadhikai azleSAdIni mRgaziraH paryantAni nakSatrANi zuddhAni sthitAH zeSA nava tena cArdrA na zuddhayati, tata AgataM nava catustriMzadadhikazatabhAgAn ArdrAsa - tkAnavagAhya sUryastrazattamaM svamRtuM parisamApayati / tadevamuktAH sUryarttavaH, samprati candrarttInAM catvAri zatAni dvayuttarANi, tathAhi - eka sminnakSatraparyAye candrasya SaT Rtavo bhavanti candrasya ca nakSatraparyAyA yuge bhavanti saptaSaSTisaGkhyAstataH saptaSaSTi SaDbhirguNyate jAtAni catvAri zatAni dvayuttarANi etAvanto yuge candrasya RtavaH, uktaM ca- "cattAri uusayAI biuttarAI jugaMmi caMdassa / ' ekaikasya caMdrataH parimANaM paripUrNA- zcatvAro'horAtrAH paJcamasya cAhorAtrasya saptatriMzatsaptaSaSTibhAgAH, tathA coktam 119 11 "cadassuuparimANaM cattAri a kevalA ahorattA / sattattIsaM aMsA sattaTThikaeNa cheeNaM / / " kathametadavasIyate iti cet, ucyate, ihaikasminnakSatraparyAye SaT Rtava iti prAgevAnantaramuktam, nakSatra paryAyasya candraviSayasya parimANaM saptaviMzatirahorAtrAH ekasya cAhorAtrasya ekaviMzati saptaSaSTibhAgAH tatrAhorAtrANAM SaDbhirbhAgo hiyate labdhAzcatvAro'horAtrAH zeSAstiSThanti trayaste saptaSaSTibhAgakaraNArtaM saptaSaSTyA guNyanta jAte dve zate ekottare tata uparitanA ekaviMzati saptaSaSTibhAgAH prakSipyante, jAte dve zate dvAviMzatyadhike teSAM SaDvirbhAge hRte labdhAH saptatriMzat saptaSaSTibhAgAiti, teSAM ca candrarttI nAmAnayanAya pUrvAcAryairidaM karaNamuktaM // 1 // "caMdaUUANayaNe pavvaM pannarasasaMguNaM niyamA / tihisaMkhittaM saMtaM bAvaTThIbhAgaparihINaM // cottIsasayAbhihayaM paMcuttaratisayasaMjuyaM vibhae / chahiM u dasuttarehi ya saehiM laddhA uU hoi // anayovyAkhayA-vivakSitasyacandrarttorAnayane karttavye yugAdito yat parva-parvasaGkhyAnamatisaGkrAntaM tatpaJcadazaguNaM niyamAt karttavyam, tatastithisaGkSiptamiti-yAstithayaH parvaNAmupari // 2 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 227 vivakSitAdinAtprAgatikrantAstAstatra saGipakSayante, tato dvASaSTibhAgaiH-dvASaSTibhAga-niSpannaravamarAtraiH parihInaM vidheyam, tataevaMbhUtaM saccatustriMzenazatenAbhihataM-guNitaM karttavyam, tadanantaraM ca paJcottaraistribhizataiH saMyuktaM sat SaDmizottaraiH zatairvibhajet, vibhakte satiye labdhA aGkAsteRtavovijJAtavyAH / eSa karaNagASAdvayAkSarArtha, sampratikaraNabhAvanA kriyate, ko'pipRcchati yugAditaH prathame parvaNi paJcamyAM kazcandrarturvarttate iti, tatraikamapi parva paripUrNamatra nAdyApyabhUditiyugAdito divasA rUponA dhriyante, teca catvArastataste catustriMzadadhikena zatena guNyantejAtAni paJcazatAniSaTtriMzadadhikAnitataH bhUyastriNizatAni paJcottarANi prakSipyante jAtAnyaSTau zatAnyekacatvAriMzadadhikAni teSAM SaDbhiH zatairdazottarairbhAgo hriyate labdhaH prathama RtuH aMzA uddharanti dve zate ekatriMzadadhike teSAM catustriMzena zatena bhAgaharaNaM labdha ekaH, aMzAnAM catustriMzena zatena bhAgo hriyate yallabhyate te divasA jJAtavyAH, zeSAstvaMzA uddharanti saptanavati teSAM dvikenApavartanAyAM labdhAH sArdhAaSTAcatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH,AgataMyugAditaH paJcamyAM prathamaH prAvRTalakSaNaH Rturatikranto dvitIyasya RtoH eko divaso gato dvitIyasya ca divasasya sArddhA aSTAcatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH / tathA ko'pi pRcchati yugAdito dvitIye parvaNi ekAdazyAM kazcandraturiti, tatraikaM parva atikrantamityeko dhriyate, sa paJcadazabhirguNyatejAtAH paJcadazaekAdazyAM kila pRSTamiti tasyAH pAzcAtyA daza ye divasAste prakSipyante jAtAH paJcaviMzati sA catustriMzena zatena guNyatejAtAni trayastriMzacchatAni paJcAzadadhikAni teSutrINizatAni paJcottarANiprakSipyantejAtAniSaTtriMzacchatAnipaJcapaJcAzadadhikAni teSAMSabhiH zatairdazottarai gohiyate labdhAH paJcaaMzAavatiSThante SaT zatAni paJcottarANi teSAM catustriMzena zatena bhAge hRte labdhAzcatvAro divasAH zeSAstvaMzA uddharanti ekonasaptati tasyA dvikenApavartanAyAM labdhAH sArdhAzcitustriMzatsaptaSaSTibhAgAH, etamanyasminnapi divase cndrrturvgntvyH|| samprati candrartuparisamAptidivasAnayanAya yatpUrvAcArye karaNamuktaM tdbhidhiiyte||1|| "puvvaMpivadhuvarAsI guNie bhaie sageNa cheeNaM / jaladdhaM so divaso somassa uU smttiie||" asyA vyAkhyA-ihayaH pUrvaM sUryartupratipAdane dhruvarAzirabhihitaH paJcottaraNitrINizatAni catustriMzadadhikazatabhAgAnAM tasmin pUrvamiva guNite, kimuktaM bhavati ?-Ipsitena ekAdinA dvayuttaracatuHzatatamaparyantena-dvyuttaravRddhena ekasmAdArabhyatata UrdhvaMdvayuttaravRddhayApravarddhamAnena guNite svakena-AtmIyena chedena catustriMzadadhikazatarUpeNa bhaktesatiyallabdhaMsasomasya-candrasya RtoH samAptau veditavyaH, yathA kenApi pRSTaM candrasya RtuH prathamaH kasyAM tithau parisamAptiM gata iti, tatra dhruvarAzi paJcottarazatatrayapramANo dhriyate sa ekena guNyate jAtastAvAneva dhruvarAzi tasya svakIyenacatustriMzadadhikazatapramANenachedena bhAgohiyate, labdhau dvau zeSAstiSThatisaptatriMzat tasyA dvikenApavarttanA jAtAH sArdhASTAdaza saptaSaSTibhAgAH,AgataMyugAdito dvau divasau tRtIyasya ca divasasya sArdhAn aSTAdaza saptaSaSTibhAgAnatikramya prathamazcandrartu parisamAptimupayAti, dvitIyazcandrartujijJAsAyAMsadhruvarAzipaJcottarazatatrayapramANastribhirguNyate, jAtAninavazatAni Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/102 paJcadazottarANi teSAM catustriMzadadhikena zatena bhAgo hriyate labdhAH SaT zeSamuddharati ekAdazottaraka zataMtasya dvikenApavarttanAyAM labdhAHsAddhAH paJcapaJcazatsaptaSaSTibhAgAH,AgataMyugAditaH SaTsu divaseSvatikrAnteSu saptamasya ca divasasya sArddhaSupaJcapaJcAzatsaGkhyeSu saptaSaSTibhAgeSu gateSu dvitIyazcandrartu parisamAptiM gacchati, dvayuttaracatuHzatatamartujijJAsAyAM sa eva dhruvarAzi paJcottarazatatrayapramANo'STabhi zataistrayuttarairguNyate-dvayuttaravRddhayA dvayuttaravRddhayA hi dvayuttaracatuHzatatamasya trayuttarASTazatapramANa eva rAzirbhavati, tathAhi yasya ekasmAdUrdhaM dvayuttaravRddhayA rAzizcintyatetasya dviguNo rUponobhavati yathA dvikasya trINitrikasya paJca catuSkasya sapta, atrApi dvayuttaracatuHzatapramANasya rAzedvaryuttaravRddhayA rAzizcintyate tato'STau zatAnitryuttarANi bhavanti, evaMbhUtena ca rAzinA guNane jAte ve lakSe catuzcatvAriMzatsahasrANi nava zatAni paJcadazottarANi teSAM catustriMzena zatena bhAgo hriyate labdhAnyA-daza zatAni saptaviMzatyadhikAni aMzAzcoddharanti saptanavati tasyA dvikenApavarttanA labdhAH sArdhA aSTAcatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH / AgataM yugAdito'STAdazasu divasazateSu saptaviMzatyadhikeSvatikrAnteSu tataH parasya ca divasasya sADheSvaSTAcatvAriMzatsaGkhayeSu saptaSaSTibhAgeSu gateSu dvayuttaracatuHzatatamasya cndrloH prismaaptiriti|| eteSu ca candrartuthu candranakSatrayogaparijJAnArthaM eSa pUrvAcAryopadezaH / // 1 // "so ceva dhuvo rAsI guNarAsIvi ahavaMti tecev| nakkhattasohaNANi aparijANasu puvvabhaNiyANi // " asyA gAthAyA vyAkhyA-candrAnAM candranakSatrayogArthaM sa eva paJcottarazatatrayapramANo dhruvarAzirveditavyaH, guNarAzayo'pi-guNakArarAzayo'piekAdikA dvayuttaravRddhAstaeva bhavanti jJAtavyA ye pUrvamupadiSTA nakSatrazodhanAnyapi ca parijAnIhi tAnyeva yAni pUrvabhaNitAni dvAcatvAriMzaprabhRtIni, tataH pUrvaprakAreNa vivakSite candrau niyato nakSatrayoga Agacchati, tatra prathame candrau kazcandranakSatrayoga iti jijJAsAyAM sa eva paJcottarazatatrayapramANo dhruvarAzirdhiyate sa ekena guNyate ekena ca guNitaH san tAvAneva bhavati tato'bhijito dvAcatvAriMzat zuddhA zeSe tiSThate dvezate triSaSTyadhike tazcatustrazena zatena zravaNaH zuddhaH sthitaM pazcAdekonatriMzataM zataM tasya dvikenApavartanA jAtA sArddhAzcatuHSaSTi saptaSaSTibhAgAH, AgataM dhaniSThAyAH sArdhAH catuHSaSTiM saptaSaSTibhAgAnavagAhya candraH prathamaM svamRtuM prismaapyti| dvitIyacandrartujijJAsAyAM sa eva dhruvarAzi paJcottarazatatrayapramANastribhirguNyate jAtAni nava zatAni paJcadazottarANi tatrAbhijito dvAcatvAriMzat zuddhA sthitAni zeSANi aSTau zatAni trisaptatyadhikAni tatazcatustrazadadhikena zatena zravaNaH zuddhimupagataH sthitAni zeSANi sapta zatAnyekonacatvAriMzadadhikAni tato'pi catustriMzena zatena dhaniSThA zuddhAjAtAniSaTzatAni paJcottarANi tato'pi saptaSaSTyA zatabhiSakzuddhA sthitAni pazcAtpazca zatAnyaSTAtriMzadadhikAni etebhyo'pi catustriMzenazatena pUrva bhadrapadAzuddhA sthitAni caturadhikanicatvArizatAni tebhyo'pi dvAbhyAM zatAbhyAmekottarAbhyAmuttarabhadrapadA zuddhA sthite zeSe dvezate tryuttare tAbhyAmapicatustriMzena zatena revatI zuddhA sthitA pazcAdekonasaptati AgatamazvinInakSatrasyaikonasaptatiM catustriMzadadhika Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - zatabhAgAnAmavagAhya dvitIyaM svamRtuMcandraH parisamApayati, tathA dvayuttaracatuHzatatamacandrarttujijJAsAyAM sa dhruvarAzi paJcottarazatatrayapramANo dhriyate, cASTabhi zataiH tryuttarairguNyate, jAte dve lakSe catuzcatvAriMzatsahasraNi nava zatAni paJcadazottarANi, tatra sakalanakSatraparyAyaparimANaM SaTtriMzacchatAni SaSTyadhikAni, tathAhi SaTsu arddhakSetreSu nakSatreSu pratyekaM saptaSaSTiraMzA dvayarddhakSetreSu nakSatreSu pratyekaM dve zate ekottare aMzAnAM paJcadazasu samakSetreSu pratyekaM catustriMzaMzatamiti SaT saptaSaSTyA guNyan jAtAni catvAri zatAni dvayuttarANitathA SaT ekottareNa zatadvayena guNyante jAtAni dvAdaza zatAni SaDuttarANi tathA catustriMzaM zataM paJcadazabhirguNyate jAtAni viMzati zatani dazottarANi ete ca trayo'pi rAzayaH ekatra mIlyante mIlayitvA ca teSvabhijito dvAcatvAriMzatprakSipyante, jAtAni SaTtriMzacchatAni SaSTyadhikAni etAvatA ekanakSatraparyAyaparimANena pUrvarAzeH bhAgo hiyate, labdhAH SaTSaSTirnakSatraparyAyAH pazcAdavatiSThante paJcapaJcAzadadhikAni trayastriMzacchatAni tatrAbhijito dvAcatvAriMzacchuddhA sthitAni zeSANi trayastriMzacchatAni trayodazAdhikAni etebhyastrIbhiH sahanadvaryazItyadhikairanurAdhAntAni nakSatrANi zuddhAni zeSe tiSThato dve zate ekatriMzadadhike tataH saptaSaSTyA jyeSThA zuddhA sthitaM catuHSaSTyadhikaM zataM tato'pi catustriMzena zatena mUlanakSatraM zuddhaM sthitA pazcAt triMzata, AgataM pUrvASADhAnakSatrasya triMzataM catustriMzadadhikazatabhAgAnAmavagAhya candro dvayuttaracatuHzatatamaM svamRtuM pariniSThApayati / 229 tadevamuktaM sUryartuparimANaM candrartuparimANaMca, samprati lokarUDhayA yAvadekaikasya candataH parimANaM tAvadAha-'tA savvevi Na' mityAdi, tA iti pUrvavat, sarve'pyete SaTsaGkhyAH prAvRDAdaya RtavaH pratyekaM candrarttavaH santo dvau dvau mAsau veditavyau, tau ca kiMpramANAvityAha- 'ticauppaNNa'mityAdi, trINi zatAni catuHpaJcAzadadhikAni rAtriMdivAnAM dvAdazaM cadvASaSTibhAgA rAtriMdivasyeti zeSaH, ityevaMrUpeNAdAnena ityevaMrUpaM saMvatsarapramANamAdAyetyartha gaNyamAnau dvau mAsau sAtirekANimanAgadhikAni dvAbhyAM rAtriMdivasya dvASaSTibhAgAbhyAmadhikAnIti bhAvaH ekonaSaSTirekonaSaSTi rAtriMdivAni rAtriMdivAgreNa-rAtridivaparimANenAkhyAtAviti vadet, tathAhi - dvidvimAsapramANAH SaT Rtavaiti trayANAM catuHpaJcAzadadhikAnAM rAtriMdivazatAnAM SaDbhirbhAge hRte labdhA ekonaSaSTirahorAtrA dvAdazAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM SaDabhirbhAgahAre dvau dvASaSTibhAgau iti, evaM ca sati karmmamAsApekSayA ekaikasmin Rtau laukikamekaikaM candrartumadhikRtya vyavahArata ekaiko'vamarAtro bhavati, sakale tu karmmasaMvatsareSaT avamarAtrAH, tathA cAha 'tatthe'tyAdi, tatra - karmmasaMvatsare candrasaMvatsaramadhikRtya vyavahArataH khalvime - vakSyamANakramAH SaT avamarAtrAH prajJaptAH, tadyathA - 'taie paJce' ityAdi sugamam, iyamatra bhAvanA - iha kAlasya sUryAdikriyopalakSitasyAnAdipravAhapatitapratiniyatasvabhAvasyana svarUpataH kApi hAnirnApi kazcidapi svarUpopacayo yatvidamavamarAtrAtirAtrapratipAdanaM tatparasparaM mAsacintApekSayA, tathAhi-karmmamAsamapekSya candramAsasya cintAyAmavamarAtrasambhavaH karmmamAsamapekSya sUryamAsacintAyAmatirAtrakalpanA, tathA coktam "kAlassa neva hANI navibuDDI vAavaDio kAlo / 119 11 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/102 jAyai vaDDovaDDI mAsANaM ekkmekkaao||" -tatrAvamarAtrabhAvanAkaraNArthamidaM pUrvAcAryopadarzitaM gaathaadvyN||1|| "caMdaUUmAsANaM aMsA je dissae visesNmi| te omarattabhAgA bhavaMti mAsassa nAyavvA / / // 2 // bAvavibhAgamegaM divase saMjAi omarattassa / bAvaTThIe divasehiM omarattaM tao hvi|| anayorvyAkhyA-karmamAsaH paripUrNatriMzadahorAtrapramANazcandramAsa ekoniMtriMzadahorAtrA dvAtriMzaccadvASaSTibhAgAahorAtrasya, tatazcandramAsasya-candramAsaparimANasya RtumAsasyaca-karmamAsaparimANasya ca ityarthaH,parasparavizleSaH kriyate, vizleSe ca kRte satiye aMzA uddharitA dRzyante triMzat dvASaSTibhAgarUpAH te avamarAtrasya bhAgAH taddhayamarAtrasya paripUrNa mAsadvayaparyante bhavati, tatastasyasatkAstebhAgAmAsasyAvasAne draSTavyAH, yadi triMzati divaseSu triMzad dvASaSTibhAgAava marAtrasya prApyante tata ekasmin divase katibhAgAH prApyante, atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyamasya rAzestriMzadrUpasya guNanaM, ekena ca guNitaMtadeva bhavatIti jAtAstrazadeva, tasyA AdirAzinA triMzatA bhAge hRte labdhaekaH,AgataMpratidivasamekaiko dvASaSTibhAgolabhyate, tathA cAha_ 'bAvahityAdi, dvASaSTibhAgaekaiko divasedivase saMjAyateavamarAtrasya, gAthAyAmekazabdo divasazabdazcAgRhItavIpso'pisAmarthAdvIpsAM gamayati napuMsakanirdezazcaprAkRtalakSaNavazAt, tadevaM yat ekaikasmin divase ekaiko dvASaSTibhAgo'vamarAtrasya sambandhI prApyate tato dvASaSTyA divasaireko'vamarAtro bhavati, kimuktaM bhavati?- divase divase avamarAtrasatkaikaikadvASaSTibhAgavRddhayA dvASaSTitamo bhAgaH saAyamAno dvASaSTitamAcatithinidhanamupagateti dvASaSTitamA tithirloke patiteti vyavahriyate, uktaM ca-"ekkaMsi ahoratte dovi tihI jatta nihaNamejjAsu / sottha tihI parihAyai" iti varSAkAlasya-caturmAsapramANasya zrAvaNAdeH tRtIyeparvaNi satiprathamo'vamarAtraH, tasyaiva varSAkAlasya sambandhini saptame parvaNi sati dvitIyo'vamarAtrastadanantaraM zItakAlasya tRtIye parvaNi mUlApekSayA ekAdazetRtIyo'vamarAtraHtasyaivazItakAlasya saptameparvaNi mUlApekSayA paJcadazecaturthatadanantaraMgrISmakAlasya tRtIye parvaNi mUlApekSayA ekonaviMzatitame paJcamastasyaiva grISmakAlasya saptame parvaNi mUlApekSayA trayoviMzatitame SaSThaH, tathA coktm||1|| "taiyammiomarattaM kAyavvaM sattamaMmi pavvaMmi / vAsahimagimhakAle cAubhmAse vidhiiyte| iha ASADhAdyA Rtavo loke prasiddhimaiyaruH, tato laukikavyavahAramapekSyASADhAdArabhya pratidivasamekaikadvASaSTibhAgahAnyA varSAkAlAdigateSu tRtIyAdiSu parvasu yathoktA avamarAtrA pratipAdyante, paramArthataHpunaH zrAvaNabahulapakSapratipallakSaNAt yugAdita Arabhya catuzcatuHparvAtikrame veditavyAH, atha yugAditaH katiparvAtikrame kasyAM tithAvavamarAtrIbhUtAyAM tayA saha kA tithi parisamAptiM yAsyatIti cintAyAmimAH pUrvAcAryopadarzitAH praznanirvacanarUpA gaathaaH||1|| "pADivayaomaratte kaiyA biiyA samappihIi tihii| __biiyAe vA taiyA taiyAe vA cautthI u|| Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 231 // 2 // sesAsu ceva kAhii tihIsu vvhaargnniyditthtthaasu| suhumeNa parillatihI saMjAyai kami pavvaMmi / / // 3 // rUvAhigA UUyA biguNA pavvA havaMti kAyavvA / emeva havai jumme ekattIsA juyA pavvA / / / etAsAM vyAkhyA-iha pratipada Arabhya yAvatpaJcadazI etAvastithayastAsAM ca madhye pratipadyavamarAtrIbhUtAyAM satyAM kasmin parvaNi-pakSe dvitIyA tithi samApsyati-pratipadA saha ekasminnahorAtresamAptimupayAsyatIti?, dvitIyAyAM vA tithAvavamarAtrIbhUtAyAM kasmina parvaNi tRtIyA samAptimeSyati, tRtIyAyAM vA tithAvavamarAtrIsampannAyAMkasmin parvaNi caturthI nidhanamupayAsyati?,evaM zeSAsvapitithiSuvyavahAragaNitadRSTAsu-lokaprasiddhavyavahAragaNita-paribhAvitAsu paJcamI SaSThI saptamyaSTamI navamI dazamI ekAdazI dvAdazI trayodazI caturdazI caturdazI paJcadazIrUpAsu ziSyaH praznaM kariSyati, yathA-sUkSmeNa-pratidivasamekaikena dvASaSTibhAgarUpeNa zlakSNena bhAgena parihIyamAnAyAMtithau pUrvasyAH pUrvasyA amavamarAtrIbhUtAyAstitherAnantaryeNa parAparA tithi kasmin parvaNi sajAyate samAptiH ?, etaduktaM bhavati-caturthyAM tithAvavamarAtrIbhUtAyAM kasmina parvaNi paJcamI samAptimupaiti, paJcamyAM vASaSThI evaM yAvatpaJcadazyAM tithAvavamarAtrIbhUtAyAMkasmin parvaNi pratipadrUpA tithiH samApnotIti ziSyasya praznamavadhArya nirvacanamAcArya Aha 'rUvAhigAu' ityAdi iha yAH ziSyeNa praznaM kurvatA tithaya uddiSTAstA dvividhAstadyathAojorUpA yugmarUpAzca, ojo viSamaM yugmaM samaM, tatra yA ojorUpAstAH prathamato rUpAdhikAH kriyante tato dviguNAstathA ca sati tasyAstasyAstithairyugmaparvANi nirvacanarUpANi samAgatAni bhavanti, emeva havai jumme' iti yA api yugmarUpAstithayastAsvapi evameva-pUrvoktenaiva prakAreNa karaNaMpravartanIyam, navaraM dviguNIkaraNAnantaraMekatriMzadyutAH satyaH parvANi nirvacanarUpANibhavanti, iyamatra bhAvanA-yadA'yaMpraznaH-kasminparvaNi pratipadiavamarAtrIbhUtAyAM dvitIyA samApayatIti, tadA pratipat kiloddiSTA, sA ca prathamA tithirityeko dhriyate sa rUpAdhikaH kriyate, jAte dve rUpe te apidviguNI kriyete jAtAzcatvAra AgatAnicatvAriparvANitato'yamathaH-yugAditazcaturthe parvaNi pratipadyavamarAtrIbhUtAyAM dvitIyAsamAptimupayAtIti, yuktaM caitat, tathAhi-pratipadhuddiSTAyAM catvAri parvANi samAgatAni parva ca paJcadazatithyAtmakaM tataH paJcadaza caturbhirguNyante jAtA SaSTi :, pratipadi dvitIyA samApayatIti dvirUpe tatrAdhike prakSipte jAtA dvASaSTiH, sA ca dvASaSTyA bhajyamAnA niraMzaM bhAgaM prayacchati, labdha ekaka ityAgataH prathamo'vamarAtra ityisaMvAdikaraNaM, yadA tu kasmin parvaNi dvitIyAyAmavamarAtrIbhUtAyAM tRtIyA samApnotIti praznastadA dvitIyA kila pareNoddiSTeti dviko dhriyate, sarUpAdhikaH kRto jAtAni trINirUpANi tAni dviguNI-kriyantejAtAH SaT dvitIyA catithi sameti SaT ekatriMzadhutAHkriyante jAtAH saptatriMzat AgatAni nirvacanarUpANi saptatriMzat parvANi, kimuktaM bhavati ? - yugAditaH saptatriMzattame parvaNi gate dvitIyAyAmavamarAtrIbhUtAyAM tRtIyA samApnoti, idamapi karaNaM samIcInaM, tathAhi-dvitIyAyAmuddiSTAyAM saptatriMzatparvANi samAgatAni, tataH paJcadaza saptatriMzatA guNyante, jAtAni paJca zatAni paJcapaJcAzadadhikAni dvitIyA naSTA tRtIyA jAteti trINi rUpANi tatra prakSipyante jAtAni paJca Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12 /-/102 zatAni aSTApa- JcAzadadhikAni, eSo'pi rAzibhaSaSTyA bhajyamAno niraMzaM bhAgaM prayacchati, labdhAzca navetyAgato navamo'vamarAtra iti samIcInaM karaNaM, evaM sarvAsvapi tithiSu karaNabhAvanA karaNasamIcInatvabhAvanA avamarAtrasaGkhyA ca svayaM bhAvanIyA, parvanirdezamAtraM tu kriyate, tatra tRtIyAyAM caturthI samApayatatyaSTame parvaNi gate caturthyAM paJcamI ekacatvAriMzattameparvaNi paJcamyAM SaSThI dvAdaze parvaNi SaSTyAM saptamI paJcacatvAriMzattame saptamyAmaSTamI poDaze aSTamyAM navamI ekonapaJcAzattamenavamyAM dazamI viMzatitamedazamyAmekAdazI tripaJcAzattame ekAdazyAM dvAdazI catuviMzatitamedvAdazyAMtrayodazI saptapaJcAzattametrayodazyAMcaturdazI aSTAviMzatitamecaturdazyAMpaJcadazIekaSaSTitame paJcadazyAMpratipat dvAtriMzattameiti, evametAyugapUrvArddha, evNyugottraarddh'pidrssttvyaaH| tadevamuktA avamarAtrAH, sampratyatirAtrapratipAdanArthamAha-'tatye' tyAdi, tatraikasmin saMvatsare khalvimeSaTatirAtrAH prajJaptAstadyathA-'cautthepavve' ityAdi, ihakarmamAsapekSya sUryamAsacintAyAmekaikasUryartuparisamAptAvekaiko'dhiko'horAtraH prApyate, tathAhi triMzatA'horAtrairekaH karmamAsaH sArddhatriMzatA'horAtrairekaH sUryamAso mAsadvayAtmakazca Rtustata ekasUryartuparisamAptau karmamAsadvayamapekSyaiko'dhiko'horAtraHprApyate, sUryartuzcASADhAdikastata ASADhAdArabhya caturthe parvaNigateeko'dhiko'horAtrobhavatyaSTame parvaNigate dvitIyastRtIyo dvAdaze parvaNi caturtha SoDaze paJcamo viMzatitameSaSThazcaturviMzatitame iti, avamarAtrazca karmamAsadvayamapekSya candramAsacintAyAM, candramAsAzca zrAvaNAdyAstato varSAkAlasya zrAvaNaderityuktaM prAga, samprati yamapekSyAtirAtro yaM cApekSyAvamarAtrA bhavanti tadetatpratipAdayatimU. (103) chacceva ya airattA AiccAo havaMti maannaaii| chacceva omarattA caMdAhi havaMti mANAhiM / vR. atirAtrA bhavantyAdityAt-AdityamapekSya, kimuktaM bhavati?-AdityamapekSya karmamAsacintAyAM prativarSaM paT atirAtrA bhavaMti iti mANAhi-jAnIhi,tathA SaTavamarAtrA bhavanti candrAt-candramapekSya candramAsAnadhikRtya karmamAsantAyAM pratisaMvatsaraMSaTavamarAtrA bhavantItyarthaH, iti mANAhi-jAnIhi / tadevamuktA avamarAtrA atirAvAzca, saMpratyAvRttIrvivakSuridamAha mU. (104) tattha khalu imAopaMca vAsikIo paMca hemaMtAo paMca hemaMtAo AuTTio pannattAo, tA eesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamaM vAsikkA AuTiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti tAabhIyiNA, abhIyissa paDhamasamaeNaM / taM samayaM caNaM sUre keNaM nakkhatteNaMjoeti? tApUseNaM, pUsassa egUNavIsaM muhuttA tettAlIsaM ca bAvaTTibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattadvidhA chettA tettIsaM cuNNiyA bhAgA sesA tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM doccaM vAsikkA Audi caMde keNaM nakhatteNaMjoeti? tA saMThANAhiM saMThANANaM ekArasamuhutte UtAlIsaMca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM casattadvidhA chettAtepaNNaM cuNiyA bhAgA sesaa| ___taMsamayaM sUre keNaM nakkhatteNaMjoeti? tA pUseNaM, pUsassaNaM taM ceva jaM paDhamayA, etesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM taccaM vAsikAMAuTiMcaMde keNaM nakkhatteNaMjoei?, tA visAhAhi visAhANaMterasa muhuttA cauppannaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa vAvaTThibhAgaM ca sattadvidhA chettA cattAlIsaM cuNNiyA bhAgA sesaa| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 233 taM samayaM ca NaM sUrekeNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA pUseNaM pUsassa taM ceva, tA eesi NaM paMcaNDaM saMvaccharANaM ca utthaM vAsikka AuTTiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA revatIhi revatINaM paNavIsaM muhuttA bAvaTThabhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA battIsaM cuNNiyAbhAgA sesA, taM samayaM ca NaM sUrekeNa nakkhatteNaM joeti ?, tA pUseNaM pUsassa taM ceva, tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paMcamaM vAsikkAM AuTTiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA puvvAhiM phagguNIhiM puvvAphagguNINaM bArasa muhuttA sattAlIsaM ca bAvaTTibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTThidhA chettA terasa cuNNiyAbhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA pUseNaM, pUsassa taM ceva / vR. tatra - yuge khalvimAH - vakSyamANasvarUpAH paJca vArSikyaH - varSAkAlabhAvinyaH paJca hemantyaH - zItakAlabhAvinyaH sarvasaGkhyayA daza AvRttayaH sUryasya prajJaptAH, iyamatra bhAvanA - AvRttayo nAma bhUyo bhUyo dakSiNottaragamanarUpAstAzca dvividhAH, tadyathA - ekAH sUryasyAvRttayo'parAzcandramasaH, tatra yuge sUryasyAvRttayo daza bhavanti, catustriMzaM ca zatamAvRttInAM candramasaH, uktaM ca"surarasa ya ayaNasamA AuTTIo jugaMmi dasa hoMti / 119 11 caMdassa ya AuTTI sayaM ca cottIsayaM ceva // " atha kathamavasIyate sUryasyAvRttayo yuge daza bhavanti candramasazcAvRtatInAM catustriMzaM zatamiti, ucyate, uktaMnAma AvRttayo bhUyobhUyo dakSiNtotragamanarUpAstataH sUryasya candramaso vA yAvantyayanAni tAvatya AvRttayaH, sUryasya cAyanAni daza, etaccAvasIyate trairAzikavalAt, tathAhi yadi tryazItyadhikena zatena divasAnAmekamayanaM bhavati tato'STAdazabhiH zataistriMzadadhikaiH kati ayanAni labhyante,atrAntyena rAzinA madhyamasya rAzerguNanaM ekasya ca guNane tadeva bhavatIti jAtAnyaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni teSAmAdyena rAzinA tryazItyadhikazatapramANena bhAgaharaNaM labdhA daza, AgataM yugamadhye sUryasya daza ayanAni bhavantItyAvRttayo'pi daza, tathA yadi trayodazabhirdivasaizcatuzcatvAriMzatA ca saptaSaSTibhAgairekaM candrasyAyanaM bhavati tato'STAdazabhirdivasazataistriMzadadikaiH kati candrAyayanAni bhavanti tatrAdye rAzau savarNanAkaraNArthaM trayodazApi dinAni saptaSaSTyA guNyante, guNayitvA coparitanAzcatuzcatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH prakSipyante, jAtAni nava zatAni paJcadazottarANi yAni cASTAdaza zatAni triMzadadhikAni tAnyapi savarNanArthaM saptaSaSTyA guNyante, jAtAni dvAdaza lakSANi dve sahasre SaTzatAni dazottarANi 1202610 taccaivaMrUpeNAntyena rAzinA madhyamasya rAzerekakarUpasya guNanaM, ekasya ca guNane tadeva bhavatItyetAvAneva rAzirjAtastasya navabhi zataiH paJcadazottarairbhAgo hriyate labdhaM catustriMzaM zataM 134 etAvanti candrAyaNAni yugamadhye bhavantItye- tAvatyazcandramasa AvRttayaH / samprati kA sUryasyAvRtti kasyAM tithau bhavatIti cintAyAM yatpUrvAcAryairupadarzitaM karaNaM tadupadarzyate 119 11 // 2 // AuTTIhiM egUNiyAhiM guNiyaM sayaM tu tesIyaM / guNaM taM tiguNaM rUvahiyaM pakkhive tattha // pannarasa bhAiyaMmi u jaM laddhaM taM taisu hoi pavvesu / je aMsA te divasA AuTTI tattha boddhavvA / / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/104 __ anayorvyAkhyA-AvRttibhirekonakAbhirguNitaM zataMtryazItyadhikaM, kimuktaM bhavati?yA AvRttirviziSTatithiyuktA jJAtumithyate tatsaGkhyA ekonA kriyate, tatastayA tryazItyadhikaM zataM guNyate, guNayitvA ca yenAGkena guNitaM tryazItyadhikaM zataMtadaGkasthAnaM triguNaM kRtvA rUpAdhikaM sat tatrapUrvarAzau prakSipyante, tataH paJcadazabhirbhAgo hriyate, hateca bhAgeyallabdhaMtatiSutAvatsavyAkeSu parvasvatikrAnteSusA vivakSitA AvRttirbhavati, ye tvaMzAH pazcAduddharitAste divasA jJAtavyAH, tatra teSudivaseSumadhye caramadivaseAvRttirbhavatIti bhAvaH, ihAvRttInAmevaM kramo-yugeprathamA AvRtti zrAvaNe mAse dvitIyAmAghamAse tatIyA bhUyaH zrAvaNe mAse caturthI mAghamAse punarapi paJcamI zrAvaNe SaSThI mAghamAse bhUyaH saptamI zrAvaNe aSTamI mAghe navamI zrAvaNe dazamI mAghamAse iti| tatra prathamA kila AvRtti kasyAM tithau bhavatIti yadi jijJAsA tadA prathamAvRttisthAne ekako dhriyate sa rUponaH kriyate iti na kimapi pazcAdrUpaMprApyate, tataH pAzcAtyayugabhAvinI yA dazamIAvRttistatsaGkhyA dazakarUpA dhriyatetayA tryazItyadhikaMzataMguNyatejAtAnyaSTAdazazatAni triMzadadhikAni, dazakena kila guNitaM tryazItyadhikaM zatamiti te daza triguNAH kriyante jAtA triMzat sA rUpAdhikA vidheyA jAtA ekatriMzat sA pUrvarAzau prakSipyate jAtAnyaSTAdaza zatAnyekaSaSTyadhikAni teSAM paJcadazabhirbhAgo hriyate labdhaM caturviMzatyadhikaM zataM zeSaM tiSThati eka rUpaM,AgataM caturviMzatyadhikaparvazatAtmake pAzcAtye yuge'tikrAnte abhinaveyuge pravarttamAne prathamA AvRtti prathamAyAM tithau pratipadi bhavatIti / tathA kasyAM tithau dvitAyA mAghamAsabhAvinyAvRttirbhavatIti yadi jijJAsA tato dviko dhriyate, sa rUponaH kRta itijAta ekakastena tryazItyadhikaM zataM guNyate, ekenaca guNitaM tadeva bhavatIti jAtaM tryazItyadhikameva zataM, ekena guNitaM kila tryazItyadikaM zatamiti ekastrIguNIkriyate, jAtastrikaH sa rUpAdhiko vidhIyate, jAtAzcatvAraH te pUrvarAzau prakSipyanteka jAtaM saptAzItyadhikaM zata, tasya paJcadazabhirbhAgo hriyate, labdhA dvAdaza zeSAstiSThanti sapta,AgataMyuge dvAdazasuparvasvatikrAnteSu mAghamAse bahulapakSe saptamyAM tithau dvitIyA mAghamAsabhAvinInAM tumadhye prathamA AvRttiriti, tathA tRtIyA AvRtti kasyAM tithau bhavatIti jijJAsAyAM triko dhriyate,sa rUponaH kartavya iti jAto dvikaHtena tryazItyadhikaM zataM guNyate, jAtAnitrINi zatAni SaTSaTyadhikAni , dvikena kila guNitaM tryazItyadhikaM zataM tato dvikastriguNIkrayate jAtAH SaT te rUpAdhikAH kriyante jAtAH sapta tepUrvarAzau prakSipyante jAtAni trINi zatAni trisaptatyadhikAni teSAM paJcadazabhirbhAgo hriyate labdhA,caturviMzati zeSAstiSThanti tryodshaaNshaaH|| AgataMyuge tRtIyAAvRtti zrAvaNamAsabhAvinInAMtu madhye dvitIyA caturviMzatiparvAtmake prathame saMvatsare'tikrAnte zrAvaNamAsebahulapakSe trayodazyAMtithaubhavatIti, evamanyAsvapyAvRttiSu karaNazAdvivakSitAstithayaH AnetavyAH, tAzcemAyuge caturthA mAghamAsabhAvinInAMtumadhye dvitIyA zuklapakSecaturthyApaJcamI zrAvaNamAsabhAvinInAMtumadhye tRtIyA zuklapakSe dazamyAM SaSThI mAghamAsabhAvinInAM tu madhye tRtIyA mAghamAse vahulapakSe pratipadi saptamI zrAvaNamAsabhAvinInAM tu madhye caturthI zrAvaNamAse bahulapakSe saptamyAMaSTamI mAghamAsabhAvinInAMtumadhye caturthImAghamAse vahulapakSe trayodazyAM navamI zrAvaNamAsabhAvinInAM tu madhye paJcamI zrAvaNamAse zuklapakSe caturthyAM dazamI mAghamAsabhAvanInAMtu madhye paJcamI mAghamAse zuklapakSedazamyAM, tathA caitA eva paJcAnAM zrAvaNamAsa Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 4 // prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM bhAvinInAM paJcAnAM tu mAghamAsabhAvinInAM tithayo'nyatrApyuktAH "paDhamA bahulapaDivae biiyA bahulassa teriisidivse| suddhassa ya dasamIe bahulassa ya sattamIe u|| // 2 // suddhassa cautthIe pavattae paMcamI u aauttttii| eyA AuTTIo savvAo sAvaNe mAse // bahulassa sattamIe paDhamA suddhassa to chutthiie| vahulassa ya pADivae bahulassa ya terasIdivase / / suddhassa ya dasamIe pavattae paMcamI u aauttttii| eyA AuTTIo savvAo mAhamAsaMmi // . -etAsu sUryAvRttiSu ca candranakSatrayogaparijJAnArthamidaM krnnN||1|| "paMca sayA paDipuNNA tisattarA niyamaso muhuttANaM / chattIsa bisaTThibhAgAchacceva ca cuNNiyA bhaagaa||" // 2 // AuTTIhiM egUNiyAhi guNio havijja dhuvraasii|| eyaM muhuttagaNiyaM etto vocchaamisohnngN|| // 3 // abhiissa nava muhuttA bisahi bhAgA ya hoti cauvIsaM / chAvaThThI ya samaggA bhAgA stttttticheykyaa| // 4 // uguNaTuM poTTavayA tisuceva navottaresu rohinniyaa| tisu navanauiesa bhave puNavvasU uttarA phgguu|| paMceva auNapannA samAiM uguNattarAiMchacceva / sojjhAhi visAhAsuMmUle satteva baayaalaa|| aThThasayamuguNavIsA sohaNagaM uttarA asADhANaM / cauvIsaM khalu bhAgA chAvaTThI cuNNiyA bhaagaa| // 7 // eyAiM sohaittA jaM sesaM taM haveja nakkhattaM / caMdeNa samAuttaM AuTTIe u boddhavvaM / / etAsAMvyAkhyA-paJca zatAni trisaptatAni-trisaptatyadhikAni paripUrNAni muhUrtAnAMbhavanti SaTtriMzaca dvASaSTibhAgAH SaTcaiva cUrNikA bhAgAekasya cadvASaSTibhAgasya satkAH SaTsaptaSaSTibhAgAH etAvAn vivakSitakaraNe dhruvarAzi, kathamasyotpattiriti cet, ucyate, iha yadi dazabhisUryAyanaiH saptaSaSTizcandranakSatraparyAyA labhyante tata ekena sUryAyanena kiM labhAmahe ?, atrAntyena rAzinA ekakena madhyasya rAzeH saptaSaSTilakSaNasya guNanA 'ekena ca guNitaM tadeva bhavatItijAtA saptaSaSTiHtasyadazabhirbhAgahAre labdhAHSaTparyAyAH ekasya ca paryAyasyasapta dazabhAgAstadgatamuhUrtaparimANamadhikRtagAthAyAmupanyastaM / kathameta vatAyateathaitAvantastatra muhUrtA iti cet,ucyate, trairAzikakarmAvatAravalAt, tathAhi-yadi darzAyarbhAgaH saptaviMzatirdinAni ekasya ca dinasya ekaviMzatisaptaSaSTibhAgAlabhyante tataH saptabhirbhAgaH vi labhAmahe? ,atrAntyena rAzinAsaptakalakSaNena madhyasya rAzeH saptaviMzatirdinAni Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/- /104 } guNyante, jAtaM navAzItyadhikaM zataM, tasyAdyena rAzinA dazakalakSaNenabhAge hRte labdhAH aSTAdaza divasAH, te ca muhUrttAnayanAya triMzatA guNyante, jAte dve zate saptatyadhike, tato dazabhirbhAge labdhAH saptaviMzatirmuhUrtAH, te pUrvasmin muhUrtarAzau prakSipyante, jAtAni paJcazatAni saptaSaSTyadhikAni, ye'pi ca ekaviMzati saptaSaSTibhAgAdinasya te'pi muhUrta bhAgakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni triMzadadhikAni SaT zatAni tAni saptabhirguNyante, jAtAni dazottarANi catuzcatvAriMzacchatAni, teSAM dazabhirbhAge hRte labdhAni catvAri zatAnyekacatvAriMzadadhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAge hate labdhAH SaT muhUrttAste pUrvamuhUrtarAzau prakSipyante jAtAni sarvasaGghayayA muhUrtAnAM paJca zatAni trisaptatyadhikAni, zeSA coddharati ekonacatvAriMzat sA dvASaSTyA guNyate jAtAni caturviMzati zatAni aSTAdazAdhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAgo hiyate labdhAH SaTtriMzat dvASaSTibhAgAH zeSAstiSThanti SaT teca ekasya ca dvASaSTibhAgasya satkAH saptaSaSTibhAgAH ete cAtizlakSNarUpA bhAgA iti cUrNikA bhAgA vyapadizyante, tadevamukto dhruvarAzi / samprati karaNamAha-'AuTTIhi ' ityAdi, yasyAM yasyAmAvRttau nakSatrayogo jJAtumiSyate tayA tayA AvRtyA ekonikayA - ekarUpahInayA guNito'nantaroktasvarUpo bhaveta yAvAn etanmuhUtuNitaM - muhUrttaparimANaM, ata UrdhvaM vakSyAmi zodhanakaM, atra prathamato'bhijito nakSatrasya zodhanakamAha-'abhiisse'tyAdi, abhijitaH - abhijinnakSatrasya zodhanakaM nava muhUrttA ekasya ca muhUrtasya caturviMzatirdvASaSTibhAgaH ekasya ca dvi SaSTibhAgasya satkAH saptaSaSTicchedakRtAH samagrAH - paripUrNA SaTSaSTibhAgAH, kathametasyotpattiriti cet, ucyate, ihAbhijito'horAtrasatkA ekaviMzati saptaSaSTibhAgAH candreNa yogaH, tato'horAtre triMzanmuhUrttA iti muhUrttabhAgakaraNArthaM sA eka viMzati triMzatA guNyate, jAtAni SaT zatAni triMzadadhikAni, teSAM saptaSaSTyA bhAgo hiyate, labdhA nava muhUrtAH, zeSAstiSThanti saptaviMzati, te dvASaSTibhAgakaraNArthaM dvASaSTyA guNyante, jAtAni SoDaza zatAni catuHsaptatyadhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAge hate labdhAzcaturviMzatirdvASaSTibhAgAH, zeSAstiSThanti paTSaSTiH, te ca ekasya dvASaSTibhAgasya satkAH saptaSaSTibhAgAH / , samprati zeSanakSatrANAM zodhanakAnyucyante- 'uguNaTTha' mityAdi gAthAtrayaM, ekonaSaSTyadhikaM zataM proSThapadA - uttarabhadrapadA, kimuktaM bhavai ? - ekonaSaSTyadhikena zatenAbhijidAdInyuttarabhadrapadAntAni nakSatrANi zuddhayanti, tathAhi -nava muhUrtA abhijito nakSatrasya triMzat zravaNasya triMzat dhaniSThAyAH paJcadaza zatibhiSajaH triMzat pUrvabhadrapadAyAH paJcacatvAriMzat uttarabhAdrapadAyA iti zudhyantyekonaSaSTyadhikena zatenottarabhadrapadAntAni nakSatrANi, tathA triSu navottareSu zateSu rohiNikArohiNikAntAni zuddhayanti, tathAhi - ekonaSaSTyadhikena zatenottarabhadrapadAntAni zuddhayanti, tatastriMzatA muhUrte revatI triMzatA'zvinI paJcadazabhirbharaNI triMzatA kRttikA paJcacatvAriMzatA rohiNiketi, tathA triSu navanavatyadhikeSu zateSu punarvasuH - punarvasvantAni zuddhayanti, tatra tribhiH zatairnavottarai rohiNikA-rohiNikAMtAni zuddhayanti, tatastriMzatA muhUrtairmRgaziraH paJcadazabhirArdrA paMcacatvAriMzatA punarvasuriti, tathA paJca zatAnyekonapaJcAzAni - ekonapaJcAzadadhikAni uttaraphAlgunIparyantAni, kimuktaM bhavati ? paJcabhiH zatairekonapaJcAzadadhikairuttaraphAlgunyantAni nakSatrANi zuddhayanti, tathAhi - tribhi Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM 237 zatairnavanavatyadhikaiH punarvasvantAnizuddhayanti, tatastriMzatA muhUttaiH puSyaH paJcadazabhirazleSAtriMzatA maghA triMzatA pUrvaphAlgunI paJcacatvAriMzatA uttaraphAlgunIti, tathA SaT zatAnyekonasaptAniekonasaptatyadhikAni vizAkhAnAM-vizAkhAparyantAnAM nakSatraNAMzodhyAni, tathAhi-uttaraphAlgunyantAnAM paJca zatAnyekonapaJcAzadadhikAnizodhyAni, tatastriMzanmuhUrtA hastasya triMzat citrAyAH paJcadaza svAteH paJcacatvAriMzadvizAkhAyA iti, tathA mUle-mUlanakSatare zodhyAni sapta zatAni catuzcatvAriMzadadhikAni, tatraSaTzatAnyekonasaptatyadhikAni vizAkhAntAnAM nakSatrANAMzodhyAni, tataH triMzanmuhUrtAanurAdhAyAH paJcadazajyeSThAyAstrazanmulasyeti, tathA aSTau zatAni samAhRtAni aTazatamekonaviMzatyadhikaM, kimuktaM bhavati-aSTau zatAnyekonaviMzatyadhikAni uttarApADhAnAM-uttarASADhAntAnAM nakSatrANAM zodhanakaM; tathAhi-mUlAntAnAM nakSatrANAM zodhyAni sapta zatAni catuzcatvAriMzadadhikAni, tatra triMzanmuhUrtAH pUrvASADhAnakSatrasya paJcacatvAriMza-duttarASADhAnAmiti, tathA sarveSAmapicAmUnAMzodhanakAnAmupari abhijitaH sambandhinazcaturviMzati-SaSTibhAgAH zodhyAH, ekasya ca dvASaSTibhAgasya satkAH SaTpaSTizcUrNikA bhaagaaH| _ eyAI' ityAdi, etAni-anantaroditAni zodhanakAni yathAsambhavaM zodhayitvA yat zeSamuddharati tatra yathAyogamapAntarAlavartiSu nakSatreSu zodhiteSu yannakSatraM na zuddhayati tannakSatraM candreNa samAyuktaM vivakSitAyAmAvRttau veditavya, tatra prathamAyAmAvRttau prathamataH pravartamAnAyAM kena nakSatreNa yuktazcandra iti yadi jijJAsA tataH prathamAvRttisthAne ekako dhriyate, sa rUponaH kriyataiti na kimapi pazcAdrUpamavatiSThate, tataH pAzcAtyayugabhAvinInAmAvRttInAMmadhye yA dazamI AvRttistatsaGkhyA dazakarUpA dhriyate, tayA prAcInaH samasto'pi dhruvarAzipaJcazatAni trisaptatyadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya ca SaTtriMzat dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaT saptaSaSTibhAgAH ityevaMpramANe dshbhirgunnyte| -tatra muhUrtarAzau dazabhirguNite jAtAni saptapaJcAzacchatAni triMzadadhikAni , ye'pica patriMzatdvApaSTibhAgAH te'pi dazabhirguNitAjAtAni trINizatAniSaSTyadhikAni teSAMdvASaSTyA bhAgo hiyate labdhAH paJca muhUrtAste pUrvarAzau prakSipyante jAtaH pUrvarAzi saptapaJcAzaccha- tAni paJcatriMzadadhikAni, zeSANi tiSThanti dvASaSTibhAgAH paJcAzat , ye'piSaTcUrNikA bhAgAste'pi dazabhirguNitA jAtA SaSTistata etasmAccodhanakAni sodhyante, tatrottarASA- DhAntAnAM nakSatrANAM zodhanakamaSTau zatAnyekonaviMzatyadhikAni, tAnikila yathoditarAzau saptakRtvaH zuddhimApnuvantIti saptabhirguNyante, jAtAni saptapaJcAzacchatAni trayastriMzadadhikAni , tAni saptapaJcAzacchatebhyaH paJcatriMzadadhikebhyaH pAtyante, sthitau pazcAt dvau muhUtrtI, tau dvASaSTibhAgIkaraNArthaM dvASaSTyA guNyete, jAtaM caturviMzaM zataM dvASaSTibhAgAnAM tatprAktane paJcAzallakSaNe dvASaSTibhAgarAzau prakSipyate jAtaM catuHsaptatyadhikaM zataM dvApaSTibhAgAnAM , tathA ye'bhijitaH sambandhinaH caturviMzatiSiSTibhAgAH zodhyAH te saptabhirguNyante jAtamaSTaSaSTyadhikaM zataM , tata catuHsaptatyadhikAt zatAt zodhyate, sthitAH zeSAH SaT dvA,pTibhAgAH, te cUrNikAbhAga- karaNArthaM saptaSaSTyA guNyante guNayitvA ca ye prAktanAH SaSTi saptaSaSTibhAgAste tatra prakSipyante, jAtAni catvArizatAni dvASaTyadhikAni, tato ye'bhijitaH samvandhinaH SaTSaSTizcUrNikA bhAgAH zodhyAH te saptabhirguNyante, jAtAni catvAri Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/104 zatAni dvASaSTyadhikAni tAnyanantaro - ditarAze - zodhyante, sthitaM pazcAt zUnyaM, tata AgataM sAkalyenottarASADhAnakSatre candreNa bhukte sati tadanantarasyAbhijito nakSatrasya prathamasamaye yuge prathama AvRtti pravarttate, etadeva praznanirvacana - rItyA pratipAdayati 'eesi Na' mityAdi, eteSAM anantaroditAnAM candrAdInAM paJcAnAM saMvatsarANAM madhye prathamAM vArSikIM- varSAkAlasambandhinIM zrAvaNamAsabhAvinImityarthaH AvRttiM candraH kena nakSatreNa yunakti kena nakSatreNa saha yogamupAgataH san pravarttayati ?, evaM gautamena prazne kRte bhagavAnAha - 'tA abhi iNA' ityAdi, abhijitA nakSatreNa yunakti, etadeva vizeSataH AcaTe - abhijito nakSatrasya prathamasamaye yunakti, tadevaM candranakSatramavabudhya sUryanakSatraviSayaM praznamAha - 'taM samayaM ca Na' mityAdi, tasmiMzca samaye Namiti vAkyAlaGktare sUrya kena nakSatreNa yunakti - kena nakSatreNa saha yogamupAgataH san tAM prathamA'' vRttiM pravarttayatIti ?, bhagavAnAha - tA iti pUrvavat, puSyeNa yuktastAM prathamAmAvRttiM yunakti, etadeva savizeSamAcaSTe - tadAnIM puSyasya ekonaviMzatirmuhUrttAstricatvAriMzacca dvASaSTibhAgA muhUrtasya ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAstrayastrazaccUrNikA bhAgAH zeSAH, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, trairAzikavalAt, tathAhi yadi dazabhirayanaiH paJca sUryakRtAnnakSatraparyAyAn labhAmahe tata ekenAyanena kiM labhAmahe ?, atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyasya rAzeH paJcakarUpasya guNanaM jAtAH paJcaiva teSAM dazabhirbhAge hRte dvyamarddha paryAyasya, tatra nakSatraparyAyaH saptaSaSTibhAgarUpo'STAdaza zatAni triMzadadhikAni / " tathAhi - SaT nakSatrANi zatabhiSakprabhRtIni arddhanakSatrANi tatasteSAM pratyekaM sAddhastriyastriMzatsaptaSaSTibhAgAH, te sArddhAstrayastriMzat SaDbhirguNyante, jAte dve zate ekottare, SaTnakSatrANi uttarabhadrapadAdIni dvyarddhakSetrANi, tatasteSAM pratyekamekaM zataM saptaSaSTibhAgAnAmekasya ca saptaSaSTibhAgasyArddhaM, etat SaDbhirguNyate, jAtAni SaT zatAni tryuttarANi, zeSANi paJcadazanakSatrANi samakSetrANi teSAM pratyekaM saptaSaSTibhAgAH tataH saptaSaSTiH paJcadazabhirguNyate, jAtaM paJcottaraM sahasraM, ekaviMzatizcAbhijitaH saptaSaSTibhAgAH, sarvasaGkhyayA zaptaSaSTibhAgAnAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni eSaH paripUrNa saptaSaSTibhAgAtmako nakSatraparyAyaH, etasyArdhe nava zatAni paJcadazottarANi, tebhya ekaviMzatirabhijitaH sambandhinI zuddhA zeSANi tiSThanti aSTau zatAni caturnavatyadhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAgo hiyate, labdhAstrayodaza, zeSAstiSThanti trayoviMzati, trayodazabhizca punarvasvantAni nakSatrANi zuddhAni, ye ca zeSAstiSThanti trayoviMzatirbhAgAste muhUrttakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni SaT zatAni navatyadhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAgo hriyate labdhA daza muhUrttAH, zeSAstiSThanti viMzati, sA dvASaSTibhAgakaraNArthaM dvASaSTyA guNyate, jAtAni dvAdaza zatAni catvAriMzadadhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAgo hriyate, labdhA aSTAdaza dvASaSTibhAgAH, zeSAstiSThanti catustriMzat dvASaSTibhAgasya saptaSaSTibhAgAH, tata AgataM puSyasya dazasu muhUrteSvekasya ca muhUrttasyASTAdazasu dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya catustriMzati saptaSaSTibhAgeSu gateSu ekonaviMzatau ca muhUrteSvekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu prathamA zrAvaNamAsa