Book Title: Agam 08 Ang 08 Antkrut Dashang Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006336/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo arihaMtANe namo siddhANaM, namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo loe savva sAhUNaM eso paMca namukakAro savva pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvasiM paDhamaM havaI maMgala Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgama prakAzana yojanA pa. pU. AcAryazrI ghAMsIlAlajI mahArAja sAheba kRta vyAkhyA sahita DVD No. 1 (Full Edition) :: yojanAnA Ayojaka :: zrI caMdra pI. dozI - pIeca.DI. website : www.jainagam.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DASHANA INTAKRUT VITHS G SUTRA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A TI UMINOPORDPRILIPPERTICIP doooooooooooooodddddddddddddddo MIRRIANAMAHARAMBINIROMITRATIMITRAANATIMANIMANIRAMINATIHATI ANIRMANIRAHULMITRMIRMIRMIRRITAMIRRAIMIRMIRMALAR JOS m mmmmmmmRRIMIRMILARIODMARATHI jainAcArya - jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAja_ viracitayA munikumudacandrikAkhyayA vyAkhyayA samalaGkRtaM hindIgurjarabhASAnuvAdasahitam antkRtdshaaNnggsuutrm| S (ANTAKRITA DASHANGA SUTRA) niyojakaH saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH / SARTIChashithalifiedAHIRAIHIMRAPHinbhaulthimilamA -PediathailonelanniRHINORTHORIRAMITRAILERTAINMimalTIL prakAzakaH a. bhA0 zve0 sthA0 jainazAstroddhAra samiti-pramukhaH zreSThi-zrIzAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa (saurASTra) SOPPORPRABBPPPeeCPPPRPBOOPPPPROPORDPEPPeee HTMMITRAMILAIMILARIALDINJAROORDARRAIMIMALAJI-MARRIALLAHmom a Dadaaaaaaaaaaaaaaaadaddddddddddvavavavavavavavavava N IMimilamHHHHHHUWANILIPMARATHIMATIPREMSHORDARPATRAIMIMARATHI atimate dvitIyA AvRttiH prati 1000 vIra saMvat 2484 vikramasaMvat 2014 IsvIsan 1958 i mUlyam rU. 850 EIMDISTmAHimdiad dodddddddddd oooooook Po Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prA pti sthA na : zrI a. bhA. che. sthAnakavAsI jaina zAstro dvA2 samiti grIna leAja pAse, rAjakoTa. * khIjI AvRtti: prata 1000 2484 vIra saMvata : vikrama saMvata : isvI saH zrI antakRta dazAMga sUtra * 2014 1958 mudraka ane mudraNusthAna : jaya'tilAla devaca'da mahetA bhA2ta presa, ga 2 DI A kuvA za De, zAka mArakITa pAse, rAjakoTa. jaya Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya mATe khAsa sUcanA A sUtranA mUlapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA prathama prahare tathA cothA prahare karAya che. (2) prAta:uSAkALa, sanyAkALa, madhyAhna, ane madhyarAtrimAM be-be ghaDI (48 miniTa) vaMcAya nahIM, sUryodayathI pahelAM 24 miniTa ane sUryodayathI pachI 24 miniTa ema be ghaDI sarvatra samajavuM. mAsika dharmavALAM strIthI vaMcAya nahIM temaja tenI sAme paNa vaMcAya nahIM. jyAM A strIo na hoya te oraDAmAM besIne vAMcI zakAya. (4) nIce lakhelA 32 asvAdhyAya prasaMge vaMcAya nahIM. (1) AkAza saMbaMdhI 10 asvAdhyAya kAla. (1) ulkApAta-moTA tArA khare tyAre 1 prahara (traNa kalAka svAdhyAya na thAya.) (2) digdAha-koI dizAmAM atizaya lAlavarNa hoya athavA koI dizAmAM moTI Aga lagI hoya to svAdhyAya na thAya. garjArava -vAdaLAMno bhayaMkara garjArava saMbhaLAya. gAjavIja ghaNI jaNAya to 2 prahara (cha kalAka) svAdhyAya na thAya. nirdhAta-AkAzamAM koI vyaMtarAdi devakRta ghoragarjanA thaI hoya, athavA vAdaLo sAthe vIjaLInA kaDAkA bole tyAre ATha prahara sudhI svAdhyAya nA thAya. (5) vidyuta--vijaLI camakavA para eka prahara svAdhyAya na thA. (6) cUpaka-zuklapakSanI ekama, bIja ane trIjanA divase saMdhyAnI prabhA ane caMdraprabhA maLe to tene cUpaka kahevAya. A pramANe cUpaka hoya tyAre rAtrimAM prathama 1 prahara svAdhyAya na karavo. (7) yakSAdIta-koI dizAmAM vIjaLI camakavA jevo je prakAza thAya tene yakSAdIpta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. (8) ghumika kRSNa-kAratakathI mahA mAsa sudhI dhUmADAnA raMganI je sUkSma jala jevI dhUmmasa paDe che tene dhUmikAkRSNa kahevAya che. tevI dhUmmasa hoya tyAre svAdhyAya na karavo. (9) mahikAzveta-zItakALamAM zvetavarNavALI sUkSma jalarUpI je dhummasa paDe che. te mahikAzveta che tyAre svAdhyAya na karavo. (10) rajauddaghAta-cAre dizAmAM pavanathI bahu dhULa uDe. ane sUrya DhaMkAI jAya. te rajauddAta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) audArika zarIra saMbaMdhI 10 asvAdhyAya (11-12-13) hADakAM-mAMsa ane rUdhira A traNa vastu agnithI sarvathA baLI na jAya, pANIthI dhovAI na jAya ane sAme dekhAya to tyAre svAdhyAya na karavo. phUTeluM iMDu hoya to asvAdhyAya. (14) maLa-mUtra--sAme dekhAya, tenI durgadha Ave tyAM sudhI asvAdhyAya. (15) smazAna--A bhUminI cAre bAju 100/100 hAtha asvAdhyAya. (16) caMdragrahaNa-jyAre caMdragrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 8 muhUrta ane utkRSTathI 12 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (17) sUryagrahaNa--jyAre sUryagrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 12 muhUrta ane utkRSTathI 16 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (18) rAjavyagrata-najIkanI bhUmimAM rAjAonI paraspara laDAI thatI hoya tyAre, tathA laDAI zAnta thayA pachI 1 divasa-rAta sudhI svAdhyAya na karavo. (19) patana-koI moTA rAjAnuM athavA rASTrapuruSanuM mRtyu thAya to teno agnisaMskAra na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavo nahIM tathA navAnI nimaNuMka na thAya tyAM sudhI UMcA avAje svAdhyAya na karavo. (20) audArika zarIra-upAzrayanI aMdara athavA 100-100 hAtha sudhI bhUmi upara bahAra paMcendriyajIvanuM mRtazarIra paDyuM hoya to te nirjIva zarIra hoya tyAM sudhI svAdhyAya na karavo. (21thI 28) cAra mahotsava ane cAra pratipadA-ASADha pUrNimA, (bhUtamahotsava), Aso pUrNimA (indra mahotsava), kArtika pUrNimA (skaMdha mahotsava), caitrI pUrNimA (yakSamahotsava, A cAra mahotsavanI pUrNimAo tathA te cAra pachInI kRSNapakSanI cAra pratipadA (ekama) ema ATha divasa svAdhyAya na karavo. (29thI 30) prAtaHkAle ane sabhyAkALe dizAo lAlakalaranI rahe tyAM sudhI arthAta sUryodaya ane sUryAstanI pUrve ane pachI eka-eka ghaDI svAdhyAya na karavo. (31thI 32) madhya divasa ane madhya rAtrie AgaLa-pAchaLa eka-eka ghaDI ema be ghaDI svAdhyAya na karavo. uparokta asvAdhyAya mATenA niyamo mUlapAThanA asvAdhyAya mATe che. gujarAtI Adi bhASAMtara mATe A niyamo nathI. vinaya e ja dharmanuM mUla che. tethI AvA AvA vikaTa prasaMgomAM gurunI athavA vaDIlanI icchAne AjJAne ja vadhAre anusaravAno bhAva rAkhavo. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAya ke pramukha niyama (1) (3) isa sUtra ke mUla pATha kA svAdhyAya dina aura rAtrI ke prathama prahara tathA cauthe prahara meM kiyA jAtA hai| prAta: USA-kAla, sandhyAkAla, madhyAhna aura madhya rAtrI meM do-do ghaDI (48 miniTa) svAdhyAya nahIM karanA cAhie, sUryodaya se pahale 24 miniTa aura sUryodaya ke bAda 24 miniTa, isa prakAra do ghar3I sabhI jagaha samajhanA caahie| mAsika dharmavAlI striyoM ko svAdhyAya nahIM karanA cAhie, isI prakAra unake sAmane baiThakara bhI svAdhyAya nahIM karanA cAhie, jahA~ ye striyA~ na hoM usa sthAna yA kakSa meM baiThakara svAdhyAya kiyA jA sakatA hai| nIce likhe hue 32 asvAdhyAya-prasaMgo meM vA~canA nahIM cAhie(1) AkAza sambandhI 10 asvAdhyAyakAla (1) ulkApAta-bar3A tArA TUTe usa samaya 1 prahara (tIna ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (2) digdAha--kisI dizA meM adhika lAla raMga ho athavA kisI dizA meM Aga lagI ho to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / garjArava-bAdaloM kI bhayaMkara gaDagaDAhaTa kI AvAja sunAI detI ho, bijalI adhika hotI ho to 2 prahara (cha ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| nirghAta-AkAza meM koI vyantarAdi devakRta ghora garjanA huI ho athavA bAdaloM ke sAtha bijalI ke kaDAke kI AvAja ho taba ATha prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / vidyuta--bijalI camakane para eka prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie yUpaka-zukla pakSa kI prathamA, dvitIyA aura tRtIyA ke dino meM sandhyA kI prabhA aura candraprabhA kA milAna ho to use yUpaka kahA jAtA hai| isa prakAra yUpaka ho usa samaya rAtrI meM prathamA 1 prahara svAdhyAya nahIM karanA cAhie (8) yakSAdIpta--yadi kisI dizA meM bijalI camakane jaisA prakAza ho to use yakSAdIpta kahate haiM, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / dhUmikA kRSNa-kArtika se mAgha mAsa taka dhuMe ke raMga kI taraha sUkSma jala ke jaisI dhUmasa (koharA) par3atA hai use dhUmikA kRSNa kahA jAtA hai isa prakAra kI dhUmasa ho usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) mahikAzveta-zItakAla meM zveta varNavAlI sUkSma jalarUpI jo dhUmasa par3atI hai vaha mahikAzveta kahalAtI hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (10) rajodghAta-cAroM dizAoM meM teja havA ke sAtha bahuta dhUla uDatI ho aura sUrya DhaMka gayA ho to rajodghAta kahalAtA hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA caahie| (2) aitihAsika zarIra sambandhI 10 asvAdhyAya-- (11,12,13) hADa-mAMsa aura rudhira ye tIna vastue~ jaba-taka agni se sarvathA jala na jAe~, pAnI se dhula na jAe~ aura yadi sAmane dikhAI deM to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / phUTA huA aNDA bhI ho to bhI asvAdhyAya hotA hai| (14) mala-mUtra--sAmane dikhAI hetA ho, usakI durgandha AtI ho taba-taka asvAdhyAya hotA hai| zmazAna--isa bhUmi ke cAroM tarapha 100-100 hAtha taka asvAdhyAya hotA (16) candragrahaNa-jaba candragrahaNa hotA hai taba jaghanya se 8 muhUrta aura utkRSTa se 12 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (17) sUryagrahaNa-jaba sUryagrahaNa ho taba jaghanya se 12 muhUrta aura utkRSTa se 16 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (18) rAjavyudgata-najadIka kI bhUmi para rAjAoM kI paraspara lar3AI calatI ho, usa samaya tathA lar3AI zAnta hone ke bAda eka dina-rAta taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| patana-koI bar3e rAjA kA athavA rASTrapuruSa kA dehAnta huA ho to agnisaMskAra na ho taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie tathA usake sthAna para jaba taka dUsare vyakti kI naI niyukti na ho taba taka UMcI AvAja meM svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (20) audArika zarIra-upAzraya ke andara athavA 100-100 hAtha taka bhUmi para upAzraya ke bAhara bhI paJcendriya jIva kA mRta zarIra par3A ho to jaba taka vaha nirjIva zarI vahA~ par3A rahe taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (21 se 28) cAra mahotsava aura cAra pratipadA-ASAr3hI pUrNimA (bhUta mahotsava), Aso pUrNimA (indriya mahotsava), kArtika pUrNimA (skandha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSa mahotsava) ina cAra mahotsavoM kI pUrNimAoM tathA usase pIche kI cAra, kRSNa pakSa kI cAra pratipadA (aikama) isa prakAra ATha dinoM taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29 se 30) prAtaHkAla aura sandhyAkAla meM dizAe~ lAla raMga kI dikhAI deM taba taka arthAt sUryodaya aura sUryAsta ke pahale aura bAda meM eka-eka ghar3I svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (31 se 32) madhya divasa aura madhya rAtrI ke Age-pIche eka-eka ghar3I isa prakAra do ghar3I svAdhyAya nahIM karanA caahie| uparokta asvAdhyAya sambandhI niyama mUla pATha ke asvAdhyAya hetu haiM, gujarAtI Adi bhASAntara hetu ye niyama nahIM hai / vinaya hI dharma kA mUla hai tathA aise vikaTa prasaMgoM meM gurU kI athavA bar3oM kI icchA evaM AjJAoM kA adhika pAlana karane kA bhAva rakhanA cAhie / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ or mr or wr 8 mh m wr9 // zrIH // // atha antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // anukramAGka viSaya pRSThasaMkhyA maGgalAcaraNa / 1 - 2 pUrvAGga ke sAtha isa aGga ke sambandhakA nirUpaNa / 2 - 3 caMpAnagarI kA varNana / 4 - 8 sudharmAsvAmI kA campAnagarI ma samavasaraNa / jambUsvAmI kA prazna / mudharmAsvAmI kA uttara / 13-14 jambUsvAmI kA prazna / dvArAvatI kA varNana / 16-17 raivataka-parvata-Adi kA aura kRSNavAsudeva kA varNana / 18-22 gautama kA janmAdise lekara vivAhaparyantakA varNana / 23-24 gautama kI prvrjyaa| 25-27 gautama kI siddhi-praapti| 28-29 samudrAdi-viSNuparyanta ko siddhigati kI prApti / 30-32 akSobhAdika kA varNana 33--34 aNIyasasena kA varNana / 35-43 anantasenAdi kA aura sAraNa kA varNana 44-46 chaha anagAroM kA varNana / 47-58 devakI kA mAnasika vicAra, aura ahaMd ariSTanemi ke samIpa gmn| 59-62 devakI ke saMzayanivRtti ke liye unake prati bhagavAna kA vacana / 63-67 devakI devI kA vAtsalya / devakI kA mAnasika sNklp| 71-73 devakI aura zrIkRSNa kA saMvAda / 74-75 kRSNa kA hariNaigameSI deva kI ArAdhanA / 76-77 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramAGka // antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // viSaya pRSThasaMkhyA kRSNa ko caraprApti aura kRSNa kA devakI devI ke samIpa varamApti kA sandeza kahanA / 78-80 gajasukumAla kA janmAdivarNana / 81-82 somilabrAhmaNa putrI somA kA varNana / ariSTanemi ke darzana ke liye kRSNa kA jaanaa| 84-85 ariSTanemi ke darzana ke liye jAte hue kRSNa kA mArga meM somila--brAhmaNa-putrI somAko dekhanA, aura gajamukumAla kI patnI-rUpase somAkA varaNa krnaa| 86-88 gajasukumAla kA dIkSAgrahaNa karane kA vicAra / 89-91 gajasukumAla kA rAjyAbhiSeka aura dIkSA grahaNa krnaa| 92-94 gajasukumAla kI zmazAnameM aikarAtrikI mahApatimA / 95-96 somilabrAhmaNa kA durvicAra / 97-99 somilabrAhmaNa kA gajasukumAla ke mastaka upara aGgAra rkhnaa| 100-101 gajasukumAla kI siddhipada kI pApti / 102-104 kRSNakA ahet ariSTanemi ke pAsa vandanA karane ke liye jaanaa| 105-107 kRSNadvArA kI gaI vRddha puruSa kI sahAyatA / 108-109 gajasukumAla ke viSaya meM kRSNa aura ariSTanemi kA saMvAda / 110-115 kRSNa kA dvArakA meM praveza aura somila kA unake samIpa aanaa| 116-117 somila kA maraNa / 118-119 sumukha kumAra kA varNana / 120-122 durmukhAdi kumAroMkA varNana / 123-124 padmAvatI kA varNana / 125-127 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // anukramAGka viSaya pRSThasaMkhyA jAlikumArAdi kA vrnnn| 127-131 44 paJcama varga meM rahe hue adhyayanoM kA nAmanirdeza / 132-133 45 ariSTanemi kA Agamana, kRSNa aura padmA vatI kA unake darzana ke liye jAnA, aura dvArakA ke vinAza ke viSaya meM kRSNa aura ariSTanemi kA sNvaad| 134-137 kRSNa kA AdhyAtmika vicAra / 138-140 vAsudeva kI pravrajyA ke abhAva kA kAraNa / 141-143 kRSNa kA apane viSaya meM prshn| ariSTanemi-dvArA bhAvI tIrthakara ke rUpa meM kRSNa kii| utpatti kA nirdesh| 144-145 kRSNa-dvArA dvArakA meM logoM ko pravrajyA lene kI ghoSaNA karane ke liye kauTumbika puruSoM ko Adeza / 146-149 kauTumbikoM dvArA kRSNa kI AjJA kI ghossnnaa| 149 padmAvatI kA dIkSAsamAroha / 150-152 padmAvatI kA dIkSAgrahaNa krnaa| 153-157 padmAvatI kI siddhigatiprApti / 158-159 gaurI-Adi kA dIkSAgrahaNa aura siddhipada kI prApti / 160-162 mUlazrI-mUladattA kA caritra / 163-164 SaSThavarga kA praarNbh| 165-166 maGkAI aura kiGkama kA caritra / 167-170 mudgarapANi-yakSAyatana kA varNana / 171-172 arjuna ke dinakRtya kA varNana / 173-174 arjuna kA patnI ke sAtha puSpa bInane ke liye jAnA / 175-176 gauSThika puruSoM kA bandhumatI ke prati durbhAva / 177-178 gauSThika puruSoM dvArAbandhumatI kA zIladhvaMsa aura arjuna kA yakSa ke astitva meM avizvAsa / 179-180 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya // antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // anukramAGka pRSThasaMkhyA arjuna meM praviSTa yakSadvArA bandhumatI-sahita cha gauSThika puruSoM kA vinAza / 180-182 zreNika rAjA-dvArA prajA ko nagara se bAhara nahIM jAnekI ghoSaNA karAnA / 183-184 bhagavAna mahAvIra kA samavasaraNa / 185-187 bhagavAna ke darzanake liye jAnekI icchAvAle mudrshn| seTha kA apane mAtApitA ke sAtha saMvAda / 188-189 bhagavAna ke darzana ke liye jAte hue sudarzana ke samIpa yakSa kA aanaa| 190-191 sudarzana seTha kA sAkArapratimA-grahaNa / 192-194 yakSa-dvArA arjuna-mAlI ke zarIra kA tyAga / 195-196 sudarzana aura arjunamAlI kA paricaya / 197-198 sudarzana aura arjunamAlI kA bhagavAn ke darzana ke liye jaanaa| 199-200 arjunamAlI kA dIkSA aura abhigraha kA grahaNa karanA / 201-202 logoM dvArA arjuna anagAra kI nindA krnaa| 203-204 arjuna anagAra kA dUsaroM dvArA kI gaI nindA Adi / sahana krnaa| 205-206 arjuna anagAra kI siddhipadaprApti / 207-208 maGkAI-prabhRti kA caritra / 209-213 atimukta anagAra kA cAritra / 214-227 alakSya rAjA kA caritra / 228-230 nandA kA caritra / 231-234 aSTama vage kA upakrama / 235-237 kAlIdevI kA caritra / 238-251 sukAlIdevI kA caritra / 252-254 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA // anukramAGka viSaya pRSThasaMkhyA mahAkAlI kA caritra / 255-259 kRSNAdevI kA caritra / 260-261 sukRSNAdevI kA caritra / 262-268 mahAkRSNAdevI kA caritra / 269-272 88 vIrakRSNAdevI kA caritra / 273-280 rAmakRSNAdevI kA caritra / 281-284 pitRsenakRSNA kA caritra / 285-289 mahAsenakRSNA kA caritra / 290-295 zAstropasaMhAra / 296-297 zAstraprazasti / 298 // iti antakRtadazAGgasUtra kI viSayAnukramaNikA sampUrNa // zrI antakRta dazAMga sUtra Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka apIla Apa gacchAdhipati hA........ke saghati hA. sAdhu mahAtmA hA........ke zrAvaka hA. paraMtu.. A zubhakAryamAM madada karavAnI ApanI darekanI cAsa pharaja che. kAraNa ke ApaNI samAjanA utthAnanA AvA bhagIratha kAryamAM ApanA jeTalA vadhu sahakAra maLaze teTaluM kA vaheluM pUrNa thaze. ghaDI ghaDI AvA sAnA bheTo thavA dulabha che. 32 sUtreA jaldIthI taiyAra karAvI levAya tenI kALajI rAkhavAnI che, ane tethI ja ApazrIne apIla karavAmAM AvI che. ja samagra samAjanuM kAya thatuM hoya tyAM sAMpradAyakavAda ke prAMtavAda naja hAvA joIe. zrI antakRta dazAMga sUtra \\\\\\\\ RARARARARARARARARAR Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIH // aMtagaDasUtra (antakRtasUtra) kI prastAvanA isa vartamAna caturviMzati zAsana meM aise aise mahApuruSa anekAneka hue ki, jinhoMne jIvanakoM Adarza banAkara apane Apako vizva meM dhanya banA gae / una mahApuruSoMne jIvanako dhanya banAne ke lie ucita se ucita "jJAnakriyAbhyAM mokSaH" ko hI pasaMda kiyA / kahA hai hayaM nANaM kiyAhINaM hayA aNNAo kiyA / pAsaMto paMgulo daDDho dhAvamANo ya aMdhao // 1 // chAyA- hataM jJAnaM kriyAhI hatA ajJAnataH kriyA / pazyan paGgurdagdhaH dhAvamAnazca andhakaH // 1 // unhoMne zAstrokta prakArase jJAnakriyArAdhana dvArA mokSa prApta karanemeM caturgatika duHkhakA anta dekhA, isa prakAra muktadazA ko prApta karane ke liye 'jJAnakriyA' ubhaya ko jIvana saphalatAkA AdhAra samajhakara svalakSya siddhi ke liye tapa saMyamamaya jIvana jIne ko isa kSaNabhaMgura anitya saMsAra kA tyAga karake ve vizuddha saMyamI bane / saMyamI hone ke bAda apanI AtmA ko karma zatru ke gherAva meM se mukta karane ke hetu una mahArathiyoMne kSamA tapa Adi sAja se sajjita ho karmoM para vijaya prApta karane ke liye sAhasika banakara Age se Age itane baDhe ki becAre karma hairAna hokara bhAga khar3e hue| karmoM para vijaya prApta karane meM una vIra puruSoM kI dauDa itanI Age rahI ki jisase sArA saMsAra pIche raha gayA aura ve apane iSTa sthAna mokSa kSetra meM pahuMcakara anAdikAla kI janma jarA maraNa kI vyAdhi kA anta kara diyaa| zrI antakRta dazAMga sUtra Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ una mokSa prApta Apta puruSoM kA janma isa saMsAra meM svapara kalyANa ko prakaTa karane ke liye huA thA, una dhIravIra puruSoM ke vicAra dRDha aura sAhasapUrNa the, unakA hRdaya aura AcaraNa ati ujjvala thA, unakI bhAvanAyeM mahAna aura vizuddhatara thI, unakA tyAga acala aura aTala thA, unakA vairAgya uttuMga hemagirivat akaMpa aura nizcala thA, unakA saMyamArAdhana nirdoSa zuddha sphaTika ke samAna ati nirmala va sarvazuddha thA, mala vihIna tapta suvarNa ke samAna unakA tapa atidIpta va karmazatruoM ke nAza karane meM acUka bANAvali ke sadRza thA, unakA nirmala jJAna agAdha va amApa thA / jaina zAsana ke una tapasvI muniyoMne saMsAra tyAga ke pazcAt jJAna dvArA yaha nizcaya kiyA ki-AtmA ko karma mala se rahita karane ke liye tapa aura saMyama jaisA eka bhI upAya nahIM hai to ve apane zarIra kI jarA bhI paravAha (yatna) rakhe vinA tapasyA meM saMlagna hue| unheM apanI AtmA kA hita jitanA priya thA utanA zarIra hita priya nahIM thaa| ve Atmazuddhi ke liye tapa saMyama ke ArAdhana meM sadA utsAhita rahate the| unheM jaise bhI ho jaldI mokSa pahuMcane kI abhilASA thI, jisase unhoMne apramatta banakara saMyama tapa dvArA AtmakalyANa kiyA / una tapomaya jIvana jInevAloM kI jIvanikAoM kA vRttAnta gyAraha aMga ke cha aMgoM meM bhinna 2 rUpa se varNita hai, parantu isa aMtagaDa sUtra meM to unhI bhAvitAtmAoM kA varNana hai ki, jinhoMne apane usI bhava meM saMyama tapa dvArA antima avasthA meM saba koM kA aMta karake kevalI banakara mokSa ko prApta hue| isa aMtagaDa sUtra meM ATha varga aura navve adhyayana haiM / ATha varga ke prathama varga meM (1) gautama (2) samudra (3) sAgara (4) gambhIra (5) stimita (6) acala (7) kAmpilya (8) akSobha (9) prasenakumAra aura (10) viSNukumAra kA varNana hai / zrI annakRta dazAMga sUtra Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga meM (1) akSobha ( 2 ) sAgara ( 3 ) samudra ( 4 ) himavAn (5) acala (6) pUraya (7) abhicanda Adi kumAroM kA saMkSipta varNana hai / tRtIya varga meM (1) aNiyasena (2) anantasena (3) ajita sena (4) anihataripu (5) devasena (6) zatrusena (7) sAraNa (8) gajasukumAla (9) sumukha (10) durmukha (11) kUpaka (12) dAruka (13) anAdRSTi kA varNana hai / caturthavarga meM (1) jAli (2) mayAli (3) uvayAli (4) puruSasena (5) vArisena (6) pradyumna (7) zAmba (8) aniruddha (9) satyanemi (10) dRDhanemi kA varNana hai / pAMcaveM varga meM (1) padmAvatI (2) gaurI (3) gAndhArI ( 4 ) lakSmaNA (5) susImA (6) jAmbavatI (7) satyabhAmA (8) rukmiNI (9) mUlazrI (10) mUladattA kA varNana hai / cha varga meM (1) maGkAI (2) kiGkama (3) mudgarapANi (4) kAzyapa (5) kSemaka (6) dhRtidhara (7) kailAsa ( 8 ) haricandana ( 9 ) vArata (10) sudarzana (11) pUrNabhadra (12) sumanabhadra (13) supratiSTha (14) megha (15) atimukta [evaMtA ] (16) alakSa kA varNana hai / sAtaveM varga meM (1) nandA (2) nandamatI (3) nandottarA (4) nandasenA (5) mahayA (6) sumarutA, mahAmarutA (8) marudevI (9) bhadrA (10) subhadrA (11) sujAtA (12) sumati (13) bhUtadinnA kA varNana hai / AThaveM varga meM (1) kAlI (2) sukAlI (3) mahAkAlI ( 4 ) kRSNA (5) sukRSNA (6) mahAkRSNA (7) vIrakRSNA (8) rAmakRSNA (9) pitRsenakRSNA (10) mahAsenakRSNA Adi kA varNana hai isa prakAra isa sUtra meM navve muktAtmAoM kA varNana hai / ina ATha varga ke navve adhyayanoM meM prathama varga kA gautama nAmakA prathama adhyayana, tIsare varga kA gajasukumAla kuMvara kA AThavAM adhyayana, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcaveM varga kA padmAvatI rAnI kA prathama adhyayana, chaTTha varga kA mudgarapANi [arjunamAlI] nAma kA tIsarA adhyayana va atimukta [evaMtA] kuMvara kA pandrahavAM adhyayana aura AThaveM varga ke kAlI sukAlI Adi dasoM rAniyoM ke adhyayana meM vistRta varNana hai, zeSa pacahattara adhyayanoM kA varNana sAdhAraNa aura saMkSipta hai| aMtagaDa sUtra kI vAcanA zrI sudharmAsvAmIne apane priya jyeSTha ziSya zrI jambUsvAmI ko campApurI meM dI thii| usa samaya vahAM magadhAdhIza zrI kUNika rAjA kA rAjya thaa| bhUpati kUNika bhagavAna mahAvIra svAmI kA parama bhakta thA, "bhagavAna kahAM birAjate haiM' yaha samAcAra nitya prApta karahI vaha dAtUna karatA thA / rAjA kUNikane jainadharma ke vikAsa ke liye apane rAjyameM sarvatra suvyavasthA apanI dekharekhameM kI thii| usake rAjyakAla meM sabhI gAMva va nagara meM jaina gurukula pracura saMkhyAmeM rAjya vyavasthA se calate the| jainadharma pAlane vAle sAdharmikoM ko kalA kauzala sikhAne ke liye udyogazAlAoM kI bhI rAjya kI tarapha se sarvatra vyavasthA thii| garIba anAtha sAdharmiyoM ke bharaNa poSaNa kI vyavasthA svayaM kUNika rAjA apane hAthoM se karatA thaa| aneka gAMva va nagaroM meM dharmadhyAna pauSadha sAmAyika karane ke hita rAjAne sthAna 2 para pauSadhazAlAoMkA nirmANa karAyA thaa| vaha svayaM apane hAthoM se zramaNa nirgranthoM ko nirdoSa AhAra pAnI Adi khAdya padArtho kA va vastra pAtra Adi upabhogya vastuoM kA bhAvapUrvaka dAna karatA thA vaha apanI rAjya vyavasthA ke sAtha dhArmika vyavasthA kA bhAra nibhAne meM pUrNa dakSa thaa| unhoM ne apane rAjya meM amArI ghoSaNA karAI thii| usakA jIvana dharma se pUrA otaprota thaa| rAjA kUNika kI rAjadhAnI caMpAnagarI usa samaya kalA kauzala ke kAraNa cAroM ora prasiddha thii| usameM baDe 2 dhanADhya zrImanta dharmamaya jIvana banAkara Ananda se apanA vyavasAya calAte hue rahate the| aise zrI sudharmAsvAmIne zrI jambU svAmI ko aMtagaDa sUtra sunaayaa| zrI annakRta dazAMga sUtra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama varga pahale varga ke pahale adhyayana meM dvArakAnagarI kA varNana hai / isa nagarI ko zrI kRSNa mahArAjane tele kI tapazcaryA karake kubera devatA dvArA basavAI thI / dvArakA kA nagarakoTa sonekA banA huvA thA tathA usa para pAMca prakAra ke ratnoM se jar3e hue kaMgUre the / dvArakA nagara kI lambAI bAraha yojana kI, aura cauDAI nau yojana kI thI / zaharake andara uttuMga bhavanoM va katArabaMdha bAjAroM va bAhara bAga bagIcA sarovara Adi se usakI apUrva zobhA thI / usa zahara meM baDe 2 rAjA; mahArAjA yoddhA, sAhasika va mANDalika Adi rahate the / isake atirikta baDe 2 dhanapati seTha sAhukAra bhI vahAM rahate the| usa samaya vahAM vizAla rAjya vaibhava yukta andhaka vRSNi rAjA aura unakI dhAraNI nAmakI rAnI thii| unake gautama nAmaka kumAra the, jinakA taruNavaya ke pravezameM ATha kanyAoM ke sAtha vivAha huA thA / ve taruNavaya ke madhya meM bhogayukta jIvana bitA rahe the| usI samaya zrI ariSTanemi bhagavAna padhAre aura unakA vairAgyamaya upadeza sunakara gautama kumAra mAtApitAkI AjJA lekara dIkSita hue| dIkSA lene para gautama anagArane sAmAyika se le kara gyAraha aMgoMkA adhyayana kiyA, aura ve upavAsa, belA, tela Adi vividha tapazcaryA dvArA karma nirjarA karate hue vicarane lage / una gautama anagArane 'mAsika bhikSu pratimA nAmaka tapa' aMgIkAra kiyA, anantara bAraha paDimA tathA guNaratna tapa marake Atma vizuddhi ke sAtha saMyamArAdhana karate hue antima samaya meM eka mAsakA saMthArA karake sarva karma se rahita ho kevalajJAna kevala - darzanayukta mokSasthAna ko prApta hue / isI prakAra samudrakumAra Adi nava kumAro ne bhI gautamakumArake samAna hI rAjyavaibhava yukta saMsAra avasthAkA tyAga karake dIkSita bane aura unhIM ke samAna saMyama tapa ArAdhana karake antima samaya eka mAsake saMthAremeM kevalajJAna kevaladarzanako prApta kara mokSa ke adhikArI bane / zrI antakRta dazAMga sUtra Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya varga __ dUsare varga meM dvArakA ke andhaka viSNu rAjA va dhAriNI rAnI ke akSobha sAgara Adi ATha kumAroM kA varNana hai / ye AThoM kumAra zrI ariSTanemi bhagavAna ke samIpa dIkSA lekara gautama kumAra ke samAna hI saMyama tapa dvArA karma kSaya karake kevalajJAna kevaladarzana ko prApta ho mokSa gae / tRtIya varga bhadilapura nagarameM nAga nAma ke gAthApati rahete the, unakI patnI kA nAma sulasA thA / unake kumAra kA nAma aNiyasena thA, jo buddhimAna va kalAvizArada thA / tRtiya varga ke prathama adhyayana meM isI kumArakA varNana hai / taruNavayake prAraMbha meM kumArakA battIsa ibhya seThoM kI kanyAoM ke sAtha vivAha huA aura pratyeka ibhya seThane daheja meM eka eka karoDa sonAmohareM dIM / jaba kumAra yauvana vaya ke madhya meM pUrNa bhogopabhogamaya jIvana bitA rahe the taba unheM tyAgamaya jIvana banAnekA upadeza dene ke liye vahAM zrI ariSTanemi prabhu prdhaare| prabhu ke padhArane ke samAcAra sunakara aNiyasena kumAra darzana va vandana ke liye gaye aura vahAM jAne para bhagavAna kI saMsAra nistAriNI vANI sunakara ve dIkSita hue / dIkSA lene ke bAda sAmAyika se prAraMbha karake caudaha pUrvakA adhyayana kiyA / bIsa varSa taka kaThora saMyama pAlakara antima samaya eka mAsakA saMthArA karake kevalajJAna kevaladarzana pAkara mokSako prApta hue / anantasena, ajitasena, anihataripu, devasena aura zatrusena Adi pAMca kumAra bhI aNiyasena kumAra ke hI bhAI the / ina sabhI bhrAtAoMkA vivAha bhI battIsa 2 kanyAoM se huA aura yuvAvasthA ke madhyameM zrI ariSTanemi bhagavAna se upadeza sunakara dIkSA dhAraNa kI aura caudaha 2 varSa taka cAritra pAlana karake antameM pAMcoM anagAra eka mAsa ke saMthAre ke sAtha kevalajJAnako pAkara mokSa ge| zrI annakRta dazAMga sUtra Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThe adhyayanameM-vAsudeva rAjA va dhAriNI rAnI ke putra sAraNakumArakA varNana hai / usakA vivAha paJcAsa kanyAoM ke sAtha huvA / usane yuvAkya meM zrI ariSTanemi kA upadeza sunakara dIkSA lii| caudaha varSakI saMyamaparyAya meM caudahapUrvakA adhyayana kiyaa| bIsa varSakA cAritrapAlana kara antameM eka mAsake saMthAre ke sAtha kevalajJAna pAkara mokSako prApta hue| sAtave adhyayana meM-kSamAzIla gajasukumAla munikA varNana hai / zrI ariSTanemi bhagavAna ke aMtevAsI cha anagAra jo ekasA rUpa lAvaNyavAle the, ve jabase dIkSita hue tabase bele 2 kI tapazcaryA kA pAraNA karane kI pratijJA le ke bhagavAna ke sAtha vicarane lge| eka samaya ye chaoM muni prabhukI AjJA lekara pAraNeke liye dvArakA meM do do munikA tIna saMghADA banAke bhIkSAcarI ke liye nikle| unameM se do muni devakI mahArAnI ke mahalameM gocarI ke liye prathama padhAre, vahAM devakI mahArAnI donoM muniyoMko siMhakesarI modaka jo zrI kRSNa ke kaleveke liye banAye hue the, vaha baharAe / isI prakAra kramase dUsare samaya anya donoM muniyoMko va tIsare samaya apara donoM muniyoMko pUrNabhAvase modaka baharAe aura anta meM pIchese Ae hue donoM muniyoMko devakI mahArAnIne savinaya pUchA-'he bhadanta ! isa samRddhazAlI dvArakAnagarImeM itane ghara hone para bhI kyA koI bhikSA denekA bhAva rakhanevAle nahIM hai jisase Apako ekahI kulameM anekavAra bhikSAke liye praveza karanA paDA, isa praznake pIche mahArAnIke hRdayameM yaha aMtaravedanA thI ki kyA merI prajAmeM muniyoMke prati premabhAva va zraddhA nahIM rahI, jisase dvArakAmeM muniyoMke ekahI kulameM vAravAra praveza karanA par3atA hai| yaha sunakara pIche se Ae hue muniyoMne usI samaya isa prakAra uttara diyA ki-mahArAnI ! isa mahAnagarImeM muniyoM ko AhAra nahIM milatA, aisI bAta nahIM hai, aura hamahI tumhAre yahAM tInavAra Ae haiM, yaha bhI bAta nahIM haiN| parantu he devAnupriye! hama cha anagAra sahodara bhAI haiM, hama chaoMkA dekhAva ekasA hone se dekhanevAlo ko hama jude 2 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlUma nahIM dete| hamane jabase dIkSA lI tabhIse bele 2 pAraNe kI tapazcaryA karanekA abhigraMha ariSTanemi bhagavAnake pAsa liyA / Aja hamAre chao janoM ke belekA pAraNA hone se hama chao muni bhagavAna kI AjJA lekara do do muni pRthak 2 bhikSA lene ke liye nikale tumhAre yahAM pahale do muni Ae ve, tathA pIche se do muni Ae ve, aura hama do saba jude 2 haiM, hama hI vAra 2 Ae, aisA Apa na smjheN| aisA kahakara ve donoM muni cale ge| bAdameM devakI mahArAnI ke hRdaya meM sandeha huA ki-mujhe bAlapanameM atimuktaka munine pharamAyA thA ki-tuma aise ATha putroMko janma dogI, jinake samAna putroMko anya koI bhI mAtA janma nahIM de zakegI, phirabhI maiM pratyakSa dekha rahI hUM ki, vaise putroMko janma denevAlI anya mAtA bhI hai| jAUM maiM zrI ariSTanemi bhagavAna se apane hRdayakA saMzaya nivAraNa kruuN| apane hRdayameM utpanna saMzayakA nivAraNa karanA buddhimAnakA kartavya hai, saMzaya ke nivAraNa kiye vinA satyAsatyakA nirNaya nahIM hotaa| inhIM vicAroM ko lekara devakI mahArAnI bhagavAnake samIpa gii| mahArAnI vandana karake pUchanA cAhatI hai isase pahele hI zrI ariSTanemi bhagavAnane apane jJAna dvArA mahArAnI ke AnekA kAraNa jAnakara usI samaya pharamAyA ki-he mahArAnI! tumheM yaha vicAra huA thA ki mere samAna anya mAtA mere jaise putroM ko janma nahIM degii| phira bhI maiM pratyakSa dekha rahI hUM ki vaise putroMko anya mAtAne janma diyA haiM, so atimuktaka kumArakA vacana asatya huA, yaha sunakara devakI rAnI bolI, hAM prabhu ! Apa sarvajJa haiM Apase koI chupA huA nahIM hai / isa prakAra devakI mahArAnI ke svIkAra karane para aNiyasena Adi chaoM anagAroMkA pUrva vRttAnta sunAkara devakI mahArAnI ke hRdayako saMtuSTa kiyA / devakI mahArAnIne chaoM anagAroM ko ye mere putra haiM aisA bhagavAna ke dvArA jAnakara, una chao anagAroM ke samIpa jAkara vandanA kiyA, usa samayakA mAtRprema kA varNana advitIya hai| pazcAt devakI mAtA apane ghara jAkara vicArane lagI ki,-'maiMne Ajataka apane zrI antakRta dazAMga sUtra Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka bhI putra kA lAlana pAlana kA Ananda va lADakoDa nahIM dekhA, isa kAraNa maiM hatabhAginI huuN| moha manuSyakA bhAna bhulA detA hai| mohavazarAnI ArtadhyAna meM baiThI huI thI usI samaya zrI kRSNa mAtAko vandana karane ke liye Aye aura mAtAko cintAtura dekhakara jo mAtRbhakti dikhAI vaha sarva AbAla janatAko anukaraNIya hai| mAtAkI icchA pUrti ke liye zrIkRSNane pauSadhazAlAmeM telA karake hariNaigameSi devakI ArAdhanA karake apane laghubhrAtAkI yAcanA kI, pratyuttara meM devane kahA ki tumhAre laghubhrAtA hogA parantu vaha dIkSita banegA yaha sunakara zrI kRSNane apanI mAtAko devavANI jo sunAI aura tadanusAra gajasukumAla kumArakA janma huvaa| eka samaya zrI ariSTanemi prabhuke padhArane para zrI kRSNa apane laghu bhrAtAko sAtha lekara vandanako jAte hue rAstemeM somila brAhmaNakI somA nAmakI kumArIko dekhA, usakI surUpatAko kara zrIkRSNane apane laghu bhAIke liye usa kanyAkI yAcanA karAke bhrAtRpremakA Adarza dikhAyA / udhara Age jAkara ariSTanemi bhagavAnakA upadeza sunakara gajasukumAla kumAra apane mAtApitA va jyeSTha bAMdhava zrIkRSNa kI AjJA lekara dIkSita hue| dIkSita hote hI usI roja bhagavAnakI AjJA le mahAkAla smazAname jAke dhyAnameM khaDe ho ge| vahAM sUryAsta honeke samaya yajJArtha zamI Adi lAneke liye gaye hue somila brAhmaNa gajasukumAla muniko dhyAnastha dekhakara usa vairako smaraNa karake talAvakI gIlI miTTIkI pAla sira para bAMdhakara usameM citAke prajvalita aMgAre DAlakara vahAMse bhAga gayA / pazcAt una prajvalita aMgAroMkI asahya vedanA hone para bhI ve kSamAzIla muni vizuddha bhAvase usa mahAna kaSTako sahana karate hue sarvakarmakA kSaya kiyA aura antameM kevalajJAna pAkara mokSako prApta hue| isa prakaraNameM hameM dharmazIla puruSakI apane kAryameM tatparatA va sahanazIlatA kA bodhapATha milatA hai| zrI antakRta dazAMga sUtra Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gajasukumAla munikA mokSa ho jAne para dUsare roja zrIkRSNa zrI ariSTanemi bhagavAnako vandana karaneke liye gaye rAstemeM eka vRddha puruSako IToMke vizAla Dherame se eka ITa uThAkara dhUjate, lathaDAte lejAte hue dekhA, usa para dayAdRSTi lAkara zrIkRSNane hAthI para baiThe hue hI una IToMke DherameM se eka ITa uThAkara usake makAname rakhadI jisase unake sAthameM rahe hue hajAroM manuSyoMne bhI vaisAhI anukaraNa kara sArA kA sArA IToM kA Dhera makAnameM pahuMcA diyaa| isa prakAra isa vRttAntameM apaMgo, garIboM dukhiyoM ke prati karuNA bhAva pragaTa karaneke liye hamako bodhapATha diyA gayA hai| isa adhyayanakI samAptimeM zrI kRSNane jaba mokSa prApta gajasukumAla muniko nahIM dekhakara zrI ariSTanemi prabhuse unake nahIM dikhAI dene kA kAraNa pUchA to prabhune sArA vRttAnta isa prakAra kaha sunAyA ki jisase zrIkRSNako apane muMhase somila kA nAma jAnanemeM bhI nahIM Ave aura samaya para zrIkRSNa unheM jAna bhI leN| isa prakAra hara ekako pramANika satya bolanekA upadeza isa adhyayanase prApta hotA hai| isa adhyayanameM muniyoM kI zuddha bhikSAcarI, mAtAkA putrake prati aura putrakA mAtAke prati prema, bhrAtRprema, vizuddha kSAntibhAva, duHkhiyoMke prati sahRdayatA va bhASAsamiti kI pAlanA AdikA varNana ucita rUpase pAlana karaneko milatA hai| isake Age navava adhyayanameM sumukhakumAra dasaveM adhyayanameM durmukhakumAra gyArahaveM meM kUpadArakakumAra bAraveM meM dArukakumAra aura terahaveM adhyayanameM anAdRSTikumArakA saMkSiptameM varNana hai / cauthA varga cothe varga meM jAli mayAli Adi dasa kumAroM kA saMkSipta caritra varNita hai, ye AThoM kumAra zrI ariSTanemi bhagavAna prabhu ke samIpe dIkSA le vizuddha saMyama tapadvArA karmakSaya karake mokSako prApta hue| zrI annakRta dazAMga sUtra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcavAM varga pAMcaveM varga ke prathama adhyayanameM padmAvatI mahArAnI kA varNana hai| padmAvatI mahArAnI zrI kRSNakI rAniyoM meM mukhya thii| kisI eka samaya zrI ariSTanemi bhagavAnake padhArane para zrI kRSNa va padmAvatI mahArAnI vaMdanako gae, upadeza sune / upadeza sunakara zrI kRSNane dvArakAkA nAza va svayaMkA bhaviSya pUchA, jisake jabAbameM dvArakAkA vinAza kSubdha dvaipAyana RSike dvArA honekA batAyA, va zrI kRSNako bhaviSyake utsarpiNI samayameM isI bharatameM puNDU dezake andara zatadvAra nagarameM amama nAmake vArahaveM tIrthakara rUpameM janma lenekA bhaviSya sunaayaa| yaha sunakara zrI kRSNa mahArAjako bar3I khuzI huii| isake bAda zrI kRSNa apane mahala jAkara anucaroMse sAre zaharameM dvArakAkA bhaviSya kahalAkara saMsArase virakta hone vAloMko apanI taraphase AjJA honekA va unake pIche rahe hue kuTumbI janoM kA pAlana poSaNa apane jimpre honekA kathana jAhira prajAmeM kaha AnekA hukma diyA aura tadanusAra anucara jana sAre zahara meM sthAna 2 para jAhira kara Ae / idhara padmAvatI mahArAnIne bhagavAnakA upadeza sunakara dIkSA lenekA nizcaya bhagavAnake sAmane prakaTa kiyA aura apane mahala Akara apane patideva zrI kRSNase dIkSA lenekI AjJA maaNgii| zrIkRSNa apanI kI huI jAhirAtake anusAra usI samaya AjJA dekara dIkSA mahotsavake liye bhavya taiyAriyAM kraaii| svayaM apane hAtha mahArAnIko snAna Adi kriyAse nivRtta karake eka hajAra manuSya uThAve vaisI zibikAmeM baiThAkara jAhira mArgoM para ghUmate hue sahasrAmravanameM jAkara mudita manase bhagavAnake samakSa mahArAnIko dIkSA leneke liye upasthita kiyaa| una mahArAnIne dIkSA leneke bAda ekase lekara eka mahIne taka kI bArabAra aneka tapazcaryAeM karake zarIra va karma ko kSINa kara diyA aura antameM mokSako prApta huii| zrI annakRta dazAMga sUtra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmAvatI mahArAnIke samAnahI zrI kRSNa mahArAjakI anya gaurI gAndhArI Adi pramukha mahArAniyA~ bhI dIkSA le saMyama tapadvArA karma kSaya karake mokSa jA birAjI / isa pAMcaveM vargase, dhanika vargake manuSyoM ko samajhanA cAhiye ki-hame hamAre svajana parijana, mahala aTAriyAM bAga bagIce Adi koI bhI upayogI va hitarUpa nahIM hai| hamArA hita hai tyAgameM / tyAga vinA jIvana korA aura thothA hai, jisakA jIvana tyAga (saMyama-tapa) pUrNa hai vaha Atmika labdhise harAbharA hai| chaTTA varga chaThe vargake pahale aura dUsare adhyayanameM rAjagRhake maMkAI, va kiMkama gAthApatikA varNana hai| tIsare adhyayanameM rAjagRha nivAsI arjunamAlIkA vRttAnta hai| arjunamAlI ke gharakI phUlavADI thI aura usa phUlavADIke pAsa hI mudgarapANi yakSakA sthAna thA, jo pratyakSa eka hajAra palakA bhArI mudgara uThAke khaDA rahatA thaa| usa ajunamAlI kI jIvikA kA poSaNa isI phUlavADIke AdhAra para honese vaha nitya sabere vADImeM jAkara uttamottama phUla cunakara yakSako caDhA detA / eka samaya koI vizeSa rAjakIya utsava hone se vaha apanI bandhumatI patnIko apane kAryakI madadameM sAtha hI bADI le gayA aura donoM phUla cunakara yakSasthAna para gae usa samaya vahAM cha puruSa-jinako koI bhI kAryakarane meM kisIkI taraphase rukAvaTa nahIM ho sakatI thI ve-bandhumatI sahita arjunamAlIko Ate dekha mandirameM chipa gaye aura jaba ve donoM phUloMkA Dhera kara namaskAra karake ghuTane navAMe, to usI samaya una chaoM mitroMne arjunamAlIko rassIse bAMdhakara vahIM guDakA diyA aura ve vahIM bandhumatIke sAtha balAtkAra meM pravRtta hue| isa prakAra apanI AMkhoMke samakSa viparIta dRzya upasthita honese arjunamAlIko yakSake prati azraddhA huii| mudgarapANi yakSane apane prati arjunamAlI ko azraddhAvAna hote dekha vaha usI samaya arjunamAlIke zarIrameM praveza kara use bandhanamukta kiyA aura sAtha hI una chao puruSoMko va bandhumatIko mudgarase zrI annakRta dazAMga sUtra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 mRtyumukhameM dhakela diyA / bAdameM yakSAdhIna usa arjunamAlIne pAMca mAsa aura teraha dina taka nitya cha puruSa eka strI kI hatyA karate hue 1141 strI puruSoMkA nikandana kiyA / inhIM dinoM eka samaya zrI mahAvIraprabhu rAjagRhake bAhara guNazilaka bAgameM padhAre, ye samAcAra jaba jeSThiputra zramaNopAsaka sudarzana zrAvavako mAlUma huA to ve apane mAtApitAkI AjJA lekara bAhara upasarga hote hue bhI niDara ho kara vandanako nikle| jaba yakSAdhIna arjunamAlI unheM Ate dekhA to vaha unake samakSa dauDa AyA aura udhara zrAvaka use Ate dekha kara cAroM AhArakA tyAga karake dhyAna meM baiTha gaye / dhyAnadhArI zrAvaka para jaba yakSakA jora nahIM calA to vaha arjunamAlI ko tyAga kara calA gayA / yakSake cale jAne para arjunamAlI bhUrchita ho gira gayA, usa samaya zrAvaka sudarzana apaneko nidrapadravita dekha kara sAgArika saMthArA pAlakara uThe aura arjunamAlI bhI anturmuhUrta mUrchA rahita hokara saceSTa huA phira sudarzana seTha arjunamAlIko apane sAtha lekara bhagavAnake pAsa gaye, vahAM bhagavAnake upadezase arjunamAlI dIkSita ho ge| aura usI samaya se bele 2 pAraNA karanekI pratijJA lekara usI rAjagRhameM pAraNeke dina bhikSAke liye jaba jA rahe the, taba rAjagRhake loga unheM apane iSTajanoM kA ghAtaka samajhakara patthara lakaDI Adise mArate the aura avahelanA karate the parantu ve apUrva sahanazIla mahAtyAgI puruSa madhyastha bhAva se una upasargoM ko saha lete the bhikSA meM jo bhI milatA usI para nirvAha karate the / jitane bhayaMkara karma bAMdhe the ve saba kramase utkRSTa saMyama tapadvArA kSaya karake cha mahInemeM mokSa jA birAje | isa adhyayana se (1) sarAgI devako choDakara vItarAgakI ArAdhanAhI mokSa prAptikA kAraNa hai aisA samajhanA cAhiye / (2) kitanA bhI bhayaMkara upasarga kyoM na Ave parantu dhairya dhAraNa kara dharmakAryameM unnati prApta karanese ApattiyAM naSTa hotI haiM / (3) duSTake prati sajjanatA dikhAkara use ucita mArgArUDha karanemeM hameM apanI sajjanatA mAnanI cAhiye / zrI antakRta dazAMga sUtra Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) tathA hameM duSTa va zatru samajhakara jo bhI kaSTa pahuMcAveM toM kaSTa pahuMcAne vAloMke prati sahRdyatA pragaTa kara madhyasthabhAvase ApattiyoMko sahana karanemeM mokSa prApti hai / isa prakAra cAra bAtoMkI zikSA isa tIsare adhyayanameM hai| Akhe-kAzyapa gAthApati ke cauthe adhyayanase meghagAthApati kA caudahavAM adhyayana taka saMkSipta varNana hai| pandrahave adhyayanameM polAsapura nagarake vijayarAjA ke putra evantA (atimukta) kumArakA varNana hai| ye kumAra eka samaya bAlakrIDA sthAnameM khela rahethe, usa samaya udharase gautamasvAmIko bhikSAke liye jAte dekhakara kumAra dauDakara gautamasvAmIko pUchA, Apa kahAM padhArate haiM ! jaba gautamasvAmIne-bhikSAke liye jAte haiM, aisA kahA to kumAra gautamasvAmIke hAthakI aMgulI pakaDa kara apane mahala le gye| apane hAthase gautama svAmIko pakaDa kara lAte hue evaMtA kumAra ko dekha kara zrIdevI mahArAnI bahuta khuza huI, aura unhoMne gautamasvAmI ko bhAvayukta vaMdana kara AhAra pAnI bhraayaa| evaMtA kumAra gautamasvAmIke sAtha zrI mahAvIraprabhuke pAsa jAkara vANI zravaNa kii| vANI zravaNase vairAgyayukta ho mAtApitAse dIkSAke liye AjJA maaNgii| taba mAtApitAne kahA ki tUM abhI bAlaka hai, cAritrameM tUM kyA samajha sakegA ! isake pratyuttarameM kumArane jo ucita uttara dekara apanI yogyatA dikhAI vaha bAladIkSA virodhiyoMke lakSameM lene yogya hai| evaMtA kumAra bhI saMyama tapa anuSThAnake balase karma kSaya kara mokSa prApta hue / solahaveM adhyayanameM vArANasI ke alakSa rAjAkA vRttAnta hai, inhoMne bhagavAna mahAvIrakA upadeza sunakara saMsAra tyAga kiyA, aura ye saMyama tapa Adike balase karmakSaya karake mokSameM ge| sAtavAM varga sAtaveM vargameM zreNika mahArAjakI nandA nandavatI Adi teraha mahArAniyoM kA saMkSipta kathana hai| ye teraha mahArAniyA~ saMyama tapadvArA karma kSaya karake mokSa phuNcii| zrI annakRta dazAMga sUtra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThavAM varga--- ___antima AThaveM vargameM zrI zreNika mahArAjakI dasa rAniyoMkA varNana hai| ye daso rAniyAM bhagavAna mahAvIrakA upadeza suna dIkSita huI aura dIkSA leneke bAda kAlI AryAjIne ratnAvali tapa, sukAlI aryAjIne kanakAvalI tapa, mahAkAlI AryAjIne laghusiMha niSkrIDita tapa, kRSNA AryAjIne mahAsiMha niSkrIDita tapa, sukRSNA AryAjIne sAtavIM AThavIM navamI dazavoM bhikSu paDimA tapa, mahAkRSNA AryAjIne laghu sarvatobhadra tapa, vIrakRSNA AryAjIne mahAsarvatobhadra tapa, rAmakRSNA AryAjIne bhadrottara tapa, pitRsena kRSNA AryAjIne muktAvalI tapa, aura mahAsenakRSNA AryAjIne Ayambila vardhamAna tapa kiyA / sukumAra zarIra hote hue bhI itanI mahAna tapazcaryA vinA AtmakalyANa nahIM, aisA samajhakara una mahArAniyoMne pratyeka bhavya jIvoMko tapadvArA karma kSaya karanekA apanI jIvanacaryAse bodha karAyA hai| __ isa antagaDa sUtrameM mokSa prApta pratyeka nahAn AtmAkA tapasaMyama yukta jIvanakA varNana hai / mokSa prApta karAnemeM tapa saMyama pratyeka bhavya prANike liye mahAna sAdhana hai-aisA hameM antagaDa sUtrake paThana va zravaNase bhalAbhAMti mAlUma hogaa| ina mahApuruSoMkA jIvanavarNanarUpa yaha antagaDasUtra paryuSaNake ATha dinoMmeM paDhanekA vidhAna hai, tadanusAra paryuSaNoMmeM bhavya jIva pUrNa bhaktiyukta manase isakA zravaNa karate haiN| isa kAraNa jainAcArya pUjya zrI ghAsIlAlajI ma. sA. ne sarvako subodha ho va saralatAse sabhI abAla vRddha paThana pAThana kara sakeM, isa dhyeyase isa antagaDa sUtrakI sarala saMskRta TIkA banAI / vaha hindI gujarAtI bhASA TIkAse yukta hai| vaha pratyekake liye upayogI hai / AzA hai-bhavyavRnda isa sUtrako paDhakara uttarottara jJAnadarzana cAritrakI vRddhiko prApta hogeM / nivedakasamIra muni zrI antakRta dazAMga sUtra Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI AvRttinI prastAvanA A upagI zAstranI prathama AvRttinI 500 kepI khalAsa thavAthI A bIjI AvRtti 1000) kepI prasiddha karavAmAM Avela che. amane AzA che ke jaina samAja tene pUrato lAbha laI AtmakalyANa kAryamAM AgaLa vadhaze. A samiti pUjya AcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAja dvArA taiyAra karelAM zAstro prasiddha karI banatI sevA kare che temAM ApanA pUrA sahakAranI AzA rAkhavI te asthAne te nathI ne ? sevake, rA ja ke Ta, tA. 1-9-158 mAnada maMtrIo. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI-vardhamAna-zramaNa-saMghanA AcAryazrI pUjya AtmArAmajI mahArAjazrIe A pe le sa -- ti pa trA u pa ra ta pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja-racita bIjA sUtrenI TIkA mATe teozrInA maMtavya te ma ja anya mahAtmAo, mahAsatIjIo, adyatana-paddhativALA kolejanA prophesare te ma ja zAstrajJa zrAvakenA abhiprA. The. grIna leja pAse | gareDIyA kuvADa, rAjakoTa : saurASTa akhila bhArata , sthA. jaina zAstroddhAra samiti. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( zrI dazavaikAlikasUtrakA sammatipatra. ) // zrIvIragautamAya namaH // sammati - patram . mae paMDiyamaNi - hemacaMdeNa ya paMDiya- mUlacandavAsavArApattA paMDiya - rayaNa - muNi- ghAsIlAleNa viraiyA sakkaya - hiMdI - bhASAhi~ juttA siri- dasaveyAliya- nAma suttassa AdhAramaNimaMjUsA vittI avaloiyA, imA maNoharA asthi, ettha sahANaM aisayajuto attho vaNNio virajaNANaM pAyayajaNANa ya paramovayAriyA imA vittI dIsai ! AyAravisae vittIkattAreNa aisayapuvaM ulleho kaDo, tahA ahiMsAe sarUvaM je jahA tahA na jANaMti tesiM imAe vittIe paramalAhI bhavissai, kattuNA patteyavisayANaM phuDarUveNa vaNNaNaM kaDe, tahA muNiNo arahantA imAe vittIe avaloyaNAo aisayajuttA sijjhai ! sakkayachAyA suttayayANaM payaccheo ya subohadAyago atthi, pattayajiNNAsuNo imA vittI daTThavvA / amhANaM samAje erisavijja- muNirayaNANaM sambhAvo samAjassa ahobhaggaM asthi, kiM ? uttavijja muNirayaNANaM kAraNAo jo amhANaM samAjo suttappAo, amhakeraM sAhicaM ca lattappAyaM asthi tesiM puNovi udao bhavissaha jassa kAraNAo bhaviyappA mokkhassa joggo bhavittA puNo nivvANaM pAvihiha aohaM AyAramaNi-maMjUsAe kattuNo puNo puNo dhannavArya demi- // vi. saM. 1990 phAlgunazuklatrayodazI maGgale ( alavara sTeTa ) 2 zrI antakRta dazAMga sUtra ii uvajjhAya- jaiNamuNI, ( pacanaIo) AyArAmo Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgamavettA jainadharmadivAkara upAdhyAya zrI 1008 AtmArAmajI mahArAja tathA nyAya vyAkaraNa ke jJAtA parama paNDita munizrI 1007 zrI hemacaMdrazrI mahArAja, ina donoM mahAtmAoMkA diyA huA zrI upAsakadazAGga sUtrakA pramANa patra ninna prakAra hai sammaivattaM siri-vIranivvANa-saMvacchara 2458 AsoI (puNNamAsI) 15 sukkadhAro luhiyaannaao| mae muNihemacaMdeNa ya paMDiyarayaNamuNisiri-ghAsIlAlaviNimmiyA siriuvAsagasuttassa agAradhammasaMjIvaNInAmiyA vittI paMDiyamUlacandavAsAo ajjovataM muyA, samIINaM, iyaM vittI jahANAmaM tahA guNevi dhArei, saccaM, agArANaM tu imA jIvaNa (saMjamajIvaNa) dAI eva asthi / vittIkattuNA mUlasuttassa bhAvo ujjuselIo phuDIkao, ahaya uvAsayassa sAmaNNavisesadhammo, NayasiyavAyavAo, kammapurisaTThavAo, samaNovAsayassa dhammadaDhattA ya, iccAivisayA assi phuDarIio vaNiyA, jeva kattuNo paDihAe suTuppayAreNa paricao hoi, taha iihAsadiTiovi sirisamaNassa bhagavao mahAvIrassa samae vaTTamANa-bharahavAsassa ya kattuNA visayappayAreNa citaM cittitaM, puNo sakkayapADhINaM, vaTTamANakAle hindINAmiyAe bhAsAe bhAsINaM ya paramozyAro kaDo, imeNa kattuNI arahittA dIsai, kattuNo eyaM kajjaM paramappasaMsaNijjamatthi / patteyajaNassa majjhatthabhAvAo assa suttassa avaloyaNamaIva lAhappayaM, aviu sAvayassa tu (u) imaM satthaM savvassameva asthi, ao kattuNo aNegakoDIso dhanavAo asthi, jehiM, aJcaMtaparissameNa jaiNajaNatovari asImovayAro kaDo, ahaya sAvayassa bArasa niyamA u paleyajaNassa paDhaNijjA asthi, jesiM pahAvao vA gahaNAo AyA nivyANAhigArI bhavai, tahA bhaviyavyayAvAo purisakkAraparakkamavAo ya avassameva daMsaNijjo, kiMbahuNA imIse vittIe patteyavisayassa phuDasadehiM vaNNaNaM kayaM, jai annovi evaM amhANaM pasuttappAe samAje vijaM bhavejjA tayA nANassa carittassa tahA saMghassa ya khippaM udayo bhavissai, evaM haM mnne|| bhavaIouvajjhAya-jaiNamuNi-AyArAma,-paMcanaIo, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 sammatipatra zrI antakRta dazAMga sUtra ( bhASAntara ) zrI vIra nirvANa saM0 2458 Asoja zuklA (pUrNimA) 15 zukravAra ludhiyAnA maiMne aura paMDitamuni hemajandajIne paMDitaratnamunizrI ghAsIlAlajIkI racI huI upAsakadazAMga sUtrakI gRhasthadharmasaMjIvanI nAmaka TIkA paMDita mUlacaMdrajI vyAsase AdyopAnta sunI hai / yaha vRtti yathAnAma tathAguNavAlI - acchI banI hai| saca yaha gRhasthoMke to jIvanadAtrIsaMyamarUpa jIvanako denevAlI hI hai| TIkAkArane mUlasUtra ke bhAvako sarala rIti se varNana kiyA hai, tathA zrAvakakA sAmAnya dharma kyA hai ? aura vizeSa dharma kyA haiM ? isakA khulAsA isa TIkAmeM acche DhaMga se batalAyA hai / syAdvAdakA svarUpa karma - puruSArtha - vAda aura zrAvakako dharmake andara dRr3hatA kisa prakAra rakhanA, ityAdi viSayoMkA nirUpaNa isameM bhalIbhA~ti kiyA hai / isase TIkAkArakI pratibhA khUba jhalakatI hai / aitihAsika dRSTise zramaNa bhagavAn mahAvIrake samaya jainadharma kisa jAhojalAlI para thA ? aura vartamAna samaya jaina dharma kisa sthiti meM pahuMcA hai ? isa viSayakA to ThIka citra hI citrata kara diyA hai ! phira saMskRta jAnanevAloMko tathA hindI bhASA ke jAnanevAloMko bhI purA lAbha hogA, kyoMki TIkA saMskRta hai usakI sarala hindI karadI gaI hai / isake paDhanese kartAkI yogyatAkA patA lagatA hai ki vRttikArane samajhAnekA kaisA acchA prayatna kiyA hai| TIkAkArakA yaha kArya parama prazaMsanIya hai / isa sUtrako madhyastha bhAva se paDhane vAloMko parama lAbhakI prApti hogii| kyA kaheM zrAvakoM (gRhasthoM ) kA to yaha sUtra sarvasva hI hai, ataH TIkAkArako koTizaH dhanyavAda diyA jAtA hai, jinhoMne atyanta parizrama se jaina janatAke Upara asIma upakAra kiyA hai / isameM zrAvakake bAraha niyama pratyeka puruSake paDhane yogya haiM, jinake prabhAva se athavA yathAyogya grahaNa karanese AtmA mokSakA adhikArI hotA hai| tathA bhavitavyatAvAda aura puruSakAra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAkramavAda haraekako avazya dekhanA caahiye| kahAMtaka kaheM isa TIkAmeM pratyeka viSaya samyak prakArase batAye gaye haiN| hamArI suptaprAya (soI huIsI) samAjameM agara Apa jaise yogya vidvAn phira bhI koI hoge to jJAna cAritra tathAzrIsaMghakA zIghra udaya hogA, aisA maiM mAnatA hU~ ApakA upAdhyAya jainamuni AtmArAma paMjAbI. isI prakAra lAhorameM virAjate hue paMNDitavarya vidvAn munizrI 1008 zrI bhAgacandajI mahArAja tathA paM. munizrI trilokacandajI mahArAjake diye hue, zrI upAzakadazAGga sUtrake pramANapatrakA hindI sArAMza ninna prakAra hai zrI zrI svAmI ghAsIlAlajI mahArAja kRta zrI upAsakadazAGga sUtrakI saMskRta TIkA va bhASAkA avalokana kiyA, yaha TIkA atiramaNIya va manoraJjaka hai, ise Apane bar3e parizrama va puruSArthase taiyAra kiyA hai so Apa dhanyavAdake pAtra haiN| Apa jaise vyaktiyokI samAjameM pUrNa AvazyakatA hai| ApakI isa lekhanIse samAjake vidvAn sAdhuvarga paDhakara pUrNa lAbha uThAveMge, TIkAke paDhanese hamako atyAnanda huvA, aura manameM aise vicAra utpanna hue ki hamArI samAjameM bhI aise 2 suyogya ratna utpanna hone lage-yaha eka hamAre liye bar3e gauravakI bAta hai| vi. saM. 1989 mA. Azvina kRSNA 13 vAra bhauma lAhora. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jJAtAdharmakathAGga sUtra kI 'anagAra dharmA'mRtavarSiNI' TIkA para jainadivAkara sAhityaratna jainAgamaratnAkara paramapUjya zraddheya jainAcArya zrI AtmarAmajI mahArAjakA sammatipatra ludhiyAnA, tA. 4-8-51. maiMne AcAryazrI ghAsIlAlajI ma. dvArA nirmita 'anagAra-dharmA'mRta-varSiNI' TIkA vAle zrI jJAtAdharmakathAGga sUtrakA muni zrI ratnacandrajIse AdyopAnta zravaNa kiyaa| ___yaha niHsandeha kahanA par3atA hai ki yaha TIkA AcArya zrI ghAsIlAlajI ma. ne bar3e parizrama se likhI hai| isameM pratyeka zabdakA prAmANika artha aura kaThina sthaloM para sAra-pUrNa vivecana Adi kaI eka vizeSatAyeM haiN| mUla sthaloMko sarala banAne meM kAphI prayatna kiyA gayA haiM, isase sAdhAraNa tathA asAdhAraNa sabhI saMskRtajJa pAThakoM ko lAbha hogA aisA merA vicAra hai| ___maiM svAdhyAyapremI sajjanoM se yaha AzA karU~gA ki ve vRttikArake parizrama ko saphala banAkara zAstrameM dI gaI anamola zikSAyoM se apane jIvanako zikSita karate hue paramasAdhya mokSako prApta kreNge| zrImAnjI jayavIra ApakI sevAmeM poSTa dvArA pustaka bheja rahe haiM aura isapara AcAryazrIjI kI jo sammati hai vaha isa patrake sAtha bheja rahe haiM pahucane para samAcAra deveN|| zrI AcAryazrI AtmArAmajI ma. ThAne 5 sukha zAntise virAjate haiN| pUjya ghAsIlAlajI ma. sA. ThAne 4 ko hamArI orase vandanA arjakara sukhazAtA puuche|| pUjya zrI ghAsIlAlajI ma. jI kA likhA huA (vipAkasUtra) mahArAjazrIjI dekhanA cAhate haiM isaliye 1 kaoNpI Apa bhejane kI kRpA kareM: phira Apako vApisa bheja deveNge| Apake pAsa nahIM ho to jahAM se mile vahAMse 1 kaoNpI jarUra bhijavAne kA kaSTa kareM, uttara jalda denekI kRpA kreN| yogya sevA likhate rheN| ludhiyAnA tA. 4-8-51 nivedaka pyArelAla jaina zrI antakRta dazAMga sUtra Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainAgamavAridhi - jainadharmadivAkara - upAdhyAya - paNDita - muni zrIAtmArAmajI mahArAja (paMjAba) kA AcArAgasUtra kI AcAracintAmaNi TIkA para sammati-patra / maiMne pUjya AcAryavarya zrIghAsIlAlajI (mahArAja)kI banAI huI zrImad AcArAGgasUtra ke prathama adhyayana kI AcAracintAmaNi TIkA sampUrNa upayogapUrvaka sunii| yaha TIkA-nyAya siddhAnta se yukta, vyAkaraNa ke niyama se nibaddha hai| tathA isameM prasaMga 2 para krama se anya siddhAnta kA saMgraha bhI ucita rUpa se mAlUma hotA hai| TIkAkArane anya sabhI viSaya samyaka prakAra se spaSTa kiye haiM, tathA prauDha viSayoM kA vizeSarUpa se saMskRta bhASA meM spaSTatApUrvaka pratipAdana adhika manoraMjaka hai, etadartha AcArya mahodaya dhanyavAda ke pAtra haiN| maiM AzA karatA hU~ ki-jijJAsu mahodaya isakA bhalIbhAMti paThana dvArA jainAgama-siddhAntarUpa amRta pI-pI kara mana ko harSita kareMge, aura isake manana se dakSa jana cAra anuyogoM kA svarUpajJAna paaveNge| tathA acAryavarya isI prakAra dUsare bhI jainAgamoM ke vizada vivecana dvArA zvetAmbara-sthAnakavAsI samAja para mahAna upakAra kara yazasvI bneNge| vi. saM. 2002 jainamuni-upAdhyAya AtmArAma mRgasara mudi 1 ludhiyAnA (paMjAba) -: :- zubhamastu / bIkAneravAlA samAjabhUSaNa zAstrajJa bherudAnajI zeThiAno abhiprAya Apa jo zAstrakA kArya kara rahe haiM yaha baDA upakArakA kArya hai| isase jainajanatA ko kAphI lAbha pahu~cegA. (tA. 28-3-56 nA patramAMthI) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiH|| jainAgamavAridhi-jainadharmadivAkara-jainAcArya-pUjya-zrI AtmArAmajImahArAjanAM paJcanada-(paMjAba)sthAnAmanuttaropapAtikasUtrANA marthabodhinInAmakaTIkAyAmidam sammatipatram. AcAryavayaH zrI ghAsIlAlamunibhiH saGkalitA anuttaropapAtikasUtrANAmarthabodhinInAmnI saMskRtattirupayogapUrvakaM sakalA'pi svaziSyamukhenA'zrAvi mayA, iyaM hi vRttirmunivarasya vaiduSyaM prakaTayati / zrImadbhirmunibhiH sUtrANAmarthAn spaSTayituM yaH prayatno vyadhAyi tadarthamanekaso dhanyavAdAnahanti te / yathA ceyaM vRttiH saralA subodhinI ca tathA sAravatyapi / asyAH svAdhyAyena nirvANapadamamIpsubhinirvANapadamanusaradbhirjJAna-darzana-cAritreSu prayatamAnarmunibhiH zrAvakaizca jJAnadarzana-cAritrANi samyak samprApyA'nye'pyAtmAnastatra pravartayiSyante / __ AzAse zrImadAzukavirmunivaro gIrvANavANIjuSAM viduSAM manastoSAya jainAgamamUtrANAM sArAvabodhAya ca anyeSAmapi jainAgamAnAmitthaM saralAH suspaSTAzca vRttIvidhAya tAMstAn sUtragranthAn devagirA muspaSTayiSyati / ante ca "munivarasya parizramaM saphalayituM saralAM subodhinI cemAM sUtravRttiM svAdhyAyena sanAthayiSyantyavazyaM suyogyA haMsanibhAH paatthkaaH|" ityAzAstevikramAbda 2002 ) zrAvaNakRSNA pratipadA upAdhyAya AtmArAmo jainmuniH| ludhiyAnA. esehI : madhyabhArata sailAnA-nivAsI zrImAn ratanalAlajI DAsI zramaNopAsaka jaina likhate haiM kiH zrImAna kI kI huI TIkAvAlA upAsakadazAMga sevaka ke dRSTigata huvA, sevaka abhI usakA manana kara rahA hai ya grantha sarvAMgasundara evam uccakoTi kA upakAraka hai| zrI annakRta dazAMga sUtra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirayAvalikAsUtrakA sammatipatra, AgamavAridhi-sarvatantrasvatantra-jainAcArya-pUjyazrI AtmArAmajI mahArAjakI tarapha kA AyA huvA sammatipatra ludhiyAnA. tA. 11 navambara 48 zrIyuta gulAbacandajI paanaacNdjii| sAdara jayajinendra // patra ApakA milA ! nirayAvalikA viSaya pUjyazrIjIkA svAsthya TIka na hone se unake ziSya paM. zrI hemacandrajI mahArAjane sammati patra likha diyA hai Apako bheja rahai haiM ! kRpayA eka kopI nirayAvalikA kI aura bheja dIjiye aura koI yogya sevA kArya likhate raheM ? ! bhavadIya. ___ gujaramala-balavaMtarAya jaina ||smmtiH // (lekhaka jainamuni paM. zrI hemacandrajI mahArAja ) sundarabodhinITIkayA samalaGkRttaM hindI-gurjarabhASAnuvAdasahitaM ca zrInirayAvalikAmUtraM medhAvinAmalpamedhasAM copakArakaM bhaviSyatIti sudRDha me'bhimatam , saMskRtaTIkeyaM saralA suvodhA sulalitA cAta eva anvarthanAmnI cApyasti / muvizadatvAt sugamatvAt pratyekaduryodhapada-vyAkhyAyutatvAca TIkaiSA saMskRtasAdhAraNajJAnavatAmapyupayoginI bhAvinItyabhipremi / hindI-gurjarabhASAnuvAdAvapi etabhASAvijJAnAM mahIyase lAbhAya bhavetAmiti samyak saMbhAvayAmi / jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjAMnAM pari zramo'yaM prazaMsanIyo dhanyavAdAzci te munisattamAH / evameva zrI samIramallajI zrI kanhaiyAlAlajI munivareNyayoniyojanakAryamapi zlAdhyaM, tAvapi ca munivarau dhanyavAdAhI stH| sundaraprastAvanAviSayAnukramAdinA samalate sUtraratne'smin yadi zabdakoSo'pi dattaH syAttarhi varataraM syAt / yato'syAvazyakatAM sava'ppaveSakavidvAMso'nubhavanti / pAThakA : sUtrasyAsyAdhyayanAdhyApanena lekhakaniyojakamahodayAnAM parizramaM saphalayiSyantItyAzAsmahe / iti / zrI annakRta dazAMga sUtra Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAsakadazAGga sUtra paratve jaina samAjanA agragaNya jainadharmabhUSaNa mahAna vidvAna saMtoe temaja vidvAna zrAvakoe sammatio samI che temanA nAmo nIce pramANe che. (1) ludhiyAnA-sambat 1989, Azvina pUrNimA kA patra, zrutajJAna ke bhaMDAra AgamaratnAkara jainadharmadivAkara zrI 1008 zrI upAdhyAya zrI AtmArAmajI mahArAja, tathA nyAyavyAkaraNavettA zrI 1007 tacchiSya zrI muni hemacandajI mahAraja. (2) lAhaura-vi0 saM0 1989 Azvina vadi 13 kA patra, paNDita ratna zrI 1008 zrI bhAgacandajI mahArAja tathA tacchiSya paNDita ratna zrI 1007 zrI trilokacaMdajI mahArAja. (3) khicana se tA. 9-11-36 kA patra, kriyApAtra sthavira zrI 1008 zrI bhArataratna zrI samarathamalajI mahArAja. (4) vAlAcora-tA. 14-11-36 kA patra, parama prasiddha bhArataratna zrI 1008 zrI zatAvadhAnIjI zrI ratanacandajI mahArAja. (5) bambaI-tA. 16-11-36 kA patra, prasiddha kavIndra zrI 1008 zrI kavi nAnacandrajI mahArAja. (6) AgarA-tA. 18-11-36, jagat vallabha zrI 1008 zrI jaina divAkara zrI cauthamalajI mahArAja, guNavanta gaNIjI zrI 1007 zrI sAhityapremI zrI pyAracandajI mahArAja (7) haidrAbAda (dakSiNa) tA. 25-11-36 kA patra, sthivarapadabhUSita bhAgyavAna puruSa zrI tArAcandajI mahArAja tathA prasiddha vaktA zrI 1007 zrI sobhAmalajI mahArAja. (8) jayapura-tA. 26-11-36 kA patra, saMpradAya ke gauravardhaka zAMtasvabhAvI zrI 1008 zrI pUjya zrI khUbacandajI mahArAja. (9) ambAlA-tA. 29-11-36 kA patra, parama pratApI paMjAba kezarI zrI 1008 zrI pUjya zrI rAmajI mahArAja. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000000000000 (10) selAnA-tA. 29-11-36 kA patra, zAstroM ke jJAtA zrImAn ratanalAlajI DosI. (11) khIcana-tA 9-11-36 kA patra, paMDitaratna nyAyatIrtha suzrAvaka zrIyut mAdhavalAlajI. tA. 25-11-36 sAdara jaya jinendra ApakA bhejA huvA upAsaka dazAMga sUtra tathA patra milA yahAM virAjita pravartaka vayovRddha zrI 1008 zrI tArAcaMdajI mahArAja paNDita zrI kizanalAlajI mahArAja Adi ThANA 14 zukha zAMtI meM virAjamAna haiM Apake vahAM virAjita jainazAstrAcArya pUjyapAda zrI 1008 zrI ghAsIlAlajI mahArAja Adi ThANA nava se hamArI bandanA arja kara sukha zAMti pUche Apane upAsakadazAMga sUtra ke viSaya meM yahAM virAjita munivaroM kI sammatI maMgAI usake viSaya meM vaktA zrI sobhAgamalajI mahArAja ne pharamAyA hai ki vartamAna meM sthAnakavAsI samAja meM anekAneka vidvAna muni mahArAja maujUda haiM magara jainazAstra kI vRtti racane kA sAhasa jaisA ghAsIlAlajI mahArAja ne kiyA hai vaisA anya ne kiyA ho aisA najara nahIM AtA dUsarA yaha zAstra atyanta upayogI to yoM haiM saMskRta prAkRta hindI aura gujarAtI bhASA hone se cAroM bhASA vAle eka hI pustaka se lAbha uThA sakate haiM jaina samAja meM aise vidvAnoM kA gaurava baDhe yahI zubha kAmanA hai AzA hai ki sthAnakavAsI saMgha vidvAnoM kI kadara karanA siikhegaa| yogya likheM zeSa zubha bhavadIya jamanAlAla rAmalAla kImatI AgarA se: zrI jainadivAkara prasiddhavaktA jagadvavallabha muni zrI cothamalajI mahArAja va paMDitaratna suvyAkhyAnI gaNIjI zrI pyAracandajI mahArAja ne isa pustaka ko atIva pasanda ko hai| zrI annakRta dazAMga sUtra Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAn nyAyatIrtha paNDita mAdhavalAlajI khIcana se likhate haiM kiH una paMDitaratna mahAbhAgyavaMta puruSoM ke sAmane unakI agAdhatattvagaveSaNA ke viSaya meM maiM nagaNya kyA sammati de sakatA huuN| parantu : mere do mitroM ne jinhoMne isako kucha paDhA haiM bahuta sarAhanA kI hai vAstava meM aise uttama va sabake samajhAne yogya granthoM kI bahuta AvazyakatA hai aura isa samAja kA to aisA grantha hI gaurava baDhA sakate haiM-ye donoM grantha vAstava meM anupama hai aise grantharatnoM ke suprakAza se yaha samAja amAvAsyA ke ghora andhakAra meM dIpAvalI kA anubhava karatI hUI mahAvIra ke amUlya vacanoM kA pAna karatI huI apanI unnati meM agrasara hotI rhegii| tA. 29-11-36 ambAlA (paMjAba) patra ApakA milA zrI zrI 1008 paMjAba kezarI pUjya zrI kAzI rAmajI mahArAja kI sevA meM paDha kara sunA diyaa| ApakI bhejI huI upAsakadazAGga sUtra tathA gRhidharmakalpataru kI eka prati bhI prApta huii| donoM pustakeM ati upayogI tathA atyadhika parizrama se likhI huI haiM, aise grantharatnoM ke prakAzita karavAye kI baDI AvazyakatA hai| ina pustakoM se jaina tathA ajaina sabakA upakAra ho sakatA hai| ApakA yaha puruSArtha sarAhanIya hai| ApakA zazibhUSaNa zAstrI adhyApaka jaina hAI skUla ambAlA zahara. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 zAnta svabhAvI vairAgya mUrti tatva vAridhi, dhairyavAna zrI jainAcArya pUjyavara zrI zrI 1008 zrI khUbacandajI mahArAja sAhebane sUtra zrI upAsaka dazAGgajI ko dekhaa| Apane pharamAyA ki paNDita muni ghAsIlAlajI mahArAja ne upAsaka dazAGga sUtrakI TIkA likhane meM baDA hI parizrama kiyA hai / isa samaya isa prakAra pratyeka sUtroMkI saMzodhaka pUrvaka sarala TIkA aura zuddha hindI anuvAda hone se bhagavAna nigranthoM ke pravacanoM ke apUrva rasa kA lAbha mila zakatA hai. bAlAcora se bhArataratna zatAvadhAnI paMDita muni zrI 1008 zrI ratanacandajI mahArAja pharamAte haiM ki : uttarottara jotAM mUla sUtranI saMskRtaTIkAoM racavAmAM TIkAkAre stutya prayAsa karyo che, je sthAnakavAsI samAja mATe magarurI levA jevuM che, valI karAMcInA zrI saMghe sArA kAgalamAM ane sArA TAipamAM pustaka chapAvI pragada kayU~ che je eka prakAranI sAhitya sevA bajAvI che. bambaI zahara meM virAjamAna kavi muni zrI nAnacandajI mahArAjane pharamAyA hai ki pustaka sundara hai prayAsa acchA hai / khIcana se sthavira kriyA pAtra muni zrI ratanacandajI mahArAja aura paMDitaratna muni samrathamalajI mahArAja zrI pharamAte haiM kividvAna mahAtmA puruSoMkA prayatna sarAhanIya hai kyA jainAgama zrImad upAsaka dazAGga sUtra kI TIkA, evaM usakI sarala subodhanI zuddha hindI bhASA baDI hI sundaratA se likhI hai / zrI antakRta dazAMga sUtra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vItarAgAya namaH // zrI zrI zrI 1008 jainadharma divAkara jainAgamaratnAkara zrImajjainAcArya zrI pUjya ghAsIlAlajI mahArAja caraNavandana svIkAra ho / aparaJca samAcAra yaha hai ki Apake bheje hue 9 zAstra mAsTara sobhAlAlajI ke dvArA prApta hue, etadartha dhanyavAda ! ApazrIjIne to aisA kArya kiyA hai jo ki hajAroM varSoM se kisI bhI sthAnakavAsI jainAcArya ne nahIM kiyaa| Apane sthAnakavAsIjainasamAja ke Upara jo upakAra kiyA hai vaha kadApi bhulAyA nahIM jA sakatA aura nahIM bhulAyA jA skegaa| hama tInoM muni bhagavAna mahAvIra se athavA zAsanadeva se prArthanA karate haiM ki ApakI isa vajramayI lekhanI ko uttarottara zakti pradAna kareM tAki Apa jaina samAja ke Upara aura bhI upakAra karate raheM aura Apa ciraJjIva hoN| hama Apake muni tIna udepura. muni satyendradeva-muni lakhapatarAya-muni padmasena itavArI bAjAra nAgapura tA. 11-12-56 prakhara vidvAna jainAcArya munirAja zrI ghAsIlAlajI mahArAjadvArA jo AgamoddhAra huA aura ho rahA hai sacamuca mahArAjazrI kA yaha stutya kArya hai| hamane pracArakajI ke dvArA nau sUtroM kA seTa dekhA aura kai mArmika sthaloMko paDhA, par3ha kara vidvAna munirAjazrI kI zuddha zraddhA tathA lekhanIke prati hArdika prasannatA phUTa pddii| ___ vAstava meM munirAja zrI jaina samAja para hI nahIM itara samAja para bhI mahA upakAra kara rahe haiM / jJAna kisI eka samAja kA nahIM hotA vaha sabhI samAja kI anamola nidhi hai jise kaThina parizrama se taiyAra kara janatA ke sammukha rakkhA jA rahA hai jisakA eka eka seTa hara zahara gAva aura ghara ghara meM honA Avazyaka hai| sAhityaratna mohanamuni sohanamuni jaina. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrI dazavaikAlika sUtranuM sammati patra. zramaNa saMghanA mahAna AcArya Agama vAridhi sarvatanna svataMtra svataMtra jainAcArya pUjyazrI AtmArAmajI mahArAje ApelA sammati patrane gujarAtI anuvAda. meM tathA paMDita muni hemacaMdrajIe paMDita mUlacaMda vyAsa (nAra mAravA vANI) dvArA maLelI paMDita ratna zrI. ghAsIlAlajI muni viracita saMskRta ane hindI bhASA sahita zrI dazavaikAlika sUtranI AcAra maNimaMjUSA TIkAnuM avalokana karyuM. A TIkA suMdara banI che. temAM pratyeka zabdane artha sArI rIte vizeSa bhAva laIne samajAvavAmAM Avela che. tethI vidvAna ane sAdhAraNa buddhivALAo mATe parama upakAra karavAvALI che. TIkAkAre muninA AcAra viSayano sAro ullekha karela che. je Adhunika matAvalaMbI ahiMsAnA svarUpane nathI jANatA, dayAmAM pApa samaje che temane mATe ahiMsA zuM vastu che" tenuM sArI rIte pratipAdana karela che. vRttikAre sUtranA pratyeka viSayane sArI rIte samajAvela che. A vRttinA avakanathI vRttikAranI atizaya gyatA siddha thAya che. A vRttimAM eka bIjI vizeSatA e che ke mUla sUtranI saMskRta chAyA hevAthI sUtra, sUtranAM pada ane padachaMda sube dAyaka banela che. pratyeka jIjJAsue A TIkAnuM avalokana avazya karavuM joIe. vadhAre zuM kahevuM. amArI samAjamAM AvA prakAranA vidvAna muni ratnanuM hovuM e samAjanuM ahebhAgya che. AvA vidvAna muni ratnanA kAraNe suptaprAya sutelo samAja ane luptaprAya eTale lepa pAmeluM sAhitya e baMnene pharIthI udaya thaze. jenAthI bhAvitAtmA mekSa egya banaze ane nirvANa padane pAmaze A mATe ame vRttikArane vAraMvAra dhanyavAda ApIe chIe. vikrama saMvata 1990 phAguna zukala., II terasa maMgaLavAra IvajajhAya jaIzuM muNuM AyArAme ( alavara sTeTa ) paMcAIe zrI annakRta dazAMga sUtra Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa saMghanA pracAra maMtrI paMjAba kezarI mahArAja zrI premacaMdajI mahArAja jeozrI rAjakeTamAM padhArelA hatA tyAre tenA taraphathI zAstrone mATe maLela abhiprAya. zAstroddhAra samiti taraphathI pUjyapAda zAstra vAridhi paMDitarAja svAmIzrI ghAsIlAlajI mahArAja dvArA zAstroddhAranuM je kArya thaI rahyuM che te kArya jaina samAja temAM khAsa karIne sthAnakavAsI jaina samAjane mATe mULabhUta maulika saMskRtinI jaDane majabuta karavAvALuM che. eTalA khAtara A kArya ati prazaMsanIya che mATe dareka vyaktie temAM yathAzakita bhega devAnI khAsa AvazyaktA che ane tethI e bhagIratha kArya jaldIthI jaldI saMpUrNapaNe pAra pADI zakAya ane janatA zrutajJAnane lAbha meLavI zake. darIyApurI saMpradAyanA pUjya AcAryazrI IzvaralAlajI mahArAja sAhebanA sUtra saMbaMdhe vicAre namAmi vIra girI sAra dhIre pUjya pAda jJAna pravarazrI ghAsIlAlajI mahArAja tathA paMDitazrI kanaiyAlAlajI mahArAja Adi thANuM chanI sevAmAM amadAvAda zahapura upAzrayathI muni dayAnaMdajInA 108 praNipAta. Apa sarve thANAo sukha samAdhimAM hazo niraMtara dharmazAna dhamarAdhanamAM lIna haze. sUtra prakAzana kArya tvarIta thAya evI bhAvanA che dazavaikAlika tathA AcArAMga eka eka bhAga ahIM che TIkA khUba suMdara, saraLa ane paMDitajanene supriya thaI paDe tevI che. sAthe sAthe TIkA vInAnA mULa ane artha sAthe prakAzana thAya te zrAvakagaNa tene vizeSa lAbha laI zake atre pUjya AcArya gurudevane AMkhe matIye utarAvyA che ane sAruM che eja. Ase zuda 10, maMgaLavAra tA. 25-10-55 punaH punaH zAtA Icchate, dayA muninA praNipAta. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 darIyApurI soMpradAyanA paDita ratna bhAIcaMdajI mahArAjanA abhiprAca zrI rANapura tA. 19-12-1955 pUjyapAda jJAnapravara paMDitaratna pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja AdimunivarAnI sevAmAM Apa sarva sukha samAdhImAM hazeA. sUtra prakAzananuM kAma suMdara thai rahyuM che te jANI atyaMta AnaMda. ApanA prakAzIta thayelAM keTalAka sUtrA joyAM, suMdara ane sarala siddhAMtanA nyAyane puSTi karatI TIkA pa`DitaratnAne supriya thai paDe tevI che. sUtra prakAzananuM kAma tvarita pUrNa thAya ane bhAvi AtmAone AtmakalyANa karavAmAM sAdhanabhUta thAya eja abhyarthanA. lI. paMDitaratna khALabrahmacArI pU. zrI bhAIcaMda mahArAjanI AjJAnusAra zAntimuninA pAyavaMdana svIkAraze. gacchAdhipati pUjya mahArAja zrI jJAnacaMdrajI mahArAjanA saMpradAyanA AtmAthI, kriyApAtra, paMDitaratna, munizrI samarathamalajI mahArAjanA abhiprAya. khIcanathI Avela tA. 11-2-56nA patrathI uprita. zrI antakRta dazAMga sUtra tA. 11-5-56 vIramagAma pUjya AcArya ghAsIlAlajI mahArAjanA hastaka je sUtrAnuM lakhANa suMdara ane saraLa bhASAmAM thAya che. te sAhitya; paDita munizrI samarathamalajI mahArAja, samaya e maLavAne kAraNe sapUrNa joi zakyA nathI. chatAM jeTaluM sAhitya joyuM che, te bahu ja sArUM ane manana sAthe lakhAyeluM che. te lakhANa zAsra AjJAne anurUpa lAge che A sAhitya dareka zraddhALu jIvene vAMcavA caiAgya che. AmAM sthAnakavAsI samAjanI zraddhA, prarupaNA ane phrasaNAnI dRDhatA zAstrAnukuLa che. AcArya zrI apUrva parizrama laI samAja upara mahAna upakAra kare che. lI. kIzanalAla pRthvIrAja mAlu mu.khIcana. * Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIMbaDI saMpradAyanA sadAnaMdI munizrI choTAlAlajI mahArAjane abhiprAya, zrI vItarAgadeve-jJAnapracArane tIrthakara nAma gotra bAMdhavAnuM nimitta kahela che. jJAna pracAra karanAra, karavAmAM sahAya karanAra; ane tene anumodana ApanAra jJAnAvaNiya karmane kSaya karI-kevaLa jJAnane prApta karI paramapadanAM adhikArI bane che. zAstra-parama zAnta, ane apramAdi pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja pote avizrAntapaNe jJAnanI upAsanA ane tenI prabhAvanA aneka vikaTa prasaMgemAM paNa karI rahyA che. te mATe teozrI anekaza: dhanyavAdanA adhikArI che. vaMdaniya chetemanI jJAna prabhAvanAnI dhagaza ghaNA pramAdione anukaraNIya che. jema pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja pote jJAnapracAra mATe avizrAnta prayatna kare che. temaja zAstroddhAra samitinA kAryavAhake paNa emAM sahAya karIne je pavitra sevA karI rahela che. te paNa kharekhara dhanyavAdanA pUrNa adhikArI che. e samitinA kAryakarone mArI eka sUcanA che ke - zAstroddhAraka pravara paMDita apramAdi saMta ghAsIlAlajI mahArAja je zAstroddhAranuM kAma karI rahela che. temAM sahAya karavA mATe-paMDite vigerenA mATe je kharco thaI rahela che. tene pahoMcI vaLavA mATe sAruM sarakhuM phaMDa joIe. enA mATe mArI e sUcanA che ke:- zAstroddhAra samitinA mukhya kAryavAhake je banI zake te pramukha pite ane bIjA be traNa jaNa gujarAta, saurASTra ane kacchamAM pravAsa karI membara banAve ane Arthika sahAya meLave. jo ke atyAranI paristhiti viSama che vyApArIo, dhaMdhAdArIone pitAnA vyavahAra sAcavavA paNa muzkela banyA che. chatAM je saMbhAvita gRhastha pravAse nIkaLe te jarUrI kArya saphaLa kare evI mane zraddhA che. Arthika anukuLatA thavAthI zAstroddhAranuM kAma paNa vadhu saralatAthI thaI zake. pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAja jyAM sudhI A tarapha vicare che tyAM sudhImAM emanI jJAna zaktine jeTale lAbha levAya teTale laI le. kadAca saurASTramAM vadhu vakhata rahevAthI temane have bahAra viharavAnI icchA thatI hoya te zAntibhAI zeTha jevAe vinaMtI karI amadAvAda padharAvavA. ane tyAM-anukuLatA mujaba be-traNa varSanI sthiratA karAvIne temanI pAse zAstroddhAranuM kAma pUrNa karAvI levuM joIe. thoDA vakhatamAM jAmajodhapuramAM zAstroddhAra kamITI maLavAnI che. te vakhate uparanI sUcanA vicArAya te ThIka. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharI zAstroddhAraka pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjane emanI A sevA ane parama kalyANakAraka pravRttine mATe vAraMvAra abhinaMdana che. zAsananAyaka deva temanA zarirAdIne sazakta ane dIrdhAyu rAkhI samAja dharmanI vadhu ne vadhu sevA karI zake. 3% astu. cAturmAsa sthaLa. lIMbaDI sa. 2010 zrAvaNa vada 13. gurU. | sadAnaMdI jainamuni choTAlAlajI zrI vardhamAna saMpradAyanA pUjya zrI punamacaMdrajI mahArAjano abhiprAya. zAstra vizArada pUjya AcArya mahArAja zrI ghAsIlAlajI mahArAjazrIe jenA Agama upara je saMskRta TIkA vagere racela che. te mATe teozrI dhanyavAdane pAtra che. temaNe Aga uparanI svataMtra TIkA racIne sthAnakavAsI jaina samAjanuM gaurava vadhAyuM che. AgAme uparanI temanI saMskRta TIkA bhASA ane bhAvanI dRSTie ghaNuMja suMdara che. saMskRta racanA mAdhurya temaja alaMkAra vagere guNothI yukata che. vidvAnoe temaja jaina samAjanA AcAryo, upAdhyAye vageree zAstrI upara racelI A saMskRta racanAnI kadara karavI joIe ane dareka prakArane sahakAra Ape jeIe. AvA mahAna kAryamAM paMDitaratna pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja je prayatna karI rahyA che te alaukika che. temanuM Agama uparanI saMskRta TIkA vagere racavAnuM bhagIratha kArya zIdhra saphaLa thAya eja zubhecchA sAthe. amadAvAda tA. 22-4-56 ravivAra muni pUrNacaMdrajI mahAvIra jayaMti khaMbhAta saMpradAyanA mahAsatI zAradAbAi svAmIne abhiprAya. lakhatara tA. 25-4-19 zrImAna zeTha zAMtIlAlabhAI maMgaLadAsabhAI pramukha sAheba akhila bhArata je. sthA. jaina zAstroddhAra samiti mu. amadAvAda, ame atre devagurunI kRpAe sukharUpa chIe. vi.mAM ApanI samiti dvArA pUjya AcArya mahArAja zrI ghAsIlAlajI mahArAja sAheba je sUtranuM kArya kare che te paikInAM sUtromAMthI upAsaka dazAMga sUtra, AcArAMga sUtra, anuttarapapAtika sUtra, zrI annakRta dazAMga sUtra Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika sUtra vigere sUtre joyAM te sUtra saMskRta hindI ane gujarAtI bhASAomAM hevAne kAraNe vidvAna ane sAmAnya janane ghaNuM ja lAbhadAyika che. te vAMcana ghaNuMja suMdara ane manoraMjana che. A kAryamAM pUjya AcAryazrI je aghAta puruSArtha kArya kare che te mATe vAraMvAra dhanyavAdane pAtra che. A sUtrathI samAjane ghaNuM lAbhanuM kAraNa che. haMsa samAna buddhIvALA AtmAe svaparanA bhedathI nikhAlasa bhAvanAe avakana karaze te A sAhitya sthAnakavAsI samAja mATe capUrva ane gaurava levA jevuM che. mATe dareka bhavya AtmAone sucana karuM chuM ke A sUtra pitapatAnA gharamAM vasAvAnI suMdara takane cUkazo nahi. kAraNa AvA zuddha pavitra ane svaparaMparA ne puSTIrUpa sUtre maLavAM bahu muzkela che. A kAryane ApazrI tthA samitinA anya kAryakaro je zrama laI rahyA che temAM mahAna nirjarAnuM kAraNa jovAmAM Ave che te badala dhanyavAda. eja lI. zAradAbAI svAmI khaMbhAta saMpradAya. che. baravALA sapradAra baravALA saMpradAyanA viduSI mahAsatIjI meghIbAI svAmIne abhiprAya. dhaMdhukA tA. ra7-1-56 zrImAna zeTha zAntIlAla maMgaLadAsabhAI pramukha a. bhATa jai0 sthA. jainazAstroddhAra samiti mu. rAjakeTa. atre birAjatA guru gurunA bhaMDAra mahAsatIjI viduSI seMghIbAI svAmI tathA hIrAbAI svAmI Adi ThANa bane sukhazAtAmAM birAje che. Apane sUcana che ke asamata avasthAmAM rahI nivRtti bhAvane meLavI dharmadhyAna karazejI eja AzA che. vizeSamAM amane pUjya AcArya mahArAja zrI ghasIlAlajI mahArAjanA racelAM sUtre bhAI popaTa dhanajIbhAI taraphathI bheTa tarIke maLelAM te sUtra tamAma AghaupAna vAMcyAM manana karyA. ane vicAryA che te sUtra sthAnakavAsI samAjane ane vItarAga mArganI khUbaja unmatta banAvanAra che. temAM ApaNuM zraddhA eTalI nyAya rUpathI bharelI che te ApaNA samAja mATe gaurava levA jevuM che. haMsa samAna zrI antakRta dazAMga sUtra Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 AtmAe jJAna jharaNAothI AtmarUpa vADIne vikasIta karaze. dhanya che Apane ane samitinA kArya karAne je samAja utthAna mATe phrAinI paNa paravA karyAM vagara jJAnanuM dAna bhavya AtmAne ApavA nimittarUpa thai rahyA che. AvA samartha vidvAna pAsethI sa pUrNa kArya purUM karAvazeA tevI AzA che. eja li. kharavALA saMpradAyanA viduSI mahAsatIjI mAMghIbAI svAmI nA pharamAnathI lI. kheADIdAsa gaNezabhAi dhaMdhukA sthAnakavAsI jaina saMghanA pramukha. adyatana paddhatine apanAvanAra vaDAdarA kAlejanA eka vidvAna prophesaranA abhiprAya. pratApagaja, vaDAdarA tA. 27-2-1956 * sthAnakavAsI saMpradAcanA munizrI ghAsIlAlajI mahArAja jainazAstronA sa MskRta TIkAkhaddha, gujarAtImAM ane hindImAM bhASAMtara karavAnA ghaNA vikaTa kAryamAM vyApta thayelA che. zAstro paikI je zAstro prasiddha thayAM che te huM joi zakayA chuM, munizrI pote sa MskRta, ardhamAgadhI hindI bhASAonA niSNAta che, e emanA Tuko paricaya karatAM saheja jaNAI Ave che. zAstronuM saMpAdana karavAmAM temane peAtAnA, ziSyavanA ane vizeSamAM traNa paDitAne sahakAra maLyA che, te joI mane AnaMda thayeA. sthAnakavAsI sapradAyanA agresarAe paDitAne sahakAra meLavI ApI munizrInA kAryane saraLa ane ziSTa anAvyuM che. sthAnakavAsI samAjamAM vidvatA ghaNI ochI che. te digaMkhara mUrtipUjaka zvetAMbara vagere jainadarzananA pratinidhionA ghaNA samayathI paricayamAM AvatAM huM virAdhanA bhaya vagara, kahI zakuM. pU. mahArAjane A prayAsa sthAnakavAsI saMpradAyamAM prathama che evI mArI mAnyatA che. sauMskRta spaSTIkaraNeA sArAM ApavAmAM AvyAM che bhASA zuddha che ema huM cAkkasa kahI zakuM chuM. gujarAtI bhASAMtara paNa zuddha ane saraLa thayelAM che. mane vizvAsa che ke mahArAjazrInA A stutya prayAsane jainasamAja uttejana Apaze ane zAstronA bhASAMtarane vAcanAlayamAM ane kuTu emAM vasAvI zakAya te pramANe vyavasthA karaze, zrI antakRta dazAMga sUtra kAmadAra kezavalAla hiMmatarAma, ema. e. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 muMbainI e kaoNlejonA prophesarAnA abhiprAya, muMbaI tA. 31-3-56 zrImAna zeThe zAMtIlAla maMgaLadAsa pramukha : zrI akhila bhArata zve. sthA. jaina zAstroddhAra samiti, rAjakATa. pUjyAcArya zrI ghAsIlAlajI mahArAje taiyAra karelA AcArAMga, dazavaikAlika Avazyaka upAsakadazAMga vagere sUtrA ame joyA. A sUtra upara saMskRtamAM TIkA ApavAmAM AvI che ane sAthe sAthe hindI ane gujarAtI bhASAMtarA paNa ApavAmAM AvyAM che, sa`skRta TIkA ane gujarAtI tathA hindI bhASAMtara jotAM AcAryazrInA A traNe bhASA paranA ekasarakhA asAdhAraNa prabhutvanI sacATa ane surekha chApa paDe che. A sUtra graMthAmAM pAne pAne pragaTa thatI AcAryazrInI apratima vidvatA mugdha karI de tevI che. gujarAtI tathA hindImAM thayelA bhASAMtaramAM bhASAnI zuddhi ane saraLatA nAMdhapAtra che. ethI vidvadajana ane sAdhAraNa mANasa ubhayane sASa Ape evI emanI lekhinInI pratIti thAya che. 32 sUtrAmAMthI haju 13 sUtrA pragaTa thayAM che. khIjA 7 sUtrA lakhAine taiyAra thaI gayAM che. A badhAM ja sUtrA jyAre emane hAthe taiyAra thaIne pragaTa thaze tyAre jaina sUtra-sAhityamAM amUlya saMpattirUpa gaNAze emAM saMzaya nathI. AcArya zrI A mahAna kArya ne jaina samAjane-vizeSatA sthAnakavAsI samAjanA saMpUrNa sahakAra sAMpaDI raheze evI ame AzA rAkhIe chIe. ** pre. ramaNalAla cImanalAla zAha seTa jheviyarsa koleja, muMbai, pre. tArA ramaNulAla zAha, sAnDrIyA kAleja, muMbaI. rAjakoTanI dharmendrasiMhajI kolejanA prosara sAhebanA abhiprAya. jayamahAla jAganAtha pleTa rAjakoTa, tA. 18-4-56 Aje jaina samAja mATe pUjyAcA` 5. suni zrI ghAsIlAlajI mahArAja eka evA kAryamAM vyAsa thaelA che ke je samAja mATe khaDuM upayegI thai paDaze. munizrIe taiyAra karelAM AcArAMga, dazavaikAlika, zrI vipAkazruta vimeM joyAM. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sUtre jatAM pahelI ja najare mahArAjazrIne saMskRta, ardhamAgadhI, hindI tathA gujarAtI bhASAo uparane asAdhAraNa kAbu jaNAI Ave che. eka paNa bhASA mahArAjazrIthI ajANa nathI. ApaNe jANIe chIe ke e sUtre ucca ane prathama keTinA che. tenI vastu gaMbhIra; vyApaka ane jIvanane talaspazI che. ATalA gahana ane sarvagrAhI sUtronuM bhASAMtara pU. ghAsIlAlajI mahArAja jevA ucca keTinA munirAjane hAthe thAya che te ApaNe ahebhAgya che. yaMtravAda ane bhautikavAdanA A jamAnAmAM jyAre dharmabhAvanA osaratI jAya che. eve vakhate AvA tattvajJAna AdhyAtmikatAthI bharelAM sUtronuM saraLa bhASAmAM bhASAMtara dareka jIjJAsu, mumukSu ane sAdhakane mArgadarzaka thaI paDe tema che. jaina ane jainetara, vidvAna ane sAdhAraNa mANasa, sAdhu ane zrAvaka darekane samajaNa paDe tevI spaSTa, saraLa ane zuddha bhASAmAM sUtre lakhavAmAM AvyA che. mahArAjazrIne jyAre joIe tyAre temanA A kAryamAM saMkaLAyelA joIe chIe. e uparathI munizrInA parizrama ane dhagazanI kalpanA karI zakAya che. temanuM jIvana sUtramAM vaNAI gayuM che. munizrInA A asAdhAraNa kAryamAM pitAnA ziSyane tathA paMDitene sahakAra maLe che. mane AzA che ke je dareka mumukSu A pustakane pitAnA gharamAM vasAvaze ane pitAnA jIvanane sAcA sukhane mArge vALaze te mahArAjazrIe uThAvelo zrama saMpUrNa paNe saphaLa thaze. che. rasikalAla kasturacaMda gAMdhI ema. e. ela. ela. bI. dharmendrasiMhajI koleja rAjakeTa (saurASTra) muMbaI ane ghATakeparamAM maLelI sabhAe bhinAsara kenpharansa tathA sAdhu saMmelanamAM melAvela TharAva. hAla je vakhate zrI vetAMbara sthAnakavAsI jaina saMgha mATe Agama-saMzodhana ane svataMtra TIkAvALA zAstroddhAranI ati AvazyakatA che ane je mahAnubhAvoe A vAta dIrgha draSTithI pahelI pitAnA magajamAM laI te pAra pADavA mahenata laI rahyA che tevA muni mahArAja paDitaratna zrI ghAsIlAlajI mahArAja ke jeone sAdaDI adhivezanamAM sarvAnumate sAhitya maMtrI nImyA che teozrInI dekharekha nIce a. bhA. 8. sthA. jaina zAstroddhAra samiti je eka meTI vagavALI kamiTI che tenI mAraphate kAma thaI rahyuM che jene prAdhAnAcAryazrI tathA pracAra maMtrIzrI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tathA aneka anubhavI mahAnubhAvoe pitAnI pasaMdagInI mahera chApa ApI che ane chellAmAM chellA vaDedarA yunivasITInA prophesara kezavalAla kAmadAra ema e. e pitAnuM savistara pramANapatra ApyuM che te zAstroddhAra kamiTInA kAmane A saMmelana tathA kenpharansa hArdika abhinaMdana Ape che. ane temanA kAmane jyAM jyAM ane je je jarUra paDe-paMDitanI ane nANAMnI-pitAnI pAsenA phaMDamAMthI ane jAhera janatA pAsethI madada maLe tevI IcchA dharAve che. A zAstro ane TIkAone jyAre ATalI badhI prazaMsApUrvaka pasaMdagI maLI che tyAre te kAmane madada karavAnI A kenpharansa pitAnI pharaja mAne che ane je kAMI truTI hAya te 5. 2. zrI ghAsIlAlajI mahArAjanI sAnidhyamAM jaI. batAvIne sudhAravA prayatna kare. A kAmane Talle caDhAvavA jevuM kaMIpaNa kAma sattA uparanA adhikArIonA vANuM ke vartanathI na thAya te jevA pramukha sAhebane bhalAmaNa kare che. (sthA. jaina patra tA. 4-5-16) svataMtra vicAraka ane niDara lekhaka jana siddhAMtanA tatrIzrI zeTha nagInadAsa gIradharalAlane abhiprAya. zrI sthAnakavAsI zAstroddhAra samiti sthApIne pU. zrI ghAsIlAlajI mahArAjane saurASTramAM lAvI temanI pAse batrIse sUtra taiyAra karavAnI hilacAla cAlatI hatI tyAre te hilacAla karanAra zAstrajJa zeTha zrI dAmodaradAsabhAI sAthe mAre patravyavahAra cAlele tyAre zeThazrI dAmodaradAsabhAIe temanAM eka patramAM mane lakheluM ke- "ApaNA sUtronA mULa pATha tapAsI zuddha karI saMskRta sAthe taiyAra karI zake tevA sthAnakavAsI saMpradAyamAM munizrI ghAsIlAlajI ma. sivAya mane kaI vizeSa vidvAna muni jovAmAM AvatA nathI. lAMbI tapAsane aMte meM muni zrI ghAsIlAlajIne pasaMda karelA che." zeTha zrI dAmodaradAsabhAI pite vidvAna hatA. zAstrajJa hatA tema vicAraka paNa hatA. zrAvake temaja munio paNa temanI pAsethI zIkSA vAMcana letA, tema jJAna carcA paNa karatA. evA vidvAna zeThazrInI pasaMdagI yathArtha ja hoya emAM zrI annakRta dazAMga sUtra Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 navAi nathI. ane pU. zrI ghAsIlAlajInA banAvelAM sUtrA jotAM sau kAine khAtrI thAya tema che ke dAmeAdaradAsabhAIe temaja sthAnakavAsI samAje jevI AzA zrI ghAsIlAlajI ma. pAsethI rAkhelI te kharAkhara phaLIbhUta thayela che. zrI vamAna zramaNusaMghanA AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje zrI ghAsIlAlajI mahArAjanA sUtrA mATe khAsa prazaMsA karI anumati Apela che te uparathI ja zrI ghAsIlAlajI ma.nA sUtrAnI upayeAgitAnI khAtrI thaze. A sUtreA vidyArthIne, abhyAsIne temaja sAmAnya vAMcakane sarvAMne eka sarakhI rIte upayegI thai paDe che vidyAthIne temaja abhyAsIne mULa tathA saMskRta TIkA vizeSa karIne upayegI thAya tema che tyAre sAmAnya hindI vAMcakane hindI anuvAda ane gujarAtI vAMcakane gujarAtI anuvAdathI Akhu sUtra saraLatAthI samajAya jAya che. keTalAkAne evA bhrama che ke sUtra vAMcavAnuM ApaNuM kAma nahi sUtrA ApaNane samajAya nahi. A bhrama tadna khoTo che. khIjA kAIpaNa zAsrIya pustaka karatAM sUtra sAmAnya vAMcakane paNa ghaNI saraLatAthI samajAya jAya che. sAmAnya mANusa paNa samajI zake teTalA mATe ja bha. mahAvIre te vakhatathI leka bhASAmAM (a mAgadhI bhASAmAM) sUtra banAvelAM che. eTale sUtrA vAMcavAM temaja samajavAmAM ghaNAM saraLa che. mATe kAi paNa vAMcakane ene bhrama hoya to te kADhI nAMkhavA. ane dharmanuM temaja dharmanA siddhAMtAnuM sAcuM jJAna meLavavA mATe sUtra vAMcavAne cUkavuM nahi eTaluM ja nahi paNa jarUrathI pahelAM sUtrAja vAMcavA. sthAnakavAsIemA A zrI sthA. jaina zAsroddhAra samitie je kAma karyuM. che ane karI rahI te tevuM kei paNa saMsthAe Aja sudhI karyuM" nathI. sthA. jaina zAstroddhAra samitinA chellA riporTa pramANe khIjA cha sutrA lakhAyela paDayAM che, e sUtro-anuyAgadvArA ane ThANAMga sUtro-lakhAya che te paNa thADA vakhatamAM taiyAra thaI jaze. te pachI khAkInA sUtro hAtha dharavAmAM Avaze. taiyAra sUtrA jaldI chapAI jAya ema icchIe chIe ane sthA. khaMdhue samitine uttejana ane sahAyatA ApIne temanAM sUtra gharamAM vasAve ema icchIe chIe. jaina siddhAnta' patra - me 1955 zrI antakRta dazAMga sUtra * Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zruta bhakita (pU. AcArya zrI IzvaralAlajI ma. sA. nI AjJA anusAra lakhanAra) da. saM. nA jaina muni zrI dayAnaMdajI mahArAja - tA. 23-6-56 zAhapura, amadAvAda. Aje lagabhaga 20 varSathI zraddheya paramapUjya, jJAna divAkara paM. munizrI ghAsIlAlajI ma. carama tIrthakara bhagavAna mahAvIrane anuttara anupama nyAya yukta, pUrvApara avirodha, svAra kalyANakAraka, carama zItaLa vANInA dyotaka evA zrI jinagama para prakAza pADe che. teozrI prAcIna, pArvAtya saMskRtAdi aneka bhASAnA prakhara paMDita che ane jina vANIne prakAza saMskRta, gujarAtI ane hindImAM mULa zabdArtha, TIkA, vistRta vivaraNa sAthe prakAzamAM lAve che e jaina samAja mATe ati gaurava ane AnaMdane viSaya che. bha0 mahAvIra atyAre ApaNI pAse vidyamAna nathI, paraMtu temanI vANI rUpe akSaradeha gaNadhara mahArAjee zruta paraMparAe sAcavI rAkhe. zruta paraMparAthI sacavAtuM jJAna jyAre vismRta thavAne samaya upasthita thavA lAge tyAre zrI devaddhigaNi kSamAzramaNe varbhIpura-vaLAmAM te Agamone pustake rUpe ArUDha karyo. Aje A siddhAMta ApaNI pAse che. te aI mAgadhI pAlI bhASAmAM che. atyAre A bhASA bhagavAnanI, devenI tathA janagaNanI dharma bhASA che. tene ApaNuM zramaNe ane zramaNIo tathA mumukSu zrAvaka zrAvikAo mukhapATha kare che; parantu tene artha ane bhAva ghaNA cheDAo samaje che. jinAgama e ApaNAM zraddheya pavitra dharmasUtra che. e ApaNI AMkha che. tene abhyAsa kare e ApaNI saunI-jaina mAtranI pharaja che. tene satya svarUpe samajAvavA mATe ApaNuM sadbhAgye jJAna divAkara zrI ghAsIlAlajI mahArAje satsaMkalpa karyo che. ane te likhita sutrane pragaTAvI zAstroddhAra samiti dvArA jJAna paraba vahetI karI che. AvA anupama kAryamAM sakaLa jene sahakAra avazya have ghaTe ane tene vadhAremAM vadhAre pracAra thAya te mATe prayatna karavA ghaTe. bha. mahAvIrane gaNadhara gautama pUche che ke he bhagavAna, sUtranI ArAdhanA karavAthI zuM phaLa prApta thAya che? bhagavAna tene prati uttara Ape che ke zratanI ArAdhanAthI jIvenA ajJAnane nAza thAya che. ane teo saMsAranA kalezothI nivRtti meLave che. ane saMsAra kelethI nivRtti ane ajJAnane nAza thatAM mekSa phaLanI prApti thAya che. AvA jJAna kAryamAM mUrtipUjaka jene, digaMbare ane anya dhamIe hajAre ane lAkho rUpIyA kharce che. hindu dharmamAM pavitra manAtA graMtha gItAnA seMkaDe nahi paNa hajAro TakA graMthe duniyAnI lagabhaga sarva bhASAomAM pragaTa thayA che. IsAI dharmanA pracArako temanA pavitra dharmagrantha bAIbalanA pracArArthe tenuM jagatanI sarva bhASAmAM bhASAMtara karI, tene paDatara karatAM paNa ghaNI ochI kiMmate vecI dhAma zrI annakRta dazAMga sUtra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 sUtrane pracAra kare che. muslIma leke paNa temanA pavitra manAtA grantha kurAnanuM paNa aneka bhASAomAM bhASAMtara karI samAjamAM pracAra kare che. ApaNe paisA parano meha utArI bhagavAnanA siddhAMtane pracAra karavA mATe tana, mana, dhana samarpaNa karavAM joIe. ane sUtra prakAzananA kAryane vadhu ne vadhu vega maLe te mATe sakriya prayatna karavA joIe AvA pavitra kAryamAM sAMpradAyika matabhede saue bhUlI javA joIe ane zuddha AzayathI thatA zuddha kAryane apanAvI levuM joIe. samitinA niyamAnusAra rU. 251] bharI samitinA sabhya banavuM joIe. dhArmika aneka khAtAMo mukAbale sUtra prakAzananuM jJAna pracAranuM A khAtuM sarvazreSTha gaNAvuM joIe. A kAryane vega ApavAnI sAthe sAthe e Agama-bhagavAnanI e mahAvANInuM pAna karavA paNa ApaNe harahaMmeza tatpara rahevuM joIe jethI parama zAnti ane jIvana siddhi meLavI zakAya. (sthA. jaina. tA. 5-7-56) zrI a. bhA. 8. sthA. jaina zAstroddhAra samitinA pramukhazrI vagere. rANapura, parama pavitra saurASTranI puNya bhUmi para jyArathI zAnta-zAstravizArada apramAdi pUjya AcArya mahArAja zrI ghAsIlAlajI mahArAjanAM punita pagalAM thayA che tyArathI ghaNA lAMbA kALathI lAgu paDela jJAnAvaraNiya karmanAM paDaLa utAravAne zubha prayAsa thaI rahyo che. ane je pravacananI prabhAvanA teozrI karI rahyA che te anaMta upakAraka kAryamAM tame je apUrva sahAya ApI rahyAM che te mATe tame sarvane dhanya che ane e zubha pravRttinA zubha pariNAme janatA lAbha lya che ane te samajAya che ke sAdhujI chaThe guNasthAnake hoya che. paNa pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja te bahudhA sAtameM apramata guNasthAnake ja rahe che. evA apramata mAtra pAMca-sAta sAdhuo. je sthAnakavAsI jaina samAjamAM hoya te samAjanuM zreya thatAM jarAe vAra na lAge. samAjAkAzamAM sthA. jaina saMpradAyane divya prabhAkara jaLahaLI nIkaLe. paNa ve dina zrI zAstroddhAra samitine mArI eka namra sUcana che ke-pUjyazrInI vRddhAvasthA che ane kAryapraNAlikA yuvAnane zaramAve tevI che. temane gAmegAma vihAra karavA ane zAstroddhAranuM kArya karavuM temAM ghaNI zArIrika-mAnasika ane vyavahArika muzkelI veThavI paDe che. te kaI gya sthaLa ke jyAMnA zrAvake bhakitavALA hoya. vADAnA rAgane viSathI alIpta heya evA keI sthaLe zAstroddhAranuM kArya pUrNa thAya tyAM sudhI sthIratA karI zake enA mATe prabaMdha karavo joIe. bIjA koI evA sthaLanI anukuLatA na maLe te chevaTa amadAvAdamAM egya sthaLe rahevAnI sagavaDatA karI apAya te vadhu sAruM. mArI A sUcanA para dhyAna ApavA pharI yAda ApuM chuM. pharIvAra pUjya AcAryazrIne ane temanA satkAryanA sahAyakane mArA abhinaMdana pAThavuM chuM te svIkAraze. li. sadAnaMdI jenamuni choTAlAlajI. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jana siddhAMtanA" taMtrIzrIne abhiprAya sthAnakavAsIomAM pramANabhUta sUtre bahAra pADanArI A ekanI eka saMsthA che. ane enA A chellA riporTa uparathI jaNAya che ke teNe ghaNuM sArI pragati karI che te joI AnaMda thAya che. mULa pATha, TIkA, hindI tathA gujarAtI anuvAda sahita sUtre bahAra pADavAM e kAMI saheluM kAma nathI. e eka mahAbhArata kAma che. ane te kAma A zAstroddhAra samiti ghaNuM saphaLatAthI pAra pADI rahI che te sthAnakavAsI samAja mATe ghaNuM gauravane viSaya che ane samiti dhanyavAdane pAtra che. samiti taraphathI nava sUtre bahAra paDI cUkyAM che, hAlamAM traNa sUtra chapAya che. nava sUtre lakhAI gayAM che ane jaMbudvIpa prajJapti tathA naMdIsUtra taiyAra thaI rahyAM che. hAlamAM maMtrI zrI sAkaracaMda bhAIcaMda samitinA kAmamAM ja temane A vakhata gALe che ane samitinA kAmakAjane ghaNe vega ApI rahyA che. temanI aMta mATe dhanyavAda. ane A mahAbhArata kAmanA mukhya kAryakartA te che vayevRddha paMDita munizrI ghAsIlAlajI mahArAja. mULa pAThanuM saMzodhana tathA saMskRta TIkA teozrI ja taiyAra kare che. munizrIne A upakAra AkhAya sthA. jaina samAja upara ghaNe mahAna che. e upakArane badale te vALI zakAya temaja nathI. paraMtu A samitinA membara banI, tenA bahAra paDelAM sUtre gharamAM vasAvI tenuM adhyayana karavAmAM Ave te ja mahArAjazrInuM DuM jANa adA karyuM gaNAya. bhagavAne kahyuM che ke paTama nA to tyAM paheluM jJAna pachI dayA, dayA dhamane yarthAtha samajavo hoya bhagavAnanI vANIrUpa ApaNA sUtro vAMcavA ja joIe tenuM adhyayana karavuM joIe ane tene bhAvArtha yathArtha samajavuM joIe. eTalA mATe A zAstroddhAra samitinA sarva sUtre dareka sthA. jene pitAnA gharamAM vasAvavA ja joIe sarva dharmajJAna ApaNuM sUtramAMja samAyeluM che ane sUtra sahelAIthI vAMcIne samajI zakAya che, mATe dareka sthA. jaina A sUtro vAMce e khAsa jarUranuM che. jena siddhAMta" DIsembara- 56 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upAzaka dazAMga sUvane mATe abhiprAya mULa sUtra tathA pU. munizrI ghAsIlAlajIe banAvela saMskRta chAyA tathA TIkA ane hiMdI tathA gujarAtI-anuvAda sahita. prakAzaka-a. bhA. hai. sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, gareDIA kuvA roDa, grIna leja pAse, rAjakeTa. (saurASTra) pRSTha 616 bIjI AvRtti bevaDuM (meTuM) kada. pAkuM paThuM. jekeTa sAthe sane 1956 kimata 8-8-0 ApaNA mULa bAra aMga sUtramAMnuM upAzakadazAMga e sAtamuM aMga sUtra che; emAM bhagavAna mahAvIranA daza upAsake zrAvakanAM jIvanacaritre ApelAM che temAM paheluM caritra AnaMda zrAvakanuM Ave che. AnaMda zrAvake jena dharma aMgIkAra karyo ane bAravrata bhagavAna mahAvIra pAse aMgIkAra karI pratijJA (pratyAkhyAna) lIdhAM tenuM savistara varNana Ave che. tenI aMtargata aneka viSaye jevA ke, abhigama, lokAlakasvarUpa, navatatva, naraka devaka vagerenuM varNana paNa Ave che. AnaMda zrAvake bAra vrata lIdhA te bAre vratanI vigata aticAranI vigata vagere badhuM ApeluM che. te ja pramANe bIjA nava zrAvakonI paNa vigata Apela che AnaMda zrAvakanI pratijJAmAM rahaMta vepAruM zabda Ave che. mUrtipUjako mUrtipUjA siddha karavA mATe tene artha arihaMtanuM citya (pratimA) evo kare che. paNa te artha tadana khUTe che. ane te jagyAe AgaLa pAchaLanA sa baMdha pramANe tene e kheATe artha baMdha besatuM ja nathI te munizrI ghAsIlAlajIe temanI TIkAmA aneka rIte pramANe ApI sAbita karela che ane arihaMta rephayA ne artha sAdhu thAya che te batAvI Apela che. A pramANe A sUtramAMthI zrAvakanA zuddha dharmanI mAhitI maLe che te uparAMta te zrAvakanI addhi, raheThANa, nagarI vagerenA varNana uparathI te vakhatanI sAmAjika sthiti, rItarivAja rAjavyavasthA vagere bAbatanI mAhitI maLe che. eTale A sUtra dareka zrAvake avazya vAMcavuM joIe eTaluM ja nahi paNa vAraMvAra adhyayana karavA mATe gharamAM vasAvavuM joIe. pustakanI zarUAtamAM vaddhamAna zramaNa saMghanA AcAryazrI AtmArAmajI mahArAjanuM saMmati patra tathA bIjA sAdhue temaja zrAvakenA saMmati patre ApelA che, te sUtranI pramANabhUtatAnI khAtrI Ape che. * " jaina siddhAMta" jAnyuArI, 57 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seMkaDa sarTIphIkeTa uparAMta hAlamAM maLelA keTalAka tAjA abhiprAyo. zA stro ddhA ra nA kArya ne vega A pa. - taMtrI sthAnethI (jainajAti) tA. 15-9-57 pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja ThANuM 4 hAlamAM amadAvAda mukAme sarasapuranA sthA. jaina upAzrayamAM birAjamAna che. teozrI zAstroddhAranuM kArya pUba ja khaMta ane utsAhathI vRddhaye paNa karI rahyA che. teozrI vRddha che chatAM paNa A divasa zAstranI TIkAo lakhI rahyA che. Aja sudhImAM temaNe lagabhaga 20 jeTalAM zAonI TIkAo lakhI nAkhI che ane bAkInAM sUtranI TIkA jema bane tema jaladI pUrNa karavI tevA maratha sevI rahela che. sthA. jaina samAjamAM zAstro upara saMskRta TIkA lakhavAne A prathama ja prayAsa che ane te prayAsa saMpUrNa bane evI ame zAsanadeva pratye prArthanA karIe chIe. Aja sudhI ghaNu munivaree zAstronuM kAma zarU karela che paNa keIe pUrNa karela nathI. pUjyazrI amulakhaRSIjI mahArAje batrIse zAstro upara hindI anuvAda karela ane saMpUrNa banela. tyArabAda AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjazrIe hindI TIkA keTalAka zAstro upara lakhela paNa ghaNAM zAstro bAkI rahI gayAM pUjya hastimalajI mahArAje eka be zAstro uparanI TIkAonA anuvAda karela. pUjya zrI javAhiralAla mahArAjazrIe sUyagaDAMga sUtra TIkA sahita hindI anuvAda sAthe karela. zrI saubhAgyamalajI mahArAje AcArAMganI hindI TIkA lakhela. paNa saMpUrNa zAstro upara saMskRta TIkA hajI sudhI sthA. jaina sAdhuo taraphathI thayela nathI. jyAre pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjazrIe 20 zAstro upara saMskRta TIkA tene hindI gujarAtI anuvAda karAvela che AthI have AzA baMdhAya che ke teozrI batrIse batrIsa zAstro upara saMskRta TIkA lakhavAmAM saphaLa thaze ane zAstroddhAra samitie Aja sudhI 10 thI 12 zA chapAvI paNa dIdhAM che ane hajI paNa te zAstro vizeSa jaladI chapAya te mATe zAstroddhAra samiti saMpUrNa prayatna karI rahela che te dhanyavAdane pAtra che. jaina zAstroddhAra samitinA rUA. 251] bharIne lAIpha membara thanArane zAstro tamAma, zAstroddhAra samiti taraphathI bheTa maLe che. A rIte eka paMtha ane de kAja baMne rIte lAbha thAya tema che. rU. 251 mAM 500 rUpiyAnI kiMmatanA zAstro maLe e paNa mATe lAbha che ane pravacananI prabhAvanA karavAne dharmalAbha paNa maLe che zrI antakRta dazAMga sUtra Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 A sAle pUjyazrI ghAsIlAlajI mahArAjanA suziSya paM. munizrI kanDeyAlAlajI mahArAja malADa mukAme cAturmAsa birAje che ane teozrI zAstronA membare karavA mATe athAga prayatna karIne pravacananI sevA bajAvI rahyA che. ane atyAra sudhImAM muMbaI temaja parAonA lagabhaga 40 jeTalA gRhastha lAIpha membara banI gayA che ane muMbaImAM lagabhaga 300 jeTalA membara thAya te IcchavA yogya che. zrImaMta gRhastha hajAra rUpiyA pitAnA ghara kharcamAM temaja jazekhanA kAmamAM temaja vyavahArika kAmamAM vAparI rahyA che te AvA zAstroddhAra jevA pavitra kAryamAM rUpiyA vAparaze te dharmanI sevA karI gaNAze. ane badalAmAM uttama Agama sAhityanI eka lAyabrerI banI jaze. jenuM vAMcana karavAthI AtmAne zAMti maLaze ane zAstrajJA pramANe vartavAthI jIvana saphaLa thaze. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra zatAvadhAnI munizrI jaya'tilAlajI mahArAjazrInA amadAvAdanA " sthAnakavAsI jaina" tA. 5-9-57nA aMkamAM chapAela che je nIce mujaba che. patra sutrAnA mULa pAThAmAM pheraphAra hAi zake kharA ? tA. 7-8-57nA rAja atre birAjatA zAstroddhAraka AcAya mahArAjazrI ghAsIlAlajI mahArAja pAse, mArA upara Avela eka patra laIne huM gayeA hateA, te samaye mAre pU. ma. sA. sAthe je vAtacIta thaI te samAjane jANu karavA sArU lakhuM chuM. 