bhAvinyA''vRtti pravarttate iti / atha dvitIyazrAvaNamAsabhAvyAvRttiviSayaM praznasUtramAha " 1 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 'tA eesi Na mityAdi, tA iti pUrvavat, eteSAM-anantaroditAnAM candrAdInAM paJcAnAM saMvatsarANAMmadhye dvitIyAM vArSikI zrAvaNamAsabhAvinImAvRtticandraH kena nakSatreNa yunakti-kena nakSatreNa yuktaH san candro dvitIyA- mAvRtti prArambhayati?, evaM prazne kRte sati bhagavAnAha-'tA saMThANAhiM' ityAdi, tA iti pUrvavat, saMsthAnAbhi-saMsthAnAzabdena mRgazironakSatramabhidhIyate, tathA pravacane prasiddheH, tato mRgazironakSatreNa yuktazcandramA dvitIyAM zrAvaNamAsabhAvinImAvRttiM pravartayati, tadAnIM ca mRgazironakSatrasya ekAdaza muhUrtA ekasya ca muhUrtasya ekonacatvAriMzat dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya tripaJcAzat saptaSaSTibhAgAH zeSAH, tathAhi iha yA dvitIyA zrAvaNamAsabhAvinyAvRtti sAprAkpradarzitakramApekSayA tRtIyA tatastatsthAne riko dhriyate, sarUponaH kArya iti jAtodvikastena prAktanodhruvarAzi paJcazanAni trisaptatyadhikAni muhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya SaTtriMzat dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaT saptaSaSTibhAgAH ityevaMpramANo guNyate, jAtAnyekAdaza zatAni SaTcatvAriMzadadhikAni muhUrtAnAM dvAsaptatirekasya muhUrtasya satkA dvASaSTibhAgAH ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvAdaza saptaSaSTibhAgAH tata etebhyo muhUrtAnAmaSTabhiH zatairekonaviMzatyadhikairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairekaH paripUrNo nakSatraparyAyaH zuddhaH, sthitanipazcAnmuhUrtAnAM zatAni trINi saptaviMzatyadhikAni ekasya ca muhUrtasya saptacatvAriMzat dvASaSTibhAgA ekasyaca dvASaSTibhAgasya trayodaza saptaSaSTibhAgAH / tata etebhyastrIbhirmuhUrtazatai-navottarairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairesya ca dvASaSTibhAgasya SaSaSTyA saptaSaSTibhAgaira- bhijidAdIni rohiNikAparyantAni nakSatrANizuddhAni, 'tesuceva navottaresu rohiNiyA' ityAdiprAgu-ktavacanAt, tataH sthitAH pazcAdaSTAdazamuhUrtAekasya ca muhUrtasya dvAviMsatiSiSTibhAgAekasyaca dvASaSTibhAgasya caturdaza saptaSaSTibhAgAH / etAvatA mRgaziro na zuddhayati, tata AgataM mRgaziro nakSatraM ekAdazasu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya ekonacatvAriMzatidvASaSTibhAgeSuekasyaca dvASaSTibhAgasya tripaJcAzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu dvitIyAM zrAvaNamAsabhAvinImAvRttiM pravartayati (saMprati sUryanakSatraviSayaM praznasUtraM nirvacanasUtraM cAha) 'taM samayaM ca NamityAdi, tasmiMzca samaye sUrya kena nakSatreNa saha yogamupAgataH tAM dvitIyAMvArSikImAvRttiM yunakti?, bhagavAnAha-'tA pUseNa'mityAdi, tA itipUrvavat, puSyeNayuktaH, 'taMceva'tti vacanasAmathyArdidaM draSTavyaM-'pussassa egUNavIsaMmuhuttA teyAlIsaMca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaMca sattahihAchettA tettIsaMcuNNiyA bhAgAsesA' iti, iha sUryasya dazabhirayanaiH paJca sUryanakSatraparyAyA labhyante, dvAbhyAM cAyanAbhyAmekaH, tatrottarAyaNaM kurvan sarvadaivAbhijitA nakSatreNa saha yogamupAgacchati, dakSiNAyanaM kurvan puSyeNa, tasya ca puSyasya ekonaviMzatau muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya tricatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu, tathA coktm||1|| "abhitarAhiM nito Aicco pussajogamuvagayassa / savvA AuTTIo karei se sAvaNe mAse / / " ityAdi, tataH 'pusseNaM miyAdi uktaM, samprati tRtIyazrAvaNamAsabhAvyAvRttiviSayaMpraznasUtramAha-'tA eesiNa mityAdi, sugama, bhagavAnAha-'tA visAhAhiM' ityAdi, tA iti pUrvavat, Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/- /104 vizAkhAbhiH - vizAkhAnakSatreNa yuktaH san candramAstRtIyAM zrAvaNamAsabhAvinImAvRttiM pravarttayati, tadAnIM ca - tRtIyAvRttipravarttanasamaye vizAkhAnAM vizAkhAnakSatrasya trayodaza muhUrtA ekasya ca muhUrttasya catuHpaJcAzad dvASaSTibhAgA ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAzcatvAriMzacUrNikA bhAgAH zeSAH tathAhi " 240 tRtIyA zrAvaNamAsabhAvinyAvRtti pUrvapradarzitakramApekSayA paJcamI, tatastsathAne paJcako dhriyate, sarUponaH kArya iti jAtazcatuSkastena prAktano dhruvarAzi / guNyate, jAtAni dvAviMzati zatAni dvinavatyadhikAni muhUrttAnAM catuzcatvAriMzaM zataM muhUrttagatAnAM dvASaSTibhAgAnAmekasya ca dvASaSTibhAgasya caturviMzati saptaSaSTibhAgAH / tata etebhyaH SoDazabhirmuhUrtta zatairaSTAtriM - zadadhikaira STAcatvAriMzatA ca dvASaSTibhAgairmuhUrtasya dvASaSTibhAgagatAnAM ca saptaSaSTibhAgAnAM dvAtriMzena zatena 1 paripUrNI nakSatraparyAya zuddha, sthitAni pazcAt SaT zatAni catuHpaJcAzadadhikAni muhUrtAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM caturnavatirekasya ca dvASaSTibhAgasya SaDviMzati saptaSaSTibhAgAH, tata etebhyaH paJcabhiH zatairekonapaJcAzadadhikairmuhUrttAnAmekasya ca muhUrttasya caturviMzatyA dvASaSTibhA gairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdInyuttaraphAlgunIparyantAni nakSatrANi zuddhAni, sthitaM pazcAtpaJcottaraM muhUrtta zataM muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAmekonasaptatirekasya ca dvASaSTibhAgasya saptaviMzati saptaSaSTibhAgAH, tatra dvASaSTyA dvASaSTibhAgaireko muhUrto labdhaH, sthitAH pazcAt sapta dvASaSTibhAgAH, labdhazca muhUrto muhUrttarAzo prakSipyate, jAtaM SaDuttaraM muhUrttazataM tataH paJcasaptatyA muhUrte hastAdIni svAtiparyantAni trINi nakSatrANi zuddhAni, sthitAH zeSA ekatriMzat muhUrttAH, AgataM vizAkhAnakSatrasya trayodazasu muhUrtteSvekasya ca muhUrttasya catuHpaJcAzati dvASaSTi-bhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya catvAriMzati saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu candrastRtIyAM zrAvaNamAsabhAvi-nImAvRtti pravarttayati / samprati sUryanakSatraviSayaM praznasUtraM nirvacanasUtraM cAha - 'taM samayaM ca Na' mityAdi, sugamaM / adhunA caturthyAvRttiviSaye praznasUtramAha- 'tA eesi Na' mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha - 'tArevaIhiM'ityAdi, revatyA yuktazcandrazcaturthI zrAvaNamAsabhAvinImAvRtti pravarttayati, tadAnIM ca revatInakSatrasya paJcaviMzatirmuhUrtA dvAtriMzat dvASaSTibhAgA muhUrttasya ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkA SaDviMzatizcUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi prAgupadarzitakramApekSayA zrAvaNamAsabhAvinI caturthyAvRtti saptamI tataH saptako dhriyate, sa rUponaH kArya iti jAtaH SaTkaH, tena prAktano dhruvarAzi guNyate, jAtAni catustriMzacchatAni aSTAtriMzadadhikAni muhUrttAnAM, muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM dve zate SoDazottare, ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTtriM- zatsaptaSaSTibhAgAH, tata etebhyo dvAtriMzatA zataiH SaTsaptatyadhikairmuhUrttAnAM muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM SannavatyA dvASaSTibhAgasatkAnAM ca saptaSaSTibhAgAnAM dvAbhyAM zatAbhyAM catuH SaSTisahitAbhyAM catvAro nakSatraparyAyAH zuddhAH sthitaM pazcAdekaM dvASaSTyadhikaM muhUrttazataM muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM SoDazottaraM zataM ekasya ca dvASaSTibhAgasya catvAriMzat saptaSaSTibhAgAH tata ekonaSaSTyadhikena muhUrttazatena ekasya ca muhUrttasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgaiH abhijidAdIni uttarabhAdrapadAparyantAni nakSatrANi bhUyaH zuddhAni, sthitAH pazcAtrayo muhUrttAH muhUrtagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAmekanavatirekasya ca dvASaSTibhAgasyaikacatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH, dvASaSTyA ca Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 241 dvASaSTibhAgaireko muhUrtI labdhaH, sa muhUrttarAzau prakSipyate, jAtAzcatvAro muhUrttAH, ekasya ca muhUrttasya ekonatriMzad dvASaSTibhAgAH (ekasya ca dvASaSTibhAgasyaikacatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH ) tata AgataM- revatInakSatraM paJcaviMsatau muhUrteSu ekasya ca muhUrttasya dvAtriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaDaviMzatau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu caturthI zrAvaNamAsa bhAvinImAvRttiM pravarttayati / 'taM samayaM ca Na'mityAdi sUryanakSatraviSayaM praznasUtraM nirvacanasUtraM ca prAgvad bhAvanIyaM, sAmprataM paJcamaM zrAvaNamAsabhAvyAvRttiviSayaM praznasUtramAha-'tA eesiNa' mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha - 'tA puvvAhiM phagguNIhiM' ityAdi, tA iti pUrvavat, pUrvAbhyAM phAlgunIbhyAM yuktazcandraH paJcamIM zrAvaNamAsabhAvinImAvRttiM pravarttayati, tadAnIM ca tasya pUrvaphAlgunInakSatrasya dvAdaza muhUrttA ekasya ca muhUrtasya saptacatvAriMzat dvASaSTibhAgAH ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAstrayodaza cUrNikA bhAgAH zeSAstathAhi paJcamI zrAvaNamAsabhAvinyAvRtti prAgupadarzitakramApekSayA navamI tatastatsthAne navako niyate sa rUponaH kArya iti jAtA aSTau taiH pArgukto dhruvarAzi guNyate, jAtAni paJcacatvAriMzacchatAni caturazItyadhikAni muhUrttAnAM muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM dve zate aSTAzItyadhike ekasya ca dvASaSTibhAgasyASTAcatvAriMzata saptaSaSTibhAgAH tata etebhyazcatvA - riMzatA muhUrttazataiH paJcanavatyadhikairmuhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM viMzatyadhikena zatena ekasya ca dvASaSTibhAgasya satkAnAM saptaSaSTibhAgAnAM triMzadadhikaistrIbhi zataiH paJca nakSatraparyAyAH zuddhAH sthitAni pazcAnmuhUrttAnAM catvAri zatAni ekonavatyadhikAni muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM zataM triSaSTayadhika ekasya cadvASaSTibhAgasya tripaJcAzat saptaSaSTibhAgAH tata etebhyo bhUyastrIbhiH zatairnavatyadhikairmuhUrttAnAmekasya ca muhUrttasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdIni punarvasuparyantAni nakSatrANi zuddhAni, sthitA pazcAnmuhUrttAnAM navati muhUrttagatAnAM dvASaSTibhAgAnAmaSTAtriMzadadhikaM zataM ekasya ca dvASaSTi-bhAgasya catuHpaJcAzatsaptaSaSTibhAgAH tatra caturviMzatyadhikena dvASaSTibhAgazatena dvau muhUrtI labdhau pazcAt sthitA dvASaSTibhAgAH caturddaza, labdhau ca muhUrtau muhUrttarAzau prakSipyete, jAtA muhUrtAnAM dvinavati tatra paJcasaptatyA muhUtaiH puSyAdIni maghAparyantAni trINi nakSatrANi zuddhAni, sthitAH pazcAt saptadaza muhUrttAH na caitAvatA pUrvaphAlgunI zuddhayati / tata AgataM - pUrvaphAlgunInakSatrasya dvAdazasu muhUrteSvekasya ca muhUrttasya saptacatvAriMzati dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya trayodazasu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu paJcamI zrAvaNamAsa bhAvinyAvRtti pravarttate, sUryanakSatraviSayaM praznasUtraM nirvacanasUtraM ca prAgvaddbhAvanIyaM, tadevaM candranakSatrayogaviSaye sUryanakSatrayogaviSaye ca paJcApi vArSikIrAvRttIH pratipAdya samprati hemantIH pratipipAdIyiSustadagataprathamAvRttiviSayaM praznasUtramAha mU. (105) tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paDhamaM hemaMtiM AuTTiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA hattheNaM, hatthassa NaM paMca muhuttA pannAsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTTibhAgaM ca sattaTThidhA chettA saTThicuNNiyA bhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM AsADhANaM carimasamae, tA eesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM doccaM hemaMti 12 16 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/105 AuTiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti tA satabhisayAhiM, satabhisayANaM dunni muhuttA aTThAvIsaMca vAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTTidhA chettA chattAlIsaMcuNiyA bhAgA sesA / taMsamayaM caNaM sUre keNaM nakkhatteNaMjoeti?, tAuttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM AsADhANaM caramasamae, tesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM tacaM hemaMtiM AuTiM caMdre keNaM nakkhatteNaM joeti?, tA pUseNaM, pUsassa ekUNavIsaM muhuttA tetAlIsaM ca bAvaTThibhAgA muhuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattaTTidhA chettA tettIsaM cuNNiyA bhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti?, tA uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM AsADhANaM carimasamae, tA etesi NaM paMcaNhaM saMvaccharANaM cautthiM hemaMta AuTiM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti tAmUleNaM, mUlassa cha muhuttA aTThAvannaMca bAvaTThibhAgA muhattassa bAvaTThibhAgaM ca sattahidhAchettA vIsaM cuNiyA bhAgA sesA / taMsamayaMcaNaM sUre keNaM nakkhatteNaMjoeti?, tA uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM AsADhANaM crimsme| tA etesiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM paMcamaM hemaMtiM AuTiM caMde keNaM nakkhatteNaMjoeti? kattiyAhiM, kattiyANaM aTThArasa muhuttA chattIsaMca bAvaTThibhAgAmuttassa bAvaTThibhAgaM ca sattadvidhA chettA cha cuNNiyA bhAgA sesA / taM samayaM ca NaM sUre keNaM nakkhatteNaM joeti ?, tA uttarAhiM AsADhAhiM, uttarANaM aasaaddhaannNcrimsme| vR. 'tA eesiNa'mityAdi, tA itipUrvavat, eteSAM-anantaroditAnAMcandrAdInAM paJcAnAM saMvatsarANAMmadhye prathamAM hemantImAvRtti candraH kena nakSatreNayunakti?, kena nakSatreNa sahayogamupAgataH sanpravarttayatIti bhAvaH, bhagavAnAha-'tA hattheNaM'ityAdi, tA iti pUrvavat, hastena-hastanakSatreNa yuktazcandraH pravarttayati, tadAnIMcahastanakSatrasyapaJcamuhUrttA ekasyacamuhUrtasya paJcAzatdvASaSTibhAgAH ekaMca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAH SaSTizcUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi __ hemantI prathamA AvRtti prAguktakramApekSayA dvitIyA tatastasthAne dviko dhriyate, sarUponaH kArya ita jAta ekakastena prAgukto dhruvarAzi guNyate, 'ekena ca guNitaM tadeva bhavatIti jAtastAvAneva dhruvarAzi, tata etasmAt paJcabhi zatairekonapaJcAzadadhikairmuhUrtAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASapTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdInyuttaraphAlgunIparyantAni nakSatrANizuddhAni, sthitAH pazcAccaturviMzatirmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya ekAdaza dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya sapta saptaSaSTibhAgAH tata AgataMhastanakSatrasya paJcasumuhUrteSu ekasya ca muhUrtasya paJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaSTau saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu prathamAM hemantImAvRttiM candraH prvrttytiiti| sUryanakSatraviSayaM praznasUtramAha-'taM samayaMcaNa'mityAdi, tasmiMzca samaye sUryakena nakSatreNa yuktastAMprathamAM hemanImAvRttiM yunaktipravartayati?, bhagavAnAha-'tA uttarAhiM'ityAdi, uttarAbhyAmASADhAbhyAM, tadAnIM cottarASADhAyAzcaramasamayaH,samakAlamuttarASADhAnakSatramupabhujyAbhijito nakSatrasya prathamasamaye prathamAM hemantImAvRttiM sUrya pravartayatIti bhAvaH, tathAhi-yadi dazabhirayanaiH paJca sUryakRtAnnakSatraparyAyAna labhAmahe tata ekenAyanena kiM labhAmahe ?, atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyamasya paJcakarUpasya rAzerguNanaMjAtAH paJcaiva teSAM dazabhirbhAge hRtelabdhamekamarddha paryAyasya, arddha ca paryAyasya saptaSaSTibhAgarUpaM nava zatAni paJcada-zottarANi , tatra ye viMzati Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM 243 saptaSaSTibhAgAH pAzcAtye ayane puSyasya gatAH zeSAzcatuzcatvAriMza- tsaptaSaSTibhAgAH sthitAH te sAmpratamito rAzeH zodhyante sthitAni zeSANyaSTau zatAnyekasaptatyadhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAge hRte labdhAstrayodazapazcAnna kimapi tiSThati, trayodazabhizcAzleSA-dInyuttarASADhAparyantAninakSatrANi zuddhAni, tata AgataM-abhijitonakSatrasya prathamasamayemAghamAsa-bhAvinIprathamA AvRtti pravartate, evaM sarvA api mAghamAsabhAvinya AvRttayaH sUryanakSatrayogamadhikRtya veditavyAH, uktaM c||1|| "bAhirao pavisaMto Aicco abhiijogmuvgmm| savvA AuTTIo karei so mAghamAsaMmi / / " dvitIyahemantAvRttiviSayaMpraznasUtramAha-'tA eesiNa'mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha-'tA sayabhisayAhiM' ityAdi, tAiti pUrvavat, zatabhiSajAyuktazcandrodvitIyAMhaimantImAvRttiM pravarttayati, tadAnIM ca zatabhiSajo nakSatrasya dvau muhUrtAvekasya ca muhUrtasyASTAviMzatiSaSTibhAgA ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAH SaTcatvAriMzacUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhi prAgupadarzitakramApekSayA dvitIyA mAghamAsa bhAvinyAvRttizcaturthI tatastasyAH sthAne catuSko dhriyate sa rUponaH kArya iti jAtastrakaH tena prAktano dhruvarAzi guNyate jAtAni saptadaza zatAnyekonaviMzatyadhikAni muhUrtAnAM muhUrtagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnamaSTottaraM zataM ekasya ca dvASaSTibhAgasyATAdaza saptaSaSTibhAgAH tata etebhyaH SoDazabhiHzatairaSTAtri-zadadhikairmuhUrtAnAmekasya camuhUrtasyApTAcatvAriMzatA dvASaSTibhAgairekadvASaSTibhAgasatkAnAMca sappaSTibhAgAnAMdvAtriMzadadhikena zatena dvau nakSatraparyAyau zuddhau, sthitAH pazcAdekA-zItirmuhUrttAnAmekasya ca muhUrtasyASTApaJcAzat dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasya viMzati saptaSaSTibhAgAH tato bhUyo navabhirmuhUtairekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgaire-kasyaca dvASaSTibhAgasvaSaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijinnakSatraM zuddhaM, sthitAH pazcAd dvAsaptatirmuhUrttA ekasya ca muhUrtasya trayastriMzat dvASaSTibhAgA ekasya ca dvASaSTibhAgasyaikaviMzati saptaSaSTibhAgAH tatastriMzatA muhUttaiH zravaNaH zuddhastrazatA dhaniSThA pazcAdavatiSThante dvAdaza muhUrtAH, zatabhiSakanakSatraMcArddhanakSatraM, tata AgataM zatabhiSajo nakSatrasya dvayormuhUrtayorekasya ca muhUrttasyASTA-viMzatau dvASaSTibhAgeSu ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTcatvAriMzati saptaSaSTibhAgeSuzeSeSudvitIyA haimantI aavRttiprvrtte| sUryanakSatrayogaviSayaM praznasUtraM nirvacanasUtraM ca sugamaM, prAgeva bhAvitatvAt __adhunA tRtIyamAghamAsabhAvyAvRttiviSayaM praznasUtramAha-'tA eesiNa'mityAdi, sugama, bhagavAnAha-'tApUseNa mityAdi, tA itiprAgvatpuSyeNayuktazcandrastRtIyAMmAghamAsabhAvinImAvRttiM pravarttayati, tadAnIMcapuSyasya ekonaviMzatirmuhUrtA ekasya camuhUrtasya tricatvAriMzadvASaSTibhAgA ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkAstrayastriMzaccUrNikA bhAgAH zeSAH, tathAhiprAgupadarzitakramApekSayA tRtIyA mAghamAsabhAvinyAvRtti SaSThI tastasyAH sthAne SaTko dhriyate sa rUponaH kArya iti jAtaH paJcakastena sa prAktano dhruvarAzi guNyate jAtAnyaSTAviMzati zatAni paJcaSaSTyadhikAnimuhUrtAnAMmuhUrtagatAnAMcadvASaSTibhAgAnAmazItyadhikaMzataMekasyaca dvASaSTibhAgasya triMzat saptaSaSTibhAgAH tata etebhyaH saptapaJcAzadadhikaiH caturviMzatitairmuhUrtAnAmekamuhUrtagatAnAM caTTA bhAgAnAM dvisaptatyA ekasyaca dvASaSaSTibhAgasya satkAnAM saptaSaSTibhAgAnAmaSTAnavatyadhikena Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/- /105 zatena trayo nakSatraparyAyAH zuddhAH, sthitAni pazcAt catvAri muhUrttazatAnyaSTottarANi muhUrttagatAnAM cadvASaSTibhAgAnAM paJcottaraM zamekasya ca dvASaSTibhAgasya catustriMzatsaptaSaSTibhAgAH tata etebhyaH strabhi zatairnavanavatyadhikairmuhUrttAnAmekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdIni punarvasuparyantAni nakSatrANi zuddhAni, sthitAH pazcAnnava muhUrttA muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAmazIti ekasya ca dvASaSTibhAgasya catustriMzatsaptaSaSTibhAgAH dvASaSTyA ca dvASaSTibhAgaireko muhUrtto labdhaH sa muhUrttarAzau prakSipyate jAtA daza muhUrttAH zeSAstiSThanti dvASaSTibhAgA aSTAdaza tata AgataM puSyasya ekonaviMzatau muhUrteSvekasya ca muhUrttasya tricatvAriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya trayastrazati saptaSaSTibhAgeSu zepeSu tRtIyA mAghamAsabhAvinyAvRtti pravarttate / sUryanakSatrayogaviSayaM praznasUtraM nirvacanasUtraM ca sugamaM / caturthamAghamAsabhAvyAvRttiviSayaM praznasUtramAha - 'tA eesi Na' mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha - 'tA mUleNa' mityAdi, tA iti prAgvat mUlena yuktazcandraH caturthI hemantImAdRtti pravarttayati, tadAnIM ca mUlasya-mUlanakSatrasya SaT muhUrtA ekasya ca muhUrttasyATApaJcAzat dvASaSTibhAgA ekaM ca dvASaTibhAM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkA viMzatizcUrNikA bAgAH zeSAH, tathAhi - caturthI mAghamAsabhAvinyAvRtti pUrvapradarzitakramApekSayA aSTamI tasyAH sthAne'Tako dhriyate sa rUponaH kArya iti jAtaH saptakastena sa prAktano dhruvarAzi guNyate jAtAnyekAdazottarANi catvAriMzanmuhUrttazatAni muhUrttagatAnaM ca dvASaSTibhAgAnAM dve zate dvipaJcAzadadhike ekasya ca dvASaSTibhAgasya dvAcatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH tata etebhyaH SaTsaptatyadhikairdvAtriMzacchatairmuhUrtAnAM muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM SannavatyA dvASaSTibhAgasatkAnAM ca saptaSaSTibhAgAnAM dvAbhyAM zatAbhyAmaSTaSaSTyadhikAbhyAM catvAro nakSatraparyAyAH zuddhAH sthitAni pazcAnmuhUrtAnAM saptazatAni paJcatriMzadadhikAni muhUrttAnAM muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM dvipaJcAzadadhikaM zataM ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTcatvAriMzatsaptaSTibhAgAH tata etebhyo bhUyaH SaDbhiH zataiH muhUrtAnAmekonasaptayadikairekasya ca muhUrttasya caturviMzatyA dvASaSTibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdIni vizAkhAparyantAni nakSatrANi zuddhAni, sthitAH pazcAt SaTSaSTirmuhUrttA muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM saptaviMzatyadhikaM zataM ekasya ca dvASaSTibhAgasya saptacatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH, caturviMzatyadhikena ca dvASaSTibhAgazatena dvau muhUrtI labdhau tau muhUrtarAzau prakSipyete jAtAH aSTaSaSTirmuhUrttAH zeSAstiSThanti dvASaSTibhAgAstrayaH tataH paJcacatvAriMzatA muhUrteranurAdhAjyeSThe zuddhe zeSAH sthitAstrayoviMzatirmuhUrttAH tata AgataM mUlasya SaTsu muhUrtteSvekasya ca muhUrttasyASTApaJcAzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya viMzatI saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu caturthI mAghamAsabhAvinyAvRtti pravarttate sUryanakSatrayogaviSayaM praznasUtraM nirvacanasUtraM ca sugamaM paJcamamAghamAsabhAvyAvRttiviSayaM praznasUtramAha 'tA eesi Na'mityAdi, sugamaM, bhagavAnAha - 'tA kattiyAhiM' ityAdi, tA iti pUrvavat, kRttikAbhiryuktazcandraH paJcamIM hemantIM (mAgha) mAsabhAvinImAvRtti pravarttayati, tadAnIM ca kRttikAnakSatrya aSTAdaza muhUrttA ekasya ca muhUrttasya SaTtriMzad dvASaSTibhAgA ekaM ca dvASaSTibhAgaM saptaSaSTidhA chitvA tasya satkA SaT cUrNikabhAgAH zeSAH, tathAhi Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM 245 paJcamI mAghamAsa bhAvinyAvRtti prAgupadarzitakramApekSayA dazamI tatastasyAH sthAne dazako dhiyate, sarUponaH kArya iti jAto navakaH, tena prAktano dhruvarAzi guNyate, jAtAnyekapaJcAzacchatAni saptapaJcAzadadhikAni muhUrtAnAM muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM trINi zatAni caturviMzatyadhikAni ekasya ca dvASaSaSTibhAgasya catuHpaJcAzat saptaSaSTibhAgAH tata etebhya ekonapaJcAzacchatairmuhUttaiH caturdazAdhikairmuhUrtagatAna ca dvASaSTibhAgAnAM catuzcatvAriMzadadhikena zatena dvASaSTibhAgagatAnAM ca saptaSaSTibhAgAnAM tribhi zataiH SannavatyadhikaiH SaT nakSatraparyAyAH zuddhAH sthite pazcAnmuhUrtAnAM dve zate tricatvAriMzadadhike muhUrtagatAnAM tribhiH zataiH SannavatyadhikaiH SaT nakSatraparyAyAH zuddhAH, sthite pazcAnmuhUrtAnAM dve zate tricatvAriMzadadhike muhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM catuHsaptatyadhikaM zataM ekasya ca dvASaSTibhAgasya SaSTi saptaSaSTibhAgAH tata ekonaSaSTyadhikena muhUrttazatena ekasya ca muhUrtasya caturviMzatyA dvASa- STibhAgairekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTSaSTyA saptaSaSTibhAgairabhijidAdInyuttarabhadrapadApayantAni nakSatrANi zuddhAni, sthitAni pazcAnmuhUrtAnAM caturazItirmuhUrttagatAnAM ca dvASaSTibhAgAnAM zatamekonapaJcAzadadhika ekasya ca dvASaSTibhAgasya ekaSaSTi saptaSaSTibhAgAH tato dvASaSTibhAgAnAM caturviMzatyadhikena zatena dvau muhUrtI labdhau pazcAt sthitAH paJcaviMzatidvaSaSTibhAgAH, labdhau ca muhUrtI muhUrttarAzau prakSipyete, jAtA SaDazItinmuhUrtAnAM, tataH paJcasaptatyA muhUrtAnAM revatyazvinIbharaNyaH zuddhAH, sthitAH pazcAdekAdaza muhUrttAH, zeSaM tathaiva tata AgataM - kRttikAnakSatrasyASTAdazasu muhUrteSu ekasya ca muhUrtasya SaTtriMzati dvASaSTibhAgeSvekasya ca dvASaSTibhAgasya SaTsu saptaSaSTibhAgeSu zeSeSu paJcamI haimantI AvRtti pravarttate, sUryanakSatrayogaviSaye ca praznanivacanasUtre sugame / tadevamuktA dazApi nakSatrayogamadhikRtya sUryasyAvRttayaH, samprati candrasya vaktavyAsa yasminneva nakSatre varttamAnaH sUryo dakSiNA uttarA vA AvRttIH karoti tasminneva nakSatre varttamAna-zvandro'pi dakSiNA uttarAzcavRttIH kurute, tato yA uttarAbhimukhA AvRttayo yuge candrasya ddaSTAstAH sarvA api niyatamabhijitA nakSatreNa saha yoge draSTavyAH yAstu dakSiNAbhimukhAstA puSyeNa yoge, uktaM ca"caMdassavi nAyavvA AuTTIo jugaMmi jA diTThA / 119 11 abhiNaM pusseNa ya niyamaM nakkhattaseseNaM // " atra 'nakkhattaseseNaM' ti nakSatrArddhamAsena, zeSaM sugamaM, tatrAbhijityuttarAbhimukhA AvRttayo bhAvyante, yadi catustriMzadadhi kenAyanazatena candrasya saptaSaSTirnakSatraparyAyA labhyante tataH prathame'yane kiM labhyate ? atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyasya rAzeH saptaSaSTirUpasya guNanaM jAtA saptaSaSTireva 'ekena guNitaM tadeva bhavatI' ti vacanAt, tasyAzca saptaSaSTrezcatustriMzadadhikena zatena bhAge hRte labdhamekamarddha paryAyasya tasmiMzcArddhe nava zatAni paJcadazottarANi saptaSaSTibhAgAnAM bhavanti, tatra trayoviMzatau sahayaSTibhAgeSu puSyanakSatrasya bhukteSu dakSiNAyanaM candraH kRtavAn, tataH zeSAJcatuzcatvAriMzat saptaSaSTibhAgA anantaroditarAzeH zodhyante, sthitAni zeSANi aSTau zatAnyekasaptatyadhikAni teSAM saptaSaSTyA bhAgo hiyate, iha kAni- cinnakSatrANi arddhakSetrANi tAni ca sArddhatrayastriMzatsaptaSaSTibhAgapramANAni kAnicitsamakSetrANi tAni paripUrNasaptaSaSTibhAgapramANAni kAnicidyadvayarddhakSetrANi tAnyarddhabhAgAdhikazatasaGghayasaptaSaSTibhAgapramANAni, gAtraM tvadhikRtya saptaSaSThyA zuddhayantIti saptapazyA bhAgaharaNaM, labdhAstrayodaza, rAzizcoparitano nirlepataH zuddhaH, 1 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 12/-/105 taizca trayodazabhirazleSAdIni uttarASADhAparyantAni nakSatrANi zuddhAni, tata Agatamabhijito nakSatrasya prathamasamaye candra uttarAyaNaM karoti, evaM sarvANyapi candrasyottarAyaNAni veditavyAni, uktNc||1|| "pannarase u muhutte joittA uttarA asaaddhaao| ekvaM ca ahorattaM pavisai abhitare caMdo // " adhunA puSyedakSiNA AvRttayobhAvyante, yadicatustriMzadadhikenAyanazatena saptaSaSTizcandrasya paryAyA labhyante tata ekenAyanena kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyasya rAzeH saptaSaSTirUpasya guNanaM jAtAH saptaSaSTireva tasyAzcatustriMzada-dhikena zatena bhAgaharaNaM labdhamekamarddha paryAyasya, tacca saptaSaSTibhAgarUpANi nava zatAni paJcadazottarANi, tata ekaviMzatirabhijitaHsambandhinaH saptaSaSTibhAgAH zodhyante, sthitAnipazcAdaTau zatAnicaturnavatyadhikAni, teSAM saptaSaSTyA bhAgo hriyate, labdhAstrayodaza, taizca trayodazabhipunarvasvantAni nakSatrANi zuddhAni, zeSA tiSThatitrayoviMzati, etecakila saptaSaSTibhAgAahorAtrasya tatomuhUrtabhAgakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtAni SaT zatAni navatyadhikAni , teSAM saptaSaSTyA bhAge hRte labdhA daza muhUrtAH, zeSAstiSThanti viMzati saptaSaSTibhAgAH / tata idamAgataM-punarvasunakSatre sarvAtmanA bhukte puSyasya ca dazasu muhUrteSvekasya ca muhUrtasya viMzatau saptaSaSTibhAgeSu bhukteSu sarvAbhyantarAnmaNDalArahirniSkAmati candraH, evaM sarvANyapi dakSiNAyanAni bhAvanIyAni, uktNc||1|| "dasa ya muhutte sagale muhuttabhAgeya vIsaI cev| pussavisayamabhigao bahiyA abhinikkhmicNdo|" tadevamuktAnakSatrayogamadhikRtyacandrasyApyAvRttayaH, sampratiyogamevasAmAnyataHprarUpayati mU. (106) tattha khalu ime dasavidhe joe paM0, taM0-vasabhANujoe veNuyANujote maMce maMcAimaMce chatte chattAticchatte juaNaddhe ghaNasaMmadde pINite maMDakappute nAmaMdasame, etAsiNaM paMcaNhaM saMvaccharANaM chattAticchattaMjoyaM caMde kasi desaMsi joeti? tAjaMbuddIvassa 2 pAINapaDiNIAyatAeudINadAhiNAyatAejIvAe maMDalaM cauvvIseNaM sateNaMchittA dAhiNapuracchimillaMsi caubhAgamaMDalaMsi sattAvIsaMbhAgeuvAdiNAvettA aTThAvasatibhAgaM vIsadhAchettA aTThArasabhAge uvAdiNAvettA tihiMbhAgehiM dohiM kalAhiM dAhiNapuracchimillaM caubhAga maMDalaM asaMpatte ettha NaM se caMde chattAticchattaMjoyaMjoeti, uppiM caMdo majjhe nakkhatte heTThA Adicce taM samayaM ca NaM caMde keNaM nakkhatteNaM joeti?, tA cittAhiM crmsme|| vR. 'tattha khalu'ityAdi, tatrayugekhalvayaMvakSyamANodazavidhoyogaHprajJaptaH, tadyathA-vRSabhAnujAtaH,atraanujAtazabdaH sadhzavacano, vRSabhasyAnujAtaH-sazo vRSabhAnujAtaH, vRSabhAkAreNa candrasUryanakSatrANiyasmin yoge'vatiSThantesa vRSabhAnujAta iti bhAvanA, evaM sarvatrApi bhAvayitavyaM, veNuH-vaMzastadanujAtaH-tatsazo veNukAnujAto maJco--maJcasazaH maJcAt-vyavahAraprasiddhAt dvitrAdibhUmikAbhAvato'tizAyI maJco maJcAtimaJcastatsazoyogo'pimaJcAtimaJcaH, chatraprasiddhaM tadAkAroyogo'pichatraM,chatrAt-sAmAnyarUpAt uparyanyAnyacchatrabhAvato'tizAyichatraMchatrAticchatraM tadAkAro yogo'pi chatrAticchatraM, yugamiva naddho yuganaddhaH, yathA yugaM vRSabhaskandhayorAropitaM Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 12, prAbhRtaprAbhRtaM - 247 varttate tadvat yogo'pi yaH pratibhAti sa yuganaddha ityucyate, ghanasammarddarUpaH yatra candraH sUryo vA grahasya nakSatrasya vA madhye gacchati, prINitaH - upacayaM nItaH yaH prathamatazcandramasaH sUryasya vA ekatarasya graheNa nakSatreNa vA ekatareNa jAtastadanantaraM dvitIyena sUryAdinA sahopacayaM gataH sa prINita iti bhAvaH, mANDUkapluto nAma dazamaH, tatra mANDUkaplutyA yo jAto yogaH sa mANDUkaplutaH, sa ca graheNa saha veditavyaH, anyasya mANDUkaplutigamanAsambhavAt, uktaM ca "candrasUryanakSatrANi pratiniyatagatAni grahAstvaniyatagataya' iti, taditthaM yathAvabodhaM dazAnAmapi yogAnAM svarUpamAtrabhAvanA kRtA yathAsampradAyamanyathA vA vAcyA, tatra yuge chatrAticchatravarjA zeSA navApi yogAH prAyo bahuzo bahuSu ca dezeSu bhavanti, chatrAticchatrayogastu kadAcit kasmiMzcideva deze tatastadviSayaM praznasUtramAha 'tA eesi Na 'mityAdi, tA iti pUrvavat, chatrAtimanantaroditAnAM candrAdInAM paJcAnAM saMvatsarANAM madhye chatrAticchatraM yogaM candraH kasmin deze yunakti - karoti ?, bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, tA iti pUrvavat jambUdvIpasya dvIpasyopari prAcInApAcInAyatayA udagdakSiNAyatayA atra cazabdo'nukto draSTavyaH yadivA citravibhaktinirdezAdeva samuccayo labdha iti cazabdo noktaH, yathA 'aharaharnayamAno gAmazvaM puruSaM pazuM vaivazvato na tRpyati surAyA iva durmadI' ityatra, cAdayo hi padAntarAbhihitamevArthaM spaSTayati na punaH svAtantrayeNa kamapyarthamabhidadhati iti nirNItamet svazabdAnuzAsane, jIvayA - pratyaJcayA davarikayA ityarthaH, maNDalaM caturviMzatyadhikena zatena chitvA - vibhajya, iyamatra bhAvanA - ekayA davarikayA buddhayA kalpitayA pUrvAparAyatayA ekayA ca dakSiNottarAyatayA maMDalaM samakAlaM vibhajyate, vibhaktaM ca saccaturbhAgatayA jAtaM, tadyathA - eko bhAga uttarapUrvasyAmeko dakSiNapUrvasyAmeko dakSiNAparasyAmeko'parottarasyAmiti, tatra dakSiNapaurastye- dakSiNapUrve caturbhAgamaNDale - caturbhAgamAtre maNDale maNDalacaturbhAga ityarthaH, ekatriMzabhAgapramANe saptaviMzati bhAgAnupAdAya - gRhItvA AkramyetyarthaH, aSTAviMzatitamaM ca bhAgaM viMzatidhA chitvA tasya satkAnaSTA daza bhAgAnupAdAya - Akramya zeSaistrIbhirekatriMzatsatkairbhAgairdvAbhyAM ca kalAbhyAmekasya ekatriMzatsatkasya bhAgasya satkAbhyAM dvAbhyAM viMzatitamAbhyAM bhAgAbhyAM dakSiNapazcimaM caturbhAgamaNDalaM maNDalacaturbhAgasamprApto'smin pradeze sa candrazchatrAticchatrarUpaM yogaM yunakti-karoti / enameva ' tadyathe' tyAdinA bhAvayati, upari candro madye nakSatramadhastAccAditya iti, iha madhye nakSatramityuktaM tato nakSatravizeSapratipatyarthaM praznaM karoti- 'taM samayaM ca Na'mityAdi, tasmin samaye candraH kena nakSatreNa yunakti - yogaM karoti ?, bhagavAnAha - 'tA' ityAdi, tA iti pUrvavat, tasmin samaye citrayA saha yogaM karoti, tadAnIM ca citrAyAzcaramasamayaH // prAbhRtaM - 12 samAptam prAbhRtaM - 13 vR. tadevamuktaM dvAdazaM prAbhRtaM, samprati trayodazamArabhyate - tasya cAyamarthAdhikAro yathA'candramaso vRddhayapavRddhI vaktavye' iti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (107) tA kahaM te caMdamaso vaDDhovaDDI Ahiteti vadejjA ?, tA aTThe paMcAsIte muhuttasate Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 13/-/107 tIsaMca bAvaTThibhAge muhattassa, tAdosiNApakkhAo andhagArapakhamayamANecaMde cattAribAyAlasate chattAlIsaMca bAvaTThibhAge muhattassa jAiM caMde rajati taM0 paDhamAe paDhamabhAgaM bitiyAe bitiyaM bhAgaMjAva pannarasIe pannarasamaM bhAgaM, carimasamae caMde ratte bhavati, avasese samae caMde ratte ya viratteta ya bhavati, iyaNNaM amAvAsA, ettha NaM paDhame pavve amAvAse, tA aMdhArapakkho, to NaM dosiNApakkhaM ayamANe caMde cattAre bAtAle muhattasate chAtAlIsaM ca bAvaTThibhAgA muhattassa jAiM caMde virajati, taM0- paDhamAe paDhamaM bhAgaM bitiyAe bitiyaM bhAgaM jAva pannarasIe pannasamaM bhAgaM carime samaye caMde viratte bhavati, avasesasamae caMde ratte ya viratte ya bhavati, iyaNNaM puNNimAsiNI, ettha NaM donce pavve punnnnimaasinnii| vR. 'tA kahaM te ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM-kena prakAreNa tvayA bhagavan ! candramaso vRddhyapavRddhI AkhyAte iti vadet ?, kimuktaM bhavati ?-kiyantaM kAlaM yAvat candramaso vRddhi kiyantaM ca kAlaM yAvadapavRddhistvayA bhagavannAkhyAtA iti vadat, evamukte bhagavAnAha 'tA aTTe'tyAdi, tA iti pUrvavat aSTau muhUrtazatAni paJcAzItAni-paJcAzItyadhikAni ekasya ca muhUrtasya triMzataM dvASaSTibhAgAn yAvat vRddhayapavRddhI samudAyenAkhyAte iti vadet, yathA ekasya candramAsasya madhye ekasmin pakSe candramAso vRddhirekasmin pakSe cApavRddhi, candramAsasya caparimANamekonatriMzatrAtrindivAniekyaca rAtrindivasya dvAtriMzat dvASaSTibhAgAH, rAtrindivaM canizanmuhUrtakaraNArthamekonatriMzat (triMza)tA guNye jAtAnyaSTau zatAni saptatyadhikAni muhUrtAnAM ye pica dvAtriMzat dvASaSTibhAgA rAtriMdivasya te muhUrtasatkabhAgakaraNArthaM triMzatA guNyante, jAtA navazatAni SaSTyadhikAni, teSAM dvASaSTyA bhAgo hriyate, labdhAH paJcadaza muhUrtAH, te muhUrtarAzau prakSipyante, jAtAni muhUrtAnAmaSTau zatAni paJcAzItyadhikAni,zeSAzcoddharanti triMSat dvASaSTibhAgA muhUrtasya, etadeva prativizeSAvabodhArthaM vaiviktyena spaSTayati 'tA dosiNAo'ityAdi, tA iti pUrvavat, jyotsnApradhAnaH pakSo jyotsnApakSaH zuklapakSa ityarthaH tasmAt andhakArapakSamayamAno-gacchan candraH catvAri muhUrtazatAni dvicatvAriMzAnidvicatvAriMza- dadhikAni SaTcatvAriMzataM ca dvASaSTibhAgAn muhUrtasya yAvadapavRddhiM gacchatIti vAkyazeSaH, yAni yathoktasaGkhyAkAni muhUrtazatAni yAvaccandro rAhuvimAnaprabhayA rajyate, kathaM rajyate ? iti tameva rAgaprakAraM tadyathetyAdinA prakaTayati, prathamAyAM-pratipallakSaNAyAM tithau parisamApnuvatyAM prathama- paripUrNa paJcadazaM bhAgaM yAvadrajyate, dvitIyAyAM parisamApnuvatyAM tithau paripUrNa dvitIyaM paJcadazaMbhAgaMyAvat, evaM yAvatpaJcadazyAM tithau parisamApnuvatyAM paripUrNa paJcadazaM bhAgaM yAvadrajyate, tasyAzca paJcadazyAstithezcaramasamaye candraH sarvAtmanA rAhuvimAnaprabhayA rakto bhavati, tirohito bhavatIti tAtparyArthaH, yastu SoDazo bhAgo dvASaSTibhAgadvayAtmako'nAvRtastiSThati sa stokatvAdRzyatvAcca na gaNyate, 'avasese' ityAdi, taM ca paJcadazyAstithezvaramamayaM muktvA andhakArapakSaprathamasamayAdArabh zeSeSu sarveSvapi samayeSu candro rakto bhavati viraktazca, kiyAnaMsazastasya rAhuNA AvRto bhavati kiyAMzcAnAvRta iti bhAvaH / andhakArapakSavakta vyatopasaMhAramAha-'iyaNNa mityAdi, iyamandhakArapakSe paJcadazI tithi Namiti vAkyAlkAre amAvAsyA amAvAsyAnAmnI atrayugeprathamaparvaamAvAsyA,ihamukhyavRtyAparvazabdasyAbhidheya Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 13, prAbhRtaprAbhRtaM - 249 mamAvAsyA paurNamAsI ca upacArAt pakSe parvazabdasya pravRttistata uktam-"ettha NaM paDhame pavve amAvAse" iti| atha kathaMcatvAri muhUrtazatAni dvicatvAriMzadadhikAniSaTcatvAriMzaca dvASaSTibhAgA muhUrtasya ucyate, iha zuklapakSaH kRSNapakSo vA candramAsasyArddhaM, tataH pakSasya pramANaM caturdaza rAtrindivaM saptacatvAriMzat dvASaSTibhAgAH, rAtrindivasya parimANaM triMzanmuhUrttA iticaturdaza triMzatA guNyante, jAtAni muhUrtAnAM catvAriM zatAni viMzatyadhikAni , ye'pi ca saptacatvAriMzat dvASaSTibhAgA rAtrindivasya te'pi muhUrtabhAgakaraNArdhaM triMzatA guNyante, jAtAni caturdaza zatAni dazottarANi teSAM dvASaSTyA bhAgo hiyate labdhA dvAviMzatirmuhUrtAH te muhUrtarAzau prakSipyante jAtAni catvAri muhUrtAnAM zatAni dvAcatvAriMzadadhikAni, zeSAstiSThanti SaTcatvAriMzat dvASaSTibhAgA muhUrtasya, tadevaM yAvantaM kAlaM candramaso'pavRddhistAvatkAlapratipAdanaM kRtaM atha yAvantaM kAlaM vRddhistAvanmamabhidhitsurAha- 'tA aMdhakArapakkhAtoNamityAdi, tA iti pUrvavat andhakArapakSAt Namiti vAkyAlaGktare jyotsnApakSaM-zuklapakSamayamAnazcandrazcatvAri vAcatvAriMzadadhikAnimuhUrttazatAni SaTcatvAriMzataMca dvApaSTibhAgAn muhUrtasya yAvadRddhimupagacchatIti vAdayazeSaH, yAni-yathoktasaGkhyakAni muhUrtazatAni vAkyandraH zanaiH zanairikto-rAhuvimAnenAvRto bhavatIti, virAgaprakAramevAha- 'taMjahe'tyAdi, tabadheti virAgaprakAropadarzane prathamAyAM pratipallakSaNAyAM tidhau prathama paJcadazabhAgaM yAvat candro virajyate, dvitIyAyAM dvitIyaM paJcadazaM bhAgaM yAvat evaM paJcadazyAM paJcadazaMbhAgaMyAvat, tasvAza paJcadazyAH paurNamAsIrUpAyAstidhezcaramasamayecandroviraktobhavati, sarvAtmanA rAhuvimAnenAvRto bhavartIti bhaavH| taMca paJcadazyAzcaramasamayaM muvattvAzuklapakSaprathamasamayAdArabhya zeSeSusamayeSucandro raktazca bhavati viraktazca, dezato rakto bhavati dezato viraktazceti bhAvaH, muhUrtasaGkhyAbhAvanA ca prAgvakartavyA, zuklapakSavaktavyatopasaMhAramAha-'iyaNNa'mityAdi iyamanantaroditA paJcadazI tithi paurNamAsInAmA atra ca yuge Namiti pUrvavat dvitIyaM parva paurnnmaasii| athaivaMrUpAyuge kiyatyoamAvAsyAH kiyantyazca paurNamAsya iti tadgatAMsarvasaGkhyAmAha mU. (108) tattha khalu imAo bAvahiM puNNimAsiNIo bAvaDiamAvAsAo pannatAo, bAvaDiM ete kasiNA rAgA vAvahi~ ete kasiyA virAgA, ete cauccIse pavvasate ete caubdIse kasiNarAgavirAgasate, jAvatiyANaM paMcaNhaM saMvaccharANaM samayA egeNaMcauvvIseNaM samayasatenUnakA evatiyA parittA asaMkhejA desarAgavirAgasatA bhvNtiitimkkhaataa| amAvAsAtoNaM puNimAsiNI cattAri bAtAle muhattasate chattAlIsaMbAvaTThibhAge muhattassa Ahiteti vadejA, tA puNimAtiNItoNaM amAvAsAcattAribAyAle muhattasatechattAlIsaM bAvaSThibhAge muhattassa Ahiteti vadejA, tA amAvAsAto NaM amAvAsA aTThapaMcAsIte muhattasate tIsaM ca bAvaTThibhAge muhuttassa Ahiteti vdejaa| tApuNNimAsiNItoNaM puNNimAsiNIaTThapaMcAsIte mahattaseta tIsaMbAvaTThibhAge muhuttassa Ahiteti vadeJA, esa NaM evatie caMde mAse esa NaM evatie sagale juge|| vR. 'tattha khalu'ityAdi, tatra yuge khalvimAH-evaMsvarUpA dvASaSTi paurNamAsyo dvASaSTi Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 13/-/108 zcAmAvAsyAH prajJaptAH, tathA yuge candramasa ete - anantaroditasvarUpAH kRtsnAH - paripUrNA rAgA dvASaSTiramAvAsyAnAM yuge dvASaSTisaGkhyApramANatvAt tAsveva ca candramasaH paripUrNarAgasambhavAt, ete - anantaroditasvarUpA yuge candramasaH kRtsnA virAgAH sarvAtmanA rAgAbhAvA dvASaSTi yuge paurNamAsInAM dvASaSTisaGkhyAkatvAt tAsveva ca candramasaH paripUrNavirAgabhAvAt, tathA yuge sarvasaGkhyayA ekaM caturviMzatyadhikaM parvazataM amAvAsyApaurNamAsInAmeva parvazabdavAcyatvAt tAsAM ca pRthak pRthak dvASaSTisaGkhayAnAmekatra mIlane caturviMzatyadhikazatabhAvAt, evameva ca yugamadhye sarvasaGklanayA caturviMzatyadhikaM kRtsnarAgavirAgazataM / 'jAvaiyANa'mityAdi, yAvantaH paJcAnAM candracandrAbhivarddhitacandrAbhivardhitarUpANAM samayA ekena caturviMzatyadhikena samayazatenonA etAvantaH parIttAH - parimitAH asaGkhyAtA dezarAgavirAsamayA bhavanti, eteSu sarveSvapi candramaso dezato rAgavirAgabhAvAt, yattu caturviMzatyadhikaM samayazataM tatra dvASaSTisamayeSu kRtsno rAgo dvASau ca samayeSu kRtsno virAgastena tadvarjjanaM ityAkhyAtaM, mayeti gamyate, etacca bhagavadvacanamataH samyak zraddheyamiti, samprati kiyatsu muhUrtteSu gateSvamAvAsyAto'nantaraM paurNamAsI kiyatsu vA muhUrtteSu gateSu paurNamAsyA anantaramavAsyA ityAdi nirUpayati 'tA amAvAsAto Na' mityAdi, sugamaM, navaraM amAvAsyAyA anantaraM candramAsasyArddhena paurNamAsI paurNamAsyA anantaramarddhamAsena candramAsasyAmAvAsyA amAvAsyAyAzcAmAvAsyA paripUrNena candramAsena paurNamAsyA api paurNamAsI paripUrNena candramAseneti bhavati yathoktA muhUrtasaGkhyA, upasaMhAramAha- 'esa Na' mityAdi, eSaH - aSTau muhUrttazatAni paJcAzItyadhikAni dvAtriMzacca dvASaSTibhAgA muhUrttasyetyetAvAn - etAvapramANazcandramAsaH, etat etAvatpramANaM zakalaM khaNDarUpaM yugaM candramAsapramitaM yugazakalameti dityarthaH / samprati candro yAvanti maNDalAni candrArddhamAsena carati tannirUpaNArthaM praznasUtramAha 250 mU. (109) tA caMdeNaM addhamAseNaM caMde kati maMDalAI carati ?, tA coddasa caubbhAgamaMDalAiM carati egaM ca cauvIsa satabhAM maMDalassa, (tA) AicceNaM addhamAseNaM caMde kati maMDalAI carati ?, (tA) solasa maMDalAI carati solasamaMDalacArI tadA avarAiM khalu duve aTTakAI jAI caMde keNai asAmannakAiM sayameva paviTThittA 2 cAraM carati / katarAI khalu duve aTThAI jAI caMde keNai asAmaNNakAI sayameva paviTThittA 2 cAraM carati ? imAI khalu te be aTThagAI jAI caMde keNai asAmaNNagAI sayameva paviTThittA 2 cAraM carati, taMjahA - nikkhamamANe ceva amAvAsaMteNaM pavisamANe ceva puNNimAsiMteNaM, etAiM khalu duve aTTagAI jAI caMde keNai asAmaNNagAiM sayameva paviTThittA 2 cAraM carai, tA paDhamAyaNagate caMde dAhiNAte bhAgAte pavisamANe satta addhamaMDalAI jAI caMde dAhiNAte bhAgAe pavisamANe cAraM carati / katarAI khalu tAiM satta addhamaMDalAI jAI caMde dAhiNAte bhAgAte pavisamANe cAraM carati imAI khalu tAiM satta addhamaMDalAI jAI caMde dAhiNAte bhAgAte pavisamANe cAraM carati, taM0 - bidie addhamaMDale cautthe addhamaMDale chaTTe addhamaMDale aTTame addhamaMDale dasame addhamaMDale bArasame addhamaMDale caudasame addhamaMDale etAiM khalu tAiM satta addhamaMDalAI jAI caMde dAhiNAte bhAgAte pavisamANe cAraM carati, tA paDhamAyaNagate caMde uttarAte bhAgAte pavisamANe cha addhamaMDalAI terasa ya sattaTThibhAgAIM Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 13, prAbhRtaprAbhRtaM addhamaMDalassa jAIM caMde uttarAte bhAgAe pavisamANe cAraM carati / katarAI khalu tAiM cha addhamaMDalAI terasa ya sattaTThibhAgAiM addhamaMDalassa jAI caMde uttarAte bhAgAte pavisamANe cAraM carati ?, imAiM khalu tAI cha addhamaMDalAI terasa ya sattaTThibhAgAiM addhamaMDalassa jAI caMde uttarAe bhAgAte pavisamANe cAraM carati, taMjahA - taIe addhamaMDale paMcame addhamaMDale sattame addhamaMDale navame addhamaMDale ekkArasame addhamaMDale terasame addhamaMDale pannarasamaMDalassa terasa sattaTThibhAgAI, etAiM khalu tAiM cha addhamaMDalAI terasa ya sattaTThibhAgAiM addhamaMDalassa jAI caMde uttarAte bhAgAte pavisamANe cAraM carati, etAvayA ca paDhame caMdAyaNe samatte bhavati, tA nakkhatte addhamAse no caMde addhamAse no caMde addhamAse nakkhatte addhamAse / 251 tA nakkhattAo addhamAsAto te caMde caMdeNaM addhamAseNaM kimadhiyaM carati ?, egaM addhamaMDalaM carati cattAriya sattaTThibhAgAI addhamaMDalassa sattaTThibhAgaM ekatIsAe chettA nava bhAgAI, tA doccAyaNagate caMde puracchimAte bhAgAte nikkhamamANe sacauppaNNAiM jAI caMde parassa cinnaM paDicarati satta terasakAiM jAIcaMde appaNA ciNNaM carati, tA doccAyaNagate caMde paJccatthimAe bhAgAe nikkhamamANe cauppaNNAI jAI caMde parassa ciNNaM paDicarati cha terasagAiM caMde appaNo ciNNaM paDicarati avaragAI khalu duve terasagAI jAI caMde keNai asamannagAI sayameva paviTThittA 2 cAraM carati / katarAI khalu tAiM duve terasagAI jAI caMde keNai asAmaNNagAI sayameva paviTThittA 2 cAraM carati ?, imAI khalu tAiM duve terasagAiM jAI caMdo keNai asAmaNNagAI sayameva paviTThittA 2 cAraM carati savvabdhaMtare ceva maMDale savvabAhire ceva maMDale, eyANi khalu tANi duve terasagAI jAI caMde keNai jAva cAraM carai, etAvatA docce caMdAyaNe samatte bhavati, tA nakkhatte mAse no caMde mAse caMde mAse no nakkhatte mAse / tA nakkhattAte mAsAe caMdeNaM mAsaNaM kimadhiyaM carati ?, tA do addhamaMDalAI carati aTTha ya sattaTThibhAgAiM addhamaMDalassa sattaTThibhAgaM ca ekatIsadhA chettA aTThArasa bhAgAIM, tA taccAyaNagate caMde paJccatthimAte bhAgAe pavisamANe bAhirANaMtarassa paJcatthimillassa addhamaMDalassa ItAlIsaM sattaTTibhAgAiM jAI caMde appaNo parassa ya ciNNaM paDicarati, terasa sattaTThibhAgAI jAI caMde parassa ciNNaM paDicarati, terasa sattaTThibhAgAiM caMde appaNo parassa ciNNaM paDicarati, etAvayAva bAhirAnaMtaraM paccatthimille addhamaMDale samatte bhavati, taccAyaNagate caMde puracchimAe bhAgAe pavisamANe bAhirataJcassa puracchimillassa addhamaMDalassa ItAlIsaM sattaTTibhAgAiM jAI caMde appaNo parassa ciNNaM paDiyarati, terasa sattaTTibhAgAiM jAiM caMde parassa ciNNaM paDicarati, terasa sattaTThibhAgAiM jAI caMde appaNI parassa ya ciNNaM paDiyarati, etAvatAva bAhiratacce puracchimille addhamaMDale sammatte bhavati, tA taccAyaNagate caMde paJccatthimAte bhAgAte pavisamANe bAhiracautthassa paJccatthimillassa addhamaMDalassa addhasattaTThibhAgAiM sattaTThibhAgaM ca ekatIsadhA chettA aTTArasa bhAgAiM jAI caMde appaNo parassa ya ciNNaM paDiyarati, etAvatAva bAhiracautthapaccatthimille addhamaMDale sammatte bhavai / evaM khalu caMdeNaM mAseNaM caMde terasa cauppannagAI duve terasagAI jAI caMde parassa ciNNaM paDicarati, terasa 2 gAI jAI caMde appaNI ciNNaM paDiyarati, duve ItAlIsagAiM aTTha sattaTThibhAgAI sattaTThibhAgaM ca ekatIsadhA chettA aTThArasabhAgAiM jAI caMde appaNo parassa ya ciNNaM paDicarati / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 13/-/109 avarAiM khalu duve terasagAI jAiM caMde keNai assAmannagAI sayameva paviTTittA 2 cAraM carati, icceso caMdamAso'bhigamaNanikkhamaNavuddhiNibuDDianavaTTitasaMThANasaMTitIviuvvaNagiDDipatte rUvI caMde deve 2 Ahiteti vadejA / / vR. 'tA caMdeNaaddhamAseNa'mityAdi tAiti' pUrvavat cAndreNaarddhamAsena prAguktasvarUpeNa candraH kati maNDalAni carati?, bhagavAnAha-'tA coddase'tyAdi caturdaza sacaturbhAgamaNDalAnipaJcadazasya maNDalasya caturbhAgasahitAni maNDalAni carati, ekaMca caturviMzazatabhAgaM maNDalasya, kimuktaM bhavati? -paripUrNAnicaturdaza maNDalAni paJcadazasya ca maNDalasya caturbhAga-caturviMzatyadhikazatasatkaikatriMzadbhAgapramANamekaMcacaturviMzazatabhAgaM maNDalasya, sarvasaGkhyayA dvAtriMzataM paJcadazasya maNDalasya caturviMzatyadhikazatabhAgAn caratIti, kathametadavasIyate iti cet, ucyate trairAzikabalAt, tathAhi- yadi caturviMzatyadhikena parvazatena saptadaza zatAnyaSTaSaTyadhikAni maNDalAnAM labhyante tata ekena parvaNA kiM labhyate?, atrAntvena rAzinA madhyarAzi Nyate sa ca tAvAneva jAtaH, tatrAdyena rAzinA bhAgaharaNaM labdhAzcaturdaza zeSAstiSThanti dvAtriMzat tatra chedyacchedakarAzyoDhikenApavartanA kriyate, tata idamAgacchati-caturdaza maNDalAni paJcadazasya maNDalasya SoDaza dvASaSTibhAgAH / uktaM caitdnytraapi||1|| "coddasa ya maMDalAiM visaTThibhAgA ya solasa havijA / mAsaddheNa uDuvaI ettiyamittaM carai khittaM // " "tA AicceNa mityAdi, AdityenArddhamAsena candraH katimaNDalAni carati?, bhagavAnAha'tA solase'tyAdi, SoDaza maNDalAni carati, SoDazamaNDalacArI ca tadA apare khalu dve aSTakecaturviMzatyadhikazatasatkabhAgASTakamamANe ye kenApyasAmAnye-kenApyanAcIrNapUrvecandraH svayameva pravizya cAraM carati / 'kayarAiM khatu'Tuve ityAdi praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-imAI khalu'ete khalu dve aSTake ye kenApyanAcIrNapUrve candraH svameva pravizya cAraM carati, tadyathA-sarvAbhyantarAmaNDalArahi-niSkAmannevAmAvAsyAnte ekamaSTakaM kenApyanAcIrNaM candraH pravizya cAraM carati, sarvavAhyAtmaNDalA-dabhyantaraM pravizava paurNamAsyante dvitIyamaSTakaM kenApyanAcIrNaM candraH pravizya cAraM carati, 'eyAiM khalu duve ahagAI' ityAdi upasaMhAravAkyaM sugamaM, iha paramArthato dvau candrau ekena cAndreNArddhamAsena caturdaza maNDalAni paJcadazasya ca maNDalasya dvAtriMzataM caturviMzatyadhi kazatabhAgAn bhramaNena pUrayataH paraM lokarUDhayA vyaktibhedamanapekSya jAtibhedameva kevalamAzritya candrazcaturdazamaNDalAni paJcadazasya ca maNDalasya dvaatriNshtNcturviNshtydhikshtbhaagaancrtiityukt| adhunA ekazcandramA ekasminnayane kati arddhamaNDalAni dakSiNabhAge katyuttarabhAge bhramyA pUrayatIti pratipipAdayipurbhagadAnAha-'tA paDhamAyaNagae caMde' ityAdi, tA iti pUrvavat, prathamAyanagate-prathamamayanaMpraviSTe candre dakSiNasmAdmAgAdabhyantaraM pravizati sapta arddhamaNDalAni bhavanti yAni candro dakSiNasmAd bhAgAdabhyantaraM pravizannAkamya cAraM carati / kayarAiM khalu'ityAdi, praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-'imAiM khalu ityAdi, imAni khalu saptArddhamaNDalAni yAni candro dakSiNAsmAdbhAgAdabhyantaraM pravizannAkramya cAraM carati, tadyathAdvitIyamarddhamaNDalamityAdi, sugamaM, navaramiyamatra bhAvanA-sarvavAdye paJcadaze maNDale paribhramaNena pUraNamadhikRtya paripUrNepAzcAtyayugaparisamAptirbhavati, tato'parayugaprathamAyanapravRttau prathame'horAtre ___ Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtaM 13, prAbhRtaprAbhRtaM 253 ekazcandramA dakSiNabhAgAdabhyantaraM pravizan dvitIyamaNDalamAkramya cAraM carati, saca pAzcAtyayugaparisamAptidivase uttarasyAM dizi cAraM carati - cAraM caritavAn sa veditavyaH / tataH sa tasmAt dvitIyAt maNDalAt zanaiH zanairabhyantaraM pravizan dvitIye'horAtre uttarasyAM dizi sarvadAhyAnmaNDalAdabhyantaraM tRtIyamarddhamaNDalamAkramya cAraM carati, tRtIye ahorAtre dakSiNasyAM dizi caturdhamarddhamaNDalaM caturthe ahorAtre uttarasyAM dizi paJcamamarddhamaNDalaM paJcame ahorAtre dakSiNasyAM dizi paTamarddhamaNDalaM SaSThe ahorAtre uttarasyAM dizi saptamamarddhamaNDalaM saptame ahorAtre dakSiNasyAM dizi aSTamamarddhamaNDalamaSTame'horAtra uttarasyAM dizi navamamarddhamaNDalaM navame ahorAtre dakSiNasyAM dizi dazamamarddhamaNDalaM dazame ahorAtre uttarasyAM dizi ekAdazamamarddhamaNDalamekAdaze ahorAtre dakSiNasyAM dizi dvAdazamarddhamaNDalaM dvAdaze ahorAtre uttarasyAM dizi trayodazamarddhamaNDalaM trayodaze'horAtre dakSiNasyAM dizi caturddazamarddhamaNDalaM caturddaze ahorAtre uttarasyAM dizi paJcadazasyArddhamaNDalaM trayodaze'horAtre dakSiNasyAM dizi caturddazamarddhamaNDalaM caturddaze ahorAtre uttarasyAM dizi paJcadazasyArddhamaNDasya trayodazasaptaSaSTibhAgAnAkramya cAraM carati, etAvatA ca kAlena candrasyAyanaM parisamAptaM / candrAyanaM hi nakSatrArddhamAsapramANaM tena ca nakSatrarddhamAsena candracAre sAmAnyatastrayodaza maNDalAni caturdazasya ca maNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgA labhyante, tathAhi yadi catustriMzadadhikenA-yanazatena saptadaza zatAnyaSTaSaSTisahitAni maNDalAnAM labhyante tata ekenAyanena kiM labhAmahe ?, rAzitrayasthApanA atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyarAzirguNyate jAtaH sa tAvAneva tatastasyAdyena rAzinA catustriMzadadhikazatarUpeNa bhAgaharaNaM labdhAstrayodaza zeSAstiSThanti SaDviMzati tatra chedyacchedakarAzyordvikenApavarttanA labdhAstrayodaza saptaSaSaSTibhAgA iti uktaM ca"terasa ya maMDalANi ya terasa sattaTThi caiva bhAgA ya / 119 11 ayaNeNa carai somo nakkhatteNaddhamAseNaM / / " etacca sAmAnyata uktaM, vizeSacintAyAM tvekasya candramaso yugasya prathame ayane yathoktena prakAreNa dakSiNabhAgAdabhyantaraM praveze dvitIyAdInyekAntaritAni caturddazaparyantAni saptArddhamaNDalAni labhyante, uttarabhAgAdabhyantarapraveze tRtIyAdInyekAntaritAni trayodazaparyantAni SaT paripUrNAnyarddhamaNDalAni saptamasya tupaJcadazamaNDalagatasyArddhamaNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgAH, etAvatA cayadvakSyati uttarabhAgAdabhyantarapravezacintAyAM 'taIe addhamaMDale' ityAdi sUtraM tadapi bhAvitameva, samprati dakSiNabhAgAdabhyantarapraveze yAni saptArdhamaNDalAnyuktAni tadupasaMhAramAha 'eyAI' ityAdi sugamaM / adhunA tasyaiva candramasastasminneva prathame'yane uttarabhAdAdabhyantarapraveze yAvantyarddhamaNDalAni bhavanti tAvanti vivakSurAha - 'tA paDhamAyaNagae' ityAdi, tA iti pUrvavat, prathamAyanagate- yugasyAdau prathamamayanaM praviSTe candre uttarabhAgAdabhyantaraM pravizati SaT arddhamaNDalAni bhavanti saptamasya cArddhamaNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgA yAni candra uttarabhAgAdabhyantaraM pravizan Akramya cAraM carati / 'kayarAI khalu' ityAdi praznasUtraM sugamaM 'imAI khalu' ityAdi nirvacanasUtraM etacca prAgeva bhAvitaM, 'eyAiM khalu'ityAdi, nigamanavAkyaM nigadasiddhaM, 'etAvatA' ityAdi etAvatA kAlena prathamaM candrasyAyanaM samAptaM bhavati, etadapi prAgbhAvitaM, tadevaM pAzcAtyayugaparisamApticaramadivase Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 13/-/109 ya uttarasyAM dizi cAraM carativAn tasyAbhinavayugapakSe prathame'yane yAvanti dakSiNabhAgAdabhyantarapraveze'rddhamaNDalAni yAvanti cottarabhAgAdabhyantarapraveze'rddhamaNDalAni tAvanti sAkSAduktAni, etadanusAreNa dvitIyasyApi candramasastasminneva prathame candrAyaNe'rddhamaNDalAni vaktavyAni tAni caivam - sa pAzcatyayugaparisamApticaramadivase dakSiNadigbhAge sarvabAhyamaNDale cAraM caritvA abhinavasya yugasya prathame'yane prathame'horAtre uttarasyAM dizi dvitIyamarddhamaNDalaM pravizya cAraM carati, dvitIye'horAtre dakSiNasyAM dizi sarvabAhyAt tRtIyamarddhamaNDalaM pravizya cAraM carati tRtIye'horAtre uttarasyAM dizi caturthamarddhamaNDalamityAdi prAguktAnusareNa sakalamapi vaktavyaM, tadevamasya candramasaH prathame'yane uttarabhAgAdabhyantarapravezacintAyAM dvitIyAdInyekAntaritAni caturddazaparyantAni saptArddhamaNDalAni bhavanti, dakSiNabhAgAdabhyantarapravezacintAyAM tRtIyAdInyekAntaritAni trayodazaparyantAni SaT arddhamaNDalAni bhavanti, paJcadazasya cArddhamaNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgAH, evaM ca sati yAvAn candrasyArddhamAsastAvAn nakSatrasyArddhamAso na bhavanti, kintu tato nyUna iti sAmarthyAt draSTavyaM, tathA cAha 'tA nakkhatte' ityAdi, yadyevamekasminnayane nakSatrArddhamAsarUpe sAmAnyatazcandramasastrayodaza maNDalAni caturddazasya ca maNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgAH 'tA' iti tato nAtro'rddhamAsaJcAndro'rdhamAso na bhavati, cAndre'rddhamAse caturddazAnAM maNDalAnAM paJcadazasya ca maNDalasya dvAtriMzatazcaturviMzatyadhikazatabhAgAnAM prApyamANatvAt, iha nAkSatro'rdhamAsazcAndro'rdhamAso na bhavatItyuktau nAkSatro'rddhamAsazcAndro'rdhamAso na bhavati, yastu cAndro'rdhamAsaH sa kadAcit nAkSatro'pyarddhamAsaH syAt, yathA 'paramANurapradeza' ityuktau paramANurapradeza eva yastu apradezaH sa paramANurapi bhavatyaparamANuzca kSetra pradezAdiriti zaGkta syAt tatastadapanodArthamAha- cAndro'rddhamAsonAkSatro'rdhabhAso na bhavati, evamukte bhagavAn gautamo nAkSatrArddhamAsacAndrArddhamAsayorvizeSaparijJAnArthamAha 'tA nakkhattAo addhamAsAo' ityAdi, 'tA' iti pUrvavat, nAkSatrAt arddhamAsAt te - tava matena bhagavan! candrazcAndreNArddhamAsena kimadhikaM carati ?, bhagavAnAha - 'tA ega 'mityAdi, ekamarddhamaNDalaM dvitIyasya cArddhamaNDalasya caturaH saptaSaSTibhAgAnekasya ca saptaSaSaTibhAgasya ekatriMzadadhA vibhaktasya satkAn nava bhAgAnadhikaM carati, kathametadavasIyate iti cet !, ucyate, trairAzikavalAt, tathAhi--yadi caturviMzatyadhikena zatena saptadaza zatAni aSTaSaSTyadhikAni maNDalAnAM labhyante tata ekena parvvaNA kiM labhAmahe ?, atrAntyena rAzinA madhyarAzirguNyate jAtaH sa tAvAneva tata Adyena caturviMzatyadhikazatarUpeNa rAzinA bhAgaharaNaM chedyacchedakarAzyozcatuSkenApavarttanA labdhAni caturddaza maNDalAni aSTau ca ekatriMzad bhAgAH, etasmAnnakSatrArddhamAsagamyaM kSetraM trayodaza maNDalAni ekasya ca maNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgA ityevaMpramANaM zodhyate, tatra caturddazabhyastrayodaza maNDalAni zuddhAni ekamavaziSTaM sampratyaSTabhya ekatriMzadbhAgebhyastrayodaza saptaSaSTibhAgAH zodhyAH, tatra saptaSaSTiraSTabhirguNitA jAtAni paJca zatAni SaTtriMzadadhikAni ekatriMzatA trayodaza guNitA jAtAni catvAri zatAni cyuttarANi etAni paJcabhyaH zatebhyaH SaTtriMzadadhikebhyaH zodhyante sthitaM zeSaM trayastriMzadadhikaM zataM tata etat saptaSaSTibhAgAnayanArthaM saptaSaSTyA guNyate jAtAni navAzItiH zatAnyekAdazAdhikAni chedarAzirmola ekatriMzat sA saptaSaSTyA guNyate jAte dve sahasre saptasaptatyadhike Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 prAbhRtaM 13, prAbhRtaprAbhRtaM tAbhyAM bhAgo hriyate labdhAzcatvAraH saptaSaSTibhAgAH zeSANi tiSThanti SaT zatAni vyuttarANi tatazchedyacchedakarAzyoH saptaSaSTyA'pavartanA jAtA upari nava adhastAdekatriMzat labdhA ekasya ca saptaSaSTibhAgasya nava ekatriMzacchedakRtA bhAgAH, uktNc||1|| "egaMca maMDalaM maMDalassa sattaTThibhAgA cattAri / nava ceva cuNNiyAto igatIsakaeNa cheenn||" iha bhAvanAMkurvatA maNDalaM maNDalamiti yaduktaMtatsAmAnyato granthAntareyAprasiddhA bhAvanA taduparoghAdavaseyaM, paramArthataH punararddhamaNDalamavasAtavyaM, tatona kazcit sUtrabhAvanikayorvirodhaH, tadevamekacandrAyaaNavaktavyatoktA, samprati dvitIyacandrAyaNavaktavyatAbhidhIyate, tatrayaHprathame candrAyaNedakSiNabhAgAdabhyantaraMpravizan saptArddhamaNDalAni uttarabhAgAdabhyantaraMpravizanSaTarddhamaNDalAnisaptamasyacArddhamaNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgAncaritavAn tamadhikRtya dvitIyAyanabhAvanA kriyate, tatrAyanasyamaNDalakSetraparimANaMtrayodazaarddhamaNDalAnicaturdazasyacArddhamaNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgAH, tatra prAktanamayanamuttarasyAM dizisarvAbhyantare maNDale trayodazasaptaSaSTibhAgaparyante parisamAptaM, tadanantaraM dvitIyAyanapravezecatuHpaJcAzatA saptaSaSTibhAgaiH sarvAbhyantaraMmaNDalaMparisamApya tato dvitIye maNDale cAraMcarati, tatratrayodazabhAgaparyante ekamarddhamaNDalaM dvitIyasyAyanasya parisamAptaM, dvitIyamarddhamaNDalamuttarasyAM sarvAbhyantarAttR tIye arddhamaNDale trayodazabhAgaparyantetRtIyamarddhamaNDalaM dakSiNasyAM dizicaturthe'rddhamaNDale caturthamarddhamaNDalamuttarasyAM dizipaJcame'rddhamaNDale paJcamamarddhamaNDalaMdakSiNasyAM diziSaSThearddhamaNDale SaSThamarddhamaNDalaM uttarasyAMdizisaptame'rddhamaNDale saptamamarddhamaNDalaM dakSiNasyAM dizi aSTame'rddhamaNDale'STamamarddhamaNDalaM uttarasyAM dizi navame arddhamaNDale navamamarddhamaNDalaM dakSiNasyAM dizi dvAdaze arddhamaNDale dvAdazamarddhamaNDalaM uttarasyAM dizi trayodaze arddhamaNDale trayodazamarddhamaNDalaM dakSiNasyAM dizi caturdaze'rddhamaNDale caturdazamarddhamaNDalaM tacca trayodazabhAgaparyanteparisamAptaM, tadanantaraM trayodaza saptaSaSTibhAgAn anyAncarati, etAvatA dvitIyamayanaM parisamAptaM, caturdaze ca maNDale saGakrAntaH san prathamakSaNAdUrdhvaM sarvabAhyamaNDalAbhimukhaM cAraM crti| tataH paramArthataH katipayabhAgAtikrame paJcadaza eva sarvabAhyamaNDale veditakavyaH, tadevamasminnayanepUrvabhAgena dvitIyAdInyekAntaritAni caturdazaparyantAni saptArddhamaNDalAnicIrNAni, pazcimabhAgecatRtIyAdInyekAntaritAni trayodazaparyantAniSaDarddhamaNDalAni,tatrapUrvabhAgepazcimabhAge vA yat pratimaNDaM svayaM cIrNamanyacIrNaM vA carati tannirUpayati 'tAdoccAyaNagae' ityAdi, tAiti pUrvavat dvitIyAnagatecandra paurastyAtbhAgAnniSkamati, kimuktaM bhavati?-paurastye bhAgecAraMcarati, saptacatuHpaJcAzatkAni bhavanti yAnicandraH parasyeti tRtIyArthe SaSThI pareNa sUryAdinA cIrNAni praticarati, sapta ca trayodazakAni bhavanti yAni candra AtmanaivacIrNAni praticarati,iyamatra bhAvanA-meroH pUrvasyAMdiziyobhAgaHsapUrvabhAgoyazcAparasyAM dizisa pazcimabhAgaH, tatra pUrvabhAge saptasvapi dvitIyAdiSvekAntariteSu caturdazaparyanteSu saptaSaSTibhAgapravibhakteSupratyekaM catuHpaJcAzataMsaptaSaSTibhAgAncandraH pareNa sUryAdinAcIrNAnpraticarati, trayodaza trayodaza saptaSaSTibhAgAn svayaMcIrNAniti / For Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 13/-/109 _ 'tA doccAyaNagae' ityAdi, tasminneva candramasi dvitIyAyanagate pazcimabhAgAniSkramati-pazcimabhAge cAraMcarati, SaT catuHpaJcAzatkAni bhavantiyAni candraH parasse'tipareNa sUryAdinAcIrNAni praticarati, SaTtrayodazakAniyAni candraH svayaMcIrNAni praticarati, atrApIyaM bhAvanA-pazcime bhAgeSaTsvapitRtIyAdiSvekAntariteSutrayodazaparyanteSu arddhamaNDaleSu saptaSaSTibhAgapravibhakteSupratyekaM catuHpaJcAzataM catuHpaJcAzataM saptaSaSTibhAgAn paracIrNAn carati, trayodaza saptaSaSTibhAgAn svayaMcIrNaniti, avarAiMkhaluduve'ityAdi, apare khalu dve trayodazake tasminnayane sto ye candraH kenApyasAnye-kenApyanAcIrNapUrve svayameva pravizya cAraM crti| ___ 'kayarAiMkhalu'ityAdi, praznasUtraM sugamaM, 'imAiMkhalu'ityAdi nirvacanavAkyametad, etacca prAyonidasiddham, navaramekaMyatrayodazakaMsarvAbhyantaremaNDale tatpAzcAtyAyanagatatrayodazakAdUrdhvaM veditavyaM, tasyaiva sambhavAspadatvAt, dvitIyaM sarvabAhye maNDale tacca paryantavartipratipattavyaM, eyAI khalu tANi'ityAdi nigamanavAkyaM sugama, tadevamekaM candramasamadhikRtyadvitIyAyana vaktavyatoktA, etadanusAreNa ca dvitIyamapi candramasamadhikRtya dvitIyAyanavaktavyatA bhAvanIyA, pUrvabhAge SaT catuHpaJcAzatkAni paracIcaraNIyAni SaT trayodazakAni svyNciirnnprticrnniiyaani|| ____ "etAvatA' ityAdi, etAvatA kAlena dvitIyaM candrAyaNaMsamAptaMbhavati, 'tAnakkhatte'tyAdi, yadyevaM dvitIyamapyayanametAvapramANaM tA iti-tato nAkSatro mAso na cAndro mAso bhavati nApi cAndro mAso nAkSatromAsaH, samprati nakSatramAsAt kiyatA candramAso'dhika iti jijJAsuH prazna karoti-'tAnakkhattAomAsAo'ityAdi, tA iti-tatranAkSAtrAtmAsAtcandraH candreNamAsena kimadhikaM carati?, evaM prazne kRte bhagavAnAha- 'tA do addhamaMDalAiM ityAdi, dve arddhamaNDale tRtIyasyArddhamaNDalasyASTausaptaSaSTibhAgAn ekaMca saptaSaSTibhAgamekatriMzaddA chitvAtasyasatkAnaSTAdaza bhAgAnadhikaMcarati, etacca prAguktamekAyane'dhikamekamaNDalamityAdi dviguNaMkRtvA paribhAvanIyaM, samprati yAvatA candramAsaH paripUrNo bhavati tAvanmAtratRtIyAyanavaktavyatAmAha 'tA taccAyaNagae caMde'ityAdi, iha dvitIyAyanaparyante caturdaze'rddhamaNDale SaDaviMzatisaGghayasaptaSaSTibhAgamAtramAkrAntaM, tacca paramArthataH paJcadazamarddhamaNDalaM veditavyaM, bahu tadabhimukhaM gatatvAt, tadanantaraMnIlavatparvatapradezesAkSAt paJcadazamarddhamaNDalaMpraviSTastAviSTazcaprathamakSaNAdUrdhva sarvabAhyAnantarAktinadvitIyamaNDalAbhimukhaM carati, ratasminneva sarvabAhyAnantare'ktine dvitIyamaNDale cAraM caran vivakSitaH, tato'dhikRtasUtropanipAtaH, tRtIyAyanagate candre pazcime bhAgepravizatibAhyAnantarasyAgbhiAgavartinaHpAzcAtyasyArddhamaNDalasya ekacatvAriMzat saptaSaSTibhAgAste vartante yAn candraH AtmanA pareNa ca cIrNAn praticarati trayodaza ca saptaSaSTibhAgAste yAn candraH pareNaiva cIrNAn praticarati anye ca trayodaza saptaSaSTibhAgAvAn candraH svayaM pareNa cacIrNAn praticarati, etAvatA paribhramaNena bAhyAnantaramaktinaM pAzcAtyamarddhamaNDalaM parisamApta bhavati, tadanantaraM ca tasminneva tRtIyAyanagate candre paurastyabhA pravizati sarvabAhyAdAktanasya tRtIyasyapaurastyArddhamaNDalasya ekacatvAriMzat saptaSaSTibhAgAyAncandra AtmanApareNaca cIrNAn praticarati, tataH paramanye te trayodaza bhAgA yAn candraH pareNaiva cIrNAn praticarati, anye ca te trayodazabhAgA yAncandra AtmanApareNacacIrNAnpraticarati, etAvatA sarvabAhyAnmaNDalAdaktinaM Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 13, prAbhRtaprAbhRtaM - 257 tRtIyaM paurastyamarddhamaNDalaM parisamAptaM bhavati, AtmanA pareNa ca cIrNAn praticarati, etAvatA sarvabAhyAnmaNDalAdarvAktanaM tRtIyaM paurastyamarddhamaNDalaM parisamAptaM bhavati, saptaSaSTrerapi bhAgAnAM paripUrNatayA jAtatvAt, 'tA' ityAdi, tatastasminneva tRtIyAyanagate candre pazcime bhAge pravizati sarva bAhyAnmaNDalAdarvAktanasya caturthasya pAzcAtyasyArddhamaNDalasyASTau saptaSaSTibhAgA ekaM ca saptaSaSTibhAgamekatriMzaddhA chitvA tasya satkA aSTAdaza bhAgAste varttante yAn candra AtmanA pareNa ca cIrNAn praticarati, etAvatA ca paribhramaNena cAndro mAsaH paripUrNo jAtaH / samprati pUrvoktameva smarayan candramAsagatamupasaMhAramAha- 'evaM khalu caMdeNaM mAseNa 'mityAdi, evaM-uktena prakAreNa khalu nizcitaM cAndreNa mAsena candre trayodaza catuSpaJcAzatkAni jAtAni dve ca trayodazake yAni candraH pareNaiva cIrNAni praticarati, varttamAnakAlanirddezaH sakalakAlayugasya prathame cAndre mAse evameva draSTavyamiti jJApanArthaH, tatra trayodazApi catuHpaJcAzatkAni dvitIye'yane, tatrApi saptacatuHpaJcAzatkAni pUrvabhAge SaTpAzcAtye bhAge, ye ca dve trayodazake te dvitIyasyAyanasyopari candramAsAvadherarvAk draSTavye, tatraikaM trayodazakaM sarvabAhyAdavAktane dvitIye pAzcAtye'rddhamaNDale dvitIyaM paurastye tRtIye'rddhamaNDale, tathA 'terase' tyAdi, trayodaza trayodazakAni yAni candra Atmanaiva cIrNAni praticarati, etAni ca sarvANyapi dvitIye'yane veditavyAni, tatrApi sapta pUrvabhAge SaT pazcimabhAge, tathA 'duve' ityAdi, dve ekacatvAriMzatke dve ca trayodazake aSTau saptaSaSTibhAgA ekaM ca saptaSaSTibhAgamekatriMzaddhA chitvA tasya satkA aSTAdaza bhAgA yAnyetAni candra AtmanA pareNa ca cIrNAni praticarati, tatra ekekacatvAriMzatkamekaM ca trayodazakaM dvitIyAyanopari sarvabAhyAt maNDalAdarvAktane dvitIye pAzcAtye'rddhamaNDale dvitIyamekacatvAriMzatkaM dvitIyaM ca trayodazakaM sarvabAhyAt maNDalAdarvAktane tRtIye paustye zeSaM pAzcAtye sarvabAhyAdarvAktane caturthe'rddhamaNDale, adhunopasaMhAramAha- 'iccesA' ityAdi, ityeSA candramasaH saMsthitiriti yogaH, kiMviziTetyAha- 'abhigamana- niSkramaNavRddhi0 abhigamanaM sarvabAhyAnmaNDalAdabhyantaraM pravezanaM, niSkramaNaM-sarvAbhya-ntAtmaNDalAdbahirgamanaM vRddhi - candramasaH prakaTatAyA upacayo nirvRddhi-yathoktasvarUpavRddhayabhAvaH, etAbhiranavasthitaM - saMsthAnaM, abhigamaniSkramaNe adhikRtyAnavasthAnaM vRddhinivRddhI apekSya saMsthAnaM-AkAro yasyAH sA tathArUpA saMsthiti, tathA paridRzyamAnacandravimAnasyAdhiSThAtA vikurvaNarddhiprApto rUpI - rUpavAn atrAtizayane matvarthIyo'tizayarUpavAn candro deva AkhyAto natu paridhzyamAnavimAnamAtrazcandro deva iti vadet svaziSyebhyaH // prAbhRtaM - 13 samAptam muni dIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA sUryaprajJaptiupAGgasUtre trayodazaprAbhRtasya malayagiriAcAryeNa viracitA TIkA parisamAptA / prAbhRtaM - 14 vR. tadevamuktaM trayodazaM prAbhRtaM, samprati caturddazaM vaktavyaM, tasya cAyamarthAdhikAro yathA - 'kadA jyotsnA prabhUtA bhavatIti tatastadviSayaM praznasUtramAha 12 17 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 14/-/110 mU. (110) tA katA te dosiNa bahU Ahiteti vadejjA ?, tA dosiNApakkhe NaM dosiNA bahU Ahiteti vadejjA, tA kahaM te dosiNApakkhe dosiNA bahU Ahitetita vadejjA ?, tA aMdhakArapakkhao NaM dosiNA bahU AhiyAti vadejjA, tA kahaM teaMdhakArapakkhAto dosiNApakkhe dosiNA bahU AhitAti vadejjA ? tA aMdhakArapakkhAto NaM dosiNApakkhaM ayamANe caMde cattAri bAyAle muhuttasate chattAlIsaM ca bAvaTThibhAge muhuttassa jAI caMde virajati, taM0 258 paDhamAe paDhamaM bhAgaM bidiyAe bidiyaM bhAgaM jAva pannarasIe pannarasaM bhAgaM, evaM khalu aMdhakArapakkhato dosiNApakkhe dosiNA bahU Ahi- tAtivadejjA, tA kevatiyA NaM dosiNApakkhe dosiNA bahU AhitAti vadejjA ?, tA parittA asaMkhejjA bhaagaa| tA katA te aMdhakAre bahU Ahiteti vadejjA ?, tA aMdhayArapakkhe NaM bahU aMdhakAre AhitAti vadejjA, tA kahaM te aMdhakArapakkhe aMdhakAre bahU AhitAti vadejjA ?, tA dosiNApakkhAto aMdha- kArapakkhe aMdhakAre bahU Ahiteti vadejjA, tA kahaM te dosiNApakkhAto aMdhakArapakkhe aMdhakAre bahU AhitAti vadejjA ? tA dosiNApakkhAto NaM aMdhakArapakkhaM ayamANe caMde cattAri bAtAle muhuttasate bAyAlIsaM ca bAvaTThibhAge muhuttassa jAI caMde rajjati, taM0 - paDhamAe paDhamaM bhAgaM bidiyAe bidiyaM bhAgaM jAva pannarasIe pannarasamaM bhAgaM, evaM khalu dosiNApakkhAto aMdhakArapakkhe aMdhakAre bahU AhitAti vadejjA, tA kevatieNaM aMdhakArapakkhe aMdhakAre bahU AhiyAti vadejjA ? parittA asaMkhejjA bhAgA vR. 'tA kayA te dosiNA' ityAdi, tA iti pUrvavat 'kadA' kasmin kAle bhagavan ! tvayA jyotsnA prabhUtA AkhyAtA iti vadet ?, bhagavAnAha - 'tA dosiNe' tyAdi, tA iti pUrvavat, jyotsnApakSe jyotsnA bahurAkhyAtA iti vadet, 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti prAgvat, kathaM ? - kena prakAreNa bhagavan ! tvayA jyotsnA bahurAkhyAtA iti vadet ?, bhagavAnAha - 'tA aMdhakAre tyAdi, sugamaM, punarapi 'tA kahaM te ' ityAdi praznasUtraM nigadasiddhaM, nirvacanamAha 'tA aMdhakArapakkhAto' ityAdi, sugamaM, punarapi 'tA kahaMte' ityAdi praznasUtraM, nirvacanamAha'tA aMdhakArapakkhAo' ityAdi, tA iti pUrvavat, andhakArapakSAt jyotsnApakSamayamAnazcandrazcatvAri muhUrttazatAni dvAcatvAriMzAni - dvicatvAriMzadadhikAni SaTcatvAriMzataM ca dvASaSTibhAgAn muhUrttasaGkhyAgaNitabhAvanA prAgvatkarttavyA, kathamanAvRto bhavatItyata Aha-tadyathA - prathamAyAMpratipallakSaNAyAM tithau prathamaM paJcadazaM dvASaSTibhAgasatkabhAgacatuSTayapramANaM yAvadanAvRto bhavati, dvitIyasyAM tithaudvitIyaM bhAgaM yAvat evaM tAvad draSTavyaM yAvatpaJcadazyAM paJcadazamapi bhAgaM yAvadanAM vRto bhavati, dvitIyasyAM tithau dvitIyaM bhAgaM yAvat evaM tAvad draSTavyaM yAvatpaJcadazyAM paJcadazamapi bhAgaM yAvadanAvRto bhavati, sarvAtmanA rAhuvimAnenAnAvRto bhavatIti bhAvaH, upasaMhAramAha 'evaM khalu' ityAdi, tata evaM - uktena prakAreNa khalu nizcitamandhakArapakSAt jyotsnApakSe jyotsnA bahurAkhyAtA iti vadet, iyamatra bhAvanA - iha zuklapakSe yathA pratipatprathamakSaNAdArabhya pratimuhUrtta yAvanmAtraM yAvanmAtraM zanaiH zanaizcandraH prakaTo bhavati tathA andhakArapakSe pratipAthamakSaNAdArabhya pratimuhUrtta tAvanmAtraM tAvanmAtraM zanaiH zanaizcandra AvRta upajAyate, tata evaM sati yAvatyevAndhakArapakSe jyotsnA tAvatyeva zuklapakSe'pi prAptA, paraM zuklapakSe yA paJcadazyAM jyotsnA sA'ndhakArapakSAdadhiketi aMdhakArapakSAt zuklapakSe jyotsnA prabhUtA AkhyAteti, 'tA kahaMte' ityAdi, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 14, prAbhRtaprAbhRtaM - 259 tA iti pUrvavat kiyatI jyotsnApakSe jyotsnA AkhyAtA iti vadet ?, bhagavAnAha - parIttA:parimitAzca asaGkhyeyA bhAgA nirvibhAgAH / evamandhakArasUtrANyapyuktAnusAreNa bhAvanIyAni, navaramandhakArapakSe'mAvAsyAyAM yo'ndhakAraH sa jyotasnApakSAdadhika iti jyotsnApakSAdandhakArapakSe'ndhakAraH prabhUta AkhyAta iti vadet // prAbhRtaM - 14 samAptam prAbhUtaM - 15 bR. tadevamuktaM caturddazaM prAbhRtaM, samprati paJcadazamArabhyate-tasya cAyamarthAdhikAro yathA- 'kaH zIghragatirbhagavan! AkhyAta' iti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (999 ) tA kahaM te sigghagatI vatthU Ahiteti vadejjA ?, tA etesi NaM caMdimasUriyagahagaNanakkhattatArArUvANaM caMdehiMto sUre sigghagatI sUrehiMto gahA sigghagatI gahehiMto nakkhattA sigghagatI nakkhattehiMto tArA sigghagata, savvappagatI caMdA savvasigghagatI tArA / tA egamegeNaM muhutteNaM caMde kevatiyAI bhAgasatAiM gacchati ?, tAjaM jaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tassa 2 maMDalaparikkhevassa sattarasa aDasaTThi bhAgasate gacchati, maMDalaM satasahasseNaM aTTAnautIsatehiM chettA, tA egamegeNaM muhutteNaM sUrie kevatiyAI bhAgasayAI gacchati, tA jaM jaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tassa 2 maMDalaparikkhevassa aTThArasa tIse bhAgasate gacchati, maMDala satasahasseNaM aTThAnautIsatehiM chettA / tA egamegeNaM muhutteNaM nakkhatte kevatiyAiM bhAgasatAI gacchati ?, tA jaM jaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carati tassa 2 maMDalassa parikkhevassa aTThArasa paNatIse bhAgasate gacchati, maMDalaM satasahasseNaM aTThAnautIsatehiM chettA / / vR. 'tA kahaM te ' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM bhagavan ! tvayA candrasUryAdikaM vastu zIghragati AkhyAtaM iti vadet ? bhagavAnAha - 'tA eesi Na 'mityAdi, eteSAM - candrasUryagrahanakSatratArakANAM paJcAnAM madhye candrebhyaH sUryA zIghragatayaH, sUryebhyo'pi grahAH zIghragatayo grahebhyo'pi nakSatrANi zIghragatIni nakSatrebhyo'pi tArAH zIghragatayaH, ata evaiteSAM paJcAnAM madhye sarvAlpagatayazcandrAH sarvazIghragatayastArAH / etasyaivArthasya savizeSaparijJAnAya praznaM karoti - 'tA egamegeNa' mityAdi, tA iti pUrvavat, ekaikena muhUrttena candraH kiyanti maNDalasya bhAgazatAni gacchati ?, bhagavAnAha - 'tAjaM ja' mityAdi, yat yat maNDalamupasaGakramya candrazcAraM carati tasya tasya maNDalasya sambandhinaH parikSepasya-paridheH saptadaza zatAnyaSTaSaSTyadhikAni bhAgAnAM gacchati, maNDalaM-maNDalaparikSepamekena zatasahasraNAdhanavatyA ca zataizcitvA-vibhajya, iyamatra bhAvanAiha prathamatazcandramaso maNDalakAlo nirUpaNIyaH tadanantaraM tadanusAreNa muhUrttagatiparimANaM paribhAvanIyaM, tatra maNDalakAlanirUpaNArthamidaM trairAzikaMyadi saptadazabhiH zatairaSTaSaSTyadhikaiH sakalayugavarttibhirarddhamaNDalairaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni rAtrindivAnAM labhyante tato dvAbhyAmarddhamaNDalAbhyAM- ekena maNDaleneti bhAvaH kati rAtrindivAni labhyante ? atrAntyena rAzinA dvikalakSaNena madhyasya rAzerguNanaM, jAtAni SaTtriMzatsahasrANi SaSTyadhikAni teSAmAdyena rAzinA bhAgaharaNaM, " Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 15/-/111 , labdhe dve rAtrindive, zeSaM tiSThati caturviMzatyadhikaM zataM tatraikaikasmin rAtrindive triMzanmuhUrttA iti tasya triMzatA guNane jAtAni saptatriMzacchatAni viMzatyadhikAni teSAM saptadazabhiH zatairaSTaSaSTyadhikaiH bhAge hRte labdhau dvau muhUrttI, tataH zeSacchedyarAzicchedakarAzyoraSTakenApavarttanA jAtazchedyo rAzistrayoviMzati chedaka- rAzirdve zate ekaviMzatyadhike, AgataM muhUrttasyaikaviMzatyadhikazatadvayabhAgAstrayoviMzati / etAvatA kAlena dve arddhamaNDale paripUrNe carati, kimuktaM bhavati ? - tAvatA kAlena paripUrNamekaM maNDalaM candrazcarati, tadevaM maNDalakAlaparijJAnaM kRtaM, sAmpratametadanusAreNa muhUrttagatiparimANaM cintyate-tatra ye dve rAtrindive te muhUrttakaraNArthaM triMzatA guNyete, jAtAH SaSTirmuhUrttAH, tata uparitanau dvau muhUrtau prakSiptau jAtA dvASaSTiH, eSA savarNanArthaM dvAbhyAM zatAbhyAma- kaviMzatyadhikAbhyAM guNyate guNayitvA coparitanA trayoviMzati kSipyate jAtAni trayodaza sahasrANi sapta zatAni paJcaviMzatyadhikAni, etat ekamaNDalakAlagatamuhUrttasatkaikaviMzatyadhikazatadvayabhAgAnAM parimANaM / ? tatastrairAzikakarmmAvasaro - yadi trayodazabhiH sahasraiH saptabhiH zataiH paJcaviMzatyadhikairekaviMzatyadhikazatadvayabhAgAnAM maNDalabhAgA ekaM zatasahasramaSTAnavatiH zatAni labhyante ta ekena muhUrtena kiM labhAmahe ? ihAdyo rAzirmuhUrta - gataikaviMzatyadhikazatadvaya bhAgarUpastataH savarNanArthamantyo rAzirekakalakSaNo dvAbhyAM zatA- bhyAmekaviMzatyadhikAbhyAM guNyate, jAte dve zate ekaviMzatyadhike, tAbhyAM madhyo rAzirguNyate, jAte dve koTyau dvicatvAriMzallakSAH paJcaSaSTi sahasrANyaSTau zatAni teSAM trayodazabhiH sahasrai saptabhi zataiH paJcaviMzatyadhikairbhAgo hiyate labdhAni saptadaza zatAni aSTaSaSTyadhikAna, etAvato bhAgAn yatra tatra vA maNDale candro muhUrttena gacchati / 'tA egamegeNe' tyAdi, tA iti pUrvavat, ekaikena muhUrttena sUrya kiyanti bhAgazatAni gacchati bhagavAnAha -'tAjaM ja'mityAdi, yat yat maNDalamupasaGkramya sUryazcAraM carati tasya tasya maNDalasambhandhaghinaHparikSepasya-paridheraSTAdaza bhAgazatAni triMzadadhikAni gacchati, maNDalaM zatasahasreNASTAnavatyA ca zataizchitvA kathametadavasIyate iti cet, ucyate, trairAzikavalAt, tathAhi - yadi SaSTyA muhUrterekaM zatasahasramaSTAnavati zatAni maNDalabhAgAnAM labhyante tata ekena muhUrtena kati bhAgAn labhAmahe ?, atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyasya rAzerguNanaM jAtaH sa tAvAneva, 'ekena guNitaM tadeva bhavatI 'ti vacanAt, tatastasyAdyena rAzinA SaSTilakSaNena bhAgo hiyate, labdhAnyaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni, etAvato bhAgAn maNDalasya sUryaekaikena muhUrttena gacchati / 'tA egamegeNa 'mityAdi, tA iti pUrvavat, ekaikena muhUrttena kiyato bhAgAn maNDalasya nakSatraM gacchati ?, bhagavAnAha - 'tA jaMja' mityAdi, yat yat AtmIyamAkAlapratiniyataM maNDalamupasaGkramya cAraM carati tasya tasyAtmIyasya maNDalasya sambandhinaH parikSepasya- paridheraSTAdaza bhAgazatAni paJcatriMzadadhikAni gacchati, maNDalaM zatasahasreNASTAnavatyAca zataizchitvA, ihApi prathamato maNDalakAlo nirUpaNIyaH yatastadanusAreNaiva muhUrtatagatiparamANabhAvanA, tatra maNDalakAlapramANacintAyAmidaM trairAzikaM - yadyaSTAdazabhiH zataiH paJcatriMzadadhikaiH sakalayugabhAvibhirarddhamaNDalairaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni rAtrindivAnAM labhyante tato dvAbhyAmarddhamaNDalAbhyAM ekaikena paripUrNena maNDaleneti bhAvaH kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA madhyarAzerguNanaM jAtAni SaTtriMzacchatAni Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 15, prAbhRtaprAbhRtaM 261 SaSTyadhikAni tata Adyena rAzinA bhAgaharaNaMlabdhamekaM rAtrindivaMzeSANi tiSThantyaSTAdazazatAni paJcaviMzatyadhikAni, tato muhUrtAnayanArthametAni triMzatA guNyante, jAtAni cataHpaJcAzatsahasrANi saptazatAnipaJcAzadadhikAni, teSAmaSTAdazabhizataiH paJcatriMzadadhikabhagihRtelabdhA ekonaviMza-nmuhUrtAH, tataH zeSacchedyacchedakarAzyoH paJcakenApavarttanA jAta uparitano rAzi trINi zatAni saptottarANi chedakarAzistrINi zatAni saptaSaSTyadhikAni , tata AgatamekaM rAtrindivamekasya ca rAtrindivasya ekonatriMzanmuhUrtA ekasya ca muhUrtasya saptaSaSTyadhikatrizatabhAgAnAMtrINizatAni saptottarANi idAnI- metadanusAreNa muhurtagatiparimANaM cintyate, tatra rAtrindive triMzanmuhUrtAH teSu uparitanA ekona-triMzanmuhUrtAH prakSipyante jAtA ekonaSaSTirmuhUrtAnAM, tataH sA savarNanArthaM tribhiHzataiH saptaSa-TayadhikairguNyate, guNayitvAcoparitanAni trINizatAni sptottraanniprkssipynte| jAtAnyekaviMzati sahasrANi nava zatAni SaSTyadhikAni, tatastrairAzikaM-yadi muhUrttagatasaptaSaSTyadhikatrizatabhAgAnAmekaviMzatyA sahanaivabhiH zataiH SaSTyadhikaireka zatasahasramaSTAnavati zatAni maNDalabhAnAM labhyate tata ekena muhUrtena kiM labhAmahe ? atrAdyo rAzimuhUrtagatasaptaSaSTyadhikatrizatabhAgarUpastato'ntyo'pi rAzistrabhiH zataiH saptaSaSTyadhikaiguNyate jAtAni trINyeva zatAni saptaSaSTyadhikAni, tairmadhyo rAziguNyate jAtAzcatataH koTyo dve lakSe SaNNavati sahanANi SaT zatAni teSAmAyena rAzinA ekaviMzati sahasraNi nava zatAni SaSTyadhikAnItyevaMrUpeNa bhAgohiyatelabdhAnyaSTAdaza zatAni paJcatriMzadadhikAnietAvatobhAgAnakSatraM pratimuhUrtaM gcchti| tadevaM yatazcandro yatra tatra vA maNDale ekaikena muhUrtena maNDalaparikSepasya saptadaza zatAni aSTaSaTyadhikAni bhAgAnAM gacchati sUryo'STAdaza zatAni triMzadadhikAni nakSatramaSTAdaza zatAni paJcatriMzadadhikAnitatazcandrebhya-zIghragatayaH sUryA sUryebhyaHzIghragatIninakSatrANi, grahAstuvakrAnuvakrAdigatibhAvato'niyatagatiprasthAnAstatona teSAmuktaprakAreNa gatipramANaprarUpaNAkRtA, uktNc||1|| "caMdehiM sigghayarA sUrA sUrehiM hoti nakkhattA / aniyayagaipatthANA havaMti sesA gahA savve // // 2 // aTThArasa paNatIse bhAgasae gacchaI muhutteNaM / nakkhattaM caMdo puNa sattarasa sae u aDasaTTe // // 3 // aTThArasa bhAgasae tIse gacchai ravI muhutteNa / nakkhattasImachedo so ceva ihaMpi naayvvo|| idaM gAthAtrayamapi sugamaM, navaraM nakSatrasImAchedaH sa eva atrApi jJAtavya iti kimuktaM bhavati? -atrApi maNDalamekena zatasahasrANASTAnavatyA ca zataiH pravibhaktavyamiti // sampratyuktasvarUpame candrasUryanakSatrANAM parasparaM maNDalabhAgaviSayaM vizeSaM nirdhArayati mU. (112) tA jayA NaM caMdaM gatisamAvaNNaM sUre gatisamAvaNNe bhavati, seNaM gatimAtAe kevatiyaM viseseti?, bAvaDibhAge viseseti, tAjayANaM caMdaMgatisamAvaNNaM nakkhatte gatisamAvaNNe vai seNaM gatimAtAe kevatiyaM visesei ?, tA sattaTThibhAge viseseti| tAjatANaM sUraMgatisamAvaNNaM nakkhatte gatisamAvaNNe bhavati se NaM gatimAtAe kevatiyaM viseseti?, tA paMcabhAge viseseti, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 15/-/112 tAjatANaMcaMdaM gatisamAvaNaM abhIyInakkhatteNaMgatisamAvaNNe puracchimAte bhAgAte samAsAdeti, puracchimAtebhAgAtesamAsAdittA navamutte sattAvIsaMcasattaTThibhAge muhattassacaMdeeNa saddhiMjoeti, joaMjoettA joyaM anupariyaTTati, joaM2 tA vippajahAti vigatejoI yAvi bhvti| tA jatA NaM caMdaM gatisamAvaNNaM savaNe nakkhatte gatisamAvaNNe puracchamimAti bhAgAde samAsAdeti, puracchimAte bhAgAte samAsAdettA tIsaM muhutte caMdeNa saddhiM joaMjoeti 2 joyaM aNupariyaTTati jo02 ttA vippajahati vigatajoI yAvi bhavai, evaM eeNaM abhilAveNaM netavvaM, pannarasamuhuttAItIsatimuhuttAIpaNayAlIsamuhuttAiMbhANita0 jAva uttarAsADhA / tA jatANaMcaMdaM gatisamAvaNNaM gahe gatisamAvaNNe puracchimAte bhAgAte samAsAdeti pura02 tA caMdeNaM saddhiM jogaM sRjati 2 ttA jogaM aNupariyati 2 tA vippajahati vigatajoI yAvi bhavati / tA jayA NaM sUraM gatisamAvaNNaM abhIyInakkhatte gatisamAvanne puracchimAte bhAgAte samAsAdeti, pura02ttA cattAri ahoratte chacca muhatte sUreNaMsaddhiMjoyaMjoetira joyaM anupariyaTTati 2 tA vijeti vigatajogI yAvi bhavati / evaM ahorattA cha ekkavIsaM muhuttA ya terasa ahorattA bArasamuhattA yavIsaM ahorattA tinni muhattA yasavve bhaNitavvA jAva jatANaMsUraMgatisamAvaNNaM uttarAsAdAnakkhatte gatisamAvaNNe gatisamAvaNNe puracchimAte bhAgAte samAsAdeti, pu02 ttA vIsaM ahoratte tinni yamuhutte sUreNa saddhiM joyaM joeti jo02 ttA joyaM aNupariyaTTati jo02 ttA vijeti vijahati vippajahati vigata jogI yAvi bhavati, tA jatA NaM sUraM gatisamAvaNNaM nakkhatte (gahe) gatasamAvaNNe puracchimAte bhAgAte samAsAdeti, pu0 2 tA sUreNa saddhiM joyaM sRjati 2 tA joyaM aNupariyaTTati 2 tA jAva vijeti vigatajagI yAvi bhvti| vR. "tA jayA Na'mityAdi, tA iti pUrvavat, yadA Namiti vAkyAlaGktare candraM gatisamApannamapekSya sUryogatisamApanno vivakSito bhavati, kimuktaM bhavati?