'zAstronuM kAma eka gahana vastu che. apramAdI thaI temAM avirata prayatnA karavA joIe. saMpUrNa zAstronuM jJAna temaja dareka prakAranI khAsa bhASAnuM jJAna hAya tAja AgameddhArakanuM kArya saphaLatAthI thAya che. A prakAranA prayatna hAla amadAvAda khAte sarasapura jaina sthAnakamAM birAjatA pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja karI rahyA che. zAstra lekhananuM A kArya thai rahyuM che, temAM aneka vyakitane aneka prakAranI zakAe thAya che temAM zAstronA mULa pAThamAM pheraphAra thAya che ? karavAmAM Ave che ? evA prazna paNa keTalAkane thAya che ane tevA prazna thAya te svabhAvika che; kemake amuka munirAjo taraphathI pragaTa thayela sUtrAnA mULa pAThamAM pheraphAra thayelA che. jethI A kArya mAM paNa samAjane zaMkA thAya. paNa kharI rIte jotAM, atyAre je zAstroddhAranuM kAma cAlI rahyuM che te viSe samAjane khAtrI ApavAmAM Ave che ke, zAoddhAra samiti taraphathI atyAra sudhImAM pragaTa thayelAM. AgamAnA mULa pAThamAM jarApaNa pheraphAra karavAmAM Avela nathI ane bhaviSyamAM je sUtre pragaTa thaze temAM pheraphAra thaze nahi tenI samAja noMdha lye. zrI antakRta dazAMga sUtra lI. zatAvadhAnI zrI jayaMta muni-amadAvAda Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 "zrI akhila bhArata zvetAmbara sthAnakvAsI jaina zAstroddhAra samitine TUMka paricaya" sthAnakavAsI samAjanI A ekanI eka saMsthA che ke jeNe atyAra sudhImAM tera sUtra chapAvI bahAra pADI dIdhAM che. sAta sUtra chapAya che ane bIjA keTalAka chApavA mATe taiyAra thaI cUkyA che. A pramANe A saMsthAe mahAna pragati sAdhI che tene TUMka paricaya A patrikAmAM Apela che te vAMcI jaI sarva sthA. jaina bhAIbahenee A saMsthAne yathAzakita madada karI tenA kAryane haju vizeSa vegavAna banAvavAnI jarUra che. khAlI ghaDe vAge ghaNe ema sthA. kenpharansa jema kheTAM baNagAM pheMkanArI saMsthAnI koI kiMmata nathI, tyAre nakkara kAma karanArI A zAstroddhAra samitine dareka prakAre uttejana ApavAnI dareka sthAnakavAsI jainanI anivArya pharaja che. ane A sarva sUtra taiyAra karanAra pUjya munizrI ghAsIlAlajI mahArAjane sthAnakavAsI samAja upara ghaNe mahAna upakAra che. vayevRddha hovA chatAM teozrI je mahenata laI sUtra taiyAra karAve che. tevuM kAma haju sudhI bIjA keIe karyuM nathI ane bIjuM kaMI karI zakaze ke nahi te paNa zaMkAbharyuM che. pUjya munizrInA A mahAna upakArane kiMcita badale samAje A zAstroddhAra samitine banI zakatI sahAya karIne vALavAne che. sthAkavAsI samAja jJAnanI kadara karavAmAM pAcho haThe tema nathI evI ame AzA rAkhIe chIe. "jenasiddhAMta" patra eTembara 1957 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI dazavaikAlika tathA upAsaka dazAMga sUtro. gujarAtI bhASAmAM anuvAda thayelAM pUjya zrI ghAsIlAlajI mahArAja viracita zrI uparokata be sUtre jaina dharma pALatA dareka gharamAM hevA ja joIe. te vAMcavAthI zrAvaka dharma ane zramaNa dharmanA AcAranuM jJAna prApta thaI zake che ane zrAvake pitAnI nirava ane eSaNiya sevA zramaNa pratye bajAvI zake che. vartamAnakALe zrAvakemAM te jJAna nahi hovAne lIdhe aMdhazraddhAo zramaNa varganI vaiyAvacca to karI rahela che. paraMtu "kalpa zuM ane akalpa zuM" enuM jJAna nahi hevAne lIdhe pite sAvadya sevA apI pitAnA svArtha khAtara zramaNa vargane pitAne sahAyaka thavAmAM ghasaDI rahyA che ane zramaNa varganI prAya: kusevA karI rahyA che. temAMthI bacI lAbhanuM kAraNa thAya ane zramaNane yathAtathya sevA ApI temane paNa jJAnadarzana cAritranI ArAdhanA karavAmAM sahAyaka thaI pitAnA jJAnadarzana cAritranI ArAdhanA karI sugati meLavI zake. zramaNanI yathAtathya sevA karavI te avazya gRhasthanI pharaja che. pUjya zrI ghAsIlAlajI ma. zAstroddhAranuM anuvAdana traNa bhASAmAM rUDI rIte karI rahyA che ane rUpIyA 251 bharI membara thanArane rUA. 400-500 lagabhaganI kIMmatanA batrIse Agamo kI maLI zake che te te rUA. 251 bharI membara thaI batrIse AgAme dareka zrAvakaghare meLavavA joIe. batrIse zAstranA lagabhaga 48 pustake maLaze. te te lAbha pitAnI nirjarA mATe puNyAnubaMdhI puNya mATe jarUra meLave uparokata baMne sUtranI kIMmata samiti kaMIka ochI rAkhe te haraI gAmamAM zrImaMta hoya te sUtre lAvI aradhI kIMmate, maphata athavA pUrI kIMmate lenAranI sthiti joI dareka gharamAM vasAvI zake. -eka gRhastha dha-uparanI sUcanAne ame AvakArIe chIe. AvAM sUtre dareka gharamAM vasAvavA yogya temaja dareka zrAvake vAMcavA yogya che. taMtrI ratnata" patra tA. 1-10-17 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 R8888888I va88888888888 Gas ones are one) jine 1 anche zrI sthA. jaina zAstroddhAra samitinI kAryavAhaka kamITIne ahevAla. me mahInAnI zarUAtamAM zAstroddhAra samitinI mITIMga amadAvAdamAM maLI hatI tene hevAla amane maLela che temAM samitie sarasa kAma karyuM che. A uparathI samajI zakAya che ke sthAnakavAsI samAjamAM Aja sudhI ke paNa nathI karI zakayuM evuM mahAbhArata kAma pU. zrI ghAsIlAlajI mahArAja tathA zAstroddhAra samiti ghaNI saphaLatAthI karI rahI che. ane teo thoDA vakhatamAM mAthe lIdheluM sarva kAma saMpUrNa rIte pAra utAraze evI amane khAtrI che. AvA uttama kArya mATe samasta sthAnakavAsI jainee zAstroddhAra samitine pitAthI banI zake te rIte saMpUrNa Teke Ape joIe, te temanI pahelI pharaja banI rahe che. jene mATe sUtre e pahelI jarUrIAtanI vastu che. sUtranA AdhAre ja dharma jJAna maLe che. Aja sudhI je ApaNane aprApya hatA te ApaNA jaina sUtra pU zrI ghAsIlAlajI mahArAje tathA zAstroddhAra samitie sulabha karI ApyA che. te have sthAnakavAsI jainoe zAddhAra samitinA sabhAsada banI samitinuM kAma banatI utAvaLe pUruM thAya tema karavAnI khAsa jarUra che. vAMcakemAMthI jethI banI zake temaNe pahelA varganA zAstroddhAra samitinA sabhya banI javuM joIe. tethI samitinA kAmane uttejana maLavA uparAMta sabhyane sUtro A seTa maphata meLavavAne lAbha maLaze ane sUtre vAMcIne dharmArAdhana karavAne je lAbha maLaze te te amUlya ja che. mATe samitinA sabhya thaI javAnI amArI dareka sthA. jainane khAsa bhalAmaNa che. jaina siddhAMta" julAI-158. hara hama kaika jI hA para jika8 kimI ha kAma karI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstroddhAra samitinA AgamA aMge abhiprAya. 36 dakSiNa, uttara pradeza, rAjasthAna, dilhI, paMjAma ane hAlamAM gujarAta saurASTramAM vicarI rahelA ugra vihArI pU. mahAsatIjI zrI raMbhAkuMvarajI tathA prasiddha vyAkhyAnI vividha bhASA vizAradA pU. mahAsatIjI zrI sumatikuMvarajIne, pUjya zrI 1008 zrI ghAsIlAlajI ma. sA. nirmita jainAgamanI saMskRta TIkA tathA hindI-gujarAtI bhASAMtara para abhiprAya : OM namA siddhANu zAstra vizArada zraddheya paDita ratna pUjya AcArya munizrI zvAsIlAlajI mahArAja sAheba jainAgamAnA eka vidvAna, vRddhavicAraka ane uttama lekhaka che. sAhitya sarjana e temanAM jIvananA eka uttama soMpa che. sAmAjika prapa ceAthI dUra rahI, athAga parizrama dvArA viracita, saMpAdita ane anuvAdita aneka graMthA temanA dvArA prakAzita thayA che, je tamAma jenAne mATe ciMtana,, manana ane adhyayanaadhyApana mATe eka apUrva sAdhana rUpa che. AvuM uttama sAhitya taiyAra karIne teozrIe sAhitya sevInA mahAna padmane dIpAvyuM che. AgamanA rahasyothI abhijJa (ajANa ) AjanI prajAmAM zraddheya zrI mahArAja sAhebanuM sAhitya atyaMta upayogI che, tema huM mAnuM chuM. amadAvAda tA. 1-5-58 ArTsa-sumati vara. ARARABEHEHEHEHE AF BF zrI antakRta dazAMga sUtra Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zramaNa saMghanA upAdhyAya kavi munizrI amaracaMdajI mahArAjanA sUtra mATe alavaranA Avela patra zrIcuta bhAgIlAlajI 37 jayavIra Apane tyAM bIrAjamAna parama zraddheya zrI zrI 1008 zrI pUjyapAdazrI ghAsIlAlajI mahArAja Adi khadhA satAnI sevAmAM va-jaina sukhazAnti nivedana che. alavara (rAjasthAna) tA. 9-8-1958. - Ape zraddheya kavijIne mekalela kalpasUtra" meLavIne prasannatA pragaTa karI che. ane sAdara yathAyAgya abhinaMdana pUrNAMka lakhAvyuM che ke "kalpasUtra"nuM prakAzana ahuja utkRSTa koTinuM che. tenI TIkA suMdara-vistArapUrvaka sArI rIte lakhela che. TAima maLatAM adhyayana karavA mATe prayatna karavAmAM Avaze. chApavAmAM Avela AvRtti mATe keTi keTi dhanyavAda ApavAmAM Ave che. amadAvAda. kavizrIjInuM svAsthya sArI rIte cAle che. pahelAnI apekSAe kaMika sArUM che. A patra vIlambathI lakhavAmAM Avela che tA kSamA karo. | zrI antakRta dazAMga sUtra bhavadIya : ratanalAla sacetI (hindInA gujarAtImAM anuvAda) I R H R KRAR AR-GE ARAR H R H R Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya AcAryazrI ghAsIlAlajI mahArAjanAM banAvelAM sUA. kAmIra....thIkanyAkumArI temaja karAMcI....thI.... kalakattA sudhI dareka sthaLe hoMzathI vaMcAya che. kAraNa ke AvI rIte zAstro taiyAra karavAnuM anokhuM kArya haju sudhI kaI karI zakyuM nathI. zrI sthAnakavAsI jaina samAja zrI derAvAsI saMpradAyanA mahAna AcAryazrI rAmavijayasUrIjI tathA anya munivae. temaja terApaMthI mahAsabhA kalakattAvALAe A sUtra apanAvyAM che. deza-paradezanA membare sUtra vAMcI jaina dharmanA zrutajJAnane aNamola lAbha laI rahyA che. hamaNAMja laMDananI inDIA ophisa lAIbrerIe A sUtre maMgAvyA che. Apa rUpIA 251-0-0 ekalI membara tarIke nAma naMdhAvI haste hapta lagabhaga rUpIA pAMcaso sudhInI kiMmatanAM zAso vinA mUlya meLavI zake che. che. grIna leja pAse, ] gareDIAkuvA reDa rAjakeTa, vadhu vigata mATe lakhe : maMtri zrI akhila bhArata che. sthA. jaina zAstroddhAra samiti. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja sudhI prasiddha thayelAM sUtre zAstrone naM. bhAga kiMmata zAstranuM nAma upAsaka dazAMga dazavaikAlika 8-8-0 10-00 ja 7-8-0 AcAraMga 1 le 12-0-0 10-0-0 2 je 3 je 10-0-0 - - - 11 - Avazyaka 7-8-0 5 thI 9 nIzyAlIkA (pAMca sUtra sAthe) 7-8-0 naMdI 12-0-00 kapa 25-0-0 uparanAM 10 sUtro nA junA dareka membarane mokalI dIdhAM che. annakRta 7-8-0 vipAka 10-0-0. anuttarapapAtIka 3-8-0 dazAzruta -00 A cAra sUtre junA membarene mekalI dIdhAM che, jyAre navA membarane, bIjI AvRtti bahAra paDayethI turata mekalavAmAM Avaze. hAlamAM suratamAM bahAra paDe che. antakRta (bIjI AvRtti) tathA ugavAI sUtra. dIvALI pachI bahAra bahAra paDeze. kalpa sUtra (bIjo bhAga), uttarAdhyayana, vipAka (bIjI AvRtti), anuttapiyAtIka (bIjI AvRtti), dazAzruta skaMdha (bIjI AvRtti) rAjakoTa, tA. 1-9-58. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R A R AR GR GR GR GEAR ARARARH R K dAnavIronI nAmAvalI zrI akhila bhArata zvetAmbara sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti. gareDIyA gAM kuvA * rADa - grIna leAja pAse, rA ja kA 2. zarUAta tA. 18-10-44 thI tA. 15-8-58 sudhImAM dAkhala thayela membaranAM sukhAraka nAmeA zrI antakRta dazAMga sUtra * gAmavAra phakAvArI lisTa. (rUA. 250 thI echI rakama bharanAranu nAma A yAdImAM sAmela karela nathI. ) * ~~~~~ tene ka Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AghamurabbIzrIo-5 (ochAmAM ochI rU. 5000 nI rakama ApanAra) naMbara nAma gAma rUpiyA 1 zeTha zAntIlAla maMgaLadAsabhAI jANItA mIlamAlIka amadAvAda 10000 2 zeTha harakhacaMda kAlIdAsabhAI vArIyA ha. zeTha lAlacaMdabhAI. jecaMdabhAI, nagInabhAI, vRjalAlabhAI tathA vallubhadAsabhAI bhANavaDa 6000 3 koThArI jecaMdabhAI ajarAmara hA. haragovIMdabhAI jecaMdabhAI rAjakeTa para 51 4 zeTha dhArazIbhAI jIvanabhAI solApura 5001 5 sva. pitAzrI chaganalAla zAmaLadAsanA smaraNArthe ha. bhegIlAla chaganalAla bhAvasAra amadAvAda pa251 murabbIzrIo-21 (ochAmAM ochI rUA. 1000 nI rakama ApanAra) 1 vakIla jIvarAjabhAI vardhamAna kekArI ha. kahAnadAsabhAI tathA veNIlAlabhAI jetapura 3605 2 dezI prabhudAsa mULajIbhAI rAjakoTa 3604 3 mahetA gulAbacaMda pAnAcaMda rAjakeTa 328AAnA 4 mahetA mANekalAla amulakharAya ghATakaeNpara 3250 5 saMghavI pItAmbaradAsa gulAbacaMda jAmanagara 3101 6 zeTha zAmajIbhAI velajIbhAI vIrANI rAjakoTa 2500 7 nAmadAra ThAkora sAheba lakhadhIrasihajI bahAdura morabI 2000 8 zeTha laheracaMda kuMvarajI hA. zeTha nyAlacaMda laheracaMda siddhapura 2000 9 zAha chaganalAla hemacaMda vasA hA. mehanalAlabhAI tathA metIlAlabhAI muMbaI 2000 10 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha merabI 1963 11 mahetA semacaMda tulasIdAsa tathA temanAM dharmapatni sI. maNIgaurI maganalAla ratalAma 1500 12 mahetA popaTalAla mAvajIbhAI jAmajodhapura 1301 13 dezI kapuracaMda amarazI hA. dalapatarAmabhAI jAmajodhapura 1002 14 bagaDIA jagajIvanadAsa ratanazI dAmanagara 1002 15 zeTha AtmArAma mANekalAla amadAvAda 1001 16 zeTha mANekalAla bhANajIbhAI piorabaMdara 1001 17 zrImAna cAMdrasiMhajI mahetA (relve menejara sAheba) kalakattA 1001 18 mahetA semacaMda neNasIbhAI (karAMcIvAlA) merabI 1001 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 zAha harIlAla anepacaMdabhAI khaMbhAta 1001 20 koThArI chabIladAsa harakhacaMdabhAI muMbaI 1000 21 kaThArI raMgIladAsa harakhacaMdabhAI zihera 1000 sahAyaka membara-41 (ochAmAM ochI rUA. 500 nI rakama ApanAra ) 1 zAha raMgajIbhAI mehanalAla amadAvAda 751 2 medI kezavalAla harIcaMdra sAbaramatI 750 3 zrI sthAnakavAsI jainasaMgha hA, zeTha jhuMjhAbhAI velasIbhAI vaDhavANa zahera 750 4 zeTha narottamadAsa oghaDabhAI zIva 700 5 zeTha ratanazI harajIbhAI hA. goradhanadAsabhAI jAmajodhapura 555 6 bATavIyA gIradhara pramANaMda ha. amIcaMdabhAI khAkhIjALIA para7 7 morabIvALA sa ghavI devacaMda neNazIbhAI tathA temanAM dharmapatni a. sau. maNIbAI taraphathI ha mulacaMda devacaMda (karAMcIvAlA) malADa 511 8 verA maNIlAla pipaTalAla amadAvAda 102 9 gesalIyA harIlAla lAlacaMda tathA a. sau. caMpAbena gesalIyA amadAvAda 502 10 zAha premacaMda mANekacaMda tathA a.sau. samaratabena (rAjasItApura) amadAvAda 102 11 zeTha IzvaralAla puruSottamadAsa amadAvAda 501 12 zeTha caMdulAla chaganalAla amadAvAda 501 13 zAha zAntIlAla mANekalAla amadAvAda 501 14 zeTha zIvalAla DamarabhAI (karAMcIvAlA) lIMmaDI 501 15 kAmadAra tArAcaMda popaTalAla dhorAjIvALA rAjakoTa 501 16 mahetA mehanalAla kapuracaMda rAjakoTa 500 17 zeTha vIMdajI popaTabhAI rAjakeTa pa00 18 zeTha rAmajI zAmajI vIrANI rAjakoTa 501 19 sva. pitAzrI naMdAjInA smaraNArthe hA. veNacaMda zAntIlAla (jAbuAvALA) meghanagara 501 20 zrI sthAnakavAsI jainasaMgha hA. zeTha ThAkarazI karasanajI thAnagaDha 500 21 zeTha tArAcaMdajI pukharAjajI. auraMgAbAda 500 22 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha auraMgAbAda 500 150 zeTha zeSamalajI jIvarAjajI 125 zeTha anarAjajI lAlacaMdajI 125 dhukaDacaMdajI rUpacaMdajI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dagaDumalajI cAMdalajI 500 23 mahetA mULacaMda rAghavajI hA. maganalAlabhAI tathA durlabhajIbhAI dhrAphA 750 24 zeTha harakhacaMda puruSottama hA. IndukumAra coravADa 500 25 zeTha kesarImalajI vasatImalajI gugalIyA rANAvAsa 501 26 sthA. jaina saMgha hA. bATavI A amIcaMda gIradharabhAI khAkhIjALIA 501 27 zeTha khImajIbhAI bAvAbhAI hA. kulacaMdabhAI, nAgaradAsabhAI tathA jamanAdAsabhAI muMbaI 501 28 zeTha maNIlAla mehanalAla DagalI hA. muLajIbhAI maNIlAla muMbaI 501 29 sva. kAMtIlAlabhAInA smaraNArthe hA. zeTha bAlacaMda sAkacacaMda muMbaI 501 30 kAmadAra ratIlAla durlabhajI (jetapuravALA) muMbaI 501 31 zAha jayaMtIlAla amRtalAla zIva 501 3ra verA maNIlAla lakSmIcaMda zIva 501 33 zeTha gulAbacaMda bhudarabhAI khAraDa 501 34 mahAna tyAgI bena dhIrajakuMvara cunIlAla mahetA dhrAphA 101 35 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha dhrAphA 501 36 zrI maganalAla chaganalAla zeTha rAjakoTa 501 37 zeTha caturadAsa ThAkarazI tathA a.sau. naMdakuMvarabena taraphathI jAmanagara 503 38 zeTha devacaMda amarazI (bena dhIrajakuMvaranI dikSA prasaMge bheTa) bhANavaDa 501 39 zrI sthAnakavAsI jainasaMgha (bena dhIrajakuMvaranI dikSA prasaMge bheTa) bhANavaDa 501 4. vakIla vADIlAla nemacaMda zAha vIramagAma 501 41 mahetA zAMtilAla maNIlAla ha. kamaLAbena mahetA amadAvAda 256, 354 membarenuM gAmavAra lIsTa amadAvAda tathA parAo. 1 zeTha gIradharalAla karamacaMda 251 2 zeTha choTAlAla vakhatacaMda hA. phakIracaMdabhAI 251 3 zAha kAntIlAla trIbhovanadAsa 251 4 zAha pAcAlAla pItAmbaradAsa 251 5 zAha piTalAla mehanalAla 251 6 zeTha premacaMda sAkaracaMda 250 7 zAha ratIlAla vADIlAla 251 8 zeTha lAlabhAI maMgaLadAsa 251 9 sva. amRtalAla vardhamAnanA smaraNArthe hA. kAnajIbhAI amRtalAla 251 10 bhAvasAra bhogIlAla jamanAdAsa (pATaNavALA) 251 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 11 zAha naTavaralAla caMdulAla 251 12 zAha narasiMhadAsa trIvanadAsa 251 13 zrI zAhapura darIyApurI AThekeTI sthA. jaina upAzraya hA. vahIvaTa karta zeTha IzvaralAla puruSottamadAsa 251 14 zrI chIpALa darIyApurI AThakeTI sthA jainasaMgha hA. caMdulAla acaratalAla 251 15 zAha cInubhAI bAlAbhAI cl0 zAla bAlAbhAI mahAsukharAmabhAI 251 16 zAha bhAIlAla ujamazI 251 17 zrI sukhalAla DI. zeTha hA. De. ku. sarasvatIbahena zeTha 251 18 zrI saurASTra sthA. jainasaMgha hA. zAha kAntIlAla jIvaNalAla 251 19 mAdI nAthAlAla mahAdevadAsa 251 20 zAha mehanalAla trikamadAsa 21 zrI chakeTI sthA. jainasaMdha hA. picalAla pItAmbaradAsa 251 22 zeTha popaTalAla haMsarAjanA smaraNArthe hA. zeTha bAbulAla paTalAla 251 23 dezAI amRtalAla vardhamAna bApodarAvALAnA smaraNArthe hA. bhAIlAla amRtalAla desAI 251 24 zAha navanItalAla amulakharAya 251 25 zAha maNIlAla AzArAma 26 zAha cInubhAI sAkaracaMda 251 ra7 zAha varajIvanadAsa umedacaMda 251 28 zAha rajanIkAnta kasturacaMda 251 29 saMghavI jIvaNalAla chaganalAla (sthA. jaina) 251 30 zAha zAMtilAla mehanalAla dhrAMgadhrAvALA, 252 31 a. sau. bena ratanabAI nAdecA hA. dhulAjI caMpAlAlajI 251 32 zAha harilAla jeThAlAla bhADalAvAlA 251 33 zrI sarasapura darIyApurI AThekeTI sthA. jaina upAzraya hA. bhAvasAra bhegIlAla chaganalAla 251 34 zeTha pukharAjajI samatIrAmajI sAdaDIvALA 251 35 zeTha lAlacaMda mIThIlAla 251 36 sva. pitAzrI javAharalAlajI tathA pUjya cAcAjI hajArImalajI bAraDIyAnA smaraNArthe hA. mULacaMda javAharalAla 251 37 sva bhAvasAra babAbhAI (maMgaLadAsa) pAnAcaMdanA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni purIbena 251 251 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 38 sva. pitAzrI ravajIbhAI tathA sva. mAtuzrI mULIbAInA smaraNArthe hA. kAlabhAI koThArI 301 39 bhAvasAra kezavalAla maganalAla 4. zAha kezavalAla nAnacaMda jAkhaDAvALA hA. pArvatIbena 251 41 zAha jItendrakumAra vADIlAla mANekacaMda rAjasItApuravALA (sAbaramatI) 251 42 zrI sthA. jaina saMgha (sAbaramatI) 250 43 bIpInacaMdra tathA umAkAMta cunIlAla gopANuM (rANapuravALA) 301 44 bhAvasAra cheTAlAla chaganalAla 251 45 bhAvasAra zakarAbhAI chaganalAla 251 46 a. sa. jIvIbena ratIlAla ha. bhAvasAra ratIlAla harageviMdadAsa 251 47 saMghavI bAlubhAI kamaLazI tathA temanAM dharmapattio a. sau. caMpAbena tathA vasaMtabena taraphathI 251 48 a. sau. vidyAbena vanecaMda dezAI hA. bhUpendrakumAra vanecaMda dezAI 251 49 sva. pArekha nAnacaMda geviMdajI merabIvALAnA smaraNArthe hA. ratIlAla nAnacaMda pArekha 301 50 zAha naTavaralAla gokaLadAsa 251 51 zAha zAmaLabhAI amarazI ra51 para zAha trIjovanadAsa maganalAlanA smaraNArthe hA. temanA dharmapatni zIvakuMvarabena taraphathI hA. ratIlAla trIbhovanadAsa 402 53 a. sau. kaMkubena (bhAvasAra bhogIlAla chaganalAlanA dharmapatni) 309 a. sI. savitAbena (yaMtIlAla bhegIlAlanAM dharmapatni) 55 e. sI. zAMtAbena (dInubhAI bhegIlAlanAM dharmapatni) 251 56 a. sI. sunaMdAbena (ramaNabhAI bhegIlAlanAM dharmapatni) 57zeTha hIrAjI rUganAthajInA smaraNArthe hA. vAgamalajI rUganAthajI 301 58 zeTha maNIlAla beghAbhAI 251 59 paTavA sumeramalajI anepacaMdajI jodhapuravALA 301 60 sva. mANekalAla vanamALIdAsa zAhanA smarNArthe hA. ramaNalAla mANekalAla 251 61 sva. zAha dhanarAjajI kSemarAjajInAM smaraNArthe hA. zAha kanaiyAlAlajI dhanarAjajI amarelI 1 mAstara hakamIcaMda dIpacaMda zeTha 251 251 kaom zrI annakRta dazAMga sUtra Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 251 251 251 301 amalanera 1 zAha nAgaradAsa vAghajIbhAI 2 zrI sthA. jainasaMgha hA. zAha gAMDAlAla bhIkhAlAla ANaMda 1 zeTha ramaNIkalAla e, kapAsI ha. manasukhalAlabhAI AsanasAla 1 bAvIsI maNIlAla catrabhujanA smaraNArthe temanAM dharmapatni maNIbAI taraphathI hA. rasIkalAla, anIlakAMta, vinodarAya ATakoTa 1 zAha cunIlAla nAraNajI udepura 1 zeTha motIlAlajI raNajItalAlajI hIMgaDa 2 zeTha maganalAlajI bAgaTecA 3 a.sau. oNna caMdrAvatI te zrImAna bahetalAlajI nAharanAM dharmapani hA. zeTha raNajItalAlajI hIMgaDa 4 sva. zeTha kALalAlajI leDhAnA smaraNArthe hA. zeTha dalatasiMhajI leDhA 5 sva. zeTha pratApamalajI sAkhalAnA smaraNArthe hA. prANalAla hIrAlAla sAkhalA 6 pUjya pitAzrI motIlAlajI mahetAnA smaraNArthe hA. raNajItalAlajI motIlAlajI mahetA 7 zeTha chaganalAla bAgacA 8 zeTha bhImarAja thAvaracaMda bAphaNa 251 251 251 251 251 251 251 251 umaragAMva roDa 1 zAha mehanalAla popaTalAla pAnelIvALA 251 upaleTA 25 251 251 1 zeTha jeThAlAla goradhanadAsa 2 sva. bena saMtokabena kacarA hA. egamacaMdabhAI, choTAlAlabhAI tathA amRtalAlabhAI vAlajI (kalyANavALA) 3 zeTha khuzAlacaMda kAnajIbhAI hA. zeTha pratApabhAI 4 saMghANuM mULazaMkara harajIvanabhAInA smaraNArthe hA. temanA putra jayaMtIlAlabhAI tathA ramaNIkalAla 5 dezI viThThalajI harakhacaMda (AgaLanA rU. 151 maLIne) eDana kempa 1 zAha gokaLadAsa zAmajI udANI 251 251 251 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 kalakattA 1 zrI kalakattA jena jhave. sthA. (gujarAtI) saMgha. hA. zAha jayasukhalAla prabhulAla kalola 1 zeTha mehanalAla jeThAbhAInA smaraNArthe hA. zeTha AtmarAma mohanalAla 2 De. mayAcaMda maganalAla zeTha hA. De. ratanacaMda mAyAcaMda 251 3 sva. nAthAlAla UmedacaMdanA smaraNArthe ha. zAha ratIlAla nAthAlAla 251 4 zAha maNIlAla talakacaMdanA samaraNArthe hA. mAraphatIyA caMdulAla maNulAla 251 5 svargastha zrIyuta vADIlAla parazottamadAsanA slaraNArthe hA. ghelAbhAI tathA AtmArAmabhAI 251 6 zeTha nAgaradAsa kezavalAla 251 1 zrI sthA. darIyApurI jaina saMgha hA. bhAvasAra dAmodaradAsa IzvarabhAI 251 - kAnapura 251 1 zAha ramaNIkalAla premacaMda (AgaLanA rU. 150 maLIne) 300 2 zAha harakIzanadAsa kulacaMda 251 kuMdaNu - (ATakeTa) 1 dezI ratIlAla TokarazI kolakI 1 paTela govIMdalAla bhagavAnajI 251 2 paTela khImajI jeThAbhAI vAghANI temanA sva. suputra rAmajIbhAInA smaraNArthe) 302 khAkhIjALIyA 1 bATavIyA gulAbacaMda lIlAdhara (AgaLanA rU. 151 maLIne) 25 khIcana 1 zeTha kizanalAla pRthvIrAja 352 khaMbhAta 1 zeTha mANekalAla bhagavAnadAsa 251 2 zrI sthA. jaina saMgha ha. paTela kAntIlAla aMbAlAla 251 3 zAha sAkaracaMda mehanalAla 251 4 caMdulAla harIlAla 25s guMdA 1 sva. mahetA punamacaMda bhavAnabhAInA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni dIvALIbena lIlAdhara 251 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 301 301 251 301 251 300 251 gAMDaLa 1 sva. bAkhaDA vaccharAja tulasIdAsanAM dharmapatni kamaLabAI taraphathI ha. mANekacaMdabhAI tathA kapuracaMdabhAI 2 pIpaLIA lIlAdhara dAmodara taraphathI temanAM dharmapatni a. sI. lIlAvatI sAkaracaMda ke ThArInA bIjA varasItapanI khuzAlImAM 3 kAmadAra juThAlAla kezavajInA smaraNArthe hA. harIlAla juThAbhAI 4 sva. kaThArI kRpAzaMkara mANekacaMdanA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni prabhAkuMvarabena gAdharA 1 zAha trIbhavanadAsa chaganalAla ghaTakaNa 1 zAha caMdulAla kezavalAla gholavADa (thANu ) 1 mahetA gulAbacaMdajI gaMbhIramalajI cuDA (jhAlAvADa) 1 zrI sthA. jainasaMgha ha. ratIlAla gAMdhI pramukha jalesara (bAlAsara) 1 saMghavI nAnacaMda pipaTabhAI thAnagaDhavALA jAmajodhapura 1 zrI sthA. jainasaMgha 2 zAha trIbhovanadAsa bhagavAnajI pAnelIvALA 3 dezI mANekacaMda bhavAna (AgaLanA rUA. 151 maLIne) 4 paTela lAlajI juThAbhAI (AgaLanA rUA. 151 maLIne) 5 zeTha bAvanajI jeThAbhAI (AgaLanA rUA. 151 maLIne) jAmanagara 1 zeTha iTAlAla kezavajI 2 verA cImanalAla devajIbhAI jAmakhaMbhALIA 1 zeTha vasanajI nAraNajI 2 zrI sthA. jainasaMgha hA. mahetA raNachoDadAsa paramAnaMda 3 saMghavI prANalAla lavajIbhAI - junAgaDha 1 zAha maNIlAla mIThAbhAI hA. harIlAlabhAI (hATInA mALIovALA) junAradeva (madhya prAMta) 1 ghelANI trIkamajI lAdhAbhAI 251 387 251 251 251 251 251 251 251 251 251 251 251 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 221 251 251 251 251 251 250 jetapura 1 zeTha amRtalAla hIrajIbhAI hA. narabherAmabhAI (jasApuravALA) 2 dezI choTAlAla vanecaMda 3 kaThArI DolarakumAra veNalAla 4 a. sI. bena surajakuMvara veNIlAla koThArI jetalasara 1 zAha lahamIcaMda kapuracaMda 2 kAmadAra lIlAdhara jIvarAjanA smaraNArthe temanAM dharmapatni janakabena taraphathI hA. zAntIlAlabhAI guMDalavALA DabhAsa 1 sva. turakhIA laheracaMda mANekacaMdanA smaraNArthe temanAM dharmapatni jIvatIbAI taraphathI hA. jayaMtIbhAI DAMDAIcA 1 zrI sthA. jaina saMgha hA. zeTha caMpAlAlajI mAre thAnagaDha 1 zAha ThAkarazIbhAI karazanajI 2 zeTha jeThAlAla trIbhavanadAsa 3 zAha dhArazI pAzavIra hA. sukhalAlabhAI dahANu reDa (thANA) 1 zAha harajIvanadAsa oghaDa khaMdhAra (karAMcIvALA) dilhI 1 lAlA pUrNacaMdajI jena (senTrala beMkavALA) 2 zrIyuta mahetAbacaMda jaina dhAra (madhyaprAMta) 1 zeTha sAgaramalajI panAlAlajI dhAMgadhrA 1 zrI sthA. jaina moTA saMgha hA. zeTha maMgaLajIbhAI jIvarAja 2 saMghavI narasIdAsa vakhatacaMda 3 Thakakara nAraNadAsa haragovIMdadAsa 4 kaThArI kapUracaMda maMgaLajI 251 251 251 251 351 251 251 251 301 251 251 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. 351 dhorAjI 1 mahetA prabhudAsa mULajIbhAI 2 sva. pitAzrI bhagavAnajI kacarAbhAInA smaraNArthe ha. paTela dalIcaMda bhagavAnajI 3 a. sau. bacIbena bAbubhAI 4 dhI navasaurASTra oIla mIla prA. lImITeDa 5 sva. rAyacaMda pAnAcaMda zAhanA smaraNArthe hA. cImanalAla rAyacaMda 6 gAMdhI pipaTalAla jecaMda 7 dezAI chaganalAla DAhyAbhAI lAThavALAnAM dharmapatni divALIbena taraphathI hA. kumArI hasumatI dhaMdhukA 1 bhAvasAra kheDIdAsa gaNezabhAI 2 zeTha popaTalAla dhArazI 3 sva. gulAbacaMdabhAInA smaraNArthe hA. verA pipaTalAla nAnacaMda 4 vasANa catrabhuja vAghajIbhAI naMdurabAra 1 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha hA. zeTha premacaMda bhagavAnalAla 251 251 251 301 250 251 251 251 251 251 250 251 251 251 301 1 zrI sthAnakavAsI jaina saMgha pAlaNapura 1 lamIbena hA. mahetA harIlAla pItAmbaradAsa 2 zrI lokAgaccha sthAnakavAsI jaina pustakAlaya pAleja 1 sva. manasukhalAla mohanalAla saMghavInA samaraNArthe hA. bhAI dhIrajalAla manasukhalAla baravALA (ghelAzA) 1 sva. mehanalAla narasIdAsanA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni surajabena morArajI bagasarA (bhAyANI) 1 zeTha pipaTalAla rAghavajI rAyaDIvALA hA. zeTha mAnasaMga premacaMda berAjA (kaccha) 1 zeTha gAMgajI kezavajI (jJAnabhaMDAra mATe) 251 251 251 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 12 mezalAra khATavIyA vanecaMda amIcaMda mahAvIra TekSaTAila sTora taraphathI bhAI caMdrakAMtanA lagnanI khuzAlImAM meATAda 1 sva. vasANI haragovIMdadAsa chaganalAlanA smaraNArtha hA. temanAM dharmapatni chabalabena 2 sthAnakavAsI jainasa Mgha (250 khAkI ) kheDelI 1 zAha pravINacaMdra narasIdAsa (sANa davALA) 2 zAha gIradharalAla sAkaracaMda bhANavaDa 1 zeThe jecaMdabhAi mANekacaMda 2 saMghavI mANekacaMda mAdhavajI 3 zeTha lAlajIbhAI mANekacaMda (lAlapuravALA) 4 zeTha rAmajI jINAbhAI 5 zeTha padamazI bhImajI phrAphI 6 phrAphI 7 vakIla maNIlAla kheMgArabhAi punAtara gAMDAlAla kAnajIbhAI hA. a. sau. zAMtAbena vasanajI bhAjAya (kaccha) 1 jJAna maMdiranA sekreTarI zAha kuMvarajI jIvarAja madrAsa 1 zeTha megharAjajI devIcaMdrajI manAra (thANA) 1 zAha zeramalajI denIcaMdajI jasavaMtagaDhavALA hA. pUnamacaMdajI zeramalajI khelyA mAnakuvA (kaccha) 1 sva. mahetA kuvarajI nAthAlAlanA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni kuMvarabAi harakhacaMda ( mAnakuvA sthAnakavAsI jainasaMgha mATe ) muMbaI tathA parAM 1 zeTha chaganalAla nAnajIbhAI 2 zAha harajIvana kezavajI zrI antakRta dazAMga sUtra 252 251 251 51 251 rUpara 51 251 251 251 251 251 251 251 251 251 251 251 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 3 ghelANI prabhulAla trIkamajI (khArIvalI) 4 zeTha TubhAI haragAviMdadAsa kaTArIvAlA 5 zrI vamAna sthA. jaina saMgha hA. kezarImalajI aneApaca`dajI gugaLIyA (malADa) 6. zeTha DuMgarazI haMsarAja vIsarIyA 7 zAha ramaNIkalAla kALIdAsa tathA a. sau. kAntAbena ramaNIkalAla zAha hiMmatalAla harajIvanadAsa 9 zAha ratanazI meAzInI kapanI 10 zAha zIvajI mANeka (kaccha berAjAvALA) 11 vArA pAnAcaMda sa MghajInA smaraNArthe hA. trakhakalAla pAnAcaMda enDa bradharsa 12 sva. pU pitAzrI vIracaMda jesIMgabhAI lakhataravALAnA smaraNArthe hA. kezavalAla vIracaMda zeTha 13 14 zA. kuMvarajI huMsarAja sva. mAtuzrI mANekabenanA smaraNArthe hA. zeTha valabhadAsa nAnajI (peArakhaMdaravALA) 15 eka sagRhastha hA. zeThe suMdaralAla mANekacaMda 16 a. sau. pAnakhAi hA. zeTha padamazI narasiMhabhAi (malADa) 17 zrIyuta amRtalAla vamAna khApeAdarAvALA hA. dalIcaMda amRtalAla sva. zAha nAgazI sejapALa guMdALAvALAnA smaraNArthe hA, rAmajI nAgazI (malADa) 18 19 zAha AmajI karazanajI thAnagaDhavALA 20 zAha nagInadAsa kalyANajI verAvaLavALA 21 zIvalAla gulAmacaMda zeTha mevAvALA 22 sva. jaTAzaMkara devajI dozInA smaraNArthe hA. raNachoDadAsa (bAbulAla) jaTAzaMkara dezI sva. gADA vaNArazI trIbhovana sarasaIvALAnA smaraNArthe hA. jagajIvana vArazI gADA (malADa) 23 24 sva. trIbheAvanadAsa vrajapALa vIMchIyAvALAnA smaraNArthe hA. harageviMdadAsa trIbhAvanadAsa ajamerA 28 sva pitAzrI pattubhAi mAnAbhAinA smaraNArthe hA. zAha kAnajI patubhAI (malADa) para 251 zrI antakRta dazAMga sUtra 251 251 251 251 251 251 251 251 251 301 251 251 251 301 251 51 251 301 251 25 sva. kAnajI mULajInA smaraNArthe tathA mAtuzrI divALIbAInA 19 upavAsanA pAraNA prasaMge hA. jayaMtIlAla kAnajI kALAvaDavALA(malADa) 251 26. zeTha khuzAlabhAI kheMgArabhAI 250 27 zAha premajI mAlazI gagara (malADa) 251 251 251 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 30 14 zAha velajI jezIMgabhAI chAsarAvALA taraphathI temanAM dharmAMpatni a. sau, sva. nAnamAInA smaraNArthe sva. pitAzrI rAmazI velajInA smaraNArthe hA. zAha dAmajI rAmazI (malADa) 31 zeTha traMbakalAla kasturacaMda loMkhaDIvALA taraphathI zrI ajarAmara zAstrabhaMDAra lIMmaDI mATe (mATuMgA) sva. pitAzrI bhImajI kArazI tathA mAtuzrI pAlAkhAinA smaraNArthe 32 hA, zAha umarazIbhAi bhImazI kacchapatarIvALA (malADa) 33 zeTha cunIlAla narabherAma vekarIvALA 34 zAha vRjA'gabhAi zIvajI (malADa) 35 ratIlAla bhAIcaMda mahetA 36 zAha khImajI mULajI pUjA (malADa) 37 mesasa' savANI TrAnsaporTa kaMpanI hA. zeTha mANekalAla vADIlAla 38 ghelANI valabhajI narabherAma hA, narasIbhAI valabhajI sva. kezavalAla vacharAja kADhArInA smaraNArthe surajabena taraphathI hA. tanasukhalAlabhAI (malADa) 43 DIyA amRtalAla meAtIcaMda (ghATakopara) 44 zeTha saradAramalajI devIcaMdajI kAveDIyA (sAdaDIvALA) 45 dozI catrabhuja suMdarajI (ghATakopara) 46 dAzI jugalakIzeAra catrabhuja (ghATakeApara) 47 dozI pravINacaMdra catrabhuja (ghATakopara) 48 zAha trIbhAvanadAsa mAnasiMga dADhIvALAnA smaraNAthe hA. zAha harakhacaMda trIbhuvanadAsa 49 zAha jeThAlAla DAmarazI dhAMgadhrAvALA hA. zAha vADIlAla jeThAlAla zAha caMdulAla kezavalAla 50 51 sva. pitAzrI zAmaLajI kalyANajI gelavALAnA smaraNArthe temanA putrA taraphathI hA, vRjalAla zAmaLajI AvIzI para zAha premajI hIrajI gAlA 251 251 51 251 251 251 39 a. sau. samatAbena zAntIlAla C/o. zAntIlAla ujamazI zAha(malADa) 251 40 tejANI kuberadAsa pAnAcaMda 251 41 kapAsI mehanalAla zIvalAla 251 4ra pUra sva. pitAzrI bhagavAnajI hIrAcaM jasANInA smaraNArthe hA. lakSmIcaMda tathA kezavalAlabhAI 301 zrI antakRta dazAMga sUtra 301 351 301 251 251 251 251 251 251 251 250 251 301 251 301 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 251 54 sva. pitAzrI haMsarAja hIrAnA smaraNArthe hA. devazI haMsarAja kaccha bIDAlAvALA (malADa) 251 papa sva. mAtuzrI gamatIbAInA smaraNArthe hA. zAha pipaTalAla pAnAcaMda 251 pada zeTha nemacaMda svarUpacaMda khaMbhAtavALA hA. bhAI jeThAlAla nemacaMda 251 57 sva. pitAzrI zAha aMbAlAla parasetama pANazaNAvALAnA smaraNArthe temanA putra taraphathI hA. bApAlAlabhAI 251 58 bena kezarabAI caMdulAla jesIMgalAla zAha 251 59 daDIyA jesIMgalAla trIkamajI 251 60 zAha kAntIlAla maganalAla (ghATakopara) 251 61 koThArI sukhalAlajI pUnamacaMdajI (bAra) 251 62 sva. mAtazrI kaDavIbAInA smaraNArthe hA. temanA patra hemIcaMda tArAcaMda dezI (kAMdIvalI) 63 zeTha sArAbhAI cImanalAla 251 64 zAha karazIbhAI hIrajIbhAI 301 65 pitAzrI kuMdanamalajI motIlAlajInA smaraNArthe hA. motIlAla baramala (ahamadanagaravALA) zrI vardhamAna vetAmbara sthA. jaina saMgha hA. zeTha rUpacaMda zIvalAla kAmadAra (aMdherI) 251 67 a. sau. kamaLAbena kAmadAra hA. rUpacaMda zIvalAla (aMdherI) 251 68 dhI marInA meDana hAIskula TrasTa phaMDa hA. zAha maNIlAla ThAkarazI. 69 sva. mAtuzrI jIvIbAInA smaraNArthe hA. zAmajI zIvajI karacha guMdALAvALA (geregAMva) 251 70 zAha ravajIbhAI tathA bhAIlAlabhAInI kaMpanI (kAMdIvalI) 71 a. sau. lAchubena hA. ravajI zAmajI (kAMdIvalI) 251 72 a. sau. bena kuMdanagaurI manaharalAla saMghavI (khAroDa) 251 73 zAha karazana ladhubhAI (dAdara) 301 74 a.sau. raMjanagIrI caMdulAla zAha C/o caMdulAla lahamIcaMda (mATuMga) 251 75 mahetA moTara sTesa hA. ane pacaMda DI. mahetA (muMbaI) 251 76 zeTha manubhAI mANekacaMda hA. jhATakIyA narabherAma morArajI (ghATakopara) 251 77 khetANI maNIlAla kezavajI (vaDIyAvALA) ghATake para 251 78 sva. kasturacaMda amarazInA smaraNArthe hA. temanAM dharmapatni jhaverabena maganalAlanI vatI-jayaMtIlAla kasturacaMda maskArIyA (cuDAvALA) 251 dha karI. 251 251 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 80 sva. pUjya mAtuzrI jakalabAinA smaraNArthe hA. dezAI vrajalAla kALIdAsa (malADa) zAha naTavaralAla dIpacaMda taraphathI temanAM dharmapatni a sau. suzIlAbenanA varSItapanI khuzAlImAM 81 zeTha rasIkalAla prabhAzaMkara mArakhIvALA taraphathI temanAM mAtuzrI maNIbenanA smaraNArthe 82 kATIcA jayaMtIlAla raNacheDadAsa saubhAgyacaMda junAgaDhavALA 83 mAdI abhecaMda suracaMda rAjakeTavALA hA. DAsAlAla abhecaMda mAMDavI (kaccha) 1 zrI sthA. cha phATI jaina saMgha hA. mahetA cunIlAla velajI 16 1 zAha devarAja petharAja 2 zrIcuta nAthAlAla DI. mahetA 1 zeTha khAramalajI sUrajamalajI benkasa mesANA 1 zAha padamazI suracaMdanA smaraNArthe hA. zIvalAla padamasI vIramagAmavALA 251 mAmbAsA yAdagIrI rANapura (jhAlAvADa) 1 zrImati mAtuzrI amRtakhAinA smaraNArtha hA. DaoN. narottamadAsa cunIlAla rANAvAsa (mAravADa) 1. zeTha javAnamalajI nemIca MdajI hA. bAbu rIkhamaca MdajI rAjakoTa 1 dhI vADIlAla DAIMga enDa prinTIMga varkasa 2 zeTha ratIlAla nyAlacaMda OM khAbu parazurAma chaganalAla zeTha (udepuravALA) 4 zeTha manubhAi muLacada (enjInIara sAheba) 5 zeTha zAntIlAla premacaMda temanAM dharmapatninA varasItapa prasa Mge 7 zeTha prajArAma vIThThalajI udANI nyAlacaMda hAkemacaMda vakIla zrI antakRta dazAMga sUtra 8 bahena sa`khALA nauttamalAla jasANI (varasItapanI khuzAlI) 9 mAdI saubhAgyacaMda meAtIcaMda 251 251 301 251 251 277 250 251 250 251 301 400 251 250 251 251 251 251 251 251 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 badANa bhImajI velajI taraphathI temanAM dharmapatni a. sI. samaratabenanA varasItapanI khuzAlI 251 11 dozI metIcaMda dhArazIbhAI (rITAyarDa enajInIara sAheba) 251 12 kAmadAra caMdulAla jIvarAja 250 13 hemANa ghelubhAI savacaMda 251 14 prabhulAla nyAlacaMda daphatarI 251 raMguna 1 kAmadAra goradhanadAsa maganalAlanAM dharmapatni a. sau. kamaLAbena 251 lakhatara 1 zAha rAyacaMda ThAkarazInA smaraNArthe hA. zAha zAntIlAla rAyacaMda 251 2 bhAvasAra harajIvanadAsa prabhudAsanA smaraNArthe hA. bhAI trIbhavanadAsa harajIvanadAsa 251 3 zAha talakazI hIrAcaMdanA smaraNArthe hA. bhAI amRtalAla talakazI 251 4 zAha cunIlAla mANekacaMda 251 5 zAha jAdavajI oghaDabhAI sAdavALAnA smaraNArthe hA, bhAI zAntIlAla jAdavajI 251 6 dezI ThAkarazI gulAbacaMdanA samaraNArthe temanAM dharmapatni samaratabena vRjalAla taraphathI hA. jayaMtIlAla ThAkarazI 251 lAlapura 1 zeTha nemacaMda savajIbhAI medI hA. maganalAlabhAI 251 2 zeTha muLacaMda pipaTalAla ha. maNIlAlabhAI tathA jesIMgalAlabhAI lAkherI (rAjasthAna) 1 mAstara jeThAlAla manajIbhAI hA. mahetA amRtalAla jeThAlAla (sIvIla ejInIara sAheba) 251 lImaDI (paMcamahAla) 1 zAha kuMvarajI gulAbacaMda 251 2 chAjeDa ghAsIrAma gulAbacaMda 251 lonAvAlA 1 zeTha dhanarAjajI mULacaMdajI mULA 251 251 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDhavANa zahera 251 2 251 1 zAha dIlIpakumAra savAIlAla hA. savAIlAla traakalAla zAha zAha maganalAla gAkaLadAsa hA. ratIlAla maganalAla kAmadAra saMghavI muLacaMda khecarabhAi hA. bhAI jIvaNalAla gaphuladAsa 4 zeTha vRjalAla sukhalAla 3 251 251 5 zeThe kAntIlAla nAgaradAsa 251 6 vArA catrabhuja maganalAla 251 7 saMghavI zIvalAla hImajIbhAI 51 zAha devazI devakaraNa 251 9 vArA DAsAbhAi lAlacaMda sthA. jaina sagha hA. vArA nAnacaMdgha zIvalAla 251 10 vArA dhanajIbhAi lAlacaMda sthA. jaina saMgha hA. vArA pAnAcaMDha gAmaradAsa 251 11 dezI vIracaMda suracaMda hA. dezI nAnacaMda ujamazI 251 12 sva. vArA maNIlAla maganalAla hA. verA catrabhuja maganalAla 251 18 vaTAmaNa 1 zrI vaTAmaNa sthA, jaina saMgha hA. zrI DAhyAbhAI halubhAI paTela valasADa 1 zAha khImacaMda mULajIbhAI vaNI 1 mahetA nAnAlAla chaganalAlanAM dhama patni sva. caMcaLakhena tathA purIbenanA smaraNArthe hA. bhAi manaharalAla nAnAlAla vaDAdA 1 kAmadAra kezavalAla hiMmatarAma prephesara sAheba (goMDalavALA) 2 vakIla maNIlAla kezavalAla zAha vaDIyA zrI antakRta dazAMga sUtra 251 251 251 251 251 1 paMcamIyA bhavAnabhAI kALAbhAi (jetapuravALA) vAMkAnera 1 mAstara kAntIlAla traMbakalAla khaDherIyA 251 2 zrI sthA. jaina saMgha (rUA. 250 bAkI) 251 3 daphtarI cunIlAla popaTabhAi meArakhIvALA hA. bhAI prANalAla cunIlAla 251 251 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 vIMchIyA 1 zrI sthA. jaina saMgha hA. ajamerA rAyacaMda vRjapALa 251 vIramagAma 1 zAha viThThalabhAI bhedI mAstara 251 2 zAha nAgaradAsa mANekacaMda 251 3 zAha maNIlAla jIvaNalAla (zAhapuravALA) 251 4 zAha amulakha (bacubhAI) nAgaradAsanAM dharmapatni a. sau. bena lIlAvaMtInA varasItapanAM pAraNAnI khuzAlImAM hA, bhAI kAntIlAla nAgaradAsa 300 5 sva. zeTha ujamazI nAnacaMdanA samaraNArthe temanA putro taraphathI hA. zeTha cunIlAla nAnacaMda 251 6 sva. zeTha maNIlAla lakSmIcaMdanA smaraNArthe temanA putro taraphathI hA. khImacaMdabhAI (khArAghoDAvALA) 251 7 sva. zeTha hIrAlAla prabhudAsanA smaraNArthe hA. zeTha anubhAI harIlAla 251 8 saMghavI jecaMdabhAI nAraNadAsa 251 9 sva. zAha velazIbhAI sAkaracaMdabhAInA smaraNArthe hA. cImanalAla velazI (katrAsavALA) 251 pArekha maNIlAla TokarazI lAtIvALA taraphathI (meTIenanA smaraNArthe) 251 11 zAha nAraNadAsa nAnajIbhAInA suputra vADIlAlabhAInAM dharmapatni a. sau. nAraMgIbenanA varasItapa nimItte hA, zAntIbhAI 251 12 sva. chabIladAsa gokaLadAsanA smaraNArthe temanAM dharmapatni kamaLAbena taraphathI hA. maMjulAkumArI 251 zrI sthA. jaina zrAvikA saMgha hA. pramukha a, sau. raMbhAbena vADIlAla 251 14 sva. zrIbhavanadAsa devacaMda tathA sva. a. sau. caMcaLabenanA smaraNArthe hA. De. hiMmatalAla sukhalAla 251 15 zAha mULacaMda kAnajIbhAI taraphathI hazAha nAgaradAsa oghaDabhAI 251 16 zeTha mehanalAla pItAMbaradAsa hA. bhAI kezavalAla tathA manasukhalAlabhAi 251 17 zrImatI hIrAbena nathubhAInA varasItapa nimita hA. nathubhAI nAnacaMda zAha 301 18 sva. maNIyAra parasotamadAsa suMdarajInA smaraNArthe hA. zeTha sAkaracaMda parasotamadAsa 251 19 zeTha maNIlAla zIvalAla 251 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 25. verAvala 1 zAha kezavalAla jecaMdabhAI 251 2 zAha khImacaMda saubhAgyacaMda vasanajI 3 sva. zeTha madanajI jecaMdabhAI mAMgaLavALAnA smaraNArthe temanAM dharmapatni lADakuMvarabAI taraphathI hA. dhIrajalAla madanajI 251 sarakheja 1 sva. pitAzrI zAha phakIracaMda puMjAbhAInA smaraNArthe hA. zAha ramaNalAla phakIracaMda 251 satArA 1 sva. madanalAlajI kuMdanamalajI ke ThArInA samaraNArthe hA. temanAM dharmapatni rAjakuMvarabAI madanalAlajI sAdaDI 1 zeTha devarAjajI jItamalajI pUnamIyA 251 sAlabanI (baMgALa) 1 dezI cunIlAla kulacaMda morabIvALA sANaMda 1 zAha hIrAcaMda chaganalAla ha. zAha cImanalAla hIrAcaMda 301 2 a. sau. caMpAbena ha. dezI jIvarAja lAlacaMda 251 3 paTela mahAsukhalAla DesAbhAI 251 4 zAha sAkaracaMda kAnajIbhAi 251 5 purIbena cImanalAla kalyANajI saMghavI lIMmaDIvALAnA smaraNArthe hA. vADIlAla mohanalAla kaThArI 251 da pArekha nemacaMda metIcaMda muLIvALAnA smaraNArthe hA. pArekha bhIkhAlAla nemacaMda 251 7 saMghavI nAraNadAsa dharamazInA smaraNArthe hA. bAI jayaMtIlAla nAraNadAsa 251 250 surata 1 zrI sthA. jaina saMgha ha. zAha TubhAI abhecaMda 2 zrIyuta kalyANacaMda mANekacaMda haDAlAvALA 251 251 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 251 251 251 suvai (kaccha) 1 sAvaLA zAmajI hIrajI taraphathI sadAnaMdI jaina munizrI choTAlAla mahArAjanA upadezathI suvaI sthA. jaina saMgha jJAnabhaMDArane bheTa surendranagara 1 zeTha cAMpazIbhAI sukhalAla 2 bhAvasAra cunIlAla premacaMda 3 sva. kezavalAla mULajIbhAInAM dharmapatni amRtabAInA smaraNArthe hA. zAha bhAIlAla kezavalAla (thAnagaDhavALA) 4 zAha nyAlacaMda harakhacaMda 5 zAha vADIlAla harakhacaMda saMjelI (paMcamahAla) 1 zAha luNAjI gulAbacaMda 2 zrI sthA. jaina saMgha hA. zeTha premacaMda dalIcaMda hATInAmALIyA 1 zeTha gopAlajI mIThAbhAI 251 251 251 251 251 250 hArIja 1 zAha amulakhabhAI muLajI che. prakAzacaMda amulakha 2 sva. bena caMdrakAntAnA smaraNArthe hA. amulakha muLajIbhAI 301 301 hubalI 1 hIrAcaMda vanecaMdajI kaTArIA 251 tA. 15-8-58 sudhI membarenI saMkhyA 5 Agha murabbIzrIo 41 sahAyaka membare 21 murabbIzrIo 363 lAipha membare 75 bIjA kalAsanA membare kula membare 505 rAjakoTa tA. 15-8-58 sAkaracaMda bhAIcaMda zeTha maMtrI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara zrI akhila bhAratavetAmbara sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samitinI agatyanI apIla sthAnakavAsI jaina bhAIo ane bahene- sthAnakavAsI samAjane be avalaMbana che. temAM paheluM munivarga ane bIjuM zAstrazravaNa che. jyAM jyAM munimahArAjenI gerahAjarI hoya che (ane bhaviSyamAM rahevAnI che) te sthaLe A zAstro sthAnakavAsI ke mane TakAvI rAkhavA meTAmAM meTuM sAdhana che. ochAmAM ochA rU. 5000 ApI Adya murabbIpada Apa dipAvI zake che. ochAmAM ochA rUA. 1000) ApI murabbIpada meLavI zake che. ochAmAM ochA rUA. 500 ApI sahAyaka membara banI zake che. ane ochAmAM ochA rU. 250 ApI lAIpha membara tarIke dareka bhAI bena dAkhala thaI zake che. uparanA dareka membarene 32 sUtre tathA tenA tamAma bhAga maLI lagabhaga 60 che jenI kiMmata lagabhaga 600 upara thAya che te bheTa tarIke maLI zake che. ane dareka zAstramAM temanuM nAma prasiddha karavAmAM Ave che. dareka zAstra 4 bhASAmAM taiyAra thAya che. eTale dareka pAnAmAM 4 bhASA jovAmAM Avaze. uparamAM ardhamAgadhI, tenI nIce saMskRta chAyA-TIkA tyAra bAda hIndI rASTrabhASA ane chevaTe gujarAtImAM anuvAda jevAmAM Avaze. zramaNa varga, zrAvaka vargane dareka pradezamAM vasatA samAjanA dareka aMgane eka sarakhI rIte upayogI thAya tevI rIte khyAla karIne zAstranI racanA karavAmAM Ave che. bahAra dezAvaramAM vasatA ApaNA bhAIone temaja gAmaDAmAM vasatA zrAvakene temaja purasade vAMcana karanAra bene temaja vidyAthIone eka sarakhuM upayogI thaI zake tevuM sAhitya bIjI kaI jagyAe maLI zake tema nathI. 888& M/4 kapa kI kI 4 zrI antakRta dazAMga sUtra Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvItarAgAya namaH jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajImahArAjaviracita munikumudacandrikATIkAsamalaMkRtam antakRtadazAGgasUtram . (aSTamamaGgamU) maGgalAcaraNamzuddhaM vizuddhaM zivadaM jinendra, devendradvandastutapAdapadmam / anantajJAnAdidharaM munIzaM, zrImokSamArgapradamAmaNamya // 1 // antakRtadazAGga sUtrakI munikumudacandrikA-nAmaka TIkAkA hindIbhASAnuvAda maiM ghAsIlAla muni, kalyANa ko dene vAle, devendravRnda se vaMdita, ananta jJAna, ananta darzana, ananta sukha aura anantavIrya ke dhAraka, zuddhasvarUpa, zivapadake dAtA, vizuddhAtmA muniyoM ke svAmI jinendra bhagavAna ko namaskAra karake // 1 // tathA vAyukAyAdi annakRtadazAMga sUtranI muni kumudacandrikA nAmaka TIkAne gujarAtI bhASAnuvAda huM ghAsIlAla muni, kalyANane ApavAvALA, devendravRndathI vaMdita, ananta jJAna, ananta darzana, anantasukha ane anantavIryanA dhAraka, zuddhasvarUpa, zivapadanA ApanAra, vizuddhAtmA munionA svAmI jinendrabhagavAnane namaskAra karIne, (1) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre vAyukAyAdirakSArtha, sadorA mukhavastrikA / baddhA nijamukhe yena, taM guruM praNipatya ca // 2 // sAmpratamantakRte'smin, sUtre bAlopakAriNI TIkA / munikumudacandrikeyaM, vitanyate ghAsilAlena // 3 // atha antakRtadazAkhyamaSTamamaGgaM prArabhyate, tatra pUrveNa sahA'yamabhisambandhaHpUrvamupAsakadazAkhye saptame'Gge ye sakalaviratisamArAdhanA'kSamA bhavATavIbhramaNavelAkalitasantApakalApavyAkulitAtmAno bhavyAsteSAmupakArAya bhagavatA 'nekazramajIvoM kI rakSA ke lie mukha para dorAsahita mukhavastrikA dhAraNa karane vAle tyAgI guru ko vandanA karake // 2 // alpabuddhivAle bhavyoM kA upakAra karane vAlI antakRtasUtra kI 'munikumudacandrikA' nAmaka TIkA kI yathAvuddhi racanA karatA hU~ // 3 // ___ aba antakRtadazA nAmaka AThaveM aGga kA prArarambha karate hue isakA pUrva aMga ke sAtha kisa taraha kA sambandha hai, vaha batAte haiM pahile upAsakadazA nAmaka sAtaveM aMga meM, saMsArarUpI aTavI (araNya) meM bhaTakatI huI, jinakI AtmA atyanta kSubdha (santapta) ho gayI hai, aise sarvaviratidharma-samArAdhana meM asamartha bhavyoM ke upakAra ke lie bhagavAna ne aneka zramaNopAsaka ke caritra citraNa (varNana) karake agAra dharmako pratiyodhita kiyaa| tathA vAyukAyAdi jIvonI rakSA mATe mukhapara derAsahita mukhavastrikA dhAraNa karavAvALA tyAgI gurune vandanA karIne, (2) 5 bhuddhivANA navyAne 54.2 421AvANI antakRtasUtranI munikumudacaMdrikA nAbhavANI Asii yathAmuddhi sthanA 437 (3) ahIM gajhatarazA nAmanA AThamA aMgane prAraMbha karatAM tenA pUrva aMganI sAthe kevI tarehane sabaMdha che te batAvIe chIe. pahelAM upAsakadazA nAmanA sAtamA aMgamAM, saMsAra rUpI aTavI [araNyamAM bhaTaktA jeone AtmA atyanta kSubdha (saMtapta) thaI gaye che, evA sarvaviratidharmasamArAdhanamAM asamartha bhanA upakAra mATe bhagavAne aneka zramaNopAsakenAM caritra varNana karIne agAradharmane pratibaMdha karyo. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, pUrvAGgena saha saMbandhasya nirUpaNam. 3 NopAsakacaritracitraNapurassaramagAradharmaH pratibodhitaH, iha cAnagAradharmamurarIkRtya ye tadbhavamokSagAmina AyuSo'vasAnasamaye kevalaM prApya dharmadezanAmadattvaiva mokSaM gatavantasteSAM caritraprarUpaNapUrvakamantakRtadazAkhyamaSTamamaGgaM prarUpyate / __ atrAntakRtakevalinAM nagarANi, udyAnAni, yakSAyatanAni vanaSaNDAni, samavasaraNAni, rAjAnaH, ambAH, pitaraH, dharmAcAryAH, dharmakathAH, aihalaukikapAralaukikA RddhivizeSAH, bhogaparityAgAH, pravrajyAH, paryAyAH, zrutaparigrahAH, tapaupadhAnAni, saMlekhanAH, bhaktapatyAkhyAnAni pAdapopagamanAni, antakriyAzcaityAdIni varNyante, tatredamAdimUtram - isa sUtra meM anagAra dharma ko svIkAra kara jo tadbhava-(usI bhavameM) mokSagAmI haiM aura jinhoMne AyuSya ke anta samaya meM kevalajJAna prAptakara dharmadezanA diye binA hI mukti prApta kara lI hai| aise mahApuruSoM kA caritra varNana karane vAlA antakRtadazA nAmaka AThaveM aMga kA prarUpaNa karate haiN| yahA~ antakRta kevaliyoM ke jIvanavRttAnta se sambandha rakhane vAle nagara, udyAna, yakSAyatana, vanaSaNDa, samavasaraNa, rAjA, mAtA, pitA, dharmAcArya, dharmakathA, aihalaukikapAralaukika RddhivizeSa, bhogaparityAga, pravrajyA, paryAya, zrutaparigraha, tapa upadhAna, saMlekhanA, bhaktapratyAkhyAna, pAdapopagamana, antakriyA Adi kA varNana kiyA jAtA hai| usakA yaha prathama sUtra hai: A satramAM anagAra dharmane svIkAra karIne je taddabhava-(te ja bhavamAM) kSa- gAmI , tathA jeoe AyuSyanA antasamaye kevaLajJAna prApta karI dharmadezanA dIdhA vinA ja mukita prApta karI lIdhI che, evA mahApuruSanAM caritra varNana karavAvALA antakRtadazA nAmanA mAmA bhagarnu pra35 4ii chIme. ahIM antakutakevalionAM jIvanavRttAntathI saMbaMdha rAkhavAvALA nagara, udyAna, yakSAyatana, vana, sabhavasa25, 201, bhAtA, pitA, ghAyA, dharma thA, Usally pAralaukika ddhivizeSa, bhegaparityAga, pravrajyA, paryAya, zrataparigraha, tapaupadhAna, saMlekhanA, bhakatapratyAkhyAna, pAdapapagamana, aMtakriyA AdinuM varNana karavAmAM Ave cha. tetuM mA prathama satra cha: zrI antakRta dazAMga sUtra Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' ityaadi| ||muulm // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA nAmaM nayarI hotthA, vnnnno| tattha NaM caMpAe nayarIe uttarapurasthime disibhAe ettha NaM puNNabhadde NAmaM ceie hotthaa|vnnsNdde vnnnno| tIseNaM caMpAe NayarIe koNie nAmaM rAyA hotthA mahayAhimavaMta0 vnnnno0||suu01|| // TIkA // 'teNaM' iti / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye-kAle avasarpiNyAcaturthArakalakSaNe, samaye koNikarAjazAsanAvasare campA nAma nagarI 'hotthA' AsIt / / prAkArapariveSTitaM pratidvAraM vividhazilpakalAkalitaM vizAlagopurasuzobhitaM sakalajAtIyajananivAsasthAnaM nagarItyucyate / gopuraM hi nagarasya saundaryArtha "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM"............ityAdi / avasarpiNI ke cauthe Are ke andara aura rAjA kUNika ke zAsana samaya meM campA nAmaka nagarI thii| nagarI-jo cAroM tarapha koToM (prAkAroM) se ghirI huI ho, jisakA pratyeka dvAra nAnA bhA~ti kI zilpakalAoM se yukta, sundara gopura se suzobhita ho aura jahA~ sabhI vargoM ke manuSya nivAsa karate hoM use nagarI kahate haiN| __ athavA-jahA~ kisI bhI taraha kA kara (Teksa )na liyA jAtA ho use bhI nagarI (nakarI) kahate haiM / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tyAdi avasarpiNInA cothA ArAnI aMdara rAjA keNikanA zAsanasamayamAM campa nAme nagarI hatI. je caturdika keTa (prAkAra) thI gherAyelI hoya, jenuM pratyeka dvAra (daravAje) judI judI prakAranI zilpakaLAothI yukta ane suMdara gapurathI suzobhita hoya tathA jemAM tamAma vargonAM manuSya nivAsa karatAM hoya tene nagarI kahe che. athavA jyAM kaI paNa jAtane kara (Tekasa) na levAtuM hoya tene paNa nagarI (10) che. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, campAnagarIvarNanam patidvArAgre nirmitaM vicitrazobhAsampannaM prveshdvaarmiti| ___ athavA 'nakarI'-ticchAyA, tatra na karo rAjadeyabhAgo yasyAM sA nakarI-aSTAdazakaravarjitA purI, akaradAyijanAvAsasthAnamityarthaH / aSTAdaza karA yathA- (1) gokaraH-gavAM karaH gokaraH-iyatparimitagovikrayaNe ekA gaurdAtavyetirUpaH, govikrayalabdharUpyakebhyo niyatarUpyakagrahaNaM vA, (2) evaM mahipakaraH, (3) uSTrakaraH, (4) pazukaraH-rAsamAdikaraH, pakSikaro vA, (5) ajAkaraH-ajAmeSAdikrayavikraye rUpyakayAcanam, (6) tRNakaraH, (7) gopura-nagara kI sundaratA baDhAne ke liye pratyeka dvAra para banAyA huA vicitra zobhAyukta praveza dvAra ko gopura kahate haiN| kara (jakAta)-aThAraha prakAra kA hotA hai / vaha isa prakAra hai: (1) gokara-kucha nizcita saMkhyA taka gau ke bikane para eka gau kA kararUpa meM lenA, athavA gau ke mUlya se kucha nizcita rUpaye lenA, isako gokara kahate haiN| (2) mahiSakara-bhaiMsa para lagane vAlA kara / (3) uSTrakara-u~Ta para lagane vAlA kara / (4) pazukara-gadhe para laganevAlA kara, athavA pakSikara pakSiyoM para lagane vAlA kr| (5) ajAkara--bakarI-bheDoM para lagane vAlA kr| napura nagarInI suMdaratA vadhAravA mATe pratyeka daravAjA upara banAvelAM vicitra zebhAyukta pravezadvArane gepura kahe che. kara (jakAta) 42 maDhA2 prAranA thAya cha ta nIya prabhArI che. (1) gokara abhu nizcita sadhyAsudhA Ayane yA S52 me gAyane kararUpe levI te, athavA gAyanI kiMmatamAMthI amuka nizcita rUpIA levA te. (2) mahiSakara meMsa 352 sevAmA mAvata 42, (3) uSTrakara 32 G52 mevAta 42. (4) pazukara adhedd|| 52 devAta 42, mA pakSikara pakSa 52 levAto karI (5) ajAkara 542, beTa 52 sevAta 42. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre palAlakaraH-palAlaH-khalamarditatrIhyAdinissRtavaNavizeSastasya karaH,(8) busakara:dhAnyatuSakaraH, (9) kASThakaraH, (10) aGgArakaraH- aGgAraH 'koyalA' iti bhASAprasiddhastasya karaH, (11) lAGgalakaraH- halakaraH, (12) dehalIkaraH- gRhakara ityarthaH, (13) jaGghAkaraH- manuSyakara ityarthaH, (14) balIcardakaraH, (15) ghaTakaraH, (16) karmakaraH-karmAzritya karaH- suvarNakArAdizilpibhyo rUpyakayA. (6) tRNakara-ghAsa kA kara / (7) palAlakara-cAvala Adi nikAle hue ghAsakA kara / (8) busakara-bhUse kA kr| (9) kASThakara-lakaDI kA kara / (10) aMgArakara-koyale kA kara / (11) lAMgalakara-hala para lagane vAlA kara / (12) dehalIkara-gharoM para lagane vAlA kara / (13) jaGghAkara-manuSyoM para lagane vAlA kara / (14) balIvardakara-bailoM kA kara / (15) ghaTakara-ghaDoM kA kara / (16) karmakara-sutAra Adi zilpI jAtiyoM para lagane vAlA kr| (6) tRNakara ghAsa nA 42. (7) palAlakara mAthI yA 16 sIdhe jaya tA pAsa 52 / / 42. (8) busakara bhUsAnA 42. (6) kASThakara khaane| 42. (10) aMgArakara ayAna 42. (11) lAMgalakara 8 52n| 42. (12) dehalIkara 32 rana 42. (13) jaMghAkara manuSyo 52 Aail 42. (14) balIbadekara mahanI 42. (15) ghaTakara ghara B52ne| 42. (16) karmakara sonI mA Nieii time| pAseyA sevAta 42. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, campAnagarIvarNanam canamityarthaH, (17) bullagakaraH- bullagojAtibhojanaM, tasya karaH, (18) auttikakaraH- auttikaH = autpAttikIbuddhiparikalpitavijJAnakalAvyApArastasya karaH / 'vaNNao' varNakaH, varNyate prakAzyate'rthoM yena sa varNaH, varNa eva varNakA=campAnagarIvarNanamityarthaH, sarvo'tra vAcyaH, sa caupapAtikasUtrAdavaseyaH, tatra khalu tasyAM campAyAM nagaryAm 'uttarapurasthime disIbhAe' uttarapaurastye digbhAge-uttarapUrvayorantarAladigvibhAge-IzAnakoNe ityarthaH, 'ettha NaM' atra khalu 'puNNabhade NAmaM ceie' pUrNabhadraM nAma caityaM yakSAyatanam AsIt / tatra 'vaNasaMDe' vanaSaNDaH anekajAtIyapradhAnavRkSasamUharUpaH, ekajAtIyamadhAna (17) bullagakara-jAti-bhAiyoM ko bhojana denA usako 'cullaga' kahate haiM, usakA kara / (18) auttikakara-autpAtikI buddhi se parikalpita vijJAnakalA ke vyApAra para laganevAlA kara / ye aThAraha prakAra ke kara campAnagarI meM nahIM lagate the| jisake dvArA artha prakaTa hotA hai use 'varNaka' kahate haiN| varNaka kA yahA abhiprAya hai-campAnagarI kA varNana / vaha savistara aupapAtikasUtra se jAnanA caahiye| usa campAnagarI ke IzAna koNa meM pUrNabhadra nAmakA yakSAyatana thaa| vahA~ aneka jAti ke vRkSoM kA athavA eka jAti ke vRkSoM kA sundara (17) bullagakara gati-mirimAne mAna he tara 'bullaga' cha, tenA 42. (18) auttikakara sIpAti:1-8pAta muddhithA pati vijJAnAna! vyApAra upara levAte kara. A aDhAra prakAranA kara campA nagarImAM lAgatA nahotA. nAthI ma pra48 thAya cha tara 'varNaka' cha. vrnnkn| ma mamiprAya chcampA nagarInuM varNana. te savistara zauvitivAtrathI jANavuM joIe. A campA nagarInA izAna keNamAM pUrNabhadra nAmanuM yakSAyatana hatuM. tyAM aneka jAtinAM vRkSonuM athavA eka jAtinA vRkSanuM suMdara vanakhaMDa hatuM, tenuM paNa vizeSa varNana gaupAtisUtrathI jANavuM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre vRkSasamudAyo vA, vaNNao' varNakaH banaSaNDavarNanamatra aupapAtikasUtrAd vilokanIyam / tasyAM campAyAM nagayA~ kUNiko nAma rAjA AsIt / sa kIdRzaH ityAha-'mahayAhimavanta0' ityanena / mahayA-himavaMta-mahaMtamalayamaMdara-mahiMda-sAre' ityAdi saMgrahaH, mahAhimavanmahAmalayamandaramahendrasAra:mahAhimavanmahAmalayamandaramahendrANAM parvatAnAM sAra iva sAro yasya sa tathoktaH- lokamaryAdAkAritvena mahAhimavatsadRzaH, prasRtayaza kIrtitvena mahAmalayatulyaH, dRDhapatijJatvena kartavyadigdarzakatvena ca merumahendrasadRza ityAzayaH, ityAdirUpo 'vaNNao' varNakaH koNikarAjavarNanam , sa caupapAtikasUtre'valokanIyaH // mU0 1 // __ // mUlam // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajasuhamme there jAva paMcarhi aNagArasaehiM saddhiM saMparikhuDe puvANupurvi caramANe gAmAnugAmaM dUijjamANe suhaMsuheNaM viharamANe, jeNeva caMpA nayarI, jeNeva puNNabhadde ceiye teNeva smosrie| parisA niggayA jAva parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajasuhammassa aMtevAsI ajajaMbU jAva pajjuvAsamANe evaM vayAsI-jaiNaM vanaSaNDa thA, usakA bhI vizeSa varNana aupapAtikasUtra se jaannaa| usa campAnagarI meM kUNika nAmake rAjA rAjya karate the| vaha lokamaryAdA karane ke kAraNa mahAhimavAna ke sadRza the, phaile hue yaza aura kIrti ke kAraNa mahAmalaya-tulya the, dRDhapratijJatA aura kartavyajJAna karAne ke kAraNa meru aura mahendra parvata ke samAna prabhAvazAlI the| koNika rAjA kA varNana vistRta rUpa se aupapAtika sUtra meM dekhanA cAhie // sU0 1 // te campAnagarImAM kaNika nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. te lekamaryAdA karavAnA kAraNathI mahAhimavAna-saTaza hatA. yaza ane kIrti phelAI rahevAnA kAraNathI te mahAmalaya tulya hatA. daDhapratijJatA ane kartavya jJAna vaDe meru ane mahendra parvatanA jevA prabhAvazAlI hatA. kRNika rAjAnuM varNana vistArathI aupapAtikasUtra bhAna khebu (sU0 1) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudharmasvAminazcampAyAM samavasaraNam bhaMte ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigeraNaM jAva saMpatteNaM sattamassa aMgassa uvAsagadasANaM ayamaTre paNNatte, aTramassa NaM bhaMte ! aMgassa aMtagaDadasANaM samajeNaM jAva sampatteNaM ke adve paNNatte ? // sU0 2 // // TIkA // ___ 'teNaM kAleNaM' ityaadi| tasmin kAle tasmin samaye 'ajjamuhamme there' AryasudharmA sthaviraH-mu-zobhano dharmaH jJAnacAritralakSaNaH syAdvAdalakSaNaH svabhAvalakSaNo vA yasyAsau sudharmA, AryazcAsau sudharmA ca, AryasudharmAarthate bhavibhigamyate kalyANaprAptaye yaH sa AryaH 1, athavA heyadharmAd usa kAla usa samaya meM sthavira Arya sudharmA svAmI pAca sau anagAroM ke sAtha tIrthakaraparamparA se vicarate hue, grAmAnugrAma vihAra karate hue, usa campAnagarI ke pUrNabhadra nAmaka udyAna meM pdhaare| yahA~ mUla meM 'Arya sudharmA sthavira' ye tIna pada Aye haiM / inameM-'sudharmA' zabda kA aisA artha hai-su-zobhana arthAt acchA dharma-zrutacAritralakSaNa, syAvAdalakSaNa aura svabhAvalakSaNa dharmavAle sudharmA kahalAte haiN| Arya zabda kI vyutpatti isa prakAra hai-bhavyaloka apane kalyANaprApti ke lie jinakI sevA karate haiM unako Arya kahate haiM / 1 / ___ athavA-heya-tyAjya dharma se jo alaga rahate haiM, ve Arya kahalAte haiM / 2 / te kAla te samayamAM sthavira Arya sudharmAdavAmI pAMcaso anagArAnI sAthe tIrthaMkara paraMparAthI vicaratA gAme-gAma saMyamayAtrA nirvAhapUrvaka vihAra karatA karatA te campAnagarInA pUrNabhadra nAmanA udyAnamAM padhAryA. hI bhUmI 'Arya sudharmA sthavira' mA pahamA . tamA A zabdanI vyutpatti A prakAre che. bhavyalaka pitAnAM kalyANaprAptine mATe jenI sevA kare che tene sAthe kahe che athavA-haya (tyAga karavA lAgya) dharmathI je zrI antakRta dazAMga sUtra Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre ArAd yAyate-dureNa sthIyate yena sa AryaH 2, karmarUpakASThacchedakatvAdanatrayarUpamAram, tad yAti mAmoti yaH sa iti vA AryaH 3, ityAryazabdanirvacanam / uktaM ca-"anjai bhavihiM ArA, Aijjai heyadhammao jo vA / rayaNattayarUvaM vA, AraM jAitti anja iya vutto" // iti // kIdRzaHsa AryasudharmA ? ityAha- sthavira iti / saMyamayogeSu sIdataH sAdhUna aihalaukikapAralaukikA'pAyadarzanataH saMyamAdiSu sthirIkarotIti sthaviraH, yAvat paJcabhiranagAra athavA-ratnatraya rUpa ArA jisane prApta kara liyA ho use bhI Arya kahate haiM / karmarUpa kASThakA chedana karane ke kAraNa ratnatraya ArAzastravizeSa-kahalAtA hai / isa arthako prakAzita karane vAlI gAthA isa prakAra hai : "ajai bhavihiM ArA, jAijjai heyadhammao jo vA rayaNattayarUvaM vA, AraM jAitti aja iya vutto // 1 // " iti / 3 / _ 'sthavira' zabda kA artha kahate haiM-tapa-saMyama meM lage hue muniyoM ko, agara saMyamayoga meM parISaha-upasarga--Adi--janita klezake anubhava ke kAraNa zithilatA AjAya to jo unheM aihika-pAralaukika hAni batalAkara tapasaMyama meM sthira karate haiM, unheM sthavira kahate haiN| alaga rahe te Arya kahevAya che. athavA-ratnatrayarUpa ArA jeNe prApta karyA che tene paNu Arya kahe che. kamarUpa kASThanuM chedana karavAnA kAraNe ratnatraya ArA kahevAya che. A arthane prakAza karavAvALI gAthA A pramANe che :' ajai bhavihiM ArA, jAijjai heyadhammao jo vA' rayaNattayakhvaM vA, AraM jAitti ajja iya vutto // 1 // iti / muzAne me arthAt sA3, dharma = zrutayAtritakSa, syAkSa tathA svabhAvalakSaNa-dharmavALA dudhama kahevAya che. 'sthavira' zahanA artha cha. tapasayamamA khAsA munimAne hAthit saMyamayegamAM pariSaha upasarga AdithI pedA thatA kalezAnubhavanA kAraNe zithilatA Ave te teone aihika pAralaukika hAni batAvI tapasaMyamamAM je sthira kare che tene zrI annakRta dazAMga sUtra Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudharmasvAminazcampAyAM samavasaraNaM, jambUsvAmiprazna 11 zataiH sAI samparitRtaH, 'puvANupuci' pUrvAnupUrvyA-tIrthakaraparamparayA, 'caramANe' caran-viharan, punaH 'gAmAnugAmaM dUijjamANe grAmAnugrAmaM dravan= ekasmAd grAmAdanantaragrAmamanulladdhya vicaran, 'muhaMsuheNaM viharamANe' sukhasukhena viharan-saMyamayAtrAnirvAhapUrvakaM viharan, yatraiva campAnagarI yatraiva puNyabhadraM caityaM tatraiva samavastaH-campA-aGgadezarAjadhAnI, puNyabhadrametannAmakam , caityaM- yakSAyatanam , yadvA patrapuSpaphalAdInAM samRddhizcitiH, tatra sAdhu cityam , tadeva caityam , udyAnamityarthaH; samavasRtaH samAgataH / 'parisA niggayA jAva parisA paDigayA' pariSanirgatA yAvatpariSat pratigatA--pariSat janasamudAyarUpA sabhA, nirgatA-svasvagRhAd dhamakathAM zrotuM niHsRtA, yAvat pariSat pratigatA-dharmakathAM zrutvA pariSat svasvasthAnaM prati nivRttetyarthaH / tasmin kAle tasmin samaye AryasudharmaNo'ntevAsI-ante=samIpe vastuM zIlamasyeti antevAsI-ziSya AryajambU: jambUsvAmI kAzyapagotraH saptahastocchUitagAtra ityAdivizeSaNaviziSTaH, yAvat paryupAsInaH sevamAnaH evamavAdIt-vakSyamANaprakAreNA'pRcchat yadi khalu, 'bhante' bhadanta bhayAnta bhavAnta iti vAcchAyA, tatra pariSat--janasamudAyarUpa sabhA dharmakathA sunane ke liye apane-apane ghara se nikalI aura dharmakathA suna kara apaneapane sthAna ko gyii| usa kAla aura usa samaya meM Arya sudharmAsvAmI kI sevAmeM sadA samIpa rahane vAle, ratnatrayaprApti ke icchuka, kAzyapa-- gotrIya, saptahastaparimitadehadhArI Arya jambUne sudharmA svAmIse isa prakAra pUchA he bhadanta ! arthAt-he kalyANa karane vAle!, he bhayanivAraka sthavira kahe che. pariSa-janasamudAyarUpa sabhA dharmakathA sAMbhaLavA mATe pitapotAnA gherathI nIkaLI dharmakathA sAMbhaLI pitApitAne sthAne gaI. te kAla te samaya Arya sudharmA svAmInI sevAmAM sadA samIpa rahevAvALA ratnatraya prAptinA Icchuka, kAzyapagotrIya, saptahastaparimitadehadhArI jabUe A are 57yu : he bhadaMta! arthAta-he kayANa karavAvALA ! he bhayanivAraka ! saMsArasaMkaTavinAzaka zrI annakRta dazAMga sUtra Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre he kalyANakArin , bhayahArin , bhavahArin bhagavan ! 'samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM' zramaNena bhagavatA mahAvIreNa, 'AigareNaM jAva sampatteNaM' AdikaraNa yAvat sambhAplena-AdikareNa=dharmasyAdikareNa yAvat siddhigatinAmadheyaM sthAnaM sammAptenatena saptamasya aGgasya upAsakadazAnAm ayaM=pUrvoktarUpaH, arthaH zrAvakAcArarUpo viSayaH, prajJaptA= pratipAditaH / aSTamasya khala bhadanta ! aGgasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvatsamAptena ko'rthaH prajJaptaH ? // sU0 2 // // mUlam // evaM khalu jaMbU ? samajeNaM jAva saMpatteNaM aTramassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTTha vaggA pnnnnttaa| jai NaM bhaMte ? samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTTa vaggA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte ! vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpateNaM kai ajjhayaNA paNNattA? evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTramassa aMgassa aMtagaDadasANaM paDhamassa vaggasta dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA-goyama samudda sAgara, gaMbhIre ceva hoi thimie y| ayale kaMpille khalu, akkhobha paseNajI viNhU // suu03|| saMsArasaMkaTavinAzaka, athavA-he muktidAtA! apane zAsana kI apekSA se dharma kI Adi karane vAle, siddhigatinAmaka sthAna ko prApta, zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune upAsakadazA nAmaka sAtaveM aGga meM zrAvakoM ke AcAra kA nirUpaNa kiyA hai, parantu antakRtadazA nAmaka AThaveM aGga meM bhagavAna ne kisa viSaya kA pratipAdana kiyA hai? // sU0 2 // athavA he mukitadAtA pitAnAM zAsananI apekSAthI dharmane Adi karavAvALa, siddhigati nAmanA sthAnane prApta, zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhue upAsavarA nAmanA sAtamA aMgamAM zrAvakena AcAranuM nirUpaNa karyuM che, paraMtu attaczA nAmanA AThamAM aMgamAM bhagavAne kayA viSayanuM pratipAdana karyuM che? (sU) 3) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudharmasvAmina uttaram . // TIkA // 'evaM khalu ityaadi| evaM khalu jambUH ! zramaNena yAvat saMprAptena mokSaM gatena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAm aSTa vargAH prajJaptAH / yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAm aSTa vargAH prajJaptAH, prathamasya khalu bhadanta ! vargasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvatsaMprAptena kati-kiyatsaMkhyakAni adhyayanAni prajJaptAni ? sudharmA svAmI mAha-evaM khalu jambUH ! zramaNena yAvat saMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM prathamasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni / adhIyate-paThyate vinayAdikrameNa gurusamIpe ityadhyayanaM, sudharmA svAmI kahate haiM-he jambU ! jinhoMne bhavakA anta kara diyA hai, una mahApuruSoM ke caritra ko pratipAdana karane vAlI graMthapaddhati ko antakRtadazA kahate haiM, usa AThaveM aGga meM siddhapadaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune ATha vargoM kA pratipAdana kiyA hai| he bhagavan ! antakRtadazAnAmaka AThaveM aGgameM zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune ATha vargoM kA pratipAdana kiyA hai, unameM prathamavarga ke kitane adhyayana kahe haiM ? he jambU ! mokSa ko prApta zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune antakRtadazAnAmaka AThaveM aGga ke prathama varga ke dasa adhyayana ___ jo vinayAdikramase guruke samIpa paDhA jAya, athavAjisase AtmakalyANa kI prApti ho, athavA jisake dvArA aneka sudharmAsvAmI kahe che-hejabU! jemaNe bhavane aMta karI dIdhuM che evA mahApuruSanA caritranuM pratipAdana karavAvALI granthapaddhatine pazcattazAM kahe che. tenA AThamAM aMgamAM siddhapada prApta zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhue ATha vargonuM pratipAdana karyuM che. bhagavAna! antakRtadazA nAmanA bhAbhA bhagabhAM zrama lagavAna mahAvIra prabhue ATha vargonuM pratipAdana karyuM che, temAM prathama varganAM keTalAM adhyayana kahyAM che ? 45! mokSa prA zrama sApAna mahAvIra prabhume antakRtadazA nAmanA AThamAM aMganA prathama varganAM daza adhyayana kahyAM che. je vinaya Adi kramathI gurunI samIpa bhaNya, athavA jenAthI AtmakalyANanI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre viziSTAtmakalyANArthanirUpakasandarbharUpazrutamityarthaH yadvA pUrvabhavopArjitakarmaNAM nirjarA jAyate nUtanakarmabandhAbhAvo vA yatra bhavatItyadhyayanam / uktaMca -- ajjhappassANayaNaM kammANaM avacao uvaciyANaM aNuvacao ya navANaM tamhA ajjhayaNamicchaMti // 1 // chAyA - adhyAtmamAnayanaM karmaNAM apacayaH upacitAnAm / anupacayazca navAnAM, tasmAt adhyayanamicchanti // 1 // 14 adhyAtmaM = cetaH tasya AnayanaM=prApaNaM zubhadhyAne, tathA upacitAnAM karmaNAm apacayaH, navAnAM karmaNAmanupacayazcAnena bhavatItIdamadhyayanamucyateiti / tAni dazAdhyayanAnyAha - ' taM = jahA ' tadyathA - gautamaH samudraH sAgaro gambhIracaiva bhavati stimitazca / acalaH kAmpilyaH khalu akSobhaH prasenajid viSNuriti / teSAM pratyekanAmnA pratyekamadhyayanaM jJAtavyam // sU0 3 // bhavopArjita karmoM kI narjarA ho, athavA jisase navIna karmoM kA baMdha nahIM ho, usakA nAma adhyayana hai / isa artha kA nirUpaNa karane vAlI gAthA isa prakAra "ajjhappassANayaNaM, kammANaM avacao uvaciyANaM / aNuvacao ya navANaM, tamhA ajjhayaNamicchaMti // " ityAdi / ve kramazaH isa prakAra haiM: (1) gautama (2) samudra ( 3 ) sAgara (4) gambhIra (5) stimita (6) acala (9) kAmpilya ( 8 ) akSobha (9) prasenajit aura (10) viSNukumAra || sU0 3 // -- prApti thAya, athavA jenA vaDe anekabhavApArjita karmAMnI niza thAya, athavA jenAthI navIna krarmAnuM baMdha na thAya tene adhyayana kahe che. A arthanuM nirUpaNa karavAvALI gAthA A prakAre che :-- zrI "ajjhaSpassANayaNaM, kammANaM avacao ubaciyANaM / aNuvacao ya navANaM, tamhA ajjhayaNamicchati // ityAhi. te adhyayanAnA nAma A prakAre che: (1) gautama (2) samudra (3) sAgara (4) gaMbhIra (4) stimita (6) ayasa (7) abhpilya (8) makSAla (9) prasenabhitra (10) viSNukumAra (sU0 3 ) antakRta dazAMga sUtra Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, jambUsvAmipraznaH // mUlam // jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTTamassa aMgassa aMtagaDadasANaM paDhamasya vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA - goyama jAva viSahU / paDhamassa NaM jAva bhaMte! ajjhayaNassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke ahe paNNatte ? evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaI NAmaM nayarI hotthA, duvAlasajoyaNAyAmA NavajoyaNavitthiSNA dhaNavaimainimmiyA cAmIkarapAgArA nANAmaNipaMcavaNNakavisIsagaparimaMDiyA surammA alakApurisaMkAsA pamuiyapakkIliyA paccakkhaM devaloga bhUyA pAsAIyA darisaNijjA abhiruvA paDirUvA // sU0 4 // // TIkA || ' jai NaM bhaMte ' ityAdi / 15 yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvat saMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM prathamasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni tadyathA-gautamo yAvad viSNuH, gautamAdIni viSNukumArAntAni daza adhyayanAni prarUpitAnIti bhAvaH / prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvatsaMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? evaM khalu jambU : ! tasmin kAle tasmin samaye 'vAravaI NAmaM NayarI' " he bhadanta ! - he bhagavan ! antakRtadazAnAmaka AThaveM aGga ke prathama varga meM bhagavAna ne dasa adhyayanoM kA pratipAdana kiyA hai, kintu unameM se prathama adhyayana meM kisa bhAvakA nirUpaNa kiyA hai ? sudharmA svAmI kahate haiM he jambU ! avasarpiNI kAla ke cauthe Are meM, jabaki bAIsaveM tIrthaMkara bhagavAna ariSTanemi vicarate the taba usI hIyamAna rUpa samaya meM, saurASTra deza kI rAjadhAnI dvArakA nAmakI he bhagavAna ! antakRtadazA nAbhanA AmAM gaMganA prathama vargamAM lagavAne daza adhyayaneAnuM pratipAdana karyu che, paraMtu temAMthI prathama adhyayanamAM kayA bhAvanuM niipazu yu che ? sudharmA kahe che-he jammU ! avasarpiNI kAlanA ceAthA ArAmAM jayAre khAvIsamAM tIrthaMkara bhagavAna STinemi vicaratA hatA tyAre te hIyamAnarUpa samayamAM saurASTra dezanI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre dvArAvatI nAma nagarI AsIt , 'duvAlasajoyaNAyAmA' dvAdazayojanAyAmA-dvAdaza yojanAni AyAmo-dairghya yasyAH sA, 'NavajoyaNavitthiNNA' navayojanavistIrNA navayojanAni vistIrNA-vistRtA 'dhaNavaimainimmiyA'dhanapatimatinirmitAdhanapatiH kuberaH, tasya matistayA nirmitA iti dhanapatimatinirmitA-kuberabuddhiracitA ityarthaH, 'cAmIkarapAgArA'cAmIkara-prAkArA-cAmIkarasya prAkAro'rthAt cAmIkaranirmitaH prAkAro yasyAM sA, suvarNamayamAkAravatItyarthaH / 'nANAmaNipaMcavaNNakavisIsagaparimaMDiyA' nAnAmaNipaJcavarNakapizIrSakaparimaNDitA, nAnAmaNibhiH indranIlavairyapadmarAgAdikairmaNibhiH paJcavarNAH kapizIrSakAH= kaMgA' iti bhASApasiddhAH taiH parimaNDitA-zobhitA, 'murammA' suramyA atizayaramaNIyetyarthaH, 'alakApurisaMkAsA' alakApurIsaMkAzA, kuberanagarItulyA 'pamuiyapakkIliyA' pramuditapakrIDitA-pramuditayogAt mamuditA, prakrIDitayogAta prakrIDitA, pramuditA cAsau prakrIDItA pramuditamakrIDitA-sukhayuktattvAt harSitA krIDAkArakajanApannetyarthaH 'paccakkhaM devalogabhUyA' pratyakSaM devalokabhUtA =sAkSAddevalokasamAnA, 'pAsAIyA' prAsAdIyA-prasAdo= manaHpramodaH prasiddha nagarI thii| vaha bAraha yojana lambI aura nau yojana kI cauDI thii| jisakA nirmANa svayaM kubera ne atyanta buddhikauzala dvArA kiyA thaa| jo svarNa ke parakoTe se tathA indranIla, vaidarya,padmarAga-AdimaNi-jaTita kaMgUroM se susajjita, zobhanIya evaM darzanIya thii| jisakI upamA kubera kI nagarI se dI jAtI thii| jo krIDA-pramoda Adi samasta sAmagriyoM se paripUrNa honese sAkSAt devalokasvarUpA thii| usa dvArAvatI nagarI kA nirmANa isa DhaMga se rAjadhAnI dvArakA nAme prasiddha nagarI hatI. te bAra yejana lAMbI ane nava jana paheLI hatI. jenuM nirmANa kubere pite atyaMta buddhikauzalyathI karyuM hatuM. je suvarNanA parakeTAthI tathA IdrinIla-vaidyapadmarAgAdi-maNijaDita kaMgurathI susajijata, zobhanIya, darzanIya hatI. jenI sarakhAmaNI kuberanI nagarI sAthe thatI hatI. je kIDA-ameda Adi samasta sAmagrIothI paripUrNa hovAthI sAkSAta devalekasvarUpa hatI. te dvArAvatI nagarInuM nirmANa evI rIte karavAmAM AvyuM hatuM ke zrI annakRta dazAMga sUtra Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, dvArAvatI varNanam . prayojanaM yasyAH sA iti vyutpattiH, draSTaNAM manaHpramodanikA, 'darisaNijjA' darzanIyA prekSaNIyA, 'abhiruvA'-abhirUpA abhi Abhimukhyena sarvadA'vasthitAni rUpANi-rAjahaMsacakravAkasArasAdIni karimahiSamRgakulAdIni jalAntargatAni karimakarAdIni vA yatra sA, athavA abhi-pratikSaNaM navaM navamiva rUpaM yasyAH sA, sarvakAlaramaNIyA, 'kSaNe kSaNe yannavatAmupaiti tadeva rUpaM ramaNIyatAyAH' iti ramaNIyatAsvarUpokteH / 'paDirUvA'-pratirUpA, pati-viziSTamasAdhAraNaM rUpaM yasyAH sA, sarvottametyarthaH // sU0 4 // // mUlam // tIse NaM bAravaIe nayarIe bahiyA uttarapurasthime disIbhAe, ettha NaM revayae nAma pavae hotthA, vaNNao ! tattha NaM revayae pavae naMdaNavaNe nAmaM ujANe hotthA, vaNNao, surappie NAmaM jakkhAyayaNe hotthA, porANe, se NaM egeNaM vaNakiyA gayA thA ki dekhane vAloM kA mana sahaja hI Anandita evaM AkarSita ho jAtA thA / jisakI dIvAroM para rAjahaMsa, cakravAka, sArasa, hAthI, ghoDe, mayUra, mRga Adi ke tathA jala meM sthita (vihAra karate hue) hAthI, magaramaccha Adi jala ke prANiyoM ke sundara citra bane hue the| zveta aura ujjvala sphaTika nirmita dIvAroM para pratibimba sarvadA pratiphalita hotA rahatA thaa| aisI vaha sarvAMgasaundaryapUrNa dedIpyamAna dvArakA nagarI thI // sU0 4 // jenAranAM mana sahejeja AnaMdita ane AkarSita thaI jAya. jenI bhIMta upara rAjahaMsa, cakravAka, sArasa, hAthI, ghoDA, mera, mRga AdinA tathA jalamAM sthita (vihAra karatAM) hAthI, magaramaccha adi jalacara prANionAM suMdara citro banAvelAM hatAM. jhaveta ane ujajavala phiTikanI bhIMta upara pratibiMba sarvadA pratiphalita thatuM rahetuM, evI te sarvAgasauMdarya pUrNa dedIpyamAna dvArakA nagarI tI. (sU0 4) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 antakRtadazAGgasUtre saDeNaM parikkhite, asogavarapAyave / tattha NaM bAravaIe NayarIe kaNhe NAmaM vAsudeve rAyA parivasai / mahayA rAyavaNNao / se NaM tattha samuddavijayapAmokkhANaM dasahaM dasArANaM baladevapAmokkhANaM paMcaNhaM mahAvIrANaM, pajjuNNapAmokkhANaM aTTANaM kumArakoDINaM, saMbapAmokkhANaM sahIe dudaMtasAhastrINaM, mahaseNapAmokkhANaM chappaNNAe balavagga sAhassINaM, vIraseNaMpAmokkhANaM egavIsAe vIrasAhassINaM uggaseNaM pAmokkhANaM solasahaM rAyasAhassINaM, ruppiNIpAmokkhANaM solasahaM devisAhassoNaM, aNaMgaseNApAmokkhANaM aNegANaM gaNiyA sAhassINaM, aNNesiM ca bahUNaM Isara jAva satthavAhANaM bAravaIe nayarIe abharahas ya samattassa ya AhevaccaM jAva viharai // sU0 5 // // TIkA // 'tI se NaM' ityAdi / tasyAH khalu dvArAvatyA nagaryA bahiH, uttarapaurastye digbhAge, atra khalu, raivatako nAma parvata AsIt, 'vaNNao' varNakaH = raivatakavarNanamanyato'va seyam / tatra tatra khalu raivatake parvate, nandanavanaM nAma udyAnam =nandanavananAmadheya ArAma ityarthaH AsIt / 'vaNNao' varNakaH= usI dvArakA nagarI ke bAhara IzAna koNa meM, revataka nAmaka parvata thA / usa parvata para 'nandanavana' nAmaka udyAna thA / te dvArakAnagarInI bahAra IzAnakANamAM raivataka" nAme pata hatA te pata upara 'nandanavana' nAme udyAna hatuM. tenuM pUrUM vana jammUddIpaprajJapti Adi zrI antakRta dazAMga sUtra Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, raivatakAdInAM kRSNavAsudevasyaca varNanam . 19 vizeSato jambUdvIpaprajJaptyAdiSu draSTavyaH, suramiyaM nAma yakSAyatanam AsIt / tat yakSAyatanaM 'paurANe'-purANaM-purAtanamityarthaH / ekena banaSaNDena parikSipta sarvato, veSTitam, azokavarapAdapaH / tatra khalu 'bAravaINayarIe' dvArAvatInagaryAm' kRSNo nAma vAsudevo rAjA prativasati, 'mahayA =mahAn , 'rAyavaNNao' = rAjavarNakaH koNikarAjavarNanavad vijnyeyH| sa kRSNaH khalu 'tattha' tatra dvArAvatyAm , 'samuddavijayapAmokkhANaM' samudravijayapramukhAnA-samudravijayaH pramukhomukhyaH-prathamo yatra teSAm, dazAnAM dazArhANAm / baladevapramukhAnAm , pazcAnAm mahAvIrANAM-vizeSeNa Irayanti akampanti zatrUn ye te vIrAH, mahAntazca te vIrAzca teSAm , atizUrANAmityarthaH, pradyumnapramukhAnAm 'aTThANaM' ardhacatuSkANAm sArdhatrisaMkhyakAnAmityarthaH, 'kumArakoDINaM' kumArakoTInAm -kumArANAM koTayastAsAm, sArvatrikoTikumArANAmityarthaH; sAmbapramukhAnA-sAmbojAmbavatIputraH pramukha AdiryeSAM teSAM-sAmbapradhAnAnAmityarthaH, 'saTTIe' SaSTyAH paSTisaMkhyAnAm , 'duiMtasAhassINaM' durdAntausakA pUrA varNana jambUdvIpaprajJapti Adi sUtra meM haiN| usa udyAna meM 'surapriya' nAmakA jIrNa yakSAyatana thaa| vaha eka vanakhaNDa se ghirA huA thaa| usI nandanavana ke bIca meM zreSTha eka azoka vRkSa thaa| aura usake nice Asana ke AkAravAlA sundara zilApaTa thA isa dvArakA nagarI kA mahAna maryAdAvAna kRSNa vAsudeva rAjya karate the| inakA varNana kUNika ke samAna samajhanA caahie| dvArakA nagarI meM samudra vijaya Adi dasa dazAra aura baladeva Adi pAMca mahAvIra the| pradyumna Adi sADhetIna karoDa kumAra the| sUtramAM joI levuM. te udyAnamAM "surapriya nAme jIrNa yakSAyatana hatuM. te eka vanakhaMDathI gherAyeluM hatuM. te ja naMdanavananI vacamAM zreSTha eka azoka vRkSa hatuM ane tenI nIce AsananA AkAravALuM suMdara zilApaTTa hatuM. A dvArakAnagarInuM rAjya mahAna maryAdAvAna kRSNa vAsudeva karatA hatA. temanuM varNana keNikanA jevuM samajI levuM joIe. dvArakAnagarImAM samudravijaya Adi daza dazAra tathA baladeva Adi pAMca mahAvIra hatA. pradyumna Adi sADAtraNa karoDa kumAra hatA. zatruothI kadI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 antakRtadazAGgasUtre sAhasrINAM-durdAntAnAM parairdamitumazakyAnAM sAharuyastAsAm zatrubhiradamyAnAMsAmbAdInAM SaSTisahasrasaMkhyAnAmityarthaH, mahAsenapramukhAnAM mahAsenaH-pramukho yAsAM tAsAm, SaTpaJcAzataH balavargasAhasrINAM-balavargANAM sainyasamUhAnAM sAharuyastAsAM-mahAsenAdhikRtaSaTpaJcAzatsainyasamUhasahasrANAmityarthaH, vIrasenapramukhAnAm ekavizaMtyAH ekaviMzatisaMkhyAnAmityarthaH / 'vIrasAhassINaM' vIrasAhasrINAM zUrasahasrANAm ; ugrasenapramukhAnAm SoDazAnAm rAjasAhastrINAm ; rukmiNIpramukhAnAM SoDazAnAM devIsAhasrINAm , anaGgasenApramukhAnAm , anekAsAM, gaNikAsAhasrINAm 'aNNesiM ca bahUNaM' anyeSAM ca bahUnAM pUrvoktabhyo'dhikAnAmitareSAM cetyarthaH 'Isara jAva satthavAhANaM' Izvara yAvatsArthavAhanAm'yAvat' - zabdena-Izvara- talavara-mADambika-kauTumbike-bhya-zreSThi-senApatisArthavAhAnAmiti pATho vivakSitaH / tatra-IzvaraH aizvaryazAlI vibhavayukta ityarthaH / talavaraH nagararakSakaH-koTTapAla'-kotavAla' iti bhASAprasiddhaH, 'mADambikaHmaDambaH-chinnajanAzrayadezavizeSastasyAdhipatiH-sImAntarAjetyarthaH / sImAntadezo zatruoM se kabhI parAjita na hone vAle sAmba Adi sATha hajAra zUra the| mahAsena Adi senApatiyoM ke adhIna meM rahane vAlA chappana hajAra kA balavarga sainikadala thaa| saMketa pAte hI kAryAruDha hone vAle dakSa vIrasena Adi ikIsa hajAra vIra the| ugrasena Adi solaha hajAra adhIna meM rahane vAle nRpagaNa the| rukmiNI Adi solaha hajAra rAniyA thii| cauMsaTha kalAo meM nipuNa anaMgasenAAdi aneka gaNikAe~ thii| tathA sarvadA AjJA meM rahane vAle aura bhI bahuta se aizvaryazAlI nAgarika, nagararakSaka, sImAntarAjA, gAva kA parAjita na thAya evA sAbu Adi sATha hajAra zUra hatA. mahAsena Adi senApationA tAbAmAM rahevAvALAM chapana hajAra balava-sainikadala hatuM saMketa maLatAMja kAryArUDha thaI jAya evA dakSa vIrasena Adi ekavIza hajAra vIra hatA. ugrasena Adi AdhInamAM rahevAvALA saLahajAra nRpagaNa hatA. rukuma Adi seLahajAra rANIo hatI, cosaTha kaLAomAM nipuNa anaMgasenA Adi gaNikAo hatI. tathA sarvadA AjJAmAM rahenArAM bIjA ghaNu aizvaryazAlI nAgarika, nagararakSaka, sImAntarAjA, gAmanA mukhiyA, ane Ibhya hatAM zrI annakRta dazAMga sUtra Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, raivatakAdInAM kRSNavAsudevasya ca varNanam . 21 hi zatrubhirabhiyAtaH prAyazchinnajanAzrayo bhavati / kauTumbikA parivArazreSTho grAmamukhyo vA, ibhyaH-ibho hastI tatpamANaM dravyamahatIti ibhyaH, saca jaghanyamadhyamotkRSTabhedAtrividhaH, tatra jaghanyaH hastiparimitamaNimuktApravAla suvarNarajatAdidravyarAzisvAmI, madhyamaH-hastiparimitavajramaNimANikyarAzIzvaraH / utkRSTaH-hastiparimitakevalavajrarAzisvAmI / zreSThI-nagarapradhAna-vyavahartA / senApatiH cturnggsenaanaaykH| sArthavAhA gaNima-dharima-meya-paricchedyarUpakreyavikreyavastujAtamAdAya lAbhecchayA dezAntaraM vrajatAM sAthai samUhaM vAhayati yogakSemAbhyAM paripAlayatIti, dIna janAnAmupakArAya mUladhanaM dattvA tAn samarddhayatIti vA yaH sa tathA; tatra gaNimam-eka-dvi-tri-caturAdi-saMkhyAkrameNa gaNayitvA yad dIyate, yathA-nArikela-pUgIphala-kadalIphalAdikam / dharimam=tulAsUtreNottolya yad dIyate, yathA vrIhi-lavaNAdikam / meyam-zarAvAdinottolya yad dIyate, yathA dugdhAdikam / paricchedyam=pratyakSato nikaSAdiparIkSayA yad dIyate, yathA maNyAdikam iti dvArAvatyA nagaryAH, ardha mukhiyA aura ibhya the| ibha kA artha hai hAthI, aura hAthI ke barAbara dravya jisake pAsa ho use ibhya kahate haiN| jaghanya, madhyama aura utkRSTa ke bhedase ibhya tIna prakArake haiM / jo hAthI ke barAbara maNi, muktA, pravAla (mUgA), sonA, cAMdI Adi dravyarAzike svAmI hoM ve jaghanya ibhya haiN| jo hAthI ke barAbara hIrA aura mANika kI rAzi ke svAmI hoM ve madhyama ibhya haiN| jo hAthIke barAbara kevala hIroM kI rAzike svAmI hoM ve utkRSTa ibhya haiM / tathA seTha senApati aura sArthavAha Adi bhI unakI AjJA meM rahate the| aise parama pratApI kRSNa vAsudeva dvArakA se lekara kSetrakI Ibha eTale hAthI. hAthInA vajana barAbara dravya jenI pAse hoya te Ibhya kahevAya che. jaghanya madhyama ane utkRSTa bhedathI Ibhya traNa prakAranA che. je hAthI barAbara ma, mukatAphaLa, pravAla, sonuM, cAMdI, Adi dravyarAzine svAmI hoya te jaghanya I che. je hAthI barAbara hIrA ane mANekanI rAzine svAmI hoya te madhyama ibhya che. ane je hAthI barAbara kevaLa hIrAnI rAzine svAmI hoya te utkRSTa Iya che. tathA zeTha, senApati ane sArthavAha Adi temanI AjJAmAM rahetA DA. evA parama pratApI kRSNa vAsudeva dvArakAthI mAMDIne jenI sImA vaitADhaya zrI antakRta dazAMga sUtra Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 antakRtadazAGgasUtre tathA bharatasya ca samastasya-saMpUrNasya-vaitAdayagiriparyantasya dakSiNArdhabharatasya, 'AhevacaM' AdhipatyaM yAvat-AdhipatyaM paurapatyam-ityAdikaM kurvan viharati // mU0 5 // // mUlam // tattha NaM bAravaIe nayarIe aMdhagavaNhI NAmaM rAyA parivasai, mhyaahimvNtvnnnno| tassa NaM aMdhagavahissa raNo dhAriNI nAma devI hotthA, vnnnno0| tae NaM sA dhAriNI devI aNNayA kayAiM taMsi tArisagaMsi sayaNijasi evaM jahA mhaable| 'sumiNasaNa kahaNA, jammaM bAlattaNaM kalAo ya / jovaNa pANiggahaNaM kaMtA pAsAyabhogA ya // 1 // NavaraM-goyamo nAmeNaM, ahaNhaM rAyavarakannANaM egadivaseNaM pANiM geNhAveMti, aTTao dAo // sU0 6 // // TIkA // 'tattha NaM' ityAdi / tatra khalu dvArAvatyAM nagaryAm andhakavRSNiAma rAjA parivasati, mahAhimavad varNakA mahAhima ityarthaH varNakaH vanmahAmalayetyAdivarNanaM kUNikarAja-varNanavad bodhyam / tasya khalu andhakavRSNe rAjJaH dhAriNI nAma devI AsIt / varNako vAcyaH / tataHkhalu sA dhAriNI devI anyadA sImA ko karane vAle vaitADhya parvata paryanta ardhabharata, arthAt tIna khaNDa kA saMpUrNa rAjya karate the // sU0 5 // usa dvArikA nagarI meM mahAhimavAna mandara Adi parvatoM ke samAna sthira, balazAlI evaM maryAdApAlaka andhakavRSNi nAma ke parvata paryanta che te ardhabharata sudhInuM arthAt traNa khaMDanuM saMpUrNa rAjya 42tA utA (sU. 5) te dvArakA nagarImAM mahA himAvAna maMdira Adi parvatenA jevA sthira, baLazALI evaM maryAdApAlaka adhikavRNi nAme rAjA hatA. strIonAM sarvalakSaNothI yukta zrI antakRta dazAMga sUtra Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gautamasya janmAdivivAhaparyantaM varNanam .. 23 kadAcit 'taMsi tArisagaMsi' tasmin tAdRzake-tasmin bahuguNasamanvite, tAdRzake-kRtapuNyopasevye zayanIye zayyAyAmityarthaH / 'evaM jahA mahabbale'evaM yathA mahAbala:- yathA mahAbalasya janmaprasaGge tanmAtA svamamapazyat , yathA ca tasya caritaM tathaivAtrA'pi jJAtavyam / tadevAha gAthayA sumiNasaNa kahaNA, jammaM bAlattaNaM kalAo ya / jovaNa pANiggahaNaM kaMtA pAsAyabhogA ya" // 1 // samiNasaNaM svamadarzanam-rAtrau zayAnA zubha svamamapazyat / 'kahaNA' kathanam , tatsvamadarzanasya svapatayekathanam 'jamma' janma 'bAlattaNaM' bAlatvamkumArAvasthA, 'kalAoya' kalAzca, kalA lekhAdayo dvAsaptatiH / iha tAsAM grhnnmityrthH| 'jovaNa' yauvanaM taruNAvasthA 'pANiggahaNaM' pANigrahaNaM-vivAhaH 'kaMtA pAsAyabhogA ya' kAntAH prAsAdabhogAzca, kAntA-manojJAH prAsAdA rAjA the| striyoM ke sabhI lakSaNoM se yukta dhAriNI nAmakI unakI rAnI thii| vaha dhAriNI rAnI kisI samaya meM puNyAtmAoM ke zayana karane yogya, komalatA Adi guNoM se yukta zayyA para soI huI thii| usa samaya usane eka zubha svapna dekhA aura noMda khulane ke pazcAt usa svapna kA vRttAnta rAjA ko sunaayaa| usake bAda bAlaka kA janma huaa| usakA bAlyakAla bahuta sukhapUrvaka biitaa| usane lekha Adi bahattara kalAoM ko siikhaa| usake bAda yuvA hone para usakA vivAha huaa| usakA mahala bahuta sundara thA aura usakI upabhogasAmagriyA cittAkarSaka thiiN| isakA sabhI dhAri" nAme tenI rANI hatI. te dhAriNI rANI eka samayamAM jyAre puNyAtmAoja zayana karI zake evI kamaLatA Adi guNothI yukata (suMvALI) zayyA upara sutI hatI tyAre teNe eka zubha svapna joyuM, ane nidrA uDI javA pachI te svapnane vRttAnta rAjAne kahI saMbhaLAvye. tyAra pachI bALakane janma thaye. tene bAlyakALa bahu sukhapUrvaka vItye. te kumAra lekhana Adi batara kaLAo zIkhe. pachI yuvAna thatAM tenAM lagna thayAM, tene mahela bahu suMdara hatuM. ane tenI upaga sAmagrIo cittAkarSaka hatI. enuM badhuM vRttAnta mahAbalanA jevuM che. vizeSa mAtra eTaluM che ke zrI annakRta dazAMga sUtra Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 antakRtadazAGgasUtre saudhA: - rAjabhavanAnItyarthaH, bhogAH sukhAni ca 'goyamo nAmeNaM' gautamo nAmnA mAtApitarau aSTAnAM rAjavarakanyAnAm, ekadivasena pANi grAhayataH / aSTASTako dAyaH || sU0 6 // // mUlam // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA ariTunemI Aigare jAva viharas, caubihA devA AgayA / kaNNevi Niggaye taNaM se goyame kumAre jahA mehe tahA Niggae, dhammaM soccA Nisamma jaM navaraM devANuppiyA ! ammA piyaro ApucchAmi devAzuppiyANaM aMtie pavayAmi, evaM jahA mehe jAva aNagAre jAe iriyA samie jAva iNameva nigganthaM pAvayaNaM purao kAuM viharai / taraNaM se goyame aNAgare aNNayA kayAI arahao ariTTanemissa tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiya mAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai, ahijittA, bahUhiM cauttha jAva appANaM bhAvemANe viharai / taeNaM arihA ariTRnemI aNNayA kayAI vAravaIo nayarIo naMdaNavaNAo ujjANAo paDinikkhamai paDinikkhamittA, bahiyA jaNavaya vihAraM viharai // sU07 // vRttAnta mahAbala ke sadRza haiM / vizeSa kevala itanA hai inakA nAma gautama thA / mAtApitAne eka dina meM hI sundara ATha rAjakanyAoM ke sAtha inakA vivAha karavAyA / vivAha meM ATha hiraNyakoTi, ATha suvarNakoTi Adi ATha ATha vastueM unheM daheja meM milIM // sU0 6 // tenu nAma gautama hatuM. mAtApitAe eka divasamAMja rAjAnI ATha suMdara kanyAonI sAthe tenAM lagna karAvyAM. vivAhamAM AThe ATha prakAranA daheja maLyA. (sU0 6) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gautamasya pravrajyA // TIkA // ' te kALeNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye, arhan ariSTanemiH ' Aigare' AdikaraH = svazAsanApekSayA dharmasyAdikaraH, 'jAva' yAvat yAvacchanda saMgrAhmANi bhagavato'nyAnyapi vizeSaNAni vijJeyAniH viharati / ' caubviA devA AgayA' catuvidhA devA AgatAH - caturvidhAH bhavanapativyantara-jyotiSka- vaimAnikA devA bhagavataH samIpe dharmakathAM zrotuM samAgatA ityarthaH / kRSNavAsudevo'pi nirgataH = svasthAnAddharmaM zrotuM pracalitaH bhagavatsamIpe samAgata ityarthaH / 25 tataH khalu sa gautamakumAraH yathA meghastathA nirgataH, 'dhammaM socA Nisamma' dharme zrutvA nizamya bhagavataH samIpe dharme= zrutacAritralakSaNaM zrutvA= karNAbhyAmAkarNya, nizamya = hRdaye'vadhArya 'jaM navaraM ' yo vizeSaH sa tu evamusa kAla usa samaya meM apane zAsanakI apekSA se dharma ke Adi karane vAle bhagavAna arhata ariSTanemi tIrthakara paramparA se vicarate hue dvArakA nagarI ke nandanavana nAmaka udyAna meM pdhaare| vahA~ bhavanapati, vyantara, jyotiSka, vaimAnika, ye cAroM prakAra ke devagaNa, dharmakathA sunane ke lie Aye / vAsudeva kRSNa bhI apane mahala se nikalakara bhagavAna ke pAsa dharmazravaNa karane ke lie phuNce| unake bAda gautamakumAra bhI meghakumAra kI taraha dharmakathA sunane ke lie ghara se nikale / zrutacAritra - lakSaNa dharma sunakara aura use hRdayameM dhAraNa kara gautamakumArane bhagavAna ke pAsa prArthanA kI / te kAla te samaya peAtAnA zAsananI apekSAthI dharmanI Adi karanAra bhagavAna arhata ariSTanemi, tI karaparaMparAthI vicaratA dvArakA nagarInA naMdanavana nAmanA udyAnabhAM yadhAryA. tyAM bhavanayati, vyantara, jyotiSNu, vaimAnika, mA thAre prAranA devagaNa, dha kathA sAMbhaLavA AvyA. vAsudevakRSNa pazu peAtAnA mahelamAMthI nIkaLI bhagavAnanI pAse dharmAMzravaNu karavA AvyA. tyArapachI gautamakumAra paNa meghakumAranI peThe dharma kathA sAMbhaLavA mATe gherathI nIkaLyA. bhagavAne dharma' sAMbhaLAvye. zrutacAritralakSaNa dharma sAMbhaLIne tathA tene hRdayathI avadhAraNa karI bhagavAnanI pAse temaNe prAthanA karI : zrI antakRta dazAMga sUtra Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 antakRtadazAGgasUtre he devAnupiyAH ! mAtApitarau ApRcchAmi, devAnupriyANAmantike samIpe pravrajAmi-mAtApitroranumato bhavataH samIpe pravrajyAM grahISyAmi-iti bhAvaH / evaM yathA megho yAvadanagAro jAtaH / 'yathA meghakumAro vairAgyaM prApya mAtApitRbhyAM bahuzaH pratiSedhito'pi sarva bhogyavilAsavastujAtaM parityajya anagAro jAtastathaivAyamapyanagAro jAtaH / 'iriyAsamie' iryAsamitaH-IryAyAM gamane samito yatnavAn yAvat etadeva naigranthyaM pravacanaM 'purao kAuM' purataH kRtvA viharati / 'yAvat' padena bhASAsamitAdayo'pi vizeSaNatvena graahyaaH| etadeva-pUrvoktameva nainthyaM pravacanaM 'jinapravacanaM ' purataH kRtAIyAsamityAdirUpaM pravacanamAdarzatvena puraskRtya viharati= vicarati / tataH khalu sa gautamo'nagAraH, anyadA kadAcit arhato'riSTaneme tathArUpANaM sthavirANAmantike samIpe-tathArUpANAm=tathA tatpakArakaM rUpaM nepathyAdiH svabhAvo vA yeSAM he bhagavan ! maiM mAtApitA se pUchakara Apake samIpa pravrajyA lenA cAhatA huuN| isake bAda gautama ke anagAra hone taka kA vRttAnta meghakumAra ke vRttAnta ke samAna samajhanA caahiye| jaise-meghakumAra vairAgya prApta kara mAtApitA ke bahuta samajhAne para bhI bhogavilAsa kI sAmagriyoM kI choDakara anagAra hogaye usI taraha gautama bhI anagAra huve, aura anagAra hone ke bAda IryAsamiti, bhASAsamiti Adi se lekara isI nirgranthapravacana (jinapravacana ) ko apane Age rakhakara arthAt bhagavAna ke kahe hue vacanoM kA pAlana karate hue vihAra karane lge| usake bAda gautama anagAra kisI eka samaya meM ahaMta ariSTanemi ke gItArtha sthaviroM ke samIpa sAvadyayogaparivarjana niravadyayogasevana-rUpa sAmAyika Adi he bhagavana ! huM mAtApitAne pUchIne ApanI pAse dIkSA levA cAhuM chuM. tyArapachI gautama anagAra thavA sudhIne vRttAnta meghakumAranA vRttAntanA je samajI le. jema-meghakumAra vairAgya prApta karI mAtApitAnA bahuja samajAvavA chatAM paNa saghaLI bhegavilAsanI sAmagrIo cheDI anagAra thayA, tevIja rIte gautamakumAra anagAra thaI gayA. ane anagAra thayA pachI isamiti, bhASAsamiti AdithI mAMDIne A ninyapravacana (jinapravacana) ne pitAnI sAme rAkhIne arthAta bhagavAnanAM kahelAM vacane pAlana karatAM karatAM vihAra karavA lAgyA. tyArapachI gautama anagAre ahaMta ariSTaneminA gItArtha sthavirAnI pAse sAvadhogaparivarjana, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gautamasya pravrajyA te tathArUpA:-dravyataH sadorakamukhavatrikA rajoharaNAdimantaH, bhAvataH samyagjJAnAdimantaH teSAm , sAmAyikAdIni ekAdazAGgAni adhIte-paThatItyarthaH, adhItya bahubhiH 'cauttha jAva' caturthaSaSThASTamadazamadvAdazamAsArdhamAsakSapaNaistapaHkarmabhiH AtmAnam 'bhAvemANe' bhAvayan vAsayana viharati / tataH khalu arhan ariSTanemiH anyadA kadAcit 'dvArAvatyA nagaryA nandanavanAdudyAnAt pratiniSkAmati, pratiniSkramya, bahiH janapadavihAraM viharati // mU0 7 // // mUlam // tae NaM se goyame aNagAre aNNayA kayAiM jeNeva arahA ariTunemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, arahaM arihanemi tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe mAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasampajittANaM viharittae / evaM jahA khaMdao; tahA bArasa bhikkhupaDimAo phAsei, phAsittA guNarayaNaM vi tavokammaM taheva phAsei niravasesaM, jahA khaMdao tahA ciMtai, tahA Apucchai, tahA therehiM saddhiM settuMja durUhai, mAsiyAe saMlehaNAe bArasa varisAiM pariyAe jAva siddhe // sU0 8 // gyAraha aGgoM kA adhyayana kiyA aura bahuta se caturtha, SaSTha, aSTama, dazama, dvAdaza, ardhamAsa aura mAsakSapaNa Adi tapa kara AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lge| usake bAda eka dina bhagavAna ahaMta ariSTanemine dvArakA nagarI ke nandanavana udyAna se vihAra kiyA, aura dharmopadeza karate hue dezadezAntarameM vicarane lage // sU0 7 // niravadyogasevanarUpa sAmAyika Adi agIyAra aMgenuM adhyayana karyuM, ane adhyayana karyA pachI ghaNAM caturtha, SaSTha, aSTama, dazama, dvAdaza, ardhamAsa ane mAsakSapaNa Adi tapa karIne AtmAne bhAvita karatA vicAravA lAgyA. tyAra pachI eka divasa bhagavAna ahaMta ariSTanemi dvArakAnagarInA nandanavana nAmanA udyAnathI vihAra karIne dharmopadeza 42di 42di viyaravA sAyA. (sU07) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 antakRtadazAGgasUtre - // TIkA // __'tae NaM' ityAdi / tataH khalu sa gautamo'nagAraH anyadA kadAcit yatraiva arhan ariSTanemiH tatraiva upAgacchati / upAgatya arhantamariSTanemim trikRtaH 'AyAhiNapayAhiNaM' AdakSiNapadakSiNam-AdakSiNataH pradakSiNamiti vigrahaH, baddhAJjalipuTaM nijadakSiNakarNAdArabhya lalATapadezena nijavAmakarNaparyantaM nIlA hanupradezena punardakSiNakarNAntikaM samAnIya tasya lalATapradeze sthApanamityarthaH, karoti, kalA, 'vaMdai' vandate stauti 'namaMsai' namasyati-paJcabhiraGganamaskaroti, canditvA namasyitvA evamavadat-icchAmi khalu bhadanta ! yuSmAbhiH abhyanujJAtaH san AjJaptaH san mAsikI bhikSupatimAm-bhikSo sAdhoH pratimA abhigrahavizeSastAm ' uvasaMpajjittA NaM viharittae' upasaMpadya-svIkRtya khalu vihartum , evaM usake bAda eka dina gautama, anagAra jahA arhata ariSTanemi the, vahA~ aaye| vahA ahaita ariSTanemi ko tIna vAra adakSiNapradakSiNa kiyaa| aMjalipuTa ko dAhine kAnase lekara zira para ghumAte hue apane bAyeM kAna taka le jAkara phira use ghumAte hue dAhine kAna para lejAve aura bAda meM use apane lalATa para sthApana kare, use 'AdakSiNa-pradakSiNa' kahate haiN| AdakSiNapradakSiNa karane ke bAda gautama anagArane vandanA kI aura namaskAra kiyA, aura bole he bhadanta ! ApakI AjJA ho to maiM mAsika bhikSupratimA svIkAra karU~ ? bhagavAna ne kahA jaisA sukha ho vaisA kro| bhagavAna tyArapachI eka divasa anagAra gautama, jyAM ahaMta ariSTanemi hatA tyAM AvyA ane arhat ariSTanemine traNavAra "AdakSiNapradakSiNa" karyA. hAthane aMjalI paTarUpa bAMdhI jamaNuM kAnathI laI lalATa upara pheravI pitAnA DAbA kAna sudhI laI jaI pAche tene pheravI jamaNA kAna para laI Ava ane pachI tene pitAnA kapALa para sthApana karavuM tene AdakSiNapradakSiNa kahe che. AdakSiNapradakSiNa karyA pachI temanI vandanA karI tathA paMcAMga namaskAra karyo. temaNe bhagavAna ahaMtu ariSTanemine AvI rIte prArthanA karI. he bhadanta! ApanI AjJA meLavI mAsika bhikSupratimAne svIkAra karI huM vicaraNa karavA IcachA rAkhuM chuM. bhagavAne AjJA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gautamasya siddhipAptiH yathA skandakaH tathA dvAdaza bhikSupatimAH spRzati-skandaka iva dvAdaza bhikSupratimAH samArAdhayatItyabhiprAyaH / spRSTvA samArAdhya 'guNarayaNapi tavokamma' guNaratnamapi tapaHkarma-guNaratnanAmakaM tapaHkarma, 'taheba phAsei niravasesaM' tathaiva spRzati niravazeSam , guNaratnanAmApi tapaH skandaka iva niravazeSaM saMpUrNamAcaratItyarthaH / yathA skandakastathA cintayati, tathA= tathaiva bhagavantam ApRcchati, tathA sthaviraiH sAI zatrujayaMzatruJjayaparvatam dUrohati Arohati , mAsikyA saMlekhanayA, dvAdazavarSANi 'pariyAe' paryAyo dIkSAkAlaH yAvat siddhaHdvAdazavarSaparyantaM cAritraparyAyaM pAlayitvA muktiM gata ityarthaH // mU0 8 // // mUlam // evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM ahamassa aMgassa aMtagaDadasANaM paDhamassa vaggassa paDhamassa ajjhayaNassa ayamaDhe ppnntte| evaM jahA goyamo, tahA sesA, vaNhI piyA, dhAriNI kI AjJA pAkara skandaka kI taraha unhoMne bAraha bhikSupratimA kA samArAdhana kiyaa| usane skandaka ke samAna hI guNaratna-nAmaka tapakA bhI pUrNarUpa se ArAdhana kiyaa| jisa taraha skandaka ne vicAra kiyA aura jaise bhagavAna se pUchA usI taraha gautama ne bhI vicAra kiyA aura puuchaa| usI taraha sthaviroM ke sAtha zatruJjaya parvata para gaye aura bAraha barasakI dIkSAparyAya pAlanakara mAsikasaMlekhanA ke dvArA mokSa ko prApta hue // sU0 8 // ApI bhagavAnanI AjJA meLavI skandakanI peThe temaNe bAra bhikSupratimAnuM samArAdhana karyuM. tyAra pachI skandakanI peTheja guNaratna nAmanI tapasyAnu paNa pUrNarUpe ArAdhana karyuM. jevI rIte skandake vicAra karyo ane jema temaNe bhagavAnane pUchayuM te rIte gautame paNa vicAra karyo ane pUchayuM. evI rIte sthavironI sAthe zatruMjaya parvata para gayA ane bAra varasa dIkSA paryAya pAlana karI mAsika saMlekhanA dvArA mokSa prApta dhyA. (108) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre mAyA, 2 samudde, 3 sAgare, 4 gaMbhIre, 5 thimie, 6 ayale, 7 kaMpille, 8 akkhobhe 9 paseNaI, 10 viNhue, ee egagamA, paDhamo vaggo, dasa ajjhayaNA paNNattA // sU0 9 // // TIkA // 'evaM khalu jaMbU' ityAdi / evaM pUrvokta prakAreNa he jambUH! zramaNena yAvatsamprAptena mokSaM gatena aSTamasya aGgasya antakRddazAnAm prathamavargasya prathamasya adhyayanasya ayamarthaH prjnyptH| evaM yathA gautamaH tathA zeSAH yathA gautamasyAdhyayanaM tathaiva zeSANi samudraprabhRtInyadhyayanAni jJAtavyAni / samudrAdInAM sarveSAM kumArANAM dRSNiH pitA dhAriNI maataa| teSAM nAmAni pAha-samudraH, sAgaraH, gambhIraH, stimitaH, acalaH, kAmpilyaH, akSobhaH, prasenajit viSNuriti / ete ekagamAH= samudrAdayo nava samAnA ityarthaH / prathamo vargoM daza adhyayanAni prajJaptAni-prathamo 'evaM khalu' ityAdi / he jambU ! siddhagati nAmaka sthAna ko prApta zramaNabhagavAna mahAvIra ne pUrvokta prakAra se antakRtadazA nAmaka AThaveM aGga ke prathama varga ke prathama adhyayanameM gautamakumAra ke mokSa prApti kA varNana kiyA hai| jisa taraha gautama adhyayana kA pratipAdana kiyA gayA hai, usI taraha zeSa samudrAdi adhyayanoM kA bhI varNana jAnanA caahiye| samudrAdi sarva kumAroMkA pitAkA nAma andhakavRSNi aura mAtAkA nAma dhAriNI hai, aura kumAroM kA nAma samudra, sAgara, gaMbhIra, stimita, acala, kAmpilya, akSobha, prasenajit evaM viSNukumAra hai| isake atirikta samudra Adi navoM adhyayanoM 'evaM khalu jaMbU' tyAdi. 3 bhU! siddhati nAmanA sthAnane pAsa bhaena bhagavAna mahAvIre pUrvokata prakAre gatavarA nAmanA AThamA aMganA prathama varganA prathama adhyayanamAM gautamakumAranA mokSa prAptinuM varNana karyuM che. jevI rIte gautama adhyayananuM pratipAdana karyuM che, tevI rIte zeSa samudrAdi adhyayanenuM varNana paNa samajI levuM joIe. ahIM pitAnuM nAma andhakavRSNi, mAtAnuM nAma dhAriNI, ane kumAranA nAma sabhu, saa||2, galI2, stimita, manyasa, pijhya, mAna, prasenalita vibhA2 che. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, samudrAdiviSNuparyantAnAM siddhigatiprAptiH 31 vargaH pratipAditaH, prathamavargasya dazAdhyayanarUpatayA prathamavargapratipAdanena dazAdhyayanAnyapi pratipAditAni // mU0 9 // iti zrIvizvavikhyAta-jagavallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-vizuddhagadyapadyanaikagranthanirmApaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta 'jainazAstrAcArya'-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-tiviracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudandrikATIkAyAM prathamavargaH samAptaH // 1 // meM koI bheda nahIM hai| isa prakAra prathama varga ke dasa adhyayanoM kA pratipAdana kiyA gayA hai // sU0 9 // prathama varga kA hindIbhASAnuvAda samApta // 1 // A sivAya samudra Adi nave adhyayanamAM koI bheda nathI. A prakAre prathama varganA 42 madhyayanAnu pratipAdana yu cha. (sU08) prathama vargano gujarAtI bhASAnuvAda saMpUrNa zrI antakRta dazAMga sUtra Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 antakRtadazAGgasUtre atha dvitIyovargaH // mUlam // jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paDhamassa vaggassa ayamaDhe paNNatte, doccassa NaM bhaMte ! vaggassa aMtagadaDasANaM samameNaM jAva saMpatteNaM kai ajjhayaNA paNNattA ? evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTTa ajjhayaNA paNNattA, taM jahAakkhobha sAgare khalla, samuha himavaMta ayalaNAme ya / dharaNe ya pUraNe vi ya, abhicaMde ceva ahamae // sU0 1 // // TIkA // 'jai NaM bhaMte' ityAdi / yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvat sampAptena= zramaNena bhagavatA mahAvIreNa svazAsanasyApekSayA dharmasyAdikareNa yAvat siddhigatinAmadheyaM sthAnaM saMprAptena prathamasya vargasya 'ayamaDhe' ayamarthaH gautamAdInAM mokSamAptirUpo bhAvaH prajJaptaH, dvitIyasya khalu bhadanta ! vargasya antakRddazAnAm zramaNena yAvat samprAptena kati adhyayanAni prajJaptAni ? evaM khalu jambUH ! atha dvitIya varga. he bhadanta ! mokSa ko prApta zramaNa bhagavAna mahAvIra ne prathama varga meM gautama Adi kumAroM ke mokSaparyanta caritra kA varNana kiyA hai| usake bAda dvitIya varga meM unhoMne kitane adhyayanoM kA pratipAdana kiyA hai ? sudharmA svAmI kahate haiN| he jambU ! bhagavAn mahAvIra ne dvitIya varga meM ATha adhyayanoM kA varNana kiyA hai| ve isa prakAra haiM bIjo varga he bhadanta! mokSane prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre prathama vargamAM gautama Adi kumAranAM ekSaparyanta caritranuM varNana karyuM che. tyAra pachI bIjA vargamAM temaNe keTalAM adhyayanamAM kayA bhAvanuM pratipAdana karyuM che. sudharmA svAmI kahe che : he jabba ! bhagavAna mahAvIre dvitIya vargamAM ATha adhyayanenuM varNana karyuM che. te mA prA che : zrI annakRta dazAMga sUtra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, akSobhAdivarNanam evam = anena prakAreNa-vakSyamANarItyetyarthaH, khalu nizcaye, zramaNena yAvat sampAptena aSTa adhyayanAni prajJaptAni-mokSa prAptena zramaNena bhagavatA mahAvIreNa dvitIyasminvarge'STAdhyayanAni prarUpitAni / tAni kAni ? ityAha-'taM jahA' ityAdinA / tadyathA-akSobhaH 1 sAgaraH 2 khalu samudro 3 himavAn 4 acalanAmA 5 ca / dharaNaH 6 ca pUraNo ' 7 pi ca abhicandra 8 zcaiva aSTamakaH iti / akSobhAdInyaSTau adhyayanAni santItyarthaH // mU0 1 // // mUlam // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaIe NayarIe vahI piyA dhAriNI mAyA jahA paDhamo vaggo tahA savve, aTTha ajjhayaNA, guNarayaNatavokamma, solasa vAsAiM pariyAo, settuMje mAsiyAe saMlehaNAe jAva siddhaa| evaM khallu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa doccassa vaggassa ayamahe paNNatte // sU. 2 // ___ 'teNaM kAleNaM' ityAdi / tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatyAM nagaryAm vRSNiH pitA dhAriNI mAtA yathA prathamo vargastathA sarvANyaSTAdhyayanAni / yathA prathamavarge gautamAdInyadhyayanAni tathaivAtrApi akSobhAdInyaSTA' jisa samaya arhata ariSTanemi vicarate the usa kAla usa samaya dvArakA nagarI meM andhakavRSNi nAmaka rAjA rAjya karate the| unakI dhAriNI nAmakI rAnI thii| unake akSobha, sAgara, samudra, himavAna, acala, dharaNa, pUraNa aura abhicandra nAmake ATha rAjakumAra the / sU0 1 // jaise prathama prathama varga meM gautamAdi adhyayana hai, usI taraha je samaye ahaMnta ariSTanemi vicaratA hatA te kAla te samaya dvArakAnagarImAM andhakavRSNi nAmaka rAjA rAjya karatA hatA. tene dhAriNe nAmaka reNa hatI. temane akSebha, sAgara, samudra, himAvAna, acala, dharaNa, pUraNa ane abhicandra nAme ATha zazumAra tA. (sU0 1) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre dhyayanAni vijJeyAni / guNaratnatapaHkarma, SoDaza varSANi paryAyaH-teSAM guNaratnatapaHkaraNaM, poDazavarSaparyantaM dIkSAparyAyazca, zatruJjaye mAsikyA saMlekhanayA yAvasiddhAH muktiM gatA ityarthaH / evaM khalu jambUH-evam anena pUrvoktamakAreNa he jambUH! zramaNena yAvat sampAptena aSTamasya aGgasya dvitIyasya vargasya aSTamAGgasambandhino dvitIyavargasyetyarthaH, ayamarthaH prajJaptaH akSobhAdyaSTA'dhyayanarUpo'rtho'bhihitaH // sU0 2 // iti zrIvizvavikhyAta-jagavallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-dhAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjamadatta 'jainazAstrAcArya'-padabhUSita-kolhApura rAjaguru-bAlabrahmacAri--jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-vativiracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM dvitIyo vargaH sNpuurnnH||2|| akSobhAdi ATha adhyayanoM ko bhI jAnanA caahiye| gautama Adi dasa kumAroM kI taraha inhoMne bhI guNaratna-nAmaka tapasyA kI; solahavarSa kI dIkSAparyAya pAlI, zatruJjaya parvata kA ArohaNa kiyA aura anta meM ye mAsika saMlekhanA karake mokSa padhAre / he jambU ! isa prakAra zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRtanAmaka AThaveM aGga ke dvitIya varga meM akSobhAdi ATha adhyayanoM kA pratipAdana kiyA hai // sU0 2 // // dvitIya varga kA hindI bhASAnuvAda samApta // temanA pitAnuM nAma vRSNi hatuM tathA mAtAnuM nAma dhAriNI. je prakAranuM prathama vargamAM gotamAdi adhyayana che teja prakAre akSAbhAdi ATha adhyayanene paNa jANavAM joIe. gautamAdi daza kumAranI peThe teoe paNa guNaratna nAme tapasyA karI, seLa varSa sudhI dIkSA paryAya pALe, zatruMjaya parvata para ArohaNa karyuM. tathA aMtamAM temaNe mAsika saMlekhanA karI ane mokSamAM padhAryA. he jabba ! A prakAre zramaNa bhagavAna mahAvIre antakRtanAmaka AThamAM aMganA bIjA vargamAM akSebhAdi ATha adhyayanuM pratipAdana karyuM che (sUga 2) bIjA vargane gujarAtI bhASAnuvAda samApta. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam atha tRtIyo vargaH atha dvitIyavargasamAptyanantaraM kramaprAptaM tRtIyavargamAha-'jai NaM' ityAdi / jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpattaNaM aTramassa aMgassa docassa vaggassa ayamaDhe paNNatte / taccassa NaM bhaMte ! vaggassa samaNeNaM jAva saMpattaNaM ke aTre paNNatte ? evaM khalu jaMbU! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTamassa aMgassa taccassa vaggassa aMtagaDadasANaM terasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA-aNIyasaseNe 1,aNaMtaseNe 2, ajiyaseNe 3, aNihayariU 4, devaseNe 5, sattuseNe 6, sAraNe 7, gae 8, sumuhe 9, dummuhe 10, kUvae 11, dArue 12, aNAdiTThI 13 / jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTramassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa terasaM ajjhayaNA paNNattA, taM jahA aNIyaseNe jAva annaadittttii| paDhamassa NaM bhaMte! ajjhayaNassa aMtagaDadasANaM samajeNaM jAva saMpatteNaM ke aTre paNNatte ? // 1 // // TIkA // 'jaiNaM bhaMte' ityAdi / yadi khalu he bhadanta ! zramaNena yAvatsampAptena-mokSaM gatena bhagavatA mahAvIreNa aSTamasya aGgasya dvitIyasya vargasya / atha tRtIya varga dvitIya varga ke bhAva jAnane ke bAda, tRtIya varga ke bhAva samajhane ke lie jambUsvAmI Arya sudharmAsvAmI se pUchate haiM 'jai NaM bhaMte' ityAdi / he bhadanta ! mokSako prApta zramaNa bhagavAna mahAvIra ne AThaveM aGga ke dUsare varga meM akSobhAdi ATha - trIjo varga bIjA varganA bhAva jANI lIdhA pachI, trIjA varganA bhAva jANavAnI icchAthI jammasvAmI Arya sudharmAsvAmIne pUche che: 'jai NaM bhaMte' tyAhi mahanta ! bhAkSane prati zramAya mAvAna mahAvIre AThamAM aMganA bIjA vargamAM akSobhAdi ATha adhyayanenuM varNana karyuM che. tyArapachI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 antakRtadazAGgasUtre ayamarthaH = akSobhAdyadhyayanarUpo'rthaH prajJaptaH pratipAditaH tRtIyasya khalu bhadanta ! vargasya zramaNena yAvat samprAptena ko'rthaH prajJaptaH ! evaM pRcchantaM jambUsvAminaM sudharmA svAmI kathayati - evam = vakSyamANaprakAreNa he jambUH ! zramaNena yAvatsamprAtena aSTamasyAGgasya tRtIyasya vargasya antakRtadazAnAM trayodaza adhyayanAni prajJaptAni, antakRtadazArUpA'STamAnasambandhitRtIyavarge'bhidheyatayA trayodazA'dhyayanAni pratipAditAnItyabhiprAyaH / tadyathA - aNIyasa senaH 1, anantasenaH 2, ajitasenaH 3, anihataripuH 4, devasenaH5, zatrusenaH 6, sAraNa:7, gajaH8, sumukhaH 9, durmukhaH 10, kUpakaH 11, dArukaH 12, anAdRSTiH 13, iti aNIyasa senAditrayodazAdhyayanAni tRtIyavargapratipAdyAni / tatra prathamAdhyayanasyArthaH kIdRza: ? ityAha ' jai NaM ' ityAdi / yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya adhyayanoM kA varNana kiyA hai / isake bAda unhoMne tRtIya varga meM kisa bhAvakA nirUpaNa kiyA hai ? isa prakAra jambUsvAmI ke pUchane para sudharmAsvAmI bole he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne tIsare varga meM teraha adhyayanoM kA varNana kiyA hai / ve isa prakAra hai: (1) aNIyasa sena, (2) anantasena, (3) ajitasena, (4) anihataripu, (5) devasena, (6) zatrusena, (7) sAraNa, (6) gaja, (9) sumukha, (10) durmukha, (11) kUpaka, (12) dAruka aura (13) anAdRSTi / he bhadanta ! isa tIsare varga meM bhagavAna mahAvIra ne anniitemaNe trIjA vargamAM kayA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che? A prakAre jammU svAmInA pUchavAthI sudharmAMsvAmI kheAlyA he jammU ! zramaNa bhagavAna mahAvIre trIjAvaCmAM tera adhyayanAnuM varNIna yu che, te yA prakAre che. (1) aNIyasa sena, (2) anantasena (3) ajitasena, (4) anihataripu, (5) devasena, (9) zatrusena, (7) sAraNa, (8) gaja, (Ga) sumukha, (10) durmukha, (11) kUpaka, (12) dAruka, tathA ( 13 ) anAdRSTi he bhadanta ! A trIjAvargamAM bhagavAna mahAvIra gaLIyasamena thI mAMDIne zrI antakRta dazAMga sUtra Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam antakRtadazAnAM tRtIyasya vargasya trayodaza adhyayanAni prajJaptAni, tadyathAaNIyasaseno yAvadanAdRSTiriti / prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvat saMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? // mU0 1 // // mUlam // evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhadilapure NAma Nayare hotthA, riddhasthimiyasamiddhe vpnno| tassa NaM bhadilapurassa nayarassa bahiyA uttarapurathime disIbhAe sirIvaNe NAmaM ujjANe hotthA, vaNNao0 jiyasattU raayaa| tattha NaM bhadilapure Nayare nAge NAmaM gAhAvaI hotthA, ar3e jAva aparibhUe / tassa NaM nAgassa gAhAvaissa sulasA NAmaM bhAriyA hotthA, sukumAlA jAva suruuvaa| tassa NaM nAgassa gAhAvaissa putte sulasAe bhAriyAe attae aNIyasaseNe NAmaM kumAre hotthaa| sukumAla jAva surUve paMcadhAIparikkhitte, taM jahA-khIradhAI, majaNadhAI, maMDaNadhAI, kIlAvaNadhAI, aNkdhaaii| jahA daDhapainne jAva girikaMdaramallINeva caMpagavarapAyave suhaM suheNaM parivaDi // suu02|| // TIkA // evaM khalu' ityAdi! evaM khalu jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye bhadilapuraM nAma nagaram AsIt, 'riddhasthimiyasamiddhe' RddhastimitasamRddhamRddham nabhaHsparzibahulapAsAdayuktaM bahulajanasaMkulaM ca, stimitam-svaparacakrayasasena se lekara anAdRSTi taka teraha adhyayanoM kA pratipAdana kiyA hai, to prathama adhyayana meM kisa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai // sU0 1 // he jambU ! usa kAla usa samaya meM bhaddilapura nAmakA nagara thA / vaha nagara uttama nagaroM ke sabhI guNoM se yukta thA / usa anAdara sudhI tera adhyayananuM pratipAdana karyuM che te prathama adhyayanamAM kayA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che? he ja ! te kAle te samaye bhakilapura nAme nagara hatuM. te nagara uttama nagaronA sarva guNothI yukta hatuM. te nagaramAM gaganacumbI uMcAM UMcAM vizALa bhavana zrI annakRta dazAMga sUtra Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre bhayarahitam , samRddham dhanadhAnyAdiparipUrNam, 'vaNNao' varNakA nagaravarNanamanyato'vaseyam / tasya khalu bhadilapurasya nagarasya bahiH 'uttarapuratthime disIbhAe' uttarapaurastye digbhAge IzAnakoNe zrIvanaM nAma udyAnamAsIt 'vaNNao' varNakaH-anyatroko vijJeyaH, jitazatrU rAjA-jitazatrunAmA rAjA bhadilapurA'dhipatirAsIt / tatra khalu bhadilapure nagare nAganAmA gAthApatirAsIt AbyodhanadhAnyAdiparipUrNaH yAvad aparibhUtaHbahujanairapi aparibhavanIya iti / tasya khalu nAgasya gAthApateH sulasA nAma bhAryA AsIt-sukumAra yAvat surUpA-sukumArapANipAdA yAvat surUpA = zobhanaM rUpaM yasyAH sA, sundarItyarthaH / tasya khalu nAgasya gAthApateH putraH sulasAyA bhAryAyA AtmajaH aNIyasasenanAmA kumAra AsIt / sukumAra yAvatsurUpaH, sukumAra yAvat-sukumArapANipAda:-sukumAraM pANipAdaM yasyAsau tathoktaH-komalakaranagara meM gaganacumbI U~ce U~ce vizAla bhavana the / vahA~ svacakra paracakra arthAt bhItarI aura bAharI zatruoM kA bhaya bilkula nahIM thA, tathA vaha dhanadhAnyAdi se sarvadA paripUrNa thaa| ___usa bhaddilapura nagara ke bAhara IzAnakoNa meM udyAna ke sabhI guNoM se paripUrNa zrIvana nAmakA udyAna thA / usa bhadilapura meM jitazatru nAmakA rAjA rAjya karatA thaa| usI bhadilapura meM nAga nAmakA eka dhanika gAthApati rahatA thaa| usakI patnI kA nAma sulasA thA jo atyanta surUpA thii| usa nAgagAthApati ko sulasA se eka aNIyasasena nAmakA putra utpanna huaa| usake hAtha-paira Adi aMga atyanta komala the| vaha atyanta sundara thaa| hatAM. tyAM svacakra paracakra arthAtu aMdara tathA bahAra zatruone bhaya bilakula naheto ane te dhanadhAnyAdithI sarvadA paripUrNa hatuM. te bhakilapura nagaranI bahAra izAnakezumAM udyAnanA sarva guNethI paripUrNa zrIvana nAme udyAna hatuM. te dilapura-nagaramAM jitazatru nAme rAjA rAjya karatA hatA te. bhalipuramAM nAga nAme eka dhanika gAthApati rahetA hatA. tenI patnInuM nAma sulasA hatuM. je bahuja surUpa hatI. te nAga gAthApatine sulasAthI eka mAyasena nAme putra utpanna thaye. jenAM hAthapaga Adi aMga atyaMta kemaLa hatAM. je atyaMta suMdara zrI antakRta dazAMga sUtra Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam caraNasamanvita ityarthaH / 'paMcadhAIparikkhitte' paJcadhAtrIparikSiptaH-paJcadhAtrIbhiH= paJcaprakArAbhirdhAtrIbhiH parikSipta pariveSTitaH-paripAlita iti yAvat / tadyathA, 'khIradhAI 1 maMjaNadhAI 2, maMDaNadhAI 3, kIlAvaNadhAI 4, aMkadhAI 5' kSIradhAtrI, majjanadhAtrI, maNDanadhAtrI, krIDanadhAtrI, angkdhaatrii| yathA dRDhapratijJA dRDhapatijJakumAravatsarvavRttAnto vijJeyaH, 'jAva' yAvat , 'girikaMdaramallINeca caMpagavarapAyave' girikandarAlIna iva campakavarapAdapaH-girikandare parvataguhAyAm 'allINaH' AlInaH sthitaH-girikandarAlInaH-parvataguhAyAM parirakSita ityarthaH, 'girikandaramallINa' ityatra makAra ArSatvAt , campakavarapAdapa iva-manoharacampakataruriva 'muhaM suheNaM parivaDDai' sukhaM sukhena parivardhate-sukhaM yathA syAttathA sukhenA'nAyAsena vRddhi prAmotItyarthaH // suu02|| // mUlam // tae NaM taM aNIyasakumAraM sAtiregaaTavAsajAyaM ammApiyaro kalAyariya jAva bhogasamatthe jAe yAvi hotthaa| tae NaM taM aNIyasaM kumAraM ummukkabAlabhAvaM jANettA ammApiyaro sarisayANaM sarisabayANaM sarisatayANaM sarisalAvaNNarUvajovaNaguNovaveyANaM sarisehito kulehito ANilliyANaM vattIsAe ibbhavarakaNNagANaM egadivase pANiM geNhAveti ||suu0 3 // // TIkA // 'tae gaM' ityAdi / tataH khalu 'taM aNIyasakumAraM sAtiregaaTThavAtathA vaha kSIradhAtrI, manjanadhAtrI, maNDanadhAtrI, krIDanadhAtrI aura aGkadhAtrI, ina pA~ca prakAra kI dhAimAtAoM se dRDhapratijJa kumAra ke samAna sarvadA pratipAlita hokara parvataguhA meM lIna manohara campaka latA ke samAna sukha se baDhane lagA // sU0 2 // usake bAda ATha varSa se kucha adhika umara huI taba usa hatA, tathA te kSIradhAtrI, majanadhAtrI, macchanadhAtrI, krIDanadhAtrI, ane aMkadhAtrI e pAMca prakAranI dhAImAtAethI daDhapratijJakumAranI peThe sarvadA pratipAlita thaI parvataguhAmAM lIna manahara caMpakalatAnI jema sukhathI vadhavA lAge ( sU0 2) tyArabAda ATha varSathI adhika umara thayA pachI te aNIyasena kumArane mAtA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sajAyaM ' tamaNIyasakumAraM sAtirekASTavarSajAtam, sahitAni sAtirekANi, tAni ca aSTavarSANi ca jAtaH prAptastam, kiMcidadhikASTavarSamityarthaH / ambApitarau = mAtApitarau, 'kalAyariya jAva bhogasamatthe jAe yAvi hotthA ' kalAcArya yAvad bhogasamartho jAtazvApi AsIt, yAvatpadAdayamabhiprAyo gRhyate--mAtApitarau kiMcidadhikASTavarSa tamaNIyasakumAraM kalAcAryasamIpe dvAsaptatikalA : zikSayituM preSitavantau / anantaraM samadhigatasakalakalazcAyaM kumAraH sAMsArika bhogasamarthazcAbhUt, tataH khalu, 'taM aNIyasaM kumAraM ummukkabAlabhAvaM' tamaNIyasaM kumAram unmuktabAlabhAvam, unmuktaH = parityakto bAlabhAvo = bAlyaM yenA'sau tam - parityaktavAlatvam, yauvane paridhRtapadamityarthaH, jJAtvA ambApitarau, 'sarisiyANaM sarisavvayANaM sarisatayANaM' sadRzInAM sadRzavayaskAnAm=avasthAdibhiH sadRzInAmityarthaH sadRzatvacAm = samAnatvacAvatInAm ' sarisalAvaNNarUvajovvaNaguNovaveyANaM ' sadRzalAvaNyarUpayauvanaguNopetAnAm sadRzA ye lAvaNyarUpayauvanaguNAstairupapetAstAsAm, lAvaNyaM kAntiH; rUpamAkRtiH, yauvanaM yuvAvasthA, guNAH sauzIlyAdayaH; etaiH samAnAnAmityarthaH sadRzebhyaH kulebhya AnItAnAm, 'vacIsAe ibhavarakaSNagANaM dvAtriMzata imyavarakanyakAnAm - imyAnAm = ibhyazreSThinAM varAH = zreSThA yAH kanyakAH aNIyasa senakumAra ko mAtApitA ne kalAcArya ke samIpa kalAoM kA adhyayana karane ke liye bhejaa| isake bAda vaha bAlaka sabhI kalAoM meM pAraMgata hogayA / aura yuvAvasthA ko pAyA / antakRtadazAsUtre atireko vRddhistena sAtirekASTavarSANi tAni usa aNIyasa sena kumAra ko yauvanAvasthA se yukta dekhakara mAtApitAne samAna vaya, samAna tvacA, aura samAna lAvaNya rUpa yauvana evaM suzIlatA Adi guNoM se yukta sadRza kuloM se lAyI pitAe kalAcAryanI pAse kalAnuM adhyayana karavA mATe mAkalyA. pachI te khALaka yuvAvasthA prApta karI badhI kaLAomAM pAraMgata thayA. te aNIyasenakumArane yuvAvasthAthI yukta joine mAtApitAe samAnavaya, samAnatvacA, samAna lAvaNya, rUpa, yauvana evaM suzIlatA Adi guNAthI yukta zrI antakRta dazAMga sUtra Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam putryastAsAm 'egadivase' ekadivase ekasmin divase pANiM grAhayato= vivAhaM kArayata ityarthaH / / mU0 3 // vivAhAnantaramaNIyasakumArasya mokSAvadhicaritaM varNyate / // mUlam // tae NaM se nAge gAhAvaI aNIyasassa kumArassa imaM eyArUvaM pIidANaM dalayai, taMjahA-battIsaM hiraNNakADIo jahA mahabbalassa jAva uppiM pAsAyavaragae phuTTamANehi muiMgamathaehiM bhogabhogAiM bhuMjamANe viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA ariTranemI jAva samosaDhe, sirivaNe ujANe ahApaDirUvaM uggaraM jAva viharai / parisA nniggyaa| tae NaM tassa aNIyasassa kumArassa mahayA jaNasadaM, jaha goyame tahA, navaraM sAmAiyamAiyAiM codasa puvAiM ahijai, vIsaM vAsAiM pariyAo, sesaM taheva jAva settuMje pavae mAsiyAe saMlehaNAe jAva siddhe / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamasya aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa paDhamassa ajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte // sU0 4 // // TIkA // 'tae NaM ityAdi / tataH khalu sa nAganAmA gAthApatiH aNIyasAya kumArAya, 'imaM eyArUvaM pIidANaM dalayai' idametadrUpaM prItidAnaM dadAtiida-puro vakSyamANam, etadrUpam etatsvarUpam vakSyamANasaMkhyakaM bhItidAnaM= huI ibhya zreSThiyoM (seThoM) kI vivAha yogya battIsa kanyAoM ke sAtha eka dina meM usakA vivAha kara diyA // sU0 3 // vivAha ke bAda nAgagAthApatine sonA cAdI Adi kA battIsa karoDa aNIyasasena kumAra ke liye prItidAna diyA, jaise evAMja kuLamAMthI lAvelI Ibhya zreSThio (zeThe)nI vivAhagya batrIsa kanyAonI sAthe eka ja divasamAM tenAM lagna karI dIdhAM. (sU) 3) - vivAha pachI nAga gAthApatie sonuM maNimukuTa AdithI yukta batrIsa batrIsa karoDanuM aNIyasasenakumArane mATe prItidAna ApyuM, jema mahAbalane mATe tenA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre vivAhopalakSitaharSadAnaM dadAti / tadeva varNayati-tadyathA 'battIsaM hiraNyakoDIo' dvAtriMzataM hiraNyakoTI: dvAtriMzatkoTiparimitAH rAjatamudrA ityarthaH / 'jahA mahabbalasya jAva uppiM pAsAyavaragae' yathA mahAbalAya yAvadupari prAsAdavaragataH, yathA mahAbalAya tatpitA hiraNyasuvarNaprabhRtInAmaSTASTakoTIrdadau tathaiva nAgagAthApatirapi aNIyasakumArAya hiraNyAdInAM dvAtriMzad dvAtriMzat koTIdedo / yathA mahAbalasya uparimAsAdavaragatasaMbandhivRttAntastathaivANIyasakumArasyApi / idaM sarvaM yAvatpadasaMgrAhyam / punaH 'phuTTamANehiM muiMgamatthaehi' sphuTadbhirmRdaGgamastakaH tADyamAnairmRdaGgAgrabhAgaiH-anavaratagItavAdyasamArohavazena dhvanadbhirmRdaGgairupalakSitAn 'bhogabhogAI' bhogabhogAnpracurabhogAnityarthaH, bhuJjAnaH viharati Aste ityarthaH / tasmin kAle tasmin samaye, ahen ariSTanemiryAvat samavastaH smaagtH| zrIvane udyAne 'ahApaDirUvaM' yathApratirUpam-yathA kalpam / 'uggahaM' avagraham vasaterAjJAmavagRhya yAvat viharati / 'parisA NiggayA' pariSanirgatA-dharmakayAM zrotuM svasvagRhAniHsRtA / tataH khalu tasya aNIyasasya kumArasya 'mahayA jaNasaI' mahAjanazabdam-janasamudAyakolAhalam ityAdi, 'jahA goyame tahA' mahAbala ke liye unake pitAne diyA / aura mahAbala kI taraha aNIyasasenakumAra bhI UparI mahala meM nirantara bajate hue mRdaGgoM ke dvArA pUrvapuNya-upArjita manuSyasambandhi bhoga bhogate hue vicaratA thaa| usa kAla usa samaya meM arhata ariSTanemi bhadilapura ke zrIvana nAmaka udyAna meM padhAre / vahA~ zAstroktavidhi se avagraha lekara vicarane lge| janasamudAyarUpa pariSad dharma kathA sunane ke lie apane ghara se nikalI / aNIyasasena kumAra bhI, manuSyoM ke mahAna pitAe ApyuM hatuM. aNIyasa senakumAra paNa mahAbalanI peThe mahelanA upalA bhAgamAM hamezAM bajatAM rahetAM mRdaMga dvArA pUrva puNya-upArjita manuSyasaMbaMdhI bhega bhegavate rahetA hatA. te kAla te samaye ahaMta ariSTanemi bhadilapuranA zrIvana nAmanA udyAnamAM padhAryA. tyAM zAstroktavidhithI avagraha laIne vicAravA lAgyA. janasamudAyarUpa pariSadu dharmakathA sAMbhaLavA pitApitAnA gherathI nIkaLI. aNIyasenakumAra paNa manuSyane mATe kelAhala sAMbhaLIne gautamakumAranI peThe gherathI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, aNIyasasenavarNanam yathA gautamastathA yathA gautamo mahAjanazabdaM zrutvA bhagavatsamIpametya dharma zrutvA'nagAro jAtastathA'NIyasakumAro'pi / 'navaraM' vizeSastu, gautamamuninA sAmAyikAdInyekAdazAGgAni samadhItAni, tasya dIkSAparyAyo dvAdazavarSANi aNIyasasenakumArastu sAmAyikAdIni caturdaza pUrvANi adhIte, viMzativarSANi paryAyaH viMzativarSaparyantadIkSAparyAyaH, zeSam tathaiva yAvacchatruJjaye parvate mAsikyA saMlekhanayA yAvatsiddhaH-mAsikyA mAsAvadhikayA, saMlekhanayA anazanarUpayA yAvat siddhaH-muktiM gataH / evaM khalu he jambUH ! zramaNena yAvat mokSaM sammAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyasya vargasya prathamasya adhyayanasya ayamarthaH prajJapta: aNIyasakumArasya mokSarUpo'rthaH pratipAditaH // mU0 4 // kalarava sunakara gautama kumAra ke samAna ghara se nikala bhagavAn ke pAsa jAkara dharma sunane ke bAda anagAra hogaye / vizeSa kevala itanA hai inhoMne sAmAyika Adi caudaha pUrvokA adhyayana kiyA aura bIsa varSa dIkSAparyAya pAlI / usake bAda zatruJjaya parvata kA ArohaNa kara, mAsika saMlekhanA ke dvArA mokSa ko prApta hue| bAkI caritra gautama ke hI samAna hai / bheda itanA hI hai ki gautama anagAra sAmAyika Adi gyAraha aGga paDhe aura bAraha varSa saMyama paale| he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRtadazA-nAmaka AThaveM aGga ke tRtIya varga ke prathama adhyayana meM aNIyasasena kumAra ke mokSarUpa artha kA ukta prakAra se varNana kiyA hai // sU0 4 // nIkaLI bhagavAnanI pAse jaI dharma sAMbhaLyA ane pachI anagAra thaI gayA. vizeSa mAtra eTaluM che--ke gautama anagAra sAmAyika Adi agIAra aMga bhaNyA tathA bAra varSa saMyama pALe, temaNe sAmAyika Adi cauda pUrvenuM adhyayana karyuM ane vIsa varSa sudhI dIkSA paryAya pALe. tyAra pachI zatruMjaya parvatanuM ArehaNa karyuM. mAsika saMlekhanA dvArA mokSane prApta thayA. A badhuM caritra gautamanAja jevuM che. he ja ! zravaNa bhagavAna mahAvIre annakRtadazA nAmanA AThamAM aMganA tRtIyavarga saMbaMdhI prathama adhyayanamAM aNIya senakumAranA nekSarUpa arthanuM ukata varNana yu che. (sU0 4) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 antakRtadazAGgasUtre // mUlam // jahA aNIyase, evaM sesA vi aNaMtaseNe ajiyaseNe aNihayariU devaseNe sattuseNe cha ajjhayaNA ekagamA, battIsAo dAo, vIsaM vAsAiM pariyAo, coisa puvAiM ahijaMti, settuMje jAva siddhA / chaTumajjhayaNaM samattaM // sU0 5 // // TIkA // 'jahA aNIyase' ityAdi / evaM yathA aNIyasaH yathA pUrvoktarUpamaNIyasakumArAdhyanam evaM zeSANyapi anantasenA - 'jitasenA- 'nihataripu-devasena- zatrusena-nAmakAni adhyayanAni santi, etAnI SaDadhyayanAni ekagamAni-ekA samAno gamaH= pATho yeSAM tAni-samAnapAThAnItyarthaH; eteSAM sarveSAmapi mAtApitRcAritrAdivarNanaM samAnam / 'battIsAo dAo' dvAtriMzad dAyaH dvaatriNshtsNkhykyautukmityrthH| viMzativarSANi paryAyaH, caturdaza pUrvANi adhIyate, 'settuMje jAva siddhA' zatruJjaye yAvat siddhAH 'chaThaM ajjhayaNaM samattaM' SaSThamadhyayanaM samAptam-aNIyasakumAramArabhya zatrusenaparyantaM SaDadhyayanAni jAtAni // bhU0 5 // jaisA aNIyasasena kumAra kA adhyayana hai, usI prakAra anantasena, ajitasena anihataripu, devasena, zatrusena nAmaka adhyayanoM ko jAnane cAhiye / ye chahoM adhyayana samAnapAThavAle haiN| inake mAtApitA eka hI the| battIsa 2 rajatakoTi, suvarNakoTi tathA battIsa 2 maNimukuTa Adi vivAha ke upalakSa meM ina logoM ko milA / bIsa barasa dIkSAparyAya pAlI / caudaha pUrvokA adhyayana kiyA / zatruJjaya parvata para ArohaNa kara mAsika jevuM aNIya senakumAranuM adhyayana che tevA ja prakAranAM anantasena, ajitasena, anihAripu, devasena, zatrusena-nAmanAM adhyayananuM varNana jANI levuM joIe. A chae adhyayana eka sarakhA pAThavALAM che. temanAM mAtApitA ekaja hatA. batrIsa batrIsa karoDa nAM tathA battIsa 2 maNimukuTa Adi vivAhanA upalakSamAM A lekene maLyA. vIsa varasa dakSA paryAya pALe. cauda pUrvenuM adhyayana karyuM. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, anantasenAdInAM sAraNasya ca varNanam 45 // mUlam // jai NaM bhaMte ! ukkheo sattamassa / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vAravaIe jahA paDhame, navaraM vasudeve rAyA, dhAriNI devI, sIho sumiNe, sAraNe kumAre, paNNAsao dAo, codasa puvAiM, vIsaM vAsAiM pariyAo, sesaM jahA goyamassa jAva settaMjae siddhe / sattamaM ajjhayaNaM samattaM // sU0 6 // // TIkA // 'jai NaM bhaMte' ityAdi / 'yadi khalu bhadanta' ityAdiH 'ukkheo sattamassa'utkSepakA pArambhavAkyaM saptamasya saptamasyAdhyayanasya vijJeyaH / tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatyAM nagaryAm , 'jahA paDhame' yathA prathame= yathA prathame varge dvArAvatIvarNanaM tathaivAtrApi jJAtavyam / 'navaraM' vizeSastu, vasadevo rAjA dhAriNI devI-dhAriNI nAma vasudevasya rAjJI AsIta, tayA siMhaH svapne dRSTaH / 'sAraNe kumAre' sAraNaH kumAraH dhAriNyA devyAH sAraNo saMlekhanA ke dvArA siddha hue cha adhyayana pUre hue // sU0 5 // _ 'jaha NaM bhaMte' ityAdi sAtaveM adhyayana kA prArambha vAkya hai / arthAt jaise pUrva adhyayanoM meM jambUne jisa krama se prazna kiyA thA aura Arya sudharmA ne jisa prakAra jambU se kahA thA, usI prakAra isa adhyayana ke AdimeM samajhanA cAhiye / he jambU ! usa kAla usa samaya dvArakA nagarI meM vasudeva nAma ke rAjA the, dhAriNI nAmakI rAnI thii| usane eka samaya svapna meM siMha ko dekhaa| use eka putra utpanna huaa| jisakA nAma 'sAraNakumAra' rakhA gayA / sAraNakumAra ne bahattara kalAoMkA zatruMjaya parvata para ArohaNa karI mAsika saMlekhanAdvArA siddha thayA. cha adhyayana pUrA thayAM. (sU0 5) 'jANaM bhaMte' yA sAtamA adhyayananu prAramavAya che. arthAt rema pUrva adhyayanamAM ja--e je kramathI prazna karyA hatA tathA Arya sudharmAsvAmIe je prakAre jakhUne kahyuM hatuM te prakAreja A adhyayananA AdimAM samajavuM joIe. te kAle te samaye dvArakA nagarImAM vasudeva nAme rAjA rahetA hatA. dhAriNI nAme temanI eka rANI hatI. teNe eka vakhata svapnamAM siMhane che. tene eka putra utpanna yo, menu nAma 'sAraNa kumAra' bhyu. sA29 mAre mAMtara 4AmArnu zrI annakRta dazAMga sUtra Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ truJjaye sila, zeSaM yathA gaura caturdazapUrvANAlo ' paJcazatko antakRtadazAGgasUtre nAma kumAro jAtaH, tasya pANigrahaNe, 'paNNAsao dAo' paJcazatko dAyaH / 'codasa puvvAI'caturdaza pUrvANi, caturdazapUrvANAmadhyayanamityarthaH, viMzativarSANi paryAyaH, zeSaM yathA gautamasya yAvat varNanaM tathaiva sAraNakumArasyApi, zatruJjaye siddhaH / iti saptamamadhyayanam // sU0 6 // // mUlam // jai NaM bhaMte ! ukkhevao attrmss| evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaIe nayarIe jahA paDhame jAva arahA ariTanemI sAmI smosddhe| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahao ariTranemissa aMtevAsI cha aNagArA bhAyaro sahoyarA hotthaa| sarisayA sarisattayA sarisavayA nIluppala-gavala-guliya-ayasikusuma-ppagAsA sirivacchaMkiyavacchA kusumakuMDalabhadAlayA nalakUvarasamANA / tae NaM te cha aNagArA jaM ceva divasaM muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaiyA taM ceva divasa arahaM arihanemi vaMdaMti NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsIadhyayana kiyA / aura taruNAvasthA Ane para mAtApitA ne unakA vivAha kiyA / pacAsa 2 taraha kA daheja milA / bhagavAna ariSTanemi kA upadeza sunakara sAraNakumAra anagAra hogye| unhoMne caudaha pUrvo kA adhyayana kiyA aura bIsa barasa dIkSAparyAya pAlI / antameM gautama ke sadRza zatruJjaya parvata para ArohaNa kara mAsika saMlekhanA ke dvArA sAraNakumAra bhI siddha hue| yaha sAtamA adhyayana pUrA huvA // 6 // adhyayana karyuM ane taruNAvasthA prApta thatAM tenA mAtApitAe tenuM lagna karI dIdhuM. pacAsa pacAsa prakAranA daheja tene vivAhamAM maLyA. bhagavAna ariSTanemine upadeza sAMbhaLI te anagAra thaI gayA. temaNe cauda pUrvanuM adhyayana karyuM tathA vIsa varasa dikSA paryAya pALe. aMtamAM gautamanI peThe zatruMjaya parvata upara ArohaNa karI mAsika somanA! sArabhA2 54 sikha thayA. sAtabhu madhyayana 53 thayu. (sU0 6) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikumudacandrikA TIkA, paDanagAravarNanama icchAmo NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuSNAyA samANA jAvajIvAe chuTTachaTTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANA viharitae / ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdhaM kareha / tae NaM te cha aNagArA ariTTanemiNA abbhaNuNNAyA samANA jAva - jIvAe chaTTachaTTeNaM jAva vihareMti // sU0 7 // // TIkA // ' jai NaM bhaMte ' iti / 'yadi khalu bhadanta !' utkSepako'STamasya = aSTamasya adhyayanasya prArambhavAkyamasti / evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatyAM nagayI yathA prathame yAvat arhan ariSTanemiH bhagavAn yathA prathame varge dvArAvatyAM samavasRtaH varNanam, tathaivAtrApi / 'samosaDhe' samavasRtaH = dharmadezanArthaM samAgataH / tasmin kAle tasmin samaye arhato'riSTanemeH antevAsinaH SaDanagArA bhrAtaraH sahodarAH = ekamAtRjAtAH Asan / ' sarisayA saritayA sarisavvayA' sadRzakAH sadRktvacaH sadRzavayaskAHsadRzakAH= samAnAkArAH, sahaktvacaH - sadRzI tvag yeSAM te, samAnakAntaya ityarthaH / sadRzavayaskAH - sadRzaM = samAnaM vayo yeSAM te samAnavayaskAH, AkAreNa saundaryeNa vayasA ca te SaDapi bhrAtaraH samAnA ityarthaH / ' nIluppalagavalaguliya 47 AThaveM adhyayana kA bhI prArambha vAkya 'jai NaM bhaMte' ityAdi hai / isakA abhiprAya pUrvokta jAnanA cAhiye / he jambU ! usa kAla usa samaya meM dvArAvatI nAmakI nagarI thI / vahA~ ata ariSTanemi bhagavAn padhAre / varNana prathama varga ke samAna jAnanA cAhiye / usa kAla usa samaya meM eka mAtA se janme hue cha sage bhAI arhata ariSTanemi ke antevAsI (ziSya) hue / ye sabhI samAna AkAravAle aura samAnarUpa tathA samAnavayavAle the / AImA adhyayananuM yazu AraMbha vAya 'jai NaM bhante chatyAhi che. tenA abhiprAya pUrvAMkata prakAre jANavA joie. he jammU ! te kAla te samaye dvArAvatI nAme eka nagarI hatI. tyAM ata ariSTanemi svAmI dharmapadeza karavA mATe AvyA. tenuM varNana prathama vanA jevuM samajavuM joie. te kAla te samaye cha sagAbhAI arhata ariSTaneminA antavAsI (ziSya) thayA, te jJAna, sauMdarya tathA vayamAM samAna hutA, temanI zarIrAnti, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 antakRtadazAGgasUtre ayasikusumappagAsA' nIlotpalagavalagulikAtasIkusumaprakAzAH-nIlotpalaM nIlakamalam , gavalaM-mahiSazRGgAntarvatti nIladravyam, gulikA raGgavizeSaH, atasIkusumam atasIpuSpam-'alasI' iti bhASApasiddham, eteSAM prakAza iva prakAzaH kAntiryeSAM te tathA, nIlavarNA ityarthaH / 'sirivacchaMkiyavacchA' zrIvatsAGkitavakSasa:-zrIvatso-mahApuruSANAM vakSaHsthacihnavizeSaH; tena aGkitaM vakSa-uro yeSAM te-zrIvatsayuktavakSasthalakAH, 'kusumakuMDalabhaddAlayA' kusumakuNDalabhadrAlakAH-kusumavatkomalAH kuNDalavadvartulA AkuzcitatvAd bhadrAH zobhanA alakAH kezA yeSAM te tathA, 'nalakUbarasamANA' nalakUbarasamAnA saundaryalAvaNyAdibhirguNairnalakUbarasadRzA ityarthaH / tataH khalu te SaDanagArA yasminneva divase dravyataH kezalucanAt, bhAvataH kaSAyApanayanayAt , muNDAH bhUtvA agArAd-gRhAd anagAritAm anagArabhAvaM pravanitA:= prAptAH, tasminneva divase arhantamariSTanemi, vandante namasyanti, vanditvA namasyitvA evaM vakSyamANamakAreNa avadan-icchAmaH khalu bhadanta ! yuSmAbhiH abhyanujJAtAH AjJApitAH santaH yAvajjIvam jIvanaparyantamityarthaH, 'STachaTeNaM inakI zarIrakAnti nIlakamala tathA bhaiMsa ke soMga ke Antarika bhAga athavA gulI ke raMga ke samAna evaM alasI ke phUla ke samAna nIle raMgavAlI thI, aura inakA vakSasthala zrIvatsanAmaka cihnavizeSa se aGkita thA / phUloM ke samAna komala aura kuNDala ke samAna ghUme hue dhuMgharAle inake bAla bahuta sundara lagate the / saundaryAdi guNoM se ye nalakUbara ke samAna the / ve chahoM anagAra jisa dina dIkSita hue usI dina ve bhagavAna ko vandana-namaskAra karake isa prakAra bole he bhadanta ! hama loga Apase AjJA prApta kara jAvajIva nIlakamala tathA bheMsanA zIMgaDAnA Antarika bhAga athavA gaLInA raMganA jevI, evI aLasInAM phUlanA jevI hatI, tathA temanuM vakSasthala zrIvatsanAmanA civizeSathI aMkita hatuM. phUlenA jevA kemaLa ane kuMDaLanA jema goLa ghuMcaLAM vaLelA temanA vALa bahu suMdara dekhAtA hatA. sauMdaryAdi guNethI te naLakRbaranA jevA hatA. te chae anagAra je divase dIkSA lIdhI teja divase temaNe bhagavAnane vaMdana namaskAra karIne mA 52 hyu. he bhadanta ! ame leke ApanI AjJA maLatAM jAvajIva (jIvanaparyanta) nira zrI antakRta dazAMga sUtra Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, paDanagAravarNanam 49 aNikkhiNaM tavokammeNaM' SaSThaSaSThena anikSiptena tapaH karmaNA - anikSiptena= aparityaktena - nirantareNa tapaHkarmaNA = tapasyayetyarthaH AtmAnaM bhAvayantaH= vAsayanto vihartum / bhagavAnAha - yathAsukhaM hedevAnumiyAH ! - yathA yuSmAkamAtmavalaM zarIrabalaM ca tathA kurutetyarthaH / ' mA paDibaMdhaM kareha ' mA pratibandhaM kuruta - tapaH pratighAtarUpaM mamAdaM mA kurutetyarthaH / ' tae NaM te cha aNagArA' tataH khalu te SaDanagArA : 'arinemiNA anbhaNuNNAyA samANA jAvajjIvAe chuTTachaTTaNaM jAva viharaMti' ariSTaneminA abhyanujJAtAH santaH yAvajjIvaM SaSThaSaSThena yAvad viharanti = SaSThaSaSTharUpa nirantaratapasA'tmAnaM bhAvayanto vicarantItyarthaH // sU0 7 // , // mUlam // tae NaM te cha aNagArA aNNayA kayAI chaTukkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe porisIe sajjhAyaM kareMti, jahA goyamasAmI, jAva icchAmo NaM bhaMte ! chaTukkhamaNassa pAraNAe tumbhehiM abbhaNunnAyA samANA tihi saMghADaehiM bAravaIe nayarIe jAva attie / ahAsuhaM devANuppiyA ! tae NaM cha aNagArA arayA ariTTanemiNA abbhaNuNNAyA samANA ( jIvanaparyanta) nirantara SaSTha- SaSTharUpa tapasyA ke dvArA apanI AtmA ko bhAvita karate hue vicarane kI icchA karate haiM / aisA sunakara bhagavAn ne una anagAroM se kahA- he devAnupriyoM ! apane bala parAkrama ke anusAra jaisA sukha ho vaisA karo, aura pramAda choddo| isake bAda ve chahoM anagAra arhata ariSTanemi se AjJA pAkara jAvajIva SaSTha- SaSTha tapa dvArA apanI AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lage // sU0 7 // ntara SaSThe-SasrUpa(chaDe chaDe) tapasyA dvArA amArA peAtAnA AtmAne bhAvita karatA karatA vicaravAnI icchA karIe chIe. evuM sAMbhaLIne bhagavAne te anAgAzane kahyuM-he devAnupriyA ! tamArAM khala parAkrama anusAra jema sukha thAya tema kazuM, ane pramAda cheDA. tyAra pachI te chae anagAra a`ta ariSTaneminI AjJA lai jAvajIva SaSTha-SaSTha tapadvArA peAtAnA AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA. (sU. 7) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 50 antakRtadazAGgasUtre arahaM ariTTanemi vaMdaMti NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA arahao ariTranemissa aMtiyAo sahassaMbavaNAo ujANAo paDiNikkhamaMti, paDiNikkhamittA tihiM saMghADaehiM aturiyaM jAva aDaMti // sU0 8 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM te cha aNagArA' tataH khalu te paDanagArAH 'aNNayA kayAI' anyadA kadAcit 'chaTThakkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe porisIe' SaSThakSapaNapAraNAyAM prathamAyAM pauruSyAm-prathame prahare 'sajjhAyaM' svAdhyAyaM 'kareMti' kurvanti, 'jahA goyamasAmI jAva' yathA gautamasvAmI yAvat-gautamasvAmivad bhagavatsamIpamAgatya pRcchanti-'icchAmo NaM bhaMte ! chaTTakkhamaNassa pAraNAe' icchAmaH khalu bhadanta ! SaSThakSapaNasya pAraNAyAm 'tubbhehiM abbhaNuNNAyA samANA' yuSmAbhirabhyanujJAtAH santaH 'vihiM saMghADaehiM' tribhiH saMghATakaiH bhAgatrayeNa saMvibhajyetyarthaH, 'bAravaIe nayarIe jAva aDittae' dvArAvatyAM nagaryAm yAvat munikalpAnusAreNa sAmudAnikabhikSArtham aTitum= gantumityarthaH / bhavadanujJAtA vayaM dvau dvau militvA saMghATakatrayeNa dvArAvatyAM pAraNArthamazanAdigrahaNAya gantumicchAma iti bhAvaH / bhagavAnAha-' ahAmuhaM devANuppiyA !' yathAsukhaM he devAnupriyAH ! / 'tae NaM te cha aNagArA arahayA tadanantara eka samaya chaTha (bele) ke pAraNemeM una chahoM anagAroM ne prathama prahara meM svAdhyAya kiyA aura usake bAda gautama svAmI ke samAna bhagavAn ke pAsa Akara savinaya bole-he bhadanta ! ApakI AjJA pAkara tIna saMghATakoM (saMghADoM) meM vibhakta ho muniyoM ke kalpAnusAra sAmudAnika bhikSA ke liye hamaloga dvArakA meM jAnekI icchA karate haiN| una chahoM anagAroM kI aisI prArthanA sunakara bhagavAnane kahA-he devAnupriyoM ! tyAra pachI eka samaya chaThanA pAraNAmAM te chae anagAroe prathama praharamAM svAdhyAya karI gautamasvAmInI peThe bhagavAnanI pAse AvyA ane savinaya kahyuM ke-he bhadanta ! ApanI AjJA laI traNa saMghATakamAM vibhakata thaI munione kalpAnusAra sAmudAnika bhikSA mATe ame dvArakAmAM javAnI IcchA karIe chIe. te chae anagArAnI evI prArthanA sAMbhaLI bhagavAne kahyuM - he zrI annakRta dazAMga sUtra Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, SaDanagAravarNanam ariTTanemiNA abhaNuNNAyA samANA' tataH khalu te SaDanagArAH arhatA ariSTaneminA abhyanujJAtAH santaH 'arahaM arihanemi vaMdaMti NamaMsaMti' arhantam ariSTanemi vandante namasyanti, 'baMdittA NamaMsittA arahao arihanemissa' vanditvA namasyitvA arhato'riSTanemeH 'aMtiyAo' antikAta-samIpAt 'sahassaMbavaNAo ujANAo' sahasrAmravanAt-sahasrAmravananAmakAt udyAnAt 'paDiNikkhamaMti' pratiniSkrAmyanti-nissaranti, 'paDiNikkhamittA' pratiniSkramya 'tihiM saMghADaehiM' tribhiH saMghATakaiH, 'aturiyaM jAva' atvaritaM yAvat-atvarita tvarArahitam , yAvat acapalamasaMbhrAntam ; atvaritaM-jhaTiti pAraNaM kartavyamiti tvarArahitam , acapalaM caraNavyApAre, asambhrAntaM lAbhAlAbhacintAyAm evaMvidhaM yathAsyAttathA 'aDaMti' aTanti-hiNDanti // sU 0 8 // // mUlam // tattha NaM ege saMghADae bAravaIe NayarIe uccanIyamajjhimAiM kulAiM gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDamANe aDamANe vasudevassa raNo devaie devIe gihe annuppvihe| tae NaM sA devaI devI te aNagAre ejamANe pAsittA haTTatuTTha jAva hiyayA AsaNAo abbhuTTei, abbhuTTittA sattaTupayAiM aNugacchai, aNugacchittA tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM jaisA sukha ho, vaisA karo / bhagavAn ariSTanemi se isa prakAra AjJA pAne ke bAda una anagAroM ne vandana-namaskAra kiyaa| bAda meM ve muni sahasrAmravana ke bAhara nikale aura tIna saMghADe banAkara atvarita gati, capalatArahita evaM lAbhAlAbha cintA meM asambhrAntipUrvaka-udvegarahita bhikSA ke liye gaye // sU0 8 // devAnupriye! jema sukha thAya tema karo. bhagavAna ariSTanemi pAsethI e prakAre AjJA meLavIne te anagAree vandana namaskAra karI sahassAmravanathI bahAra nIkaLyA, ane traNa saMghADA banAvIne atvarita gati (pAraNuM jaladI thAya evI tvarArahita) capalatArahita (ayatanAthI cAlavuM te capalatA kahevAya), lAbhAlAbhanI ciMtAmAM asaMbhrAntipUrvaka (bhikSA malaze ke nahi, agara malaze te kayAre malaze evA vicAra hita) bhikSAne bhATe viya2vA yA. (sU0 8) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre karei, karittA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva bhattaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIhakesarANAM moyagANAM thAlaM bharei, bharittA te aNagAre paDilAbhei, paDilAbhittA vaMdaiNamaMsai, vaMdittA NamaMsittA paDi visjjeisuu09|| // TIkA // 'tattha NaM' ityAdi / 'tattha NaM' tatra khalu 'ege saMghADae' ekaH saMghATako-munidvayarUpaH, 'bAravaIe NayarIe' dvArAvatyAM nagaryAm 'uccanIyamajjhimAI kulAI uccanIcamadhyamAni kulAni 'gharasamudANassa' gRhasamudAnasya anekagRhANAM 'bhikkhAyariyAe' bhikSAcaryAyai-bhikSAgrahaNAya 'aDamANe' aTan 'vasudevassa raNNo devaIe devIe gihe aNuppaviDhe ' vasudevasya rAjJo devakyA devyA gRhe anupaviSTaH / 'tae NaM sA devaI devI' tataH khalu sA devakI devI 'te' tau dvau ' aNagAre ejamANe pAsittA' anagArau ejamAnau Agacchantau 'pAsittA' dRSTvA ' haTatuTa jAva hiyayA' hRSTatuSTa yAvaddayA, yAvatpadena 'inuTacittamANaMdiyA pIimaNA paramasomaNassiyA harisavasavisappamANahiyayA' ityAdi saMgrAhyam / 'haTThatudvacittamANaMdiyA' hRSTatuSTacittAnanditA-hRSTaM-harSitam anagArayorAkasmikAgamanena atIva pramuditamityarthaH, tuSTaM=saMtuSTam-dhanyA'haM madgRhe' unameM do muniyoM kA saMghADA dvArakA nagarI ke uccanIcamadhyama kuloM meM gRhasAmudAnika bhikSAke liye ghUmatA huA rAjA vasudeva aura rAnI devakI ke ghara pahuMcA / usa saMghADe (una donoM muniyoM) ko apane yahA~ Ate hue dekhakara devakI mahArAnI Asana se uThI aura sAta ATha paga unake sAmane gaI / una donoM anagAroM ke Akasmika Agamana se harSita huI - temAM be muniono eka saMghADe dvArakA nagarInA uccanIcamadhyama kuLamAM gRhasAmudAnika bhikSA mATe pharate pharate rAjA vasudeva tathA 2ANa devakIne ghera pahoMcyA. te saMghADA (te be munio) ne pitAne tyAM AvatA joI devakI mahArANI AsanathI uThayA ane sAta ATha DagalAM temanI sAme gayA. te beu anagAranA akasmAta AgamanathI harSita thaI manamAM bolyA - dhanya chuM ke zrI antakRta dazAMga sUtra Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, SaDanagAravarNanam nagArAvAgatAviti kRtakRtyam; hRSTaM ca tuSTaM ca yacittaM tenAnanditA, 'pIimaNA' prItimanAH-prItistRptiH uttamavastumAptirUpA, sA manasi yasyAH sA prItimanAH-tRptacittetyarthaH, 'paramasomaNassiyA' paramasaumanasyitA-sAtizayapramodabhAvasaMpannetyarthaH, 'harisavasavisappamANahiyayA' harSavazavisarpaddhadayAharSavazAd visarphat prasarad hRdayaM yasyAH sA-harSAtizayamavarddhamAnamanAH, mahApuruSANAmAkasmikAgamanena pUrNacandrodayena sAgaravat pramodAtizayena devakIhRdayapadmaM praphullitaM jAtamiti bhAvaH; 'AsaNAo abbhuTei ' AsanAdabhyuttiSThati AsanaM parityajyAbhyutthAnaM karotItyarthaH, 'abbhuTTittA sattaTThapayAiM aNugacchai' abhyutthAya saptASTapadAni anugacchati-munisaMmukhaM yAti, 'aNugacchittA tikkhutto' anugamya vikRtvaH 'AyAhiNapayAhiNaM karei' AdakSiNapradakSiNaM karoti, 'karittA baMdai NamaMsai' kRtvA vandate namasyati, vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'jeNeva bhattaghare teNeva uvAgacchai' yatraiva bhaktagRhaM tatraivopAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya, 'sIhakesarANaM moyagANaM' siMhakesarANAM modakAnAm , caturazItiviziSTavastuvinirmitA modakAH siMhakesaramodakA ucynte| 'thAlaM bharei' sthAlaM bharati, 'bharittA te aNagAre paDilAbhei' bhRtvA tau anagArau pratilambhayati dadAti, 'paDilAbhittA' patilambhya 'vaMdai NamaMsai' vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'paDivisajjei' prativisarjayati // mU0 9 // aura bolI-maiM dhanya hUM jo mere ghara anagAra pdhaare| isa hetu se santuSTacitta hone ke kAraNa vaha atyanta Anandita huI / muniyoM ke padhArane se usake antaHkaraNa meM apUrva prema utpanna huA aura mana atyanta prasanna huaa| tathA usakA hRdaya harSa ke atireka (Adhikya) se uchalane lagA, arthAt apUrva Anandita huaa| vidhipUrvaka vandanA karake vaha muniyoM ko rasoIghara meM le gyii| mAre ghera anagAra AvyA-A hetuthI saMtuSTa citta thavAthI te bahu AnaMdita thayA, munionA padhAravAthI tenA aMta:karaNamAM apUrva prema pragaTo tathA mana atyanta prasanna thayuM, ane tenuM hRdaya harSanA atireka (AdhikA)thI uchaLavA lAgyuM, arthAt devakI maharANuM bahuja AnaMdita thayA ane vidhipUrvaka vandanA karI pachI baMne muniene vinaMtI karI raseDAmAM laI gayA. ane siMhakesara medakane thALa bharIne lAvyA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre tayANaMtaraM ca NaM docce saMghADae bAravaIe nayarIe ucca jAva pddivisjjei| tayANaMtaraM ca NaM tacce saMghADae bAravaIe nayarIe uccanIya jAva paDilAbhei, paDilAbhittA evaM vayAsI-kipaNaM devANuppiyA! kaNhassa vAsudevassa imose bAravaIe nayarIe duvAlasajoyaNa-AyAmAe navajoyaNavitthiNNAe paJcakkhaM devalogabhUyAe samaNA niggaMthA uccanIyamajjhimAiM kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariAe aDamANA bhattapANaM No labhaMti ! jannaM tAI ceva kulAI bhattapANAe bhujo bhujo aNuppavisaMti // sU0 10 // ||ttiikaa // 'tayANaMtaraM' ityAdi / 'tayANaMtaraM ca NaM' tadanantaraM prathamasaMghATakagamanAnantaraM ca khalu 'docce saMghADae' dvitIyaH saMghATakaH 'bAravaIe nayarIe' dvArAvatyAM nagaryAm 'uccanIya jAva paDivisajjei' uccanIcayAvatmativisarjayati'uccanIcamadhyamAni kulAni' ityArabhya 'prativisarjayati' ityataH prAgvartI pAThaH pUrvavadeva yAvatpadena saMgrAhyaH; 'tayANaMtaraM ca NaM tacce saMghADae bAravaIe nayarIe uccanIya jAva paDilAbhei' tadanantaraM ca khalu tRtIyaH saMghATakaH dvArAvatyAM nagaryAm uccanIca yAvata pratilambhayati-dvitIyasaMghATakagamanAnantaramAgatAya tRtIyasaMghATakAya devakI pUrvavadeva udArabhAvena vipulamazanAdikaM pratilambhya evatathA siMhakesaramodakoM kA thAla bhara kara lAI, aura una anagAroM ko pratilAbhita kara vinaya ke sAtha visarjita kiyA // sU0 9 // usake bAda dUsarA saMghADA bhI ucca nIca madhyama kuloM meM ghUmatA huA devakI ke ghara AyA, devakI rAnI ne usI taraha pratilAbhita karake visarjita kiyA / anantara tIsarA saMghADA bhI vaise hI AyA / devakI rAnI use bhI vaise hI udArabhAva se bhikSA dekara vinayapUrvaka pUchane lgiiane te anagArone pratilAbhita karI temane vinayathI visarjita karyA. (sU0 9) tyAra pachI bIjo saMghADe paNa ucca nIca madhyama kuLamAM pharatA pharate devakIne ghera AvyA. devakI rANIe eja pramANe temane pratilAbhita karI (vaherAvI) visarjita karyo. pachI trIje saMdhADe paNa evI rIte AvyuM. devakI rANIe tene paNa zrI annakRta dazAMga sUtra Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, SaDbhrAtRkAnagAravarNanam mavadat-vakSyamANaprakAreNAkathayat- 'kiNNaM devANuppiyA ! kaNhassa vAsudevassa imIse bAravaIe nayarIe' kiM khalu he devAnupiya ! kRSNasya vAsudevasya asyAM dvArAvatyAM nagaryAm 'duvAlasajoyaNa-AyAmAe' dvAdazayojanAyAmAyAM= dvAdazayojanadIrghAyAmityarthaH, 'navajoyaNavitthiNNAe paccakkhaM devalogabhUyAe' navayojanavistIrNAyAm pratyakSa devalokabhUtAyAm 'samaNA niggaMthA uccanIya majjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe' zramaNA nirgranthAH uccanIcamadhyamAni kulAni gRhasamudAnasya bhikSAcaryAyai 'aDamANA' aTantaH bhikSAthai bhramantaH, 'bhattapANaM No labhaMti' bhaktapAnam no labhante=na prApnuvanti / 'jannaM' yatkhalu 'tAI ceva kulAI tAni eva kulAni-pUrvapraviSTAnyeva kulAni bhattapANAe bhujo bhujo aNuppavisaMti' bhaktapAnAya bhUyo bhUyo'nupavizanti // mU0 10 // // mUlam // tae NaM te aNagArA devaI devi evaM vayAsI-No khallu devANuppiye! kaNhassa vAsudevassa imIse bAravaIe NayarIe jAva devalogabhUyAe samaNA niggaMthA uccaNIya jAva aDamANA bhattapANaM No labhaMti, No ceva NaM tAI tAI kulAiM doccapi tacaMpi bhattapANAe aNuppavisaMti / evaM khalu devANuppie ! amhe bhadilapure nayare nAgassa gAhAvaissa puttA sulasAe bhAriyAe attayA cha bhAyaro sahoyarA sarisayA jAva nalakubbarasamANA arahao ariTranemissa aMtie dhammaM socA Nisamma saMsArabhauviggA bhIyA jammamaraNAo muMDA jAva pavaiyA // sU0 11 // he devAnupriya ! kRSNa vAsudeva jaise mahApratApI rAjA kI nau yojana cauDI aura bAraha yojana lambI svargaloka sadRza isa dvArakA nagarI ke ucca nIca madhyama kuloM meM sAmudAnikabhikSA ke liye ghUmate hue zramaNa nigraMthoM ko kyA AhAra pAnI nahIM milatA hai jisase eka hI kula meM bAra-bAra AnA paDatA hai|| sU0 10 // evAja udAra bhAvathI bhikSA ApI vinayapUrvaka pUchayuM. he devAnupriya ! kRSNavAsudeva jevA mahApratApI rAjAnI nava jana pahelI ane bAra ejana lAMbI svargaleka jevI A dvArakA nagarInA ucca nIca ne madhyama kuLamAM sAmudAnika bhikSA mATe pharatA zramaNa nircane zuM AhAra-pANI malatuM nathI ke jethI ekaja kulamAM vAraMvAra AvavuM paDe che ? ( sU0 10 ) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgamUtre // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM te aNagArA devaiM devi evaM vayAsI' tataH khalu tau anagArau devakI devIm evamavadatAm- 'No khalu devANuppiye' no khala devAnupriye ! 'kaNhassa vAsudevassa imIse bAravaIe nayarIe jAva' kRSNasya vAsudevasya asyAM dvArAvatyAM nagayoM yAvad 'devalogabhUyAe samaNA niggaMthA uccaNIya jAva aDamANA bhattapANaM No labhaMti' devalokabhUtAyAM zramaNA nirgranthA uccanIca yAvadaTantaH bhaktapAnaM no labhante= he devaki ! atra dvArAvatyAM nagA zramaNA nigranthA bhikSAM na labhante iti na, kintu labhanta eva / tathA 'No ceva NaM tAI tAI kulAI docaMpi tacaMpi bhattapANAe aNuppavisaMti' no caiva khalu tAni tAni kulAni dvitIyamapi tRtIyamapi vAraM bhaktapAnAya anupavizanti / tatsaMdehanivAraNArthamAha-'evaM khalu iti / evaM khalu devAnupiye he devAnupriye ! evaM khalu tava zaGkA'smAkaM samAnarUpadazenAjjAtA / samAnarUpatA cAsmAkaM sahodarAditvAditi tau svaparicayamAhatuH- 'amhe' iti / 'amhe bhadilapure nayare nAgassa gAhAvaissa putrA mulasAe bhAriyAe attayA cha bhAyaro sahoyarA' vayaM bhadilapure nagare nAgasya gAthApateH putrAH sulasAyA bhAryAyA AtmajAH SaDbhrAtaraH sahodarAH, 'sarisayA jAva nalakubbarasamANA' sadRzakA yAvat nalakUbarasamAnAH, 'sadRzakAH' ityArabhya 'nalakUbarasamAnAH' ityantaH pAThaH puurvvdvseyH| 'arahao arihanemissa aMtie' arhato'riSTanemerantike . devakI kA aisA prazna sunakara ve anagAra isa taraha kahane lage-he devAnupriye ! kRSNa vAsudeva kI svargasadRza isa dvArakA nagarI meM zramaNa nigranthoM ko AhAra pAnI nahIM milatA hai aura ve eka ghara meM bAra bAra bhikSA ke liye Ate haiM, aisI bAta nahIM hai| kintu he devAnupriye ! hamAre samAna rUpa Adi ke kAraNa, tumhAre mana meM zaGkA huI hai / zaGkA kA kAraNa yaha hai ki hama loga bhaddilapuranivAsI nAga gAthApati ke putra evaM sulasA ke aGgajAta, rUpa lAvaNya Adi se samAna tathA nalakUbara ke sadRza sundara cha sahodara bhAI haiM / hama logoM ne bhagavAn ariSTanemi ke devakIne A prazrana sAMbhaLIne te anagAra Ama kahevA lAgyAhe devAnupriye ! kRNavAsudevanI svarga jevI A dvArakA nagarImAM zramaNa nirNane AhAra pANI maLatuM nathI tathA teo eka gharamAM vAraMvAra bhikSA mATe Ave che, evI vAta nathI. paraMtu he devAnupriye ! amArA eka sarakhA rUpa Adine kAraNe tamArA manamAM zaMkA thaI che. zaMkAnuM kAraNa e che ke ame leke bhaddilapuranivAsI nAga gAthA patinA putra ane sulasAnA aMgajAta, rUpa lAvaNya AdithI sarakhA tathA nalakubaranA jevA suMdara che sahAdara bhAIo chIe. ame e zrI annakRta dazAMga sUtra Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, paDanagAravarNanam 57 'dhammaM' dharme 'socA ' zrutvA = karNagocarIkRtya 'Nisamma' nizamya = hRdayenAvadhArya 'saMsArabhaunggiA' saMsArabhayodvignAH - saMsArAd yad bhayaM tena udvignAHsaMsArabhayodbhrAntA ityarthaH / 'bhIyA jammamaraNAo' bhItA janmamaraNAt 'muMDAjAba pavbaiyA' muNDA yAvatmatrajitAH, 'muNDA' ityArabhya pravrajitA ityantaH pAThaH pUrvavadavaseyaH || sU0 11 // // mUlam // taNaM amhe jaM caiva divasaM pavaiyA taM caiva divasaM arahaM ariTTanemiM vaMdAmo nama'sAmo imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigeNhAmo / icchAmo NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuNNAyA samANA jAva ahAsuhaM devAzuppiyA / tae NaM amhe arahayA ariTTanemiNA abbhaNuSNAyA samANA jAvajIvAe chaTuM chaTTeNaM jAva viharAmo / taM amhe aja chaTThakkhamaNapAraNayaMsi paDhamAe porisIe jAva aDamANA tava gehaM aNuppaviTThA, taM no khalu devAppiye ! te ceva NaM amhe, amhe NaM anne, devanaM deviM evaM vayai, vaittA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae // sU0 12 // // TIkA // tataH 'tae NaM' ityAdi / 'tara NaM amhe jaM ceva divasaM pavvaiyA ' khalu vayaM yasminneva divase pravrajitAH, 'taM caiva divasa arahaM arinemiM vaMdAmo namasAmo imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigeNhAmo' tasminneva divase samIpa dharma sunakara saMsAra ke bhaya se udvigna ho janmamaraNa se chuTakArA pAne ke liye pravrajyA grahaNa kI // sU0 11 // usake bAda hama logoM ne jisa dina dIkSA lI usI dina se bhagavAna kI AjJA prAptakara bele bele pAraNA karane kI pratijJA bhagavAna ariSTaneminI pAse dhama sAMbhaLI saMsAranA bhayathI udbhagna thai janmamaraNathI chuTavA mATe pratrajyA grahaNa karI ( sU. 11 ) tyAra pachI ame je divase dIkSA lIdhI teja divasathI bhagavAnanI AjJA prApta karI chaThTha chaThTha pAraNAM karavAnI pratijJA lIdhI. ane teja pramANe chaThThuM chaThThuM pAraNAM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRta dazAGgasUtre arhantamariSTanemiM vandAmahe namasyAmaH imametadrUpam abhigraham = pratijJAvizeSam abhigRhNImaH = svIkurmaH / pratijJAsvarUpamAha - 'icchAmo NaM bhaMte ! tubbhehiM anbhaNuSNAyA samANA jAva ahAsuhaM devANuppiyA !" icchAmaH khalu he bhadanta ! yuSmAbhirabhyanujJAtAH santo yAvadyathAsukhaM devAnumiyAH ! yAvatpadena pUrvoktaH pAThaH saMgrAhyaH / ayaM bhAvaH - he bhagavan ! bhavadAjJayA paSThaSaSTha- tapaHkarmaNA yAvajjIvaM vihartumicchAmaH / tadA bhagavAnAjJapayAmAsa - he devAnupriyAH ! yathAsukhaM kuruteti / ' tara NaM amhe arahayA arinemiNA anbhaNuSNAyA samANA jAvajIvAe cha chadveNaM jAva viharAmo' tataH khalu vayam arhatA'riSTaneminA abhyanujJAtAH santaH yAvajjIvaM SaSThaSaSThena yAvad viharAmaH / ' taM amhe ajja chakramaNavAraNayaMsi paDhamAe porisIe jAva aDamANA tava gehaM aNupaviTThA ' tadvayam adya SaSThakSapaNapAraNake prathamAyAM pauruSyAM yAvadantaH = prathame pahare svAdhyAyaM dvitIye dhyAnaM kRtvA tRtIyamahare bhagavatA''diSTA uccanIcamadhyamAni kulAni antaH tava gRhamanupraviSTAH / ' taM no khalu devANuppiye !" tanno khalu he devAnupriye ! ' te cetra NaM amhe' ta eva khalu vayam, kintu 'amhe NaM anne' vayaM khalu anye' 'devaI deviM evaM vayai' devakIM devIm evaM vadatievaM pUrvoktaprakAreNa devakIM devIM vadati = kathayati, 'vaittA jAmeva disaM pAubbhUe' uditvA yasyA dizaH prAdurbhUtaH = munidvayasya tRtIyasaMghATakaH samAgataH ' tAmeva disaM paDigae' tasyAmeva dizi pratigataH = pratinivRtaH // sU0 12 // 58 lI, usI anusAra bele bele pAraNA karate haiM, so hama logoM ko Aja bele kA pAraNA hai / isaliye pahale pahara meM svAdhyAya karake dUsare pahara meM dhyAna dhara ke aura tIsare pahara meM bhagavAna kI AjJA prApta karake hama tIna saMghADA se nikale aura ucca nIca madhyama kuloM meM sAmudAnika bhikSA ke liye ghUmate hue tumhAre ghara Aye / ataH he devAnupriye ! jo anagAra pahile Aye ve dUsare, bIca meM Aye karIe chIe, Aje amAre badhAene chaThThanuM pAraNu che. tethI ame pahelA praharamAM svAdhyAya karIne, trIjA praharamAM dhyAna dharIne ane trIjA praharamAM bhagavAnanI AjJA laI traNa saMghADAthI nIkaLI ucca, nIca, madhyama kuLAmAM sAmudAnika bhikSA mATe pharatA pharatA tamAre ghera AvyA. AthI hu devAnupriye ! je anagAra pahelA AvyA te judA, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - munikumudacandrikA TIkA, devakyA mAnaso vicAra : // mUlam // tae NaM tIse devaIe devIe ayameyArUve ajjhathie jAva samuppanne / evaM khallu ahaM polAsapure nayare aimutteNaM kumArasamaNeNaM bAlattaNe vAgariyA, tumaM NaM devANuppie ! aha putte payAissasi sarisae jAva nalakubbarasamANe, no ceva NaMbharahe vAse aNNAo ammayAo tArisae putte payAissaMti, taM NaM micchA / imaM paccakkhameva dissai bharahe vAse aNNAo vi ammayAo khalu erisae jAva putte payAyAo, taM gacchAmi NaM arahaM ariTranemi vaMdAmi namasAmi, vaMdittA namaMsittA imaM ca NaM eyArUvaM vAgaraNaM pucchissAmitti kaTu evaM saMpehei, saMpehittA koDuMbiyapurise sahAvei, sadAvittA evaM vayAsIlahukaraNajuttajoiyaM jANappavaraM jAva uvaTaveMti, jahA devANaMdA jAva pajjuvAsai ||suu0 13 // // TIkA // ___ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM' tataH tRtIyasaMghATakagamanAnantaraM khalu 'tIse devaIe devIe' tasyA devakyAH devyAH , 'ayameyArUve' ayametadrUpaH= vakSyamANapakAraH 'ajjasthie jAva' AdhyAtmiko mAnasiko yAvad vikalpaH 'samuppaNNe' samutpannaH / ' evaM khalu ahaM polAsapure nayare aimutteNaM kumArasamaNeNaM' evaM khalu ahaM polAsapure nagare atimuktena kumArazramaNena 'bAlattaNe' ve dUsare aura hama dUsare haiM / isa prakAra devakI devI ke mana kI zaMkA dUra kara vaha saMghADA apane sthAna para gayA // sU. 12 // una anagAroM ke cale jAne para usa devakI devI ke AtmA meM isa prakArakA mAnasika vikalpa utpanna huA ki jaba maiM choTI thI, usa samaya polAsapura nagara meM atimuktaka (evantA) anagAra ne vacamAM AvyA te judA ane ame judA chIe. A prakAre devakI devInA mananI zaMkA 2 4Ina te sNdhaa| pAtAne sthAne gayA. (sU0 12) te anagAro cAlyA gayA pachI te devakI devInA AtmAmAM e mAnasika vikalpa utpanna thayo ke jyAre huM nAnI hatI te samaye polAsapura nagaramAM atimukataka zrI annakRta dazAMga sUtra Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 4 bAlatve = bAlye 'bAgariyA' vyAkRtA = uktA, kimuktA ? ityAha- 'tumaM NaM devApiye ! a pute payAissasi tvaM khalu he devAnupriye ! aSTa putrAn prajanayiSyasi / kIdRzAnityAha- 'sarisae' ityAdi / ' sarisae jAva' sadRzakAn yAvat, yAvatpadena - AkAreNa vayasA kAntyA ca tulyAniti saMgrAhyam ; tathA nalakubbarasamANe' nalakUbarasamAnAn, ' no ceva NaM bharahe vAse aNNAo ammayAo' no caiva khalu bhArate varSe anyA ambAH = mAtaraH, 'tArisae pu payAissaMti' tAdRzakAn putrAn prajanayiSyanti; 'taM NaM micchA " tatkhalu mithyA = tasyAnagArasya vacanaM mithyA; ' imaM paccakkhameva dissai ' idaM pratyakSametra dRzyate yad 'bharahe vAse' bhArate varSe = bharatakSetre 'aNNAo vi ammayAo khalu' anyA api ambAH khalu = matto'nyA api mAtaraH 'erisae jAva putte payAyAo' IdRzAn yAvat putrAn prajAtAH = majanitavatyaH, atimuktakamunikathitasadRzAn putrAn prajanitavatya iti bhAvaH, 'taM gacchAmi NaM arahaM arinemiM vaMdAmi nama'sAmi tadgacchAmi khalu arhantamariSTanemiM