-pratimuhUrtacandragatimapekSya sUryagatizcintyate tadA sUryo gatimAtrayA-ekamuhUrtagatagatiparimANena kiyato bhAgAn vizeSayati?, ekena muhUrtenacandrAkramitebhyobhAgebhyaH kiyato'dhikatarAnbhAgAnsUryaAkramatIti bhAvaH,bhagavAnAha-dvASaSTibhAgAvizeSayati, tathAhi-candra ekena muhUrtena saptadazabhAgazatAnyaSTaSaSTyadhikAnigacchati sUryo'STAdazazatAni triMzadadhikAnitatobhavati dvASaSTibhAgakRtaH prsprNvishessH| 'tAjayANa mityAdi, tA iti prAgvat, yadA candraM gatisamApannamapekSya nakSatraMgatisamApannaM vivakSitaM bhavati tadA nakSatraM gatimAtrayA-ekamuhUrttagataparimANena kiyantaM vizeSayati?,candrAkramitebhyo bhAgebhyaH kiyato bhAgAnadhikAn AkramatIti bhAvaH, bhagavAnAha-saptaSaSTibhAgAn, nakSatraMTekena muhartenASTAdazabhAgazatAni paJcatriMzadadhikAnigacchati candrastusaptadazabhAgazatAni aSTaSaSTyadhikAni tata upapadyate saptaSaSTibhAgakRto vizeSaH, 'tA jayA NamityAdi praznasUtraM prAgvadbhAvanIyaM, bhagavAnAha ___ tApaMce'tyAdi, paJcabhAgAn vizeSayati-sUryAkrAntabhAgebhyo nakSatrAkrantabhAgAnAMpaJcabhiradhikatvAt, tathAhi-sarya ekena muhUrtenASTAdazabhAgazatAni triMzadadhikAni gacchatinakSatramaSTAdaza bhAgazatAni paJcatriMzadadhikAnitato bhavati parasparaMpaJcabhAgakRto vizeSaH, 'tA jayANa mityAdi, tAitipUrvavat, yadANamiti vAkyAlaGktarecandraM gatisamApannamapekSyAbhijinakSatraM gatisamApannaM Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 prAbhRtaM 15, prAbhRtaprAbhRtaM - bhavati tadA paurastyA bhAgAtprathamato'bhijinnakSatracandramasaM samAsAdayati etacca prAgeva bhAvitaM samAsAdya ca nava muhUrtAn dazamasya ca muhUrtasya saptavizatiM saptaSaSTibhAgAn candreNa sArddha yogaM yunakti-karoti, etadapi prAgeva bhAvitaM, evaMpramANaM kAlaM yogaM yuktvA paryantasamaye yogamanuparivartayati, zravaNanakSatrasyayogasamarpayatIti bhAvaH, yogaMcaparAvartya svena sahayogavijahAti, kiMbahunA ?, vigatayogI cApi bhvt| _ 'tAjayANa'mityAdi, tAitiprAgvat, yadAcandragatisamApanamapekSya zravaNanakSatraMgatisamApannaM bhavati tadA tat zravaNanakSatraM prathamataH paurastyAdbhAgAt-pUrveNabhAgenacandramasaMsamAsAdayati, samAsAdya candreNa sArddha triMzataM muhUrtAn yAvat yogaM yunakti, evaMpramANaM ca kAlaM yAvat yogaM yuktvAparyantasamaye yogamanuparivartayati, dhaniSThAnakSatrasyayogaM samarpayitumArabhateityarthaH, yogamanuparivartya ca svena saha yogaM viprajahAti, kiMbahunA?, vigatayogI cApi bhavati / ___'eva'mityAdi evamuktena prakAreNaetenAnantaropadarzitenAbhilApenayAnipaJcadazamuhUrtAni zatabhiSagaprabhRtIninakSatrANi yAni triMzanmuhUrtAnidhaniSThAprabhRtIniyAnicapaJcacatvAriMzanmuhUrtAni uttarabhadrapadAdIni tAni sarvANyapi krameNa tAvad bhaNitavyAni yAvaduttarASADhA, tatrAbhilApaH sugamatvAt svayaM bhAvanIyo granthagauravabhayAt nAkhyAyate iti / samprati grahamadhikRtya yogacintAM karoti-'tAjayANamityAditA iti pUrvavatyadANamiti vAkyAlaGktarecandraM gatisamApannamapekSya grahogatisamApannobhavati tadAsagrahaHpaurastyAdbhAgAt--pUrveNabhAgenaprathamatazcandramasaM samAsAdayati samAsAdya ca yathAsambhavaM yogaMyunakti, yathAsambhavaM yogaMyuktvA paryantasamaye yathAsambhavaM yogamanuparivartayati, yathAsambhavamanyasya grahasya yogaM samarpayitumArabhate iti bhAvaH, yogamanuvartya ca svena saha yogaM viprajahAti, kiMbahunA?, vigatayogI cApi bhvti| ___ adhunA sUryeNa saha nakSatrasyayogacintAM karoti-'tA jayANa'mityAdi, tA iti prAgvat, yadA sUrya gatisamApannamapekSyAbhijinnakSatraM gatisamApanaM bhavati tadA tadabhijinakSatraM prathamataH paurastyAdbhAgAtsUryaM samAsAdayati samAsAdyacaturaH paripUrNAn ahorAtrAn paJcamasya cAhorAtrasya SaD muhUrtAn yAvat sUryeNa saha yogayunakti, evaMpramANaMca kAlaM yAvatyogaMyuktvA paryantasamaye yogamanuparivarttayati, zravaNanakSatrasya yogaM samarpayitumArabhate iti bhAvaH, anuparivartya ca svena saha yoga vijahAti viprajahAti, kiMbahunA ?, vigatayogI cApi bhavati / "eva'mityAdi, evamuktenaprakAreNa paJcadazamuhUrtAnAMzatabhiSakaprabhRtInAMSaT ahorAtrAH saptamasya ahorAtrasya ekaviMzatirmuhUrtAH triMzanmuhUrtAnAMzravaNAdInAMtrayodazaahorAtrAzcaturdazasya ahorAtrasya dvAdaza muhUrtAH paJcatvAriMzanmuhUrtAnAmuttarabhadrapadAdInAM viMzatirahorAtrA ekaviMzatitamasya cArohAtrasya trayo muhUrtAH krameNa sarvetAvad bhaNitavyAHyAvaduttarASADhAnakSatraM, tatrottarASADhAnakSatragatamabhilApaM sAkSAddarzayati-'tA jayA NamityAdi, sugama, etadanusAreNa zeSA apyAlApAH svayaM vaktavyAH, sugamatvAttu nopdrshynte| samprati sUryeNa saha grahasya yogacintAM karoti-'tA jayA NamityAdi sugamaM // adhunA candrAdayo nakSatreNa mAsena kati maNDalAni carantItyetannirUpayitukAma AhamU. (113) tA nakkhatteNaM mAseNaM caMde kati maMDalAiMcarati?, tA terasa maMDalAiMcarati, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 15/-/113 terasa ya sattaTThibhAge maMDalassa, tA nakkhatteNaM mAseNaM sUre kati maMDalAiM carati?, terasa maMDalAI carati, cottAlIsaM ca sattaTThibhAge maMDalassa, tA nakkhatteNaM mAseNaM nakkhatte kati maMDalAiMcarati tA terasa maMDalAiM carati addhasItAlIsaM ca sattaTThibhAge mNddlss| -tA caMdeNaM mAseNaM caMde kati maMDalAiM carati, coddasa caubhAgAiM maMDalAiM carati egaM ca cauvvIsasataMbhAgamaMDalassa, tA caMdeNaMmAseNaMsUre katimaMDalAiMcarati?, tA pannarasa caubhAgUNAI maMDalAiM carati, egaM ca cauvIsasayabhAgaM maMDalassa / tA caMdeNaM mAseNaM nakkhatte kati maMDalAI carati ?, tA pannarasa caubhAgUNAI maMDalAiM carati chacca cauvIsasatabhAge maMDalassa, tA uDuNA mAseNaM caMde kati maMDalAiMcarati?, tA coddasa maMDalAiM carati tIsaMca egaTThibhAge maMDalassa, tA uDuNA mAseNaM sUre kati maMDalAiMcarati?, tA pannarasa maMDalAiMcarati, tA uDuNA mAseNaM nakkhatte kati maMDalAiMcarati?, tA pannarasa maMDalAiM carati paMca ya bAvIsasatabhAge mNddlss| tA AdicceNaM mAseNaM caMde kati maMDalAiM carati ?, tA coddasa maMDalAiM carati, ekkArasa bhAge maMDalassa, tA AdicceNaM mAseNaM sUre kati maMDalAiMcarati ?, tA pannarasa caubhAgAhigAI maMDalAiMcarati, tA AdicceNaMmAseNaM nakkhatte kati maMDalAiMcarati?, tA pannarasa caubhAgAhigAI maMDalAiMcarati paMcatIsaMca cauvIsasatabhAgamaMDalAiM crti| tA abhivaDDieNa mAseNaMcaMde katimaMDalAiMcarati?, tApannarasamaMDalAiMtesItichalasIyasatabhAge maMDalassa, tA abhivahitaiNaM mAseNaM sUre kati maMDalAiM carati ?, tA solasa maMDalAiM carati tihiM bhAgehiM UNagAiM dohiM aDayAlehiM saehiM maMDalaM chittaa| abhivaDiteNaM mAseNaM nakkhatte kati maMDalAiM carati ?, tA solasa maMDalAiM carati sItAlIsaehiM bhAgehiM ahiyAiM coddasahiM aTThAsIehiM maMDalaM chettA vR. 'tA nakkhatte Na mityAdi, tA iti pUrvavat, nakSatreNa mAsena candraH kati maNDalAni carati, evaM gautamena prazne kRtebhagavAnAha-'terase'tyAdi, trayodaza maNDalAnicaturdazasyamaNDalasya trayodaza saptaSaSTibhAgAn, kathametadavasIyate iti cet, ucyate, trairAzikabalAt, tathAhi-yadi saptaSaSTyA nakSatramAsairaSTau zatAni turazItyadhikAni maNDalAnAM labhyante tata ekena nakSatramAsena kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA guNanaMjAtaH sa tAvAneva tasya saptaSaSTyA bhAgaharaNaM labdhAni trayodaza maNDalAni caturdazasya ca maNDalasya trayodaza sapta-SaSTibhAgAH 'tA nakkhatteNa mityAdi sUryaviSayaM praznasUtraM sugama, bhagavAnAha 'tA terase'tyAdi, trayodaza maNDalAni caturdazasya ca maNDalasya catuzcatvAriMzataM saptaSaSTibhAgAn, tathAhi-yadi saptaSaSTyA nAkSatraimasinava zatAni paJcadazottarANi maNDalAnAM sUryasya labhyantetataekena nAkSatreNamAsena kati maNDalAnilabhAmahe? atrAntyena rAzinAmadhyarAzerguNanaM tata Adhena rAzinA bhAgahArolabdhAnitrayodazamaNDalAnicaturdazasya camaNDalasya catuzcatvAriMzat saptaSaSTibhAgAH 'tA nakkhatte'tyAdi nakSatraviSayaM praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha-'tA terase'tyAdi, trayodaza maNDalAni caturdazasya ca maNDalasya- arddhasaptacatvAriMzataM-sArddhaSaTcatvAriMzataM saptaSaSTibhAgAn carati, tathAhi yadi saptaSaSTyA nAkSatrairmAsairaSTAdaza zatAni paJcatriMzadadhikAniarddhamaNDalAni nakSatrasya Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 15, prAbhRtaprAbhRtaM - 265 labhyante tata ekena nAkSatreNa mAsena kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA madhyarAzerguNanaM, tata Adhena rAzinA bhAgahAro labdhAni saptaviMzatirarddhamaNDalAni aSTAviMzatitamasya cArddhamaNDalasya SaDviMzati saptaSaSTibhAgAH tato dvAbhyAmarddhamaNDalAbhyAmekaMmaNDalamityasya rAzerarddhakaraNe labdhAni trayodaza maNDalAni caturdazasya maNDalasya sArdhAH SaTcatvAriMzatsaptaSaSTibhAgAH samprati candramAsamadhikRtya candrAdInAM maNDalanirUpaNAM karoti- 'tA caMdeNa mityAdi, tA iti pUrvavat, cAndreNa mAsena prAguktasvarUpeNa candraH kati maNDalAnicarati?,bhagavAnAha___'tA coddase' tyAdi, caturdaza sacaturbhAgamaNDalAni-caturbhAgasahitAni maNDalAni carati ekaMca caturviMzazatabhAgaM maNDalasya, kimuktaMbhavati?-paripUrNAni caturdazamaNDalAni paJcadazasya camaNDalasya caturbhAga-caturviMzatyadhikazatasatkamekatriMzadbhAgapramANamekaMcacaturviMzatyadhikazatasya bhAga-dvAtriMzataM paJcadazasya maNDalasya caturviMzatyadhakazata bhAgAn carati, tathAhi-yadi caturviMzatyadhikena parvazatenASTau zatAni caturazItyadhikAni maNDalAnAM labhyante tato dvAbhyAM parvabhyAM kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA dvikalakSaNena madhyarAzerguNanaM jAtAni saptadaza zatAnyaSTaSaSTyadhikAni, teSAMcaturviMzatyadhikena zatena bhAgaharaNaM, labdhAnicaturdazamaNDalAnipaJcadazasya ca maNDalasya dvAtriMzat caturviMzatyadhikazatabhAgAH 'tA caMdeNa'mityAdi sUryaviSayaM praznasUtraM sugama, 'tA pannarase'tyAdi, paJcadaza caturbhAganyUnAni maNDalAni carati ekaMca caturviMzatyadhikazatabhAgaM maNDalasya, kimuktaM bhavati? --caturdazaparipUrNAnimaNDalAni paJcadazasya ca maNDalasya caturnavatiMcaturviMzatyadhikazatabhAgAncarati, tathAhi-yadicaturviMzatyadhikena parvazatena navazatAni paJcadazottarANi maNDalAnAM labhyante tato dvAbhyAM kiM labhAmahe ?, atrAntyena rAzinA madhyarAzerguNanaM jAtAnyaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni , eteSAmAdyena rAzinA caturviMzatyadhikena zatena bhAgaharaNaM, labdhAni caturdaza maNDalAnipaJcadazasyacamaNDalasyacaturnavatizcaturviMzatyadhikazatabhAgAH iti, 'tA candeNa'mityAdi nakSatraviSayaM praznasUtraM sugama, bhagavAnAha 'tA pannarase'tyAdi, paJcadaza maNDalAni caturbhAganyUnAnicarati SaTca ca caturviMzatyadhikazatabhAgAn maNDalasya, kimuktaM bhavati?-paripUrNAni caturdaza maNDalAni carati paJcadazasya camaNDalasya navanavatiM caturviMzatyadhikazatabhAgAn, tathAhi-yadicaturviMzatyadhikena parvazatenATAdaza zatAni paJcatriMzadadhikAni arddhamaNDalAnAM labhyante tato dvAbhyAM parvabhyAM kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA dvikalakSaNena madhyarAzerguNanaM jAtAni SaTtriMzacchatAni saptatyadhikAni eteSAmAdyena rAzinA caturviMzatyadhikazatarUpeNa bhAga-haraNaM, labdhA ekonatriMzat zeSA tiSThati catuHsaptati, idaMcArddhamaNDalagataMparimANaM, dvAbhyAMcArddhamaNDalAbhyAmekaMparipUrNa maNDalaMtato'sya rAzeTTekena bhAgahAro labdhAni caturdaza maNDalAni paJcadazasya ca maNDalasya navanavatizcaturviMzatyadhikazatabhAgAH sAmprataM RtumAsamadhikRtya candrAdInAM maNDalanirUpaNAM karoti 'tA uumAseNa caMde'ityAdi, RtumAsena-karmamAsena candraH kati maNDalAni carati ?, bhagavAnAha-'tA coddase'tyAdi caturdaza maNDalAni carati paJcadazasya maNDalasya triMzatamekaSaSTibhAgAn, tathAhi-yadi ekaSaSTyA karmamAsairaSTau zatAni caturazItyadhikAni maNDalAnAM labhyante Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 15/-/113 tata ekena karmamAsena kiM labhAmahe ?, rAzitrayasthApanA atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyarAzerguNanaMjAtaHsatAvAnevatasya ekaSaSTyA bhAgaharaNaMlabdhAni paripUrNAni caturdazamaNDalAni paJcadazasya ca maNDalasya triMzadekaSaSTibhAgAH 'tAuumAseNa mityAdi sUryaviSayaMpraznasUtraMsugama, bhagavAnAha-'tApannarase'tyAdi, paJcadaza paripUrNAnimaNDalAni carati, tathAhi-yadyekaSaSTyA karmamAsainavazatAnipaJcadazottarANisUryamaNDalanAM labhyante tata ekena karmamAsena kiM labhAmahe? atrA-ntyena rAzinA madhyarAziguNyatejAtaH sa tAvAneva tasya ekaSaSTyA bhAgaharaNaM labdhAni paripUrNAni paJcadaza maNDalAni , 'tA uumAseNa'mityAdinakSatraviSayaMpraznasUtraM sugama, bhagavAnAha-'tApannarase tyAdi, paJcadazamaNDalAni carati, SoDazasya ca maNDalasya paJca dvAviMzazatabhAgAn, tathAhi-yadi dvAviMzena karmamAsazatenASTAdazazatAnipaJcatriMzadadhikAnimaNDalAnAMnakSatrasya labhyantetataekena karmamAsena kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA madhyarAzerguNanaM jAtaH sa tAvAneva tasyAyena rAzinA dvAviMzatyadhikazatarUpeNabhAgaharaNaMlabdhAnipaJcadazamaNDalAniSoDazasyaca paJca dvAviMzazatabhAgAH samprati sUryamAsamadhikRtya candrAdInAM maNDalAni nirUpayati 'tA AicceNa'mityAdi, tA iti pUrvavat, Adityena mAsena candraH kati maNDalAni carati bhagavAnAha-caturdaza maNDalAnicaratipaJcadazasya camaNDalasya ekAdaza paJcabhAgAn, tathAhi-yadi SaSTyA sUryamAsairaSTau zatAni caturazItyadhikAni maNDalAnAMcandrasya labhyante tata ekena sUryamAsena kiMlabhAmahe? atrAntyena rAzinAmadhyarAzerguNanaMjAtaHsatAvAneva tasyaSaSTyA bhAgaharaNaM labdhAni caturdazamaNDalAni zeSAstiSThanti catuzcatvAriMzat tatazchedyacchedakarAzyozcatuSkenApavartanAjata uparitano rAzirekAdazarUpo'dhastanaH paJcadazarUpaH labdhAH paJcadazamaNDalasya ekAdazabhagAH 'tA AicceNa mityAdisUryaviSayaMpraznasUtraMsugama bhagavAnAha-paJcadazacaturbhAgAdhikAnimaNDalAni carati, tathAhi-yadi SaSTyA sUryAsainava zatAni paJcadazottarANi maNDalAnAM sUryasya labhyante tata ekenamAsena kiMlabhAmahe ? atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyarAzerguNanaM jAtaH satAvAneva tasya SaSTyA bhAgaharaNaM labdhAni paJcadaza maNDalAni SoDazasya ca SaSTibhAgavibhaktasya pnycdshbhaagaatmkshcturbhaagH| 'tA AicceNa mityAdi nakSatraviSayaM praznasUtraM sugamam, bhagavAnAha-'tA pannarase'tyAdi, paJcadazamaNDalAni caturbhAgAdhikAnipaJcatriMzataMviMzatyadhikazatabhAgAnamaNDalasyacarati, kimuktaM bhavati?-SoDazasya ca maNDalasya paJcatriMzataM viMzatyadhikazatabhAgAn carati, tathAhi-yadi viMzena sUryamAsazatenASTAdazazatAnipaJcatriMzadadhikAni maNDalAnAMnakSatrasya labhyante tata ekena sUryamAsena kiM labhyate? atrAntyena rAzinA madhya-rAziguNitojAtastavAnevatasya viMzatyadhikena zatena bhAgaharaNaMlabdhAnipaJcadazamaNDalAni paJcatriMzacca viMzatyadhikazatabhAgAH SoDazasya adhunA abhivarddhitamAsamadhikRtya candrAdInAM maNDalAni nirUpayannAha 'tA abhivaDdieNa'mityAdi, tA itipUrvavat, abhivarddhitenamAsena candraH katimaNDalAni carati ?, bhagavAnAha-'tA pannarase'tyAdi, paJcadaza maNDalAni carati SoDazasya ca maNDalasya tryazIticaturazItyadhikazatabhAgAn, tathAhi-atraivaM trairAzikaM-ihayuge'bhivarddhitamAsAH saptapaJcA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 15, prAbhRtaprAbhRtaM - 267 zat sapta cAhorAtrA ekAdaza muhUrtAstrayoviMzatizca dvASaSTibhAgA muhUrtasya, eSa ca rAzi sAMza iti na trairAzikakarmaviSayastataH paripUrNamAsapratipatyarthaHmayaM rAzi SaTpaJcAzadadhikena zatena guNyate,jAtAniparipUrNAninavAzItizatAniaSTAviMzatyadhikAniabhivarddhitamAsAnAM, kimuktaMbhavati SaTpaJcAzadadhikazatasaGkSayeSu yugeSu etAvantaH paripUrNA abhivarddhitamAsAH labhyante, etacca dvAdazaprAbhRte sUtrakRtaiva sAkSAdabhihitaM, tatasvirAzikakavitAraH-yadyaSTAviMzatyadhikairabhivarddhitamAsainavAzItizataiH SaTpaJcAzadadhikazatasaGkhyayugabhAvibhizcandramaNDalAnAmekaMlakSaMsaptatriMzatsahasrANinavazatAnicaturuttarANilabhyantetata ekenAbhivarddhitamAsena kiMlabhAmahe? atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyarAzestADanAjjAtaH satAvAneva tasyAyena rAzinA bhAgaharaNaMlabdhAni paJcadaza maNDalAni zeSamuddharati ekonacatvAriMzat zatAni caturazItyadhikAni tatazchedyacchedakarAzyoraSTAcatvAriMzatA'- pavartanA jAta uparitano rAzistrayazItiradhastanaH paDazItyadhikaM zataM AgaM SoDazamaNDalasya tryazIti ssddshiitydhikshtbhaagaaH|| 'tA abhivaDDieNa'mityAdi sUryaviSayaMpraznasUtraMsugama, bhagavAnAha-'solase'tyAdi, SoDaza maNDalAni tribhiginyUnAni carati, maNDalaM dvAbhyAmaSTAcatvAriMzadadhikAbhyAM zatAbhyAM chitvA, tathAhi-yadi SaTpaJcAzadadhikazatasaGkhyayugabhAvibhiraSTAviMzatyadhikairabhivarddhitamAsainavAzItizataiH sUryamaNDalAnAmekaM lakSaM dvicatvAriMzatsahasrANi sapta zatAni catvAriMzadadhikAni labhyante tata ekonAbhivarddhitamAsena kiM labhAmahe? atrAntyena rAzinA ekakalakSaNenamadhyarAzi NyatejAtaH satAvAneva tasyAyena rAzinA bhAgo hriyate labdhAni paJcadazamaNDalAni zeSamuddharantiaSTAzIti zatAni viMzatyadhikAni tatazchedyacchedakarAzyoH SaTviMzatA'pavarttanA jAta uparitano rAzi dve zate paJcacatvAriMzadadhike adhastano dve zate aSTAcatvAriMzadadhike AgataM SoDazaM maNDalaM nibhirbhAgaiyU~naM dvAbhyAmaSTAcatvAriMzadadhikAbhyAM zatAbhyAM pravibhaktaM / 'tAabhivaDDieNa'mityAdi nakSatraviSayaMpraznasUtraMsugama,bhagavAnAha-'tA solase'tyAdi, SoDaza maNDalAni saptacatvAriMzatA bhAgairadhikAni caturdazabhi zatairaSTAzItyadhikaimaNDalaM chitvA, tathAhi-yadi SaTpaJcAzadadhikazatasaGkhyayugabhAvibhirabhivarddhitamAsairnavAzItizatairaSTAviMzatyadhikairnakSatramaNDalAnAmekaMlakSa tricatvAriMzat sahasrANizatamekaMtriMzadadhikaMlabhyate tataH ekenAbhivarddhitamAsena kiM labhAmahe ? atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyarAzerguNanaM jAtaH sa tAvAneva tasyAyena rAzinA bhAgo hriyate labdhAni SoDaza maNDalAni zeSamuddharati dve zate dvayazItyadhike tatazchedyacchedakarAzyoH SaTkenApavartanA jAtA upari saptacatvAriMzat adhas caturdaza zatAnyaSTAzItyadhikAni AgatAH saptacatvAriMzat aSTAzItyadhikacaturdazazatabhAgAH / sampratyekaikenAhorAtreNa candrAdayaH pratyekaM kati maNDalAni carantItyetannirUpaNArthamAha mU. (114) tA egamegeNaM ahoratteNaM caMde kati maMDalAiM carati?, tA egaM addhamaMDalaM carati ekkatIsAe bhAgehiM UNaM navahiM pannarasehiM addhamaMDalaM chettA, tA egamegeNaM ahoratteNaM sUrie kati maMDalAiMcarati ?, tA egaM addhamaMDalaM carati, tA egamegeNaM ahoratteNaM nakkhatte kati maMDalAiMcarati?, tA egaMaddhamaMDalaMcarati dohiM bhAgehiM adhiyaMsattahiM battIsehiM saehiM addhamaMDalaM chettA / tA egamegaM maMDalaM caMde katihiM ahorattehiM carati?, tA dohiM ahorattehiM cari ekkatIsAe Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 15/-/114 bhAgehiM adhitehiM cauhiMcotAlehiMsatehiM rAidiehiM chettA, tAegamegaMmaMDalaM sUre katihiM ahorattehiM carati ?, tA dohiM ahorattehiM crti| tA egamegaM maMDalaM nakkhatte katihiM ahorattehiM carati?, tA dohiM ahorattehiM carati dohiM UNehiM tihiM sattasa hiM satehiM rAidiehiM chettaa| tA jugeNaM caMde kati maMDalAiM carati?, tA aTThacullasIte maMDalasate carati, tA jugeNaM sUre katimaMDalAiMcarati ?, tA navapannaramaMDalasate carati, tAjugeNaM nakkhatte kati maMDalAiMcaratitA aTThArasa paNatIsedubhAgamaMDalasate crti|iccesaamuhttgtii rikkhAtimAsarAiMdiyajugamaMDalapavibhattA sigghagatI vatthu Ahitetti bemi|| vR. 'tA egamegeNa mityAdi, tA iti pUrvavat, ekaikenAhorAtreNa candraH kati maNDalAni carati?, bhagavAnAha-'tA ega'mityAdi, ekamarddhamaNDalaM carati ekatriMzatA bhAgainyU~naM navabhiH paJcadazottaraiHzatairarddhamaNDalaM chitvA, tathAhi-rAtrindivAnAmaSTAdazabhizataistriMzadadhikaiH saptadaza zatAni aSTaSaSTyadhikAni arddhamaNDalAnAM candrasya labhyante tata ekena rAtrindivena kiM labhyate atrAntyena rAzinA ekakalakSaNena madhyarAziguNyatejAtaH satAvAneva tasyAyena rAzinA 1830 bhAgaharaNaM, sacoparitanasya rAzeH stokatvAd bhAgaM na labhate tatazchedyadakarAzyordvikenApavartanA jAtaH uparitano rAziraSTau zatAni caturazItyadhikAni adhastano nava zatAni paJcadazottarANi / tata AgatamekatriMzatA bhAgainyU~namemarddhamaNDalaM navabhiH paJcadazottaraiH prvibhktmiti| 'tA egamegeNa mityAdi sUryaviSayaM praznasUtraM sugama,bhagavAnAha-'tA ega mityAdi, ekamarddhamaNDalaMcarati, etacca supratItameva, 'tA egamegeNa mityAdi nakSatraviSayaM praznasUtraMsugama, bhagavAnAha-'tAegamegeNa mityAdi, ekamarddhamaNDalaM dvAbhyAMbhAgAbhyAmadhikaMcarati dvAtriMzadadhikaiH saptabhizatairarddhamaNDalaM chitvA, tathAhi-yadyahorAtrANAmaSTAdazabhi zataistriMzadadhikairaSTAdaza zatAni paJcatriMzadadhikAni nakSatrANAmarddhamaNDalAnilabhyantetataekanAhorAtreNa kiM labhyate?, atrAntyena rAzinA ekakarUpeNa madhyarAzerguNanA jAtaH sa tAvAneva tasyAyena rAzinA bhAgaharaNaM labdhamekamarddhamaNDalaM zeSAstiSThanti paJca tatazchedyacchedakarAzyorarddhatRtIyairapavartanA jAtAvupari dvau adhastAt saptazatAni dvAtriMzadadhikAni, labdhau dvau dvaatriNshddhiksptshtbhaagau| adhunA ekaikaM paripUrNa maNDalaM candrAdayaH pratyekaM katibhirahorAtraizcarantItyetanirUpaNArthamAha-"tA ega'mityAdi, tA iti pUrvavat, ekaikaM maNDalaM candraH katibhirahorAtraizcarati ?, bhagavAnAha-'tAdohiM ityAdi dvAbhyAmahorAtrAbhyAMcarati ekatriMzatA bhAgairadhikAbhyAMcaturbhizcatvAriMzadadhikaiH zataiH rAtrindivaMchitvA, tathAhi-yadicandrasyamaNDalAnAmaSTabhi zataizcaturzItyadhikairahorAtrANAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni labhyante tata ekena maNDalena kati rAtrindivAni labhAmahe atrAntyena rAzinA madhyarAzerguNanaMjAtaH satAvAneva tasyAyena rAzinA caturazItyadhikASTazatapramANena bhAgaharaNaMlabdhau dvAvahorAtrauzeSAstiSThati dvASaSTi tatazchedyacchedakarAzyordvikenApavarttanA jAta uparitano rAzirekatriMzadrUpo'dhastana-zcatvAri zatAni dvAcatvAriMzadadhikAni AgataM ekatriMzat dvicatvAriMzadadhikacatuHzatabhAgAH / 'tA egamega'mityAdi, tA iti pUrvavat, ekaikaM maNDalaM sUrya katibhirahorAtraizcarati ?, Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 15, prAbhRtaprAbhRtaM 269 bhagavAnAha-'tA dohiM'ityAdi, dvAbhyAmahorAtrAbhyAMcarati, tathAhi-yadi sUryasya maNDalAnAMnavabhiH zataiH paJcadazottarairaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni ahorAtrANAM labhyante tata ekena maNDalena kati ahorAtrAn labhAmahe ?, atrAntyena rAzinA madhyarAzerguNanaM jAtaH sa tAvAneva tasyAyena rAzinA bhAgaharaNaM labdhau dvaavhoraatraaviti| 'tA egamega'mityAditAiti pUrvavat ekaikamAtmIyaMmaNDalaM nakSatraM katibhirahorAtrezcarati bhagavAnAha-dvAbhyAmahorAtrAbhyAM dvAbhyAM bhAgAbhyAM hInAbhyAM tribhiH saptaSaSTaiH- saptaSaSTyadhikaiH zatai rAtrindivaM chitvA, tathAhi-yadi nakSatrasya maNDalAnAmaSTAdazabhaH zataiH paJcatriM-zadadhikaiH SaTtriMzacchatAniSaSTyadhikAni rAtrindivAnAMlabhAmahetataekena maNDalena kiMlabhAmahe atrAntyena rAzinA madhyarAzestADanaM jAtaH sa tAvAneva tasyAyena rAzinA bhAgaharaNaM labdhamekaM rAtrindivaM zeSANi tiSThantyaSTAdaza zatAni paJcaviMzatyadhikAni tatazchedyacchedakarAzyordvikenApavarttanA jAta uparitano rAzi trINi zatAni paJcaSaTyadhikAni chedarAzistraNi zatAni saptaSaSTyadhikAni / tata AgataM dvAbhyAM saptaSaSTa-yadhikatrizatabhAgAbhyA hInaM dvitIyaM rAtrindivamiti / ___samprati candrAdayaH pratyekaM kati maNDalAni yuge carantItyetInnarUpaNArthamAha-'tA juge Na'mityAdi, tA iti pUrvavat, yugena kati maNDalAnicarati?, bhagavAnAha-'tA aDhe'tyAdi, tA iti pUrvavata, aSTau maNDalazatAnicaturazItyadhikAni carati, candraH ekena zatasahasrANASTAnavatyA zataiH pravibhaktasya maNDalasyASTaSaSTyadhikasaptadazazatasaGkSayAn bhAgAn ekena muhUrtena gacchati, yugeca muhUrtAH sarvasaGkhyayA catuHpaJcAzatsahastraNi nava zatAni, tataH saptadaza zatAni aSTaSaSTayadhikAni catuHpaJcAzatA sahasranavabhizca zatairguNyante jAtA nava koTayaH saptatirlakSAstriSaSTiH sahasrANi dve zate tato'sya rAzerekena zatasahasrANASTAnavatyA ca zataiH maNDalA- nayanAya bhAgo hriyate, labdhAni aSTau zatAni caturazItyadhikAni mnnddlaanaamiti| 'tA jugeNa mityAdi sUryaviSayaM praznasUtraM sugama, bhagavAnAha-'tA navapaNNarase' tyadi, tA itipUrvavat, navamaNDalazatAni paJcadazAdhikAnicarati, tathAhi-yadidvAbhyAmahorAtrAbhyAmekaM sUryamaNDalaM labhyate tataH sakalayugabhAvibhiraSTAdazabhirahorAtrazataistrazadadhikaiH kati maNDalAni labhyante?, atrAntyena rAzinA madhyarAzerguNanaMjAtAnyaSTAdazazatAni triMzadadhikAni teSAmAyena rAzinA dvikarUpeNa bhAgaharaNaM labdhAni nava zatAni paJcadazottarANi / 'tAjugeNa mityAdi nakSatraviSayaMpraznasUtrasugama, bhagavAnAha-'tAaTThArase'tyAdi, aSTAdaza dvibhAgamaNDalazatAni-arddhamaNDalazatAni paJcatriMzAni-paJcatriMzadadhikAni carati, tathAhinakSatramekena zatasahasrANASTAnavatyAcazataiHpravibhaktasyamaNDalasya satkAnpaJcatriMzadadhikASTAdazazatasaGkSayAn bhAgAn ekena muhUrtena gacchati, yuge ca muhUrtAH sarvasaGkhyayA catuHpaJcAzatsahasrANi nava zatAni, tatastaizcatuHpaJcAzatA sahanainavabhi zatairaSTAdaza zatAni paJcatriMzadadhikAni guNyante, jAtAdaza koTayaH sapta lakSA ekacatvAriMzatsahasrANi paJca zatAni, arddhamaNDalAniceha jJAtumiSTAni tata ekasya zatasahanasyASTAnavatezca zatAnAmarddhayAni catuHpaJcAzatsahasrANi navazatAni tairbhAgo hriyate, labdhAni aSTAdaza zatAni paJcatriMzadadhikAni arddhamaNDalAnAmiti / sampratisakalaprAbhRtagatamupasaMhAramAha-'iccesA muhattagaI'ityAdi, iti evamuktenaprakAreNa Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 15/-/114 eSA-anantaroditA muhUrttagati-pratimuhUrtacandrasUryanakSatrANAM gatiparimANaMtathARkSAdimAsAnnakSatramAsaMcandramAsaM sUryamAsamabhivarddhitamAsa tathA rAtrindivaM tathA yugaMcAdhikRtya maNDalapravibhakti-maNDalapravibhAgovaiviktyenamaNDalasaGkhyAprarUpaNA ityarthaH tathA zIghragatirUpaMvastuAkhyAtamityetad bravImi ahaM, idaM ca bhagavadvacanamataH samyaktvena pUrvoktaM zraddheyaM / prAbhRtaM-15 samAptam (prAbhRtaM-16) vR. tadevamuktaM paJcadazaM prAbhRtaM, samprati SoDazamArabhyate, tasya cAyamAdhikAro yathA 'kathaM jyotsnAlakSaNamAkhyAta'miti tata evaMrUpameva praznasUtramAha mU. (115) tA kahaM te dosiNAlakkhaNe Ahiteti vadejA? tA caMdalesAdI ya dosiNAdI ya dosiNAI ya caMdalesAdI ya ke aDDe kiMlakkhaNe?, tA ekaTe egalakkhaNe / tA sUralessAdIya Ayavei ya Atavetiya sUralessAdIya ke aTe kiMlakkhaNe?, tAegaDhe egalakkhaNe, tA aMdhakAreti yachAyAi ya chAyAti aMdhakAreti ya ke aDhe kiMlakkhaNe?, tA egaTTe eglkkhnne|| vR. 'tA kahate'ityAdi, tA itipUrvavata kathaM?-kenaprakAreNa bhagavan! te-tvayAjyotsnAlakSaNamAkhyAtaM iti vadet ?, evaM sAmAnyataH pRSTA vivakSitapraSTavyArthaprakaTanAya vizeSaprazna karoti, 'tAcaMdalesAi'ityAdi, tAitipUrvavat, candralezyAitijyotsnAitianayoH padayorathavA jyotsnA iti candralezyA ityanayoH padayoH, ihAkSarANAmAnupUrvIbhedenArthabhedo dRSTaH, yathA vedo deva iti, padAnAmapi cAnupUrvIbhedadarzanAdarthabhedadarzanaM yathA-putrasya guru guroH putra iti, tata ihApikadAcidAnupUrvIbhedAdarthabhedo bhaviSyatItyAzaGktavazAJcandralezyA itijyotsnA ityuktvA jyotsnA iticandralezyA ityuktaM, anayoH padayorAnupUrvyA anAnupUrvyAvA vyavasthitayoH ko'rtha?, kiM parasparaM bhinna utAbhinna iti?, sa ca kiMlakSaNaH-kiMsvarUpo lakSyate tadanyavyavacchedena jJAyate yena tallakSaNaM-asAdhAraNaM svarUpaM kiM lakSaNaM-asAdhAraNaM svarUpaM yasya sa tathA / evaMprazne kRtebhagavAnAha-'tAegaDhe egalakkhaNe' iti, tAiti pUrvavat, candralezyA iti jyotsnA ityanayoH padayorAnupUrvyA anAnupUrvyA vA vyavasthitayoreka eva-abhinna evArthaH, ya eva ekasya padasya vAcyo'rthaH sa eva dvitIyasyApi padasyeti bhAvaH, egalakkhaNe' iti ekaMabhinnamasAdhAraNasvarUpaM lakSaNaM yasya sa tathA, kimuktaM bhavati ?-yadeva candralezyA ityanena padena vAcyasyAsAdhAraNaM svarUpaM pratIyate tadeva jyotsnA ityanenApi padena, yadeva ca jyotsnA ityanena padena tadeva candralezyA ityanenApi padeneti, evaM Atapa iti sUryalezyA iti yadivA sUryalezyA iti Atapa iti, tathA andhakAra iti chAyA iti athavA chAyA iti andhakAra iti, teSu padeSu viSaye praznanirvacanasUtrANi bhaavniiyaani|| prAbhRtaM-16 samAptam (prAbhRtaM-17) vR. tadevamuktaM SoDazaM prAbhRtaM samprati saptadazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 prAbhRtaM 17, prAbhRtaprAbhRtaM - 'cyavanopapAtau vaktavyA viti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (116) tA kahaM te cayaNovavAtA Ahitete vadejjA ?, tattha khalu imAo paNavIsaM paDivattIo pannattAo, tattha ege evamAhaMsu tA anusamayameva caMdimasUriyA anne cayaMti anne uvavajaMti ege evamAhaMsu 1, ege puNa evamAhaMsu tA anumuhuttameva caMdimasUriyA anne cayaMti anne uvavajaMti 2 / evaM jaheva heTThA taheva jAva tA ege puNa evamAhaMsu tA anuosappiNI ussappiNImeva caMdimasUriyA anne cayaMti anne uvavajaMti ege evmaahNsu|| vayaM puNa evaM vadAmo-tA caMdimasUriyANaM devA mahiDDIAmahAjutIyA mahAbalA mahAjasA mahAsokkhA mahAnubhAvA varavatthadharA varamalladharA varagaMdhadharA varAbharaNadharAabbochittiNayaTThatAe kAle anne cayaMti anne uvavajaMti / / vR. 'tA kahaM te ityAdi, tAiti prAgvat, kathaM?-kena prakAreNa bhagavan ! tvayA candrAdInAM cyavanopapAtau vyAkhyAtAviti vadet ?, sUtre ca dvitve'pi bahuvacanaM prAkRtatvAt, uktaM ca"bahuvayaNeNa duvayaNa"miti prazne kRte bhagavAnetadviSaye yAvatyaH pratipattayaH santi tAvatIrupadarzayati-tatthe'tyAdi, tatra-cyavanopapAtaviSaye khalvimA-vakSyamANasvarUpAH paJcaviMzati pratipattayaH-paratIrthikAbhyupagamarUpAH prajJaptAH, tadyathA 'tatthege'ityAdi, tatra-teSAMpaJcaviMzataH paratIrthikAnAMmadhye eke-paratIrthikA evamAhuH, tA iti teSAM prathamaM svaziSyaM pratyanekavaktavyatopakrame kramopadarzanArthaH, anupamayameva candrasUryA anye pUrvotpannAzcayavante-cyavamAnAH anye'pUrvA utpadyante-utpadyamAnA AkhyAtA iti vadet, atropasaMhAraH-ekeevamAhuH,eke punarevamAhuH anumuhUrtameva candrasUryA anye pUrvotpannAzcayavantecyavamAnAH anye'pUrvA utpadyante utpadyamAnA AkhyAtA iti vadet, upasaMhAramAha 'ege evamAhaMsu evaM jahA hiTThA tahevajAve'tyAdi, evaM uktena prakAreNa yathA adhastAt SaSThe prAbhRte ojaHsaMsthitau cintyamAnAyAM paJcaviMzati pratipattaya uktAstathaivAtrApi vaktavyAH, yAvad 'anuosappiNiussappiNimeve'tyAdi caramasUtraM, tAzcaivaM bhaNitavyAH-'ege puNaevamAhaMsu tA anurAiMdiyameva caMdimasUriyA anne cayaMti anne uvavajaMti AhiyAti vaejA, ege eva03, ege puNa eva0tA eva aNupakkhameva caMdimasUriyA anne cayaMti anne uvavajaMti Ahi0 ege eva04ege puNaevamAhaMsutA aNumAsameva caMdimasUriyAanne cayaMti anne uvavajaMtiAhiyatti vaejAege eva05 egepuNa evamAhaMsutA aNuuumevacaMdimasUriyA anne cayaMti anne uvavajaMti Ahiyatti vaejA ege eva06 evaM tA aNuayaNameva 7 tA aNusaMvaccharameva 8 / tAaNujugameva9tA aNuvAsasayameva 10 tAaNuvAsasahassameva 11 tAaNuvAsasayasahassameva 12 tA aNupubvameva 13 tA aNupuvvasayameva 14 tA aNupuvvasahassameva 15 tA aNupuvvasayasahassameva 16 tA aNupaliovamameva 17 tA aNupaliovamasayameva 18 tA aNupaliovamasahassameva 19 tA aNupaliovamasayasahassameva 20 tAaNusAgarovamameva 21 tA aNusAgarovamasayameva 22 tAaNusAgarovamasahassameva 23 tA aNusAgarovamasayasahassameva 24 / ___ paJcaviMzatitamapratipattisUtraM tu sAkSAdeva sUtrakRtA darzitaM, tadevamuktAH paratIrthikapratipattayaH, etAzca sarvA api mithyArUpAstataetAbhyaH pRthambhUtaM svamataM bhagavAnupadarzayati- 'vayaM Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 17/-/116 puNa' ityAdi, vayaM punarutpannakevalajJAnA evaM vakSyamANena prakAreNa vadAmaH, tameva prakAramAha- 'tA caMdime' tyAda, tA iti pUrvavat candrasUryA Namiti vAkyAlaGktare devA 'maharddhikA' mahatI RddhirvimAnaparivArAdikA yeSAM te tathA, tathA mahatI dyuti-zarIrAbharaNAzritA yeSAM te mahAdyutayaH, tathA mahat balaM - zArIraH prANo yeSAM te mahAlabalaH / tathA mahat-vistIrNaM sarvasminnapi jagati vistRtatvAt yazaH zlAdhA yeSAM te mahAyazasaH, tathA mahAn anubhAvo - vaikriyakaraNAdiviSayo'cintyaH zaktivizeSo yeSAM te mahAnubhAvAH, tathA mahat-bhavanapativyantarebhyo'tiprabhUtaM tadapekSayA teSAM prazAntatvAt saukhyaM yeSAM te mahAsaukhyAH, varavastradharA mAlyadharA varagandhadharA varAbharaNadharA avyavacchinnayArthatayA - dravyAstikanayamatena kAle- vakSyamANapramANasvasvAyurvyavacchede anye pUrvotpannA zracayavante cyavamAnAH anye tathAjagatsvAbhAvyAtSaNmAsAdArato niyamataH utpadyanteutpadyamAnA AkhyAtA iti vadet svaziSyebhyaH prAbhRtaM - 17 samAptam prAbhRtaM - 18 vR. tadevamuktaM saptadazaM prAbhRtaM, sAmpratamaSTAdazamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAraH yathA - 'candrasUryAdInAM bhUmerUrdhvamuccatvapramANaM vaktavya' miti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (117) tA kahaM te uccatte Ahitete vadejjA ?, tattha khalu mAo paNavIsaM paDivattIo, tatthege evamAhaMsu-tAegaM joyaNasahassaM sUre uDuM uccatteNaM divaDuM caMde ege evamAhaMsu 1 ege puNa evamAhaMsu tA do joyaNasahassAiM sUre uhUM uccatteNaM aDDAtijAI caMde ege evamAhaMsu 2 ege puNa evamAhaMsu tA tinni joyaNasahassAiM sUre uhUM uccatteNaM aTThAI caMde ege evamAhaMsu 3 ege puNa evamAhaMsu tA cattAri joyaNasahassAI sUre uDuM uccatteNaM addhapaMcamAI caMde ege evamAhaMsu 4 ege puNa evamAhaMsutA paMca joyaNasahassAiM sUre uddhaM uccatteNaM addhachaTThAI caMde ege evamAhaMsu 5 / ege puNa evamAhaMsu tA cha joyaNasahassAiM sUre uddhaM uccatteNaM addhasattamAiM caMde ege evamAhaMsu 6 ege puNa evamAhaMsu tA satta joyaNasahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhaTThamAiM caMde ege evamAhaMsu 7 ege puNa evamAhaMsutA aDDa joyaNasahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhanavamAI caMde ege evamAhaMsu 8 ege puNa evamAhaMsu tA nava joyaNasahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhadasamAiM caMde ege evamAhaMsu 9 ege puNa evamAhaMsu tA dasa joyaNasahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhaekkarasa caMde ege evamAhaMsu 10 ege puNa evamAhaMsu ekkArasa joyaNasahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhabArasa caMde 11 eteNaM abhilAveNaM netavvaM vArasa sUre addhaterasa caMde 12 terasa sUre addhacoddasa caMde 13 coddasa sUre addhapaNNarasa caMde 14 pannarasa sUre addhasolasa caMde 15 / solasa sUre addhasattarasa caMde 16 sattarasa sUre addhaaTThArasa caMde 17 aTThArasa sUre addhaekUNavIsaM caMde 18 ekoNavIsaM sUre addhavIsaM caMde 19 vIsaM sUre addhaekavIsaM caMde 20 ekkavIsaM sUre addhabAvIsaM caMde 21 bAvIsaM sUre addhatevIsaM caMde 22 tevIsaM sUre addhacauvIsaM caMde 23 cauvIsaM sUre addhapaNavIsaM caMde 24 ege eva0 ege puNa evamAhaMsu paNavIsaM joyaNa- sahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhachavvIsaM caMde ege eva0 25 / vayaM puNa evaM vadAmo-tA imIse rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgao Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 18, prAbhRtaprAbhRtaM - 273 sattanauijoyaNasae uDDuM uppatittA heTThille tArAvimANe cAraM carati aTThajoyaNasate uDDuM uppatittA sUravimANe cAraM carati aTThaasIe joyaNasae uDDuM uppaittA caMdavimANe cAraM carati Nava joyaNasatAI uDuM uppatittA uvariM tArAvimANe cAraM carati, heTThillAto tArAvimANAto dasajoyaNAI uDDuM uppatittA sUravimANA cAraM caraMti nautiM joyaNAI uDDuM uppatittA caMdavimANA cAraM caraMti dasottaraM joyaNasataM uhUM uppatittA uvarille tArArUve cAraM carati / sUravimANAto asItiM joyaNAI uDDuM uppatittA caMdavimANe cAraM carati joyaNasataM uDDuM uppatittA uvarille tArArUve cAraM carati, tA caMdavimANAto NaM vIsaM joyaNAiM uDDuM uppatittA uvarillate tArArUve cAraM carati, evAmeva sapuvvAvareNaM dasuttarajoyaNasataM bAhalle tiriyamasaMkhejje jotisavisae jotisaM cAraMcarati Ahi te0 / mU. (118) tA atthi NaM caMdimasUriyANaM devANaM hiTTaMpi tArArUvA aNuMpi tullAvi saMmapi tArArUvA aNupi tullAvi uppiMpi tArArUvA aNupitullAvi?, tA atthi, tA kahaM te caMdimasUriyANaM devANaM hiTTaMpi tArArUvA aNuMpi tullAvi samaMpi tArArUvA aNuMpi tullAvi umpiMpi tArArUvA aNuMpi tullAvi ? tA jahA jahA NaM tesi NaM devANaM tavaniyamabaMbhacerAI ussitAiM bhavaMti tahA tahA NaM tesiM devANaM evaM bhavati, taM0 - amute vA tullatte vA, tA evaM khalu caMdimasUriyANaM devANaM hiTThapi tArArUvA aNuMpi tullAvi taheva jAva uppiMpi tArArUvA aNuMpi tullAvi / mU. (119) tA egamegassa caM caMdassa devassa kevatiyA gahA parivAro paM0 kevatiyA nakkhattA parivAro pannatto kevatiyA tArA parivAro pannatto ?, tA egamegassa NaM caMdassa devassa aTThAsItigahA parivAro pannatto, aTThAvIsaM NakkhattA parivAro pannatto / mU. (120 ) chAvaTTisahassAiM nava ceva satAiM paMcuttarAiM (paMcasayarAiM) / esasI parivAro tArAgaNakoDikoDINaM / / parivAro paM0 / mU. (121) tA maMdarassa NaM pavvatassa kevatiyaM abAdhAe (joise) cAraM carati ?, tA ekkArasa ekkavIse joyaNasate abAdhAe joise cAraM carati, tA loaMtAto NaM kevatiyaM abAdhAe jotise paM0 ?, tA ekkArasa ekkAre joyaNasate abAdhAe joise paM0 / mU. (122) tA jaMbuddIve NaM dIve katare nakkhatte savvabdhaMtarillaM cAraM carati katare nakkhatte savvabAhirillaM cAraM carati kayare nakkhatte savbuvarillaM cAraM carati kayare nakkhatte savvahiTThilaM cAraM carai ? abhIyI nakkhatte savvabhitarillaM cAraM carati, mUle nakkhatte savvabAhirillaM cAraM carati, sAtI nakkhatte savyuvarillaM cAraM carati, bharaNI nakkhatte savvaheTThillaM cAraM carati / vR. 'tA kahaM te ' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa bhagavan ! tvayA bhUmerUrddha candrAdInAmuccatvamAkhyAtamiti vadet ?, evaM prazne kRte bhagavAnetadviSaye tAvatyaH pratipattayaH tAvatIrupadarzayati- 'tatthe' tyAdi, tatra - uccatvaviSaye khalvimAH - vakSyamANasvarUpAH paJcaviMzati pratipattayaH - paratIrthikAbhyupagamarUpAH prajJaptAH, tA eva 'tatthege' ityAdinA darzayati, tatra - teSAM paJcaviMzateH paratIrthikAnAM madhye eke paratIrthikA evamAhuH, tA iti pUrvavat ekaM yojanasahasraM sUryo bhUmerurdhvamuccatvena vyavasthito dvyarddha-sArddha yojanasahana bhUmerUdhvaM candraH, kimuktaM bhavati ? bhUmerUrdhvaM yojanasahasraM gate atrAntare sUryo vyavasthitaH sArddhe ca yojanasahasre gate candraH, 1218 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 18/-/122 sUtre ca yojanasaGkhyApadasya sUryodipadasya ca tulyAdhikaraNatvanirdezo' bhedopacArAt, yathA pATaliputrAt rAjagRhaM nava yojanAnI tyAdau, evamuttareSvapi sUtreSu bhAvanIyaM, atropasaMhAramAha 'ege evamAhaMsu' 1, eke punarevamAhuH tA iti pUrvavat, dve yojanasahasra bhUmerUrdhvaM sUryo vyavasthitaH arddhatRtIyAni yojanasahasrANi candraH atropasaMhAraH 'eMge evamAhaMsu' 2, evaM zeSANyapi sUtrANi bhAvanIyAni, 'eeNa' mityAdi, etena - antaroditenAbhilApena zeSapratipattigatamapi sUtrajAtaM netavyaM, taccaivam- 'tinnI' tyAdi, ege puNa evamAhaMsu tinni joaNasahassAiM sUre uDDa uccaNaM aThThAI caMde ege evamAhaMsu 3, 'tA cattArI' tyAdi ege puNa evamAhaMsu tA cattAri joyaNasahassAiM sUre uDDa uccatteNaM addhapaMcamAI caMde ege evamAhaMsu 4, 'tA paMce' tyAdi, ege puNa evamAhaMsutA paMca joyaNasahassAiM sUre uhuM uccatteNaM aTThAI caMde ege evamAhaMsu 5 / 'evaM cha sUre addhasattamAI caMde' ege puNa evamAhaMsu tA cha joyaNasahassAiM sUre uhuM uccatteNaM addhasattamAiM caMde ege evamAhaMsu 6 'satta sUre addhaTTamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA satta joyaNasahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhaTThamAI caMde ege evamAhaMsu 7 'aTTha sUre addhanavamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA aTTha joyaNAI sUre uhuM uccatteNaM addhanavamAI caMde ege evamAhaMsu 8 'nava sUre addhadasamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA nava joyaNasahassAiM sUre uhuM uccatteNaM addhadasamAI caMde ege evamAhaMsu 9 'dasa sUre addhaekkArasAI caMde' iti, ege puNa evamAhaMsu tA dasa joyaNasahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhaekkArasAI caMde ege eva0 10 / 'ekkArasa sUre addhabArasa caMde' iti, ege puNa eva0 tA ikkArasa joyaNasahassAiM sUre uDDuM uccatteNaM addhabArasa caMde ege eva0 11 'bArasa sUre addhaterasamAI caMde' iti ege puNa eva0 tA bArasa joyaNasahassAI sUre uDDa uccatteNaM addhaterasamAI caMde ege puNa evamAhaMsu 12, 'terasa sUre addhacauddasamAI caMde' iti, ege puNa eva0 tA terasa jayaNasahassAiM sUre uDuM uccatteNaM addhacoddasamAI caMde ege eva0 13, 'coddasa sUre addhapaMcadasamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA coddasa joyaNasahassAI sUre uDDuM uccatteNaM advapaMcadasamAI caMde ege evamAhaMsu 14, 'pannarasa sUre addhasolasamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA paNNarasa joyaNasahassAiM sUre uhuM uccatteNaM addhasolasamAI caMde ege evamAhaMsu 15 / 'solasa sUre addhasattarasAIM caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA solasa joyaNasahassAI sUre uDDuM uccatteNaM addhasattarasamAI caMde ege eva016, 'sattarasa sUre addhaTThArasamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA sattarasa joyaNasahassAiM sUre uhuM uccatteNaM aTThArasamAI caMde ege eva0 17, 'aTThArasa sUre addhaegUNavIsamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA aTThArasa joyaNasahassAI sUre uDDuM uccatteNaM addhaegUNavIsamAI caMde ege eva0 18 'egUNavIsaM sUre addhavIsamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA egUNavIsaM joyaNasahassAI sUre uhuM uccatteNaM addhavIsamAI caMde ege eva0 19, 'vIsaM sUre addhaekavIsamAiM caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA vIsaM joyaNasahassAI sUre uDDa uccatteNaM addhaekavIsamAI caMde ege eva0 20 / 'ekkavIsaM sUre addhabAvIsamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA ikkavIsaM joyaNasahassAI sUre u uccatteNaM addhabAvIsamAI caMde ege evamAhaMsu 21, 'bAvIsaM sUre addhatevIsAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsutA bAvIsaM joyaNasahassAiM sUre uddhaM uccatteNaM addhatevIsamAI caMde ege eva022 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmRtaM 18, prAbhRtaprAbhRtaM - 275 ' tevIsaM sUre addhacauvIsamAI caMde' iti ege puNa evamAhaMsu tA tevIsaM joyaNasahassAI sUre uhuM uccatteNaM addhacauvIsamAiM caMde ege eva23 'cauvIsaM sUre addhapaMcavIsamAI caMde' iti ege puna evamAhaMsu cauvIsaM joyaNasahassAiM sUre uDuM uccatteNaM addhapaMcavIsamAI caMde ege eva0 24 / paJcaviMzatitamapratipattisUtraM tu sAkSAddarzayati- ege puNa evamAhaMsu-tA paNavIsa 'mityAdi, etAni ca sUtrANi sugamatvAt svayaM bhAvanIyAni, tadevamuktAH parapratipattayaH samprati svamataM bhagavAnupadarzayati- 'vayaM puNa evaM vadAmo' ityAdi, vayaM punarutpannakevalavedasaH evaM vakSyamANena prakAreNa vadAmastameva prakAramAha- 'tA imIse' ityAdi, tA iti pUrvavat, asyA ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNIyAt bhUmibhAgAdUrdhvaM sapta yojanazatAni navatAni - navatyadhikAni utplutya - gatvA atrAntare adhastanaM tArAvimAnaM cAraM carati-maNDalagatyA paribhramaNaM pratipadyate, tathA asyA eva ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNIyAt bhUmibhAgAdUrdhvamaSTI yojanazatAnyutlutyAtrAntare sUryavimAnaM cAraM carati, tathA asyA eva ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNIyAt bhUmibhAgAdUrdhvaM paripUrNAni nava yojanazatAnyutplutyAtrAntare sarvoparitanaM tArAvimAnaM cAraM carati / adhastanAttArAvimAnAdUrdhvaM daza yojanAnyutlutyAtrAntare sUryavimAnaM cAraM carati, tata evAdhastanAt tArAvimAnAnnavatiM yojanAnyUrdhvamutlutyAnnAntare candravimAnaM cAraM carati, tata eva sarvAdhastanAt tArAvimAnAddazottaraM yojanazatamurdhvamutlutyAtrAntare sarvoparitanaM tArAvimAnaM cAraM carati, 'tAsuravimANAo' ityAdi, tA iti pUrvavat sUryavimAnAdUrdhvamazItiM yojanAnyutlutyAtrAntare candravimAnaMcAraM carati, tasmAdeva sUryavimAnAdUrdhvaM yojanazatamutlutyAtrAntare sarvoparitanaM tArArUpaM jyotizcakraM cAraM carati / 'tA caMdavimANAo' ityAdi tA iti pUrvavat candravimAnAdUrdhvaM viMzatiM yojanAni utplutyAtrAntare sarvoparitanaM tArArUpaM jyotizcakraM cAraM carati, 'evameve 'tyAdi evameva-uktenaiva prakAreNa 'sapuvvAvareNaM' ti saha pUrveNa varttante iti sapUrvaM sapUrvaM ca tat aparaM ca sapUrvAparaM tena pUrvAparamIlanenetyarthaH, dasottarayojanazatabAhalyena, tathAhi - sarvAdhastanAttArArUpAt jyotizcakradUrdhvaM dazabhiryojanaiH sUryavimAnaM tato'pyazItyA yojanaizcandravimAnaM tato viMzatyA sarvoparitanaM tArArUpaM jyotizcakramiti bhavati jyotizcakracAraviSayasya dazottaraM yojanazataM bAhalyaM, tasmin dazottarayojanazatabAhalye, punaH kathaMbhUte ityAha- tiryagasaGghayeye - asaGkhaye yayojanakoTIkoTIpramANe jyotirviSaye manuSyakSetraviSayaM jyotizcakraM cAraM carati cAraM carat manuSyakSetrAdvahi punaravasthi- tamAkhyAtaM iti vadet / 'tA atthi Na'mityAdi, tA iti pUrvavat, astyetat bhagavan ! yaduta candrasUryANAM devAnAM 'hiTThipi 'tti kSetrApekSayA adhastanA api tArArUpavimAnAdhiSThAtAro devA dyutivibhavalezyAdikamapekSya kecidaNavospi - laghavo'pi bhavanti, hInA api bhavantItyarthaH kecittulyA api bhavanti, tathA samamapi - candravimAnaiH sUryavimAnaizca kSetrApekSayA samazreNyApi vyavasthitAstArArUpAHtArAvimAnAdhiSThAtAro devAste'pi candrasUryANAM devAnAM dyutivibhavAdikamapekSya kecidaNavo'pi bhavanti kecittulyA candrasUryANAM devAnAM dyutivibhavAdikamapekSya kecidaNavo'pi bhavanti kecittulyA api ? evaM gautamena prazne kRte bhagavAnAha - 'tA atthi 'tti yadetatvayA pRSTaM tatsarvaM tathaivAsti / " Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 18/-/122 evamukte punaH praznayati-'tA kahaM te' sugama, bhagavAnAha tA iti pUrvavat yathA yathA, teSAM devAnAM tArArUpavimAnAdhiSThAtRNAM prAgbhave taponiyamabrahmacaryANi ucchritAni-utkaTAni bhavanti tathA tathA teSAM devAnAM tasmin-tArArUpavimAnAdhiSThAtRbhave evaM bhavati yathA aNutvaM vA tulyatvaM vA, kimuktaM bhavati ?-yaiH prAgbhave taponiyamabrahmacaryANi mandAni kRtAni te tArArUpavimAnAdhiSThAtRdevabhavamanuprAptAzcandra-sUryebhyo devebhyo dhutivibhavAdikamapekSya hInA bhavanti, yaistu bhavAntare taponiyamabrahmacaryANi atyutkaTAnyAsevitAni te tArArUpavimAnAdhiSThAtRrUpade vatvamanuprAptA dyutivibhavAdikamapekSya candrasUryairdevaiH saha samAnA bhavanti, na caitadanupanaM, 6zyante hi manuSyaloke'pi kecijanmAntaropa-citatathAvidhapuNyaprAgbhArA rAjatvamaprAptAapi rAjJA saha tulyadyutivibhavA iti, 'tA evaM khalu' ityAdi nigamanavAkyaM sugamaM / 'tA egamegassa NamityAdi, grahAdiparivAraviSayANi praznanirvacanasUtrANi sugamAni, 'tAmaMdarassaNa'mityAdi, tAiti pUrvavat, mandarasyaparvatasya jambUdvIpagatasya sakalatiryaglokamadhyavartinaH kiyatkSetramabAdhayA sarvataH kRtvA cAraM carati ?, bhagavAnAha-'tA ekkArase'tyAdi, tA iti pUrvavat ekAdaza yojanazatAni ekaviMzAni-ekaviMzatyadhikAni abAdhayA kRtvA cAraM carati, kimuktaMbhavati?-meroH sarvata ekAdazayojanazatAnyekaviMzatyadhikAnimuktvA tadanantaraM cakravAlatayAjyotizcakracAraMcarati / 'tAloyaMtAoNamityAdi,tAiti pUrvavatlokAntAdarvAk Namiti vAkyAlaGktare kiyat kSetramabAdhayA kRtvA-apAntarAlaM kRtvA jyotiSaM prajJaptam ? bhagavAnAha-tyAdi, ekAdaza yojanazatAnyekAdazAni-ekAdazAdhikAni abAdhayA kRtvA-apAntarAlaM vidhAya jyotiSa prajJaptaM, 'tA jaMbuddIveNaM dIve kayare nakkhatte'ityAdi sugamaM navamabhijinakSatraM sarvAbhyantaraMnakSatramaNDa-likAmapekSya evaM mUlAdInisarvabAhyAdIni veditvyaani| mU. (123) tAcaMdavimANeNaM kiMsaMThite paM0?, tA addhakaviTThagasaMThANasaMThite savvaphAliyAmae abbhuggayamUsitapahasite vividhamaNi rayaNabhatticitte jAva paDirUve evaM sUravimANe gahavimANe nakkhattavimANe taaraavimaanne|taacNdvimaannennN kevatiyaM AyAmavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM kevatiyaM bAhalleNaM paM0? tAchappannaMegaTThibhAgejoyaNassaAyAmavikkhaMbheNaMtaMtiguNaMsavisesaMparirayeNaM aTThAvIsaM egaTThibhAge joyaNassa bAhalleNaMpannate, tA sUravimANe NaM kevatiyaM AyAmavikkhaMbheNaM pucchA, tA aDayAlIsaM egahibhAge joyaNassa AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM pariraeNaM cauvvIsaM egaTThibhAge joyaNassa bAhalleNaM paM0, tA nakkhattavimANe NaM kevatiyaM pucchA, tA kosaM AyAmavikkhaMbheNaM taM tiguNaM savisesaM pariraeNaM addhakosaM bAhalleNaM paM0, tA tArAvimANe NaM kevatiyaM pucchA, tA addhakosaM AyAmavikkhaMbheNaM taMtiguNaM savisesaM pariraeNaM paMcadhanusayAiMbAhalleNaM paM0 tA caMdavimANaMNaM kati devasAhassIo parivahati?, solasa devasAhassIo parivahaMti, taM0-puracchimeNaM sIharUvadhArINaM cattAri devasAhassIo parivahaMti, dAhiNe NaM gayarUvadhArINaM cattAri devasAhassIoparivahaMti, paJcatthimeNaMvasabharUvadhArINaMcattAridevasAhassIo parivahaMti, uttareNaM turagarUvadhArINaM cattAri devasAhassIo privhti| evaM sUravimANaMpi, tA gahavimANe NaM kati devasAhassIo parivahati ?, tA aTTha devasA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmRtaM 18, prAbhRtaprAbhRtaM - 277 haspIo parivahaMti, taM0--puracchimeNaM siMharUvadhArINaM devANaM do desAhassIo parivahaMti, evaM jAva uttareNaM turagarUvadhArINaM, tA nakkhattavimANe NaM kati devasAhassIo parivahati ? tA cattAri devasAhassIo parivahaMti, taM0-puracchimeNaM sIharUvadhArINaM devANaM eka devasAhassI parivahati evaMjAva uttareNaMturagarUvadhArINaM devANaM, tAtArAvimANe NaM kati devasAhassIo parivahati?, tA do devasAhassIo parivahati taM0-puracchimeNaM sIharUvadhArINaM devANaM paMca devasatA parivahaMti, evaM jAvuttareNaM turagarUvadhArINaM / mU. (124) etesiNaM caMdimasUriyagahanakkhattatArArUvANaM kayarezahito sigdhagatI vA maMdagatI vA?, tAcaMdehito sUrA sigdhagaI sUrehito gahA sigdhagatI gahehiMto NakkhattA sigdhagatI nakkhattehiMto tArA sigghagatI, savvappagatI caMdA savvasigdhagatI taaraa| tAeesiNaMcaMdimasUriyagahagaNaNakkhattatArArUvANaM kayare2hito appiDDiyA vA mahiDDiyA vA?, tArAhiMto mahiDDiyA NakkhattA nakkhattehiMto gahA mahiDDiyA gahehiMto sUrAmahiDDiyA sUrehito caMdA mahiDDiyA savvappaDDiyA tArA savvamahiDDiyA caMdA / vR. 'tAcaMdavimANe NamityAdi saMsthAnaviSayaMpraznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha-'tA addhakaviTThayae'tyAdi, uttAnIkRtamaddhamAtraM kapitthaM tasyeva yat saMsthAnaM tena saMsthitamarddhakapitthasaMsthAnasaMsthitaM, Aha-yadi candravimAnamuttAnIkRtArddhamAtrakapitthaphalasaMsthAnasaMsthitaM tata udayakAle astamayakAle vA yadivA tiryak paribhramata paurNamAsyAM kasmAttadardhakapitthaphalAkAraM nopalabhyante, kAmaMzirasa uparivarttamAnaMvartulamupalabhyate, arddhakapitthasya uparidUramavasthApitasya parabhAgAdarzanato vartulatayA dRzyamAnatvAt, ucyate / " ihArddhakapitthaphalAkAraM candravimAnaM na sAmastyena pratipattavyaM kintu tasya candravimAnasya pIThaM, tasya ca pIThasyopari candradevasya jyotizcakrarAjasyaprAsAdaH, saca prAsAdastathAkathaMcanApi vyavasthito yathA pIThena saha bhUyAn vartulAkAro bhavati, sa ca dUrabhAvAdekAntataH samavRttatayA janAnAMpratibhAsate, tato na kazciddoSaH, nacaitatsvamanISikAyA vijRmbhitaM, yata etadeva jinabhadragaNikSamAzramaNena vizeSaNavatyAmAkSepapurassaraM uktm||1|| "addhakaviTThAgArA udayatthamaNami kaha na dIsaMti / sasisUrANa vimANA tiriyakkhettaTThiyANaM ca / / // 2 // uttANaddhakaviThThAgAraM pIDhaM taduvariMca paasaao| ____vaTTAlekheNa tao samavaDhaM duurbhaavaao|| tathA sarvaM niravazeSaM sphaTikamayaM-sphaTikavizeSamaNimayaMtathAabhyudgatA-Abhimukhyena sarvato vinirgatA utsRtA-prabalatayA sarvAsu dikSuprasRtA yAprabhA-dIptistayA sitaM-zuklaM abhyudagatotsRtaprabhAsitaMtathA vividhA-anekaprakArAmaNayaH-candrakAntAdayo ratnAni-karketanAdIni teSAM bhaktayo-vicchittivizeSAstAbhizcitraM-anekarUpavat AzcaryavadvA vividhamaNiratnacitraM yAvatzabdAt 'vAuchuyavijayavejayaMtIpaDAgAchattAicchanakalie tuMge gagaNatalamaNulihaMtasihare jAlaMtararayaNapaMjarummIliyabva maNikaNaghathUbhiyAgeviyasiyasayavattapuMDarIyatilayarayaNaDDacaMdacitte aMto bahiM ca saNhe tavaNijjavAlugApatthaDe suhaphAse sassirIyarUve pAsAIe darisaNijje" iti / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 18 /-/ 124 tatra vAtoddhatA - vAyukampitA vijayaH - abhyudayastatsaMsUcikA vaijayantyabhidhAnA yA patAkA athavA vijayA iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyante tatpradhAnA vaijayantyo vijayavaijayantyaH patAkAH - tA eva vijayavarjitA vaijayantyaH chatrAticchatrANi ca - uparyuparisthitAtapatrANi taiH kalitaM vAtoddhutavijayavaijayantIpatAkAchatrAticchatrakalitaM tuGgaM - uccamata eva / 'gaganatalamaNulihaMtasihare' tti gaganatalaM - ambaratalamaeNnulikhat-abhilaGghayat zikharaM yasya tat gaganatalAnulikhatazikharaM, tathA jAlAni - jAlakAni tAni ca bhavanabhittiSu loke pratItAni tadantareSu viziSTazobhAnimittaM ratnAni yatra tat jAlAntararalaM, sUtre cAtra prathamaikavacanalopo draSTavyaH, tathA paJjarAt unmIlitamiva - bahiSkRtamiva paJjaronmIlitaM yathA hi kila kimapi vastu paJjarAt-vaMzAdimayapracchAdanavizeSAd bahiSkRtamatyanmavinaSTacchAyatvAt zobhate evaM tadapi vimAnamiti bhAvaH, tathA maNikanakAnAM sambandhinI stUpikAzikharaM yasya tat maNikanakastUpikAkaM, tathA vikasitAni yAni zatapatrANi puNDarIkANi ca dvArAdau pratikRtitvena sthitAni tilakAzca mityAdiSu puNDANi ratnamayAzcArddhacandrA dvAragrAdiSu taizcitraM vikasitazatapatrapuNDarIkatilakArddhacandracitraM, tathA antarbahizca zlakSNaM masRNamityarthaH, tathA tapanIyaM - suvarNavizeSastanmayyAH vAlukAyAH-sikatAyAH prastaTaH - prataro yatra tattathA, tathA sukhasparzaM zubhasparzaM vA tathA sazrIkANisazobhAni rUpANi - narayugmAdIni yatra tat sazrIkarUpaM tathA prasAdIyaM - manaH prasAdahetuH ata eva darzanIyaM- draSTuM yogyaM, taddarzanena tRpterasambhavAt, tathA prativiziSTaM - asAdhAraNaM rUpaM yasya tattathA 'evaM sUravimANevI 'tyAdi, yathA candravimAnasvarUpamuktamevaM sUryavimAnaM tArAvimAnaM ca vaktavyaM, prAyaH sarveSAmapi jyotirvimAnAnAmekarUpatvAt tathA coktaM samavAyAne- "kevaiyA NaM bhaMte! joisiyAvAsA pannattA ?, goyamA ! imIse rayaNNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sattanauyAI joyaNasayAI uDDuM uppaittA dasuttarajoyaNasayabAhalle tiriyamasaMkheje joisavisae joisiyANaM devANaM asaMkhejjA joisiyavimANAvAsA pannattA, te NaM joisiyavimANAvAsA abbhuggayasamUsiyapahasiyA vivihamaNirayaNabhitticittA taM caiva jAva pAsAIyA darisaNijjA abhiruvA paDirUvA' iti / 'tA caMdavimANeNa 'mityAdIni AyAmaviSkambhAdiviSayANi sarvANyapi praznanarvacanasUtrANi sugamAni, navaraM sarvatrApi paridhiparimANaM 'vikkhaMbhavaggadahaguNakaraNI vaTTassa parirao hoi" iti karaNavazAt svayameva netavyaM, tathA yattA- rAvimAnasyAyAmaviSkambhaparimANamuktamarddhagavyatamuccatvaparimANaM krozacaturbhAgaH tadutkRSTa-sthitikasya tArAdevasya sambandhino vimAnasyAvaseyaM, yatpunarjaghanyasthitikasya tArAdevasya krozacaturbhAgaH tadutkRSTasthitikasya tArAdevasya sambandhino vimAnasyAvaseyaM, yatpunarjaghanyasthitikasya tArAdevasya sambandhi vimAnaM tasyA''yAmaviSkammaparimANaM paJcadhanuH zatAni uccatvaparimANa marddhatRtIyAni dhanuHzatAni, tathA coktaM tatvArthabhASye 278 'aSTAcatvAriMzadyojanaikaSaSTibhAgAH sUryamaNDalaviSkambhaH candramasaH SaTpaJcAzad grahANAmarddhayojanaM gavyUtaM nakSatrANAM sarvotkRSTAyAstArayA arddhakrozo jaghanyAyAH paJca dhanuH zatAni, viSkambhArddhabAhalyAzca bhavanti sarve sUryAdayo'tra loka' iti, 'tA caMdavimANaM kai devasAhassIo parivahaMti' ityAdInyapi vAhanaviSayANi praznanirvacanasUtrANi sugamAni, navaramiyamatra bhAvanA - iha Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 18, prAbhRtaprAbhRtaM - candrAdInAM vimAnAni tathAjagatsvAbhAvyAnnirAlambAni vahantyavatiSThante, kelaM ye AbhiyogikA devAste tatAvidhanAmakarmodayavazAt samAnajAtIyAnAM hInajAtIyAnAM vA devAnAM nijasphAtivizeSadarzanArthamAtmAnaM bahumanyamAnAH prasAdabhRtaH satatavahanazIleSu vimAneSa adhaH sthitvA 2 kecita siMharUpANi kecid gajarUpANi kecit vRSabharUpAmi kecitturagarUpANi kRtvA tAni vimAnAni vahanti, na caitadanupapannaM, tathAhi yaha kespi tathAvidhAbhiyogyanAmakarmopabhogabhAgI dAso'nyeSAM samAnajAtIyAnAM hInajAtIyAnAM vA pUrvaparicitAnAmevamahaM nAyakasyAsya suprasiddhasya sammata iti nijasphAtivizeSapradarzanArthaM sarvamapi svocitaM karmma nAyakasamakSaM pramuditaH karoti, tathA''bhiyogikA api devAstathAvidhAbhiyogyanAmakarmopabhogabhAjaH samAnajAtIyAnAM hInajAtIyAnAM vA devAnAmanyeSAmevaM vayaM samRddhA yatsakalalokaprasiddhAnAM candrAdInAM vimAnAni vahAma ityevaM nijasphAtivizeSapradarzanArthamAtmAnaM bahu manyamAnA uktaprakAreNa candrAdivimAnAni vahantIti teSAM ca candrAdivimAnavahanazIlAnAmAbhiyogikadevAnAmime saGghayAsaGgrahike jambUdvIpaprajJaptisatke gAthe"solasa devasahassA vahaMti caMdesu ceva sUresu / aTTheva sahassAiM ekka kaMmI gahavimANe // cattAri sahassAiM nakkhattaMmi ya havaMti ekke kke / do ceva sahassAiM tArArUvekka mekkemi / / 'tA eesi Na 'mityAdi, zIghragativiSayaM praznasUtraM nirvacanasUtraM ca sugamaM, etacca pazcAdapyuktaM paraM bhUyo vimAnavahanaprastAvAduktamityadoSaH, anyadvA kAraNaM bahuzrutebhyo'vagantavyaM / mU. (125) tA jaMbuddIve NaM dIve tArArUvassa ya 2 esa NaM kevatie abAdhAe aMtare pa0 ? duvihe aMtare paM0, taM0 - vAdhAtime ya nivvAdhAtime ya / tattha NaM je se vAdhAtime se NaM jahanneNaM donni bAvaTTe joyaNasate ukkAseNaM bArasa joyaNasahassAiM donni bAtAle joyaNasate tArArUvassa 2 ya abAdhAe aMtare pannatte / tattha je se nivAdhAtime se jahanneNaM paMca dhaNusatAiM ukkoseNaM addhajoyaNaM tArArUvassa ya 2 abAdhAe aMtare paM0 / // 1 // 279 // 2 // vR. 'tA jaMbuddIve NaM bhaMte! dIve' ityAdi tArAvimAnAntaraviSayaM praznasUtraM sugamaM, bhagavAnAha - 'tA duvihe' ityAdi, dvividhamantaraM prajJaptaM, tadyathA - vyAghAtimaM nivyArghAtimaM ca / tatra vyAhananaM vyAghAtaH- parvatAdiskhalanaM tena nirvRttaM vyAghAtimaM 'bhAvAdima' iti imapratyayaH, nivyArghAtimaM-vyAghAtimAnnirgataM svAbhAvikamityarthaH, tatra yat vyAghAtimaM tat jaghanyato dve yojanazate SaTSaSTyadhike, etacca niSadhakUTAdikamapekSya veditavyaM, tathAhi - niSadhaparvataH svabhAvato'pyuccaizcatvAri yojanazatAni tasya copari paJca yojanazatoccAni kUTAni tAni ca mUle paJcayojanazatAnyAyAmaviSkambhAbhyAM madhye trINi yojanazatAni paJcasaptatyadhikAni upari arddhatRtIye dve yojanazate, teSAM coparitanabhAgasama zreNipradeze tathAjagatsvAbhAvyAdaSTAvaSTau yojanAnyubhayato'bAdhayA kRtvA tArAvimAnAni paribhramanti, tato jaghanyato vyAghAtimamantaraM dve yojanazate SaTSaSTyadhike bhavataH, utkarSato dvAdaza yojanasahasrANi dve yojanazate dvicatvAriMzadadhike, Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 18/-/125 etacca merumapekSya draSTavyaM, tathAhi-merau daza yojanasahasrANi merocobhayato'bAdhayA ekAdaza yojanazatAnyekaviMzatyadhikAni, tataH sarvasaGkhyAmIlane bhavanti dvAdaza yojanasahasrANi dve ca yojanazate dvicatvAriMzadadhike / nivyArghAtimAntaraviSayaM sUtraM sugmN| mU. (126) tA caMdassaNaMjotisiMdassa jotisaranno kati aggamahisIopannattAotA cattAri aggamahisIo pannattAo, taM0-caMdappabhA dosiNAA acimAlI pabhaMkarA, tattha NaM egamegAe devIe cattAri devIsAhassI pariyAro pannato, pabhU NaM tAto egamegA devI annAI cattAri 2 devIsahassAiM parivAraM viuvittae?, evAmeva sapuvvAvareNaM solasa devIsahassA, settaM tuDie, tA pabhU NaM caMde jotisiMde jotisarAyA caMdavaDiMsae vimANe sabhAe sudhammAe tuDieNaM saddhiM divvAiMbhogabhogAI muMjamANe viharittae?, no iNaDhe samaDhe / ___tA kahate no pabhUjotisiMde jotisarAyA caMdavaDiMsae vimANe sabhAe sudhammAe tuDieNaM saddhiM divvAiMbhogabhogAiM bhuMjamANe viharittae?, tA caMdassaNaMjotisiMdassa jotisaranno caMdavaDiMsae viNe sabhAe sudhammAe mANavaesu cetiyakhaMbhesu vairAmaesu golavaTTasamuggaesu bahave jinasakadhA saMnikkhittA ciTThati, tAo NaM caMdassa jotisiMdassa joisaranno annesiM ca bahUNaM jotisiyANaM devANa ya devINa yaaJcaNijjAo vaMdaNijjAo pUyaNijjAo sakkAraNijjAo sammANaNijAokallANaMmaMgalaM devayaM cetiyaMpajjuvAsaNijjAoevaMkhalunopabhUcaMde jotisiMdejotisarAyA caMdavaDiMsae vimANe sabhAe suhammAe tuDieNaM saddhiM divvAiM bhogabhogAiM jamANe vihritte| pabhUNacaMde jotisiMde jotisarAyAcaMdavaDiMsae vimAne sabhAe sudhammAe caMdasisIhAsaNaMsi cauhiM sAmAniyasAhassIhiM cauhiM aggamahisIhiMsaparivArAhiM tihiM parisAhiM sattahiM aniehiM sattahiM aniyAhivatIhiM solasahiM AyarakkhadevasAhassIhiM annehi yabahUhi~ jotisiehiM devehi devIhi yasaddhiM saMparibuDe mahatAhatanaTTagIyavAiyataMtItalatuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAitaraveNaM divvAI bhogabhogAiM bhuMjamANe viharittae kevalaM pariyAraNiDDIe no cevaNaM mehunnvttiyaae| tA sUrassaNaMjoisiMdassa jotisaraNNo kati aggamahisIo paM0?, tA cattAri aggamahisIo paM0, taM0-sUrappabhA AtavA accimAlA pabhaMkarA, sesaM jahA caMdassa, navaraM sUravaDeMsae vimANe jAva no cevaNaM mehunnvttiytaae| vR. 'tA caMdassa NamityAdi agramahiSIviSayaM sUtraM sugama, navaramekaikasyA devyAzcatvAri devIsahasrANi parivAra iti kimuktaM bhavati?-ekaikA agramahiSI caturNAM caturNAM candrasatkadevIsahanaNAM paTTarAjJI, ekaikAcasA itthaMbhUtA agramahiSI paricAraNAvasaretathAvidhAMjyotiSkarAjacandradevecchAmupalabhya prabhuranyAni AtmasamAnarUpANi catvAri catvAri devIsahasrANi vikurvituM, iha siddhAntaprasiddhovikurvaiti dhAturasti, yasya vikurvaNA itiprayogaH, tato vikurvitumityuktaM, 'evameve ti evameva-uktaprakAreNaiva 'sapuvvAvareNaM'ti saha pUrveNeti sapUrvaM sapUrvaM ca aparaM ca sapUrvAparaMtena sapUrvApareNa-pUrvAparamIlanena svAbhAvikAniSoDaza devIsahasrANicandradevasya bhavanti, tathAhi-catamro'gramahiSyaH ekaikA cAtmanA sahacatuzcaturdevIsahasraparivArAtataHsarvasaGklanena bhavaMti SoDaza devIsahasrANi 'settaM tuDie' iti tadetAvat candradevastha tuTikaM-antaHpuraM, uktaMca jIvAbhigamacUrNI-"tuTikamantaHpiramiti" 'pabhUNaMcaMde' ityAdi, praznasUtrasugama, bhagavAnAha-'no Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 18, prAbhRtaprAbhRtaM 281 iNaDhe samaDe'nAyamartha samarthaH-upapanno, na yukto'yamartha iti bhAvaH, yathA candrAvataMsake vimAne yA sudharmA sabhA tasyAmantaHpureNa sArddha divyAn bhogabhogAn bhuJjAno vihrtiiti| _ 'tA kahaM tenopabhU' ityAdi praznasUtrasugamaM, bhagavAnAha-'tAcaMdassaNamityAdi, candrAvataMsake vimAne sudharmAyAM samAyAM mANavako nAma caityastambho'sti, tasmiMzca mANavake stambhe ye vajramayeSu sikkakeSu vajramayA golAkArA vRttAH samudrakAsteSu bahUni jinasakthIni nikSiptAni tiSThanti, 'tAoNamityAdi, tAni jinasakthIni, iha sUtre strItvanirdezaH prAkRtatvAt, candrasya jyotiSendrasya jyotiSarAjasyAnyeSAM ca bahUnAM jyotiSkANAM devAnAM devInAM ca arcanIyAni puSpAdibhirvandanIyAnistotavyAni viziSTaiH stotraiH pUjanIyAni vastrAdibhiH satkAraNIyAni AdarapratipatyA sanmAnanIyAni jinocitapratipatyA kalyANaM-kalyANaheturmaGgalaM-duritopazamaheturdaivataM-paramadevatA caityaM-iSTadevatApratimA ityevaM paryupAsanIyAni tata evaM anena kAraNena khalu-nizcitaM na prabhurityAdi sugmN| 'tA pabhUNaM caMde' ityAdi, kevalaM paricAraNA -paricAraNasamRddhayA, ete sarve'pi mama paricArakA ahaM tveteSAM svAmItyevaM nijasphAtivizeSadarzanAbhiprAyeNetibhAvaH,prabhuzcandrojyotiSendro jyotiSarAjazcandrAvataMsake vimAne sabhAyAM sudharmAyAMcandrAbhidhAnasiMhAsane caturbhiHsAmAnikasahanazcatasRbhiragramahiSIbhi saparivArAbhistisRbhirabhyantaramadhyabAhyarUpAbhiparSadbhisaptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhi SoDazabhirAtmarakSakadevasahasaranyaizca bahubhijyortiSkairdevairdevIbhizca sArddha samparivRto mahatAraveNetiyogaH, Ahaya'tti AkhyAnakapratibaddhAnIti vRddhAH athavA ahatAniavyAhatAninATyagItavAditrANitathA tantrI-vINAtalatAlA-hastatAlAH truTitAni-zeSatUryANi tathAghano-ghanAkArodhvanisAdhamyArta yo mRdaGgo-mardalaH paTunA-dakSapuruSeNa pravAditastata eteSAM padAnAM dvandvasteSAM yo ravastena divyAn-divi bhavAn atipradhAnAnityarthaH bhogArhA ye bhogAHzabdAdayastAn bhuJjAno vihartu prabhuriti yogaH, na punarmaithunapratyayaM-maithunanimittaM sparzAdibhogaM bhuJjAno vihartu prabhuriti / evaM tA sUrassana'mityAdInyapi praznanirvacanasUtrANibhAvanIyAni / mU. (127) jotisiyANaM devANaM kevaiyaM kAlaM ThitI pannattA?, jahanneNaM aDabhAgapalitovamaM ukkoseNaM palitovamaM vAsasatasahassamabbhahiyaM, tA jotisiNINaM devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paM0?, tA jahanneNaM aTThabhAgapalitovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM pannAsAe vAsasahassehiM abbhahiyaM, caMdavimANe NaM devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA?, jahanneNaM caubbhAgapalitovamaM ukkoseNaM palitovamaM vaassyshssmbbhhiyN| ___tA caMdavimANe NaM devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paM0?, jahanneNaM caubbhAgapalitovamaM ukkoseNaM addhapalitovamaM pannAsAe vAsasahassehiM abhihiyaM, sUravimANe NaM devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA?, jahanneNaM caubbhAgapalitovamaMukkoseNaMpaliovamaM vaasshssmbbhhiy| tA sUravimANe NaM devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paM0?, jahanneNaM caubbhAgapalitovamaM ukkoseNaM addhapalitovamaM paMcahiM vAsasaehiM abbhahiya, tA gahavimANe NaM devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paM0?, jahanneNaM caubbhAgapalitovamaM ukkoseNaM palitovamaM, tA gahavimANe NaM devINaM kevatiyaM kAlaM ThitI paM0?, jahanneNaM caubhAgapalitovamaM ukkoseNaM addhapalitovamaM / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 sUryaprajJaptiupAsUtram 18/-/127 tA nakkhattavimANe NaM devANaM kevatiyaMkAlaM ThitI paM0?, jahanneNaM caubbhAgapalitovamaM ukkaseNaM addhapaliovamaM tA nakkhattavimANe NaM devANaM kevaiyaM kAlaM ThitI paM0?, jahanneNaM aTThabhAgapalitovamaM ukkoseNaM cubbhaagplitovmN| tA tArAvimANe NaM devANaM pucchA, jahanneNaM aTThabhAgapalitovamaM ukkoseNaM caubbhAgapaliyovamaM, tAtArAvimANe NaM devINaMpucchA, tAjahanneNaM aTThabhAgapalitovamaMukkoseNaM saairegatttthbhaagpliovmN| vR. 'tAjoisiyANaMdevANa'mityAdi, sarvaMsugamayAvatprAbhRtapisamApti, navaraMcandravimAne candradeva utpadyate tatsAmAnikAtmarakSakAdayazca, tatrAtmarakSakAdInAMyathoktAjaghanyA sthitirutkRSTA tucandradevasya tatsAmAnikAdInAM ca, evaM sUryavimAnAdiSvapi bhAvanIyam // mU. (128) tA eesiNaM caMdimasUriyagahanakkhattatArArUvANaM katare 2 hiMto appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, tA caMdA ya sUrA ya eteNaM dovitullA savvatthovA nakkhattA saMkhijjaguNA gahA saMkhijaguNA tArA saMkhijaguNA // prAbhRtaM-18 samAptam (prAmRtaM-19) vRtadevamuktamaSTAdazaMprAbhRtaM, samprati ekonaviMzatitamamArabhyate, tasya cAyamAdhikAraH, yathA 'kati candrasUryA sarvaloke AkhyAtA' iti, tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (129) tA kati NaM caMdimasUriyA savvaloyaM obhAsaMti ujjoeMti taveti pabhAseMti Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu imAo duvAlasa paDivattIo pannattAo, tatthege evamAhaMsu tA ege caMde ege sUre savvaloyaM obhAsati ujjoeti taveti pabhAsati, ege evamAhaMsu 1, ege puNa evamAhaMsutA tinnicaMdA tinnisUrA savvaloyaM obhAseti 4 ege evamAhaMsu 2, ege puNaevamAhaMsu tA AuTiM caMdA AuTiM sUrA savvaloyaM obhAseti ujjoveti taveti pagAsiMti ege evamAsu 3 ege puNa evmaahNsu| eteNaM abhilAveNaM netabvaM sattacaMdA satta sUrA dasa caMdA dasa sUrA bArasa caMdA 2 bAtAlIsaM caMdA 2 bAvattari caMdA 2 bAtAlIsaM caMdasataM 2 bAvattaraM caMdasayaM bAvattari sUrasayaM bAyAlIsaM caMdasahassaM bAtAlIsaM sUrasahassaM bAvattaraM candasahassaM bAvattaraM sUrasahassaM savvaloyaM obhAsaMti ujoti taveti pagAsaMti, ege evmaahNsu| vayaMpuNa evaM vadAmo-tA ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva parikkheveNaM, tAjaMbuddIve 2 kevatiyA caMdA pabhAsiMsuvA pabhAsiMti vA pabhAsissaMti vA?, kevatiyA sUrAtaviMsuvAtaveMti vAtavissaMti vA?, kevatiyA nakkhattAjoaMjoiMsuvA joeMti vAjoissaMti vA? kevatiyA gahA cAraM cariMsu vA caraMti vA carissaMti vA ? kevatiyA tArAgaNakoDikoDIo sobhaM sobhesu vA sobhaMti vA sobhissaMti vA ? tAjaMbuddIve 2 do caMdA pabhAseMsu vA 4 do sUriyA tavaiMsuvA 3, chappannaM nakkhattA joyaM joeMsu vA 3 bAvattari gahasataM cAraM cariMsu vA 3 egaM sayasahassaM tettIsaM ca sahassA nava sayA pannAsAtArAgaNakoDikoDINaMsobhaMsobhaMsu vA3 vR. 'tA kai NamityAdi, tA iti pUrvavat, kati-kiMpramANA Namiti vAkyAlaGktare Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM candrasUryA sarvaloke'vabhAsante-avabhAsamAnA udyotayantaH tApayantaH-prakAzayantaH prabhAsayantaH AkhyAtA iti vadet ? evamukte bhagavAnetadviSaye yAvatyaH pratipattayaH tAvatIrupadazayati-'tatthai' tyAdi, tatra-sarvalokaviSayacandrasUryAstitvaviSaye khalvimAH-vakSyamANasvarUpA dvAdaza pratipattayaH-paratIrthikAbhyupagamarUpA prjnyptaaH| tatra-teSAMdvAdazAnAM paratIrthikAnAMmadhye eke paratIrthikA evamAhuH, tAiti-teSAM paratIrthikAnAMprathamaM svaziSyaM pratyanekavaktavyatopakramekramopadarzanArthaH, ekazcandraH ekaH sUrya sarvalokamavabhAsayati, avabhAsayan udyotayan tApayan prabhAsayan AkhyAta iti vadet, atraivopasaMhAramAha-"ege evamAhaMsu', eke punarevamAhuH-trayazcandrAH trayaH sUryA sarvalokamavabhAsayantaH AkhyAtA iti vadet, upasaMhAravAkyAM 'ege evamAhaMsu' 2, eke punarevamAhurarddhacAturthAzcandrA arddhacaturthA sUryA sarvalokamavabhAsayanti AkhyAtA iti vadet, atraapyupsNhaarH| "ege evamAhaMsu' 3, 'eva'mityAdi evaM-uktena prakAreNa etenAnantaroditenAbhilApena tRtIyAprAbhRtaprAbhRtoktaprakAreNa dvAdazapratipattiSayaM sakalamapi sUtra netavyaM, taccaivam-'sattacaMdA satta sUrA' iti, ege puNa evamAhaMsu tA satta caMdA satta sUrA savvaloyaM sobhAsaMti 4 Ahiyatti vaejjA, ege evamAhaMsu 5, ege puNa evamAhaMsu-tA dasa caMdA dasa sUrA savvaloyaM obhAsaMti 4 Ahiyatti vaejA, ege evamAhaMsu 6 / / ___ egepuNa evamAhaMsutA bAyAlIsaM caMdA bAyAlIsaM sUrA savvaloyaM obhAsaMti4 Ahiyatti vaejjAegeevamAhaMsu7, ege puNa evamAhaMsu-bAvattaricaMdA bAvattariMsUrA svaloyaM obhAsaMti4 Ahiyatti vaejjA ege evamAhaMsu 8, ege puNa evamAhaMsu-bAyAlIsaM caMdasayaM bAyAlIsaM sUrasayaM savvaloyaM obhAseMti 4 Ahiyatti vaejA, ege evamAhaMsu 9, ege puNa evamAhaMsu tA bAvattaraM caMdasayaMbAvattaraM sUrasayaM savvaloyaMobhAseMti 4 Ahiyatti vaejA, ege evamAhaMsu 10, ege puNa evamAhaMsu tA bAyAlIsaM caMdasahassaM bAyAlIsaM sUrasahassaM savvaloyaM obhAsenti 4 Ahiyatti vaejjA ege evamAhaMsu 11, ege puNa evamAhaMsu tA bAvattaraM caMdasahassaM bAkttaraMsUrasahassaM savvaloyaM obhAseti 4 Ahiyatti vaejjA, egeevmaahNsu12|| etAzca sarvAapi pratipattayo mithyArUpAH tathAca bhagavAn svamatamatAbhyaH pRthagbhUtamAha'vayaMpuNa'ityAdi, vayaM punarutpannakevalajJAnAevaM-vakSyamANaprakAreNavadAmaH, tameva prakAramAha-'tA ayaNNa'mityAdi, idaM jambUdvIpavAkyaM pUrvavat paripUrNaM paThanIyaM vyAkhyAnIyaM ca, tA jaMbuddIveNaM dIvedo caMdA ityAdi, jambUdvIpe dvau candrau prabhAsitavantau prabhAseteprabhAsiSyete dravyAstikanayamatena sakalakAlamevaMvidhAyA eva jagatsthiteH sadbhAvAt, tathA dvau sUryau tApitavantau tApayatastApayiSyataH, tathA ekaikasya zazino'STAviMzatirnakSatrANi parivAro jambUdvIpe ca dvau rAzinau tataH SaTpaJcAzannakSatrANi jambUdvIpe candrasUryAbhyAM saha yoga yuktavanti yuJjanti yokSyanti vA, tathA ekaikasya rAzino'STAzItirgrahAH parivAraHtataHzazidvayasatkagrahamIlane sarvasaGkhyayA SaTsaptatyadhika grahazataMbhavati, tat jambUdvIpecAraMcaritavatcarati cariSyatica, tathA ekaikasya rAzinastArAparivAraH koTIkoTInAM SaTSaSTi sahasrANi nava zatAni paJcasaptatyadhikAni jambUdvIpe ca dvau rAzinau tata etattArApramANaMdvAbhyAM guNyate, tata ekaMzatasahasraM trayastriMzatsahasrANi navazatAnipaJcAzadadhikAni Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/129 tArAgaNakoTikoTInAM bhavanti, etAvatpramANAstArA jambUdvIpe zobhitavatyaH zobhante zobhiSyante mU. (130) do caMdA do sUrA nakkhattA khalu havaMti chppnnaa| bAvattaraMgahasataM jaMbuddIve vicaariinnN|| mU. (131) egaMca sayasahassaM tittIsaM khalu bhave shssaaii| navaya satA pannAsA tArAgaNa koddikoddiinnN|| vR.samprativineyajanAnugrahAyayathoktajambUdvIpagatacandrAdisaGghayAsaGgahike dvegAtheAha-'do caMdA ityAdi, ete ca dve api sugame, navaraM 'jaMbuddIve viyArI NaM' tatra Namiti vAkyAlaGktare, tato viyArIti vibhaktipariNAmena candrAdibhiH saha sAmAnAdhikaraNyena yojniiymiti|| mU. (132) tA jaMbuddIvaMNaM dIvaM lavaNe nAmaM samudde vaTTe valayAkArasaMThANasaMThite savvato samaMtA saMparikkhittANaM ciTThati, tAlavaNe NaM samudde kiM samacakkavAlasaMThite visamacakkavAlasaMThite savvato samaMtA saMparikkhittANaM ciTThati, tA lavaNe NaM samudde kiM samacakkavAlasaMThite visamacakkavAlasaMThite?, tAlavaNasamudde samacakkavAlasaMThite no visamacakkavAlasaMThite, tAlavaNasamudde kevaiyaMcakkavAlavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM Ahiteti vadejjA?, tAdo joyaNasatasahassAI cakkavAlavikhaMbheNaMpannarasajoyaNasatasahassAiMekkasIyaMca sahassAiMsataMcaUtAlaM kicivisesUNaM parikkheveNaM Ahiteti vadejjA / tA lavaNasamudde kevatiyaM caMdA pabhAseMsu vA 3?, evaM pucchA jAva kevatiyAu tArAgaNa-koDikoDIo sobhiMsu vA 3? tA lavaNe NaM samudde cattAri caMdA pabhAseMsu vA 3 cattAri sUriyA tavaiMsu vA 3 bArasa nakkhattasataM joyaM joeMsu vA 3 tinni bAvannA mahaggahasatA cAraM cariMsu vA 3 do satasahassA sattaddhiM ca sahassA nava ya satA tArAgaNakoDINaM sobhiMsu vA 3 / mU. (133) pannarasa satasahassA ekkasItaM sataM ca uutaalN| kiMciviseseNUNo lavaNodadhiNo parikkhevo / / mU. (134) cattAri ceva caMdA cattAri ya sUriyA lvnntoye| bArasa nakkhattasayaM gahANa tinneva baavnnaa|| mU. (135) docceva satasahassA sattaSTuiM khalu bhave shssaaii| nava ya satA lavaNajale taaraagnnkoddikoddiinnN|| vR. 'tA jaMbuddIve NamityAdi, tA iti pUrvavat, jambUdvIpaM dvIpaM NamitivAkyAlaGktare lavaNo nAma samudro vRtto valayAkArasaMsthAnasaMsthitaH sarvataH samantAt-sarvAsu dikSu vidikSu cetyarthaH saMparikSipya veSTayitvA tiSThati, evaM ukte bhagavAn gautamaH praznayati-tA lavaNe NaM samudde'iyAdi sugama, bhagavAnAha-'tA samacakkavAle'tyAdi sugamaM, punaH praznayati-'tA lavaNe NamityAdi sugama, bhagavAnAha-'tA do joyaNe'tyAdi, dve yojanazatasahasraM cakravAlaviSkambhena paJcadaza yojanaza-tasahasapaNi ekAzIti sahasrANi zatamekonacatvAriMzadadhikaM kiJcidvizeSonaM parikSepeNa, tathAhi ___ lavaNasamudre ekato'pi dve yojanazatasahasrA cakravAlaviSkambho'parato'pi dve yojanazatasahana madhye ca jambUdvIpo yojanazatasahasamiti sarvasammIlane paJca lakSA bhavanti eteSAM varge Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM 285 jAtAH paJcaviMzatirdaza ca zUnyAni dazabhirguNanejAtAnyekAdazazUnyAni etasya rAzervargamUlAnayane labdhAni paJcadaza lakSANi ekAzIti sahasrANi zatamekamaSTAtriMzadadhikaM , zeSamuddharati SaDviMzatirlakSAzcaturviMzati sahasrANi nava zatAni SaTpaJcAzadadhikAni chedarAzirekatriMzallakSA dvASaSTi sahasraNi dvezateSaTsaptatyadhike etadapekSayA yojanamekaM kiJcidUna labhyate, tata uktaM-"sayaM ca UyAlaM kiMcavisesUNa miti / 'tA lavaNe NaM samudde' ityAdi sugama, ___lavaNasamudre catvAraH zazina ityaSTAviMzatirnakSatrANiturbhirguNyante, tato dvAdazottaraM nakSatrANAM zataM tatra bhavati, aSTAzItizca grahAzcaturbhirguNyante tatastriNi zatAni dvipaJcAzadadhikAni teSAM bhavanti, tArAkoTIkoTInAM SaTSaSTi sahasrANi nava zatAni paJcasaptatyadhikAni caturbhirguNyante tato yathoktaM tArApramANaM bhavati, 'tA lavaNaM NaM samudda'mityAdi sakalamapi sugama, navaraM paridhigaNitaparibhAvanA evaM kartavyA-jambUdvIpasya viSkambhe yojanalakSaM lavaNasyobhayato dve dve yojanalakSe milite iti tAzcatasro lakSAH dhAtakIkhaNDasyobhayatazcatamro 2 lakSA militA aSTau sarvasaGkhyayA jAtAstrayodaza lakSANi tato'sya rAzervargo jAta ekakaH SaTko navakaH zUnyAni ca daza bhUyo dazabhirguNane jAtAnyekAdaza zUnyAni eteSAM vargamUlAnayane labdhAni ekacatvAriMzacchatasahasrANi daza sahasrANi nava zatAni ekaSaSTyadhikAni 4110961 nakSatrAdiparimANamapyaSTAviMzatyAdi- saGghayAni nakSatrAdIni dvAdazabhirguNayitvA svayamAnetavyaM / mU. (136) tA lavaNasamudaM dhAtaIsaMDe nAmaM dIve vaTTe valayAkArasaMThite taheva jAva no visamacaukkavAlasaMThite, dhAtaIsaMDe NaM dIve kevatiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM Ahiteti vadejA?, tA cattAri joyaNasatasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaMItAlIsaMjoyaNasatasahassAiMdasa ya sahassAiM nava ya ekaTe joyaNasate kiMcivisesUNe parikkheveNaM Ahiteti vadejjA / dhAtaIsaMDe dIve kevatiyA caMdA pabhAseMsu vA 3 pucchA taheva dhAtaIsaMDe NaM dIve bArasa caMdA pabhAseMsu vA 3 bArasa sUriyA taveMsu vA 3 tinni chattIsA nakkhattasatAjoaMjoeMsu vA 3 egaM chappannaM mahaggahasahassaM cAraM cariMsu vA 3mU. (137) 'advaiva satasahassA tinni sahassAiM satta ya syaaii| (egasasIparivAro) taaraagnnkoddikoddiio| -sobhaM sobhesu vA 3 mU. (138) dhAtaIsaMDaparirao ItAla dasuttarA stshssaa| nava ya satA egaTThA kiMciviseseNa prihiinnaa| mU. (139) cauvIsaM sasiraviNo nakkhattasatA ya tinni chttiisaa| egaMca gahasahassaM chappannaM dhAtaIsaMDe / mU. (140) aTeva satasahassA tinni sahassAiM satta ya staaii| dhAyaisaMDe dIve tArAgaNakoDikoDINaM // vR. 'tA dhAyaikhaMDaNNaM', etadapi sakalaM sugama, 'tA kAloe NaM samudde' ityAdi, etadapi sugama, navaraM parikSepagaNitabhAvanA iyaM-kAlodasamudrasya ekato'picakravAlatayA viSkambho'STau yojanalakSA aparato'pIti SoDaza dhAtakIkhaNDasya ekato'pi catamro lakSAaparato'pItyaSTau Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/140 lavaNasamudrasya ekato'pi dve lakSe aparato'pIti catano ekA lakSA jambUdvIpasyeti sarvasaGghayayA ekonatriMzallakSAH eteSAM vargo vidhIyate jAto'STakazcatuSka ekakaH zUnyAni daza tato dazabhirguNane jAtAnyekAdaza zUnyAni teSAM vargamUlAnayane labdhaM yathoktaM paridhiparimANaM, zeSaM triko navakastrakastrako navakaH saptakaH paJcakaH iti yadavatiSThate tadapekSayA vizeSAdhikatvamuktaM, 'ekkanauI sayarAI sayasahassAiM 'ti ekanavati zatasahasrANi saptatAni - saptatisahasrAdhikAni, nakSatrAdiparimANaM ca aSTAviMzatyAdisaGkhyAni nakSatrAdIni dvAcatvAriMzatA guNayitvA bhA0 / mU. (141) tA dhAyaIsaMDaM NaM dIvaM kAloyaNe nAmaM samudde vaTTe valayAkArasaMThANasaMThite jAva no visabhacakkavAlasaMThANasaMThite, tA kAloyaNe NaM samudde kevatiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM Ahiteti vadejjA ?, tA kAloyaNe NaM samudde aTTha joyaNasatasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM pannatte ekkanautiM joyaNasayasahassAiM sattariM ca sahassAiM chacca paMcuttare joyaNasate kiMcivisesAdhie parikkheveNaM Ahiteti vadejjA / tA kAloyaNe NaM samudde kevatiyA caMdA pabhAseMsu vA 3 pucchA, tA kAloyaNe samudde bAtAlIsaM caMdA pabhAseMsu vA 3 bAyAlIsaM sUriyA taveMsu vA 3 ekkArasa bAvattarA nakkhattasatA joyaM joiMsu vA 3, tinni sahassA chacca channauyA mahagahasayA cAraM cariMsu vA 3 aTThAvIsaM ca sahassAiM bArasa sayasahassAiM nava ya sayAiM pannAsA tArAgaNakoDikoDIo sobhaM sobheMsu vA sohaMti vA so bhissaMti vA / pU. (142) mU. (143) mU. (144) mU. (145) vR. 'tA kAloyaM NaM samuddaM pukkharavareNa' mityAdi sugamaM, gaNitabhAvanA tivyaM - puSkaravaradvIpasya pUrvataH SoDaza lakSA aparato'pIti dvAtriMzat lakSAH kAlodadheH pUrvato'STau aparato'pyaSTAviti SoDaza dhAtakIkhaNDasya ekato'pi catano lakSA aparato'pi catana ityaSTau lavaNasamudre ekato'pi dve lakSe aparato'pi dve iti catasro jambUdvIpo lakSamiti sarvasaGklanayA jAtA ekaSaSTirlakSAH etasya rAzervargo vidhIyate jAtastrikaH saptako dvika ekakaH daza ca zUnyAni tA dazabhirguNane jAtAni zUnyA yekAdaza eteSAM vargamUlAnayane labdhaM yathoktaM paridhiparimANaM, nakSatrAdiparimANaM cASTAviMzatyAdisaGkhyAni nakSatrAdIni catuzcatvAriMzena zatena guNayitvA svayaM paribhA0 / mU. (146) tA kAlIyaM NaM samuddaM pukkharavare nAmaM dIve vaTTe valayAkArasaMThANasaMThite savvato samatA saMparikkhittANaM ciTThati, tA pukkharavare NaM dIve kiM samacakkavAlasaMThie visamacakkavAlasaMThie tA samacakkavAlasaMThie no visamacakkavAlasaMThie, tA pukkharavare NaM dIve kevaiyaM samacakkavAlavikkhaMbheNaM ?, kevaiaM parikkheveNaM ?, tA solasa joyaNasayasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM egA "ekkAnauI satarAI sahassAI parirato tassa / ahiyAI chacca paMcuttarAI kAlodadhivarassa / bAtAlIsaM caMdA bAtAlIsaM ca dinakarA dittA / kAlodadhimi ete caraMti saMbaddhalesAgA // nakkhattasahassaM egameva chAvattaraM ca satamannaM / chacca sayA channauyA mahaggahA tinni ya sahassA / aTThAvIsaM kAlodahiMmi bArasa ya sahassAiM / nava ya sayA pannAsA tArAgaNakoDikoDINaM // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM - 287 joyaNakoDIbAnautiM ca satasahassAiMauNAvannaMca sahassAiM aTThacaunautejoaNasateparikkheveNaM Ahiteti vdejaa| tA pukkharavareNaMdIvekevatiyA caMdA pabhAseMsuvA 3 pucchAtadhevatAcotAlacaMdasadaM pabhAseMsu vA 3 cottAlaM sUriyANaM sataM tavaiMsu vA 3 cattAri sahassAI battIsaM ca nakkhattA joaM joeMsuvAibArasa sahassAiMchacca bAvattarA mahaggahasatA cAraM cariMsu vA 3channautisayasahassAI coyAlIsaM sahassAiM cattAri ya sayAiM tArAgaNakoDikoDINaM sobhaM sobhesu vA 3 / mU. (147) 'koDI bAnautI khalu auNAnautiM bhave shssaaii| aTThasatA caunautA ya parirao pokkhrvrss| mU. (148) cottAlaM caMdasataM cattAlaM ceva sUriyANa sataM / pokkharavaradIvammica carati ete pbhaasNtaa|| mU. (149) cattAri sahassAiMchattIsaM ceva huMti nkkhttaa| chacca satA bAvattara mahaggahA bAraha shssaa|| mU. (150) channauti sayasahassA cottAlIsaM khalu bhave shssaaii| cattAriya satA khalu tArAgaNakoDikoDINaM // vR. 'tA pukkharavarassa NamityAdi, tA iti pUrvavat, puSkaravarasya dvIpasya bahumadhyadezabhAge mAnuSottaronAma parvataH prajJaptaH, saca vRtto, vRttaMcamadhyapUrNamapi bhavatiyathA kaumudIkSaNe zazAMkamaNDalaM tatastadrUpatAvyavacchedArthamAha-valayAkArasaMsthAnasaMsthitoyaHpuSkaravaradvIpaMdvidhA sarvAsu dikSu vidikSu ca vibhajamAno vibhajamAnastiSThati, kenollekhena dvidhA vibhajamAnastiSThati ata Aha-tadyathA-abhyantarapuSkarArddhacabAhyapuSkararddhaca, cazabdaH samuccaye, kimuktabhavati?-mAnuSottarAtparvatAdarvAk yat puSkarArddhaM tadabhyantarapuSkarArddhaM yatpunastasmAnmAnuSottarAtparvatAtparataH puSkarArddhaM tadvAhyapuSkarArddhamiti, 'tA abhitarapukkharaddhe Na mityAdi sarvamapi sugama, navaraM paridhigaNitabhAvanA prAgvatkarttavyA, nakSatrAdiparimANaM cASTAviMzatyAdisaGkhyAni nakSatrAdIni dvAsaptatyA guNayitvA paribhAvanIyaM / / mU. (151) tA pukkharavarassaNaM dIvassa bahumajjhadesabhAe mANusuttare nAmaMpavvae valayAkArasaMThANasaMThite jeNaM pukkharavaraM dIvaM dudhA vibhayamANe 2 ciTThati, taMjahA-abhitarapukkharaddhaM ca bAhirapukkharaddhaM ca, tA abhitarapukkharaddhe NaM kiM samacakavAlasaMThie visamacakkavAlasaMThie tA samacakkavAlasaMThie no vismckkvaalsNtthite| tAabhitarapukkharaddhe NaM kevatiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM parikkheveNaM Ahiteti vadejA? tA aTTha joyaNasatasahassAI cakkavAlavikhaMbheNaM ekaM joyaNakoDI bAyAlIsaM ca sayasahassAI tIsaM ca sahassAiM do auNApanne joyaNasate parikkheveNaM Ahiteti vdejaa| tA abhitarapukkharaddhe NaM kevatiyA caMdA pabhAseMsu vA 3 kevatiyA sUrA taviMsu vA 3 pucchA, bAvattari sUriyA tavaiMsu vA 3 doNNi solA nakkhattasahassA joaMjoeMsuvA3cha mahaggahasahassA tinni ya battIsA cAraM careMsu vA3aDatAlIsasatasahassA bAvIsaM ca sahassA donni ya satA tArAgaNa koDikoDINaM sobhaM sobhiMsu vA 3 / tAsamayakkhetteNaM kevatiyaM AyAmavikhaMbheNa kevaiyaM parikkheveNaM Ahiteti vadejjAtA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/151 paNatAlIsaMjoyaNasatasahassAiMAyAmavikkhaMbheNaM ekAjoyaNakoDIbAyAlIsaMca satasahassAI doNNi ya auNApanne joyaNasate parikkheveNaM Ahiteti vadejjA, tA samayakkheteta NaM kevatiyA caMdA pabhAseMsu vA 3 pucchA tadheva, tA battIsaM caMdasataM pabhAseMsu vA3battIsaM sUriyANa sataMtavaiMsu vA 3 tinni sahassA chacca channautA nakkhattasatA joyaMjoeMsu vA 3 ekkarasa sahassA chacca solasa mahaggahasatA cAraM cariMsu vA 3 aTThAsItiM satasahassAiM cattAlIsaM ca sahassA satta ya sayA tArAgaNakoDIkoDINaM sobhaM sobhiMsu vA 3 / vR. samprati manuSyakSetravaktavyatAmAha-'tA mANusakhetteNaM kevaiya'mityAdi sugama, navaraM mAnuSakSetrasyAyAmaviSkambhaparimANaM paJcacatvAriMzallakSAevaMekA lakSAjambUdvIpetatolavaNasamudre ekato'pi dve lakSe aparato'pi dve lakSe iti catana : dhAtakIkhaNDe ekato'pi catasro lakSA aparato'- pItyaSTau kAlodasamudre eka to'pi aSTAvaparato'pyaSTAviti SoDaza abhyantarapuSkarAddhe'pyekato'- pyaSTau lakSA aparato'pIti SoDazeti sarvasaGkhyayA paJcacatvAriMzallakSAH, paridhigaNitaparibhAvanA tu 'vikkhaMmbhavaggadahaguNe'tyAdikaraNavazAt svayaM karttavyA, nakSatrAdiparimANaMtu aSTAviMza-tyAdisaGkhyAninakSatrAdInyekazaziparivArabhUtAni dvAtriMzena zatena guNayitvA svayamAnetavyaM / mU. (152) aTeva satasahassA abhitarapukkharassa vikhNbho| paNatAlasayasahassA mANusakhettassa vikhaMbho // vR. 