vande namasyAmi, ' vaMditAnamaMsittA imaM ca NaM eyArUvaM vAgaraNaM pucchissAmi vanditvA namasthitvA idaM ca khalu etadrUpaM vyAkaraNaM = praznam - atimuktoktaM kathamanyathA jAtamiti praznaM ' 9 60 0 mujhe kahA thA- he devakI ! tU ATha putroM ko janma degI / tere ve sabhI putra AkAra, vaya aura kAnti Adi meM samAna hoMge aura ve nalakUbara ke sadRza sundara hoMge / isa bhArata varSa meM dUsarI koI mAtA aise sundara putroM ko janma nahIM de sakegI / parantu atimuktaka anagAra ( evantA anagAra ) ke ye sabhI kathana asatya hue; kyoM ki yaha pratyakSa dikhAyI de rahA hai jo isa bharata kSetra meM anya jananiyoM ne bhI isa prakAra ke putroM ko janma diyA hai / (evantA) anagAre mane kahyuM hatu ke huM devakI! tu ATha putrAne janma Apaze. tArA e badhA putra AkAra, vaya tathA kAnti AdimAM samAna thaze tathA te nalakUkharanA jevA suMdara thaze. A bhAratavamAM khIjI kAi mAtA evA suMdara putrAne janma ApI zakaze nahi. paraMtu atimuktaka anagAra (evantA anagAra )nAM A badhAM kathana asatya thayAM; kemake A pratyakSa jovAmAM Ave che ke je A bharata kSetramAM bIjI mAtAoe paNa AvA prakAranA putrane janma ApyA che. atimukta anagAranAM vacana zrI antakRta dazAMga sUtra Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyA ahaMdariSTanemisamIpe gamanam 61 prakSyAmi / anagAravacanamanyathA bhavituM na zaknoti, dRzyate cAnyathAbhUtam , ato dolAyitaM me manaH, tasmAd bhagavadariSTanemisaMnidhau gatvA taM vanditvA praNamya ca tasyAnagArasyAnyathAvacanatve kAraNaM pRSTvA svasaMzayamunmUlayAmIti bhAvaH / 'tti kaTu' iti kRtvA-uparyuktamabhiprAyaM manasi kRtvA ' evaM saMpehei' evaM saMprekSate-uktaprakAreNa vicArayati 'saMpehittA' samprekSya=vicArya ' koDubiyapurise' kauTumbikapuruSAn sevakajanAn 'sadAvei' zabdayati-Ahvayati, 'sadAvittA' zabdayitvA 'evaM vayAsI' evamavadat, 'lahukaraNajuttajoiyaM ' laghukaraNayuktayojitam-laghukaraNaM-kSipakAritvaM tena yukto laghukaraNayuktaH dakSapuruSaH, tena yojitam-dakSapuruSayojitam , 'jANappavaraM' yAnapravaraM-dhArmikaratham upasthApayata, tadvacanaM zrutvA te 'pi kauTumbikapuruSAH yAnapravaram upasthApayanti= Anayanti, sA devakI, 'jahA devANaMdA jAva pajjuvAsai ' yathA devAnandA yAvat atimuktaka anagAra ke vacana asatya nahIM ho sakate, parantu phirabhI asatya dIkha rahe haiM / isaliye mujhe ucita hai ki bhagavAna ahat ariSTanemi ke pAsa jAU~, unheM vandana namaskAra kara tathA unase pUcha kara apane isa sandeha ko nivRtta kruuN| vaha devakI ina bAtoM ko apane mana meM vicAratI hai aura bAda meM apane bhRtyoM (sevakoM) ko bulAtI hai, tathA unase kahatI hai-he devAnupriyo ! dhArmika ratha ko taiyAra karo aura ratha calAne meM catura sArathI ke sAtha ratha ko mere pAsa le aao| devakI kI aisI AjJA suna kara ve bhRtya (sevaka )-gaNa catura sArathI se yukta dhArmika ratha ko devakI ke sAmane upasthita karate haiN| usake bAda vaha devakI jisa prakAra mahAvIra svAmI kI mAtA devAnandA bhagavAna ke samIpa ratha para caDha asatya hoI zake nahi. chatAM asatya jevuM dekhAI rahyuM che. mATe mane ucita che ke bhagavAna ahaMta ariSTaneminI pAse jAuM ane temane vandana namaskAra karI tathA temane pUchI mArA A saMdehanI nivRtti karuM. te devakI evA vicAra manamAM kare che ane pachI pitAnA bhUle (sevaka) ne bolAve che tathA temane kahe che - he devAnupriye! dhArmika ratha taiyAra karo tathA ratha calAvavAmAM catura sArathInI sAthe rathane mArI pAse laI Ave. devakInI evI AjJA sAMbhaLIne te bRtya (sevaka)-gaNa catura sArathIthI yukata dhArmika rathane laI AvI devakInI sAme upasthita kare che. tyAra pachI te devakI je prakAre mahAvIra svAmInI mAtA devAnandA bhagavAna samIpe ratha para caDIne darzana karavA mATe gaI hatI tathA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre paryupAste-yathA devAnandA mahAvIrajananI bhagavato mahAvIrasyopAsanAmakarot tathaiveyamapi ahaMdariSTanemisvAminaH upAsanAM karoti smeti / / mU0 13 // // mUlam // tae NaM arahA asTrinemI devaiM devi evaM vayAsI-se nUrNa tava devai ! ime cha aNagAre pAsettA ayameyArUve ajjhathie jAva samuppajetthA, evaM khalu polAsapure nayare aimutteNaM taM ceva jAva jiggacchasi, NiggacchittA jeNeva mamaM aMtiyaM havamAgayA, se nUNaM devaI devi! aTe samaDhe ? haMtA asthi / evaM khalu devANuppiye ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhadilapure Nayare NAge NAma gAhAvaI parivasai aDDe / tassa NaM NAgassa gAhAvaissa sulasA NAmaM bhAriyA hotthaa| sAsulasA gAhAvaiNI bAlattaNe ceva nimittieNaM vAgariyA-esa NaM dAriyA NidU bhavissai / tae NaM sA sulasA bAlappabhiti hariNegamesIdevabhattA yAvi hotthA / hariNegamesissa paDimaM karei, karittA kallAkalliM pahAyA jAva pAyacchittA ullapaDasADiyA maharihaM pupphacaNaM karei, karitA jANupAyavaDiyA paNAmaM karei, tao pacchA AhArei vA nIhArei vA // sU0 14 // ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM arahA ariTanemI devaI devi evaM kara darzana karane ke liye gayI aura vandanA tathA namaskAra kara upAsanA karane lagI usI prakAra devakI bhI ratha para baiTha kara arhata ariSTanemi ke samIpa darzana karane ke liye gayI aura vandana namaskAra kara ke bhagavAna kI niravadya sevA karane lagI // sU0 13 // bAda bhagavAn arhata ariSTanemi ne devakI devI se isa prakAra vandanA ane namaskAra karI upAsanA karavA lAgI hatI te prakAre ratha upara besIne ahaMta ariSTaneminI pAse darzana karavA mATe gaI ane vandana namaskAra karIne bhagavAnanI niravadya sevA karavA lAgI. (sU) 13) bAda bhagavAna ahaMta ariSTanemie devakI devIne A prakAre kahyuM-he devakI ! zrI annakRta dazAMga sUtra Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 6 munikumudacandrikA TIkA, saMzayanivAraNArthaM devakIM prati bhagavata ukti : 63 vayAsI' tataH khalu arhan ariSTanemiH devakIM devIm evamavadat ' se nUNaM tava deva !' tannUnaM tava devaki !, 'tat' iti vAkyopanyAse nUnamiti vitakeM; ime cha aNagAre pAsettA ayameyArUve ajjhatthie jAva samuppajjetthA ' imAn SaDanagArAn dRSTvA ayametadrUpa AdhyAtmiko yAvat samudapadyata / imAn SaDanagarAn dRSTvA tava manasi vikalpo jAta ityarthaH / sa ca IdRza: - ' evaM khalu polAsapure nayare amuttaNaM taM caiva jAva' evaM khalu polAsapure nagare atimuktena tadeva yAvat = polAsapure nagare'timukto'nagAro mAmavocat, yattvameva IdRzAnAM putrANAM jananI bhaviSyasi nAnyA kA'pi bhaviSyati bharatakSetre, dRzyate cAnyA'pi jAtA, kathamanagAravacanamanyathA jAtam ? iti arhadariSTanemisannidhau gatvA zaGkAm apaneSyAmi; iti manasi kRtvA rathamAruhya svagRhAt ' Niggacchasi' nirgacchasi = nirgatA'si, 'NiggacchittA' nirgatya ' jeNeva mama aMtiyaM ' yatraiva mamAntikam = mama samIpam 'teNetra' tatraiva 'habbamAgayA' zIghramAgatA, 'icvaM ' iti zIghrArtha dezIzabda: ' se nUgaM devaIdevi ! aTThe samaTThe ?' sa nUnaM devakI - kahA - he devakI ! Aja ina cha anagAroM ko dekha kara tere hRdaya meM isa prakAra vikalpa paidA huA ki mujhe polAsapura nagara meM atimukta ( evantA) anagAra ne isa prakAra kahA thA - ' -" he devakI ! tU AkAra, vaya aura kAnti Adi se tulya evaM nalakUbara ke samAna sundara ATha putroM ko janma degI, vaise putroM kI jananI isa bharata kSetra meM aura dUsarI koI nahIM hogI" / parantu dUsarI mAtA ne bhI atimukta se kathita lakSaNoM vAle putroM ko janma diyA hai| atimukta anagAra ke vacana asatya kaise hue ? isa zaGkA ko arhat ariSTanemi ke pAsa jA kara dUra karU~gI / aisA mana meM vicAra karake rathapara caDhakara apane ghara se nikalakara mere samIpa AyI hai / kyoM devakI Aje e cha anagArAne joine tArA hRdayamAM A prakAranA vikalpa paidA thaye ke mane pAlAsapura nagaramAM atimukata ( evantA ) anagAre A prakAre kahyuM hatuM--huM devakI ! tu AkAra, vaya ane kAnti AdithI sarakhAM, naLakhaira jevA suMdara AThe putrAne janma Apaze. evA putrAnI mAtA A bharatakSetramAM khIjI kAI thaze nahi." parantu khIjI mAtAe paNa atimukate kahelAM lakSaNeAvALA putrAne janma ApyA che. atimukata anagAranAM vacana asatya kema thayAM ? A za MkAne aDuta ariSTaneminI pAse jai dUra karIza. ema manamAM vicArIne ratha para caDIne peAtAne gherathI nIkaLI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre devi ! arthaH samartha:-he devaki ! saH upayukto mayokto'rthaH samarthaH yathArthaH kim ? devakI vadati-'haMtA atthi' hanta asti- he prabho ! sarvathA satyametat / 'hanta' iti uktaarthsviikaare| bhagavAnAha-evaM khalu devAnupiye ?- he devAnupriye ! atimuktavacanasyAnyathAtve yatkAraNaM tadevamavadhAraNIyaM tvayA / ' teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bhadilapure Nayare NAge NAmaM gAhAvaI' parivasaI, tasmin kAle tasmin samaye bhadilapure nagare nAgo nAma gAthApatiH parivasati, 'aDDe' ADhyaH dhanadhAnyAdiparipUrNaH / 'tassa NaM NAgassa gAhAvaissa sulasA NAma bhAriyA hotthA' tasya khalu nAgasya gAthApateH sulasA nAma bhAryA AsIt / 'sA sulasA gAhAvaiNI bAlattaNe ceva' sA sulasA gAthApatnI bAlatva eva 'nemittieNaM' naimittikena-naimittikaH bhaviSyavettA tena, pituragre 'vAgariyA' vyAkRtA = uktA, 'esA NaM dAriyA jiMdu bhavissai' eSA khalu dArikA mRtavatsA bhaviSyati / 'NiMdU' iti mRtavatsArthoM dezIzabdaH / 'tae NaM' tataH naimittikakathanAnantaraM khalu 'sA sulasA bAlappabhiti ceva' sA devI ! yaha bAta ThIka hai ? _ hA~; bhagavan ! Apa sarvajJa haiM, saba kucha jAnate haiM, Apane jo kahA hai saba satya hai / bhagavAna ne kahA-he devAnupriye ! isakA samAdhAna suno| usa kAla usa samaya meM bhaddilapura nAmaka nagara thaa| usa nagara meM dhana-dhAnya Adi se sampanna nAga nAmaka gAthApati rahatA thA / usa nAga gAthApati kI patnI kA nAma sulasA thA / vaha sulasA gAthApatnI jaba bAla avasthA meM thI usa samaya bhaviSyavaktA naimittika ne usake pitAse isa prakAra kahA thA ki yaha bAlikA mRtmArI pAse tuM AvI che. kema devakI devI! A vAta ThIka che? hA bhagavAna, Apa sarvajJa che, sarva kAMI jANe che, Ape je kahyuM che te madhu satya che. bhagavAne kahyuM- he devAnupriye! enuM samAdhAna sAMbhaLe - te kAla te samaye bhaddilapura nAme nagara hatuM. te nagaramAM dhana-dhAnya AdithI sampanna nAga nAme gAthApati rahetuM hatuM. te nAga gAthApatinI patnInuM nAma sulasA hatuM. te sulatA gAthApatnI jyAre bAlya avasthAmAM hatI te samaye bhaviSyavakatA naimittike tenA pitAne ema kahyuM hatuM ke- A bAlikA mRtavadhyA thaze. tyAra pachI te zrI annakRta dazAMga sUtra Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, saMzayanivAraNArtha devakI prati bhagavata uktiH 65 sulasA bAlaprabhRtyeva bAlyakAlamArabhyaiva 'hariNegamesidevabhattA yAci hotthA' harinaigameSidevabhaktA cApi abhavat / 'hariNegamesissa' harinaigameSiNaH 'kallAkalliM' kalyaM kalyam=pratidinaM 'hAyA' snAtA kRtasnAnA 'jAva pAyacchittA' yAvat prAyazcittA-yAvacchabdena kRtabalikarmA-dattavAyasAdyarthAnnAdibhAgA, kRtakautukamaGgalaprAyazcittA= kRtamaSItilakAdikautukadadhyakSatAdimaGgalakRtyarUpaduHsvapnAdidoSavighAtakaprAyazcittA, 'ullapaDasADiyA' ArdrapaTazATikA paridhRtAvasanA, 'maharihaM ' mahArham-devocitam , 'puSphaccaNaM karei' puSpArcanaM karoti,' karittA' kRtvA 'jANupAyavaDiyA' jAnupAdapatitA jAnupAdAbhyAM kRtvA patitA 'paNAma karei ' praNAmaM karoti, 'tao pacchA AhArei vA nIhArei vA' tataH pazcAt AhArayati vA nIhArayati vA // sU0 14 // // mUlam // tae NaM tIse sulasAe gAhAvaiNIe bhattibahumANasussUsAe hariNegamesI deve ArAhie yAvi hotthA / tae NaM se hariNegamesI deve sulasAe gAhAvaiNIe aNukaMpaNaTrayAe sulasaM gAhAvaiNiM tumaM ca NaM do vi samauuyAo karei / tae NaM tubbhe do vi samameva gabbhe giNhaha, samameva gabbhe vandhyA hogii| usake bAda vaha sulasA apane bAlyakAla se hI hariNaigameSI devatA kI bhakta ho gyii| usane hariNaigameSI deva kI pratimA banAI / anantara prAtaHkAla snAna kara pazu-pakSi Adi prANiyoM ke liye anna Adi nikAlane rUpa balikarma kiyA, aura duHsvapna Adi doSa nivAraka maSItilakAdirUpa kautuka-maMgala kRtya kiye / bAda gIlI sADI pahinakara devocita puSpAcana kara praNAma karatI thI, aura bAda AhAra Adi kriyA karatI thI / / suu014|| sulasA pitAnA bAlyakALathI ja haraNegameSI devatAnI bhakta banI gaI. teNe hariNagameSI devanI pratimA banAvI. pachI prAtaHkAlamAM snAna karI pazu pakSI Adi prANione mATe anna vagere bhAga jude kADhavA rUpa balikama karatI tathA duHsvapna Adi doSa nivAraka maSatilakAdirUpa kautaka maMgala kRtya karatI. pachI bhInI sADI paherIne decita puSpArcana karI praNAma karatI ane tyAra pachI AhArAdi kriyA 42tI tI (sU0 14) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 antakRtadazAGgasUtre parivahaha, samameva dArae payAyaha / tae NaM sA sulasA gAhAvaiNI viNihAyamAvaNNe dArae payAyai / tae NaM se hariNegamesI deve sulasAe gAhAvaiNIe aNukaMpaNaTAe viNi hAyamAvaNNe dArae karatalasaMpuDeNaM giNhai, giNihattA tava aMtiyaM sAharai |tN samayaM ca Na tumaMpi NavaNhaM mAsANaM sukumAladArae pasavasi, je vi ya NaM devANuppie ! tava puttA te vi ya tava aMtiyAo karayalasaMpuDeNaM giNhai,giNhittA sulasAe gAhAvaijIe aMtie sAharai, taM tava ceva NaM devai! ee puttA, No ceva sulasAe gAhAvaiNIe ||suu015|| // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse mulasAe gAhAvaiNIe' tataH khalu tasyAH sulasAyA gAthApatnyAH 'bhattibahumANasusmUsAe' bhaktibahumAnazuzrUSayA-bhaktiH anurAgaH, bahumAna-pracuraH satkAraH, zuzrUSA-sevA, etaiH kRtvA 'hariNegamesI' hariNaigameSI harerindrasya naigamam AjJAm icchatIti harigaigameSI-indrAjJAparipAlako 'deve' devaH 'ArAhie yAvi hotthA ' ArAdhitazcApyabhavat-prasanno jAtaH / 'tae NaM se hariNegamesI deve' tataH khalu sa hariNaigameSI devaH 'sulasAe gAhAvaiNIe aNukaMpaNaTTayAe' sulasAyA gAthApalyA anukampanArtham 'sulasa gAhAvaiNi tumaM ca NaM dovi' mulasAM gAthApatnIm tvAM ca khalu dve api 'samauuyAo' samastake 'karei karoti / 'tae NaM' tataH khalu 'tubbhe dovi' yuvAM dve api, 'samameva' samAnakAla eva 'gabbhe' gabhI 'giNhaha' gRhNIyaH, 'samameva gabbhe parivahaha, samameva dArae payAyaha' usake bAda usa sulasA gAthApatnI kI bhakti, bahamAna evaM zuzrUSA se vaha hariNegameSI deva prasanna huaa| bAda hariNegameSI ne sulasA gAthApatnI kI anukampA ke liye sulasA gAthApatnI ko aura tumheM eka kAla meM RtumatI karatA thaa| anantara tuma donoM sAtha hI garbha ko dhAraNa karatI aura sAthahI unakA pAlana tyAra pachI te sulasI gAthApatnInI bhakti tathA bahumAna zuzruSAthI te harimeSI deva prasanna thaI gayA. bAda hariNagameSIe sulasau gAthApatnInI anukaMpAne lIdhe sulasA gAthApatnIne temaja tane ekaja vakhate tumatI karatA hatA. anantara tame banne sAtheja garbha dhAraNa karatI tathA sAthe ja tenuM pAlana karatI ane tame zrI annakRta dazAMga sUtra Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, saMzayanivAraNArtha devakI prati bhagavata uktiH 67 samameva gauM parivahathaH, samameva dArako prajanayathaH / 'tae NaM sA mulasA gAhAvaiNI' tataH khalu sA sulasA gAthApatnI 'viNihAyamAvaNNe' vinighAtamApannAna-mRtAn 'dArae payAyai' dArakAn prajanayati / 'tae NaM se hariNegamesI deve sulasAe gAhAvaiNIe aNukaMpaNaTThAe' tataH khalu sa hariNaigameSI devaH sulasAyA gAthApatnyA anukampanArtham - viNihAyamAvaNNe dArae karatalasaMpuDeNaM giNhai' vinighAtamApannAn dArakAna-mRtAn bAlakAn karatalasaMpuTena gRhNAti 'giNhitA tava aMtiyaM' gRhItvA tava antikaM 'sAharai' samAharati Anayati 'taM samayaM ca NaM' tasmin samaye ca khalu ' tumaMpi NavaNhaM mAsANaM sukumAladArae pasavasi ' tvamapi navAnAM mAsAnAm sukumAradArakAn pramaSe prajanitavatI / 'jevi ya NaM devANuppiye ! tava puttA te vi ya tava aMtiyAo karayalasaMpuDeNaM giNhaI' ye'pi ca khalu he devAnupiye ! tava putrAH tAnapi ca tavAntikAt karatalasaMpuTena gRhNAti, 'giNhittA sulasAe gAhAvaiNIe aMtie' gRhItvA sulasAyA gAthApalyA antike 'sAharai' samAharati 'taM' tatastasmAtkAraNAta 'tava ceva NaM devai!' tavaiva khalu he devaki ! 'ee puttA' ete putrAH santi 'No ceva sulasAe gAhAvaiNIe' no caiva sulasAyA gAthApatnyA ete putrAH // mU0 15 // karatI tathA tuma donoM sAthahI bAlakoM ko janma detI thI; parantu sulasA gAthApatnIke bAlaka mare hue janmate the / anantara hariNaigameSI devane sulasA kI anukampA ke liye mare hue bAlaka ko apane hAthoM se uThA kara tumhAre samIpa le AtA thaa| usa samaya tU bhI nau mahInA sADe sAta dina bItane para sukumAra putroM ko janma detI thii| jo jo tumhAre putra the unako hariNaigameSI devane tumhAre pAsa se apane hAthoM se uThA kara sulasA gAthApatnI ke pAsa rakha diye| so he devakI! atimuktaka (evantA) anagAra ke vacana satya haiN| ye sabhI tumhAre hI putra haiM, na ki sulasA gAthApatnI ke|| sU0 15 // banne sAthe ja bALakane janma ApatI hatI. parantu sulasa gAthApatnIne bALako marelA janamatA hatA. pachI hariNagamelI deve sulatAnI anukaMpAne lIdhe marelA bALakone pitAnA hAthethI upADI tamArI pAse lAvI mukta hatA. te samaye tuM paNa nava mahinA ane sADA sAta rAta vItyA pachI sukumAra putrane janma ApatI hatI. je je tArA putra hatA tene hariNagamelI deva pitAnA hAthe upADI sulasA gAthA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 antakRtadazAGgasUtre // mUlam // tae NaM sA devaI devI arahao asTinemissa aMtie eyamahaM socA Nisamma haTatuTTa jAva hiyayA araha ariTanemi vaMdai namasai, vaMdittA namaMsittA jeNeva te cha aNagArA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, te chappi aNagAre vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA AgayapaNyA pappuyaloyaNA kaMcuyapaDikkhittayA dariyavalayabAhA dhArAhayakalaMbapupphagaM piva samUsasiyaromakUvA te chappi aNagAre aNimisAe diTrIe pehamANI2 suciraM Nirikkhai, NirikvittA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittAjeNeva arihAariTranemI teNeva uvAgacchai,uvAgacchittA, araha ariTTanemi tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA, tameva dhammiyaM jANappavaraM durUhai, durUhittA jeNeva bAravaI NayarI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA bAravaiM Nayari aNuppavisai, aNuppavisittA jeNeva sae gihe jeNeva bAhiriyA uvaTTANasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA dhammiyAo jANappavarAo paccoruhai, paccoruhittAjeNeva sae vAsaghare jeNeva sae sayaNijje teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sayaMsi sayaNijaMsi nisIyai // sU0 16 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA devaI devI' tataH khalu sA devakI devI 'arahao ariTTanemissa aMtie eyamaDhe socA Nisamma haTTatuTa jAva usake bAda devakI devIne arhat ariSTanemi ke mukha se isa vRttAnta ko sunA aura use hRdaya meM avadhArita kiyaa| bAda hRssttpatnInI pAse mukI dete. mATe he devakI ! atimuktaka (evantA) anagAranAM vacana satya che. A badhA tArA ja putra che, nahi ke sulasA gAthA patnInA. (sU0 15) tyArapachI te devakI devIe at ariSTaneminA mukhethI A vRttAnta sAMbhaLIne te vAtane potAnA hRdayamAM avadhArita karI. pachI huSTa-tuSTa-hRdayathI ahaMtu ariSTa zrI antakRta dazAMga sUtra Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyA vAtsalyam 69 tadiva romakUpo hiyayA' arhato'riSTanemerantike imamartha zrutvA nizamya hRSTatuSTa yAvaddhRdayA, idaM vyAkhyAtapUrvam; 'ahaM arinemiM baMdara NamaMsara, vaMdittA NamaMsittA jeNeva te cha aNagArA teNeva uvAgacchara, uvAgacchitA te chappi aNagAre baMdai NamaMsara, vaMdittA NamaMsittA' arhantamariSTanemim vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yatra te paDanagArAH tatraiva upAgacchati, upAgatya tAn SaDapi anagArAn vandate namasyati, vanditvA namasyitvA 'AgayapaNhuyA' AgataprasnutA - AgataM prastutaM yasyAH sA svIyaputradarzanena saMjAtastanyamastravaNA 'papphuyaloyaNA' praplutalocanA - praplute locane yasyAH sA - harSAzrupUrNa nayanA, 'kaJcuyaparikkhittayA - kaJcukaparikSiptakA - svaputrAvalokanajanitAnandamakarSeNa sthUlazarIratayA truTitakaJcukabandhanA - truTitakaJcukazetyarthaH, 'dariyavalayavAhU' dIrNavalayabAhuH - dIrNau saMkucitau valayau bAhU ca yasyAH sA, 'dhArAhayakalaM vapupphagaM pitra' dhArAhatakadambapuSpakamiva - dhArayA=varSAdhArayA AhataM yatkadambapuSpakaM = kadambakusumaM 'sapsa siyaromakUvA' samucchrasitaromakUpA - samucchrasitaH = pulakito romarAjiryasyAH sA tathA - dhArAnipAtAhataM kadambapuSpamekasminneva kAle vikasati, tathaiveyaM pulakita sakalaromA jAtA / tataH 'te chappi aNagAre ' tuSTa hRdaya se arhat ariSTanemi ko vandana namaskAra kiyA / anantara jahA~ ve cha anagAra the vahA~ gayI aura unheM vandana namaskAra kiyA / una anagAroM ko dekhakara putraprema ke kAraNa usake stanoM se dUdha jharane lagA / harSa ke kAraNa usakI A~khoM meM A~sU bhara Aye / evaM atyanta harSa ke kAraNa zarIra ke phUlane se kacukI kI kaseM TUTa gayoM aura bhujAoM ke AbhUSaNa tathA hAtha kI cUDiyAM taMga hone lagoM / varSA kI dhArA paDane se jisa prakAra kadambapuSpa eka sAtha hI kusumita ho jAte haiM, usI prakAra usake zarIra ke sabhI roma pulakita ho gye| una chaoM anagAroM ko animeSa dRSTi se dekhatI nemine vaMdana namaskAra karyAM. ane tyAra pachI jyAM te cha anagAra hatA tyAM gaI ane temane vaMdana namaskAra karyAM. te anagArAne joI putrapremane kAraNe tenA staneAmAMthI dUdha jharavA lAgyuM. harSanA kAraNathI tenI AMkhomAM harSAzru bharAI AvyA. harSoMthI zarIra pulavAnA kAraNe kaMcukInI kase tUTI gayI ane bhujAo uparanAM ghareNAM tathA hAthanI cUDio TUMkI thavA lAgI. varasAdanI dhArA paDavAthI jema kada apuSpa ekI- vakhate ja vikasita thai jAya che te prakAre tenA zarIranAM khadhAM rUMvADA pulikata thai zrI antakRta dazAMga sUtra Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre tAn SaDapi anagArAn, 'aNimisAe diTThIe' animiSayA dRSTyA-nimeSarahitayA nizcalayA dRSTyA 'pehamANI 2' prekSamANAra punaH punaravalokayantI 'muciraM Nirikkhai' suciraM nirIkSate-animiSeNa locanena pazyantyapi atRptA satI bahukAlamavalokayatIti bhAvaH, 'NirikkhittA vaMdai NamaMsaI' nirIkSya vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA jeNeva arihA ariTThanemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA arahaM arihanemi tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA baMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA yatraiva arhan ariSTanemiH tatraiva upAgacchati, upAgatya arhantamariSTanemi trikRtva AdakSiNapradakSiNam karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA 'tameva dhammiyaM jANappavaraM' tameva dhArmikaM yAnapavara-dhArmikam kevaladharmakRtyakaraNAya parirakSitaM rathamiti bhAvaH; 'durohati durUhittA jeNeva bAravaI NayarI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA bAravaI NayariM aNuppavisai' dUrohati dUruhya yatraiva dvArAvatI nagarI tatraiva upAgacchati, upAgatya dvArAvatI nagarIm anumavizati, 'aNupavisittA, jeNeva sae gihe jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA' anupavizya yatraiva svakaM gRhaM yatraiva bAhyA upasthAnazAlA, upasthAnazAlA-upasthAnamaNDapaH; 'teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA dhammiyAo jANappavarAo pacoruhai, paccoruhitA jeNeva sae vAsaghare jeNeva sae sayaNijje teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sayaMsi sayaNijasi nisIyaI' tatraiva upAgacchati upAgatya dhArmikAd yAnapravarAt pratyavarohati, pratyavaruhya yatraiva svakaM vAsagRham yatraiva svakaM zayanIyam , zayanIyaM-zayyA, tatreva upAgacchati, upAgatya svake zayanIye 'nisIyai' niSIdati-upavizati // sU0 16 // huI bahuta kAla taka nirakhatI rhii| bAda meM unheM vandana namaskAra kara bhagavAn arhat ariSTanemi ke pAsa AyI aura bhagavAna ko vidhipUrvaka vandana namaskAra kiyaa| bAda meM apane dhArmika ratha para caDhakara dvArakA ke madhya hokara calI aura krama se apanI bAharI upasthAnazAlA (baiThaka ) meM pahu~cI, vahA~ apane zreSTha dhArmika ratha gayAM. te chae anagArone animeSadraSTithI jotI thakI bahukAla sudhI nirakhavA lAgI. pachI temane vaMdana-namaskAra karI bhagavAna ahaMta ariSTaneminI pAse AvI ane bhagavAnane vidhipUrvaka vaMdana namaskAra karyA pachI pitAnA dhArmika ratha upara caDhIne dvArakAnI vaccovaca thaIne cAlI ane kramathI pitAnI bahAranI upasthAnazAlA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 munikumudacandrikA TIkA, devakyA manogataH saMkalpaH // mUlam // tae NaM tIse devaIe devIe ayaM ajjhathie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppaNNe-evaM khalu ahaM sarisae jAva nalakubbarasamANe satta putte payAyA, no ceva NaM mae egassa vi bAlattaNae samaNubhUe, esa vi ya NaM kaNhe vAsudeve chaNhaM mAsANaM mamaM aMtiyaM pAyavaMdae havvamAgacchai, taM dhaNNAo NaM tAo ammAo jAsiM maNNe NiyagakucchisaMbhRyAiM thaNaduddhaluddhayAiM mahurasamullAvayAI mammaNapaMjaMpiyAiM thaNamUlakakkhadesabhAgaM abhisaramANAI muddhayAiM puNo ya komalakamalovamehi hatthehiM gihiUNa ucchaMge NivesiyAI deMti samullAvae sumahure puNo puNo maMjulappaNie, ahaM NaM adhannA, apunnA, akayapunnA etto egataramavi na pattA, (evaM) ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAyai // sU0 17 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse devaIe devIe' tataH khalu tasyA devakyA devyAH 'ayaM ajjhasthie ciMtie patthie maNogae saMkappe' ayamAdhyatmikazcintitaH prArthito manogataH saMkalpa:-AdhyAtmikaH adhyAtmabhavaH svaputraviSayakaH cintitaH cintAviSayIkRtaH, pArthitaH abhilaSitaH, manogataH= manaHsthitaH saMkalpa:=vicAraH, 'samuppaNNe' samutpannaH / 'evaM khalu ahaM sarisae se utarI tathA apane bhavanameM jAkara apanI sukomala zayyA para baiThI // sU0 16 // usake bAda vaha devakI isa prakAra putrasambandhI cintA se yukta abhilaSita (cintana kiye hue) vicAra apane mana meM karane lagI ki maine AkAra, vaya aura kAnti se samAna yAvat nalakUbara (beThaka)mAM pahoMcI. tyAM pitAnA zreSTha dhArmika ratha uparathI utarIne pitAnA bhavanamAM jaIne potAnI sukemala zavyApara beThI (sU0 16) tyArapachI te devakI putra saMbaMdhI citAthI yukta abhilaSita vicArelA vicAro) pitAnA manamAM A pramANe karavA lAgI ke-meM AkAra, vaya tathA kAtimAM sarakhA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 antakRtadazAGgasUtre jAva nalakubbarasamANe satta puttA payAyA' evaM khalu ahaM sadRzakAn yAvat nalakUbarasamAnAn sapta putrAn prajAtA-prajanitavatI, 'no cevaNaM mae egassa vi bAlattaNae samaNubhUe' na caiva khalu mayA ekasyApi putrasya bAlatvam samanubhUtamnAnubhUtamityarthaH, 'esa vi ya NaM kaNhe vAsudeve chaNhaM mAsANaM mamaM aMtiyaM pAyadae havvamAgacchai' eSo'pi ca khalu kRSNo vAsudevaH SaNNAM mAsAnAM mamAntikaM pAdavandako havvamAgacchati, 'haca' zabdo'tra pazcAdarthakaH, tasya ca mAsazabdena sahAnvayaH / SaNmAsAnantaraM mama pAdau vanditumAgacchatIti bhAvaH / 'ta' tasmAt kAraNAt, 'dhaNNAo NaM tAo ammayAo jAsiM maNNe' dhanyAH khalu tA ambAH yAsAM manye 'NiyagakucchisaMbhUyAI' nijakakukSisaMbhUtAni-nijakukSeH sambhUtAni nijakukSisaMbhUtAni-svodarajAtAni 'thaNaduddhaladdhayAI'stanadugdhalubdhakAni-stanadugdhasya lubdhakAni-stanadugdhe saMjAtaspRhANi, 'mahurasamullAvayAI' madhurasamullApakAni-madhuraH samullApako bAlabhASaNaM yeSAM tAni, stanapAnArtha bAlA manoharaiH sambhASaNairmAtRranukUlayantIti bAlasvabhAvaH / 'mammaNapajaMpiyAI' mammaNaprajalpitAni-'mammaNaM' ityavyaktadhvanirUpaM majalpitaM bhASaNaM yeSAM tAni, 'thaNamUlakakkhadesabhAgaM abhisaramANAI' stanamUlakakSadezabhAgamabhisaranti abhigacchanti 'muddhayAI' mugdhakAni-bhadrakANi, punazca 'komalakamalovamehiM ' komasadRza sundara sAta putroM ko janma diyA, parantu una putroM meM se kisIbhI putra kA bAlakrIDAjanita Ananda kA anubhava nahIM kiyaa| yaha kRSNa bhI mere pAsa caraNa vandana ke liye che-che mahIne ke bAda AtA hai, isaliye maiM samajhatI hU~ ki ve mAtAe~ bhAgyazAlinI hai ki-jinakI krUkha se utpanna hue bacce dUdha ke liye apanI manohara tutalI bolI se unheM AkarSita karate haiM aura 'mammaNa' zabda ko uccAraNa karate hue stanamUla se lekara kakSa (kAkha) taka ke bhAga meM abhisaraNa karate rahate haiN| phira ve mugdha bAlaka bAda meM apanI nalabara jevA sAta putrane janma ApyA, paraMtu te putramAMthI koIpaNa putranA bAlakrIDAthI thatA AnaMdano anubhava huM karI zakI nahi. A kRSNa paNa mArI pAse caraNavaMdana mATe cha-cha mahinA pachI Ave che. AthI huM mAnuM chuM ke te mAtAo bhAgyazAlinI che ke jeonI kuMkhathI utpanna thatAM bALake dUdhane mATe potAnI mane hara tataDI belIthI temane AkarSita kare che, ane "mammaNa zabdanuM uccAraNa karI stananA mULathI kAMkha sudhInA bhAgamAM abhisaraNa karatAM rahe che. pachI te mugdha zrI annakRta dazAMga sUtra Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyA mAnasikaH saMkalpaH lakamalopamaiH mRdukamalatulyaiH 'hatthehiM hastaiH kRtvA mAtRbhiH 'gihiUNa' gRhItvA 'ucchaMge' utsaGge=kroDe "NivesiyAI' nivezitAni-upavezitAni apatyAni 'daMti' dadati, kim ? ityAha-'samullAvae sumahure' samullApakAn sumadhurAn manoharAn, tathA 'puNo puNo maMjulappaNie' punaH punaH maJjalaprabhaNitAn-sukomalavacanAvalirUpAn , bAlA etAdRzaM manoharaM zabdaM svasvamAtaraM zrAvayanti / 'ahaM gaM adhannA, apunnA, akayapunnA' ahaM khalu adhanyA apuNyA akRtapuNyA-adhanyA abhAgyA, apuNyA-puNyarahitA, akRtapuNyA-avihitapuNyAcaraNA, 'ja' yat 'etto' itaH eSu vividhabAlavinodajanitasukheSu madhye 'egataramavi' ekataramapi, 'na pattA' na prAptA-ahaM na prAptA'smi ['evaM' anena prakAreNa,] 'ohayamaNasaMkappA' apahatamanaHsaMkalpA-apahato bhagno manaHsaMkalpo yasyAH sA-bhagnamanorathA 'jAva' yAvat 'jhiyAyai' dhyAyati-ArtadhyAnaM karoti / / mU0 17 // // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeva bahAe jAva vibhUsie devaIe devIe pAyavaMdae hvmaagcchi| tae NaM se kaNhe vAsudeve devaiM devi pAsai, pAsittA devaIe devIe pAyaggahaNaM karei, karitA devaiM devi evaM vayAsI-annayA NaM ammo! tubbhe mamaM pAsittA haTTa jAva bhavaha, kiM NaM ammo! aja tubbhe ohaya jAva jhiyAyaha / tae NaM sA devaI devI kaNhaM vAsumA~ ke dvArA komala-kamala-sadRza hAthoM se uThAkara godI meM baiThAye jAne para dUdha pIte hue apanI mA~ se tutale zabdoM meM bAteM karate haiM aura mIThI bolI bolA karate haiN| maiM adhanya hU~, apuNya hU~, maiMne puNya nahIM kiyA, isaliye maiM apanI santAna kI bAlakrIDA kA AnandAnubhava nahIM kara skii| isa prakAra vaha devakI khinnahRdaya se vicAra karane lagI / sU0 17 // bAlakone potAnI mAtAo jyAre komala kamaLa jevA hAthavaDe upADIne pitAnA khoLAmAM besADe tyAre te dUdha dhAvatAM dhAvatAM pitapetAnI mA sAthe tetaDA zabdomAM vAto kare che tathA mIThI mIThI belI bole che. huM adhanya chuM, apuNya chuM, meM puNya karyuM nathI, tethI huM mArAM saMtAnanI bAlakrIDAno AnaMda anubhava karI zakI nathI. A prakAre te devakI khinnAhudayathI vicAra karavA lAgI. (sU) 17) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 antakRtadazAGgasUtre devaM evaM vayAsI-evaM khallu ahaM puttA! sarisae jAva samANe satta putte payAyA, no ceva NaM mae egassa vi bAlattaNe aNubhUe, tuma pi ya NaM puttA ! mamaM chaNhaM chaNhaM mAsANaM aMtiyaM pAyavaMdae havamAgacchasi, taM dhannAo gaM tAo ammayAo jAva jhiyAmi // sU0 18 // ||iikaa // 'tae NaM ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve hAe jAva vibhUsie' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH snAto yAvad vibhUSitaH, 'devaIe devIe pAyavaMdae havvamAgacchai' devakyA devyAH pAdavandakaH havvaMzIghramAgacchati 'tae NaM se kaNhe vAsudeve tataH khalu sa kRSNo vAsadevaH 'devaiM devi pAsai' devakoM devIM pazyati, 'pAsittA devaIe devIe pAyaggahaNaM karei' dRSTvA devakyA devyAH pAdagrahaNaM karoti-caraNavandanaM karoti, 'karittA' kRtvA 'devaiM devi devakI devIm 'evaM vayAsI' evamavadat-'aNNayA NaM ammo!' anyadA khalu amba ! 'tubbhe mamaM pAsittA haTTa jAva bhavaha' yUyaM mAM dRSTvA, hRSTa yAvat-hRSTatuSTacittAnanditA ityAdi pUrvoktaM vijJeyam , bhavatha, 'kiM NaM ammo!' kiM khalu amba ! 'aja tumbhe ohaya jAva jhiyAyaha' adya yUyam avahata yAvat dhyAyatha, avahatamanaH-saMkalpA yAvat pUrvokto'rtho'nusandheyaH, ___usake bAda vaha kRSNa vAsudeva snAna karake aura yAvat sabhI alaMkAroM se alaMkRta ho devakI devI ke caraNavandana ke liye Aye, vahI Akara unake caraNa meM jAkara vandana kiyA aura isa prakAra kahA- he mAtA ! jaba maiM pahile tumhAre caraNavandana ke liye AtA thA taba usa samaya mujhe dekhakara tumhArA hRdaya Anandita ho uThatA thA, parantu Aja tumhArI dazA dusarI hI dikhAI de rahI hai| kyoM mAtA! tuma duHkhita manase udAsa hokara Aja kyA soca tyArapachI te kRSNa vAsudeva snAna karIne tathA tamAma alaMkArathI vibhUSita thaI devakI devInAM caraNavaMdana mATe AvyA, tyAM AvIne tenAM caraNe vaMdana karyA, tathA A zrI antakRta dazAMga sUtra Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, devakyAH kRSNasya ca saMvAdaH 75 dhyAyatha-cintayatha / 'tae NaM sA devaI devI' tataH khalu sA devakI devI 'kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' kRSNaM vAsudevam evamavadat-evaM khalu ahaM punA' evaM khalu ahaM putra ! 'sarisae jAva samANe' sadRzakAn yAvat samAnAn-samAnAnna lakUbarasamAnAn, 'satta putte payAyA' sapta putrAn prajAtA-janitavatI, 'no ceva NaM mae egassa vi bAlattaNe aNubhUe' no caiva khalu mayA ekasyApi bAlatvam anubhUtam , 'tumaM pi ya NaM puttA' tvamapi ca khalu putra ! he putra ! tvamapi ca khalu, 'mamaM chahaM chaNDaM mAsANaM aMtiyaM' mama SaNNAM SaNNAM mAsAnAm antikaM 'pAyavaMdae havvamAgacchasi' pAdavandako havyamAgacchasitvamapi mamAntikaM SaNmAsAnantaraM pAdau vanditumAgacchasIti bhAvaH / 'taM dhannAo NaM tAo ammayAo jAva jhiyAmi tad dhanyAH khalu tA ambA yAvad dhyAyAmi, vyAkhyAtamidamanyatra // mU0 18 // rahI ho? usake bAda devakI ne kahA-he putra ! AkAra, vaya aura kAnti meM samAna, yAvat nalakUbara ke samAna sundara sAta putroM ko maine janma diyaa| parantu maiMne eka kI bhI bAlakrIDA kA anubhava nahIM kiyaa| he putra ! tuma bhI mere pAsa caraNa meM vandana karane ke liye cha-cha mahIne ke bAda Ate ho| isaliye ma samajhatI hU~ ki ve mAtAe~ dhanya haiM, puNyazAlinI haiM, unhoMne puNyAcaraNa kiyA hai joki apanI santAna ke bAlakapana kA anubhava karatI haiM, isI bAta ko socatI huI duHkhitahRdaya se udAsIna hokara baiThI hU~ // sU0 18 // prakAre kahyuM - he mAtA! jyAre huM pahelAM tamane caraNavaMdana karavA mATe AvatA hatA tyAre mane joine tamAruM hRdaya AnaMdita thaI jatuM hatuM, paraMtu Aje tamArI dazA bIjIja jovAmAM Ave che. kema mAtA ! tame du:khita manathI udAsa banI Aja zuM zAca karI rahyAM che ? tyArapachI devakIe kahyuM-he putra ! AkAra, vaya ane kAntimAM eka sarakhA yAvatuM nalakubara jevA suMdara sAta putrane meM janma ApyA. paraMtu meM ekeyanI bAlakrIDAne anubhava karyo nathI. he putra! tuM paNa mArI pAse caraNavaMdana mATe cha-cha mahine Ave che. AthI huM samajuM chuM ke te mAtAo dhanya che, puNyazAlinI che, temaNe puNyAcaraNa karyA che ke je pitAnAM saMtAnanA bAlapaNane anubhava kare che. A vAtane zAca karatI thakI dukhita hRdayathI udAsIna thaI beThI chuM (sU, 18) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 antakRtadazAGgasUtre // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve devaiM devi evaM vayAsImA NaM tubbhe ammo! ohaya0 jAva jhiyAyaha, ahaNaNaM tahA vattissAmi jahA NaM mamaM sahoyare kaNIyase bhAue bhavissaitti kaTu devaiM deviM tAhiM iTTAhi kaMtAhiM jAva vaggUhi samAsAsei, samAsAsittA tao paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA jahA abhao hariNegamesissa aTTamabhattaM pagiNhai jAva aMjaliM kaTu evaM vayAsI - icchAmi NaM devANuppiyA ! sahoyaraM kaNIyasaM bhAuyaM vidiNNaM // sU0 19 // // TIkA // ___'tae NaM' ityAdi / 'tae the' tataH devakIkathanAntaraM khalu, 'se kaNhe vAsudeve' sa kRSNo vAsudevaH 'devaiM devi evaM vayAsI' devakI devIm evamavadat-'mA gaM tumbhe ammo !' mA khalu yUyamamba ! 'ohaya0 jAva jhiyAyaha' avahata0 yAvad dhyAyata, 'ahaNaM tahA vattissAmi' ahaM khalu tathA vattiSye yatiSye 'jahA NaM mamaM kaNIyase sahoyare bhAyA bhavissai' yathA khalu mama kanIyAn sahodaro bhrAtA bhaviSyati / he mAtaH ! mA zucaH ! ahaM tathA yatiSye yathA mama sahodaro laghubhrAtA bhaveta, 'ti kaTTha' iti kRtvAityuktvA 'devaI deviM' devakI devIm , 'tAhiM iTAhi kaMtAhiM' tAbhiriSTAbhiH usake bAda kRSNa vAsudevane usa devakI devI se isa prakAra kahA-he mAtA! tuma apane manoratha pUrNa nahIM hone ke kAraNa isa prakAra ArtadhyAna mata kro| maiM aisA prayatna karU~gA ki jisase merA eka choTAbhAI ho| aisA kaha kara abhilaSita priya manonukUla tyArapachI kRSNa vAsudeve te devakI devIne A prakAre kahyuM- he mAtA ! tame tamArA mane phalIbhUta na thavAne kAraNe A prakAre ArtadhyAna na kare. huM evo prayatna karIza ke jethI mAre eka nAno bhAI thaze. ema kahI abhilaSita priya mananukULa zrI annakRta dazAMga sUtra Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya hariNaigameSidevArAdhanA kAntAbhiH, iSTAbhiH abhilaSitAbhiH kAntAbhiH piyAbhiH, 'jAva vaggUhi' yAvad vAgbhiH yAvanmano'nukUlAbhirvAgbhiH 'samAsAsei' samAzvAsayati= samAzvastAM karoti, 'samAsAsittA' samAzvAsya 'to' tataH tatsamIpAt 'paDinikkhamai' pratiniSkrAmyati, 'paDi nikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchai' yatraiva pauSadhazAlA tatraiva upAgacchati 'uvAgacchittA' upAgatya 'jahA abhae' yathA abhayaH yathA abhayaH kumAraH sapauSadhaH sabrahmacayoM yAvadekAkI darbhasaMstArakopagato mitradevasya aSTamabhaktaM pragRhNAti tathaivAyamapi, 'hariNegamesissa' hariNaigameSiNaH, 'aTThamabhattaM' aSTamabhaktaM 'pagiNhai' pragRhNAti-svIkaroti, 'jAva aMjaliM kaTu evaM vayAsI' yAvat aJjaliM kRtvA evamavAdIta-yAvat-daza diza udyotayan divyarUpadhArI devaH samIpamAgatya gaganasthitaH kRSNaM vAsudevamevamavAdIt-he devAnupriya ! tvayA smRto'haM samAgato'smi, vijJApaya, kiM karomi, kiM dadAmi, kiM ca te hRdayepsitam ? tadanu kRSNo vAsudevaH AkAzagataM devaM dRSTvA saMjAtaharSaprakarSaH vacanoM se devakI mahArAnI ko kRSNa vAsudevane dhIraja aura vizvAsa bNdhaayaa| bAda meM unake samIpa se nikala kara jahA~ poSadhazAlA thI vahA~ gye| jisa prakAra abhayakumArane brahmacarya sahita pauSadha se yukta ho yAvat akele darbhasaMstAra para baiThakara aSTamabhakta ko svIkAra kara mitradevakI ArAdhanA kI thI, usI prakAra kRSNa vAsudevane bhI hariNaigameSI deva kI ArAdhanA kii| vizeSa itanA hI hai ki dasa dizA ko uyotita karatA huA divyarUpadhArI vaha deva samIpa meM Akara AkAza meM khaDA ho kRSNa vAsudeva se isa prakAra kahA : he devAnupriya ! tumane merA smaraNa kiyA hai, maiM upasthita hU~, bolo, kyA karU~? kyA dU~ ? tumhArA manoratha kyA hai ? vacanathI devakI mahArANIne kRSNa vAsudeve dhIraja ane vizvAsa Apyo. pachI tenI pAsethI nIkaLI jyAM pauSadhazALA hatI tyAM gayA. ane jevI rIte abhayakumAre brahmacarya sahita pauSadhathI yukata ekalA darbhanA Asane besI aSTama bhakatane svIkAra karI mitra devanI ArAdhanA karI hatI tevIja rIte kRSNa vAsudeve paNa hariNagameSa devanI ArAdhanA karI. vizeSa eTaluM ja che ke dazeya dizAone prakAzamaya karatA divyarUpadhArI te deve tenI samIpa AvI AkAzamAM UbhA rahI kRSNa vAsudevane A prakAre kahyuM : devAnupriya ! tame mAruM smaraNa karyuM che tethI huM upasthita thayela chuM. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 antakRtadazAGgasUtre pauSadhaM pArayitvA karatalaparigRhItaM mastake'Jjali nidhAya evamavAdIt icchAmi NaM devANuppiyA ! sahoyaraM kaNIyasaM bhAuyaM vidiSNaM' icchAmi khalu devAnupriyAH ! sahodaraM kanIyAMsaM bhrAtaraM vitIrNam = bhavatA pradattaM kaniSThaM sahodaramabhilaSAmi // sU0 19 // -- // mUlam // tae NaM se hariNegamesI deve kaNhaM vAsudeva evaM vayAsIhohiti NaM devANuppiyA ! tava devaloyacue sahoyare kaNIyase bhAue, seNaM ummukkabAlabhAve jAva jovaNagamaNupatte arahao arinemissa aMtiya muMDe jAva pavaissa / kaNhaM vAsudevaM docaM pi taccaM pi evaM vayai, vaittA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae // sU0 20 // // TIkA // a NaM ityAdi / 'tae NaM se hariNegamesI deve' tataH khalu sa hariNaigameSI devaH 'haM vAsudevaM evaM vayAsI' kRSNaM vAsudevam evamavadat - 'hodditi NaM devANupiyA ! tava devaloyacue sahoyare' bhaviSyati khalu devAnupriya ! tava devalokacyutaH sahodaraH 'kaNIya se' kanIyAn = laghuH 'bhAue' bhrAtA, 'se NaM ummukabAlabhAve jA jovaNagamaNupatte' sa khalu unmuktabAlabhAvA yAvat usake bAda kRSNa vAsudeva, AkAza meM sthita usa deva ko dekhakara atyanta harSita ho poSadha pAlA aura hAtha jor3akara isa prakAra bole- he devAnupriya ! ApakI kRpA se mere eka sahodara laghu bhrAtA kA janma ho, yaha merI icchA hai || sU0 19 // usake bAda usa hariNaigameSI devane kRSNa vAsudeva se isa prakAra kahA:- he devAnupriya ! devaloka se eka devatA AyuSya pUrNa karake tumhArA choTA bhAI hokara janma legA aura vaha bAlyAvasthA moso hu zu 3 ? zu khAyeM ? tamAze zuM manoratha che ? tyApachI kRSNa vAsudeve AkAzamAM UbhelA te devane joine bahuja laiMrSita thai pauSadha pALyuM ane hAtha joDIne A prakAre kahyuM--hai devAnupriya ! ApanI kRpAthI mAre eka saheAdara laghubhrAtAnA janma thAya sevI bhArI cchA che, ( sU. 17) tyArapachI te haraNegameSI deve kRSNavAsudevane A prakAre kahyuM--hai devAnupriya ! devalAkathI eka devatA AyuSya pUrNa karI tamArA nAnA bhAi thaine janma leze ane te zrI antakRta dazAMga sUtra Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya varaprAptiH yauvanakamanuprAptaH-unmuktabAlabhAvaH = parityaktabAlasvabhAvaH, yauvanakam = taruNAvasthAm anuprApta saMprAptaH san 'arahao ariTTanemissa' arhato'riSTaneme 'aMtiyaM muMDe jAva pavvaissaI' antikaM muNDo yAvat pravajiSyati / 'kaNhaM vAsudevaM docaMpi tacaMpi' kRSNaM vAsudevam dvitIyamapi tRtIyamapi vAram 'evaM evam = 'bhaviSyati tava laghubhrAtA' iti 'vayai' vadati, 'vaitA' uditvA 'jAmeva disaM pAubbhUe' yasyA eva dizaH prAdurbhUtaH 'tAmeva disaM paDigae' tAmeva dizaM pratigataH // sU. 20 // // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve posahasAlAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva devaI devI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA devaIe devIe pAyaggahaNaM karei, karittA evaM vayAsIhohiti NaM ammo ! mamaM sahodare kaNIyase bhAutti kaTu devaI devi iTrAhi jAva AsAsai, AsAsittA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM pddige| tae NaM sA devaI devI annayA kayAI taMsi tArisagaMsi jAva sIhaM sumiNe pAsettA paDibuddhA jAva haTTatuhiyayA gabbhaM suhaM suheNaM parivahai // sU0 21 // TIkA _ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo cAsudevaH 'posahasAlAo paDinikkhamaI' pauSadhazAlAtaH pratiniSkrAmyati, bItane para arthAt yuvAvasthA prApta hote hI arhat ariSTanemi ke samIpa muMDita ho pravajita hogaa| usa hariNaigameSI devane kRSNa vAsudeva se duvArA tivArA bhI pUrvokta prakAra se khaa| anantara jisa dizA se vaha AyA thA usI dizA kI aura vApisa calA gayA // sU0 20 // usake bAda vaha kRSNa vAstudeva pauSadhazAlA se nikala kara bAlyAvasthA vItI jatAM arthata yuvAvasthA prApta thatAM ja ahaMta ariSTaneminI pAse muMDita thaI dIkSA leze. te hariegamelI deve kRSNavAsudevane bIjI vAra trIjI vAra upara pramANe kahyuM, ane pachI je dizAmAMthI te AvyuM hatuM teja dizA tarapha pAcha cAle gaye. (sU. 20) tyArapachI te kRSNa vAsudeva pauSadhazALAmAMthI nIkaLI devakI devInI pAse AvyA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre - 'paDinikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNeva devaI devI teNeva uvAgacchai' yatraiva devakI devI tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya 'devaIe devIe pAyaggahaNaM karei' devakyA devyAH pAdagrahaNaM karoti, 'karittA evaM vayAsI' kRtvA evamavadat-' hohiti NaM ammo ! mamaM sahodare kaNIyase bhAutti kaTu' bhaviSyati khalu amba ! mama sahodaro bhrAteti kRtvA ' devaiM devi devakI devIm ' iTAhiM jAva' iSTAbhiryAvat iSTAbhirvAgbhirityarthaH, 'AsAsai' AzvAsayati santoSayati, 'AsAsittA' AzvAsya-saMtoSya 'jAmeva disaM pAubhUe tAmeva disaM paDigae' yasyA dizaH prAdurbhUtastAmeva dizaM pratigataH / 'tae NaM sA devaI devI' tataH khalu sA devakI devI 'annayA kayAI' anyadA kadAcit 'taMsi tArisagaMsi jAva' tasmin tAdRzake yAvat- kRtapuNyopamApye komalatAdiguNasaMpanne zubhe zayanIye suptA 'sIhaM sumiNe pAsittA' siMhaM svapne dRSTvA, 'paDibuddhA jAva hahatuTTahiyayA' pratibuddhA yAvad hRSTatuSTahRdayA-svamadarzanAnantaraM jAgaritA satI tavRttAntaM rAjJe niveditavatI, anantaraM zubhasvamajanitasvAbhidevakI ke samIpa Aye aura unakA caraNa vandana kiyaa| bAda meM unhoMne devakI se isa prakAra kahA- he mAtA ! mujhe eka choTA bhAI hogA tuma cintA mata karo, tumhAre manoratha pUrNa hoNge| isa prakAra ke iSTa, manohara evaM manonukUla vacanoM se kRSNa vAsudevane devakI devI ko santuSTa kiyaa| isa prakAra unheM santoSa dekara unake pAsa se cale gye| usake bAda puNyazAliyoM se hI upabhogya sukomala zayyA meM soyI huI isa devakI ne svapna meM siMha ko dekhaa| svapna dekhane ke bAda jAgI aura svama kA vRttAnta usane vasudeva se khaa| apane manoratha kI pUrNatA ko nizcita samajha kara devakI kA mana hRSTatuSTa ho gyaa| anantara unhoMne atyanta ane teonA caraNamAM vaMdana karyuM. pachI temaNe devakI devIne A prakAre kahyuM-he mAtA! mAre eka nAno bhAI thaze. tame ciMtA na karo. tamArA manoratha pUrNa thaze. A prakAranAM iSTa manahara ane mananukULa vacanathI kRSNa vAsudeve devakI devIne saMtuSTa karyA. e pramANe temane saMtoSa ApIne temanI pAsethI cAlyA gayA. tyArapachI puNyazALIeja mAtra jene upabhoga karI zake che tevI sukemala zAmAM sutelI te devakIe svapnamAM siMhane je. svapna joyA pachI jyAre jAgRta thaI tyAre svapnane vRttAnta teNe vasudevane kahyo pitAnA manorathanI paripUrNatAne nizcita samajIne devakInuM mana huSTatuSTa thaI gayuM. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlasya janmAdivarNanam 81 matamApravazyambhAvitayA hRSTatuSTamAnasA 'gabbhaM suhaM suheNaM parivahar3a' garbha sukhaM sukhena parivahati = dhArayati // sU0 21 // // mUlam // tae NaM sA devaI devI navahaM mAsANaM jAsumaNarattabaMdhujIvaya lakkharasasarasapArijAtaka taruNa divAyarasamappabhaM savanayaNakaMtaM sukumAlaM jAva surUvaM gayatAluyasamANaM dArayaM payAyA / jammaNaM jahA mehakumAre jAva jamhA NaM amhaM ime dArae gayatAlusamANe taM hou NaM amhaM eyassa dAragassa nAmadheje gayasukumAle / tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro nAma karei gayasukumAletti, sesaM jahA mehe jAva alaM bhogasamatthe jAe yAvi hotthA / tattha NaM bAravaIe nayarIe somile nAmaM mAhaNe parivasaI aDDe riuveya0 jAva supariniTThie yAvi hotthA, tassa somilassa mAhaNassa somasirI nAmaM mAhaNI hotthA sukumAlA / tassa NaM somilassa mAhaNassa dhUyA somasirIe mAhaNIe attayA somA nAmaM dAriyA hotthA, sukumAlA jAva surUvA ruveNaM jAva lAvaNNeNaM ukkiTTA, ukkigsarIrA yAvi hotthA // sU0 22 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM' tataH garbhadhAraNAnantaraM khalu, 'sA deva devI' sA devakI devI 'navaNhaM mAsANaM' navAnAM mAsAnAm = sArdhasaptadinAdhikeSu navasu mAseSu vyatIteSu, 'jAsumaNaratabaMdhujIva yalava kharasasarasapArijAtakataruNadivAyarasamappabhaM' japAsumanoraktabandhujIvakalAkSArasasarasapArijAtakataruNa divAkarasamaprabham, japAsumanasaH = japAkusumAni raktabandhujIvakAH = raktabandhukA raktapusukha se garbha ko dhAraNa kiyA || sU0 21 // usake bAda nau mahine sADhe sAta dina bItane para devakI devI ne japAkusuma, bandhUkapuSpa, lAkSArasa, tathA pArijAta aura tyArapachI teNe atyanta sukhathI garbhAne dhAraNa karyAM. ( sU. 21) tyArapachI nava mahinA ane sADAsAta divasa vItyApachI devakIdevIe, japAkusuma, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 antakRtadazAGgasUtre rUpavizeSAH, lAkSArasaH prasiddhaH, sarasapArijAtakA abhinavapArijAtapuSpam, taruNadivAkaraH udIyamAnasUryaH, eteSAM dvandvasamAsaH, taiH samA-tulyA prabhA kAntiryasya tam-japAkusumAdivadraktakAntidharamityarthaH; 'savvanayaNakaMtaM sukumAraM jAva surUvaM sarvanayanakAntaM sukumAraM yAvatsurUpam-sarvajananayanAnandajanakaM sukumAraM yAvat surUpama gayatAluyasamANaM gajatAlukasamAnama-gajatAluvatsukomalam 'dArayaM payAyA' dArakaM prjaataa-jnitvtiityrthH| 'jammaNaM jahA mehakumAre jAva' janma yathA meghakumAro yAvat, yathA meghakumArasya janmamahotsavAdikam evamevAsya kumArasyApi vijJeyam / 'jamhA NaM amhaM ime dArae gayatAlusamANe' yasmAt khalu asmAkam ayaM dArako gajatAlusamAnA=gajatAlusadRzaH sukumAla: 'taM hou NaM amhaM eyassa dAragassa nAmadheje gayasukumAle' tad bhavatu khalu Avayoretasya dArakasya nAmadheyaM gajasukumAlaH / 'tae NaM tassa dAragassa ammApiyaro nAmaM kareMti gayasukumAletti' tataH khalu tasya dArakasya ambApitarau nAma kurutaH gajasukumAla iti / 'sesaM jahA mehe jAva alaM bhogasamatthe yAci hotthA' zeSaM yathA megho yAvat alaM bhogasamarthazcApyabhavat / 'tattha NaM bAravaIe nayarIe somile nAmaM mAhaNe udaya hote hue sUrya ke samAna prabhAvAle tathA sabhI janoM ke nayana ko sukha dene vAle, atyanta komala yAvat surUpa evaM gajake tAlu ke samAna sukomala bAlaka ko janma diyaa| jisa prakAra meghakumAra ke janma samaya meM unake mAtApitA ne mahotsava kiyA, usI prakAra devakI aura vasudeva ne bhI janmamahotsava kiyaa| unhoMne socA ki yaha hamArA bAlaka gajake tAlu samAna sukomala hai isaliye isakA nAma gajasukumAla ho| usake bAda mAtApitA ne usa bAlaka kA nAma gajasukumAla rakhA / gajasukumAla kumAra kA bAlyakAla se lekara yauvana taka kA vRttAnta meghakumAra ke samAna jAnanA caahiye| badhUkapuSpa, lAkSArasa tathA pArijAta ane ugatA sUryanA jevI prabhAvALo ane badhA janenA nayanane sukha ApavAvALA, atyaMta kemaLa yAvat surUpa ane hAthInA tALavAM je sukomaLa bALakane janma Ape, je prakAre meghakumArano janma thatAM tenA mAtApitAe mahAva karyo hato tevI ja rIte devakI ane vasudeve janmamahotsava karyo. temaNe vicAryuM ke A amAro bALaka hAthInA tALavA je sukemala che, mATe enuM nAma gajasukumAla rahe. pachI tenA mAtApitAe te bALakanuM nAma gajasukumAla pADayuM. gajasukumAla kumAranA bAlyakALathI mAMDIne yauvanakALa sudhIne vRttAnta meghakumAranA je jANa. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munukumudacandrikA TIkA, somilabrAhmaNaputryAH somAyA varNanam 83 parivasai aDDe riuvveya. jAva supariniTie yAvi hotthA' tatra khalu dvArAvatyAM nagayo somilo nAma brAhmaNaH parivasati Abya Rgveda0 yAvat supariniSThitazcA'pyabhavat-AnyA samRddhaH, Rgveda0 yAvat supariniSThitaH RgyajuHsAmAtharvasu caturpu vedeSu tadaGgeSu ca pAraMgataH, 'tassa somilassa mAhaNassa somasirI nAmaM mAhaNI hotthA sukumAlA' tasya somilasya brAhmaNasya somazrI ma brAhmaNI abhavat sukumArA, 'tassa NaM somilassa mAhaNassa' tasya khalu somilasya brAhmaNasya 'dhUyA' duhitA-putrI 'somasirIe mAhaNIe attayA' somazriyo brAhmaNyA AtmajA 'somA nAma dAriyA' somA nAma dArikA-bAlikA 'hotthA' abhavata, kIdRzI sA? ityAha-sukumAlA jAva surUvA' sukumArA yAvat surUpA, tathA 'rUveNaM' rUpeNa-AkAreNa 'jAva lAvaNNeNaM' yAvat lAvaNyena yAvat paramayA zobhayA 'ukkiTThA' utkRSTA-uttamA, 'uThisarIrA' utkRSTazarIrA-utkRSTam ahIna paJcendritayA yathA'trasthitA'vayavasaMnivezatayA cottamaM zarIraM yasyAH sA tathoktA 'yAvi hotthA' cApi AsIt // mU0 22 // usa dvArAvatI nagarI meM Rgveda Adi cAroM vedoM meM tathA vedAGgoM meM pariniSThita aura dhana-dhAnyase samRddha somila nAmakA brAhmaNa rahatA thA, usa brAhmaNa kI patnI kA nAma somazrI thaa| vaha sImazrI brAhmaNI atyanta sukumAra thii| usa somila brAhmaNa kI putrI somazrI kI AtmajA somA nAmakI eka dArikA (kanyA) thii| jo sukumAra yAvat rUpavatI thI aura AkAra evaM lAvaNya meM utkRSTa thii| tathA vaha somA bAlikA pA~coM indriyoM se ahIna hone ke kAraNa evaM avayavoM kI yathAvat sthiti ke kAraNa utkRSTa zarIrazobhAvAlI thI // sU0 22 // te dvArAvatI nagarImAM veda Adi cAreya vedomAM ane vedAMgamAM paritiSThita tathA dhanadhAnyathI samRddha semilanAmane brAhmaNa rahetA hatA. te brAhmaNanI patnInuM nAma somazrI hatuM. te samazrI brAhmaNa atyanta sukumAra hatI. te somila brAhmaNanI putrI samazrInI AtmA samA nAmanI eka dArikA (kanyA) hatI. je sukumAra ane surUpa hatI tathA AkAra ane lAvaNyamAM utkRSTa hatI, tathA te mA bAlikA pAMce IndriyothI ahIna (kheDavagaranI) hovAne kAraNe ane avayanI yathAvat sthiti prApta hovAne kAraNe utkRSTa zarIrazebhAvALI hatI. (sU0 22) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 antakRtadazAGgasUtre // mUlam // tae NaM sA somA dAriyA aNNayA kayAI pahAyA jAva vibhUsiyA bahUhiM khujAhiM jAva parikkhittA sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva rAyamagge teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA rAyamaggaMsi kaNagatiMdUsaeNaM kIlemANI 2 cii / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA arinemI samosaDhe, parisA NiggayA / tae NaM se kaNhe vAsudeve imIse kahAe laTThe samANe pahAe jAva vibhUsie gayasukumAleNaM kumAreNaM saddhiM hatthikhaMdhavaravae sakoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharejamANeNaM seyavaracAmarAhiM ubamANIhi 2 bAravaIe nayarIe majjhaMmajjheNaM arahao araTTinemissa pAyavaMdae NiggacchamANe somaM dAriyaM pAsai, pAsittA somAe dAriyAe ruveNa jovaNeNa ya vihie // sU0 23 // // TIkA // 'ar i' ityAdi / 'tara NaM sA somA dAriyA' tataH khalu sA somA dArikA 'aNNayA kayAI' anyadA kadAcit 'vhAyA jAva vibhUsiyA' snAtA yAvad vibhUSitA, 'vahUhiM khujjAhiM' bahubhiH kubjAbhiH = kubjAdAsIbhiH, 'jAva' yAvat = anyaprakArAbhirapi dAsIbhiH parikkhittA' parikSiptA=pariveSTitA 'sayAo gihAo paDinikkhamai' svakAd gRhAt pratiniSkrAmati, piDinikkhamittA' pratiniSkramya 'jeNeva rAyamaggo teNeva uvAgacchara' yatraiva rAjamArgaH tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya 'rAyamagge' rAjamArge 'kaNagatiMdU usake bAda vaha somA bAlikA snAna kara yAvat anekavidha alakAroM se alaMkRta ho aneka kubjAdAsiyoM se tathA anya dUsarI dAsiyoM se ghirI huI apane ghara se nikala kara rAjamArga tyArapachI te seAmA khAlikA snAna karI yAvat aneka jAtanA ala kArAthI vibhUSita thaI ghaNI kubjA dAsIe ane bIjI keTalIka dAsIethI gherAIne potAnAM gherathI nIkaLI rAjamArga upara AvI ane tyAM senAnA daDAthI ramavA lAgI te kAla zrI antakRta dazAMga sUtra Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, ariSTanemidarzanArtha kRSNasya gamanam saeNaM' kanakatindasakena 'kIlemANI2 ciTaI krIDantI 2 tiSThati / 'tindUsaka' iti kandukArthoM dezIzabdaH / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'arahA ariTThanemI' arhan ariSTanemiH 'samosaDhe' samavamRtaH= samAgataH, 'parisA NiggayA' pariSannirgatA-dharmakathAzravaNAya janasamudAyarUpA pariSat svasvagRhAniSkrAntA / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH, 'imIse kahAe laDhe samANe' asyAH kathAyA labdhArthaH san= 'bhagavadariSTanemirAgata' iti vRttAntaM jJAtvetyarthaH, 'hAe jAba vibhUsie' snAto yAvad vibhUSitaH, 'gayasukumAleNaM kumAreNaM' gajasukumAreNa kumAreNa siddhiM' sArddham-svAnujena gajamukumAreNa kumAreNa saha, 'hanthikhaMdhavaragae' hastiskandhavaragataH=gajakandharAmArUDhaH, 'sakoraMTamalladAmeNaM' sakoraNTamAlyadAmnA-koraNTamAlyasya dAma koraNTamAlyadAma tena saha vartate yattena-pItavarNapuSpamAlAsahitena 'chatteNaM dharijamANeNaM' chatreNa dhriyamANena 'seyavaracAmarAhiM uddhavyamANIhiM' zvetavaracAmarairuddhavadbhiH vIjyamAnaiH-zreSThazvetacAmaraizcopalakSita ityarthaH, 'bAravaIe nayarIe' dvArAvatyA nagaryAH 'majjhamajheNaM' madhyamadhyena 'arahao arihanemissa' arhato'riSTanemeH='pAyacaMdae' pAdavandakaH-caraNavandanArthItyarthaH, "NiggacchamANe para AyI aura vahA~ sone ke geMda se khelane lgii| usakAla usa samaya meM arhat ariSTanemi usa dvArakA nagarI meM pdhaare| jisase dharmakathA sunane ke liye pariSad apane 2 ghara se niklii| usake bAda kRSNa vAsudevane bhagavAn ke Ane kA vRttAnta sunakara snAna kiyA aura yAvat bhUSaNoM se vibhUSita ho apane choTe bhAI gajasukumAla kumAra ke sAtha hAthI para baiThe kuraNTa phUloM kI mAlA se yukta chatra se tathA boMjate hue cAmaroM se suzobhita vaha kRSNa vAsudeva dvArAvatI nagarI ke madhya se ahaMta ariSTanemi ke samIpa unake caraNavandana ke liye nikale / usa samaya dvArakA te samaye ahaMta ariSTanemi bhagavAna te dvArakAnagarImAM padhAryA. tethI dharmakathA sAMbhaLavA mATe pariSada pitapatAne gherathI nIkaLI. tyArapachI kRSNa vAsudeva bhagavAnanA AvavAnA vRttAnta sAMbhaLI snAna karI yAvata AbhUSaNethI vibhUSita thaI pitAnA nAnAbhAI gajasukumAla kumAranI sAthe hAthI upara beThA. kuraTa phUlanI mAlAthI yukata chatrathI tathA vijAtA cAmarothI suzobhita te kRSNa vAsudeva dvArAvatI nagarInA madhyamAMthI arhat ariSTaneminI pAse temanAM caraNavaMdana karavA mATe nIkaLyA. te zrI annakRta dazAMga sUtra Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre somaM dAriyaM pAsai' nirgacchan somAM dArikAM pazyati, 'pAsittA somAe dAriyAe' dRSTvA somAyA dArikAyAH 'rUveNa ya jovaNeNa ya rUpeNa ca yauvanena ca 'vimhie' vismitA Azcaryayukto jAtaH // mU0 23 // tae NaM se kaNhe vAsudeve koDaMbiyapurise sadAvei, sadAvittA evaM vayAsI- gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA! somilaM jAittA somaM dAriyaM geNhaha, geNhittA kannateuraMsi pakkhivaha / tae NaM esA gayasukumAlassa bhAriyA bhvissi| tae NaM te koDaMbiyapurisA jAva pkkhivNti| tae NaM te koDaMbiyapurisA jAva pcppinnNti| tae NaM se kaNhe vAsudeve bAravaIe nayarIe majhamajheNaM Niggacchai, NiggacchittA jeNeva sahassaMbavaNe ujjANe jAva pajjuvAsai / tae NaM arahA ariTunemI kaNhassa vAsudevassa gayasukumAlassa kumArassa tIse ya0 dhammakahA, kaNhe paDigaye // sU0 24 // // TIkA // ___ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM' tataH tadantaraM-dArikAvilokanAnantaraM khalu 'se kaNhe vAsudeve, sa kRSNo vAsudevaH koDuMbiyapurise' kauTumbikapuruSAn-rAjasevakAna 'saddAveI' zabdayati-Ahvayati, 'sadAvittA evaM vayAsI' zabdayikhA evamavadat-'gacchaha NaM tumbhe devANuppiyA !' gacchata khalu yUyaM nagarI ke rAjamArga meM khelatI huI somA dArikA ko kRSNa vAsudevane dekhaa| usa somA dArikA ke rUpa lAvaNya yauvana ko dekhakara kRSNa vAsudeva ko atyanta Azcarya huA // sU0 23 // usako dekhakara kRSNa vAsudeva ne apane bhRtyoM ko bulAyA aura isa prakAra AjJA dI-he devAnupriyo ! tuma loga somila samaye dvArakA nagarInA rAjamArgamAM ramatI samA dArikAne kRSNavAsudeve che. te samA dArikAnuM rUpa, lAvaNya ane yauvanane joIne kRSNavAsudevane ghaNuM ja Azcarya thayu. (sU0 23) tene joIne kRSNavAsudeve pitAnA bhUne belAvyA ane A pramANe AjJA karI- he devAnupriya ! tame leke semila brAhmaNanI pAse jAo ane tenI pAsethI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya gajamukumAlabhAryAtvena somAyA varNanam 87 devAnupiyAH ! 'somilaM mAhaNaM' somilaM brAhmaNaM 'jAittA' yAcikhA 'somaM dAriyaM geNhaha' somAMdArikAM gRhNIta, 'geNhittA' gRhIkhA 'kannateuraMsi pakkhivaha kanyAntaHpure prakSipata kanyAnivAsabhavane sthApayata / 'tae NaM esA' tataH khalu eSA 'gayasukumAlassa' gajamukumAlasya kumArasya 'bhAriyA' bhAryA 'bhavissaI' bhaviSyati / 'tae NaM tataH khalu 'te koDuMbiyapurisA jAba pakkhivaMti' te kauTumbikapuruSA yAvat prakSipanti-kauTumbikapuruSAH kRSNasya vAsudevasyAjJAM zirasi dhRtA somilabrAhmaNasakAzAttAM somAM yAcikhA kanyAntapure'sthApayan |'te NaM te koDuMbiyapurisA jAva paJcappiNaMti' tataH khalu te kauTumbikapuruSA yAvat pratyarpayanti-he devAnupriya ! bhavaduktaM kAryamasmAbhiH kRtamiti nivedayanti / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH, 'bAravaIe nayarIe majhamajheNaM NiggacchaI' dvArAvatyA nagaryA madhyamadhyena nirgacchati, 'NiggacchittA jeNeva sahassaMbavaNe ujjANe jAva pajjuvAsaI' nirgatya yatraiva sahasrAmravanamudyAnaM yAvatpayupAste-dvArakAyA madhyamadhyena nirgatya sahasrAmravanamudyAnaM gatvA bhagavantaM praNamya ca bhagavataH saMmukhe sthitaH paryupAsanAM karotItyarthaH / 'tae NaM' tataH khalu brAhmaNa ke pAsa jAo, aura usase kanyA kI yAcanA karo / tatpazcAt usakI kanyA somA ko lekara kanyAoM ke antaHpura meM pahu~cA do| yaha somA dArikA gajasukumAra kumAra kI bhAryA hogii| anantara AjJA ke anusAra ve rAjasevaka somila brAhmaNa ke pAsa gaye, aura usase kanyA kI yAcanA kii| somila brAhmaNa ne prasannacitta se usa kanyA ko una rAjapuruSoM ko arpita kiyaa| unhoMne usa kanyA ko kRSNa vAsudeva ke kanyA ke antaHpura meM rakhI / usake bAda kRSNa vAsudeva dvArAvatI nagarI ke bIcobIca se sahasrAmravana udyAna meM jahA~ bhagavAn arhat ariSTanemi virAjate the vahAM gaye, vahA~ jAkara una ko vandana namaskAra kiyA aura bhagavAn kI upAsanA karane lge| tenI kanyAnI yAcanA kare. te pachI tenI kanyA samAne laIne kanyAonA aMtaHpuramAM pahoMcADe. A samaya darikA gajasukumAla kumAranI bhAryA thaze pachI AjJA pramANe te rAjasevaka samila brAhmaNanI pAse gayA ane tenI pAse kanyAnI yAcanA karI. mila brAhmaNe prasannacittathI te kanyAne te rAjapuruSane seMpI dIdhI. temaNe te kanyAne kRSNavAsudevanA kanyAnA aMtaHpuramAM rAkhI. tyArapachI kRSNavAsudeve dvArAvatI nagarInI vacce vacce thaI sahasAmravana udyAnamAM jyAM bhagavAna ahaMtu ariSTanemi zrI antakRta dazAMga sUtra Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 antakRtadazAGgasUtre 'arahA arinemI' arhannariSTanemiH kaNhassa vAsudevassa gayasukumAlassa kumArassa' kRSNasya vAsudevasya gajasukumAlasya kumArasya 'tI se ya0 dhammakahA' tasyAM ca dharmakathA, bhagavAnanniriSTanemiH kRSNaM vAsudevaM gajasukumAlaM kumAraM copalakSya tasyAM vizAlAyAM pariSadi dharmakathAmupAdizaditi bhAvaH / 'kaNhe paDigae ' kRSNaH pratigataH = dharmakathAzravaNAnantaraM kRSNaH svabhavanaM pratinivRttaH || sU0 24 // // mUlam // tae NaM se gayasukumAle kumAre arahao ariTTanemissa aMtiyaM dhammaM soccA jaM navaraM ammApiyaraM ApucchAmi, jahA mehe, NavaraM mahiliyAvajje jAva vaDDhiyakule / tae NaM se kahe vAsudeve imIse kahAe laddhaTThe samANe jeNeva gayasukumAle kumAre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA gayasukumAlaM kumAraM AliMgas, AliMgittA ucchaMge nivesei, nivesittA evaM vayAsI - tumaM mamaM sahodare kaNIyase bhAyA, taM mA NaM devAzupiyA ! iyANi arahao ariTTanemissa aMtie muMDe jAva pavayAhi / ahaNNaM bAravaIe nayarIe mahayA mahayA rAyAbhiseeNaM abhisiMcissAmi / tae NaM se gayasukumAle kumAre kaNheNaM vAsudeveNaM evaM butte samANe tusiNIe saMci // sU0 25 // 6 usake bAda bhagavAn arhat ariSTanemine kRSNa vAsudeva aura gajasukumAla ke liye usa vizAla pariSad meM dharmopadeza kiyA / anantara dharmakathA sunakara vAsudeva kRSNa apane bhavanakI ora prasthAna kiye || sU0 24 // birAjatA hatA tyAM jai temane va Mdana namaskAra karyAM ane bhagavAnanI upAsanA karavA lAgyA tyArapachI bhagavAna at ariSTanemie kRSNa vAsudeva ane gajasukumAlane mATe te vizALa pariSadamAM dharmopadeza karyAM. pachI dhakathA sAMbhaLI kRSNavAsudeve peAtAnA mahela tarapha prasthAna karyuM. (slR0 24) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlasya dIkSAgrahaNavicAraH // TIkA // 'ar i' ityAdi / 'tara NaM' tataH khalu = kRSNasya gamanAnantaraM khalu 'se yasukumAle kumAre' sa gajasukumAla : kumAra:, ' arahao arinemissa aMtira dhammaM socA ' arhato'riSTanemeH antike dharma zrukhA, 'jaM navaraM' yo vizeSaH sa ucyate--ammApiyaraM ApucchAmi' ambApitarau ApRcchAmi, 'jahA mehe' yathA meghaH yathA megho dharmaM zrutvA bhagavantamevaM nyavedayat- he bhadanta ! mAtApitroranumatimAdAya bhavadantike pravajyAM grahItumicchAmi, evamayapi kumAro nyavedayat, 'NavaraM' vizeSazcAyam - 'mahiliyAvajje jAtra vaDdriyakule' mahilikAvarjo yAvad vardhitakula:- meghavadayamapi kumAro bhagavataH samIpAtpratinivRtto mAtApitRbhyAM niveditA'khilanijAbhiprAyo dIkSAgrahaNAya tadAjJAM prArthayAmAsa, anantaraM jJAtatadabhiprAyau mAtApitarau evamuktavantau - he vatsa ! tvaM sAmprataM 'mahiliyAvajje' mahilikAvarjaH - akRtavivAho'si, ato vivAdaM kRtvA sAMsArikabhogavilAsAn bhuJjAnaH 'jAva vaDiyakule' yAvaduvardhitakula:- vardhitaM santAnotpatyA kulaM yena sa tathAbhUtaH pravajyAM gRhANeti / tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH parantu gajasukumAla ko bhagavAn ariSTanemi kI vANI sunakara vairAgya utpanna ho gayA / bAda unhoMne hAtha joDa kara bhagavAna se nivedana kiyA ki - he bhadanta ! maiM apane mAtA-pitA se pUchakara Apake samIpa pravrajyA (dIkSA) grahaNa karU~gA / isa prakAra meghakumAra ke samAna bhagavAna ko nivedana karake apane ghara Aye aura vahA~ unhoMne mAtA-pitA ke samakSa apanA abhiprAya pragaTa kiyaa| mAtA-pitA ne unakI dIkSA kI bAta sunakara unase kahAhe vatsa ! tumhArA abhI vivAha bhI nahIM huA hai aura tuma vardhitakula nahIM ho / isaliye pahale tuma vivAha karo; bAda meM 89 parantu gajasukumAlane bhagavAna ariSTaneminI vANI sAMbhaLI vairAgya utpanna thayuM. AthI temaNe hAtha joDI bhagavAnane nivedana karyuM. ke--ha bhadanta ! huM mArA mAtApitAne pUchIne ApanI pAse dIkSA grahaNu karIza. e prakAre meghakumAranI peThe bhagavAnane nivedana karI peAtAne ghera AvyA, ane mAtapitAne potAnA abhiprAya kahI sa MbhaLAvyeA. mAtApitA tenI dIkSAnI vAta sAMbhaLI tene kahyuM:-- he vatsa ! tamArA hajI vivAhu paNa thayA nathI ane hajI tame vaMzavRddhi karI nathI mATe tame vivAha karo. saMtAna thayA pachI tamAre bhAra tene soMpI dIkSA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre khalu sa kRSNo vAsudevaH, 'imIse kahAe laDhe samANe' asyAH kathAyAH labdhArthaH sangajasukumAlasya saMyamagrahaNecchArUpavRttAntamadhigataH san , 'jeNeva' yatraiva 'gayasukumAle kumAre teNeva uvAgacchai' gajasukumAlaH kumArastatraivopAgacchati, 'uvAgacchittA gayasukumAlaM kumAraM AliMgai' upAgatya gajasukumAra kumAramAliGgati, 'AliMgittA' AliGgaya, 'ucchaMge nivesei' utsaGge nivezayati, 'nivesittA evaM vayAsI nivezya evamavadat-'tumaM mamaM sahoyare' tvaM mama sahodaraH 'kaNIyase bhAyA' kanIyAn laghubhrAtA, "taM mA NaM devANuppiyA ! tat mA khalu devAnupiya ! 'iyANiM arahao arihanemissa aMtie muMDe jAva pavvayAhi' idAnIm arhato'riSTanemerantike muNDo yAvatpatraja / 'ahaNNaM bAravaIe nayarIe mahayA mahayA rAyAbhiseeNaM' ahaM khalu dvArAvatyA nagaryA mahatA mahatA rAjAbhiSekeNa-rAjJo yo'bhiSekastena 'abhisiMcissAmi' abhiSekSyAmi / mahatA samAroheNa dvArAvatyA nagaryA rAjapade tvAM sthApayiSyAmItyarthaH / 'tae NaM santati hone para apanA bhAra use sauMpakara dIkSA grahaNa karanA / ityAdi, dIkSA nahIM lene ke bAre meM anekoM bAteM kahI / gajasukumAla ke vairAgya kA samAcAra pAkara kRSNa vAsudeva gajasukumAla ke pAsa Aye aura unhoMne gajasukumAla ko snehapUrvaka apane hRdaya se lgaayaa| tatpazcAt use apanI godI meM baiThAkara isa prakAra bole he devAnupriya ! tuma mere choTe bhAI ho, isaliye AzA karatA hU~ tuma merI bAtoM para avazya dhyAna doge| tumase yahI kahanA hai ki abhI arhat ariSTanemi ke samIpa dIkSA mata lo| maiM Aja atyanta samAroha ke sAtha tumhArA rAjyAbhiSeka kara isa dvArAvatI grahaNa karaze. ItyAdi dIkSA na levAnA viSayamAM aneka vAta kahI. gajasukumAlanA vairAgyanA samAcAra maLatAM kRSNavAsudeva gajasukumAlanI pAse AvyA. pachI temaNe gajasukumAlane snehapUrvaka pitAnA hRdayathI bheTayA. tyArapachI tene pitAnA khoLAmAM besADI A prakAre kahyuM - he devAnupriya! tuM mAre nAno bhAI che, mATe AzA rAkhuM chuM ke tuM mArI vAta upara avazya dhyAna daIza. tane eTaluM ja kahevuM che ke hAla ahaMtu ariSTaneminI pAse dIkSA na le. huM Aje ja atyanta samArehapUrvaka tAre rAjyAbhiSeka karAvI A zrI antakRta dazAMga sUtra Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajamukumAlasya rAjyAbhiSeko dIkSA ca / 91 se gayasukumAle kumAre kaNheNaM vAsudeveNaM evaM vutte samANe tusiNIe saMciTThai' tataHkhalu sa gajasukumAraH kumAraH kRSNena vAsudevena evamuktaH san tuSNIkaH saMtiSThate // mU0 25 // // mUlam // tae NaM se gayasukumAle kumAre kaNhaM vAsudevaM ammApiyaro ya doccaMpi taccaMpi evaM vayAsI - evaM khalu devANuppiyA! mANussayA kAmA asuI asAyasA vaMtAsavA jAva vippajahiyavA bhavissaMti, taM icchAmi NaM devANuppiyA ! tubbhehiM abbhaNunAe samANe arahao ariTanemissa aMtie jAva pvitte| tae NaM taM gayasukumAlaM kumAraM kaNhe vAsudeve ammApiyaro ya jAhe no sacAeMti bahuyAhi aNulomAhiM jAva Aghavittae, tAhe akAmA ceva evaM vayAsI-taM icchAmo NaM te jAyA! egadivasamapi rajasiri pAsittae, nikkhamaNaM jahA mahabbalassa jAva tamANAe tahA jAva saMjamittae, se gayasukumAle iriyAsamie jAva guttabaMbhayArI // sU0 26 // // TIkA // 'tae NaM se' ityAdi / 'tae NaM se gayasukumAle kumAre kaNhaM vAsudevaM' tataH khalu sa gajamukumAlaH kumAraH kRSNaM vAsudevam 'ammApiyaro ya docaMpi taccapi evaM vayAsI, ambApitarau ca dvitIyamapi tRtIyamapi-dvitrivAram evamavadatnagarI kA tumheM rAjA bnaauuNgaa| kRSNa vAsudeva kA aisA vacana suna kara gajasukumAla kumAra mauna ho gaye // sU0 25 // usake bAda gajasukumAla kumAra ne kRSNa vAsudeva aura apane mAtA-pitA se do tIna bAra isa prakAra kahA-he devAnupriya ! dvArAvatI nagarIne tene rAjA banAvIza. kRSNavAsudevanAM evAM vacana sAMbhaLI gajakusumAla subhA2 mauna 24 gayA. (sU0 25) tyArapachI gajasukumAla kumAre kRSNa vAsudeva tathA pitAnAM mAtApitAne be traNa vakhata A prakAre kahyuM-he devAnupriya! kAme paganA AdhArabhUta A strIpuruSasaMbaMdhI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre 'evaM khalu devANuppiyA!' evaM khalu devAnupriyAH! 'mANussayA kAmA' mAnuSyakAH kAmAH, kAmazabdenAtra kAmAdhArabhUtAH strIpuruSazarIrA gRhyante, atra ardharcAditvAt puMstvam ; 'asuI' azucayaH azucisthAnabhUtA 'asAsayA' azAzvatAH 'vaMtAsavA jAva vippajahiyavyA' vAntAsravA yAvad viprahAtavyAH, vAntAstravAH vamanodiraNasthAnabhUtAH, yAvacchabdena 'pittAsavA' pittAsravA-pittasthAnarUpAH, 'khelAsavA' zleSmAsravAH, 'sukkAsavA' zukrAsravAH, 'soNiyAsavA' zoNitAsravAH, 'durussAsanissAsA' durucchAsaniHzvAsAH durgandhamayazvAsocchvAsasthAnarUpAH, 'durUvamuttapurIsapUyabahuparipunnA' dUrUpamUtrapurISapUyabahupratipUrNAH 'uccArapAsavaNakhelajallasiMghANavaMtapittamukkasoNiyasaMbhavA' uccAraprasravaNazleSmajallasiGghANavAntapittazukrazoNitasaMbhavAH uccArAdisaMbhavasthAnAni, 'addhavA' adhruvAH asthirAH, 'aNiyayA' aniyatAH anizcitAH, 'asAsayA' azAzvatA:-anityAH, zaTanapatanavidhvasanadharmAH pazcAt purazca khalu avazyaM 'vippajahiyavyA' viprahAtavyA: pariharaNIyA bhaviSyanti / 'taM icchAmi NaM devANuppiyA !' tat icchAmi khalu devAnupriyAH ! 'tubbhehiM anbhaNunnAe samANe arahao ariTanemissa aMtie kAmopabhoga kA AdhArabhUta yaha strIpuruSasambandhI zarIra, mala mUtra, kapha, vamana, pitta, zukra aura zoNita kA bhaNDAra hai| yaha zarIra asthira hai, anizcita hai, anitya hai tathA sar3anA giranA aura naSTa honA-rUpa dharma se yukta hone ke kAraNa Age pIche kabhI na kabhI avazya naSTa hone vAlA hai, aura yaha azucikA sthAna hai, vamanakA sthAna hai, pittakA sthAna hai, kapha kA sthAna hai, zukra kA sthAna hai, zoNitakA sthAna hai, durgandha-zvAsa aura niHzvAsa kA sthAna hai aura yaha zarIra durgandha yukta mUtra, viSThA aura pIpa se pUrNa hai| isa zarIra ko eka dina avazya choDanA hogaa| isaliye he mAtApitA ! zarIra mala, mUtra, kapha, vamana, pitta, zukra, ane zeNitane bhaMDAra che A zarIra asthira che, anizcita che, anitya che, tathA saDavuM, paDavuM, ane naSTa thavuM, evA dharmathI yukata hovAne kAraNe Agala pAchala kayArene kyAreka avazya naSTa thavAne che. ane e azucinuM sthAna che. vamananuM sthAna che, pittanuM sthAna che, kaphanuM sthAna che, zukranuM sthAna che, zeNitanuM sthAna che, durgandha-zvAsa tathA ni:zvAsanuM sthAna che. vaLI A zarIra durgandhayukata mUtra viSTA tathA parUthI bhareluM che. A zarIrane eka divasa avazya choDavuM paDaze. mATe he mAtApitA ! he badhuvara ! Apa lekanI AjJA laI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlasya rAjyAbhiSeko dIkSA ca / 93 jAva pavvaittae' yuSmAbhirabhyanujJAtaH san arhato'riSTanemerantike yAvatpatrajitum - bhavadbhirabhyanujJAto bhagavadariSTanemisamIpe gatvA pravrajitumicchAmIti bhAvaH / 'tara NaM taM gayasukumAlaM kumAraM kaNhe vAsudeve ammAviyaro ya jAhe no saMcAeMti bahuyAhiM aNulomAhiM jAva' tataH khalu taM gajasukumAlaM kumAraM kRSNo vAsudevaH ambApitarau ca yadA no zaknuvanti bahukAbhiranulomAbhiryAvat = bahuprakArAbhiranukUlAbhiH pratikUlAbhizca kathAbhirityarthaH, 'Aghavittae' AkhyApayituM = yuktyAdibhirgRhe sthApayitum; 'tAhe akAmA ceva' tadA akAmA eva = icchArahitA eva, ' evaM vayAsI' evamavadan - 'taM icchAmo NaM te jAyA' tat icchAmaH khalu te jAta ! ' egadivasamapi rajjasiriM pAsie' ekadivasamapi rAjyazriyaM draSTum = he putra ! asmAkamAgrahavazAt ekadivasamapi rAjyalakSmIM svIkuru / mAtApitrAdivacanamanuvartamAno maunamavalambya sthito gajasukumAlo rAjA jAtaH / tadanantaraM mAtApitrAdayastaM pRcchanti kathaya he putra ! kiM te he bandhuvara ! Apa logoM kI AjJA lekara arhat ariSTanemi ke samIpa pravajyA (dIkSA) lenA cAhatA hU~ / usake bAda kRSNa vAsudeva aura vasudeva, devakI, jaba gajasukumAla ko aneka prakAra se anukUla pratikUla kathana se nahIM samajhA sake, taba ve asamartha ho isa prakAra bole he putra ! hama loga tujhe eka dina ke liye bhI rAjasiMhAsana para baiThAkara terI rAjyazrI dekhanA cAhate haiM / isaliye tuma ekadina ke liye bhI isa rAjyalakSmI ko svIkAra karo / mAtApitA aura baDe bhAI ke anurodha se gajasukumAla cupa ho gaye / anantara unakA rAjyAbhiSeka huA aura ve rAjA hogaye / unake rAjA hone ke bAda mAtApitA ne pUchA- he putra ! tuma kyA cAhate ho ! arhat ariSTaneminI pAse dIkSA levA cAhuM chuM. tyArapachI kRSNavAsudeva ane vasudeva tathA devakI jyAre gajasukumAlane aneka prakAranAM anukUla pratikUla kathanathI samajAvI zakayAM nahi tyAre teo asamartha thai A prakAre khelyAM. hai putra! ame leke tane eka divasa mATe paNa rAjya-siMhAsanapara besADIne tArI rAjyazrI jovA icchIe chIe. mATe tu eka divasa mATe paNa A zajyalakSmIne svIkAra kara. mAtApitA ane moTAbhAinA anurAdhathI gajasukumAla cupa thai gayA. tyArapachI teneA rAjyAbhiSeka thayA ane te rAjA thai gayA. temanA rAjA thaI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgastre hRdayepsitam ? so'vadat-saMyamaM grahItumicchAmi, nikkhamaNaM' niSkramaNa-dIkSAgrahaNaM 'jahA mahabbalassa' yathA mahAbalasya, 'jAva' yAvat 'tamANAe' tadAjJayA dIkSAgrahaNasAmagrIsamAnayanAdikaM 'tahA' tathA tathaiva 'saMjamie' saMyamitaH pratrajitaH; gRhItadIkSaH 'se gayasukumAle sa gajasukumAlo'nagAro jAtaH, kIdRza ityAha'iriyAsamie jAva guttabaMbhayArI' IryAsamito yAvad guptabrahmacArI' sa gajasukumAlo'nagAra IryAsamityAdiyuktaH zabdAdiviSayAnivRtya vazIkRtasakalendriyo brahmacArI jAta iti bhAvaH / / sU0 26 / / // mUlam // tae NaM se gayasukumAle aNagAre jaM ceva divasaM pavaie tasseva divasassa puvAvaraNhakAlasamayaMsi jeNeva arahA ariTranemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA arahaM ariTranemi tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karitA evaM vayAsIicchAmi NaM bhaMte! 'tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe mahAkAlaMsi susANaMsi egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajittA NaM vihritte| ahAsuhaM devANuppiyA! tae NaM se gayasukumAle aNagAre arahayA ariTranemiNA abbhaNunAe samANe arahaM asTrinemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA arahao arihanemissa ve bole- saMyama grahaNa karanA cAhatA huuN| usake bAda gajasukumAla kI AjJA se saMyama kI sabhI sAmagriyA~ lAyI gaI aura mahAbala ke samAna pravajita hokara ve gajasukumAla anagAra hogaye, tathA IryAsamiti Adi se yukta banakara zabda Adi viSayoM se nivRtta ho sabhI indriyoM ko apane vaza meM karake guptabrahmacArI hogaye // sU0 26 // gayA pachI mAtApitAe pUchayuM-he putra ! tamArI zuM IcchA che ? - te belyA-"saMyama grahaNa karavA cAhuM chuM." tyArapachI gajasukumAlanI AjJAthI saMyamanI tamAma sAmagrIo lAvavAmAM AvI ane mahAbalanI peThe pravrajita thaI te gajasukumAla aNugAra thaI gayA tathA iryAsamiti AdithI yukata zabdAdi viSayothI nivRtta manI sarva dhandriyAna pAtAnA zamAM sabhI gusayArI 25 gayA. (2026) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, zmazAne gajasukumAlasyaikarAtrikI mahApratimA 95 aMtiyAo sahassaMbavaNAo ujjANAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva mahAkAle susANe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA thaMDilaM paDilehei, paDilehitA uccArapAsavaNabhUmi paDilehei,paDilehittA IsiM pabbhAragaeNaM kAeNaM jAva do vi pAe sAha1 egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajitANaM virahai ||suu0 27 // // TIkA // 'tae NaM se' ityAdi / 'tae NaM se gayasukumAle aNagAre' tataH khalu sa gajakusumAlo'nagAraH, 'jaM ceva divasaM pavvaie' yasminneva divase prabajitaH, 'tasseva divasassa' tasyaiva divasasya 'puvvAvaraNhakAlasamayaMsi' pUrvAparAhnakAlasamaye aparAhnakAlasya pUrvasmin prahare 'jeNeva arahA arihanemI teNeva uvAgacchai' yatraiva arhan ariSTanemistatraivopAgacchati, 'uvAgacchittA arahaM arihanemi tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei' upAgatya arhantamariSTanemi trikRtva AdakSiNapradakSiNaM karoti, karinA evaM vayAsI' kRtvA evamavadat'icchAmi NaM bhaMte ! tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe' icchAmi khala bhadanta ! yuSmAbhirabhyanujJAtaH san 'mahAkAlammi' mahAkAle mahAkAlanAmake 'musANaMsi zmazAne 'egarAiyaM mahApaDimaM' aikarAtrikI mahApratimAm ekarAtrasambandhinI mahApatimAmityarthaH, 'uvasaMpajittANaM viharittae' upasaMpadya khalu vihartum / he bhadanta ! bhavatA'nujJAta ekarAtrasambandhinI mahApratimAM svIkartumicchAmIti . usake bAda ve gajasukumAla anagAra jisa dina pravajita hue usIdina ke cauthe prahara meM bhagavAn ahat ariSTanemi ke samIpa gaye aura tIna vAra vandana namaskAra karake isa prakAra bole-he bhadanta ! merI icchA hai ki mahAkAla zmazAna meM eka rAta kI bhikSu mahApratimA ko svIkAra kara vicaraNa karU~ arthAt sampUrNa rAtri dhyAnastha ho khaDA rhuuN| tyArapachI te gajasukumAla anagara je divase pravrajita thayA teja divase cothA praharamAM bhagavAna ahaMta ariSTaneminI pAse gayA ane traNavAra vaMdana namaskAra karI A prakAre kahyuM:- he bhadanta ! mArI IcchA che ke mahAkAla mazAnamAM eka rAta bhikSu mahApratimAne svIkAra karI vicaraNa karUM, arthAt saMpUrNa rAtribhara dhyAnastha thaI Go 2. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre bhAvaH / tadanu bhagavAnAha-'ahAmuhaM devANuppiyA !' yathAsukhaM devAnupriya ! 'tae NaM se gayasukumAle aNagAre' tataH khalu sa gajasukumAro'nagAraH, 'arahayA ariTTanemiNA abbhaNuNNAe samANe' ahaMtAriSTaneminA abhyanujJAtaH san 'arahaM ariTTanemi vaMdai NamaMsaI' arhantamariSTanemi vandate namasyati= arhantamariSTanemi stauti paJcAGgena namaskaroti ca, 'vaMdittA NamaMsittA arahao ariTTanemissa' vanditvA namasyitvA arhato'riSTanemeH 'aMtiyAo' antikAt samIpAdityarthaH, 'sahassaMvavaNAo ujjANAo' sahasrAmravanAt udyAnAt 'paDinikkhamaI' pratiniSkrAmati-nissarati, 'paDinikavamittA' pratiniSkramya 'jeNeva' yatraiva 'mahAkAlaM susANaM' mahAkAlaM zmazAnaM 'teNeva uvAgae' tatraiva upAgataH 'uvAgacchittA thaMDilaM paDilehei' upAgatya sthaNDilaM mAsukabhUmi matilekhayati-nirIkSate, 'paDilehittA uccArapAsavaNabhUmi paDilehei' pratilekhya uccAraprasravaNamUmiM pratilekhayati, 'IsiM panbhAragaeNaM kAraNaM' ISatmAgbhAragatena kAyena=kiMcinnamrIbhUtena kAyena 'jAva dovi pAe saMha?' yAvad dvAvapi pAdau saMhRtya-saMkocaM nItvA, 'egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajjittA NaM viharai' aikarAtrikI mahApatimAm upasaMpadya khalu viharati // mU0 27 // bhagavAnane kahA he devAnupriya ! jisa prakAra tumheM sukha ho usa prakAra karo / usake bAda vaha gajasukumAla anagAra aheta ariSTanemi se AjJA prApta kara unheM vandana namaskAra kara sahasrAmravana udyAna se nikala kara mahAkAla zmazAna meM gye| vahA~ para unhoMne kAyotsarga karane ke liye prAsukabhUmi tathA uccAra pAsavaNa-baDInIta, laghunIta ke pariSThApana-pariThane yogya bhUmikI pratilekhanA kI / bAda meM kAyA ko kucha namAkAra cAra aMgula ke antara se donoM pA~voM ko sikor3a kara eka pudgala para dRSTi rakhate hue aikarAtrikI mahApaDimA ko svIkAra kara dhyAna meM nimagna hue // sU0 27 // - bhagavAne kahyuM - he devAnupriya! je prakAre tane sukha thAya tema kara. pachI te gajasukumAla anagAra ahaMtu ariSTanemi pAsethI AjJA prApta karI temane vaMdana namaskAra karI sahassAmravana udyAnathI nIkaLIne mahAkAla smazAnamAM gayA. tyAM temaNe kAyotsarga karavA mATe prAsukabhUmi tathA uccAra pAsavaNa-baDInIta, laghunItanA pariSThApana gya bhUminI pratilekhanA karI. pachI kAyAne jarA namAvIne cAra AMgulanA aMtare beu pagone saMkecI eka pudgala para dRSTi rAkhIne aikarAtriI mahApaDimAne svIkAra za dhyAnamA nimana yayA (sU0 27) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilasya durvicAraH // mUlam // imaM ca NaM somile mAhaNe sAmidheyassa aTThAe bAravaIo nayarIo bahiyA puvaNiggae samihAo ya dabbhe ya kuse ya pattA moDayaM ca giues, givhittA tao paDinivattai, paDinivattittA mahAkAlassa susANassa adUrasAmaMte NaM vIivayamANe 2 saMjhAkAlasamayaMsi paviralamaNusaMsi gayasukumAlaM aNagAraM pAsai, pAsittA taM veraM sarai, saritA Asurutte evaM vayAsI - esa NaM bho ! se gayasukumAle kumAre appatthiya jAva parivajjie, je NaM mama dhUyaM somasirIe bhAriyAe attayaM somaM dAriyaM adidAsapaiyaM kAlavattiNIM vippajahettA muMDe jAva paie // sU0 28 // // TIkA // 97 'imaM ca NaM' ityAdi / 'imaM ca NaM' itazva khalu 'somilo mAho' somilo brAhmaNa: 'sAmidheyassa' sAmidhasya 'aTThAe' arthAya = havanArthaM vivizuSkakASThagrahaNAya 'bAravaIo nayarIo bahiyA' dvArAvatyA nagaryA bahi: 'puvvaNiggae' pUrvanirgataH- pUrva nirgataH = gajasukumArasya zmazAnagamanAtpUrvameva dvArAvasyA nagaryA vahirnirgataH, 'samihAo ya samidhazva 'dabbhe ya' darbhAva 'kuse ya' kuzAMzca 'patAmoDayaM ca ' patrAmoTaM ca samidhaH = yajJakASThAni, darbhAn = kuzasajAtIyatRNAn patrAmoTam - patrANAmAmoTaH patrAmoTastaM patrAmoTam - patrasamUhaM 'givha ' gRhNAti, 'givhisA' gRhItvA 'tao paDinivatta' tataH pratinivartate, 'paDini 9 usa samaya vaha somila brAhmaNa gajasukumAla anagAra ke zmazAna jAne se pUrva hI havana ke nimitta samidhA Adi lAne ke liye dvArakA nagarI se bAhara nikalA thA, so vaha somila brAhmaNa samidhA, kuza, DAbha aura pattoM ko lekara apane ghara ArahA thA / te samaye te seAmila brAhmaNa gajasukumAla anagAranA zmazAna javA pahelAMja havanane nimitte samidha Adi levA mATe dvArakAnagarIthI bahAra nIkaLyeA hateA. te semila brAhmaNa samidha, kuza, DAla tathA pAMdaDAM laine pAchA potAne ghera AvatA hatA. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 antakRtadazAstre vattittA' pratinivRtya ' mahAkAlassa susANassa adUrasAmaMteNaM' mahAkAlasya zmazAnasya adurasAmante= nAtidUre nAtinikaTe khala, 'bIivayamANe 2' vyativrajan 2= gacchan 2, 'saMjhAkAlasamayaM si' saMdhyAkAlasamaye, 'paviralamaNusaMsi' praviralamAnuSe - praviralA mAnuSA yasmin tasmin kacitkaciddaSTigocarIbhavajjaneprAya manuSyAgamanarahita ityarthaH, 'gayasukumAlaM aNagAraM pAsai' gajasukumAlamanagAraM pazyati, 'pAsitA' dRSTvA 'taM veraM' tadudvairam - svaputrIparityAgarUpaM bairaM 'sara' smarati, 'saritA' smRtvA 'Asurute' AzurusaH = vairasmaraNajanitakopavazAdvimUDhaH, ' evaM vayAsI' evamavadat - 'esa NaM bho ! se gayasukumAle kumAre' eSa khalu bhoH ! sa gajasukumAlaH kumAraH 'apyasthiya jAva parivajjie' aprArthita yAvat parivarjitaH atra 'yAvat' - padena 'appatthiyapatthae duraMtapaMtalakkhaNe hInapunacAudase hirisiriparivajjie' aprArthitamArthakaH durantamAntalakSaNaH hInapuNyacAturdazaH hI zrIparivarjita - iti saMgrAhyam, tatra - aprArthitamArthakaH - aprArthitasya= ayAcitasya mRtyoH prArthako - maraNavAJchaka iti bhAvaH, durantaprAntalakSaNaHdurantaM = duSTAvasAnam ata eva mAntam = amanojJaM lakSaNaM yasya saH - bhAgyahIna ityarthaH, hInapuNyacAturdazaH - caturdazyAM jAtaH = cAturdazaH, hInaM puNyaM yasyAsau hInapuNyaH, hInapuNyazrAsau cAturdazazca hInapuNyacAturdaza: - pApAtmA ityarthaH, 9 " taba mahAkAla zmazAna ke samIpa se jAtA huA usa somila brAhmaNa ne manuSyoM ke gamamAgamana se rahita saMdhyAkAla meM zmazAna bhUmi meM kAyotsarga karate hue gajasukumAla anagAra ko dekhA, dekhate hI usake hRdaya meM vairabhAva jAgRta huvA aura krodhita hokara vaha isa prakAra bolA oha ! yaha vahI nirlaja aprArthitaprArthaka- maraNa ko cAhane vAlA gajasukumAla kumAra hai / yaha durlakSaNayukta aura puNyahIna hai, te vakhate mahAkAla zmazAnanI pAse thaIne jatA te seAmila brAhmaNe manuSyanI AvajAthI rahita saMdhyAkAlanA samaye smazAnamAM kAryotsarga karatA gajasukumAla anagArane joyA. jotAM veMta tenA hRdayamAM vairabhAvanI jAgRti thaI ane krodhita thaI te A prakAre khelye. moha!! A te ja nija aprArthitaprArthIka - maraNane cAhavAvALA gajasukumAla kumAra che. A dukSavALA ane puNyahIna che, je mArI putrI, semazrInI agajAta zrI antakRta dazAMga sUtra Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilena gajasukumAlazirasyaGgAraprakSepaNam 99 hI zrI parivarjitaH = lajjAlakSmIrahita ityarthaH ' jeNaM mama dhUyaM somasirIe bhAriyAe attayaM somaM dAriyaM' yaH khalu mama duhitaraM somazriyo bhAryAyA AtmajAM somAM dArikAm, 'adidosapaiyaM' adRSTadoSaprakRtim na dRSTo doSo yayA sA adRSTadoSA, tAdRzI prakRtiryasyAH sA tAm- aduSTastrabhAvAmityarthaH 'kAlavattirNi' kAlavartinIm = yauvanakAlavartinIM prAptayauvanAvasthAM 'vippajahettA' viprahAya 'muMDe jAva pavvaie' muNDo yAvat pratrajitaH = dIkSito jAtaH / / 028 // // mUlam // taM seyaM khalu mama gayasukumAlassa veranijjAyaNaM karettae, evaM saMpehei, saMpehittA disApaDilehaNaM karei, karittA sarasaM maTTiyaM gioes, givhittA jeNeva gayasukumAle aNagAre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA gayasukumAlassa aNagArassa matthae maTTiyAe pAli baMdhai, baMdhittA jalatIo ciyayAo phulliyakiMsuyasamANe khayaraMgAre kahalleNaM gioes, givhittA gayasukumAlassa aNagArassa matthae pakkhivar3a, pakkhivittA bhIe tao khippAmeva avakama, avakkamittA jAmeva disaM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae // sU0 29 // // TIkA // 'taM seyaM' ityAdi / 'taM seyaM khalu mama gayasukumAlassa veranijjAyaNaM karittae' tacchreyaH khalu mama gajasukumAlasya vairaniryAtanaM kartum, gajasukumArasaMbandhiprativairasyAyamavasara iti bhAvaH / ' evaM saMpehei' evaM saMprekSate= evaM vicArayati 'saMhitA' saMprekSya = vicArya 'disApaDilehaNaM' dizApratilekhanaM jo merI beTI somazrI kI aMgajA, prANase pyArI doSarahita somA ko choDakara saMyamI hogayA hai / // sU0 28 // isaliye mujhe ucita hai ki maiM isa vaira kA badalA lU~ / vaha somila brAhmaNa isa prakAra vicAra kara cAroM ora dekhane lagA ki dIkI, prANathI paNuM je pyArI che tenA doSa vinA tyAga karI saMyamI thai gye| che. (sU0 28 ) AthI mArA mATe e ucita che ke huM A veranA matlA lauM. te seAmila brAhmaNe A prakAre vicAra karIne cAre khAju joyuM ke kei AvatuM jAtuM nathI ne ? zrI antakRta dazAMga sUtra Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 antakRtadazAGgasUtre 'kareI' karoti asminnavare ko'pi Agacchati pratyAgacchati na veti sakaladizA'valokanaM karoti, 'karittA' kRtvA janAnAM gamanAgamanamadRSTvA 'sarasaM maTTiyaM' sarasAM mRttikAm-AdI saromRttikA 'giNhai' gRhNAti, 'giNhittA' gRhItvA 'jeNeva gayasukumAle aNagAre' yatraiva gajamukumAlo'nagAra ISadavanatazarIraH samAhitasarvendriyaH sthirIkRtasarvAGgazcaraNadvayaM caturaGgulAvakAzena saMkucitaM vidhAya jAnuparyantamalambitabhujadvayaH zuSkaikapudgaloparisaMniviSTAnimeSadRSTirUrvakAyena dhyAnAvasthito vartate, 'teNeva uvAgacchai' tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA gayasukumAlassa aNagArassa matthae' upAgatya gajasukumAlasya anagArasya mastake 'maTTiyAe pAli baMdhaI mRttikayA pAliM badhnAti-mRttikayA zirasi pariveSaM karoti, 'baMdhittA' baddhvA 'jalaMtIo ciyayAo' jvalantyAzcitikAyA prajvalitAyAzcitAyAH sakAzAt 'kisuyasamANe khayaraMgAre' kiMzukasamAnAn khadirAGgArAn-vikazitapalAzapuSpasadRzAn jAjvalyamAnAn khadirakASThAGgArAn 'kahalleNaM' karpareNa 'kahalla' iti karparArthoM dezI zabdaH, 'giNhai' gRhNAti' koI AtA jAtA to nahIM hai| cAroM ora dekhakara usane tAlAba se gIlI miTTI nikaalii| anantara jahA~ para gajasukumAla anagAra apanI kAyA ko namA kara sabhI indriyoM ko vaza meM rakha apane aGga-upAGgoM ko sthira rakhate hue apane donoM caraNoM ko cAra aMgula ke antara se sikoDa kara apane hAthoM ko ghuTanoM taka laTakA kara eka sUkhe hue pudgala para animeSa dRSTi rakhate hue UrdhvakAya se dhyAnAvasthita the, vahA~ AyA / vahA~ Akara gajasukumAla anagAra ke zira para miTTI kI pAla bAdhI / anantara somila ne jalatI huI citA se phUle hue TesU ke samAna lAla2 khaira lakaDI ke aGgAroM ko phUTe hue miTTI ke bartana ke TukaDe (ThIkare) meM bharakara lAyA cAre bAju joIne teNe taLAvamAMthI bhInI mATI kADhI. pachI jyAM gajasukamAla pitAnI kAyAne namAvI, badhI Indrie vaza rAkhI, pitAnAM aMga-upAMgone sthira rAkhI, pitAnA beu pagane cAra AMgulane aMtare saMkecIne, pitAnA hAthane ghuMTaNa sudhI laTakAvI, eka sUkAyelA pagalapara animeSa dRSTi rAkhI, urva kAyathI dhyAnAvasthita hatA, tyAM Avyo. tyAM AvIne gajasukumAla anagAranA zire mATInI pAla bAMdhI. pachI semile baLatI citAmAMthI TeTUnA phUla jevA lAlacoLa kheranA lAkaDAnA aMgArA laIne phUTelA mATInA vAsaNanA kaTakA (ThIkara)mAM bharIne gajasukumAla anagAranA mAthA upara nAkhI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilena gajasukumAlazirasyagAraprakSepaNam 101 'giNhittA' gRhItvA 'gayasukumAlassa aNagArassa matthae pakkhivaI' gajasukumAlasya anagArasya mastake prakSipati, 'pakkhivittA prakSipya 'bhIe' bhItaH 'to' tataH zmazAnAt 'khippAmeva' kSiprameva-jhaTityeva, 'abakkamai' apakrAmati-palAyate, 'avakamittA' apakramya-prapalAyya, 'jAmeva disaM pAunbhUe tAmeva disaM paDigae' yasyA dizaH prAdurbhUtaH tasyAmeva dizi pratigataH // sU0 29 // // mUlam // tae NaM tassa gajasukumAlassa aNagArassa sarorayaMsi veyaNA pAubbhUyA ujjalA jAva durhiyaasaa| tae NaM se gayasukumAle aNagAre somilassa mAhaNassa maNasAvi appadussamANe taM ujjalaM jAva ahiyAsei / tae NaM tassa gayasukumAlassa aNagArassa taM ujjalaM jAva ahiyAsemANassa subheNaM pariNAmeNaM passatthajjhavasANeNaM tayAvaraNijANaM kammANaM khaeNaM kammarayavikiraNakaraM apuvvakaraNaM aNuppaviTussa aNate aNuttare jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe / tao siddhe jaavpphiinne| tattha NaM ahAsaMnihiehi devehi sammaM ArAhiyaMti kaTu divve surabhigaMdhodae buTTe, dasaddhavanne kusume nivAie, celukkheve kae, divve ya gIyagaMdhavaninAe kae yAvi hotthA ||suu030|| ||ttiikaa / / 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tassa gayasukumAlassa aNagArassa' aura una dhadhagate hue aMgAroM ko gajasukumAla anagAra ke zira para rakha diyaa| usake bAda -'koI mujhe dekha na le' isa bhaya se cAroM ora idhara udhara dekhatA huA vaha jaldI2 vahAM se bhAga gayA aura jisa dizA se AyA thA usI dizA meM calA gayA ||suu0 29 // somila dvArA zirapara aMgAroM ke rakhane se gajasukumAla dIdhA. aMgArA nAkhyA pachI keI mane dekhI na jAya, evA bhayathI cAre bAju Ama tema jete te jaladI tyAMthI bhAgI gaye. ne je bAjuthI AvyuM hatuM te dizAmAM sAyA gayA. (sU0 28) mila dvArA mAthA upara aMgArA mukAyA pachI gajasukumAla anagAranA zarIramAM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre tataH khalu tasya gajasukumAlasyAnagArasya 'sarIre' zarIre 'veyaNA' vedanAvidyate-anubhUyate'nayeti vedanA-udayAvalikApraviSTasya svakRtakarmaNo'zAtarUpAnubhavaH prAdubhUtA-prakaTitA, kIdRzItyAha-'ujjalA jAva durahiyAsA' ujjvalA yAvat duradhisahA, ujjvalA-duHkharUpatayA jAjvalyamAnA mukhalezenApi varjitA, yAvacchabdena vipulA-mahatI pragADhA-kalpanAtIteti grAhyam , tathA duradhisahAnitarAmasahyA / 'tae NaM se gayasukumAle aNagAre tataH khalu sa gajasukumAlo'nagAraH 'somilassa mAhaNassa maNasAvi' somilasya brAhmaNasya manasA'pi 'appadussamANe' apraduSyan tadupari lezato'pi dveSamakurvan 'taM ujjala jAva ahiyAsei' tAm ujjvalAM yAvad duHsahavedanAm adhisahate-pariSahate / 'tae NaM tassa gayasukumAlassa aNagArassa' tataH khalu tasya gajasukumAlasya anagArasya 'taM ujjalaM jAva ahiyAsemANassa' tAmujjvalAM yAvat duHsahavedanAmadhisahamAnasya 'suheNaM pariNAmeNaM' zubhena pariNAmena-zubhAtmakapariNatilakSaNena, 'pasatthajjhavasANeNaM' prazastA'dhyavasAnena-utkRSTatayA sUkSmAtmacintanena 'tayAvaraNijjANaM kammANaM khaeNaM' tadAvaraNIyAnAM karmaNAM kSayeNa-tadAvaraNIyAnAM tattadAtmaguNAvaraNakAnAM karmaNAM kSayeNa 'kammarayavikiraNakaraM' karmarajovikiraNaanagAra ke zarIra meM mahAvedanA utpanna huI; jo vedanA atyanta duHkhamayI thI, jAjvalyamAna thI, kalpanAtIta thI aura asahya thii| phirabhI ve gajasukumAla anagAra usa somila brAhmaNa ke prati lezamAtra bhI dveSa nahIM karate hue usa asahya vedanA ko sahana karane lge| aura usa duHkharUpa jAjvalyamAna vedanA ko sahana karate hue una gajasukumAla anagAra ne zubha pariNAma aura prazasta adhyavasAya se tathA una-una AtmA ke guNoM ke AcchAdaka karmoM ke nAza se jJAnAvaraNAdi karmoM ke nivAraka AtmA ke apUrva karaNa mahAvedanA utpanna thaI. te vedanA atyanta duHkhamayI hatI, jAjavalyamAna hatI, ka95nAtIta hatI ane bahuja asahya hatI. chatAM paNa gajasukumAla anagAra te semila brAhmaNa para lezamAtra paNa dveSa na karatAM te asahya vedanA sahana karavA lAgyA. ane te duHkharUpa jAjavalyamAna vedanAne sahana karatA gajasukumAla anagAre, zubha pariNAma tathA prazasta adhyavasAyathI, tathA te te AtmAnA guNonAM AcchAdaka karmonA nAzathI, jJAnAvaraNAdi karmone nivAraka AtmAnA apUrva karaNamAM praveza karyo. jethI teone zrI antakRta dazAMga sUtra Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munukumudacandrikA TIkA, gajasukumAlasya siddhipadaprAptiH 103 karam-karma-jJAnAvaraNAdiH tadeva rajaH malinakArakatvAt , tasya yad vikiraNa prakSepaNaM pRthakkaraNaM dhvaMsanamiti yAvata , tasya karaM tatkArakam 'apuvakaraNaM' apUrvakaraNam Atmano'bhUtapUrva zubhapariNAmam 'aNuppaviTThassa' anupraviSTasya prAptasyetyarthaH, 'aNate aNuttare jAva kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe' anantamanuttaraM yAvat kevalavarajJAnadarzanaM samutpannam-anantam antarahitam , anuttaram pradhAnam , yAvat-yAvacchandena 'nivAghAe' nirvyAghAtam vyAghAtarahitam=kujhyAdibhirapratihatam , 'nirAvaraNe nirAvaraNam = AvaraNavarjitamsarvataH pradyotamAnamityarthaH, 'kasiNe' kRtsnam saMpUrNam, 'paDipuNNe' pratipUrNa sarvatovyAptam kevalavarajJAnadarzanaM kevala' iti nAmnA prasiddham ekamAtra= sajAtIyadvitIyarahitaM varaM matizrutajJAnAdyapekSayA zreSThaM jJAnaM cakSudarzanAdyapekSayA ca zreSThaM darzanam , anayoH sakaladravyaparyAyaviSayakatvAt ; kevalajJAnaM kevaladarzana ceti dvayaM samutpanam / 'tao' tataH kevalajJAnakevaladarzanotpAdAnantaramasau gajasukumAlo'nagAraH 'siddhe jAva pahINe' siddho yAvat mahINaH-siddhaH kRtakRtyatvAt , yAvatmahINaH, yAvacchabdena 'buddhe' buddhaH-lokAlokasakalapadArthAvagamAt , 'mutte' muktaH-sakalakarmavyapagamAt , 'parinivvAe' parinirvAtaH sakalakarmakRtavikAranirAkaraNena zItIbhUtatvAt 'savvadukkhappahINe' sarvaduHkhapahINaH-zArIramAnasaduHkhameM praveza kiyaa| jisase unako ananta-antarahita, anuttara-pradhAna, nirvyAghAta-rukAvaTarahita, nirAvaraNa-AvaraNarahita, kRtsna-sampUrNa pratipUrNa kevalajJAna aura kevaladarzana utpanna hue| aura kevalajJAna kevaladarzana utpanna hone ke bAda ve gajasukumAla anagAra kRtakRtya banakara 'siddha' pada ko prApta hue, jisase ve lokAloka sabhI padArthoM ke jJAna se 'buddha' hogye| sabhI karmoM ke nAza hone ke kAraNa 'mukta' hogye| sabhI prakAra ke karmoM se utpanna vikAroM ko dUra karane kAraNa 'parinirvAta' zItalIbhUta hogaye / evaM zArIrika duHkha ananta-antarahita, anuttara-pradhAna, nircAghAta-rUkAvaTa vagara, nirAvaraNa-AvaraNa rahita, kRmna-saMpUrNa, pratipUrNa kevaLajJAna ane kevaLadarzana utpanna thayAM. tathA kevaLajJAna kevaLadarzana utpanna thayA pachI te gajasukumAla anagAra kRtakRtya thaIne "siddha" padane prApta thayA. tethI teo lekAleka sarve padArthonA jJAnathI "buddha' thaI gayA. badhAM karmonA nAza thaI javAne kAraNe "mukta" thaI gayAM. sarve prakAranAM karmothI utpanna thatA vikArane dUra karavAnA kAraNathI "parinirvAta" zItalIbhUta thaI gayA. temaja zArIrika zrI antakRta dazAMga sUtra Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 antakRtadazAGgasUtre rahitatvAt / 'tattha NaM' tatra khalu 'ahAsaMnihiehiM devehiM' yathA saMnihitaidevaiH tatsamayasamIpavartidevaiH 'sammaM ArAhiyaM' samyak ArAdhitam anena gajamukumAlena muninA cAritraM samyak ArAdhitam 'ti kaTTha' iti kRtvA-eva manasi nidhAya 'divve surahigaMdhodae' divyaM surabhigandhodakam-divyam vaikriyazaktayA saMpAditaM surabhigandhodakam-sugandhitamacittaM jalam, 'buTTe' pRSTam , 'dasaddhavanne kusume' dazArdhavarNAni paJcavarNAni kusumAni-puSpANi 'nivAie' nipAtitAnibarSitAni, celukkheve kae' cailotkSepaH kRtaH vastradRSTiH kRtA; 'divve ya' divyazca devasaMbandhI ca, 'gIyagaMdhabbaninAe' gItagAndharvaninAdaHgIta-svaratAlayuktaM gAnaM, gAndharva mRdaGgAdivAdanam , anayoninAdA dhvaniH 'kae yAvi hotthA' kRtazcApyabhUt // mU0 30 // // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve kallaM pAuppabhAyAe jAva jalaMte pahAe jAva vibhUsie hathikkhaMdhavaragae sakoraMTamallatathA mAnasika duHkhase rahita hone ke kAraNa 'sarvaduHkhaprahINa' hogaye arthAt vaha gajasukumAla anagAra paramapada ko prApta hogaye / una gajasukumAla anagAra ke paramapada prApta hone para usa samaya vahA~ ke samIpavartI devoMne 'ina gajasukumAla anagArane cAritra kA samyaka ArAdhana kiyA hai' aisA vicAra kara apanI vaikriyazakti ke dvArA divya sugandhita acittajala kI aura pAca varSoM ke acitta phUloM kI vRSTi karake tathA divya vastroM kI varSA karake una devatA oMne divya sumadhura gAna (gAyana) se tathA mRdaGgAdi vAdyoM kI dhvani se AkAza ko vyApta kara (guMjA) diyA // sU0 30 // duHkha ane mAnasika duHkhathI rahita hovAnA kAraNe "sarvaduHkhahINa" thaI gayA, arthAta te gajasukamAla anagAra paramapadane prApta thayA. te gajasukumAla anagAra paramadane prApta thayA pachI te samaye tyAM samIpavatI devee, e gajasukumAla anagAre cAritranuM samyapha ArAdhana karyuM che ema vicAra karI, pitAnI vaikriya zaktidvArA divya sugandhita acitta jaLanI ane pAMca varNonAM acitta phanI vRSTi karI. tathA divya vastronI vRSTi karIne te devatAoe divya sumadhura gIta (gAyana) thI ane mRdaMgAdi vAdyonI panithI mAzane vyApata 4 (Tnh) dhu(sU0 30) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya arhadariSTanemivandanArthe gamanam . 105 dAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM seyavaracAmarAhiM uDuvvamANIhiM mahayA bhaDacaDagarapahakaravaMdaparikkhitte bAravaiM NayariM majjhaM majjheNaM jeNeva arahA ariTunemI teNeva pahArettha gamaNAe / tara NaM se kahe vAsudeve bArakhaIe NayarIe majjhaM majjheNaM NiggacchamANe ekkaM purisaM pAsai juNNaM jarAjajariyadehaM jAva kilaMtaM mahaimahAlayAo ihagarAsIo egamegaM iTTagaM gahAya bahiyAratthApahAo aMtogihaM aNuppavesamANaM pAsai / tae NaM se kahe vAsudeve tassa purisassa aNukaMpaNaTTAe hatthi - kidhavaragae ceva egaM ihagaM geues, gevhittA bahiyAratthApahAo aMtogihaM aNuppavesai / tae NaM kaNheNaM vAsudeveNaM egae ihagAe gahiyAe samANIe aNegehiM purisasahi se mahAlae iTTagassa rAsI bahiyA ratthApahAo aMtogharaMsi aNuppavesie // sU0 31 // // TIkA // 'ar NaM' ityAdi / 'tara NaM se kahe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH 'kalle' kalye = dIkSAdvitIyadivase 'pAuppabhAyAe jAva jalate' prAduH prabhAtAyAM yAvat jvalati, rAtrau vyatItAyAM sUrye samudite sati ityarthaH ' hA jAba vibhUsie hasthikkhaMdhavaragae' snAto yAvad vibhUSitaH hastiskandhavaragataH = kariskandhArUDhaH 'sakoraMTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM seyavaracAmarAhiM uddhacvamANIhiM' sakoraNTamAlyadAmnA chatreNa triyamANena zvetavaracAmarairuddhavadbhiH 'mahayAbhaDacaDagara paha karavaMda parikkhitte' mahAbhaTacaTakaramakaravRnda idhara gajasukumAla kI dIkSA ke dUsare dina sUryodaya hojAne para snAna karake yAvat sabhI alaMkAroM se alaMkRta ho hAthI ke Upara baiThakara, kuraNTa ke phUloM kI mAlA se yukta chatra ko zira para dharAte hue tathA dAyeM bAyeM- donoM tarpha zveta cAmara bajAte hue aneka te khAju gajasukumAlanI dIkSAne khIje divase sUryoMdaya thayA pachI snAna karIne tamAma alaMkArothI vibhUSita thaIne hAthInA upara besIne, kAranTanA phUlonI mAlAthI yukta chatrane zira upara dharAvatA, tathA DAbI jamaNI beu khAjue zveta cAmara DhoLAvatA, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 antakRtadazAGgasUtre parikSipta : - mahAbhaTAnAM ye caTakaraprakArAH = vistRtasamUhAsteSAM yad vRndaM tena parikSiptaH = saMveSTitaH 'bAravaI NayariM majjha majjheNaM' dvArAvatyA nagaryAM madhyamadhyena 'jeNeva arahA arinemI teNeva pahArettha gamaNAe' yatraiva arhan ariSTanemiH prAdhArayad gamanAya = ariSTanemisavidhe gamanAya nizcayamakarot / 'tae se kahe vAsudeve bAravaIe NayarIe majjhaM majjheNaM NiggacchamANe ekaM purisaM pAsa' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH dvArAvatyAM nagaryAM madhyamadhyena nirgacchan ekaM puruSam pazyati, kIdRzamityAha - 'juNNaM jarAjajjariyadeha' jIrNe jarAjarjarita deham - jarasA jarjaritaM = jarjarIkRtaM dehaM yasya tam, 'jAva kilaMtaM' yAtrat klAmyantam=glAyantaM 'mahAmahAlayAo' mahAmahAlayAt = atimahataH 'iTTagarAsIo' iSTakArAzeH 'egamegaM iTTagaM gahAya' ekAmekAm iSTakAM gRhItvA 'bahiyAratthApahAo' bahIrathyApathAt = bAhyaradhyApadezAt 'aMtogihaM' antargRham gRhamadhye 'aNupatresamANaM' anupravezayantaM 'pAsa' pazyati / 'tae NaM' tataH khalu 'se hot vAsudeve tassa purisassa' sa kRSNo vAsudevaH tasya puruSasya 'aNukaMpaNasubhaToM ke samUha se yukta ve kRSNa vAsudeva dvArAvatI nagarI ke rAjamArga se hote hue bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa jAne ke lie ravAnA hue / taba dvArakA nagarI ke bIcobIca se jAte hue una kRSNa vAsudeva ne eka puruSa ko dekhA, vaha puruSa pUrNa vRddha thA, vRddhAvasthA ke kAraNa usakI deha jarjarita hone se vaha bahuta duHkhI thA / aisI sthiti ko prApta vaha vRddha puruSa IMToM kI vizAla rAzimeM se eka 2 IMTa ko uThAkara bAhara ke rAjamArga se apane ghara meM rakhatA thA / usa samaya usa duHkhI vRddha ko isa prakAra kArya karate hue dekhakara kRSNa vAsudevane usakI anukampA ke liye hAthI ke Upara baiThe baiThe hI apane hAtha se eka IMTa ko uThAkara usake ghara aneka subhaTanA samUhathI yukata, te kRSNa vAsudeve dvArAvatI nagarInA rAjamArgamAMthI pasAra thaIne, a`ta ariSTaneminI pAse javA prasthAna karyu. tyAre dvArakA nagarInI vaccevacce thaIne jatA te kRSNavAsudeve eka puruSane joyA. te puruSa pUrNa vRddha hatA vRddhavasthAnA kAraNathI tenA deha jarita hAvAthI te ghaNAja du:khI hatA. AvI du:khita sthitivALA te vRddha puruSa eka meATA iMTanA DhagalAmAMthI eka eka iMTa upADIne bahAranA rAjamArga uparathI peAtAnA gharamAM mUkatA hatA. te samaye te du:khI vRddhane AvI rIte kArya karatA thake joine kRSNa vAsudeve tenA upara yA lAvI hAthI upara beThA beThA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNakRto vRddhapuruSasahAyaH 107 hAe'anukampanArthAya 'hatthikkhaMdhavaragae ceva' hastiskandhavaragata eva-hastina upari sthita eva svahastena 'egaM iTTagaM geNhai' ekAm iSTakAm gRhNAti, 'givhittA' gRhItvA 'bahiyAratyApahAo' bahIrathyApathAt 'aMtogihaM' antargRham gRhamadhye 'aNuppavesaI' anupravezayati sthApayati / 'tae gaM kaNheNaM vAsudeveNaM egAe iTagAe gahiyAe samANIe aNegehiM purisasaehiM se mahAlae iTTagassa rAsI bahiyArasthApahAo aMtogharaMsi aNuppavesie' tataH khalu kRSNena vAsudevena ekasyAmiSTakAyAM gRhItAyAM satyAm anekaiH puruSazataiH sa iSTakAyA rAziH bahIrathyApathAt antargahe anupravezitaH // sU0 31 // tae NaM se kaNhe vAsudeve bAravaIe NayarIe majjhaM majjheNaM NiggacchaDa, NiggacchittA jeNeva arahA ariTranemI teNeva uvAgae, uvAgacchittA jAva vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA gayasukumAlaM aNagAraM apAsamANe arahaM ariTranemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- kahi NaM bhaMte! se mama sahoyare bhAyA gayasukumAle aNagAre? jaNaM ahaM vaMdAmi nnmNsaami| tae NaM arahA ariTranemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-sAhie NaM kaNhA! gayasukumAleNaM aNagAreNaM appaNo ahe| tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTranemi evaM vayAsI- kahaNaNaM bhaMte! gayasukumAleNaM aNagAreNaM sAhie appaNo aTre // sU0 32 // meM rakha diyA / vAsudeva kRSNa ke dvArA eka IMTa uThAye jAne para anya sabhI janoMne apane hAthoM-hAtha IToM ko uThAkara kramase sArI rAzi ko usake ghara meM pahuMcA dI, isa prakAra zrIkRSNa ke eka IMTa uThAne mAtra se usa vRddha puruSa kA vAra2 cakkara kATane kA kaSTa dUra hogayA // sU0 31 // pitAne hAthe eka ITa upADIne tenA gharamAM mUkI dIdhI. kRSNa vAsudeva dvArA eka ITa upADavAthI anya sarvejanoe pitAnA hAthe hAtha IMTanA DhagalAne upADIne tenA gharamAM pahoMcADI dIdhuM. A prakAre zrIkRSNanA eka iMTa upADavAmAtrathI te vRddha puruSanA vAraMvAra 32 // 42vAnuM 4 2 7 gayuH (sU0 31) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH 'bAravaIe NayarIe' dvArAvatyA nagaryAH 'majjhaM majjheNaM Niggacchai' madhyamadhyena nirgacchati, 'NiggacchittA jeNeva arahA ariTThanemI teNeva uvAgae' nirgatya yatraiva arhana ariSTanemiH tatraiva upAgataH 'uvAgacchittA' upAgatya 'jAva vaMdai NamaMsaI' yAvad vandate namasyati, 'baMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'gayasukumAlaM aNagAraM' gajasukumAlam anagAram 'apAsamANe' apazyan 'arahaM asTinemi vaMdai NamaMsai vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' antimariSTanemi vandate namasyati, vanditvA namasyitvA evamavadat-'kahi NaM bhaMte ! se mama sahoyare bhAyA gayasukumAle aNagAre' ka khalu bhadanta ! sa mama sahodaraH kanIyAn bhrAtA gajasukumAlo'nagAraH ? 'jaNNaM ahaM vaMdAmi NamaMsAmi' yaM khalu ahaM vande namasyAmi / 'tae NaM arahA arihanemI' tataH khalu ahaMnnariSTanemiH 'kaNhaM vAsudevaM kRSNaM vAsudevam 'evaM vayAsI' evamavadat phira ve kRSNa vAsudeva dvArakA nagarI ke madhyabhAga se hote hue jahA~ bhagavAn arhat ariSTanemi virAjate the vahA~ phuNce| vahA jAkara unhoMne bhagavAn arhat ariSTanemi ko vandana namaskAra kiyA aura bAda meM apane laghubhrAtA va navadIkSita gajasukumAla anagAra ko vandanA karane ke liye idhara udhara dekhane lge| jaba unhoMne gajasukumAla anagAra ko kahIM nahIM dekhA taba unhoMne bhagavAn se pUchA-he bhadanta ! merA choTA bhAI navadIkSita gajasukumAla anagAra kahA~ hai ? maiM unako vandana namaskAra karanA cAhatA huuN| yaha suna. kara bhagavAn arhat ariSTanemi ne kRSNa vAsudeva se isa prakAra pachI te kRSNa vAsudeva dvArakA nagarInA madhya bhAgamAM thaIne nIkaLyA ane jayAM bhagavAna ahaMtu ariSTanemi birAjatA hatA tyAM pahoMcyA, tyA jaIne temaNe bhagavAna ahaMtu ariSTanemine vandana namaskAra karyA. ane pachI potAnA nAnAbhAI ane navadIkSita gajasukumAla anagArane vandanA karavA mATe Ama tema jovA lAgyA. jayAre temaNe gajasukumAla anagArane tyAM joyA nahi tyAre temaNe bhagavAnane pUchayuM- he bhadanta! mahAre nAnAbhAI-navadIkSita gajasukamAla anagAra kayAM che? huM temane vandana-namaskAra karavA cAhuM chuM. A sAMbhaLIne bhagavAna ahaMtu ariSTanemie kRSNa vAsudevane A zrI antakRta dazAMga sUtra Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlaviSaye kRSNasya ariSTanemezca saMvAdaH 109 'sAhie NaM kaNhA ! gayasukumAleNaM aNagAreNaM apaNo aDhe' sAdhitaH khalu: kRSNa ! gajasukumAlena anagAreNa Atmano'rthaH he kRSNa ! gajasukumAlena anagAreNa mokSamAptirUpa Atmano'rthaH sAdhitaH / tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM arihanemi evaM vayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemimevamavAdIt-'kahaNNaM bhaMte ! gayasukumAleNaM aNagAreNaM sAhie appaNo a?' kathaM khalu bhadanta ! gajasukumAlena anagAreNa sAdhita Atmano'rthaH // sU0 32 // tae NaM arahA ariTTanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsIevaM khalu kaNhA ! gayasukumAle NaM aNagAre mama kallaM puvAvaraNhakAlasamayaMsi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI-icchAmi gaM jAva uvasaMpajittANaM viharai ! tae NaM taM gayasukumAlaM aNagAraM ege purise pAsai, pAsittA Asurutte jAva siddhe / taM evaM khalu kaNhA ! gayasukumAleNaM aNagAreNaM sAhie appaNo ahe| tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM arihanemi evaM vayAsI- kesa NaM bhaMte ! se purise appatthiyapatthae jAva parivajie, je NaM mamaM sahodaraM kaNIyasaM bhAyaraM gayasukumAlaM aNagAraM akAle ceva jIviyAo vvrovie| tae NaM arahA ariTranemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-mA NaM kaNhA ! tumaM tassa purisassa padosamAvajAhi, evaM khalu kaNhA ! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa sAhije dinne // sU033 // kahA-he kRSNa ! gajasukumAra anagArane jisa artha ke liye saMyama ko svIkAra kiyA thA usane usa AtmA ke artha ko siddha kara liyA hai| yaha sunakara kRSNa vAsudevane Azcaryayukta hokara pUchAhe bhadanta ! unhoMne kisa prakAra apane artha ko siddha kara liyA // sU0 32 // prakAre kahyuM-he kRSNa! gajasukumAla anagAre je hetu mATe saMyamano svIkAra karyo hato te hetu temaNe siddha karI lIdhuM che. kRSNa vAsudeve Azcaryayukata thaIne pUchayuMhe bhadanta ! temaNe kaI rIte pitAne artha siddha karI lIdhuM ? sU0 32) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' tataH khalu arhan ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat-'evaM khalu kaNhA ! gayasukumAle NaM aNagAre mama' evaM khalu kRSNa ! gajasukumAlaH khalu anagAraH mAm 'kallaM' kalyam=vyatIte'hni 'puvvAvaraNhakAlasamayaMsi' pUrvAparAhnakAlasamaye-divasasya pazcime prahare 'vaMdai NamaMsaI' vandate namasyati, "vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' vanditvA namasyitvA evamavadat-'icchAmi NaM jAva upasaMpajjittANaM viharaI' icchAmi khalu yAvat upasaMpadya viharati, yAvatpadena arhadariSTaneminA'nujJAtaH zmazAnaM gatvA vizuddhAM bhUmimanviSya dhyAnamagno viharati- ityarthoM gamyaH / 'tae NaM gayamukumAlaM aNagAraM ege purise pAsai' tataH khalu taM gajamukumAlamanagAramekaH puruSaH pazyati, 'pAsittA Asurutte jAva siddhe' dRSTvA Azuruto yAvat siddhaH, aba somilakRtapApAcAraH, gajasukumAlasya anagArasya anabhidrohapUrvakaM maraNaM mokSaprAptizca-ityAdi pUrvokto'rthoM kRSNa vAsudeva ke isa prakAra pUchane para bhagavAna aIta ariSTanemine isa prakAra kahA- he kRSNa! kala dIkSA lene ke bAda cauthe prahara meM gajasukumAla anagArane vandana namaskAra kara mere samakSa isa prakAra icchA pragaTa kI thI ki- he bhadanta ! maiM ApakI AjJA prApta kara mahAkAla zmazAna meM aikarAtrikI bhikSupratimA kA ArAdhana karanA cAhatA huuN| he kRSNa! maiMne kahA, jaisA tumheM sukha ho vaisA kro| isa prakAra AjJA prApta kara vaha gajasukumAla anagAra mahAkAla zmazAna meM gaye aura vahAM dhyAnArUDha hogye| usa samaya vahAM he kRSNa ! eka puruSa AyA aura usane gajasukumAla anagAra ko dhyAnamagna dekhaa| dekhate hI use vairabhAva kRSNa vAsudeva taraphathI AvI rIte pUchavA parathI bhagavAn arhata ariSTanemie A pramANe kahyuM- he kRSNa! kAle dIkSA lIdhA pachI cethA praharamAM gajasukumAla anagAre vandana namaskAra karI mahArI samakSa A prakAranI IcchA pragaTa karI hatI kehe bhadanta! huM ApanI AjJA prApta karIne mahAkAla smazAnamAM ekarAtriI bhikSupratimAnuM ArAdhana karavA cAhuM chuM. he kRSNa! meM kahyuM-jema tamane sukha hoya tema kare, AvI rIte AjJA prApta karI te gajasukumAla anagAra mahAkAla zamazAnamAM jaIne dhyAnArUDha thaI gayA. te samaye he kRSNa ! tyAM eka puruSa Ave, ane teNe gajasukamAla anagArane zrI antakRta dazAMga sUtra Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAlaviSaye kRSNasya ariSTanemezva saMvAdaH 111 gamyaH / ' taM evaM khalu kaNhA ! gayasukumAleNaM aNagAreNaM sAhie appaNI aTThe ' tadevaM khalu kRSNa ! gajasukumAlenAnagAreNa sAdhita Atmano'rthaH, gajasukumAla AtmasiddharUpaM svakIyamabhilaSitaM prAptavAniti bhAvaH / 'tara NaM se he de ahaM arinemiM evaM vayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemim evamavadat - 'kesa NaM bhaMte ! appatthiyapatthara jAva parivajjie' kIdRzaH khalu bhadanta ! sa puruSaH aprArthitamArthako yAvat parivarjitaH - aprArthitaprArthakaH=maraNAbhilASukaH, yAvat lajjAlakSmIparivarjitaH 'je NaM mamaM sahodaraM kaNIyasaM bhAyaraM gayasukumAlaM aNagAraM' yaH khalu mama sahodaraM kanIyAMsaM bhrAtaraM gajasukumAlamanagAram 'akAle ceva jIviyAo' akAla eva jIvitAd jAgRta huvA aura vaha krodha se Atura hokara tAlAba se gIlI miTTI lAyA, lAkara usane unake zira para cAroM ora usa miTTI kI pAla bA~dhI, phira citA se jalate hue khaira ke atyanta lAla aMgAroM ko eka phUTe hue miTTI ke bartana meM lekara gajasukumAla anagAra ke zira para DAla diye| jisase gajasukumAla anagAra ko asahya vedanA huI / parantu phirabhI unake hRdayameM usa ghAtaka puruSa ke prati thoDA bhI dveSabhAva nahIM huaa| ve samabhAvoM se bhayaMkara vedanA ko sahanakara zubha pariNAma aura zubha adhyavasAya se kevalajJAna prAptakara mokSa pahuMca gaye / isIliye he kRSNa ! gajasukumAla anagArane apanA kArya siddha kara liyA aisA maiMne kahA hai / yaha sunakara kRSNa bole- he bhadanta ! mRtyu ko cAhanevAlA lajjArahita vaha puruSa kauna hai ? jisane mere choTe bhAI gajasukumAla dhyAnamagna joyA ane te jotAMja tene vairabhAva jAgRta thaye ane te krodhathI Atura thaine taLAvamAMthI bhInI mATI lai AvI teNe temanA zirapara cAre tarapha te mATInI pALa khAMdhI. pachI ciMtAmAMthI khaLatA kheranA lAlaceALa aMgArA eka phUTelA mATInA vAsaNamAM lai AvI gajasukumAla anagAranA zira upara nAkhI dIdhA. jethI gajasukumAla aNagArane asahya vedanA thai parantu temanA hRdayamAM te ghAtaka puruSa prati jarA paNa dveSabhAva na thayA.te samabhAvathI bhayaMkara vedanAne sahana karI zubhapariNAma ane zubha adhyavasAyathI kevaLajJAna prApta karI mekSe pahoMcI gayA, he kRSNa ! tethIja meM kahyu ke gajasukumAla anagAre peAtAnuM kArya siddha karI lIdhuM. A sAMbhaLI kRSNa mAlyA--De bhadanta ! mRtyune cAhanArA lajajArahita te puruSa kANu che jeNe mArA nAnA bhAI gajasukumAla anagAranA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 antakRtadazAGgasUtre 'vavarovie' vyaparopitavAn = prANarahitaM kRtavAn / 'tara NaM arahA ariTThanemI kanhaM vAsudevaM evaM vayAsI' tataH khalu arhan ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat - ' mA NaM kaNho !' mA khalu kRSNa ! 'tumaM tassa purisassa' tvaM tasya puruSasya 'paosamAvajjAhi' pradveSamApadyasva = he kRSNa ! tvaM tasya puruSasyopari dveSaM mA kuru / yataH - ' evaM khalu kaNhA ! = evaM khalu kRSNa ! =anena prakAreNa he kRSNa !' teNaM puriseNaM gayasukumAlassa sAhijje dine' tena puruSeNa gajasukumAlAya sAhAyyaM dattam || sU0 33 || // mUlam // kahaNNaM bhaMte! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa NaM sAhije dine ? tae NaM arahA ariTRnemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsIse nUNaM kaNhA ! mamaM tumaM pAyadae havamAgacchamANe bAravaIe NayarIe egaM purisaM pAsasi jAva aNuppavesie / jahA NaM kaNhA ! tumaM tassa purisassa sAhijje dine evameva kaNhA / teNaM puriseNaM gayasukumAlassa aNagArassa aNegabhavasayasahassasaMciyaM kammaM udIremANeNaM bahukammaNijjaraTuM sAhije dinne / tae NaM se kahe vAsudeve arahaM ariTunemiM evaM vayAsI - se NaM bhaMte! purise mae kahaM jANiyace ? tae NaM arahA arinemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI - je NaM kaNhA ! tumaM bAravaIe NayarIe aNuSpavisamANaM pAsettA Thiyae caiva ThiibheeNaM kAlaM karissa taM NaM tumaM jANejjAsi, esa NaM se purise // sU0 34 // anagAra kA akAla meM hI prANa haraNa kara liyA / yaha sunakara bhagavAn ne isa prakAra kahA- he kRSNa ! tuma usa puruSa ke Upara krodha mata karo; kyoMki vaha puruSa gajasukumAla anagAra ko paramapada prApti karAne meM sahAyaka banA hai || sU0 33 // akAle prANa haraNa karI lIdhA. A sAMbhaLI bhagavAne A prakAre kahyuM --he kRSNa ! tame te puruSa upara krodha nahi kare; kemake te puruSa gajasukumAla aNagArane paramapada prApti rAvavAbhAM sahAya thabhesa che (sU0 33 ) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gajasukumAla viSaye kRSNasya ariSTanemezca saMvAdaH 113 ___ atha kRSNo vAsudevo'riSTanemimapRcchat - ' kahaNaM' ityAdi / 'kahaNNaM bhaMte ! teNaM puriseNaM gayasukumAlassa NaM sAhijje dinne ?' kathaM khalu bhadanta ! tena puruSeNa gajasukumAlAya khalu sAhAyyaM dattam ? 'tae NaM' tataH khalu * arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' an asTinemiH kRSNaM vAsudevamavadat-'se nUNaM' atha nUna-nizcayena 'kaNhA! mamaM tumaM pAyavaMdae havvamAgacchamANe bAravaIe NayarIe egaM purisa pAsasi jAva aNuSpavesie' he kRSNa ! mama tvaM pAdacandakaH zIghamAgacchan dvArAvatyAM nagaryAm ekaM puruSaM pazyasi yAvat anupravezitaH, 'jahA NaM kaNhA !' yathA khalu kRSNa ! 'tumaM tassa purisassa sAhijje dinne' tvayA tasmai puruSAya dattam , 'evameva kaNhA!' yaha sunakara kRSNa vAsudevane bhagavAn se pUchA-he bhadanta ! vaha puruSa gajasukumAla anagAra ko sahAyaka kaise banA! kRSNa vAsudeva dvArA isa prakAra pUche jAnepara bhagavAnane kRSNa vAsudeva se isa prakAra kahA-he kRSNa ? mere caraNavandana karane ke liye Ate hue tumane dvArakA ke rAjamArga para eka bahuta bar3I ITa kI rAzi (DherI) meM se eka ITa ko uThA kara gharameM rakhate hue eka dIna durbala vRddha ko dekhaa| usa vRddha ko tumane usa rAzi ko uThAne meM asamartha dekhakara usakI anukampA ke liye hAthI parase hI baiThe baiThe eka IMTa ko uThAkara usake ghara meM rakhadI, jisase tumhAre sAtha vAle sabhI puruSoM ne kramase una sabhI iToM ko uThAkara usake ghara meM pahuMcAdI, isase usa vRddha kA duHkha dUra huaa| A sAMbhaLIne kRSNa vAsudeve bhagavAnane pUchayuM-he bhadanta ! te puruSa gajasukumAla anagArane kevI rIte sahAyaka thayo che ? kRSNa vAsudeva dvArA AvI rIte pUchavAthI bhagavAne kRSNa vAsudevane A prakAre kahyuM- he kRSNa! mArA caraNa vaMdana karavAne mATe AvatA mArgamAM tame dvArakA nA rAjamArga upara eka moTA iMTanA DhagalAmAMthI eka eka IMTa upADIne gharamAM rAkhatA eka dIna durbala vRddhane joye. te vRddhane tame te iMTarAzine uThAvavAmAM asamartha joIne tenI anukaMpA khAtara tame hAthI upara beThAM beThAMja eka iMTane upADI tenA gharamAM rAkhI dIdhI jethI tamArI sAthenA badhA puruSoe kamathI te sarve iMTe upADI tenA gharamAM pahoMcADI dIdhI jethI te vRddhanuM duHkha dUra thayuM. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre evameva kRSNa ! 'teNaM puriseNaM' tena puruSeNa 'gayasukumAlassa aNagArassa' gajasukumAlasya anagArasya 'aNegabhavasayasahassasaMciyaM' anekabhavazatasahasrasaMcitaMbhavasya zatasahasrANi bhavazatasahasrANi, anekAni ca bhavazatasahasrANi anekabhavazatasahasrANi, teSu saMcitam-anekazatasahasrajanmopAjitaM 'kamma' karma 'udIremANeNaM' udIrayatA-aprApte'pi kAle bhoktumudayAvalikAyAM pravezayatA, 'bahukammaNijjaraTuM' bahukarmanirjarArtha-bahukarmavinAzAya 'sAhijje dinne' sAhAyyaM dattam / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTTanemi evaM vayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemim evamavadat-'se NaM bhaMte ! purise mae kahaM jANiyavve' sa khalu bhadanta ! puruSaH mayA kathaM jJAtavyaH ? 'tae NaM arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' tataH khalu arhana ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat-'je NaM kaNhA ! tumaM bAravaIe NayarIe aNuppavisamANaM pAsettA' yaH khalu kRSNa ! tvAM dvArAvatyAM nagaryAm anupravizantaM dRSTvA 'Thiyae ceva' sthita eva 'ThiibheeNaM' sthitibhedena AyuSaH sthitikSayeNa 'kAlaM karissai' kAlaM kariSyati mRtyu prApsyati, 'taNNaM tuma' taM khalu tvaM 'jANenjAsi' he kRSNa ! jisa prakAra tumane usa vRddha puruSa kI sahAyatA kI usI prakAra usa puruSane lAkhoM bhavoM meM saMcaya kiye hue karmoM kI ekAnta udIraNA karake gajasukumAla anagAra ke aneka lAkhoM bhavoM ke saMcita sampUrNa karmoM ke nAza karane meM bar3I sahAyatA kI hai| yaha sunakara kRSNa vAsudevane bhagavAn arhat ariSTanemi se phira pUchA-he bhadanta ! maiM usa puruSa ko kisa prakAra jAna skuuNgaa| bhagavAnne kahA-he kRSNa ! dvArakA nagarI meM praveza karate hue tumheM dekhate hI jo puruSa Ayu tathA sthitikSaya se vahIM para mRtyu ko he kRSNa! je prakAre tame te vRddha puruSane sahAyatA karI tevAja prakAre te puruSe paNa lAkho mAM saMcaya karAyelAM karmonI ekAnta udIraNA karIne gajasukumAla anagAranA aneka lAkhe bhavanA saMcita saMpUrNa karmonA nAza karavAmAM bhAre sahAyatA karI che. A sAMbhaLIne kRSNa vAsudeve bhagavAna ahaMta ariSTanemine pUchayuM-he bhadanta! huM te puruSane kevI rIte jANI zakuM? bhagavAne kahyuM-he kRSNa ! dvArakA nagarImAM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikumudacandrikA TIkA, kR. dvArakAyAM pravezaH somilasya tatpurata AgamanaM ca / 115 jAnIyA: 'esa NaM se purise' eSa khalu sa puruSaH = yastvAM dRSTvA sthita eva mRtyumApnuyAt sa tvayA nijAnujaghAtakatvenAvaseyaH // sU0 34 // // mUlam // taNaM se kahe vAsudeve arahaM ariTTanemiM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA jeNeva abhisekaM hatthirayaNaM teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA hatthi durUhai, durUhittA jeNeva bAravaI NayarI, jeNeva sae gihe teNeva pahArettha gamaNAe / tae NaM tassa somilassa mAhaNassa kallaM jAva jalate ayameyArUve ajjhatthie jAva samuppaNNe / evaM khalu kapahe vAsudeve arahaM arinemiM pAyavaMdae niggae, taM NAyameyaM arahayA, viNNAyameyaM arahayA, suyameyaM arahayA, simeyaM arahayA bhavissai kaNhassa vAsudevassa taM na najjai NaM kaNhe vAsudeve mamaM keNavi kumAreNaM mArissatti kaha bhIe sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA kaNhassa vAsudevassa bAravaI NayariM aNuSpavisamANassa purao sapakkhi sapaDidisiM havamAgae // sU0 35 // // TIkA // 'ta NaM' ityAdi / 'tara NaM se kahe vAsudeve arahaM arinemiM caMda NamaMsa, vaMditA NamaMsittA jeNeva AbhisekaM hatthirayaNaM teNeva uvAgacchara, uvAgacchattA hathi durUhai, durUhittA jeNeva bAravaI NayarI, jeNeva sae gihe teNeva pahArettha gamaNAe' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemiM prApta hojAya usI puruSa ko tuma gajasukumAla anagAra kA ghAtaka jAnanA || sU0 34 // usake bAda ve kRSNa vAsudeva bhagavAn ko vandana namaskAra karake abhiSeka hAthI para baiThakara apane sthAna dvArakA nagarI kI praveza karatAM thakAM tamane dekhatAja je puruSa Ayu ane sthiti kSayathI tyAMja mRtyune prAsa thAya te puruSane tamAre gajasukumAlane ghAtaka jANavA (sU. 34) tyAra pachI te kRSNa vAsudeva bhagavAnane vaMdana namaskAra karI AbhiSekaya hAthI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre vandate namasyati, vanditvA namasyitvA yatraiva AbhiSekyaM hastiratnaM tatraiva upAgacchati, upAgatya hastinaM dUrohati, dUruhya yatraiva dvArAvatI nagarI yatraiva svakaM gRhaM tatraiva prAdhArayad gamanAyagantumanA abhavat / 'tae NaM tassa somilassa mAhaNassa kallaM jAva jalaMte ayameyArUve ajjhathie jAva samuppaNNe' tataH khalu tasya somilasya brAhmaNasya kalye yAvajjvalatiprabhAte vyatItAyAM rajanyAM sUryodaye sati,ayametadrUpa AdhyAtmiko yAvat samutpanna: vakSyamANapakAra AtmagatastakaH samutpannaH, kIdRzaH saH ? ityAha-'evaM khalu kaNhe vAsudeve arahaM arihanemi pAyadae niggae' evaM khalu kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemi pAdavandako nirgataH, 'taM' tat=tasmAt kAraNAt , 'NAyameyaM arahayA' jJAtametadahatA, 'viNNAyameyaM arahayA' vijJAtametadarhatA-etamanmayA kRtaM sarva karma arhatAriSTaneminA jJAtaM sAmAnyarUpeNa, vijJAtaM vizeSarUpeNa bhaviSyati, 'suyameyaM arhatA' zrutametadarhatA-kasmAdapi devavizeSAdvA bhagavatA zrutaM bhaviSyati, 'siTThameyaM arahayA bhavissai kaNhassa vAsudevassa' ziSTametadarhatA bhaviSyati kRSNAya vAsudevAya kRSNAya vAsudevAya ziSTaM kathitaM bhaviSyatIti,'taM na najjai NaM kaNhe vAsudeve mamaM keNavi kumAreNaM mArissai' tad na jJAyate khalu kRSNo vAsudevo mAM kenApi kumAreNa mArayiSyati, 'api' zabdo nizcaye; 'tti kaTTa bhIe' iti kRlA bhItaH bhayayukto'sau 'kRSNo vAsudevo rAjamArgeNa samAgamiSyatItyato ora jAne ke liye taiyAra hue| idhara sUryodaya hote hI somila brAhmaNa ne manameM socA ki kRSNa vAsudeva bhagavAn ke caraNa vandana ko gaye haiM aura bhagavAn sarvajJa haiM, unase koI bAta chipI huI nahIM hai, ve sArA vRttAnta kRSNa vAsudeva ko kaha deNge| kRSNa vAsudeva isa vRttAnta ko jAnakara na jAne mujhe kisa kumauta se mAreMge ! aisA vicAra kara bhayabhIta ho usa somilane dvArakA se upara besIne pitAne sthAne dvArakA nagarI tarapha jAvA taiyAra thayA. A bAju sUryodaya thatAMja mila brAhmaNe manamAM vicAra karyo ke kRSNa vAsudeva bhagavAnanA caraNavaMdana mATe gayA che, ane bhagavAna sarvajJa che, tenAthI kaMI vAta chAnI nathI, teo sarva vRttAnta kRSNa vAsudevane kahI deze. kRSNa vAsudeva te vRttAntane jANa mane kevA kumote mArI nAkhaze, ema vicArI bhayabhIta thaI te mile dvArakAthI bhAgI javA vicAra karyo. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilasya kRSNasya purata Agamanam 117 mayA rathyAmArgeNa gantavyam' iti cintayan 'sayAo gihAo' svakAd gRhAt 'paDinikkhamaI pratiniSkrAmati=nissarati, 'paDinikkhamittA'pratiniSkramya 'kaNhassa vAsudevassa bAravaI NayariM aNuppavisamANassa' kRSNasya vAsudevasya dvArAvatI nagarImanupravizataH bhrAtRzokena rAjamArga vihAya rathyApathena dvArAvatyAM pravezaM kurvataH 'purao' purataH agrataH 'sapakkhiM samapaDidirsi' sapakSaM sapratidizam= sarvathA saMmukham , 'havvamAgae' zIghramAgataH akasmAdAgata iti bhAvaH ||suu0 35 // // mUlam // tae NaM se somile mAhaNe kaNhaM vAsudevaM sahasA pAsittA bhIe Thiyae ceva ThiibheeNaM kAlaM karei, karittA dharaNitalaMsi savvaMgehiM dhasatti saMnivaDie / tae NaM se kaNhe vAsudeve somilaM mAhaNaM pAsai, pAsittA evaM vayAsI-esa NaM bho devANuppiyA ! se somile mAhaNe appatthiyapatthae jAva privje| jeNa mamaM sahoyare kaNIyase bhAyare gayasukumAle aNagAre akAle ceva jIviyAo vavarovie-tikaTu somilaM mAhaNaM pANehiM kaDDhAvei, kaDDhAvittA taM bhUmi bhAgane kA vicAra kiyaa| phira usane socA ki kRSNa vAsudeva rAjamArga se hI AveMge isaliye mujhe ucita hai ki maiM galI ke rAste calakara dvArakA nagarI se nikala bhAgeM / aisA vicAra kara vaha apane gharase nikalA aura galI ke rAste bhAgatA huvA jAne lgaa| idhara kRSNa vAsudeva bhI apane choTe bhAI gajasukumAla anagAra ke maraNajanya zoka se vyAkula hone ke kAraNa rAjamArga ko choDakara galI ke rAste se hI A rahe the, jisase saMyagovaza vaha somila kRSNa vAsudeva ke sAmane hI A nikalA // sU0 35 / / pharI teNe vicAryuM ke kRSNa vAsudeva rAjamArge thaIneja Avaze, mATe mahane ucita che ke huM galIne raste dvArakA nagarImAthI bhAgI jAuM. ema vicAra karI te potAnA gherathI nIkaLe ane galIne raste bhAga thake jAvA lAgyo. A bAju kRSNa vAsudeva paNa pitAnA nAnAbhAI gajasukumAla anagAranA maraNajanya zokathI vyAkuLa hovAne kAraNe rAjamArga cheDIne galIne raste thaIne ja AvatA hatA. jethI sagavaza te somila, kRSNa vAsudevanI sAmeja AvI nIkaLe. (sU) 35) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 antakRtadazAGgasUtre pANieNaM abbhokkhAvei, abbhokkhAvettA, jeNeva sae gihe teNeva uvAgae sayaM gihaM aNuppaviTTe / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa aTThamassa ajjhayaNassa ayamaTe paNNatte // sU0 36 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se somile mAhaNe kaNhaM vAsudevaM' tataH khalu sa somilo brAhmaNaH kRSNaM vAsudevaM saMmukhamAgacchantaM sahasA akasmAt 'pAsittA' dRSTvA 'bhIe Thiyae ceva' bhItaH sthita eva 'ThiibheeNaM' sthitibhedena=AyuSaH sthitinAzena 'kAlaM karei' kAlaM karoti-mRtyumApnoti, 'karittA' kRkhA- mRtyu prApya 'dharaNitalaMsi' dharaNitale 'sAMgehi' sarvAGgaiH kRkhA 'dhasini'-'dhasa' iti zabdena 'saMnivaDie' sNniptitH| 'tae NaM se kaNhe vAsudeve somilaM mAhaNaM pAsai, pAsittA evaM kyAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH somilaM brAhmaNaM pazyati, dRSTvA evamavadat-'esa NaM bho devANuppiyA!' eSa khalu bho devAnupiyAH !-eSaH purovartI bhUminipatito janaH 'se somile mAhaNe appatthiyapatthae jAva parivajjie' sa somilo brAhmaNaH apArthitapArthako yAvat parivajjitaH, 'jeNa mamaM sahoyare kaNIyase bhAyare gayamukumAle aNagAre akAle ceva jIviyAo vavarovie' yena mama sahodaraH usa samaya vaha somila brAhmaNa kRSNa vAsudeva ko sAmane Ate hue dekhakara bhayabhIta ho khaDA hogyaa| aura vaha khaDA hI khaDA Ayu kI sthiti ke bheda (pUrNa hone)se mRtyu ko prApta hogayA, jisase usakA mRtazarIra pRthvI para dhar3Ama se gira pddaa| jyoMhI kRSNa vAsudevane somila brAhmaNa ko mRtyu prApta hote dekhA tyoM hI ve isa prakAra bole-he devAnupriyo! yaha vahI aprArthitaprArthaka-mRtyu ko cAhanevAlA nirlaja somila brAhmaNa hai, jisane mere sahodara choTe A te samaye te semila brAhmaNa kRSNa vAsudevane sAme AvatA joIne bhayabhIta thaI ubhe rahyo. ane ubhe ubheja AyunI sthitinA bheda (pUrNa havA)thI mRtyune prApta thaye. jethI tene mRta zarIra dhaDAmathI pRthvI upara paDI gaye. te samaye kRSNa vAsudeve semila brAhmaNane te prakAre mRtyu prApta thatuM je ane A prakAre kahyuM che devAnupriye! A te aprArthitaprArthaka- mRtyune cAhavAvALe nirlajaja mila brAhmaNa zrI antakRta dazAMga sUtra Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, somilasyamaraNam kanIyAn bhrAtA =laghurkItA; gajasukumAlo'nagAraH, akAla eva jIvitAd vyaparopitaH, 'tti kaTu' iti kRkhA-iti uktvA 'somilaM mAhaNaM pANehiM kaDDhAveI' somilaM brAhmaNaM pANaiH cANDAlaiH karSayati-caraNe rajju bandhayitvA cANDAlaiH nagarAd bahiniSkAzayati, 'kaDDhAvittA' nagarAd bahiniSkAzya 'taM bhUmi pANieNaM abhokkhAvei' tAM bhUmi pAnIyena abhyukSayati = yatra bhUmau pApAtmA somilo mRtvA nipatitastAM bhUmi jalena prakSAlayatItyarthaH, 'abbhokkhAvittA' abhyukSya jalena kSAlayitvA 'jeNeva sae gihe' yatraiva svakaM gRhaM 'teNeva' tatraiva 'uvAgae' upAgataH, 'sayaM gihaM aNuppaviTe' svakaM gRham anupraviSTaH gtH| 'evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM' evaM khalu jambUH ! zramaNena bhagavatA yAvatsaMprAptena-mokSaM saMprAptena 'aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM tacassa vaggassa aTThamassa ajjhayaNassa' aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyassa vargasya aSTamasya adhyayanasya 'ayamaDhe paNNatte' ayamarthaH prajJaptaH // sU0 36 // // ityantakRtadazAGgasUtrasyASTamamadhyayanaM saMpUrNam // bhAI gajasukumAla anagAra ko akAla meM hI mRtyu ke zaraNa pahu~cA diyaa| aisA kaha kara usa mRta somila brAhmaNa ke pairoM ko rassI se baMdhavA kara tathA caNDAloM se ghasITavAkara kara nagara ke bAhara phikavA diyA aura usase sparza huI apavitra bhUmi ko pAnI se dhulavAkara zuddha krvaayaa| phira vahA~ se calakara kRSNa vAsudeva apane mahala meM pahu~ca gaye / he jambU! mokSaprApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRtadazA nAmaka AThaveM aMga ke tRtIya varga ke AThaveM adhyayana kA isa prakAra yaha bhAva kahA hai // sU0 36 // // iti AThavA adhyayana saMpUrNa // che, jeNe mArA sahodara nAnAbhAI gajasukumAla anagArane akAle mRtyunI zaraNe pahoMcADI dIdhe, AvI rIte kahIne te marelA semila brAhmaNanA pagene deraDAthI baMdhAvI tathA cAMDAle dvArA ghaseDAvI nagaranI bahAra pheMkAvI dIdhuM. ane tenAthI sparzAvelI jamInane pANIthI dhavarAvI zuddha karAvyA. pachI tyAMthI cAlIne kRSNa vAsudeva pitAnA mahelamAM pahoMcI gayA. | he jabba ! mokSaprApta zramaNa bhagavAn mahAvIre annakRtadazA nAmanA AThamAM mAnA tRtIya vargabhAnA mAmA adhyayananI mA prare se bhAva yo cha. (sU0 36) Iti AThamuM adhyayana saMpUrNa. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre // mUlam // navamassa NaM ukkhevao0 / evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaIe NayarIe jahA paDhame jAva viharai / tattha NaM bAravaIe NayarIe baladeve nAmaM rAyA hotthA / vnnnno0| tassa NaM baladevassa raNo dhAriNI nAmaM devI hotthA, vaNNao0 / tae NaM sA dhAriNI sIhaM sumiNe, jahA goyame, NavaraM sumuhe NAmaM kumAre, paNNAsaM kaNNAo, pannAsaM dAo, coisa puvvAiM ahijai, vIsaM vAsAiM pariyAo, sesaM taM ceva jAva settuMje siddhe, nikkhevao // 9 // evaM dummuhe vi kUvadArae vi, doNhaM vi baladeve piyA dhAriNI mAyA // 10 // dArue vi, evaM ceva NavaraM vasudeve piyA, dhAriNI mAyA // 11 // evaM aNAdiTTI vi, vasudeve piyA, dhAriNI mAyA / evaM khallu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTramassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa tesarasamassa ajjhayaNassa ayama? paNNatte // 12 // ||suu037|| ||ttiikaa // gajasukumAlanAmakASTamAdhyayanAnantaraM navamamAha-'navamassa NaM, ityAdinA 'navamassa NaM ukkhevao' navamasya khalu utkSepakA he bhadanta ! aSTamasya adhyayanasyAyaM bhAvo bhagavatA pratipAditaH, anantaraM navamasya adhyayanasya bhagavatA kIdRzo'rthaH pratipAdita iti navamasyAdhyayanasya prArambha he bhadanta ! bhagavAna ne uktarUpa se jo AThaveM adhyayana ke bhAvoM kA nirUpaNa kiyA vaha Apake samIpa maiMne sunaa| he bhadanta ! aba navavAM adhyayana ke bhAvoM kA nirUpaNa bhagavAna ne kisa prakAra se nirUpaNa kiyA hai ? zrI jambUsvAmI kA isa prakAra prazna sunakara he bhadanta ! bhagavAne ukatarUpe je AThamA adhyayananA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che te ApanI pAsethI meM sAMbhaLyuM. he bhadanta ! have navamA adhyayananA bhAvonuM bhagavAne kayA prakAre nirUpaNa karyuM che? zrI jakhkha svAmIne A prazna sAMbhaLI zrI sudharmA svAmI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sumukhakumAravarNanam 121 vAkyArthoM jJAtavyaH ! etacchrutvA sudharmA svAmI prAha-evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye, dvArAvatyAM nagaryA yathA prathame yAvad viharati, he jambUH ! arhannariSTanemiH pUrvoktasarvavizeSaNaviziSTAyAM dvArAvatyAM nagayoM tIrthaGkaraparamparayA viharan smvsRtH| tatra khalu dvArAvatyAM nagaryA baladevo nAma rAjA'sIt / varNakA rAjavarNanaM pUrvavadevAvaseyam / tasya khalu baladevasya rAjJaH dhAriNI nAma devI AsIt, varNakaH dhAriNyA varNanamapi pUrvoktameva vijJeyam / tataH khalu sA dhAriNI siMhaM svapne-sA dhAriNIdevI sukomalAyAM zayyAyAM zayAnA svame siMhamapazyat , svamavRttAntaM ca sA svapataye niveditavatI / 'jahA goyame' yathA gautama gautamakumAravat sarva vijJeyam / sa kumAraH zIlena saundaryeNa AkAramakAreNa guNaizca gautamasadRza AsIt / 'NavaraM' vizepastu 'sumuhe NAmaM kumAre' sumukho nAma kumAraH tasya kumArasya nAma sumukha zrI sudharmAsvAmI ne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya dvArakA nAma kI manohara nagarI thI, jisakA varNana pahile AcukA hai| usa nagarI meM bhagavAn arhat ariSTanemi tIrthaGkaraparamparAse vicarate hue padhAre / usa dvArakA nagarI meM baladeva nAmaka rAjA the / unakI patnI kA nAma dhAriNI thaa| vaha atyanta sundara aura sukomala thii| eka samaya sukomala zayyA para soyI huI dhAriNI rAnI ne svama meM siMha ko dekhA / svapna dekhate hI jAgRta hokara unane apane pati ke samIpa jAkara svamavRttAnta sunaayaa| svapnAnusAra unheM zreSTha puNyodaya se puNyazAlI putra utpanna huaa| isa putra kA janma, bAlyakAla Adi kA varNana gautamakumAra ke samAna jAnanA caahie| yaha kumAra zIla, svabhAva, sundaratA aura AkAraprakAra meM gautama bolyA :- he jammu ! te kALa te samaye dvArakA nAme manehara nagarI hatI. jenuM varNana pahelAM AvI gayuM che. te nagarImAM bhagavAna ahaMtu ariSTanemi tIrthaMkara- paraMparAthI vicaratA padhAryA. dvArakA nagarImAM baladeva nAmanA rAjA hatA. temanI patnInuM nAma dhAriNI hatuM, je atyanta suMdara tathA sukamala hatI, eka vakhata sukamala zayyA upara sutelI te dhAriNI rANIe svapnAmAM siMhane je svapna AvatAM ja jAgRta thaI te potAnA pati pAse jaI svanavRttAnta saMbhaLA. pachI tene svapnAnusAra zreSTha puNyadayathI puNyazAlI putra utpanna thaye. te putrane janma, bAlyakALa AdinuM varNana gautama kumAranA jevuM jANI levuM. A kumAra zIla, svabhAva, suMdaratA tathA AkAra zrI annakRta dazAMga sUtra Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 antakRtadazAGgasUtre AsIt / sa sumukhaH kumAro yauvanamanuprAptaH 'paNNAsaM kaNNAo' paJcAzat kanyAH= rAjakanyAH pariNItavAn / pariNaye 'pannAsaM dAo' paJcAzadvidho dAyo labdhaH, yAvatsa prajitaH / anantaram 'coddasa punvAiM ahijjAi' caturdaza pUrvANi adhIte / tasya sumukhasyAnagArasya 'bIsaM vAsAiM pariyAo' viMzati varSANi paryAyaH, paryAya dIkSAparyAyaH; 'sesaM taM ceva jAva settuMje siddhe' zeSaM tadeva yAvat zatruJjaye siddhaH, anantaram 'nikkhevao' nikSepakA upasaMhAravAkyam --- 'evaM khalu jambUH ! zramaNena bhagavatA yAvatsaMpAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyasya vargasya navamasya adhyayanasya ayamarthaH prajJaptaH' ityevaM vijJAtavyam // sU0 9 // ke samAna hI thaa| usa kumAra kA nAma sumukha thaa| yauvana-avasthA prApta hone para usa kumAra kA vivAha pacAsa rAjakanyAoM ke sAtha huA aura vivAha meM kanyAoM ke mAtApitA kI tarapha se pacAsapacAsa taraha kA kumAra ko daheja milA / anantara jaba bhagavAn arhat ariSTanemi padhAre taba unakI vANI sunakara ve unake pAsa, vairAgya se pravrajita hogaye / evaM thoDe kAla meM hI unhoMne caudaha pUrvo kA adhyayana kiyA aura bIsa varSa paryanta cAritra paryAya kA pAlana kiyaa| aMtima samaya meM santhArA karake zatruJjaya parvata para mokSa ko prApta hue| he jambU ! zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRtadazA-nAmaka AThaveM aMga ke tRtIya-varga-sambandhI navaveM adhyayana ke bhAva kA isa prakAra se varNana kiyA hai // 9 // prakAramAM gautamanA jevuM ja hatuM te kumAranuM nAma sumukha hatuM. yuvAvasthA prApta thatAM te kumAranA vivAha pacAsa rAjakanyAonI sAthe thayA ane vivAhamAM kanyAonA mAtA-pitA taraphathI pacAsa-pacAsa tarehanA daheja kumArane maLyA. thoDA samaya pachI jyAre bhagavAna ahaMta ariSTanemi padhAryA tyAre teonI vANI sAMbhaLI bhagavAnanI pAse teo vairAgyathI pravrujita thaI gayA. thoDAja vakhatamAM temaNe cauda pUrvanuM adhyayana karyuM ane vaza varasa paryanta cAritraparyAyanuM pAlana karyuM. aMtima samaye saMthAro karIne zatruMjaya parvata upara mokSane prApta thayA. he jammu zramaNa bhagavAna mahAvIre annakRtadazA nAme AThamA aMganA tRtIyavarga-saMbaMdhI navamA adhyayanane bhAva A prakAre varNana karyo che. (sU) 8) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 munikumudacandrikA TIkA, durmukhAdikumAravarNanam 'evaM dummuhe vi' evaM durmukho'pi 'kUvadArae vi' kUpadArako'pi; yathA sumukhaH evameva durmukhaH kUpadArako'pi kumArau; 'doNhaM vi baladeve piyA dhAriNI mAyA' dvayorapi baladevaH pitA dhAriNI mAtA, sumukhakumAravadanayorapi caritaM vijJeyam // 10-11 // ___ 'dArue vi evaM ceva' dAruko'pi evameva dArukasyApi kumArasya sarve caritaM pUrvavadeva jJAtavyam / 'NavaraM' vizeSaH-'vasudeve piyA, dhAriNI mAyA' vasudevaH pitA dhAriNI mAtA // 12 // ___ evaM aNAdiTThI vi' evamanAdiSTirapi=anAdiSTerapi caritaM pUrvavadeva jJAtavyam , asyApi kumArasya 'vasudeve piyA dhAriNI mAyA' vasudevaH pitA dhAriNI maataa| 'evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa isI prakAra durmukha aura kUpadAraka kumAra kA varNana jaannaa| inhoMne bhI anta samaya santhArA karake mokSa ko prApta kiyaa| ina donoM ke pitA kA nAma baladeva aura mAtA kA nAma dhAriNI thaa| inakA sArA caritra sumukha anagAra ke samAna hI jAnanA cAhie // 10-11 // dAruka kumAra kA bhI sArA varNana sumukha kumAra ke samAna hI jAnanA / vizeSa kevala itanA hI hai ki inake pitA kA nAma vasudeva thA aura mAtA kA nAma dhAriNI thA // 12 // isa prakAra anAdiSTi ke bhI caritra kA varNana jAnanA caahie| inake pitA kA nAma bhI vasudeva thA aura mAtA kA nAma dhAriNI thA / eja prakAre durmukha ane kUpadAraka kumAranAM varNana paNa jANI levA joIe. temaNe paNa aMta samaye saMthArA karIne mekSa prApta karyo hate. e beunA pitAnuM nAma baladeva ane mAtAnuM nAma dhAriNI hatuM. temanuM AkhuM caritra sumukha anagAranA jevuM 4 yj Rs. (sU0 10-11) | dAruka kumAranuM paNa AkhuM caritra sumukha kumAranA jevuM jANavuM vizeSa mAtra eTaluM ja che ke temanA pitAnuM nAma vasudeva tathA mAtAnuM nAma dhAriNI hatuM. (sU0 12) A prakAre anAdiSTinA paNa caritranuM varNana jANavuM joIe. tenA pitAnuM nAma vasudeva ane mAtAnuM nAma dhAriNI hatuM. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 antakRtadazAGgasUtre aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa terasamassa ajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte' evaM khalu jambUH ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyasya vargasya trayodazasya adhyayanasya ayamarthaH prajJaptaH // sU0 37 // // iti trayodazamadhyanaM sampUrNam // iti zrIvizvavikhyAta-jagavallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjamadatta-'jainazAstrAcArya-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-prativiracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM tRtIyavargaH saMpUrNaH // 3 // he jambU ! isa prakAra mokSa prApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRtadazA nAmaka AThaveM aMga ke tRtIya varga meM teharaveM adhyayana ke bhAvako kahA hai // 13 // // iti terahavA adhyayana saMpUrNa // // iti tRtIya varga saMpUrNa // he jakhkha ! A prakAre mokSa prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre antakRtadazA nAme AThamA aMganA tRtIya vargamAM teramA adhyayananA bhAva kahyA che. (sU) 13) iti teramuM adhyayana saMpUrNa iti tRtIya varga saMpUrNa zrI antakRta dazAMga sUtra Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmAvatIvarNanam // atha caturtho vargaH // // mUlam // jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTTamassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa ayama? paNNatte, cautthassa NaM bhaMte ! vaggassa aMtagaDadasANaM samajeNaM jAva saMpatteNaM ke aTThe paNNatte ? evaM khalu jaMbU! samaNeNaM jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa aMtagaDadasANaM dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA-jAli mayAli uvayAli, purisaseNe ya vAriseNe ya / pajjunna saMba aniruddhe, saccanemI ya daDhanemI // 1 // jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ? evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaI NAmaM NayarI hotthaa| jahA paDhame kaNhe vAsudeve Ahevacca jAva viharati // 1 // ||ttiikaa // tRtIyavargasamAptyanantaraM caturthoM vargaH samArabhyate-'jai NaM bhaMte' ityAdi / 'jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM taccassa vaggassa ayamaDhe paNNatte' yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvatsaMpAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM tRtIyassa vargasya ayamarthaH prajJaptaH, ayam= pUrvoktaH arthaH bhAvaH, prajJaptaH prarUpitaH / 'cautthassa NaM bhaMte ! vaggassa . atha caturtha varga ___ aba caturthavarga ke prArambha meM zrI jambUsvAmI zrIsudharmAsvAmI se pUchate haiM ki he bhadanta ! zramaNa bhagavAn mahAvIra prabhu jo mukti meM padhAre, unhoMne AThaveM aGga matha yaturtha varga. trIjA varganI samApti pachI caturthavarganA prAraMbhamAM zrI aMbUsvAmI zrI sudharmA svAmIne pUche che ke he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu je mukitamAM padhAryA teoe AThamA aMga zrI antakRta sUtranA trIjA vargane je bhAva kahyA te zrI annakRta dazAMga sUtra Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 antakRtadazAGgasUtre aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paNNatte' caturthasya khalu bhadanta ! vargasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvatsaMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? = he bhadanta ! bhagavatA caturthasya adhyayanasya ko'rthoM nirUpitaH ? sudharmA svAmI pAha-'evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa aMtagaDadasANaM dasa ajjhayaNA paNNattA' evaM khalu he jambUH ! zramaNena yAvat saMprAptena caturthasya vargassa antakRtadazAnAM daza adhyayanAni prajJaptAni, 'taM jahA jAli mayAli uvayAli, purisaseNe ya vAriNe y| pajjunna saMba aniruddhe, saccanemI ya daDhanemI // 1 // tadyathA jAlirmayAlirupayAliH, puruSasenazca vAriSeNazca / pradyumnaH sAmbo'niruddhaH satyanemizca dRDhanemiH // 1 // zrI antakRta sUtra ke tRtIya varga kA jo bhAva kahA use maiMne Apake zrImukha se sunA / phira usake bAda he bhadanta ! zramaNa bhagavAn mahAvIrane caturthavarga ke bhAvoM kA nirUpaNa kisa prakAra se kiyA hai, use kahane kI kRpA kreN| isa prakAra vinayazIla suziSya zrI jambUsvAmI ke pUchane para zrI sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRtadazA nAmaka AThaveM aGga ke caturtha varga meM daza adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, jinake nAma isa prakAra haiM: (1) jAli (2) mayAli (3) upayAli (4) puruSasena (5) vAriSeNa (6) pradyumna (7) sAmba (8) aniruddha (9) satyanemi aura (10) dRDhanemi / meM ApanA zrImukhathI sAMbhaLyA. pachI he bhadanta! zramaNa bhagavAna mahAvIre caturtha vanA bhAvanuM nirUpaNa kayA prakAre karyuM che, te kahevAnI kRpA kare. 1 A prakAre vinayazIla suziSya zrI jaMbusvAmIe prazna karavAthI zrI sudharmA svAmIe kahyuM:- he jaMbU! zramaNa bhagavAna mahAvIre antatadazA nAmanA AThamAM aMganA caturtha vargamAM daza adhyayananuM nirUpaNa karyuM che, jemanAM nAma A prakAre che (1) onle (2) mayAdi (3) payAsi (4) puruSasena (5) vAriSa (6) pradhumna (7) sAga (8) aniruddha (6) satyanemi tathA (10) dRDhanabhi. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmAvatIvarNanam 127 'jai NaM bhaMte ! samaNaMNe jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA' yadi khalu bhadanta zramaNena yAvatsaMmAptena caturthasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni, 'padamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM' prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvatsaMprAptena 'ke a?' ko'rthaH 'paNNatte' prajJaptaH ? sudharmA svAmI mAha-'evaM khalu jaMbU !' evaM khalu he jambUH! 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'bAravaI NAmaM NayarI hotthA' dvArAvatI nAma nagarI AsIt / 'jahA paDhame kaNhe vAsudeve' yathA prathame kRSNo vAsudevaH 'AhevaccaM jAva viharai' AdhipatyaM yAvad viharati / dvArAvatyA nagaryAH kRSNasya vAsudevasya ca varNanaM prathamavargasya prathamAdhyayanavad vijJeyam // sU0 1 // // mUlam // tattha NaM bAravaIe NayarIe vasudeve rAyA, dhAriNI devI, vnnnno0| jahA goyamo, NavaraM jAlikumAre, paNNAsao he bhadanta ! yadi mokSaprApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane caturtha varga meM dasa adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, to unhoMne prathama adhyayana kA kyA bhAva kahA hai ? zrI sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! bhagavAnne caturtha varga ke prathama adhyayana kA bhAva isa prakAra kahA hai: usa kAla usa samaya meM dvArAvatI nAmakI nagarI thii| jisakA varNana prathama adhyayanameM kara cuke haiM aura vahA~ zrI kRSNa vAsudeva rAja karate the // sU0 1 // - he bhadanta ! je mokSa prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre caturtha vargamAM daza adhyayananuM nirUpaNa karyuM che te teoe prathama adhyayanane zuM bhAva kahyo che? zrIsudharmAsvAmIe kahyuM - he jaMbU ! bhagavAne caturtha varganA prathama adhyayanane bhAva A prakAre kahyo che : te kAla te samaye dvArAvatI nAme nagarI hatI, (jenuM varNana prathama varganA prathama adhyayanamAM apAI gayuM che, ane tyAM zrIkRSNa vAsudeva rAjya karatA DatA. (sU0 1) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre dAo, bArasaMgI, solasavAsA pariyAo, sesaM jahA goyamassa jAva settuMjae siddhe| evaM mayAli uvayAli purisaseNe vAriseNe y| evaM pajjunne vitti, NavaraM kaNhe piyA, ruppiNI maayaa| evaM saMbe vi, NavaraM jaMbavaI maataa| evaM aniruddha vi, NavaraM pajjunne piyA, vedabbhI maayaa| evaM saccanemI, NavaraM samuddavijae piyA, sivA maayaa| evaM daDhanemI vi| save egagamA / cautthassa vaggassa nikvevao // sU0 2 // // TIkA // 'tattha NaM' ityAdi / 'tattha NaM bAravaIeNayarIe' tatra khalu dvArAvatyAM nagaryo 'vasudeve rAyA' 'vasudevo rAjA' dhAriNI devI, dhAriNI devI, 'vaNNao' varNakaH varNanaM pUrvavadeva vijJeyam / ekadA sukomalazayyAyAM zayAnAdhAriNI svapne siMhamavalokitavatI, svamavRttAntaM ca vasudevAya niveditavatI / anantaram 'jahA goyamo, yathA gautamaH yathA gautamaH kumAra utpannaH, tathaiva tasyA api putra utpannaH / 'NavaraM' vizeSo'yameva yattasya kumArasya nAma 'jAlikumAre' jAlikumAra AsIt / saMprApte yauvane tasya kumArasya vivAhaH paJcAzatA rAjakanyAbhiH usa dvArAvatI nagarI meM vasudeva mahArAjA rAja karate the, unakI rAnI kA nAma dhAriNI thA jo atyanta sukumArI evaM suzIlA thii| eka samaya sukomala zayyA para soyI huI usa dhAriNI devIne svapna meM siMha dekhA / svamavRttAnta ko usane apane pati vasudeva ko jAkara sunaayaa| bAda gautama ke samAna eka tejasvI bAlaka ko mahArANIne janma diyA, jisakA nAma jAlikumAra rakhA gyaa| jaba vaha kumAra yuvAvasthA ko prApta huA taba usakA vivAha pacAsa kanyAoM ke sAtha kiyA gayA aura use te dvArAvatI nagarImAM vasudeva mahArAjA rAjya karatA hatA. temanI rANInuM nAma dhAriNuM hatuM, je atyaMta sukumAra ane suzIlA hatI. eka samaya sukemala zacyA upara nidrAvasthAmAM te dhAriNI devIe svapnamAM siMha je. svapnavRttAnta teNe pitAnA pati vasudevane kahI saMbhaLAvyuM. tyAra pachI gautamanA je eka tejasvI bALakane mahArANIe janma Ape, jenuM nAma jAlikumAra rAkhavAmAM AvyuM. jyAre te kumAra yuvAvasthAne prapta thayA tyAre temanAM lagna pacAsa kanyAonI sAthe zrI antakRta dazAMga sUtra Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, jAlikumArAdInAM varNanam 129 sahAbhUt / vivAhe ca tasmai kanyApitRbhiH 'paNNAsao dAo' paJcAzadvidho dAyaH = paJcAzatprakArako dAyo dattaH / anantaramekadA sa bhagavadarhadariSTanemisamIpe darzanArthaM gataH, tatra bhagavadupadezena saMjAtavairAgyo mAtApitroranumatyA bhagavataH samIpe pravrajitaH / pravrajyAnantaraM sa ' bArasaMgI' dvAdazAGgI - dvAdaza aGgAni santyadhItatvenAsya saH - adhItadvAdazAGgo jAtaH / atha ca tasya 'solasa vAsA' SoDaza varSANi 'pariyAo' paryAyaH = cAritraparyAya AsIt / 'sesaM jahA goyamassa' zeSaM yathA gautamasya = yathA gautamasya anagArasya caritaM tathaiva asyApi anagArasya avaziSTaM caritaM vijJeyam / 'jAba setuMjae siddhe' yAvat zatruJjaye siddha: =asau jAlikumAro'pyanagAro mAsikyA saMlekhanayA zatruJjaye parvate siddhaH / ' evaM mayAli uvayAli purisaseNe ya vAriseNe ya' evaM mayAliH, upayAliH, puruSasenazca vAriSeNa - evaM mayAlyAdInAmapi caritaM vijJeyam / eteSAmapi pitA vasudevo, mAtA dhAriNI / ' evaM pajjuNNe vitti' evaM pradyumno'pIti = evameva zvazurapakSa kI ora se pacAsa-pacAsa prakAra kA daheja milA bAda eka dina bhagavAn arhat ariSTanemi vihAra karate hue dvArakA padhAre taba vaha kumAra darzana karane ke liye gayA aura vahA~ bhagavAn ke upadeza ko sunakara use vairAgya utpanna huA jisase vaha mAtApitA kI AjJA prApta kara pravrajita hogayA / pravrajyA lene para unhoMne bAraha aMgoM kA adhyayana kiyA aura solaha varSa paryanta dIkSA paryAya pAlI / anta meM gautama anagAra ke samAna inhoMne bhI mAsika sandhArA kiyA aura sarvakarma se mukta hokara zatruJjaya parvata para siddha hue || 1 || isI prakAra mayAli, upayAli, puruSasena aura vAriSeNa kA bhI caritra jAnanA caahiye| ye sabhI vasudeva ke putra aura thayAM ane teone sasarAM pakSa taraphathI pacAsa-pacAsa prakAranA daheja maLyA. tyAra pachI eka divasa bhagavAna ahIMtu ariSTanemi vihAra karatA thakA jayAre dvArakA padhAryAM tyAre te kumAra darzana karavA mATe gayA ane tyAM bhagavAnane upadeza sAMbhalI tene vairAgya utpanna thaye jethI tee mAtA-pitAnI AjJA prApta karI prajita thaI gayA. dIkSA lIdhA pachI teoe khAra agAnuM adhyayana karyuM. ane seLa varasa sudhI dIkSAparyAyanuM pAlana karyuM. aMtamAM gautama anagAranI peThe teee paNa mAsika sanyA karyA tathA sa` kathI mukta thai zatruMjaya parvata para siddha thayA ( 1 ). A prakAre mAli, upayAli, puruSasena ane vASiNanuM paNa ciratra jANI levuM joie. te badhA vasudevanA putra tathA dhAriNInA magajAta hatA. e prakAre pradyumnanuM paNa caritra zrI antakRta dazAMga sUtra Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 antakRtadazAGgasUtre pradyumnasyApi caritaM vijJeyam / 'NavaraM' vizeSastvayameva yad asya 'kaNhe piyA ruppiNI mAyA' kRSNaH pitA, rukmiNI mAtA / 'evaM saMbe vi' evaM sAmbo'pi, pradyumnavadeva sAmbasyApi caritaM vijJeyam / asyApi pitA kRSNa eva / 'NavaraM vizeSastvayam - 'jaMbavaI mAyA' jAmbavatI mAtA / 'evaM aNiruddha vi' evamaniruddho'pi, aniruddhasyApi kumArasya caritamevaM vijJeyam / 'NavaraM' vizeSastu-'pajjunne piyA vedabbhI mAyA' pradyumnaH pitA vaidarbhI mAtA / 'evaM saccaNemI evaM satyanemiH-evaM satyanemerapi sarva caritaM vijJeyam / 'navaraM vizeSaH'samuddavijae piyA sivA mAyA' samudravijayaH pitA, zivA devI maataa| 'evaM daDhanemI vi' evaM dRDhanemirapi dRDhanemerapi kumArasya caritaM pUrvavadeva / asyApi mAtApitarau zivAdevI-samudravijayau / 'savve egagamA' sarvANi eka dhAriNI ke aGgajAta the / isI prakAra pradyumna kA bhI caritra jAnanA cAhie / parantu inakI mAtA kA nAma rukmiNI aura pitA kA nAma kRSNa thA // 6 // isI prakAra sAmbakumAra kA bhI caritra jAnanA caahiye| inake pitA kRSNa aura mAtA jAmbavatI thii||7|| isI taraha aniruddha kA bhI vRttAnta jAnanA, vizeSa jIvana vRttAnta yaha hai ki inake pitA kA nAma pradyumna aura mAtA kA nAma vaidarbhI thA // 8 // tathA satyanemi kA bhI varNana isI prakAra jAnanA, antara kevala itanA hai ki inake pitA kA nAma samudravijaya aura mAtA kA nAma zivAdevI thA // 9 // isI prakAra dRDhanemi kA, inake pitA kA nAma bhI samudravijaya aura mAtA kA nAma zivAdevI thA // 10 // jANavuM. paraMtu temanI mAtAnuM nAma rukimaNuM ane pitAnuM nAma kRSNa hatuM (6). eja rIte sAmbanuM paNa caritra jANI levuM joIe. temanA pitA kRSNa ane mAtA jAMbavatI hatI (7). eja prakAre aniruddhanuM paNa vRttAnta jANavuM. vizeSa jIvanavRttAnta e che ke emanA pitAnuM nAma pradyumna ane mAtAnuM nAma vaidabhI hatuM (8). satyaneminuM paNa varNana evuM ja jANavuM, attara mAtra eTaluM ja che ke emanA pitAnuM nAma samudravijaya ane mAtAnuM nAma zivAdevI hatuM (9). eja rIte dahanemanuM vRttAnta jANavuM. temanA pitAnuM nAma samudravijaya ane mAtAnuM nAma zivadevI, itu (10). mAM madhyayanAne(varzana) samAna zata vo naye. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, jAlikumArAdInAM varNanam gamAni, sarvANi adhyayanAni samAnapAThAnIti bhaavH| 'cautthassa vaggassa nikkhevao' caturthasya vargasya nikSepakA caturthasya vargasya samAptivAkyam- evaM khalu jambUH ! zramaNena bhagavatA yAvatsaMmAptena caturthasya vargasyAyamarthaH prajAsa:ityevaM vijJAtavyam // sU0 2 // iti zrIvizvavikhyAta-jagavallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-mavizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjamadatta-jainazAstrAcArya-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-vrativiracitAyAmU antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM caturthoM vargaH saMpUrNaH // 4 // sabhI adhyayanoM kA pATha (varNana) samAna prakAra se jAnanA caahiye| he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhune caturtha varga ke bhAvoM ko isa prakAra kahA hai // sU0 2 // // iti caturtha varga saMpUrNa // he jaMbU! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhue caturtha varganA bhAvene A prakAre san cha (sU0 2) iti caturtha varga saMpUrNa zrI antakRta dazAMga sUtra Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 antakRtadazAGgasUtre // atha paJcamo vargaH // jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM cautthassa vaggassa ayamaDhe paNNatte, paMcamassa NaM bhaMte! vaggassa aMtagaDasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ? / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA paumAvaI ya gorI, gaMdhArI lakkhaNA susImA y| jaMbavaI saccabhAmA, ruppiNi mUlasirI mUladattAvi / / 1 / / jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke ahe paNNatte? // sU01 // // TIkA / / ___'jai NaM bhaMte' ityAdi / 'jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM' yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvat saMprAptena 'cautthassa vaggassa ayamaDhe paNNatte' caturthasya vargasya ayamarthaH prajJaptaH pUrvokto bhAvaH prarUpitaH, 'paMcamassa NaM bhaMte ! // atha paJcama varga // aba pAcavA varga kahate hai: he bhadanta ! siddhigati-nAmaka sthAna ko prApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane antakRta sUtra ke cauthe varga meM ina pUrvokta bhAvoM kA nirUpaNa kiyA vaha sunA, aba he bhadanta ! isake bAda paMcama varga meM bhagavAn ne kaunase bhAva nirUpaNa kiye haiM ? zrI atha paMcama vaga have pAMcame varga kahe che : he bhadanta! siddhigati nAmanA sthAnane prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre antakRtasUtranA cothA vargamAM e pUrvokata bhAvanuM nirUpaNa karyuM te sAMbhaLyuM. have te bhadanta ! tyAra pachInA pAMcamAM vargamAM bhagavAne kayA kayA bhAva nirUpaNa karyA che? zrI antakRta dazAMga sUtra Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, paJcamavargasthitAdhyayanAnAM nAmAni / 133 paJcamasya vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTThe paNNatte ?" khalu bhadanta ! vargasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvat saMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? | sudharmA svAmI mAha - ' evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA' evaM khalu he jambUH ! zramaNena yAvat saMprAptena paJcamas vargasya daza adhyanAni majJaptAni; ' taMjahA paumAvaI ya gorI, gaMdhArI lakkhaNA susImA ya / jaMbabaI saccabhAmA, ruppiNi mUlasirI mUladattA vi // 1 // ' tadyathA padmAvatI ca gaurI, gAndhArI lakSmaNA suSImA ca / jAmbavatI satyabhAmA, rukmiNI mUlazrIrmUladattA'pi // 1 // 'jai NaM bhaMte! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paMcamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke a paNNatte' yadi khalu bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena paJcamasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni, prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvatsaMprAptena ko'thaH prajJaptaH ? || sU0 1 // sudharmA svAmIne kahA- he jambU ! siddhigati - nAmaka sthAna ko prApta zramaNa bhagavAn mahAvIrane pazcama varga meM dasa adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, vaha isa prakAra se hai: (1) padmAvatI (2) gaurI (3) gAndhArI (4) lakSmaNA (5) suSImA (6) jAmbavatI (7) satyabhAmA (8) rukmiNI (9) mUlazrI aura (10) mUladattA | zrI zrIjambUsvAmI pUchate haiM - he bhadanta ! yadi bhagavAn ne paMcama varga meM padmAvatI Adi dasa adhyayanoMkA nirUpaNa kiyA hai zrI sudharmAM svAmIe kahyu :- huM jaMbU ! siddhiti nAmanA sthAnane prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre paMcama varga mAM daza adhyayanAnu nirUpaNa karyuM che, je A prakAra che:(1) padmAvatI (2) gaurI (3) gAndhArI (4) lakSmA (4) suSIbhA (6) bhagavatI (7) satyalAmA (8) rumbhANI (8) bhUtazrI tathA (10) bhUsahattA. zrI