'advaiva sayasahassA ityAdi, atra gAthApUrvArddhanAbhyantarapuSkarArddhasya viSkambhaparimANamuktaM, uttarArddhana maanusskssetrsy| mU. (153) koDI bAtAlIsaM sahassa dusayA ya aunnpnnaasaa| mANusakhettaparirao tameva ya pukkharaddhassa // vR. 'koTI'tyAdi, ekAyojanakoTIdvAcatvAriMzat-dvicatvAriMzacchatasahasrodhikAtriMzat sahasroNi dve zate ekonapaJcAzadadhike 24230249 etAvatpramANo mAnuSakSetrasya parirayaH, eSa etAvatpramANa eva puSkarArddhasya-abhyantarapuSkarArddhasyApi parirayaH / mU. (154) bAvattariMca caMdA bAvattarimeva dinnakarA dittaa| pukkharavaradIvaDDe caraMti ete pbhaaseNtaa|| mU. (155) tinni satA chattIsA chacca sahassA mhgghaannNtu| nakhattANaMtubhave solAiMduve shssaaiN|| mU. (156) aDayAlasayasahassA bAvIsaM khalu bhave shssaaii| do ta saya pukkharaddhe tArAgaNakoDi koddiinnN|| vR.'bAvattariMcacaMdA' ityAdigAthAtrayamabhyantarapuSkarArddhagatacandrAdisaGkhyAprapAdakaMsugama, ydpic| mU. (157) battIsaM caMdasataM battIsaM ceva sUriyANa sataM / sayalaM mANusaloaMcaraMti ete pbhaaseNtaa|| mU. (158) ekkArasa ya sahassA chappiya solA mahaggahANaM tu / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM - 289 chacca satA channauyA nakkhattA tinniya sahassA // mU. (159) aTThAsIi cattAiM satasahassAiM mnnuylogNmi| satta ya satA aNUNA taaraagnnkoddikoddiinnN|| vR. 'battIsaM caMdasaya mityAdi gAthAtrayaM sakalamanuSyalokagatacandrAdisaGkhyApratipAdakaM tadapisugama, 'aTThAsII cattA iti aSTAzItizatasahasrANicatvAriMzAni-catvAriMzatsahasrAdhikAni zeSaM gatArthaM, samprati sakalamanuSyalokagatatArAgaNasyaivopasaMhAramAhamU. (160) eso tArApiMDo savvasamAseNa mnnuyloyNmi| bahitA puNa tArAo jiNehiM bhaNiyA asaMkhejAo!" vR. 'eso' ityAdi, eSaH-anantaragAtoktasaGkhyAkastArApiNDaH sarvasaGkhyayAmanuSyaloke AkhyAta iti gamyate, bahiH punarmanuSyalokAt yAstArAstA jinaiH-sarvahastIrthakRbhirbhaNitA asaGkhyAtAH, dvIpasamudrANAmasaGkhyAtatvAt, pratidvIpaM pratisamudraM ca yathAyogaM saGkhyeyAnAmsaGkhyeyAnAMca tArANAM sdbhaavaat| mU. (161) evatiyaM tAragaMjaMbhaNiyaM mANusaMmi logNmi| cAraM kalaMbuyApupphasaMThitaM jotisNcrti| vR. evatiya'mityAdi, etAvatsaGkhyAkaMtArAparimANaM yadanantara bhaNitaM mAnuSe loke tat jyotiSkaM-jyotiSkadevavimAnarUpaM kadambapuSpasaMsthitaM kadambapuSpavat adhaHsaGkucitaMupari vistIrNamuttAnIkRtArddhakapitthasaMsthAnasaMsthitamityarthaHcAraMcaraticAraMpratipadyate, tathAjagatsvAbhAvyAta, tArAgrahaNaM copalakSaNaMtena sUryAdayo'piyatoktasaGkhyAkAmanuSyaloketathAjagatsvAbhAvyAcAraM pratipadyante iti draSTavyaM / ' mU. (162) ravisasiMgahanakkhattA evatiyA AhitA mnnuyloe| jesiM nAmAgotaM na pAgatA pnnvehNti|| vR. sampratyetadagatamevopasaMhAramAha-ravI'tyAdi, ravizazigrahanakSatrANi upalakSaNametat tArakANica etAvanti-etAvatsaGghayAniAkhyAtAni sarvajJairmanuSyaloke, yeSAM kimityAha-yeSAM sUryAdInAM yathoktasaGkhyAkAnAM sakalamanuSyalokabhAvinAM pratyekaM 'nAmagotrANi ihAnvarthayuktaM nAma siddhAntaparibhASayA nAmagotramityucyate, tato'yamarthaH-nAmagotrANi-anvarthayuktAni nAmAni yadivA nAmAnica gotrANicanAmagotrANiprAkRtA-anatizayinaH puruSAna kadAcanApiprajJApanAyiSyanti, kevalaM yadA tadA vA sarvajJA eva, tata idamapi sUryAdisaGkhyAnaM prAkRtapuruSAMprameyaM sarvajJopadiSTamiti samyak zraddheyamiti / mU. (163) chAvalui piDagAiM caMdAdicANa mnnuloyNmi| do caMdA do sUrA ya huMti ekke kae pidde|| vR. 'chAvaTThI piDagAI'ityAdi, iha dvau candrau dvau sUryau caikaM piTakamucyate, itthambhUtAni ca candrAdityAnAM piTakAni sarvasaGkhyayA manuSyaloke bhavanti SaTSaSTi-SaTSaSTisaGkhyAkAni / atha kiMpramANaMpiTakamiti piTakapramANamAha-ekaikasminnapi piTake dvaucandrau dvau sUryau bhavataH, kimuktaM | 12|191 Jailh Education International Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/163 bhavati ?-dvau candrau dvau sUryAvityetAvatpramANamekaikaM candrAdityAnAM piTakamiti, evaMpramANaM ca piTakaMjambUdvIpe, ekaMjambUdvIpedvayoreva candramasoIyoreva ca sUryayorbhAvAt, dvepaTake lavaNasamudve tatra caturNAM candramasAM caturNAM ca sUryANAM bhAvAt, evaM SaT piTakAni dhAtakIkhaNDe ekaviMzati kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarA. iti bhavanti sarvamIlane candrAdityAnAM SaTSaSTi piTakAni / mU. (164) chAvaSTiM piDagAiM nakkhattANaM tu mnnuyloyNmi|| chappannaM nakkhattA hu~ti ekekkae pidde| vR. 'chAvaTThI'tyAdi, sarvasminnapi manuSyaloke sarvasaGkhyayA nakSatrANAM piTakAni bhavanti SaTSaSTi, nakSatrapiTakapramANaMca rAzidvayasambandhinakSatrasaGkhyAparimANaM, tathA cAha-ekaikasmin piTake nakSatrANibhavantiSaTpaJcAzatsaGkhyAni, kimuktaM bhavati?-SaTpaJcAzanakSatrasaGkhyAkamekaikaM nakSatrapiTakaM, atrApi SaTSa,TisaGkhyAbhAvanA evaM-ekaM nakSatrapiTakaM jambUdvIpe dve lavaNasamudre SaTghAtakIkhaNDe ekaviMzati kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarAH iti / mU. (165) chAvaDhi piDagAiM mahAgahANaM tu mnnuyloyNmi| chAvattaraM gahasataM hoi ekekae pidde|| vR.'chAvaTThI'tyAdi, mahAgrahANAmapi sarvasminmanuSyaloke sarvasaGghayayApiTakAni bhavanti SaTSaSTi, grahapiTakapramANaMca rAzidvayasambandhigrahasaGkhyAparimANaM, tathAcAha-ekaikasmingrahapiTake bhavati SaTsaptatyadhikaM grahazataM, saptatyadhikagrahazataparimANamekaikaM grahapiTakamiti bhAvaH, SaTSaSTisaGkhyAbhAvanAca praagvtkrtvyaa| mU. (166) cattAriya paMtIo caMdAicANa mnnuyloymmi| chAvaDhi 2 ca hoi ekekayA pNtii|| vR.'cattAriya'ityAdi, iha manuSyaloke candrAdityAnAM paGktyazcatana bhavanti, tadyathA-dve paGktIcandrANAM TesUryANAM, ekaikAca paGktirbhavati SaTSaSTi-SaTSaSTisUryAdisaGkhyA, tadbhAvanA caivaM-ekaH kila sUryo jambUdvIpe merau dakSiNabhAge cAraMcaran varttate eka uttarabhAge ekazcanadramA meroH pUrvabhAgeeko'parabhAge, tatrayo merodakSiNabhAgesUryacAraMcaran vartatetatsamazraNivyavasthitau dvaudakSiNabhAgesUryaulavaNasamudreSaTrAtakIkhaNDe ekaviMzati kAlodeSaTtriMzat abhyantarapuSkarAr3e ityasyAM sUryapaGktau SaTSaSTi sUryA, yo'pi ca meroruttarabhAge vyavasthitaH sUryazcAraM caran vartate asyApi samazreNyA vyavasthitau dvAvuttarabhAge sUryau lavaNasamudre dhAtakIkhaNDe SaT ekaviMzati kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarAddhe ityasyAmapi paGktau sarvasaGkhyayA SaTSaSTi sUryA, tathA yo meroH kila pUrvabhAge cAraM varan varttate candramAH tatsamazreNivyavasthitI dvau pUrvabhAga eva candramasau lavaNasamudreSaTdhAtakIkhaNDe ekhaviMzati kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarAHityasyAMcandrapaGktI sarvasaGkhyayA SaTSaSTizcandramasaH, evaM yo meroraparabhAge candramAstanmUlAyAmapi paGktau SaTSaSTizcandramaso veditavyAH / 'chAvaTThI ityaadi| mU. (167) chappannaM paMtIo nakkhattANaM tumnnuyloyNmi| chAvaDiM 2 havaMti ekke kayA pNtii|| vR. nakSatrANAM manuSyaloke sarvasaGkhyayA paGktyo bhavanti SaTpaJcAzat, ekaikA ca Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM - paGktirbhavati SaTSaSTiH-SaTSaSTinakSatrapramANA ityarthaH, tathAhi-asmin kila jambUdvIpe dakSiNato'rddhabhAge ekasya rAzinaH parivArabhUtAni abhijidAdInyaSTAviMzatinakSatrANi krameNa vyavasthitAni cAraM caranti uttarato'rddhabhAge dvitIyasya zazinaH parivArabhUtAni aSTAviMzatisaGkhyAkAnyabhijidAdInyevanakSa-trANikrameNavyavasthitAni, tatra dakSiNato'rddhabhAge yadabhijinnakSatratatsamazreNivyavasthite dve abhijinnakSatrelavaNasamudre SaTyAtakIkhaNDe ekaviMzati kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarA.iti sarvasaGkhyayASaSTirabhijinnakSatrANipaGkatyAvyavasthitAni, evaM zravaNAdInyapi dakSiNa-to'rddhabhAgepaGktyA vyavasthitAniSaTSaSTisaGkhyAkAni bhAvanIyAni, uttarato'pyarddhabhAge yadabhijinnakSatraM tatsamazreNivyavasthite uttarabhAge eva dve abhijinnakSatre lavaNasamudreSaTghAtakIkhaNDe ekaviMzatikAlodeSaTtriMzat puSkarAH, evaM zravaNAdipaGaktayo'pi pratyekaM SaTSaSTisaGkhyAkA veditavyA iti bhavanti sarvasaGkhyayA SaTpaJcAzanakSatrANAM paGktyaH , ekaikA ca paGktiSaTSaSTisaGkhayeti 'chaavtttthii'tyaadi| mU. (168) chAvattaraMgahANaM paMtisayaM havati mnnuyloyNmi| chAvaDiM 2 havai ya ekkekayA pNtii|| vR.grahANAmaGgArakaprabhRtInAM sarvasaGkhyayA manuSyalokeSaTsaptatyadhikaMpaGktizataM ekaikA capaGktirbhavati SaTSaSTi-SaTSaSTigrahasaGkhyA, atrApIyaMbhAvanA-iha jambUdvIpe dakSiNato'rddhabhAge ekasya rAzinaH parivArabhUtA aGgArakaprabhRtayo'STAzItirgrahAH, uttaro'rddhabhAge dvitIyasya rAzinaH parivArabhUtA aGgArakaprabhRtaya evASTAzIti, tatra dakSiNato'rddhabhAge yo'GgArakanAmA grahastatsamazreNivyavasthitau dakSiNabhAge eva dvAvaGgArakau lavaNasamudre SaTghAtakIkhaNDe ekaviMzati kAlode SaTtriMzadabhyantarapuSkarAddhe itiSaTSaSTi-evaM zeSAapi saptAzItirgrahAH paGktyA vyavasthitAHH pratyekaMSaTSa,STirveditavyAH, evamuttarato'pyarddhabhAgeaGgArakaprabhRtInAmaSTAzItergrahANAMpaGktyaH pratyekaM SaTSaSTisaGkhyAkA bhAvanIyA iti bhavatisarvasaGkhyayA grahANAMSaTsaptataMpaGktizatamekaikA ca pngktissttssssttisngkhyaaketi| mU. (169) te meruyaNucaraMtA padAhiNAvattamaMDalA svve| aNayavaTThiyajogehiM caMdA sUrA gahagaNA ya / / vR. 'te merumanucaraMtI'tyAdi, te manuSyalokavartinaH sarve candrAH sarve sUryA sarve ca grahagaNA anavasthitaiH yathAyogamanyairanyairranakSatreNasahayogairupalakSitAH 'payAhiNAvattamaMDalA' itiprakarSaNasarvAsu dikSu vidikSu ca paribhramatAM candrAdInAM dakSaiNa eva merurbhavati yasminnAvarttane- maNDalaparibhramaNarUpesapradakSiNaH pradakSiNAvarto yeSAM maNDalAnAMtAnitathA pradakSiNAvartAnimaNDalAni yeSAMte tathA, merumanulakSIkRtya caranti, etenaitaduktaM bhavati-sUryAdayaH samastAapimanuSyalokavartinaH pradakSiNAvartamaNDalagatyAparibhramantIti,ihacandrAdityagrahANAMmaNDalAni anavasthitAni, yathAyogamanyasmin anyasmin maNDale yeSAM snycaaritvaat| mU. (170) nakhattatAragANaM avahitA maMDalA munneyvvaa| te'viya padAhiNAvattameva meruM anucaraMti // vR. nakSatratArANAM tu maNDalAnyavasthitAnyeva, tathA cAha-'nakkhatte'tyAdi, nakSatrANAM Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/170 tArakANAMcamaNDalAnayavasthitAni jJAtavyAni, kimuktaM bhavati?-AkAlaM pratiniyatamekaikaM nakSatrANAM tArakANAM ca pratyekaM maNDalamiti, na cetthamavasthitamaNDalatvoktAvevamAzaGkttIyaM yathaiteSAM gatireva na bhavatIti, yata Aha-'te'viya'ityAdi, tAnyapi-nakSatrANitArakANi ca, sUtre puMstva-nirdezaHprAkRtatvAt, pradakSiNAvarttameva, idaMkrayAvizeSaNaM, merumanulakSIkRtya caranti, etacca meruM lakSIkRtya pradakSiNAvarta teSAM caraNaM pratyakSata evopalakSyata iti saMvAdi / mU. (171) rayaNikaradiNakarANaM uddhaM ca ahe va saMkamo ntthi| maMDalasaMkamaNaM puNa sambhaMtarabAhiraM tirie|| vR. 'rayaNiyare' tyAdi, rajanikaradinakarANAM-candrAdityAnAmUrdhvamadhazcasaGkramona bhavati, tathAjagatsvAbhAvyAt, tiryak punarmaNDaleSusaGkramaNaMbhavati, kiMviziSTamityAha-sAbhyantarabAhyaMabhyantaraM ca bAhyaM ca abhyantarabAhyaM sahAbhyantarabAhyena vartate iti sAbhyantarabAhyaM, etaduktaM bhavatisarvAbhyantarAnmaNDalAtparataH tAvanmaNDaleSu saGkramaNaM yAvat sarvabAhyamaNDalaM sarvabAhyAcca maNDalAdAk tAvanmaNDaleSu saGka maNaM yAvat sarvAbhyantaramiti / mU. (172) rayaNikaradinakarANaM nakkhattANaM mahaggahANaM ca / cAraviseseNa bhave suhadukkhavidhI mnnussaannN|| vR. 'rayaNiyare'tyAdi, rajanikaradinakarANAM-candrAdityAnAM nakSatrANAM ca mahAgrahANAMca cAravizeSeNa-tena tena cAreNa sukhaduHkhavidhayo manuSyANAM bhavanti, tathAhi-dvividhAni santi sadA manuSyANAMkamaNi, tadyathA-zubhavedyAniazubhavedyAni ca,karmaNAMca sAmAnyato vipAkahetavaH paJca, tadyathA-dravyaM kSetraM kAlo bhAvo bhavazca, uktaM c||1|| "udayakkhayakkhaovasamovasamA jaMca kammuNo bhnniyaa| davvaM ca khettaM kAlaM bhavaMca bhAvaMca saMpappa // " zubhakarmaNAM prAyaHzubhavedyAnAMca karmaNAMzubhadravyakSetrAdisAmagrI vipAkaheturazubhavedyAnAmazubhadravyakSetrAdisAmagrI, tato yada yeSAM janmanakSatrAdivirodhI candrasUryAdInAM cAro bhavati tadA teSAMprAyo yAnyazubhavedyAnikarmANitAnitAMtathAvidhAM vipAkasAmagrImavApya vipAkamAyAnti, vipAkamAgatAnica zarIrarogotpAdanenadhanahAnikaraNatovApriyaviprayogajananena vA kalahasaMpAdanato vA duHkhamutpAdayanti, yadAca yeSAMcanmanakSatrAdyanukUlaH candrAdInAM cArastadA teSAM prAyo yAni zubhavedyAnikarmANitAnitAMtathAvidhAM vipAkasAmagrImadhigamya vipAkaMpratipadyante, prapannavipAkAni catAni zarIranIrogatAsampAdanatodhanavRddhikaraNena vA vairopazamanataH priyasamprayogasampAdanato vAyadivA prArabdhAbhISTaprayojananiSpattikaraNataH sukhamupajanayanti, ata eva mahIyAMsaH paramavivekino'lpamapi prayojanaM zubhatithinakSatrAdAvArabhantena tuyathAkathaMcana, ataeva jinAnAmapyAjJA pravrAjanAdikamadhikRtyesthamavarttiSTayathA zubhakSetre zubhAMdizamabhimukIkRtya zubhetithinakSatramuhUrtAdau pravrAjanavratAropaNAdi karttavya, nAnyathA, tathA coktaM pnycvstuke||1|| "sAjiNANamANA khittAIyA ya kammaNo bhnniyaa| udayAikAraNaM jaM tamhA savvattha jaiyavvaM // " asyA akSaragamanikA-eSA jinAnAmAjJA zubhe kSetre zubhAM dizamabhimukhIkRtya zubhe Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM - 293 tithinakSatramuhUrtAdau pravrAjanavratAropaNAdi karttavyaM, nAnyathA, apica-kSetrAdayo'pikarmaNAmudayAdikAraNaM bhagavadbhiruktAH, tato'zubhadravyakSetrAdisAmagrI prApya kadAcidazubhavedyAnikarmANi vipAkaM gatvodayamAsAdayeyuH, tadudaye ca gRhItavratabhaGgAdidoSaprasaGgaH, zubhadravyakSetrAdisAmanyAM tuprAyo nAzubhakarmavipAkasambhava iti nirvighnaM sAmAyikaparilApanAdi, tasmAdavazya chadmasthena sarvatra zubhakSetrAdau yatitavyaM / yetu bhagavanto'tizayinaste atizayabalAdeva savighnaM nirvighnaM vA samyagadhigacchanti tena zubhatithimuhUrtAdikamapekSante iti na tanmArgAnusaraNaM chadmasthAnAMnyAyyaM, tenayeparamamunipa-yupAsitapravacanaviDambakA aparimalitajinazAsanopaniSadbhUtazAstraguruparamparAyAtanirava-dhavizadakAlocitasAmAcArIpratipanthinaH svamatikalpisAmAcArIkA abhidadhati yathA-na pravrAjanAdiSu zubhatithinakSatrAdinirIkSaNaM karttavyaM, na khalu bhagavAn jagatsvAmI pravrAjanAyopasthiteSu zubhatithyAdinIrIkSaNaM kRtavAniti te apAstA draSTavyAH / mU. (173) tesiM pavisaMtANaM tAvakkhettaM tu vaDDhate niyayaM / teNeva kameNa puNo parihAyati nikkhmNtaannN|| vR.'tesimityAdi, teSAM-sUryanacandramasAMsarvabAhyAt maNDalAdabhyantaraM pravizatAMtApakSetraM pratidivasaMkrameNa niyamAdAyAmato varddhate, yena ca krameNaparivarddhate tenaivakrameNa sarvAbhyatarAnmaNDalAda bahiH niSkramatAM parihIyate, tathAhi-sarvabAhye maNDale cAraM caratAM sUryAcandramasAM pratyekaM jambUdvIpacakravAlasya dazadhApravibhaktasya dvau dvau bhAgau tApakSetraM, tataH sUryasyAbhyantaraM pravizataH pratimaNDalaM SaSTyadhikaSaTtriMzacchatapravibhaktasya dvau dvau bhAgau tApakSetrasya varddhate, candramasastu maNDaleSupratyekaMpaurNamAsIsambhave krameNapratimaNDalaMSaDviMzatiSaDviMzatirbhAgAH saptaviMzatitamasya caekaH saptabhAga iti varddhate, evaM ca krameNa pratimaNDalamabhivRddhau yadA sarvAbhyantare maNDale cAraM carataH tadA pratyekaMjambUdvIpacakravAlasya trayaH paripUrNA dazabhAgAstApakSetraM, tataH punarapi sarvAbhyantarAnmaNDalAbahiniSkramaNe sUryasya pratimaNDalaM SaSTyadhikaSaTtriMzacchatapravibhaktasya jambUdvIpacakravAla dvau dvau bhAgau parihIyete, candramasastumaNDaleSupratyekaM paurNamAsIsambhave krameNapratimaNDalaM SaDviMzatirbhAgAH saptaviMzatitamasya ca bhAgasya ekaH saptabhAga iti| mU. (174) tesiM kaMbuyApupphasaMThitA huMti tAvakhettapahA / aMto ya saMkuDA bAhi vitthaDA cNdsuuraannN|| vR. 'tesimityAdi, teSAM candrasUryAdInAMtApakSetrapathAH kalambukApuSpasaMsthitA-nAlikApuSpAkArA bhavanti, etadeva vyAcaSTe-antaH-merudizisaGkucitA, bahi-lavaNadizi vistRtA, etacca prAgeva caturthe prAbhRte bhAvitamiti nabhUyo bhaavyte| -samprati candramasamadhikRtya gautamaH praznayatimU. (175) keNaM vaDdati caMdo? parihANI keNa huMti cNdss| kAlo vA joNho vA keNa'nubhAveNa caMdassa // vR. 'keNa mityAdi, kena kAraNena zuklapakSe candro varddhate?, kena vA kAraNena candrasya kRSNapakSe parihAnirbhavati, kena vA anubhAvena-prabhAvena candrasya ekaH pakSaH kRSNo bhavati eko jyotsnaH-zukla iti?, evamukte bhagavAnAha_mU. (176) kiNhaM rAhuvimANaM niccaM caMdeNa hoi avirahitaM / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/176 caturaMgulamasaMpattaM hicA caMdassa taM carati // vR. 'kiNha'mityAdi, iha dvividho rAhustadyathA-parvarAhuH nityarAhuzca, tatra parvarAhuH sa ucyate yaH kadAcidakasmAtsamAgatya nijavimAnena candravimAnaM sUryavimAnaMca antaritaM karoti, antariteca kRte loke grahaNamiti prasiddhi, sa iha na gRhyate, yas nityarAhustasya vimAnaM kRSNaM, tacca tathA- jagatsvAbhAvyAt candreNa saha nityaM-sarvakAlamavirahitaM tathA caturaGgulena-caturbhiragulairaprAptaM satcandravimAnasyAdhastAccarati, taccaivaMcarat zuklapakSe zanaiH zanaiHprakaTIkaroticandramasaM kRSNapakSe ca zanai, zanairAvRNoti, tathA cAhamU. (177) bAvaDiM 2 divase 2 tu sukkpkkhss| jaM parivahati caMdo khaveitaM ceva kaalennN| vR. 'bAvahimityAdi, iha dvASaSTibhAgIkRtasya candravimAnasya dvaubhAgAvuparitanAvapAkRtya zeSasya paJcadazabhirbhAgehate ye catvArobhAgA labhyante tedvASaSTizabdenocyante, 'avayavesamudAyopacArAt', etacca vyAkhyAn jIvAbhigamacUNyArdidarzanataH kRtaM, napunaH svamanISikayA,tathAcAsyA eva gAthAyA vyAkhyAne jIvAbhigamacUrNi-"candravimAnaM dvASaSTibhAgIkriyate, tataH paJcadazabhirbhAyo hriyate, tatra catvAro bhAgA dvASaSTibhAgAnAM paJcadazabhAgena labhyante, zeSau dvau bhAgau, etAvad dine dine zuklapakSasya rAhuNAmucyate" ityAdi, evaMca satiyat samavAyAGgasUtra-'sukkapakkhassa divase 2 caMdo bAvaDiM bhAge parivaDDaitti tadapyevameva vyAkhyeyaM, sampradAyavazAddhi sUtraM vyAkhyeyaM, na svamanISikayA, sampradAyazca yathoktasvarUpa iti, tatra zuklapakSasya divase yat-yasmAtkAraNAt candro dvASaSTi :2 bhAgAn-dvASaSTibhAgasatkAn caturazcaturo bhAgAn yAvatparivarddhate, 'kAlena' kRSNapakSenapunardivasedivasetAneva dvASaSTibhAgasatkAn caturazcaturobhAgAnkSapayati-parihApayati mU. (178) pannarasaibhAgeNa ya caMdaM pannarasameva taM varati / . pannarasatibhAgeNa ya puNovitaMceva vakkamati // vR.etadevavyAcaSTe-'pannarasa'ityAdi, kRSNapakSepratidivasarAhuvimAnasvakIyena paJcadazena bhAgena candravimAnaM paJcadazameva bhAgaM vRNoti-AcchAdayati, zuklapakSetu punastameva pratidivasaM paJcadazabhAgaMAtmIyena paJcadazabhAgena vyatikramati-muJcati, kimuktaMbhavati?-kRSNapakSepratipada ArabhyAtmIyena paJcadazena bhAgena pratidivasamekaikaM paJcadazabhAgamuparitanabhAgAdArabhyAvRNoti, zuklapakSe tu pratipada Arabhya tenaiva krameNa pratidivasamekaikaM paJcadazabhAgaM prakaTIkaroti, tena jagati candramaNDalavRddhihAnI pratibhAsete, svarUpataH punazcandramaNDalamavasthitameva / mU. (179) evaM vaDDati caMdo parihANI eva hoi cNdss| kAlo vA juNho vA eva'nubhAveNa cNdss| vR.tathAcAha-'evaM vaDDai'ityAdi, evaM-rAhuvimAnena pratidivasaMkrameNAnAvaraNakaraNato varddhate-varddhamAnaHpratibhAsate candraH, evaM-rAhuvimAnena pratidivasaMkramaNAvaraNakaraNataHpratihAnipratihAnipratibhAso bhavaticandrasya viSaye, etenaivAnubhAvena-kAraNana ekaH pakSaH-kRSNo bhavati, yatra candrasya parihAni pratibhAsate, ekastu jyotsnaH-zuklo yatra candraviSayo vRddhipratibhAsaH / mU. (180) aMto maNussakhette havaMti cArovagA tu uvavaNNA / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM paMcavihA jotisiyA caMdA sUrA gahagaNA ya // vR. 'aMto'ityAdi, antaH-madhye manuSyakSetre - manuSyasya kSetrasya paJcavidhA jyotiSkAH, tadyathA-candrAH sUryA grahagaNAzcazabdAnnakSatrANi tArakAzca bhavanti, cAropagAH- cArayuktAH / sU. (181) teNa paraM je sesA caMdAdiccagahatAranakkhattA / natthi gatI navi cAro avaTTitA te muNeyavvA // vR. 'teNa para 'mityAdi, teneti prAkRtatvAt paJcamyarthe tRtIyA, tato- manuSyakSetrAt paraM yAni zeSANi candrAdityagrahatArAnakSatrANi - candrAdityagrahatArAnakSatravimAnAni, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt, teSAM nAsti gati - na svasmAt sthAnAJccalanaM nApi cAro - maNDalagatyA paribhramaNaM kintvavasthitAnyeva tAni jJAtavyAni / yU. (182) evaM jaMbuddIve duguNA lavaNe caugguNA huMti / lAvaNagA ya tiguNitA sasisUrA dhAyaisaMDe // vR. 'evaM jaMbuddIve' ityAdi, evaM sati ekaikau candrasUryau jambUdvIpe dviguNau bhavataH, kimuktaM bhavati ? - dvau candramasau dvau sUryau jambUdvIpe, lavaNasamudre tAvekau sUryAcandramasau caturguNau bhavataH, catvArazcandrAzcatvArazca sUryA lavaNasamudre bhavantIti bhAvaH, lAvaNikA - lavaNasamudrabhavA rAzisUrAstriguNitA dhAtakIkhaNDe bhavanti, dvAdaza candrA dvAdaza sUryA dhAtakIkhaNDe bhavantItyarthaH / do caMdA iha dIve cattAri ya sAyare lavaNatoe / dhAyaisaMDe dIve bArasa caMdA ya sUrAya // mU. (183) vR. 'do caMdA' ityAdi sugamaM / mU. (184) 292 dhAtaisaMDappabhitisu uddiTThA tiguNitA bhave caMdA / AdillacaMdasahitA anaMtarAnaMtare khette // vR. 'dhAyaisaMDe'ityAdi, dhAtakIkhaNDaH prabhRti - AdiryeSAM te dhAtakIkhaNDaprabhRtayasteSu dhAtakIkhaNDaprabhRtiSu dvIpeSu samudreSu ca ya uddiSTAzcandrA dvAdazAdaya upalakSaNametat sUryA vA te triguNitAH - triguNIkRtAH santaH 'AillacaMdasahiya' tti uddiSTacandrayuktAt dvIpAt samudrAdvA prAk jambUdvIpamAdiM kRtvA ye prAktanAzcandrAste AdimacandrAstairAdimacandrairupalakSaNametadAdimasUryaizca sahitA yAvanto bhavanti etAvatpramANA anantare - kAlodAdau bhavanti / tatra dhAtakIkhaNDe dvIpe uddiSTAzcandrA dvAdaza te triguNAH kriyante jAtAH SaTUtriMzat, Adima - candrAH SaT, tadyathA dvau candra jambUdvIpe catvAro lavaNasamudre, etairAdimaizcandraiH sahitA dvAcatvAriMzad bhavanti, etAvantaH kAlode samudre candrAH, eSa eva karaNavidhi sUryANAmapi tena sUryA api tatraitAvanto veditavyAH, tathA kAlodasamudre dvicatvAriMzaccandramasa uddiSTAste triguNAH kriyante, jAtaM SaDviMzaM zataM, AdimacandrA aSTAdaza, tadyathA - dvau jambUdvIpe catvAro lavaNasamudre dvAdaza dhAtakIkhaNDe etairAdimacandraiH sahitaM SaDviMzaM zataM jAtaM catuzcatvAriMzaM zataM etAvantaH puSkaravaradvIpe candrA etAvanta eva sUryA, evaM sarveSvapi dvIpasamudreSu etatkaraNavazAccandrasaGkhyA pratipattavyA / rikkhaggahatAraggaM dIvasamudde jahicchasI nAuM / tassasIhiM tagguNitaM rikkhaggahatAragaggaM tu / / mU. (185) Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/185 vR. samprati pratidvIpaM pratisamudraM ca grahanakSatratArApiramANaparijJAnopAyamAha'rikkhaggahatAragga'mityAdi, anAgrazabdaH pariNAmavAcI yatradvIpesamudre vA nakSatraparimANaM grahaparimANaMtArAparimANaM vAjJAtumicchasitasya dvIpasyasamudrasya vA sambandhibhi rAzibhirekasya zazinaH parivArabhUtaM nakSatraparimANaM grahaparimANaM tArAparimANaMca guNitaM sat yAvad bhavati tAvapramANaM tatra dvIpe samudre vA nakSatraparimANaM grahaparimANaM tArAparimANamiti, yathA lavaNasamudre kila nakSatrAdiparimANaM jJAtumiSTaM lavaNasamudre ca rAzinazcatvArastata ekasya rAzinaH parivArabhUtAni yAnyaSTAviMzatirnakSatrANi tAni caturbhirguNyante jAtaM dvAdazottaraM zataM etAvanti lavaNasamudre nakSatrANi,tathAaSTAzItihA ekasya rAzinaH parivArabhUtAstecaturbhirguNyante jAtAni trINi zatAni dvipaJcazadadhikAni 352 etAvanto lavaNasamudre grahAH, tathA ekasya rAzinaH parivArabhUtAni tArAgaNakoTIkoTInAM SaTSaSTi sahasrANi navazatAni paJcasaptatyadhikAni tAni caturbhirguNyante jAtAni koTikoTInAM ve lakSe saptaSaSTi sahasrANi nava zatAni etAvatyo lavaNasamudre tArAgaNakoTIkoTayaH, evaMrUpA ca nakSatrAdInAM saGkhayA prAgevoktA, evaM sarveSvapi dvIpasamudreSu nakSatrAdisaGkhyAparimANaM paribhAvanIyaM / mU. (186) bahitA tu mANusanagassa caMdasUrANa'vahitA johaa| caMdA abhIyIjuttA sUrA puNa huMti pussehiM / / vR. 'bahiyA' ityAdi, mAnuSanagasya-mAnuSottarasya parvatasya bahizcandrasUryANAM tejAMsi avasthitAni bhavanti, kimuktaM bhavati?-sUryA sadaivAnatyuSNatejaso natu jAtucidapi manuSyaloke grISmakAla ivAtyuSNatejasaH, candramaso'pi sarvadevAnavizItalezyAkA natu kadAcanApyantarmanuSyakSetrasya zizirakAla ivAtizItatejasaH, tathA manuSyakSetrAdvahiH sarve'pi candrAH sarvadevAbhijitA nakSatreNa yuktAH sUryA punarbhavanti puSyairyuktA iti / mU. (187) caMdAto sUrassa ya sUrA caMdassa aMtara hoi| pannAsasahassAiMtu joyaNANaM annuunnaaii|| vR. 'caMdAo'ityAdi, manuSyakSetrAbahizcandrAt sUryasya sUryAcca candrasyAntaraM bhavati anyUnAni-paripUrNAni yojanAnA pnycaashtshsraanni|tdevNsuurysy candrasyacaparasparamantaramuktaM, samprati candrasya candrasya sUryasya sUryasya ca parasparamantaramAhamU. (188) sUrassa ya 2 sasiNo 2 ya aMtaraM hoi| bAhiM tu mANusanagassa joyaNANaM stshssN|| vR. 'sUrassayasUrassaya'ityAdi, mAnuSanagasya-mAnuSottaraparvatasya bahi sUryasya 2 parasparaM candrasya 2 ca parasparamantaraM bhavati yojanAnAM zatasahanaM-lakSaM, tathAhi-candrAntaritAH sUryA sUryAntaritAzcandrAHvyavasthitAH candrasUryANAMcaparasparamantaraMpaJcAzat yojanasahasrANi tatazcandrasya sUryasya caparasparamantaraMyojanAnAM lakSaM bhvtiiti|smprti bahiscandrasUryANAMpaGktAva-vasthAnamAhamU. (189) sUraMtariyA caMdA caMdaMtariyA ya dinayarA dittaa| cittaMtaralesAgA suhalesA maMdalesA y|| vR. 'sUraMtariyA' ityAdi, nRlokAhi paGktyA sthitAH sUryAntaritAzcandrAzcandrAntaritA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM 297 dinakarA dIptA-dIpyante sma dIptA bhAska (sva)rA ityarthaH, kathaMbhUtAste candrasUryA ityAha'citrAntaralezyAkAH' citramantaraM lezyA ca-prakAzarUpA yeSAM te tathA, tatra citramantaraM candrANAM sUryAntaritatvAt sUryANAM ca candrAntaritatvAt, citralezyA candramasAM zItarazmitvAt suuryaannaamussnnshmitvaat| lezyAvizeSapradarzanArthamevAha-'suhalesA maMdalesA ya' sukhalezyAzcandramaso na zItakAle manuSyaloka ivAtyantazItarazmaya ityarthaH, mandalezyAH sUryA na tu manuSyaloke nidAghasamaye iva ekAntoSNarazmaya ityarthaHSa Aha ca tatvArthaTIkAkAro haribhadrasUri-"nAtyantazItAzcandramaso nApyatyantoSNAH sUryA, kintu sAdhAraNA dvayorapI'ti / mU. (190) aTThAsItiM ca gahA aTThAvIsaMca huMti nkkhttaa| egasasIparivAro etto tArANa vocchaami| mU. (191) chAvaTThisahassAM nava ceva satAiM pNcstraaii| egasasIparivAro taaraagnnkoddikoddiinnN|| vR.idehamuktaM-yatradvIpe samudrevAnakSatrAdiparimANaM jJAtumiSyatetatra ekazaziparivArabhUtaM nakSatrAdiparimANaM tAvadbhiH rAzibhirguNayitavyamiti, tata ekazaziparivArabhUtAnAM grahAdInAM saGkhyAmAha-'aTThAsaI gahA ityAdi, gAthAdvayaM nigadasiddhaM / mU. (192) aMto maNussakhette je caMdimasUriyA gahagaNanakkhattatArArUvA te NaM devA kiM udyovavagA kappovavaNNagA vimANovavaNNagAcArovavaNNagA cAradvitIyA gatiratiyA gatisamAvaNNagA?, tA te NaM devA no uDDovaNNagA no kappovavaNNagA vimANovavamNagA cArovavaNNagA nocAraThitIyA gairaiyAgatisamAvaNNagA uDDAmuhakalaMbuapupphasaMThANasaMThitehiMjoaNasAhassiehiM tAvakkhettehiM sAhassiehiM bAhirAhiya veubviyAhiM parisAhiM mahatAhataNaTTagIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM mahatA ukkaTTisIhanAdakalakalaraveNaM acchaM pavvatarAyaM padAhiNAvattamaMDalacAraM melaM aNupariyada'ti / tA tesiNaM devANaM jAdhe iMde cayati se kathamidAniM pakareMti?, tA cattAripaMca sAmAniyadevA taM ThANaM uvasaMpajjittANAM viharaMti jAva anne ittha iMde uvavaNNe bhavati, tA iMdaThANe NaM kevaieNaM kAleNaM virahiyaM pannattaM ?, tA jahanneNa ikka samayaM ukkoseNaM chammAse, tA bahitANaMmANussakhettassaje caMdimasUriyagaha jAva tArArUvAte NaM devA kiM udyovavaNNagA kappovavaNNagA vimANovavaNNagA cAradvitIyA gatiratIyA gatisamAvaNNagA? tAte NaM devA no uddovavaNNagA no kappovavaNNagA vimANovavaNNagA no cArovavaNNagA cAraThitIyA no gairaiyA no gatisamAvaNNagA pakkiTTagasaMThANasaMThitehiM joyaNasayasAhassiehiM tAvakkhettehiM sayasAhassiyAhiM bAhirAhiM veubviyAhiM parisAhiM mahatAhatanaTTagIyavAiyajAvaraveNaM divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANe viharati / suhalesA maMdalesA maMdAyavalesA cittaMtaralesA annoNNasamogADhAhiM lesAhiM kUDA iva ThANaThitA te padese savvato samaMtA obhAsaMti ujjoveti taveMti pabhAseMti, tA tesiNaM devANaM jAhe iMde cayati se kahamidAniM pakareMti?, tA jAvacattAri paMca sAmANiyadevA taM ThANaM taheva jAva chammAse / / vR. 'aMto mANasakhette ityAdi, antarmanuSyakSetrasya ye candrasUryagrahaNagaNanakSatratArArUpA Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/192 devAste kiM UoNpipannAH-saudharmAdibhyodvAdazebhyaH kalpebhyaUrdhvamupapannAUopapannAH kalpeSusaudharmAdiSu upapannAH kalpopapannAH vimAneSu-sAmAnyeSUpapannA vimAnopapannAH cAromaNDalagatyA paribhramaNaM tamapapannA-AzritAzcAropapannAH cArasya-yathoktarUpasya sthiti abhAvo yeSAM te cArasthitikA apagatacArA ityarthaH, gatau rati-Asakti prItiryeSAM te gatiratikAH, etena gatau ratimAtramuktaM, samprati sAkSAdgatipraznayati-gatisamApannA gatiyuktAH evaM prazne kRte bhagavAnAha 'tAteNaM devA ityAdi, tA iti pUrvavat te candrAdayo devA noopapannAH nApikalpopapannAH kintuvimAnopapannAH cAropapannAH-cArasahitAnocArasthitikAH, tathA svabhAvato'pigatiritikAH sAkSAdgatiyuktAzca, UrdhvamukhIkRtakalambukApuSpasaMsthAnasaMsthitairyojanasAhanikaiH-anekayojanasahasrapramANaistApakSetraiH sAhasikAbhiH-anekasahasrasaGghayAbhirbAhyAbhi parSadbhiH, atra bahuvacanaM vyaktyapekSayA, vaikurvikAbhiH-vikurvitanAnArUpadhAriNIbhi, mahatA raveNeti yogaH ahatAniakSatAni anaghAnItyarthaH yAni nATyAni gItAni vAditrANi ca yAzca tantrayo-vINA ye ca talatAlA-hastatAlA yAni truTitAni-zeSANi tUryANi ye ca ghanA-ghanAkArA dhvanisAdhAt paTupravAditA- nipuNapuruSapravAditA mRdaGgAsteSAM raveNa tathA svabhAvato gatiratakairvAhyaparSadantargatairdevairvegena gacchatsu vimAneSu utkRSTitaH-utkarSavazena ye mucyan siMhanAdA yazca krayate bolo, bolo nAma mukhe hastaM datvA mahatA zabdena pUtkaraNaM, yazca kalakalo-vyAkulaH zabdasamUhastadraveNa, merumiti yogaH, kiMviziSTamityAha-acchaM-atIva svacchamitanirmalajAmbUnadaratnabahulatvAt parvatarAja-parvatendra pradakSiNAvarttamaNDalacAraM yathA bhavati tathA merumanulakSIkRtya pariyaTTati-paryaTanti / punaH praznayati-'tA tesiNa'mityAdi, tAiti pUrvavat, teSAM-jyotiSkANAM devAnAM yadA indrazcyavate tadA te devA idAnIM-indravirahakAle kathaM prakurvanti?, bhagavAnAha-'tA'ityAdi, tA iti pUrvavat, catvAraH paJca vA sAmAnikA devAH samuditIbhUya tat zUnyamindrasthAnamupasampadya viharanti-tadindrasthAnaM paripAlayanti, sAtau zuklasthAnAdikaM paJcakulavat, kiyantaM kAlaM yAvattadindrasthAnaM paripAlayantIti cedata Aha-yAvadanyastakendraupapanno bhavati, 'tA iMdaThANe NamityAdi, tA iti pUravavat indrasthAnaM kiyatkAlamupapAtena virahitaM prajJaptaM ?, bhagavAnAha'tA'ityAdi, jaghanyena ekaM samayaM yAvat utkarSeNa SaNmAsAn / ___ 'tA bahiyANa mityAdipraznasUtramidaM prAgvat vyAkhyeyaM, bhagavAnAha-'tAteNa mityAdi, tA iti pUrvavat te manuSyakSetrAbahirvarttinazcandrAdayo devA noopapannA nApi kalpopannAH kintu vimAnopapannAstathA no cAropapannAH-cArayuktAH kintu cArasthitikAH, ata eva no gatiratayo nApi gatisamApanakAH, pakveSTakAsaMsthAnasaMsthitairyojanazatasAhasikairAttapakSetraiH, yathA pakvA iSTakA AyAmato dIrghA bhavati vistaratastu stokA caturasrA ca tathA teSAmapi manuSyakSetrAdvahirvyavasthitAnAM candrasUryANAmAtapakSetrANyAyAmatoanekayojanazatasahasrapramANAni vistarata ekayojanazata- sahasrANi caturasrANi ceti, tairitthaMbhUtairAtapakSetraiH sAhanikAbhiHanekasahanasaGkhyAbhirbAhyAbhi parSadbhiH, atrApi bahuvacanaM vyaktyapekSayA, 'mahaye'tyAdipUrvavat, divi bhavAn divyAn bhogabhogAn- bhogArhAn zabdAdIn bhogAn bhuJjAnA viharanti, kathaMbhUtA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM - 299 ityAha- zubhalezyAH, etacca vizeSaNaM candramasaH prati, tena nAtizItatejasaH kintu sukhotpAdahetuparamalezyAkA ityarthaH, mandalezyAH, etacca vizeSaNaM sUryAn prati, tathA ca etadeva vyAcathe 'mandAtapalezyAH'mandA-antyuSNasvabhAvA AtaparUpA lezyA - razmisaGghAto yeSAM te tathA, punaH kathaMbhUtAzcandrAdityA ityAha-- citrAntaralezyAH citramantaraM - antarAlaM lezyA ca yeSAM te tathA, bhAvArthazcAsya padasya prAgevopadarzitaH, te itthaMbhUtAzcandrAdityAH parasparamavagADhAbhirlezyAbhiH, tathAhi - candramasAM sUryANAM ca pratyekaM lezyA yojanazatasahasrapramANavistArAzcandrasUryANAM ca sUcIpaGktyA vyavasthitAnAM parasparamantaraM paJcAzat yojanasahasrANi tatazcandraprabhAsammizrAH sUryaprabhAH sUryaprabhAsammizrAzcandraprabhAH, itthaM parasparamavagADhAbhirlezyAbhi kUTAnIva - parvatoparivyavasthitazikharANIva sthAnasthitAH- sadaiva ekatra sthAne sthitAH tAn pradezAn -svasvapratyAsannAn udyotayanti avabhAsayanti tApayanti prakAzayanti / 'tAtesi NaM devANaM jAhe iMde cayaI' tyAdi prAgvada vyAkhyeyaM / mU. (193) tA pukkharavaraM NaM dIvaM pukkharode nAmaM samudde vaTTe valayAkArasaMThANasaMThite savvajAva ciTThati, tA pukkharode NaM samudde kiM samacakkavAlasaMThite jAva no visamacakkavAlasaMThite, tA pukkharode NaM samudde kevatiyaM cakkavAlavikkhaMbheNaM kevaiyaM parikkheveNaM A0 vadejjA ? tA saMkhejjAiM joyaNasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM saMkhejjAiM joyaNasahassAiM parikkheveNaM Ahi0, tA pukkharavarode NaM samudde kevatiyA caMdA pabhAseMsu vA 3 pucchA taheva, taheva tA pukkarode NaM samudde saMkhejjA caMdA pabhAseMsu vA 3 jAva saMkhejjAo tArAgaNakoDAkoDIo sobhaM sobheMsu vA 3 / eteNaM abhilAveNaM varuNavare dIve varuNoda samudde 4 khIravare dIve khIravare samudde 5 ghatavare dIve ghatode samudde 6 khotavare dIve khotode samudde 7 naMdissaravare dIve naMdissavare samudde 8 aruNode dIve aruNode samudde 9 aruNavare dIve aruNavare samudde 10 aruNavarobhAse dIve aruNavarobhAse samudde 11 kuMDale dIve kuMDalode samudde 12 kuMDalavare dIve kuMDalavarode samudde 13 kuMDalavarobhAse dIve kuMDalavarobhAse samudde 14 savvesiM vikkhaMbhaparikkhevo jotisAiM pukkharodasAgarasarisAI / tA kuMDalavarobhAsaNNaM samuddaM ruyae dIve vaTTe valayAkArasaMThANasaMThie 2 savvato jAva ciTThati, tAruyae NaM dIve kiM samacakkavAlajAva no visamacakkavAlasaMThite, tA ruyae NaM dIve kevaiyaM samacakkavAlavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM Ahiteti vadejjA ? tA asaMkhejjAI joyaNasahassAM cakkavAlavikkhaMbheNa asaMkhejjAiM joyaNasahassAiM parikkheveNaM Ahiteti vadejjA, tA ruyage NaM dIve kevatiyA caMdA pabhAseMsu vA 3 pucchA, tA ruyage NaM dIve asaMkhejA caMdA pabhAseMsu vA 3 jAva asaMkhejjAo tArAgaNakoDikoDIo sobhaM sobheMsu vA 3, evaM ruyage samudde ruyagavare dIve ruyagavarIde samudde ruyagavarobhAse dIve ruyagavarobhAse samudde / evaM tipaDoyArA netavvA jAva sUre dIve sUrode samudde sUravare dIve sUravare samudde sUravarobhAse dIve sUravarobhAse samuddesa savvesiM vikkhaMbhaparikkhevajotisAiM ruyagavaradIvasarisAI, tA sUravarobhAsodaNNaM samudda deve nAmaM dIve vaTTe valayAkArasaMThANasaMThite savvato samaMtA saMparikkhittANaM ciTThati jAva no visamacakravAlasaMThite, tA deve NaM dIve kevatiyaM cakravAlavikkhaMbheNaM kevatiyaM parikkheveNaM Ahiteti vadejjA ? asaMkhejjAiM joyaNasahassAiM cakkavAlavikkhaMbheNaM asaMkhejAiM Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/193 joyaNasahassAI parikkheveNaM Ahiteti vadejA, tA deve NaM dIve kevatiyA caMdA pabhAseMsu vA 3 pucchAtadheva, tA deveNaM dIve asaMkhejAcaMdApabhAseMsuvA 3jAva asaMkhejAo tArAgaNakoDikoDIo sobhesu vA 3 evaM devode samudde nAge dIve nAgode samudde jakkhe dIve jakkhode samudde bhUte dIve bhUtode samudde sayaMbhuramaNe dIve sayaMmuramaNe samudde savve devdiivsrisaa| vR. 'tA pukakharavaraNNa'mityAdi, tA iti pUrvavat puSkaravaraM Namiti vAkyAlaGktare dvIpaM puSkarodo nAma samudro vRtto valayAkArasaMsthitaH sarvataH samantAt saMparikSipya tiSThati, puSkarode ca samudre jalamatisvacchaM pathyaM jAtyaM tathyapariNAma sphaTikavarNAbhaM prakRtyA udakarasaM, dvau ca tatra devAvAdhipatyaM paripAlayatastadyathA-zrIdharaH zrIprabhazca, tatra zrIdharaH pUrvArdhAdhipati zrIprabho'parArdhAdhipati, viSkambhAdiparimANaM ca sugamaM / 'eeNa'mityAdi, etenAnantaroditenAbhilApena varuNavo dvIpo vaktavyaH, tadanantaraM varuNodaH samudraH tataH kSIravaro dvIpaH kSIrodaH samudra ityAdi, sUtrapAThazcaivam-tApukkharodaNNaM samudaM varuNavare dIvevaTTe valayAkArasaMThANasaMThie savvao samaMtA saMparikkhittANaM ciTThai' ityAdi, varuNadvIpe ca varuNavaruNaprabhau dvau devau svAminau navaramAdyaH pUrvArddhadhipatiparato'parArddhAdhipatirevaM sarvatra bhAvanIyaM, varuNode samudre paramasujAtamRdvIkArasaniSpannarasAdapISTatarAsvAdaM toyaM vAruNiraprabhau ca dvau tatra devau, kSIravare dvIpe paNDarasupradantau devau| kSIrode samudre jAtyapuNDrekSucAriNInAM gavAM yat kSIraM tadanyAbhyo gobhyo dIyate tAsAmapi kSIramanyAbhyastAsAmapyanyAbhyaH evaM caturthasthAnaparyavasitasya kSIrasyaprayatnatomandAgninA kathitasya jAtyenakhaNDena matsyaNDikayA sammizrasya yAzo rasastato'pISTatarAsvAd [tatkAlavikasitakarmikArapuSpavarNAbhaM] toyaM vimalavimalaprabhau ca tatra devau, ghRtavare dvIpe kanakakanakaprabhau devI, ghRtodesamudresadyo visyanditagoghRtAsvAdatatkAlapravikasitakarmikArapuSpavarNAbhaMtoyaM kAntasukAntau tatra devau, ikSuvare dvIpe suprabhamahAprabhau devau, ikSuvare samudre jAtyavarapuNDrAmikSUNAmapanItamUloparitribhAgAnAM viziSTadagandhadravyaparivAsitAnAM yo rasaH zlakSNavastraparipUtastasmAdapISTatarAsvAdaM toyaM pUrNapUrNaprabhau catatra devI, nandIzvare dvIpe kailAzahastivAhanaudevI, nandIzvare samudre ikSurasAsvAdaM toyaM sumanaHsaumanasau devI, ete aSTAvapi ca dvIpAaSTAvapi samudrA ekapratyavatArAH, ekaikarUpA ityarthaH, ata UrdhvaM tu dvIpAH samudrAzca tripratyavatArAstadyathA __ aruNaH aruNavaro'ruNavarAvabhAsaH kuNDalaH kuNDalavaraH kuNDalavarAvabhAsa ityAdi, tatrAruNedvIpe azokavItazokau devau, aruNode samudre subhadramanobhadrau, aruNavare dvIpearuNavarabhadraaruNavaramahAbhadrau, aruNavare samudne aruNavarabhadrAruNavaramahAbhadrau aruNavarAvabhAse dvIpearuNavarAvabhAsabhadraaruNavarAvabhAsamahAbhadrau aruNavarAvabhAse samudre aruNavarAvabhAsavarAruNavarAvabhAsamahAvarau, kuNDale dvIpe kuNDalakuNDabhadraudevau kuNDalasamudrecakSuzubhacakSukAntau kuNDalavare dvIpa kuNDalavarabhadrakuNDalavaramahAbhadrau kuNDavare samudre kuNDalavarakuNDalamahAvarau kuNDalavarAvabhAse dvIpe kuNDalavarAvabhAsabhadrakuNDalavarAvabhAsamahAbhadrau kuNDalavarAvabhAse samudre kuNDalavarAvabhAsavarakuNDalavarAvabhAsamahAvarau, ete sUtropAttA dvIpasamudrAH, ataUrdhvaMtu sUtrAnupAttA darzyante, kuNDalavarAvabhAsasamudrAnantaraM rucako dvIpaH rucakaH samudraH, tato rucakavaro dvIpo rucakavaraH Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 19, prAbhRtaprAbhRtaM 301 samudraH tadanantaraMrucakavarAvabhAsodvIporucakavarAvabhAsaH samudraH, tatra rucake dvIpe sarvArthamanoramau devI rucakasamudre sumanaHsaumanasau rucakavare dvIperucakavarabhadrarucakavaramahAbhadrau rucakavare samudre rucakavararucakamahAvarau rucakavarAvabhAse dvIpe rucakavarAvabhAsabhadrarucakavarAvabhAsamahAbhadrau rucakavarAvabhAse samudre rucakavarAvabhAsavararucakavarAvabhAsamahAvarau / kiyanto nAma nAmagrahaM dvIpasamudrA vaktuM zakyante? tato yAni kAnicidAbharaNanAmAnihArArddhahArakanakAvaliratnAvaliprabhRtIni yAnica vastranAmAni yAnicagandhanAmAni koSThapuTAdIni yAni cotpalanAmAni-jalaruhacandrodyotapramukhANi yAni ca tilakaprabhRtIni vRkSanAmAni yAni ca padmanAmAni zatapatrasahasrapatraprabhRtIni yAni ca pRthivInAmAni-pRthivIzarkarAvAluketyAdIni yAnica navAnAM nidhInAMcaturdazAnAM cakravartiralAnAM kSullahimavadAdInAM varSadharaparvatAnAM padmAdInAM hadAnAM gaGgAsindhuprabhRtInAM nadInAM kacchAdInAM vijayAnAM mAlyavadAdInAM vakSaskAraparvatAnAM saudharmAdInAM kalpAnAM zakradInAmindrANAM devakuruttaramandarANAmAvAsAnAM zakrAdisambandhinAM merupratyAsannAnAMgajadantAnAMkUDhAdInAM kSullahimavadAdisambandhinAM nakSatrANAM-kRttikAdInAMcandrANAM sUryANAM ca nAmAni tAni sarvANyapi dvIpasamudrANAM tripratyavatArANi vaktavyAni, tadyathA__-hArodvIpohAraH samudro hAravarodvIpo hAravaraHsamudrohAravarAvabhAsodvIpohAravarAvabhAsaH samudra ityAdi, ete' samastadvIpasamudreSu saGghayeyayojanazatasahasrapramANo viSkambhaH saGkhayeyayojanazatasahasrapramANaH parikSepaH saGkhayeyAzca candrAdayastAvad vaktavyAH yAvadanyaH kuNDalavarAvabhAsaH samudraH, tathAcAha-savvesimityAdi, sarveSAmuktasvarUpANAM dvIpasamudrANAmanyakuNDalavarAvabhAsamudraparyantAnAM viSkambhaparikSepajyotiSANipuSkarodasAgarasahazAni vaktavyAni-saGkhayeyayojanapramANo viSkambhaH saGkhayeyayojanapramANaH parikSepaH saGkhayeyAzcandrAdaya vaktavyA ityarthaH / -tatastadanantaraMyo'nyo rucakanAmA dvIpastaprabhRtiSu rucakasamudrarucakavaradvIparucakavarasamudrarucakavarAvabhAsadvIparucakavarAvabhAsasamudrAdiSvapi saGkhayeyayojanapramANo viSkambho'saGghayeyayojanapramANaH parikSepo'saGkhayeyAzcandrAdayo vaktavyAH, tathA cAha 'tA kuMDalavarAvabhAsaNNaM'ityAdi, 'evaM ruyage samudde' ityAdi, 'evaM tipaDoyArA ityAdi, evamuktenaprakAreNa rucakavarAvabhAsAtsamudrAtparato dvIpasamudrAzca tripratyavatArAstAvat jJAtavyA yAvat sUryo dvIpaH sUryasamudraH sUryavarodvIpaH sUryavaraH samudraH sUryavarAvabhAso dvIpaH sUryavarAvabhAsaH samudraH, uktaM ca jIvAbhigamacUrNI-"aruNAI dIvasamuddA tipaDoyArA yAvatsUryavarAvabhAsaH samudraH" iti, 'savvesi'mityAdi, sarveSAM rucakasamudrAdInAM sUryavarAvabhAsasamudraparyantAnAM vikambhaparikSepajyotiSANi rucakadvIpasadhzAni vaktavyAni asaGkhayeyayojanapramANo viSkambho'saGkhayeyayojanapramANaH parikSepo'saGkhayeyAH pratyekaM candrasUryagrahanakSatratArakA vaktavyA iti bhAvaH, 'sUravarAvabhAsodaNNaM samudaM' ityAdisugama, navarametepaJcadevAdayodvIpAH paJcadevAdayaH samudrAH pratyekamekarUpA na punareSAM tripratyavatAraH, uktaM ca jIvAbhigamacUrNI-"aMto paMca dvIpA paMca samuddA ekaprakArA" iti, jIvAbhigamasUtre'pyuktam-"devenAgejakkhe bhUyeya syNbhurmnney| ekkakke ceva bhANiyavve, tipaDoyAraM nasthitti, tatra deve dvIpe dvau devI devabhadradevamahAbhadrau deve samudre devavaradevamahAvarau nAge dvIpe nAgabhadranAgamahAbhadrau nAge samudre nAgavaranAgamahAvarau For Private & Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 19/-/193 yakSe dvIpe yakSabhadrayakSamahAbhadrI yakSe samudre yakSavarayakSamahAvarau bhUte dvIpe bhUtabhadrabhUtamahAbhadrau bhUte samudre bhUtavarabhUtamahAvarau svayaMbhUramaNe dvIpe svayambhUbhadrasvayambhUmahAbhadrI svambhUramaNe samudre svambhUvarasvayambhUmahAvarau, iha nandIzvarAdayaH sarve samudrA bhUtasamudraparyavasAnA ikSurasodasamudrasazodakAH pratipattavyAH, svayambhUramaNasamudrasya tUdakaM puSkarodasamudrodakasadhkSaM / tathA jambUdvIpa iti nAmnA asaGkhyeyA dvIpA lavaNa iti nAmnA asaGghayeyAH samudrAH evaM tAvat vAcyaM yAvatsUryavarAvabhAsa iti nAmnA asaGghayeyAH samudrAH, ye tu paJca devAdayo dvIpAH paJca devAdayaH samudrAste ekaikA eLa pratipattavyAH, naiteSAM nAmabhiranye dvIpasamudrAH, uktaM ca jIvAbhigame'kevaiyANaM bhaMte! jaMbuddIvA dIvA pannattA ?, goyamA ! asaMkhejjA pannattA, kevaiyA NaM bhaMte! devadIvA pannattA ?, goyamA ! ege devadIve pannatte, dasavi egAgArA' iti // prAbhRtaM -19 samAptam munidIparatnasAgareNa saMzodhitA sampAditA sUryaprajJaptiupAGgasUtre ekonaviMzatitamaprAbhRtasya malayagiriAcAryeNa viracitA TIkA parisamAptA / prAbhRtaM - 20 vR. tadevamuktamekonaviMzatitamaM prAbhRtaM, samprati viMzatitamamArabhyate - tasya cAyamarthAdhikAro yathA 'kIddazazcandrAdInAmanubhAva' iti tatastadviSayaM praznasUtramAha mU. (194) tA kahaM te anubhAve Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu imAo do paDivattIo pannattAo, tatthege evamAhaMsu tA caMdimasUriyA NaM no jIvA ajIvA no ghaNA jhusirA no bAdarabodiMdharA kalevarA natthi NaM tesiM uTThANeti vA kammeti vA baleti vA virieti vA purisakAraparakkameti vA te no vijjU lavaMti no asaNiM lavaMti no dhaNitaM lavaMti, ahe ya NaM bAdare vAukAe saMmucchati ahe ya NaM bAdare vAukAe saMmucchittA vijjuMpi lavaMti asagiMpi lavaMti thaNitaMpi lavaMti ege eva0 / ege puNa evamAhaMsu, tA caMdimasUriyANaM jIvA no ajIvA ghaNA no jhusirA bAdarabuMdidharA no kalevarA atthi NaM tesiM uTThANeti vA0 te vijjuMpi lavaMti 3 / ege evamAhaMsu / vayaM puNa evaM vadAmo-tA caMdimasUrayA NaM devA NaM mahiDDiyA jAva mahAnubhAgA varavatthadharA varamalladharA varAbharaNadhArI avocchittiNayadRtAe anne cayaMti anne uvavajraMti // vR. 'tA kahaM te ' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa candrAdInAmanubhAvaH-svarUpavizeSa AkhyAta iti vadet ?, evamukte bhagavAnetadviSaye ye dve pratipattI ye upadarzayati- 'tattha khalu' ityAdi, tatra - candrAdInAmanubhAvaviSaye khalvime dve pratipattI - paratIrthikAbhyupagamarUpe prajJapte, tadyathA-'tatthege' ityAdi, tatra - teSAM dvayAnAM paratIrthikAnAM madhye eke paratIrthikA evamAhuH, 'tA' iti teSAM paratIrthikAnAM prathamaM svaziSyaM pratyanekavaktavyatopakrame kramopadarzanArtha, candrasUryA Namiti vAkyAlaGktare no jIvA - jIvarUpAH kintvajIvAH, tathA no ghanA - nibiDapradezopacayAH kintu zuSirAH, tathA na varabondidharAH - pradhAnasajIvasuvyaktAvayavazarIropetAH kintu kalevarAHkalevaramAtrAH tatA nAsti Namiti vAkyAlaGkAre teSAM candrAdInAmutthAnaM - Urdhvabhavanamitirupadarzane vAzabdo vikalpe samuccaye vA karmma-utkSepaNAvakSepaNAdi balaM - zArIraH prANo vIrya - AntarotsAhaH Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 20, prAbhRtaprAbhRtaM - 'purisakAraparakkame' iti puruSakAraH - pauruSAbhimAnaH parAkramaH - sa eva sAdhitAbhimataprayojanaH puruSakArazca parAkramazca puruSakAraparAkramamiti vAzabdaH sarvatrApi pUrvavat, tathA te candrAdityAH 'no vijjuyaM lavaMti' tti na vidyutaM pravarttayanti nApyazaniM - vidyudvizeSarUpaM nApi garjitaMmeghadhvaniM kintu 'ahoNa'mityAdi candrAdityAnAmagho Namiti pUrvavat bAdaro vAyukAyikaH sammUrchati adhazca bAdaro vAyukAyikaH sammUccharya 'vijuMpilayai' iti vidyutamapi pravarttayati, azanimapi pravarttayati, vidyudAdirUpeNa pariNamate iti bhAvaH, atropasaMhAramAha- 'ege evamAhaMsu' 1, eke punarevamAhuH, tA iti prAgvat, candrasUryA Namiti vAkyAlaGkatare jIvA - jIvarUpA na punarajIvAH yathA''huH pUrvAparatIrthikAH tathA ghanA - na zuSirA tathA varabondidharA na kalevaramAtrA tathA asti teSAM uTThANe iti vA ityAdi pUrvavat vyAkhyeyaMta, 'te vijjuMpi lavaMti' tti vidyutamapi pravarttayanti azanimapi pravarttayanti garjitamapi kimuktaM bhavati ? - vidyudAdikaM sarvaM candrAdityapravarttitamiti, atropasaMhAramAha- 'ege evamAhaMsu' 2, evaM paratIrthikapratipattidvayamupadarzya samprati bhagavan svamataM kathayati 303 'vayaM puNa' ityAdi, vayaM punarevaM vadAmaH, kathaM vadatha ityAha-tA iti pUrvavat candrasUryA Namiti vAkyAlaGkate devA - devasvarUpA na sAmAnyato jIvamAtrAH, kathaMbhUtAH te devA ityAha'maharddhikAH' mahatI RddhirvimAnaparivArAdikA yeSAM te tathA 'jAva mahAnubhAvA' iti yAvatkaraNAt 'mahajjuiyA mahabbalA mahAjasA mahesakkhA' iti draSTavyaM tatra mahatI dyuti zarIrAbharaNaviSayA yeSAM te mahAdyutayaH, tathA mahat balaM - zArIraH prANo yeSAM te mahAbalAH, tathA mahad yazaH - khyAtiryeSAM te mahAyazasaH, tathA maheza iti mahAn IzaH - Izvara ityAkhyA yeSAM te mahezAkhyAH, kacit mahAsokkhA iti pAThaH, tatra mahat saukhyaM yeSAM te mahAsaukhyAH, tathA mahAnubhAvo - viziSTavaikriyakaraNAdiviSayA icintyA zaktiryeSAM te mAhanubhAvAH varavastradharA varamAlyadharA varAbharaNadhAriNaH, avyucchittinayArthatayA - dravyAstikanayamatena anye pUrvotpannAH svAyuH kSaye cyavante anye utyadyante // mU. (195) tA kahaM te rAhukamme Ahiteti vadejjA ?, tattha khalu imAo do paDivattIo p0| tatthege evamAhaMsu, atthi NaM se rAhU deve je NaM caMdaM vA sUraM vA giNhati, ege evamAhaMsu / ege puNa evamAhaMsu natthi NaM se rAhU deve jeNaM caMdaM vA sUraM vA giNhai / tattha je te evamAhaMsu tA atthi NaM se rAhU deve jeNaM caMdaM vA sUraM vA giNhati se evamAhaMsu-tA rAhU NaM deve caMdaM vA sUraM vA geNhamANe buddhateM giNhittA buddhateNaM muyati buddhateNaM giNhittA muddhateNaM muyai muddhateNaM giNhittA muddhateNaM muyati, vAmabhuyaMteNaM giNhittA vAmabhuyaMteNaM muyati vAmabhuyaMteNaM giNhittA dAhiNabhuyaMteNaM muyati dAhiNabhuyaMteNaM giNhittA vAmabhuyaMteNaM muyati dAhiNabhuyaMteNaM giNhittA dAhiNabhuyaMteNaM muyati / tattha je te evamAhaMsu tA natthi NaM se rAhU deve jeNaM caMdaM vA sUraM vA geNhati te evamAhaMsu-tattha ime pannarasakasiNapoggalA paM0 taM0 - siMghANae jaDilae kharae khatae aMjaNe khaMjaNe sItale himasIyale kelAse aruNAbhe parijae NabhasUrae kavilie piMgalae rAhU, tA jayA NaM ete pannarasa kasiyANA 2 poggalA sadA caMdassa vA sUrassa vA lesANubaddhacAriNo bhavaMti tatA NaM mANusalo yaMsi mANusA evaM vadaMti - evaM khalu rAhU caMdaM vA sUraM vA geNhati, evaM0 2, tA jatA NaM ete pannarasa Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 20/-/195 kasiNA 2 poggalA no sadA caMdassa vA sUrassa vA lesANubaddhacAriNo khalu tadA mANusaloyammi maNussA evaM vadaMti-evaM khalu rAhU caMdaM sUraM vA geNhati, ete evmaahNsu| vayaM puNa evaM vadAmo-tA rAhU NaM deve mahiDDIe mahAnubhAve varavatthadhare varAbharaNadhArI, rAhussa NaM devassa nava nAmadhejA paM0, taM0-siMghADae jaDilae kharae khettae DhaDDare magare macche kacchabhe kaNNasappe, tA rAhussa NaM devassa vimANA paMcavaNNA paM0 taM0-kiNhA nIlA lohitA hAlidAsukillA asthi kAlae rAhuvimANe khaMjaNavaNNAbhe atthinIlae rAhuvimANe lAuyavaNNAbhe pannatte, athilohie rAhuvimANemaMjiTThAvaNNAbhepannatte, atthihAliddae rAhuvimANe haliddAvaNNAbhe paM0, asthi sukillae rAhuvimANe bhAsarAsivaNNAbhe paM0 / tAjayANaM rAhudeveAgacchamANe vAgacchamANe vA viuvvemANe vA pariyAremANe vAcaMdassa vA sUrassa vA lessaM puracchimeNaM AvarittA paJcatthimeNaM vItIvatati,tayA NaM puracchimeNaM caMde sUre vA uvadaMseti paJcatthimeNaM rAhU, jadA NaM rAhudeve AgacchamANe vA gacchamANe vA viuvvamANe vA pariyAremANe vA caMdassa vA sUrassa vA lesaM dAhiNeNaM AvarittA uttareNaM vItIvatati, tadA NaM dAhiNeNaM caMde vA sUre vA uvadaMseti uttareNaM rAhU / eteNaM abhilAveNaM paJcasthimeNaM AvarittA puracchimeNaM vItIvatati uttareNaM AvarittA dAhiNeNaM vItivavati, jayANaM rAhU deve AgacchamANe vA gacchamANe vA viuvvamANe vA pariyAremANe vA caMdassa vA sUrassa vA lesaM dAhiNapuracchimeNaM AvarittA uttarapaJcatthimeNaM vIIvayai tayA NaM dAhiNapuracchimeNaM caMde vA sUre vA uvadaMsei uttarapaJcatthimeNaM rAhU, jayANaM rAhU deveAgacchamANe vAgacchamANe vA viuvvamANe vA pariyAremANe vAcaMdassa vA sUrassa vA lesaM dAhiNapaJcatthimeNaM AvarittA uttara puracchimeNaM vItIvatati tadANaM dAhiNapaJcatthimeNaM caMde vA sUre vA uvadaMseti uttarapuracchimeNaM raahuu| eteNaM abhilAveNaM uttarapaJcatthimeNaM AvarettA dAhiNapuracchimeNaM vItIvatati, uttarapuracchimeNaM AvarettA dAhiNapaJcatthimeNaM vItIvayai, tA jatA NaM rAhU deve AgacchamANe vA0 caMdassa vA sUrassa vA lesaM AvarettA vItIva0 tadA NaM maNussaloe maNussA vadaMti-rAhuNA caMde sUre vA gahite, tA jayANaM rAhU deve AgacchamANe vA0 caMdassa vA sUrassa vA lesaM AvarettA pAseNaM vItIvatati tatANaMmaNussaloaMmimaNussA vadaMti-caMdeNa vA sUreNa vA rAhurasa kucchI bhinnA, tA jatANaMrAhUdeveAgacchamANevAcaMdassa vAsUrassa vAlesaMAvarettA paccosakkatitatANaM maNussaloe maNussA evaM vadaMti-rAhuNA caMde vA sUre vA vaMte rAhuNA0 2, tA jatA NaM rAhU deve AgacchamANe vA0 caMdassa vA sUrassa vA lesaM AvarettA majjhaM majheNaM vItivatati tatA NaM maNussaloyaMsi maNussA vadaMti-rAhuNA caMde vA sUre vA viiyarie rAhuNA02, tA jatANaM rAhUdeve AgacchamANe0 caMdassa vA sUrassa vA lesaM AvarettANaM adhe sapakkhi sapaDidisiM ciTThati tatANaM maNussaloaMsi maNussA vaMdaMti-rAhuNA caMde vA-ghatthe raahunnaa02| katividheNaM rAhU paM0?,duvihe paM020-tA dhuvarAhU ya pavvarAhU ya, tatthaNaMje se dhuvarAhU seNaMbahulapakkhassa pADivaepannarasaibhAgeNaMbhAgacaMdassalesaMAvaremANe ciTThati, taM0-paDhamAe paDhamabhAgaMjAva pannarasamaM bhAgaM, carame samae caMde ratte bhavati avasese samae caMde ratte ya viratte ya bhavai, tamava sukkapakkhe uvadaMsemANe 2 ciTThati, taM0-paDhamAe paDhamaM bhAgaM jAva caMde viratte ya Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 20, prAbhRtaprAbhRtaM 305 bhavai, avasese samae caMde ratte viratte ya bhavati, tattha NaM je te pavvarAhU se jahanneNaM chaNhaM mAsANaM, ukkoseNaM bAyAlIsAe mAsANaM caMdassa aDatAlIsAe saMvaccharANaM sUrassa // vR. 'tA kahaM te ' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM- kena prakAreNa bhagavAn ! tvayA rAhukarmmarAhukriyA AkhyAtamiti vadet ?, evamukte bhagavAnetadviSaye ye dve paratIrthikapratipattI te upadarzayati- 'tatthe'tyAdi, tatra - rAhukarmmaviSaye khalvime dve pratipattI prajJapte, 'tatthege' ityAdi, tatra teSAM dvayAnAM paratIrthikAnAM madhye eke paratIrthikA evamAhuH - tA iti pUrvavat asti Namiti vAkyAlaGktare rAhunAmA devo yazcandraM sUryaM vA gRhNAti, atropasaMhAramAha - ege evamAhaMsu / 'eke puNa evamAhaMsu' eke punarevamAhuH, tA ti pUrvavat, nAsti sa rAhunAmA devo yazcandraM sUryaM vA gRhNAti tadevaM pratipattidvayamupadarzya sampratyetadbhAvanArthamAha- 'tatthe' tyAdi, tatra ye te vAdinaH evamAhuH-asti sa rAhunAmA devo yazcandraM sUryaM vA gRhNAtIti ta evamAhuH -ta evaM svamatabhAvanikAM kurvanti / 'tA rAhU Na' mityAdi, tA iti pUrvavat rAhurdevazcandraM sUryaM vA gRhNan kadAcit bughnAntenaiva gRhItvA bughnAntenaiva muJcati, adhobhAge gRhItvA adhobhAgenaiva muJcatIti bhAvaH, kadAcita bughnAntena gRhItvA mUrddhAntena muJcati, adhobhAgena gRhItvA uparitanena bhAgena muJcatItyarthaH, athavA kadAcit murddhAntena gRhItvA bughnAntena muJcati, yadivA mUrddhAntena gRhItvA mUrddhAntenaiva muJcati bhAvArtha prAgvad bhAvanIyaH, athavA kadAcit vAmabhujAntena gRhItvA vAmabhujAntena muJjati, kimuktaM bhavati ? - vAmapArzvena gRhItvA vAmapArzvenaiva muJcati, yadivA vAmabhujAntena gRhItvA dakSiNabhujAntena muJcati, athavA kadAcit dakSiNabhujAntena gRhItvA vAmabhujAntena muJcati, yadvA dakSiNabhujAntena gRhItvA dakSiNabhujAntenaiva muJcati, bhAvArtha sugamaH / 'tattha je te ' ityAdi, tatra - teSAM dvayAnAM paratIrthikAnAM madhye ye te evamAhuH yathA nAsti sa rAhurdevo yazcandraM sUryaM vA gRhNAtIti te evamAhuH, 'tatyaNa' mityAdi, tatra jagati Namiti vAkyAlaGktare ime vakSyamANasvarUpAH paJcadazabhedAH kRSNAH pudgalAH prajJaptAH, 'tadyathe' tyAdinA tAneva darzayati-- ete yathAsampradAyaM vaiviktyena pratipattavyAH / 'tA jayA Na' mityAdi, tato yadA Namiti vAkyAlaGktare ete anantaroditAH paJcadazabhedAH kRSNAH pudgalAH kRtsnAH- samastA 'satA' iti sadA sAtatyenetyarthaH candrasya vA sUryasya vA lezyAnubandhacAriNaH- candrasUryabimbagataprabhAnucAriNo bhavanti tadA manuSyaloke manuSyA evaM vadanti, yathA evaM khalu rAhuzcandraM sUryaM vA gRhNAtIti, 'tA jayA Na' mityAdi, tA iti pUrvavat, yadA miti punararthe nipAtasyAnekArthatvAt yadA punarete paJcadaza kRSNAH pudgalAH samastAH no sadA-na sAtatyena candrasya sUryasya vA lezyAnubandhacAriNo bhavanti, na khalu tadA manuSyaloke manuSyA evaM vadanti - yathA evaM khalu rAhuzcendraM sUryaM vA gRhNAtIti teSAmevopasaMhAravAkyamAha 'evaM khalu' ityAdi, evamuktena prakAreNa rAhuzcandraM sUryaM vA gRhNAtIti laukikaM vAkyaM pratipattavyaM, na punaH prAguktaparatIrthikAbhiprAyeNa, bhagavAnAha - 'ete' ityAdi, ete paratIrthikA evamAhuH, 'vayaM puNa' ityAdi, vayaM punarutpannakevalAH kevalavidopalabhya evaM vadAmo, yathA'rAhUNa' mityAdi, tA iti pUrvavat, rAhuH Namiti vAkyAlaGktare, na devona paraparikalpitapudgalamAtraM 12 20 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 20/-/195 saca devo maharddhiko mahAdyuti mahAbalo mahAyazA mahAsaukhyo mahAnubhAvaH, eteSAM padAnAmarthaH prAgvadbhAvanIyaH, varavastradharovaramAlyadharovarAmaraNadhArI, rAhussaNa mityAdi, tasyacarAhordevasya nava nAmadheyAni prajJaptAni, tadyathA-'siMghADae'ityAdi sugama, 'tA rAhussa na'mityAdi, tA iti pUrvavat, rAhordevasya vimAnAnipaJcavarNAniprajJaptAni, kimuktaMbhavati?-paJcavimAnAnipRthagekaikavarNayuktAni prajJaptAni, tadyathA- 'kiNhe nIle' ityAdi, sugama, navaraM khaJjanaM-dIpamallikAmalaH 'lAuyavaNNAbhe'iti ArdratumbavarNAbha, 'tA jayA NaM'0, tA iti-tatra yadA rAhurdeva Agacchan kutazcitsthAnAtgacchanvAkApisthAne vikurvanvA-svecchayAtAMtAM vikriyAMkurvanvA pariraNabuddhayA itastatogacchanvAcandrasya vAsUryasyavAlezyA-vimAnagatadhavalimAnaM 'puracchimeNaM'tipaurastyenAvRtyAgrabhAgenAvRtyetyarthaH, pAzcAtyabhAgena vyativrajati-vyatikramati tadA paurastyena candraH sUryo vA''tmAnaM darzayati pazcimabhAgena rAhuH, kimuktaM bhavati ?-tadA mokSakAle candraH sUryo vA pUrvadigbhAge prakaTaM upalabhyate adhastAca pazcimabhAge rAhuriti / ___ "evaMjayANaMrAhU ityAdyapidakSiNottaraviSayaM sUtra bhAvanIyaM, eeNa'mityAdi, etenAnantaroditenAbhilApena 'paJcasthimeNaM AvarettA puracchimeNaM vIivayai uttareNaM AvarittA dAhiNeNaM vIIvayaI'ityetadaviSaye api dve sUtra vaktavye, te caivam-'tA jayA NaM rAhU deve AgacchamANe0 viuvvamANe vA0 caMdassa vA sUrassa vA lesa paJcatthimeNaM AvarittA puracchimeNaM vIivayai tayANaM paJcatthimeNaM caMde sUre vA uvadaMsei puracchime NaM rAhU, evaM dvitIyasUtre'pi vaktavyaM, "evaM jayA Na'mityAdIni dakSiNapUrvottarapazcimadakSiNapazcimottarapUrvottarapazcimadakSiNapUrvottarapUrvadakSiNapazcimaviSayANyapi catvAri sUtrANi bhaavniiyaani| ___'tA jayA NamityAdi, sugamaM, navaramayaM bhAvArtha-yadA candrasya sUryasya vA lezyAmAvRtya sthitobhavatirAhustadAloke evamuktiryathA rAhuNAcandraH sUryovAgRhItaiti, yadAturAhurlezyAmAvRtya pArzvena vyatikramati tadaivaM manuSyANAmukti yathA candreNa sUryeNa vArAhoH kukSirbhinnA, rAhoH kukSiM bhitvAcandraH sUryovAnirgata iti bhAvaH,yadAca rAhuzcandrasya sUryasyavAlezyAmAvRtya pratyavaSvaSkatepazcAdavasarpati tadaivaM manuSyaloke manuSyAH pravadanti, yathA-rAhuNA candraH sUryo vA vAnta iti, yadAca rAhuzcandrasya sUryasya vAmadhyabhAgenalezyAmAvRNvan vyativrajati-gacchati tadaivaM manuSyaloke pravAdo, yathA-candraH sUryo vA rAhuNA vyaticarita iti, kimuktaM bhavati?-madhyabhAgena vibhinna iti, yadA ca rAhuzcandrasya sUryasya vA 'sapakkhi'miti saha pakSairiti sapakSaM sarveSu pArzveSu pUrvAparadakSiNottararUpeSvityarthaH, saha pratidigbhiH sapratidika, sarvAsvapi vidikSu ityarthaH, lezyAmAvRtyAdhastiSThati tadaivaM manuSyalokoktiryathA rAhuNA candraH sUryo vA sarvAtmanA gRhIta iti| ___ Aha-candravimAnasya paJcaikaSaSTibhAganyUnayojanapramANatvAt rAhuvimAnasya ca grahavimAnatvenArddhayojanapramANatvAtkathaM rAhuvimAnasya sarvAtmanA candravimAnAvaraNasambhavaH?, ucyate, yadidaMgrahavimAnAnAmarddhayojanamitipramANaM tatprAyikamavaseyaM,tatorAhorgrahasyoktAdhikapramANamapi vimAnaM sambhAvyate iti na kadA(kA)cidanupapatti, anye punarevamAhuH-rAhuvimAnasya mahAn bahalastimizrarazmisamUhastato laghIyasA'pi rAhuvimAnena mahatA bahalena tamizrarazmijAlena prasaramadhirohatA sakalamapi candramaNDalamAvriyate tato na kazciddoSaH / atha rAhorbhedaM jijJAsiSuH For en Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 20, prAbhRtaprAbhRtaM - 307 parvarAhuzca, tatra yaH sadaiva candravimAnasyAdhastAt saJcarati sa dhruvarAhuH, yastu parvaNi- paurNamAsyAM amAvAsyAyAM vA yathAkramaM candrasya sUryasya vA uparAgaM karoti sa parvarAhuH, tatra yo'sau dhruvarAhuH sa bahulapakSasya kRSNapakSasya - sambandhinyAH pratipada Arabhya pratitithi AtmIyena paJcadazena bhAgena paJcadazabhAgaM 2 candrasya lezyAmAvRNvan tiSThati, tadyathA - prathamAyAM - pratipallakSaNAyAM tithau prathamaM paJcadazabhAgaM dvitIyasyAM dvitIyaM tRtIyasyAM tRtIyaM yAvatpaJcadazyAM paJcadazaM, tataH paJcadazyAM tithau carama samaye rakto bhavati - rAhuvimAnenoparakto bhavati, sarvAtmanA rAhuvimAnenAcchAdito bhavatItyarthaH, avazeSe samaye pratipadadvitIyAtRtIyAdikAle candro raktazca bhavati viraktazca bhavati, dezena rAhuvimAnenAcchAdito bhavati dezatazcAnAcchAdita ityarthaH, zuklapakSasya pratipada Arabhya punastameva paJcadazaM 2 bhAgaM pratitithi upadarzayan- prakaTIkurvan tiSThati, tadyathA prathamAyAM pratipallakSaNAyAM tithau prathamaM paJcadazabhAgaM prakaTIkaroti dvitIyAyAM dvitIyaM evaM yAvat paJcadazyAM paurNamAsyAM paJcadazaM paJcadazabhAgaM, caramasamaye - paurNamAsIcaramasamaye candraH sarvAtmanA virakto bhavati, sarvAtmanA prakaTIbhavatItyarthaH, lezato'pi rAhuvimAnenAnAcchAditatvAt, Aha- zuklapakSe kRSNapakSe vA katipayAn divasAn yAvat AhuvimAnaM vRttamupalabhyate, yathA grahaNakAle parvarAhuH, katipayAMzca divasAn yAvanna tathA, tataH kimatra kAraNamiti ?, ucyate, iha yeSu divaseSvatizayena tamasA'bhibhUyate zazI teSu tadvimAnaM vRttamAbhAti, candraprabhAyAM bAhulyena prasarAbhAvato rAhuvimAnasya yathAvasthitatayopalambhAt, yeSu punazcandro bhUyAn prakaTo bhavati teSu na candraprabhA rAhuvimAnenAbhibhUyate kintvatibahulatayA candraprabhayaiva stokaM 2 rAhuvimAnaprabhAyA abhibhavastato na vRttatopalambhaH, parvarAhuvimAnaM ca dhruvarAhuvimAnAdatIva tamobahulaM tatastasya stokasyApi na candrasya prabhayA'bhibhavasambhava iti tasya stokarUpasyApi vRttatvenopalabdhi, tathA cAha vizeSaNavatyAM jinabhadragaNikSamAzramaNaH || 9 || "vaTTaccheo kaivayadivase dhuvarAhuNo vimANassa / dIsai paraM na dIsa jaha gahaNe pavvarAhussa // " // 2 // AcArya Aha-aJccatthaM nahi tamasA'bhibhUyate jaM sasI vimuccaMto / teNaM vaTTaccheo gahaNe u tamo tamobahulo // 'tattha NaM je se' ityAdi, tatra yo'sau parvarAhuH sa jaghanyena SaNNAM mAsAnAmupari candrasya sUryasya coparAgaM karoti, utkarSato dvAcatvAriMzato mAsAnAmupari candrasya aSTAcatvAriMzataH saMvatsarANAmupari sUryasya / samprati candrasya loke zazIti yadabhidhAnaM prasiddhaM tasyAnvarthatAvagamanimittaM praznaM karoti mU. (196) tA kahaM te caMde sasI Ahiteti vadejjA ?, tA caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaraNNo miyaMke vimANe kaMtA devA kaMtAo devIo kaMtAI AsanasayanakhaMbhabhaMDamattovagaraNAI appaNAvi NaM caMde deve jotisiMde jotisarAyA some kaMte subhe piyadaMsaNe surUve tA evaM khalu caMde sasI caMde sasI Ahiteti vadejjA / tA kahaM te sUrie Adicce sUre 2 Ahiteti vadejjA ?, tA sUrAdIyA samayAti vA AvaliyAti vA ANApANUti vA thoveti vA jAva ussappiNiosappiNIti vA, evaM khalu sUre Adicce 2 Ahiteti vadejjA / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJaptiupAGgasUtram 20/-/196 vR. 'tA kahaM te' ityAdi, ta iti pUrvavat, kathaM - kena prakAreNa kenAnvartheneti bhAvaH candraH zazItyAkhyAta iti vadet ? bhagavAnAha - 'tA caMdassa NamityAdi, tA iti pUrvavat, candrasya jyotiSendrasya jyotiSarAjasya mRgAGke - mRgacihne vimAne adhikaraNabhUte kAntAH - kamanIyarUpA devAH kAntA devyaH kAntAni ca AsanazayanastambhabhANDamAtropakaraNAni AtmanA'pi candro devo jyotiSendro jyotiSarAjaH saumyaH - araudrAkAraH kAntaH - kAntimAn subhagaH saubhAgyayuktatvAt vallabho janasya priyaM-premakAri darzanaM yasya sa priyadarzanaH zobhanamatizAyi rUpaM- apratyaGgAvayavasannivezavizeSo yasya sa surUpaH, tA - tataH evaM khalu anena kAraNena candraH zazI candraH zazItyAkhyAta iti vadet, kimuktaM bhavati ? 308 sarvAtmanA kamanIyatvalakSaNamanvarthamAzritya candraH zazIti vyapadizyate, kayA vyutpatyeti, ucyate, iha 'zaza kAntA' viti dhAturadantazcIrAdiko'sti, curAdayo hi dhAtavo'parimitA na teSAmiyattA'sti, kevalaM yathAlakSyamanusarttavyAH, ata eva candragoNI curAdigaNasyAparimitatayA paramArthato yathAlakSyamanusaraNamavagamya dvitrAneva curAdidhAtUna paThitavAn na bhUyasaH, tato Nigantasya rAzanaM zaza iti dhaJpratyaye rAza iti bhavati, zazo'syAstIti rAzI, svavimAnavAstavyadevadevIzayanAsanAdibhiH saha kamanIyakAntikalita iti bhAvaH, anye tu vyAcakSate - zazIti saha zriyA varttate iti sazrIH prAkRtatvAcca zazItirUpaM / 'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat, kathaM ? - kena prakAreNa kenAnvartheneti bhAvaH sUra AdityaH 2 ityAkhyAyate iti vadet ?, bhagavAnAha - 'tA sUrAiyA' ityAdi, sUra Adi-prathamo yeSAM te sUrAdikAH, ke ityAha- 'samayAiti vA' samayA - ahorAtrAdikAlasya nirvibhAgA bhAgAH, te sUrAdikAH - sUrakAraNAH, tathAhi - sUryodayamavadhiM kRtvA ahorAtrArambhakaH samayo gaNyate, nAnyathA, evamAvalikAdayo'pi sUrAdikA bhAvanIyAH, navaramasaGghayeyasamayasamudAyAtmikA AvalikA asaGghayeyA AvalikA eka AnaprANaH, dvipaJcAzadadhikatricatvAriMzacchatasaGkhyAvalikApramANa eka AnaprANa iti vRddhasampradAyaH, tathA coktam 119 11 "ego ANApANU teyAlIsaM sayA u bAvannA / AvaliyapamANeNaM anaMtanANIhiM niddiThTho // " saptAnaprANapramANaH stokaH, yAvacchabdAnmuhUrttAdayo draSTavyAH, te ca sugamatvAt svayaM bhAvanIyAH, 'evaM khalu' ityAdi, evamanena kAraNena khalu nizcitaH sUra AdityaH 2 ityAkhyAta iti vadet, Adau bhava Adityo bahulavacanAt tyapratyaya iti vyutpatteH / mU. (197) tA caMdassa NaM jotisiMdassa jotisaranno kati aggamahisIo pannattAo tA caMda0 cattAri aggamahisIo pannattAo, - caMdappabhA dosiNAbhA accimAlI pabhaMkarA, jahA TThA taM caiva java no cevaNaM mehuNavattiyaM, evaM sUrassavi netavvaM, tA caMdimasUriyANaM jotisiMdANaM jotisarAyANo kerisagA kAmabhoge paJcaNubhavamANA viharaMti ? tA se jahA nAmate keI purise paDhamajovvaNuTThANabalasamatthe paDhamajovvaNuTThANabalasamatthAe bhAriyAe saddhiM aciravattavIvAhe atthatthI atthagavesaNatAe solasavAsavippavasite se NaM tato laTTe katakajje aNahasamagge punaravi niyagagharaM havyamAgate hAte katabalikamme kayakouya Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 20, prAbhRtaprAbhRtaM - 309 maMgalapAyacchittesuddhappAvesAImaMgallAiMvatthAiMpavaparihite appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre maNuNNaM thAlIpAkasuddhaaTThArasavaMjaNAulaMbhoyaNaMbhutte samANetaMsitArisargasi vAsagharaMsi aMtosacittakamme bAhirato dUmitaghaTTamaDhe vicittaulloacilliyatale bahusamasuvibhattabhUmibhAe maNirayaNapaNAsitaMdhayAre kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvamaghamaghetagaMdhuddhayAbhirAme sugaMdhavaragaMdhie gaMdhavaTTibhUtetaMsi tArisagaMsi sayaNijaMsi duhato uNNate majjheNatagaMbhIre sAliMgaNavaTTie pannattagaMDavibboyaNe / ____ -surammegaMgApuliNavAluyAuddAlasAlisaesuviraiyarayattANe oyaviyasvomiyakhomadugUlapaTTayapaDicchAyaNe rattaMsuyasaMvuDe suramme AINagarUtabUranavanItatUlaphAse sugaMdhavarakusumacuNNasayaNovayArakalitetae tArisAe bhAriyAe saddhiM siMgArAkAracAruvesAe saMgatahasitabhaNitacaTThitasaMlAvavilAsaniuNajuttovayArakusalAe anurattAvirattAemaNANukUlAe egaMtaratipasatte annatya kacchai maNaM akuvvamANe iDhe saddapharisarasarUvagaMdhe paMcavidhe mANussae kAmabhoge pacaNubbhavamANe viharijjA, tA seNaM purise viusamaNakAlasamayaMsi kerisae sAtAsokkhaM paJcaNubhavamAme viharati -urAlaM samaNAuso!, tA tassaNaM purisassa kAmabhogehiMto etto anaMtaguNavisiTTatarAe ceva vANamaMtarANaM devANaM kAmabhogA, vANamaMtarANaM devANaM kAmabhogehito anaMtaguNavisiTTatarAe ceva asuriMdavajjiyANaMbhavaNavAsINaM devANaM kAmabhogA, asuriMdavajjiyANaM devANaM kAmabhogehito etto anaMtaguNavisiTTatarA ceva asurakumArANaM iMdabhUyANaM devANaM kaambhogaa| asurakumArANaM devANaM kAmabhogehiMto0 gahanakkhattatArUvANaM kAmabhogA, gahanakkhattatArArUvANaM kAmabhogehiMto anaMtaguNavisiTTatarA ceva caMdimasUriyANaM devANaM kAmabhogA, tA erasieNaMcaMdimasUriyA joisiMdA joisarAyANo kAmabhoge paccaNubhavamANA vihrNti| vR. 'tA caMdassa Na mityAdi sUtramagramahiSIviSayaM pUrvavadveditavyaM, prastAvAnurodhAcca bhUya uktmitydossH| 'tA caMdime'tyAdi, tA iti pUrvavat, caMdrasUryANaNiti vAkyAlaGktare jyotiSendrA jyotiSarAjAH kIzAn kAmabhogAn pratyanubhavanto viharanti-avatiSThante?, bhagavAnAha-'tA se jahe'tyAdi, tA iti pUrvavat se ityanirdiSTasvarUpo nAma yathA ko'pi puruSaH prathamayauvanodgame yadalaM-zArIraH prANastena samarthaH, prathamayauvanotthAnabalasarthayA bhAryayA saha aciravRttavIvAhaH sanatha arthArthI arthagaveSaNayA arthagaveSaNanimittaM SoDazavarSANiyAvaviproSito-dezAntare pravAsaM kRtavAn, tataH SoDazavarSAnantaraM sa puruSo labdhArthaH-prabhUtaviDhapitArthaH ___'aNahasamagga'tti anaghaM-akSataM na punarapAntarAle kenApi caurAdinA viluptaM samagraM-dravya bhANDopakaraNAdiyasya sa tathA, saca punarapi nijakaMgRhaM zIghramAgataH, tataHsnAtaH kRtabalikA kRtakautukamaGgalaprAyazcittaH zuddhAtmA veSyANi-veSocitAnipravarANivastraNiparihito-nivasitaH, 'appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre' iti alpaiH-stokairmahAdhaiM-mahAmUlyairAbharaNairalaGk tazarIro manojJaMkalamaudanAdisthAlI-piTharI tasyAMpAko yasya tattathA, anyatra hi pakvana supakva bhavati tata idaM vizeSaNaM, zuddha-bhaktadoSavivarjitaM, sthAlIpAkaMca tat zuddhaM ca sthAlIpAkazuddhaM / 'aTThArasavaMjaNAula'miti aSTAdazabhirlokapratItairvyaJjanaiH-zAlanakatakradibhirAkulaM aSTAdazavyaJjanAkulaM, athavA aSTAdazabhedaM ca tat vyaJjanAkulaM ca aSTAdazavyaJjanAkulaM, zAkapArthivAdidarzanAd bhedazabdalopaH, aSTAdaza bhedA ime Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 20/-/197 // 1 // "sUo 1 yaNo 2 javaNNaM 3 tinni ya maMsAi 6 goraso 7 jUso 8 / bhakkhA 9 gulalAvaNiyA 10 mUlaphalA hariyagaM 12 DAgo 13 / / // 2 // hoi rasAlU ya tahA 14 pANaM 15 pANIya 16 pANagaMceva 17 / aTThArasamo sAgo 18 niruvahao loio piNddo|| idaM gAthAdvayamapi sugama, navaraM mAMsatrayaM jalajAdisatkaM yUSo-mudgataNDulajIrakakaDubhANDAdirasaH bhakSyANi-khaNDakhAdyAni guDalAvaNikA lokaprasiddhA guDaparpaTikA guDadhAnA vA mUlaphalAnItyekameva padaM dvandvasamAsarUpaM haritakaM-jIrakAdi zAko-vastulAdibharjikA rasAlU-marjikA tllkssnnmidm||1|| "do dhayapalA mahupalaM dahissa addhADhayaM miriya viisaa| dasa khaMDagula palAI esa rasAlU nivijoggo||" iti, pAna-surAdi pAnIyaM-jalaM pAnakaM-drAkSApAnakAdi zAkaH-takrasiddhaH, evaMbhUtaM bhojanaM bhuktaH san tasmin tAze vAsagRhe, kiMviziSTe ityAha-antaH sacitrakarmANi 'bhi| dUbhiyaghaTTamaTTe'ttidUmie-sudhApaphdhavalite ghRSTepASANAdinA uparigharSitetato mRSTe-masRNIkRte, tathA vicitreNa-vividhacitrayuktenollocena-candrodayena 'cilliya'ti dIpyamAnaM gRhamadhyabhAge uparitanaMtalaMyasyatattathAtasmin, tathA bahusamaH-prabhUtasamaHsuvibhaktaH-suvicchittiko bhUmibhAgo yatra tasmin, tathA maNiratnapraNAzitAndhakAretathA kAlAgurupravarakundurukkaturuSkadhUpasyayogandho maghamaghAyamAnaH uddhRtaH-itastato viprasRtastenAbhirAma-ramaNIyaMtasmin, tatra kuMdurukka-silhakaM, tathA zobhano gandhaH tena kRtvA varagandhikaM-varo gandho varagandhaH so'syAstIti varagandhikaM, 'ato'nekasvarAditIkapratyayaH,tasmin, ataeva gandhavartibhUtetasmin, tA] zezayanIye 'ubhayataH' ubhayoH pArzvayorunnate madhyena ca-madhyabhAgena gambhIre 'sAliMgaNavaTTie'tti sahAliGganavA-zarIrapramANenopadhAnena vartate yattattathA, tathA 'ubhayo vibboyaNe'iti ubhayoH pradezayoH-ziro'ntapAdAntalakSaNayorvibboyaNe-upadhAnake yatra tttthaa| tatrakvacit 'pannattagaMDavibboyaNe'ttipAThaHtatraivaM vyutpatti-prajJayA-viziSTakarmA-viSayabuddhayA Apte-prApteatIvasuSThu parikarmiteiti bhAvaHgaNDopadhAnake yatra tattathA tatra, 'oyaviyakhomiyadugullapaTTapaDicchAyaNe' oyaviyaM-suparikarmitaM kSaumikaMdukUla-kAsika-matasImayaM vAvastratasyayugalarUpoyaHpaTTazATakaHsapraticchAdanaM-AcchAdanaMyasyatattathA tatra, rattaMsuyasaMvuDe' raktAMzukena-mazakagRhAbhidhAnena vastravizeSeNa saMvRte-samantata AvRte 'AINagarUyabUranavanIyatUlaphAse' AjInakaM-carmamayo vastravizeSaH ca svabhAvAdatikomalo bhavati rUtaM ca-kAppasipakSma bUro-vanaspativizeSaH navanItaM ca-mrakSaNaM tUlazca-arkatUla iti dvandvaH ata eteSAmiva sparzo yasya tattathA tasmin / 'sUgandhavarakusumacuNNasayaNovayArakalie' sugandhIni yAni varakusumAni ye ca sugandhayacUrNA-paTavAsAdayo yeca etadavyatiriktAstathAvidhAHzayanopacArAstaiH kalite, tathA tAzayAvaktumazakyasvarUpatayApuNyavatAMyogyayA 'siMgArAgAracAruvesAe'ttizRGgAraH-zrRGgArarasapoSakaH AkAraH-sannivezavizeSo yasya sa zrRGgArAkAraH itthaMbhUtazcAru-zobhano veSo yasyAH Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 20, prAbhRtaprAbhRtaM - 311 sA tathAbhUtA tayA 'saMgatahasiyabhaNiyaciTThayasaMlAvavilAsaniuNajuttovayArakusalAe' saMgataM - maitrIgataM gamanaM savilAsaM caGkraNamityarthaH hasitaM - sapramodaM kapolasUcitaM hasanaM bhaNitaM - manmathoddIpikA vicitrA bhaNitizceSTitaM - sakAmamaGgapratyaGgAvayavapradarzanapurassaraM priyasya purato'vasthAnaM saMllApaH- priyeNa saha sapramodaM sakAmaM parasparaM saGktthA eteSu vilAsena - zubhalIlayA yo nipuNaH- sUkSmabuddhigamyo'tyantakAmaviSayaparamanaipuNyopeta ityarthaH yukto - dezakAlopapanna upacArastatkuzalayA anuraktayA kadAcidapyaviraktayA mano'nukUlayA bhAryayA sArddhamekAntena ratiprasakto - ramaNa - prasakto'nyatra kutrApi mano'kurvan, anyatra manaHkaraNe hi na yathAvasthitamiSTabhAryAgataM kAmasukha - manubhavati, iSTAn zabdasparzarazarUpagandharUpAn paJcavidhAn mAnuSAn-manuSyabhavasambandhinaH kAmabhogAn pratyanubhavan-pratizabda Abhimukhye saMvedayamAno vihared-avatiSThet / 'tA se Na'mityAdi, tAvacchabdaH kramArtha, AstAmanyadagretanaM vaktavyamidaM tAvatkathyatAM, sa puruSaH tasmin 'kAlasamaye' kAlena tathAvidhenopalakSitaH samayaH - avasaraH kAlasamayastasmin, kIdRzaM sAtarUpaM-AhlAdarUpaM saukhyaM pratyanubhavan viharati ?, evamukte gautama Aha- 'orAlaM samaNAuso !' he bhagavan ! zramaNa ! AyuSman ! udAraM - atyadbhutaM sAtasaukhyaM pratyanubhavan viharati, bhagavAnAha - 'tassa Na' mityAdi, 'etto' etebhyastasya puruSasya sambandhibhyaH kAmabhogebhya 'anaMtaguNavisitarA ceva' tti anantaguNA - anantaguNatayA viziSTatarA eva vyantaradevAnAM kAmabhogAH, vyantaradevakAmabhogebhyo'pyasurendravarjAnAM devAnAM kAmabhogA anantaguNaviziSTatarAH, tebhyo'nantaguNaviziSTatarA indrabhUtAnAM asurakumArANAM devAnAM kAmabhogAH, tebhyo'pyanantaguNaviziSTatarA grahanakSatratArArUpANAM devAnAM kAmabhogAH, tebhyo'pyanantaguNaviziSTatarAH kAmabhogAH candrasUryANAM, etAdhzAn candrasUryA jyotiSendrA jyotiSarAjAH kAmabhogAn pratyanubhavanto viharanti / samprati pUrvamaSTAzItisaGkhyAgrahA uktAstAn nAmagrAhamupadidarzayiSurAha mU. (198) tattha khalu ime aTThAsItI mahaggahA paM0, taM0 - iMgAlae viyAlae lohitaMke sanicchare AhuNie pAhuNie kaNao khaNae kaNakaNae kaNavitANae 10 kaNagasaMtANe some sahite assAsaNo kajjovae kavvarae ayakarae duduMbhae saMkhe saMkhanAbhe 20 saMkhavaNNAbhe kaMse kaMsanAbhe kaMsavaNNAbhe nIle nIlobhAse ruppe ruppobhAse bhAse bhAsarAsI 30 tile tilapupphavaNNe dage dagavaNNe kAye baMdhe iMdaggI dhUmaketU harI piMgalae 40 / - budhesukka bahassatI rAhU agatthI mANavae kAmaphAse dhure pamuhe viyaDe 50 visaMdhikappellae paillejaDiyAlae aruNe aggillae kAle mahAkAle sotthie sovatthie vaddhamANage 60 palaMbe niccAlona nighujjote sayaMpabhe obhAse seyaMkare khemaMkare AbhaMkare pabhaMkare arae 70 virae asoge vItasoge ya vimale vivatte vivatthe visAla sAle suvvate aniyaTTI egajaDI 80 dujaDI kara karie rAya'ggale pupphaketU bhAva ketU, saMgahaNI vR. 'tattha khalu' ityAdi tatra teSu candra sUrya nakSatra tArA rUpeSu madhye ye pUrvamaSTAzIti saGkhyA grahAH prajJaptAH se ime tadyathA- 'iMgAlae'' ityAdi sugamaM, eteSAmeva nAmnAM sukha pratipatyarthaM saGgrahaNi gAthA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 20/-/199 mU. (199) iMgAlae viyAlae lohitaMke sanicchare cev| AhuNie pAhuNie kaNakasaNAmAvi pNcev|| vR.AsAM vyAkhyA-aGgArakaH 1 vikAlakaH 2 lohityakaH 3zanaizcaraH 4 AdhunikaH 5 prAdhunikaH 6'kaNagasanAmAvi paMceva'tti kanakena saha ekadezena samAnaMnAma yeSAMtekanakasamAnanAmAnastepaJcaivaprAguktakrameNa draSTavyAH, tadyathA-kaNaH 7kaNakaH8kaNakaNakaH 9kaNavitAnakaH 10 kaNasantAnakaH 11 / mU. (200) some sahite assAsaNe ya kajovae ya kvvre| ____ ayakarae duMdubhae saMkhasaNAmAvi tinneva // vR. some'tyAdi somaH 12 sahita-13 AzvAsanaH 14 kAryopagaH 15 karbaTakaH 16 ajakarakaH 17dundubhakaH 18 zaMkhasamAnanAmastrayastadyathA-zaGkha:19zaGkhanAmaH20 shngkhvrnnaabhH21| mU. (201) tinneva kaMsaNAmA nIle ruppI ya huMti cttaari| bhAsa tila pupphavaNNe dagavaNNe kAla vaMdhe y|| 7.'tinneve'tyAdi trayaH kaMsanAmAnaH, tadyathA-kaMsaH22 kaMsanAbhaH 23 kaMsavarNAbhaH 24 'nIle ruppI yahavaMti cattAritti nIle ruppe ca zabde viSayabhUte dvidvinAmasambhavAt sarvasaGkhyayA catvAraH, tadyathA-nIlaH25nIlAvabhAsaH26 rUppI 27rUpyavabhAsaH28 bhAseti nAmadvayopalakSaNaM tadyathA-bhasma 29 bhasmarAzi 30 tilaH 31 tilapuSpavarNakaH 32 dakaH33 dakavarNa 34 kAyaH 35 vandhya 36 / mU. (202) iMdaggI dhUmaketU hari piMgalae budhe ya sukke ya / bahasati rAhu agatthI mANavae kAmaphAse y|| vR. indrAgni 37 dhUmaketuH 38 hari 39 piGgalaH 40 budhaH 41 zukraH 42 bRhaspatiH 43 rAhuH 44 agastiH45 mANavakaH 46 kaamsprshH47| mU. (203) dhurae pamuhe viyaDe visaMdhikappe tahA payalle y| jaDiyAlae ya aruNe aggila kAle mahAkAle / vR. dhuraH 48 pramukhaH 49 vikaTaH 50 visaMdhikalpaH 51 prakalpaH 52 jaTAlaH 53 aruNaH 54 agni 55 kAlaH 56 mahAkAlaH 57 / mU. (204) sotthiya sovasthiya vaddhamANage tadhA palaMbe y| nicAloe niccuJjoe sayaMpabhe ceva obhAse // vR. svastikaH 58 sauvastikaH 59 varddhamAnakaH 60 pralambaH 61 nityAlokaH 62 nityodyotaH 63 svayaMprabhaH 64 avabhAsaH 65 / / mU. (205) seyakara khemaMkara AbhaMkara pabhaMkare ya boddhavve / arae virae ya tahA asoga taha vItasoge y| vR.zreyaskaraH 66 khemaMkaraH 67 AbhaMkaraH 68 prabhaGktaH 69 arajA 70 virajA 71 azokaH 72 vItazokaH 73 / mU. (206) vimale vitata vivatthe visAla taha sAla suvvate caiva / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM 20, prAbhRtaprAbhRtaM aniyaTTI egajaDI ya hoi bijaDI boddhavvo / vR. vivarttaH 74 vivastraH 75 vizAlaH 76 zAlaH 77 suvrataH 78 anivRttiH 79 ekajI 80 dvijaTI 81 / mU. (207) 313 kara karie rAya'ggala boddhavve puSpha bhAva ketU ya / aTThAsIti gahA khalu neyavvA AnupuvIe // vR. karaH 82 karikaH 83 rAjaH 84 argalaH 85 puSpaH 86 bhAvaH 87 ketuH 88 / prAbhRtaM - 20 samAptam vR. - samprati sakalazAstrapasaMhAramAha pU. (208) iti esa pAhuDatyA abhavvajaNahiyayadullahA iNamo / ukkittitA bhagavatA jotisarAyassa pannattI // vR. evaM - uktena prakAreNa anantaramuddiSTasvarUpA prakaTArthA- jinavacanatatvavedinAmuttAnArthA, iyaM cetthaM prakaTArthApi satI abhavyajanAnAM hRdayena - pAramArthikAbhiprAyeNa durlabhA, bhAvArthamadhikRtyA bhavjayanAnAM durlabhetyarthaH, abhavyatvAdeva teSAM samyagjinavacanapariNaterabhAvAt, utkIrttitA - katitA bhagavatI - jJAnaizvaryA devatA jyotiSarAjasya - sUryasya prajJaptiH / eSA ca svayaMgRhItA satI yasmai na dAtavyA tavpratipAdanArthamAha mU. (209) esa hitAvi saMtA thaddhe gAraviyamANipaDiNIe / avahussue na deyA tavvivarIte bhave deyA // vR. 'esA gahiyAvi'ityAdi gAthAdvayaM, eSA - sUryaprajJapti svayaM samyakakaraNena gRhItApi satI '"vyatyayo'pyAsA'miti vacanAccaturthyarthe saptamI, tato'yamartha - thaddhe iti stabdhAya svabhAvata eva mAnaprakRtyA vinayabhraMzakAraNe / 'gAraviya'tti RddhayAdi gauravaM saJjAtamasyeti gauravitastasmai RddhirasasAtAnAmanyatamena gauraveNa gurutarAyeti bhAvaH, RddhayAdimadopeto hyacintyacintA- maNikalpamapIdaM sUryaprajJaptiprakIrNakamAcAryAdikaM ca tadvettAramavajJayA pazyati sA cAvajJA durantanarakAdiprapAtaheturasastadupakArAyaiva tasmai dAnapratiSedhaH, iyaM ca bhAvanA stabdhamAnyAdiSvapi bhAvanIyA, tathA mAnine - jAtyAdimadopetAya pratyanIkAya - dUrabhavyatayA abhavya, tayA vA siddhAntavacananikuTTanaparAya, tathA alpazrutAyaavagADhastokazAstraya, sa hi jinavacaneSu (a)samyagbhAvitatvAt zabdArthaparyAlocanAyAmakSuNNatvAcca yathAvatkathyamAnamapi na samyagabhirocayate iti na deyA, kintu tadviparItAya dAtavyA bhavet, bhavediti kriyApadasya sAmarthyalabdhAvapyupAdAnaM dAtavyatvAvadhAraNArthaM, tadviparItAya dAtavyaiya nAdAtavyA, adAne zAstravyavacchedaprasaktyA tIrthavyavacchedaprasakteH / mU. (210) saddhAdhitiudvANucchAhakammabalaviriyapurisakArehiM / jo sikkhiovi saMto abhAyaNa parikahejjA hi // vR. etadeva vyaktIkurvannAha - 'saddhe' tyAdi, zraddhA-zravaNaM prati vAJchA dhRti-vivakSitaM jinavacanaM satyameva nAnyatheti manaso'vaSTambhaH utthAnaM - zravaNAya guruM pratyabhimukhagamanaM utsAhaHzravaNaviSaye manasaH utkalikAvizeSaH yadvazAdidAnImeva yadi me puNyavazAt sAmagrI sampadyate Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 sUryaprajJaptiupAGgasUtram 20/-/210 zrRNomicatataHzobhanaM bhavatIti pariNAma upajAyate karma-vandanAdilakSaNaM balaM-zArIrovAcanAdiviSayaH prANaH vIrya-anuprekSAyAM sUkSmasUkSmArthohanazakti puraSakAraH-tadeva vIryaM sAdhitAbhimataprayojanaM, etaiH kAraNaiH yaH svayaM zikSito'pi- gRhItasUryaprajJaptisUtrArthobhayo'pi san yo dAkSiNyAdinA antevAsini abhAjane-ayogye pratikSipet-sUtrato'rthata ubhayato vA nyaset / mU. (211) sopavayaNakulagaNasaMghabAhiro naannvinyprihiinno| arahaMtatheragaNaharameraM kira hoti voliinno|| vR. sopayavaNe tyAdisapravacanakulagaNasaGghabAhyo jJAnavinayaparihINo-jJAnAcAraparihINo bhagavadarhatsthaviragaNadharamaryAdAM-bhagavadarhadAdikRtAM vyavasthAM bhavati kila vyatikrAntaH, kiletyAptavAdasUcakaM, itthamAptavacanaM vyavasthitaM yathA sa nUnaM bhagavadarhadAdivyavasthAmatikranta iti, tadatikrame cdiirghsNsaaritaa| mU. (212) tamhA dhitiutttthaannucchaahkmmblviriysikkhiaNnaannN| dhAreyavvaM niyamA na ya avinaesu dAyavvaM // vR. 'tamhe'tyAdi, tasmAd dhRtyutthAnotsAhakarmabalavIryairyat jJAnaM-sUryaprajJaptayAdi svayaM mumukSuNA satA zikSitaM taniyamAdAtmanyevadhartavyaM, natujAtucidapyavinIteSu dAtavyaM, uktaprakAreNa taddAneAtmaparadIrghasaMsAritvaprasaktaH, tdevmuktHprdaanvidhi|iyNcsuuryprjnyptirrthtomithilaayaaN nagaryAM bhagavatA vIravarddhamAnasvAminAsAkSAduktA, bhagavAMzcAsya vartamAnasya tIrthasyAdhipatistato'rthapranetRtvAd vartamAnatIrthAdhipatitvAcca maGgalAI zAstraparyante tannamaskAramAhamU. (213) vIravarassa bhagavato jrmrnnkilesdosrhiyss| vaMdAmi vinayapaNato sokkhuppAe sayA pAe / vR. 'vIravarasse'tyAdi, 'sUravIra vikrAntau' vIrayati sma vIraH, saca nAmAdibhedAccaturddhA bhidyamAno-nAmavIraH sthApanAvIrodravyavIrobhAvavIrazca, tatrayasyajIvasya ajIvasya vA anvartharahitaM vIra iti nAma kriyate sa nAmnA vIro nAmanAmavatorabhedAt nAma cAsau vIrazca nAmavIraH, sthApanAvIro vIrasya-subhaTasya sthApanA vIravarddhamAnasvAmisthApanAt, dravyavIro dvidhA Agamato noAgamatazca, tatraAgamatojJAtA tatra cAnupayuktaH, anupayogo dravya miti vacanAt, noAgamatastridhA-tadyathA-jJazarIradravyavIro bhavyazarIradravyavIrastadavyatiriktazca, tatra vIra iti padArthajJasya yat zarIraM jIvaviprayuktaM siddhazilAtalAdisthitaM tat bhUte dravyavIraH, yatpunarbAlakasya zarIraM vIra iti padArthamadyApi nAvabudhyate atha cAvazyamAyatyAM bhotsyate sa tathAvidhabhAvibhAvatvAt bhavyazarIradravyavIraH, tadvavyatiriktaH svazatruvidAraNasamartho'nekazaH saGgAmazirasi labdhajayapatAkazcakravatyAdiH / bhAvavIrodvidhA, tadyathA-AgamatonoAgamatazca, tatrAgamato jJAtopayuktazca vIrapadArthe, no Agamato durjayasamastAntararipuvidAraNasamarthaH, tasyaikAntikavIratvasadbhAvAt, anenaivaca noAgamato bhAvavIreNAdhikAraH tasyaiva vartamAnatIrthAdhipatitvAt atastatpratityarthaM varagrahaNaM, vIreSuvaraH-pradhAno vIravaro-varddhamAnasvAmI tasya bhagavataH-anupamaizvaryAdiyuktasya, varagrahaNalabdhameva bhAvavIratvaMspaSTayati-'jare'tyAdi, jarA-vayohAnilakSaNA maraNaM-prANatyAgarUpaMklezAH Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 prAbhRtaM 20, prAbhRtaprAbhRtaM zArIryo mAnasyazcAbAdhAH doSA-rogAdayaH tai rahitasya pAdAn saukhyotpAdakAn vinayapraNato vande-namaskarobhi // // 1 // vande ythaasthitaashesspdaarthprtibhaaskm| nityoditaM tamo'spazyaM, jainasiddhAntabhAskaram / / // 2 // vijayantAM guNaguravo guravo jinatIrthabhAsanaikaparAH / yadvacanaguNAdahamapi jAto lezena pttubuddhiH|| sUryaprajJaptimimAmatigambhIrAM vivRNvatA kuzalam / yadavApi malayagiriNA sAdhujanastena bhavatu kRtI / / 16 paJcamaM upAGgam sUryaprajJaptiH samAptam muni dIparatna sAgareNa saMzodhitA sampAditA sUryaprajJaptiupAgasUtre malayagiriAcAryeNa viracitA TIkA prismaaptaa| * ** Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 bhAga : - 12 17) candraprajJaptiupAGgasUtram saTIkaM Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRta 317 namo namo nimmala saNassa paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmine namaH 17 candraprajJaptiupAGgasUtram saTIkaM SaSThaM upAgam (mUlasUtram + malayagiri AcAryeNa viracitA vRttiH) -caMdraprajJaptiupAMgasUtranI TIkAnAAraMbhe kaMIka(1)vartamAnakALeupalabdhasUryaprajJapti ane caMdraprajJaptibaMne upAMgasUtronA prAbhUto -prAbhUta prAbhUto-sUtra Adi sarve, saMkhyA ane viSayavastunI dRSTie saMpurNa sAmya dharAve che (2) AvAM ja koI kAraNathI AgamoddhAraka AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjAe badhAMjaupAMgasUtroTIkAsahitaprakAzIta karAvyA tyArecaMdraprajJapti-TIkA prakAzItakarAvI nathI tyArapachInAsaMzodhakapUjyazrImAMnA koIe paNa zrI malayagirijI kRta caMdraprajJapti TIkAnuM prakAzana karAvela nathI (3) meM mULa Agama sUtro prakAzIta karAvyA tyAre caMdra prajJapti sUtra ApyuM chapAvela che paNa AraMbhanI cAragAthA ja atirikta hovAthI 45-AgamanA anuvAdamAM phakta A cAra gAthAno ja anuvAda karyo che te ja rIte ahIM paNa A cAragAthAnIjamalayagirijI kRta TIkAchapAvela che - hastalikhita prataH45 Agama saTIkanA saMzodhana kAryasamayemeM caMdraprAptinI malayagirijI kRtaTIkAmeLavavA prayAso karyA aMtelAva da0 InsTITyuTa opha InDolojImAMthI temaLI. Autarara49ze. mi. nIche je "munimANekanI preraNAthI borasada mukAme paTela nAthAbhAI sanAbhAInAmaka lahIyAe saMvata 1856mAM kArataka vada-7-nApUrNa karI che, tenA kula 262 pRSTo che mArA saMzodhana mujaba AraMbhanI cAra gAthA je caMdra prajJaptimAM che tenI malayagirijI kRta TIkApaNache teahIMlIdhI che ane prazastigAthAmAM ekagAthA Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 candraprajJapti upAGgasUtram 1/-/1 vIra varassa0 "sUryaprApti 64inichateyaMdraprazastinImATImomaNe nathI bAkI badhuM ja sAmya dharAve che kvacit pAThAMtara jovAmaLelA che te sAmAnya che iti alam - muni dIparatnasAgara (prAmRtaMvR0 arham / zrI vardhamAnAya namaH // 1 // muktA phalamiva karata kalitaM, vizve samasta mapi satataM yovetti, vigata karma saGga, yati nAtho jino viirH|| // 2 // sarvazruta pAragatAH pratihata niHzeSa kupatha saMtAnAH / jagadeva tilaka bhUtA, jayaMti gnndhaarinnH|| vilasau manasisa dAme jinavANi parama kalpalatikeva kalpita sakala narAmara, zivasukhaphaladAnatarlalitA / / caMdraprajJaptimahaM gurupadezanusArataH kiJcit / vivRNomi yathAzakti spaSTaM svpropkaaraay|| [tatrAvighneneSThaprasidhyartha-mAdAviSTa devatA stavamAhaM] - prAmRtaM-1-prAmRta prAmRtaM-1: namo arihaMtANaM mU. (7) jayati navanalina kuvalaya-viyasiyasayavattapattaladalaccho vIro gayaMdamayagala salaliyagaya vikkamo mayavaM vR. itastavo dvidhA / guNokirtanarUpaH praNAmarUpazca, tatra guNAtkIrtanarUpaH sAkSAdanayAgAthayA'mihitaH, praNAmarUpaH sAmarthya gamau / yathA ca sAmarthyagamyatA tathA bhaavyissyte| tatra jayati rAgAdizatrunabhibhavati, "jijJiJcamimave itivacanAt" yadyapicana saMprati rAgAdizatrUnabhibhavatiteSAmagreeva nirmUlakASaMkaSitaccAttathApitatkalasiddhacca lakSaNA madyApyavicyutamavatiSThati itiphale hetUpacArAjayatiititaMyadivAsaMpratyapi "bhagavAnubhaktyAnudhyAyamAnodhyAtraNAmabhimavati rAgAdi klezAn bhattai jinavarANaM khidyeti puvvasaJciyA kammA iti" vacanAt tato kSayati iti phalaM athavA kSayati sarvAnapi surAsurapramRtIn prANinaH svaguNairati zete dhAtUnAmanekArthatvAt, yazca sakala surAsurebhyopi svaguNairatizAyI saprethAvatAmavazyaM praNAmAjhe guNairadhikatvAt tato jayati kimuktaM bhavati taM pratipaNatosmi iti yatena praNAmarUpastavaH sAmathyagamyo bhAvitaHkosAvityAha" vIraH zUravIra vikrAntau vIrayatisma kaSAyAdi zatrUn prati vikrAmati smeti vIraH / idaMca vIra iti nAmanayASTikaM kiMtu yathAvasthitamanyena sAdhAraNaM parISahopasargAdi viSayaM tiryaJcamapi Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAbhRtaM-1 319 casurAsurakRtaM, ato vIra iti nAmnAzcapAyApagama atizayodhvanyate, athavA "IragatipreraNayoH" vizeSeNA'punarbhAva svarUpeNa Irayati-prerayati AtmanaH sakAzAccAvayati yAti ca zivamiti vIraH / atrApyapAyAgamAtizaya pratipattiH kiM viziSTaM iti Aha - navanalina ityAdi / prAkRte pUrva nipAto vizeSaNanAmatatra iti| pattala zabdo, viyasiyazabdazca nalinAdizabdAnAMpUrvaM draSTavyaH, pattalamitipatra samRddhaM, pattatamizcaM tirakaM pattalam iti vacanAt ktvaM pratyagraM / vikasitaM vyAkozIbhUtamtaMca ISaccetaMvidu, padmamISabhIlamatho utpalaM iSad ktaMtunalinam ityAdi padma, kuvalayaM nIlotpalaMzatapatraM patra zataMsaMkhyopetaM padmameva, teSAM dalaM patraM tadvat dIrghamanohAriNIvA'kSiNi yasya sa tathA punaH kathaMbhUta ityAha - gajendramadakalasalinagatavikramaH-atrApimadakala zabda spaSTa vizeSaNabhUtasya vizeSyAtparaH nipAtaH prAkRtatvAt madakalo madamabhigRhNAnastaruNo gajo, gajAnAmindro gajendraH zeSa gajebhyo guNairadhikataratvAtmadakalazcAsau gajendrazca madakalagajendrastasyeva lalito manojJa lIlayA sahito gatarUpo gamanarUpo vikramoyasya sa tathA punaH kathambhUta ityAha ___ bhagavAnbhagaH samagraizvaryAdirUpaHuktaMca aizvaryasya samagrasya rUpasyarAsaH zriyaH, dharmasyAtha prayatna spasyAM bhagaitIMgatA bhgo'syaastiitibhgvaan| anena jJAnAtizayovAgatizayaH pUjAtizayozcoktastatraizvaryavAcitvavivakSAyAMpUjAtizayaHprayatnavAcitvavivakSAyAM vAgatizayazcapravartate na ca jJAnAtizayamaMtareNa tathArUpo vAgatizayaH pUjAtizayazcatra vartate / AbhyAM jJAnAtizayopyAkSipyate ete ca jJAnAtizayAdayazcatvAropyatizayA deha saugandhyAdinAmatizayAnAm upalakSaNaMtAnaMtareNaiteSAmsambhavAt, tataHcatutriMzadatizayoveto bhgvaanviiro|jytiitiittphlN draSTavyaM, tadevaMvartamAnetIrthAdhipatevarddhamAnasvAminonamaskArAmidhAya saMprati sAmAnyataH paJcAnAmapi parameSThinAM namaskAramAhamU. (2) namiUNa asurasura- garula bhUyagaparivaMdie gaya kileshe| arihe siddhAyarie uvajjhAe savvasAhUya / / vR asura-sura-garuDa-bhUyaga vanditAn-arhatti trizakRtAMsamavasaraNAdi rUpAM pUjAmityahatastIrthakRtastAn, tathAsiddhAnapagatsakala karmAmalAt, AcAryAn paJcavidhajJAnAdyAcAra svayaMparipAlayan paropadezadAna satata pravRtAn, upAdhyAyan yathAzakti dAdazAGga svayamadhyayanaparAdhyApana nijasumAnasAn, sAdhUna jJAnAdikriyAbhiH muktisAdhana pravaNAn natvA namaskRtyA kimityAhamU. (3) phuDaviyaDa pAgaDatthaM vocchaM puvva suyasAraNI saMdaM / suhumagaNi novadilui joisagaNarAya pannatiM / / vR. sphuTa yathAvasthitau nirmalabodhaviSayo, vikaTo-vistIrNaH sUkSmatara buddhigamya ityarthaH, prakaTaH sAkSAdazareSUpariskurannivArtho yasyAMsA tathA tAM pUrvazrutasAra nispaMdaM, pUrvagata zrute sAra nispaMdabhUtAnAmetena pUrvebhyA iyaM candraprajJaptiruddha tetyAveditaM / iyaMcana pUrvANisvayamadhItpatata udhdhRtA kiM gurUpadezAnsAratastata Aha sUkSmagaekapadiSThAM sUkSmaH, sUkSmamiti parikalito gaNi AcAryo, gaNo'syAsti iti vyaktestenopadiSTAMyathA pUrvANa guraveNa vyAkhyAtAnitathA tebhyodhdhRteti Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 candraprajJapti upAGgasUtram 1/-/4 bhAvaHjyotiSi graha nakSatra tArakANi teSAM gaNaH samUhastasyarAMkSAdhipatidyotirgaNa rAjazcendrastasya prajJaptiM / prajJapyate prarUpyante anayeti prajJaptiryathAvasthita tat svarUpa pratipAdikA vacanasaMtatistAM vakSyepratipAdayiSyamitatra pUrveSu caMdgAdi vktvytaa| mU. (1) "nAmeNa iMdabhUtIti gotamo vaMdiUNa tiviheNaM / pucchai jinavaravasahaMjoisagaNarAya pannati // vR.prathamato gautmprshnopekssevmaavedyti|yonaamnaajgti indrabhUtiriti prasiddho, gautamo gottama gotraH, sabhagavaMtaMjinavara vRSamaMvarddhamAnasvAminamasya svasamIpe tapraznAsaMbhavAt trividhena camanasAvAcA kAyenaca vanditvA-namaskRtya,jyotiSarAjasyacandramasa upalakSaNametatasayadizca prajJapteprarUpyate iti prajJaptizcandrAdInAM yathAvasthitA svarUpasthitastAM sampRcchatIti / ziSyasya praznAvakAzamAzaGkaya prathamato prathamato prAmRteSu yadaktavayaM tadupakSipan gAthA paJcakamAha noMdha -ahIMthI sUryaprajJapti ane caMdraprajJaptinITIkA samAna che kRpayA samAsaMzoSitasAhita "sUryaprajJapti saTIkaM-upAMgasUtra-16 ThovinatI" __ muni dIparatna sAgara caMdraprajJaptisUtra "mULa' anukrama 5 thI 19 sUryaprajJaptisUtra "mULa' anukrama3thI 17mujaba che. caMdraprajJaptisUtra "mULa'' anukrama 20-21 sUryaprajJapti"mULa" anukrama 1-2-mAcha caMdraprajJaptisUtra "mULa' anukrama 22 thI 211, sUrya prajJapti "mULa" anukrama 18thI 207mujaba che kramAMkataphAvata sivAyasUtra ane TIkAmAM sAmya ja che *** Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1]. bhAvabharI vaMdanA jemanA dvArA sUtramAM guMthAyela jinavANIno bhavya vAraso vartamAnakAlIna "AgamasAhitya'mAM prApta thayo e sarve sUrivara Adi ArSa pUjyazrIone | | cauda pUrvadhara zrI bhadgAhu svAmI daza pUrvadhara zrI zaabhavasUri | (anAmI) sarve zruta thavIra maharSio devavAcaka gaNi zrI zyAmAcArya devardhvigaNi kSamAzramaNa jinabhadra gaNi kSamAzramaNa saMghadAsagaNi siddhasena gaNi jinadAsa gaNi mahattara agasyasiMha sUri zIlAMkAcArya abhayadevasUri malayagirisUri kSemakIrtisUri haribhadrasUri AryarakSita sUri (?) droNAcArya caMdra sUri vAdivetAla zAMticaMdra sUri malladhArI hemacaMdrasUri zAMticaMdra upAdhyAya dharmasAgara upAdhyAya guNaratnasUrI vijaya vimalagaNi vIrabhadra | RSipAla | brahmamuni | tilakasUri sUtra-niryukti - bhASya -zUrNi-vRtti - AdinA racayitA anya sarve pUjyazrI vartamAna kAlina Agama sAhitya vArasAne saMzodhana-saMpAdana-lekhana Adi dvArA mudrIta/amudrIta svarUpe rajU kartA sarve zrutAnurAgI pUjya puruSone ( AnaMda sAgarasUrijI | caMdrasAgara sUrijI muni mANeka jina vijayajI punyavijayajI caturavijayajI jaMbu vijayajI amaramunijI kanaiyAlAlajI lAbhasAgarasurijI AcArya tulasI, caMpaka sAgarajI smaraNAMjali bAbu dhanapatasiMha paM. becaradAsa pi0 jIvarAjabhAI paM. bhagavAnadAsa 50 rUpendrakumAra 50 hIrAlAla zruta prakAzaka sarve saMsthAo Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vRtti (45 Agama mULa tathA vivaraNanuM zloka pramANadarzaka koSTaka) krama | AgamasUtranAma - vRtti-kartA zloka pramANa zlokapramANa 1. AcAra 2554 zIlAGkAcArya / 12000 2. sUtrakRta 2100 zIlAGkAcArya 12850 3. sthAna 3700 abhadevasUri 14250 | 4. samavAya 1667 / abhayadevasUri 3575 / 5. bhagavatI 15751 abhayadevasUri 18616 6. jJAtAdharmakathA 5450 abhayadevasUri 3800 upAsakadazA 812 abhayadevasUri 800 8. antakRddazA 900 abhayadevasUri 400 / 9. anuttaropapAtikadazA | 192 | abhayadevasUri 100 10. praznavyAkaraNa 1300 abhayadevasUri 5630 11. vipAkazruta 1250 abhayadevasUri 900 12. aupapAtika 1167 / abhayadevasUri 3125 |13. | rAjaprazniya 2120 malayagirisUri 3700 14. jIvAjIvAbhigama 4700 malayagirisUri 14000 15. prajJApanA 7787 | malayagirisUri 16000 |16. sUryaprajJapti 2296 malayagirisari 9000 17. candraprajJapti 2300 malayagirisUri 9100 18. jambUdvIpaprajJapti 4454 zAnticandraupAdhyAya 18000 | 19thI nirayAvalikA 1100 | candrasUri 23. (paJca upAGga) | 24. catuHzaraNa 80/vijayavimalayagaNi 1(?) 200 25. |Atura pratyAkhyAna 100 guNaratnasUri (avcuuri)| (?) 150 26. mahApratyAkhyAna 176 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 176 27. bhaktaparijJA 215 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 215 28. tandula vaicArika 500 vijayavimalagaNi (?) 500 29. saMstAraka 155 guNarala sUri (avacUri) 110 gacchAcAra 175 |vijayavimalagaNi 1560 31. gaNividyA 105 AnandasAgarasUri (saMskRtachAyA) 105 600 |30. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama AgamasUtranAma 32. devendrastava 33. maraNasamAdhi 34. nizItha 35. bRhatkalpa 36. vyavahAra 37. dazAzrutaskandha 38. jItakalpa 39. mahAnizItha 40. Avazyaka 41. oghaniyukti piNDaniryukti 42. dazavaikAlika 43. uttarAdhyayana 44. nandI 45. anuyogadvAra [3] * mUla zloka pramANa vRtti-kartA 375 AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 837 AnandasAgarasUri (saMskRta chAyA) 821 jinadAsagaNi (cUrNi) saGghadAsagaNa (bhASya ) 473 malayagiri + kSemakIrti saGghadAsagaNi (bhASya ) 373 malayagiri saGghadAsagaNi (bhASya ) 896 - ? - (cUrNi) 130 | siddhasenagaNi (cUrNi) 4548 130 haribhadrasUri ni. 1355 droNAcArya ni. 835 malayagirisUri 835 |haribhadrasUri 2000 zAMtisUra 700 malayagirisUri 2000 maladhArIhemacandrasUri * vRtti zlokapramANa 375 837 28000 7500 42600 7600 34000 6400 2225 1000 22000 (?) 7500 7000 noMdha : (1) ukta 45 bhAgama sUtromAM vartamAna aNe pahelA 1 thI 11 aMgasUtro, 12 thI 23 upAMgasUtro, 24thI 33 prakIrNakasUtro u4thI u8 chedasUtro, 40 thI 43 mULasUtro, 44-45 cUlikAsUtro nA nAme hAla prasiddha che. (2) ukta zloka saMkhyA ame upalabdha mAhitI ane pRSTha saMkhyA AdhAre noMdhela che. jo ke te saMkhyA mATe matAMtara to jovA maLe ja che. jemake AcAra sUtramAM 2500, 2554, 2525 evA traNa zloka pramANa jANavA maLela che. Avo mata-bheda anya sUtromAM paNa che. (3) ata vRtti-jAhi 4 noMdha che te khabhe rela saMpAhana bhuSanI che te sivAyanI pA vRtti - cUrNi khAhi sAhitya mudrita } amudrita avasthAmA hAsa upalabdha che 4. (4) gacchAcAra jane maraNasamAdhi nAviDaye caMdAvejjhaya jane vIrastava prakIrNaka bhAve che. 4 jame "AgamasuttANi" bhAM bhUja 3ye jane "sAgamahIya'' mAM akSarazaH gujarAtI anuvAda rUpe Apela che. temaja nItattva jenA vikalpa rUpe che e 7000 16000 7732 5900 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] paMchittvanuM paNa ame "kAmasuttamAM saMpAdIta karyuM che. (5) godha ane vivuM e baMne nizcitta vikalpa che. je hAla mUjhasUtra rUpe prasidhdha che. je baMnenI vRtti ame ApI che. temaja temAM mANanI gAthAo paNa samAviSTa thaI che. (9) cAra prI sUtro ane mahAnizItha e pAMca AgamanI koI vRtti Adi upalabdha thavAno ullekha maLato nathI. pravIvara nI saMskRta chAyA upalabdha che tethI mUkI che. nizItha-zA-nitatva e traNenI yU ApI che. jemAM dazA ane nitattva e baMne uparavRtti maLatI hovAno ullekha che, paNa ame te meLavI zakyA nathI. jyAre nizItha upara to mAtra vIsamA uddezava nI ja vRtti no ullekha maLe che. - vartamAna kALe 45 AgamamAM upalabdha niryuktiH ja zlokapramANa 2500 1355 krama niyukti | zlokapramANa krama | niyukti 1. AcAra-niyukti 450 / 6. Avazyaka niyukti 2. sUtrakRta-niyukti 265 7. oghaniyukti rU. vRdatpa-nitti | - 8. piNDaniyukti civa-nivatta | - / 9. dazavaikAlika-niyukti 5. dazAzruta0-niyukti / 180 | 10. | uttarAdhyayana-niyukti 835 500 700 noMdhaH(1) ahIM Apela snovA pramANa e gAthA saMkhyA nathI. "32 akSarano eka zloka' e pramANathI noMdhAyela sno pramANa che. (2) * vRhatyanta ane vyavahAra e baMne sUtronI niyukti hAla bhASya mAM bhaLI gaI che. jeno yathAsaMbhava ullekha vRttivAra maharSi e mArga uparanI vRttimAM karyo hoya tevuM jovA maLela che. (3) popa ane viniyukti svataMtra mUnagAma svarUpe sthAna pAmela che tethI tenuM svataMtra saMpAdana gAma-49 rUpe thayela che. temaja A saMpAdanamAM paNa che.) (4) bAkInI cha nizcittamAMthI suzrutattva nitti upara pUrSi ane anya pAMca nivRtti uparanI vRtti ame amArA saMpAdanamAM prakAzIta karI che. jyAM A cha nivina spaSTa alaga joI zakAya che. (5) nivinakartA tarIke madravadusvAmI no ullekha jovA maLe che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 9. 2. 3. 4. 5. [5] vartamAna aNe 45 bhAgabhabhAM upalabdha bhASyaM bhASya nizISabhASya bRhatkalpabhASya vyavahArabhASya paJcakalpabhASya jItakalpabhASya zlokapramANa krama 6. 7. 8. 9. 10. 7500 7600 6400 3185 3125 bhASya AvazyakabhASya oghaniryuktibhASya piNDaniryuktibhASya dazavaikAlikabhASya uttarAdhyayanabhASya (?) gAthApramANa 483 322 noMdha : (1) nizISa, bRhatkalpa jane vyavahArabhASya nA urtA saGghadAsagaNi hovAnuM bhagAya che abhArA saMpAhanabhAM nizISa bhASya tenI cUrNi sAdhe jane bRhatkalpa tathA vyavahAra bhASya tenI-tenI vRtti sAthai samAviSTa thayuM che. (2) paJcakalpabhASya abhA2rA AgamasuttANi bhAga - 38 bhAM prAzIta thayuM. (3) AvazyakabhASya bhAM gAdhA prabhAga 483 sabhyuM mAM 183 gAthA mULabhASya 3ye che jane 300 gAthA anya kheDa bhASyanI che. henI samAveza Avazyaka sUtra-saTIkaM bhAM che. [bhe } vizeSAvazyaka bhASya bhUSa4 prasidhdha thayuM che pAsa te samagra Avazyaka sUtra- 52nuM bhASya nathI jane adhyayano anusAranI alaga alaga vRtti Adi peTA vivaraNo to AvazyA ane nItattva e baMne upara maLe che. jeno atre ullekha ame karela nathI.] 46 63 (4) oghaniryukti, piNDaniryukti, dazavaikAlikabhASya no sabhAveza tenI tenI vRtti bha thayo 4 che. the| teno $rtA vizeno ullekha abhone bhajesa nathI. [ oghaniryukti upara 3000 zloka pramANa bhASyano ullekha paNa jovA maLela che.] (5) uttarAdhyayanabhASyanI gAthA niryuktibhAM lajI gayAnuM saMbhajAya che (?) (s) jhArIte aMga - upAMga - prakIrNaka - cUlikA 23 35 Agama sUtrI uparano ardha mALano ullekha amArI jANamAM Avela nathI. koIka sthAne sAkSI pATha-Adi sva3pe bhASyagAthA bhevA bhajeche. (7) bhASyakartA tarI} mukhya nAma saGghadAsagaNi bhevA bhaNesa che. tebha4 jinabhadragaNikSamAzramaNa ne siddhasena gaNi no par3A usle bhaNe che. DeTalA bhASyanA urtA ajJAta ja che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7000 5850 [6] ( vartamAna ANe 45mAgamamA 5105 cUrNiH ) krama cUrNizlokapramANa| krama | cUrNi zlokapramANa 1. AcAra-cUrNi 8300 9.| dazAzrutaskandhacUrNi 2225 2. sUtrakRta-cUrNi 9900 | 10. paJcakalpacUrNi 3275 bhagavatI-cUrNi 3114 11. jItakalpacUrNi 1000 | 4. jIvAbhigama-cUrNi / 1500 / 12. | AvazyakacUrNi 18500 jaMbUdvIpaprajJapti-cUrNi 1879 13. dazavaikAlikacUrNi 6. nizIthacUrNi 28000 14. uttarAdhyayanacUrNi 7. bRhatkalpacUrNi 16000 15. nandIcUrNi 1500 8. vyavahAracUrNi 1200 16.anuyogadAracUrNi 2265 noMdha:(1) 651 16 cUrNimAMdhI nizItha , dazAzrutaskandha, jItakalpa me cUrNi abhaa2|| 2 // saMpAdanamAM samAvAI gayela che. (2) AcAra, sUtrakRta, Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, nandI, anuyogadvAra e sAta vR ipUjyapAda AgamoddhAraka zrI e prakAzIta karAvI che. (3) dazavaikAlikanI jI0 me cUrNile agatsyasiMhasUrikRta cha tenuM prAzana pUya zrI. punyavijayajIe karAvela che. (4) jaMbUdvIpaprajJapticUrNi vize lune 15140 praznAyiha muM 43 cha. bhagavatI cUrNi to bhaNe4 che, 54 prazIta 45 nathI. tabha4 vRhatkalpa , vyavahAra, paJcakalpa merA stomameDache 59 zIta yArnumA nathI. cUrNikAra ta13 jinadAsagaNimahattaranna ma bhujyatva saMbhaNAya che. 325 mate amuka cUrvanA kartAno spaSTollekha maLato nathI. "mAgama-paMyAMgI" yintya pAmata" 1 vartamAna kALe prApta Agama sAhityanI vicAraNA pachI kharekhara AgamanA pAMca aMgomAM keTaluM ane zuM upalabdha che te jANyA pachI eka prazna thAya ke Agama paMcAMgI nI vAta 2ii yintya cha. aMga-upAMga-prakIrNaka-cUlikA meM u5 mAgamA 652 paNa nathI. eTale 35 AgamanuM eka aMga to aprApya ja banyuM. sUtra paratve upalabdha niryukti phakta cha che. eTale 39 AgamonuM eka aMga aprApya ja banyuM. zata sis bhASya, yAM niyukti bhane syAM cuurnnin| mAmA vartamAna meM suvyavasthita paMcAMgI mAtra Avazyaka sUtra nI gAya. 2 naMdIsUtra bhAM paMcAMgIne pahale saMgrahaNI, pratipattimo vgairen| 59 sepacha. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 (45 Agama aMtargata vartamAna kALe upalabdha vibhAgo sUicanA - ame saMpAdIta karela sAmasuLI mAM bekI naMbaranA pRSTho . upara jamaNI bAju sAmasUtra nA nAma pachI aMko Apela che. jemake 1/3/6/2/14 vagere. A aMko te te AgamanA vibhAgIkaraNane jaNAve che. jemake gIthAramAM prathama aMka mRtanyano che tenA vibhAga rUpe bIjo aMka jUnA che tenA peTA vibhAga rUpe trIjo aMka dhyayanano che. tenA peTA vibhAga rUpe cotho aMka dezavA no che. tenA peTA vibhAga rUpe chello aMka mUnano che. A mUna gadya ke padya hoI zake. jo gadya hoya to tyAM peregrApha sTAIlathI ke chuTu lakhANa che ane mAthA/padya ne padyanI sTAIlathI // - || goThavela che. pratyeka Agama mATe A rIte ja oblikamAM (/) pachI nA vibhAgane tenA-tenA peTA-peTA vibhAga samajavA. jyAM je-te peTA vibhAga na hoya tyAM (-) oblika pachI Desa mukIne te vibhAga tyAM nathI tema sucaveluM che.] (9) nAvAra - zrutattva:/dhUnA/dhyayanaM/ddezaka:/mUi pUnA nAmaka peTA vibhAga bIjA zrutaskandha mAM ja che. (2) sUtrakRta - kRtajya:/dhyaya/deza/mUrta (3) thAna - thAna/adhyayana/mUrta (4) samavAya - samavAyaH/mUlaM (5) bhagavatI - zataka/varga:-aMtarazatakaM/uddezakaH/mUlaM ahIM zatavanA peTA vibhAgamAM be nAmo che. (1) 3. (2) saMtazata kemake zata 21, 22, 23 mAM zatava nA peTA vibhAganuM nAma ja jaNAvela che. zata : rU3,34,35,36,40 nA peTA | vibhAgane aMtarazata athavA zatazata nAmathI oLakhAvAya che. jJAtAdharmakayA- zrutaskandhaH/vargaH/adhyayana/mUlaM pahelA zrutajInya mAM adhyayana ja che. bIjA zrutaskranda no peTAvibhAga " nAme che ane te ja nA peTA vibhAgamAM adhyayana che. upAsakadazA- adhyayana/mUlaM antakRddazA- vargaH/adhyayana/mUlaM anuttaropapAtikadazA- vargaH/adhyayana/mUlaM praznavyAkaraNa- dvAraM/adhyayana/mUlaM mAthava ane saMvara evA spaSTa be bheda che jene kAvadara ane saMvAda kahyA che. (koIka dvAra ne badale yutava zabda prayoga paNa kare che) (11) vipAkazruta- zrutaskandhaH/adhyayana/mUlaM (12) aupapAtika- mUlaM (13) rAjapraznIya- mUlaM Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] (14) jIvAjIvAbhigama- *pratipattiH/* uddezakaH/mUlaM A AgamamAM ukta traNa vibhAgo karyA che to paNa samajaNa mATe pratipatti pachI eka peTAvibhAga nopanIya che. 33 pratipatti -3-mAM neraiya, tirikkhajoNiya, manuSya, deva sevA y||2 peTavila 5. cha. tathA tipatti/(neraiyaAdi)/uddezakaH/mUlaM bherIta spaSTa mala pAudA cha, 4 rAta bhI pratipatti nA uddezakaH nava nathI pate peTavilA pratipattiH nA 4 che. (15) prajJApanA- padaM/uddezakaH/dvAraM/mUlaM pdn| peTa qiuri suis uddezakaH cha, sis dvAra cha 50 58-28na peTa vimai uddezakaH ane tenA peTA vibhAgamAM je paNa che. sUryaprajJapti- prAbhRtaM/prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM candraprajJapti- prAbhRtaM/prAbhRtaprAbhRtaM/mUlaM bhAga 16-17i prAmRtaprAbhRta nA 59 pratipattiH / peTa vila cha. 59uddezakaH mujaba teno vizeSa vistAra thAyela nathI. (18) jambUdIpaprajJapti- vakSaskAraH/mUlaM (19) nirayAvalikA - adhyayana/mUlaM (20) kalpavataMsikA - adhyayana/mUlaM (21) puSpitA - adhyayana/mUlaM (22) puSpacUlikA - adhyayanaM/mUlaM (23) vaNhidazA - adhyayana/mUlaM Agama 19thI 23 niravAnivadi nAmathI sAthe jovA maLe che kemake tene upAMganA pAMca varga tarIke sUtradhAre bhogAvedAcha.[-, nirayAvalikA, vA-2 kalpavataMsikA... vagaire. vA (24 thI 33) catuHzaraNa (Adi dazepayannA) mUlaM (34) nizItha - uddezakaH/mUlaM (35) bRhatkalpa - uddezakaH/mUlaM (36) vyavahAra - uddezakaH/mUlaM (37) dazAzrutaskandha - dazA/mUlaM (38) jItakalpa - mUlaM (39) mahAnizItha - adhyayanaM/uddezakaH/mUlaM (40) Avazyaka - adhyayana/mUlaM (41) ogha/piNDaniyukti - mUlaM (42) dazavaikAlika - adhyayanaM/uddezakaH/mUlaM (43) uttarAdhyayana - adhyayana//mUlaM (44- 45) nandI-anuyogadvAra - mUlaM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA saMpAdIta 45 AgamomAM AvatA mUla no aMka tathA temAM samAviSTa gAthA krama | AgamasUtra mUlaM gAthA | krama | AgamasUtra gAthA 1. AcAra | 552 806 sUtrakRta 71 sthAna 1010 142 142 samavAya 383 172 172 1087 161 / 139 | bhagavatI 6. | jJAtAdharmakathA 241 133 133 | 147 24. | catuHzaraNa / |723 / 25. | AturapratyAkhyAna | 169 26. mahApratyAkhyAna 27. bhaktaparijJA 114 | 28. taMdulavaicArika / 57 | 29. | saMstAraka | 30. gacchAcAra | 31. gaNividyA | 32. devendrastava I 14 / 33. / maraNasamAdhi 34. nizISa bRhatkalpa upAsaka dazA | 73 137 | 137 82 | 307 | 307 | 47 664 |664 1420 oo 35. 215 85 vyavahAra 285 | 398 114 622 231 103 103 antakRddazA anuttaropapAtika 10. praznavyAkaraNa 11. vipAkazruta 12. aupapAtika 13. rAjaprazniya 14. jIvAbhigama 15. prajJApanA 16. sUryaprajJapti 17. candraprajJapti 18. jambUdIpaprajJapti nirayAvalikA | kalpavataMsikA 21. puSpitA 22. | puSpacUlikA 23., vahidazA 214 103 1528 218 92 365 131 1165 93 | 37. | dazAzrutaskandha 38. jItakalpa 39. mahAnizItha 107 Avazyaka 41. oghaniyukti | 41. | piNDaniyukti | 42.. dazavaikAlika | 43. uttarAdhyayana | 44. nandI | 1 | 45. | anuyogadvAra 712 712 540 | 515 | 11 1731 1640 / 1 168 . 350 | 141 noM :- 651 gAthA saMdhyAko samAveza mUlaM mAM 25 deg4deg1ya che. te mUla sivAyanI ma gAthA sama4vI nahI. mUla za6 me. samosUtra bhane gAthA bane bhATe no bhopeto saMyukta bhanuma che. gAthA Mix saMpAnImA sAmAnya maM dharAvatI hovAthI teno sasa Apela che. paNa sUtranA vibhAga dareka saMpAdake bhinnabhinna rIte karyA hovAthI ame sUtrAMka judo pADatA nathI. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] [2] [3] [4] [5] [5] [0] D [29] [30] [31] [32] [33] [34] [35] [10] ~: amArA prakAzano :-- saptAGga vivaraNam saptAGga vivaraNam - saptAGga vivaraNam saptAGga vivaraNam abhinava hema laghuprakriyA - 1 abhinava hema laghuprakriyA 2 abhinava hema laghuprakriyA - 3 abhinava hema laghuprakriyA - 4 kRdantamAlA caityavandana parvamAlA [<] caityavandana covizI [9] zatruJjaya bhakti [ AvRtti - do ] [10] abhinava jaina paJcAGga - 2046 [11] abhinava upadeza prAsAda - 1- zrAvaka kartavya - 1 thI 11 [12] abhinava upadeza prAsAda - 2- zrAvaka kartavya - 12 thI 15 [13] abhinava upadeza prAsAda - 3- zrAvaka kartavya - 16 thI 36 [14] navapada - zrIpAla (zAzvatI oLInA vyAkhyAna rUpe) [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] [22] [23] [24] [25] [2] [27] [28] - caityavandana saGgraha - tIrthajinavizeSa - samAdhi maraNa [vidhi - sUtra - pada - ArAdhanA-maraNabheda-saMgraha] caityavaMdana mALA [779 caityavanaMdanono saMgraha] tatvArtha sUtra prabodhaTIkA [adhyAya-1] tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno siddhAcalano sAthI [AvRtti - be] caitya paripATI amadAvAda jinamaMdira upAzraya Adi DirekTarI zatruMjaya bhakti AvRtti - be] zrI navakAramaMtra navalAkha jApa noMdhapothI zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI zrI bAravrata pustikA tathA anya niyamo - [AvRtti - cAra] abhinava jaina paMcAMga - 2042 [sarvaprathama 13 vibhAgomAM zrI jJAnapada pUjA aMtima ArAdhanA tathA sAdhu sAdhvI kALadharma vidhi zrAvaka aMtima ArAdhanA [AvRtti traNa] vItarAga stuti saMcaya [1151 bhAvavAhI stutio (pUjya AgamoddhAraka zrI nA samudAyanA) kAyamI saMparka sthaLo - tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-1 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-2 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-3 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-4 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] [35] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-5 [33] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-6 [38] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-7 [3] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-8 [40] tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-9 tatvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA - adhyAya-10 - [41] prakAzana 1 thI 41 abhinavazruta prakAzane pragaTa karela che. [42] AyAro [43] sUyagaDo [44] ThANaM [45 ] samavAo [46 ] vivAhapannati [ 47 ] nAyAdhammakahAo [48] uvAsagadasAo [49] aMtagaDadasAo. [50 ] [51] paNhAvAgaraNaM [52] vivAgasUyaM [ 53 ] uvavAiyaM [ 54 ] rAyappaseNiyaM jIvAjIvAbhigamaM pannavaNAsutaM sUrapannatiH caMdapannattiH anuttovavAiyadasAo [ 55 ] [ 56 ] [ 57 ] [58] [ 59 ] jaMbUddIvapannati [ 60] nirayAvaliyANaM [ 63 ] [ 64 ] [ 65 ] [61] kappavaDiMsiyANaM [62] pulphiyANaM puSkacUliyANaM vahidasANaM causaraNaM [ 66 ] AurapaJcakkhANaM [ 67 ] mahApaccakkhANaM [ 68 ] bhattapariNNA [AgamasuttANi-1] [AgamasuttANi-2] [AgamasuttANi-3] [AgamasuttANi-4] [AgamasuttANi-5] [AgamasuttANi-6] [AgamasuttANi- 7] [AgamasuttANi-8] [AgamasuttANi-9] [AgamasuttANi 10] [AgamasuttANi- 11 ] [AgamasuttANi- 12] [AgamasuttANi-13 ] [AgamasuttANi-14 ] [AgamasuttANi- 15 ] [AgamasuttANi- 16 ] [AgamasuttANi 17 ] [AgamasuttANi 18 ] [AgamasuttANi 19] [AgamasuttANi 20 ] [AgamasuttANi-21 ] [AgamasuttANi-22] [AgamasuttANi-23 ] [AgamasuttANi-24 ] [AgamasuttANi-25 ] [AgamasuttANi-26 ] [AgamasuttANi-27 ] paDhamaM aMgasutaM bIaM aMga taiyaM aMgasutaM cautthaM aMgasutaM paMcamaM aMgasutaM chaThThe aMgasutaM sattamaM aMgasutaM adrumaM aMgasutaM navamaM aMgasutaM dasamaM aMgasutaM ekkArasamaM aMgasutaM paDhamaM uvaMgasutaM bIaMuvaMgasutaM taiyaM uvaMgasutaM utyaMuvaMgataM paMcamaM vaMga chaThThe uvaMgasutaM sattamaM uvaMgasutaM aThTha uvaMgataM navamaM uvaMgasutaM dasamaM uvaMgasutaM ekarasamaM uvaMgataM bArasamaM uvaMgataM paDhamaM paNNagaM bIaM paINNagaM tIiyaM paNNagaM utthaM paNNagaM Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEU 333333 [12] [69] taMdulaveyAliyaM [AgamasuttANi-28] paMcamaM paINNagaM [70] saMthAragaM [AgamasuttANi-29] chaThaM paINNagaM [71] gacchAyAra [AgamasuttANi-30/1] sattamaM paINNaga-1 [72] caMdAvejjhayaM [AgamasuttANi-30/2 ] sattamaM paINNaga-2 [73] gaNivijA [AgamasuttANi-31] aThThamaM paINNagaM [74] deviMdatthao [AgamasuttANi-32] navamaM paINNagaM [75] maraNasamAhi [AgamasuttANi-33/1] dasamaM paINNagaM-1 [76] vIratthava [AgamasuttANi-33/2 ] dasamaM paINNagaM-2 [77] nisIha [AgamasuttANi-34] paDhamaM cheyasuttaM [78] buhatkappo [AgamasuttANi-35] bIaM cheyasuttaM [79] vavahAra [AgamasuttANi-36] taiyaM cheyasuttaM [80] dasAsuyakkhaMdhaM [AgamasuttANi-37] cautthaM cheyasuttaM [81] jIyakappo [AgamasuttANi-38/1] paMcamaM cheyasuttaM-1 [82] paMcakappabhAsa [AgamasuttANi-38/2] paMcamaM cheyasuttaM-2 [83] mahAnisIhaM [AgamasuttANi-39 ] chaThaM cheyasuttaM [84] AvasassayaM [AgamasuttANi-40] paDhamaM mUlasuttaM [85] ohaninutti [AgamasuttANi-41/1 ] bIaM mUlasuttaM-1 [86] piMDanitti [AgamasuttANi-41/2 ] bIaM mUlasuttaM-2 [87] dasaveyAliyaM [AgamasuttANi-42] taiyaM mulasuttaM [88] utarajjhayaNaM [AgamasuttANi-43] cautthaM mUlasuttaM [89] naMdIsUrya [AgamasuttANi-44 ] paDhamA cUliyA [90] anuogadAraM [AgamasuttANi-45] bitiyA cUliyA prakAzana 42 thI 90 Agamazrita prakAzane pragaTa karela che. [81] mAyAra gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] paheluM aMgasUtra [42] sUrya gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] bIjuM aMgasUtra [3] - gujarAtI anuvAda AigamadIpa-1] trIjuM aMgasUtra [4] samavAya gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-1] cothuM aMgasUtra [5] vivAhapatti- gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-2) pAMcamuM aMgasUtra nAyAdhammakahA- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3]. chaThTha aMgasUtra [87] vAsarAisA - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] sAtamuM aMgasUtra [8] saMtasA- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] AThamuM aMgasUtra [9] anuttaropapAtikadasA- gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] navamuM aMgasUtra [100] pAvAga291- gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-3] dazamuM aMgasUtra Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] [101] vivAgasUya - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-3] agiyAramuM aMgasUtra [102] uvavAya gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-4] paheluM upAMgasUtra [13] rAyapraseNiya - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-4] bIjuM upAMgasUtra [10] jIvAjIvAbhigama - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-4] trIjuM upAMgasUtra [15] pannavaNAsura gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-4] cothuM upAMgasUtra [16] sUrapannatti - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-5 pAcamuM upAMgasUtra [17] caMdapannati - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-5] chaThuM upAMgasUtra [10] jaMbuddIvapannati - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-5] sAtamuM upAMgasUtra [10] nirayAvaliyA - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-5] AThamuM upAMgasUtra [11] kapUvaDiMsiyA - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-5] navamuM upAMgasUtra [111] puphiyA - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-5 dazamuM upAMgasUtra [112] puSkacUliyA - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-5] agiyAramuM upAMgasUtra [113] vadisA - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-5] bAramuM upAMgasUtra [14] causaraNa - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] pahelo patro [115] AurapaccanmANa - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] bIje payagno [11] mahApaccakhkhANa - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-6] trIjo patro [117] bhattapariNA - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] cotho paDyo [118] taMdulaveyAlaya - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] pAMcamo paDyo [11] saMthAraga - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] chaThTho payagno [12] gachAyAra - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-6] sAtamo payajJo-1 [121] caMdAvejha - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] sAtamo payagno-2 [122] gaNiviksa - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] AThamo payajJo [12] deviMdatya gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-6] navamo patro [124] vIratyava - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-5] dazamo payagno [125] nisIha gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] paheluM chedasUtra [12] buhatakappa - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] bIjuM chedasUtra [12] vavahAra - . gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-] trIjuM chedasUtra [128] dasAsuyaphabaMdha - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-6] cothuM chedasUtra [12] jIyakappo - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-4] pAMcamuM chedasUtra [13] mahAnisIha- gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-s] chaThTha chedasUtra [131] Avasmaya - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] paheluM mUlasutra [132] haniphphatti - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] bIjuM mUlasutra-1 [133] piMDaniSutti - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-7] bIjuM mUlasutra-2 [13] dasayAliya - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] trIjuM mulasUtra Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] [15] utta247ya - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-7] cothuM mUlasutra [13] naMdIsutta - gujarAtI anuvAda [AgamadIpa-7] pahelI cUlikA [137] anuyogadvAra - gujarAtI anuvAda (AgamadIpa-7] bIjI cUlikA prakAzana 91 thI 137 AgamadIpa prakAzane pragaTa karela che. [138] dIkSA yogAdi vidhi [139] 45 Agama mahApUjana vidhi [140] AcArAgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-1 [141] sUtrakRtAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-2 [142] sthAnAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-3 [143] samavAyAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-4 [144] bhagavatIaGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-5/6 [145] jJAtAdharmakathAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [146] upAsakadazAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [147] antakRddazAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-7 [148] anuttaropapAtikadazAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-7 [149] praznavyAkaraNAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-7 [150] vipAkazrutAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-8 [151] aupapAtikaupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-8 [152] rAjaprazniyaupAGgasUtraM saTIka AgamasuttANi saTIkaM-8 [153] jIvAjIvAbhigamaupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-9 [154] prajJApanAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-10/11 [155] sUryaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-12 [156] candraprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-12 [157] jambUdvIvaprajJaptiupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-13 [158] nirayAvalikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-14 [159] kalpavataMsikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [160] puSpitAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-14 [161] puSpacUlikAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [162] vaNhidasAupAGgasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [163] catuHzaraNaprakIrNakasUtra saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [164] AturapratyAvyAnaprakIrNakasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIka-14 [165] mahApratyAkhyAnaprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [166] bhaktaparijJAprakIrNakasUtraM sacchAyaM ___ AgamasuttANi saTIkaM-14 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] [167] taMdulavaicArikaprakIrNakasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [168] saMstArakaprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [169] gacchAcAraprakIrNakasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [170] gaNividyAprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIka-14 [171] devendrastavaprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [172] maraNasamAdhiprakIrNakasUtraM sacchAyaM AgamasuttANi saTIkaM-14 [173] nizIthachedasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-15-16-17 [174] bRhatkalpachedasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-18-19-20 [175] vyavahArachedasUtraM saTIkaM Agagama suttANi saTIkaM-21-22 [176] dazAzrutaskandhachedasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-23 [177] jItakalpachedasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-23 [178] mahAnizIthasUtraM (mUlaM) AgamasuttANi saTIkaM-23 [179] AvazyakamUlasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-24-25 [180] oghaniyuktimUlasUtraM saTIka Agama suttAmi saTIkaM-26 [181] piNDaniyuktimUlasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-26 [182] dazavaikAlikamUlasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-27 [183] uttarAdhyayanamUlasUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-28-29 [184] nandI-cUlikAsUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-30 [185] anuyogadvAracUlikAsUtraM saTIkaM AgamasuttANi saTIkaM-30 prakAzana 139 thI 185 Agamata prakAzane pragaTa karela che. -: saMpa stha: "Agama ArAdhanA kendra zItalanAtha sosAyaTI-vibhAga-1, phaleTa naM-13, 4the mALe zrI naminAtha jaina derAsarajI pAchaLa, hAI senTara, khAnapura amadAvAda-1 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] "AgamasuttANi-saTIkaM" maga 1 thI 30nu viv25|| samAviSTAAgamAH AgamasuttANi bhAga-1 AyAra sUtrakRta bhAga-2 bhAga-3 sthAna bhAga-4 samavAya bhAga-5-6 bhagavatI (aparanAma vyAkhyAprajJapti) bhAga-7 jJAtAdharmakathA, upAsakadazA, antakRddazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa bhAga-8 |vipAkazruta, aupapAtika, rAjaprazniya bhAga-9 jIvAjIvAbhigama bhAga-10-11 prajJApanA bhAga-12 sUryaprajJapti, candraprajJapti bhAga-13 jambUdvIpaprajJapti bhAga-14 niravAyalikA, kalpavataMsikA, puSpikA, puSpacUlikA vaNhidazA, catuHzaraNa, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, bhaktaparijJA, tandulakvArika, saMstAraka, gacchAcAra, gaNividyA, devendrastava, mrnnsmaadhi| | bhAga-15-16-17/ nIzItha bhAga-18-19-20 bRhatkalpa bhAga-21-22 vyavahAra bhAga-23 dazAzrutaskandha, jItakalpa, mahanizItha bhAga-24-25 Avazyaka bhAga-24-25 Avazyakata, piNDaniyukti bhAga-26 bhAga-27 bhAga-28-29 dazavaikAlika uttarAdhyayana nandI, anuyogadvAra bhAga-30 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASyaM *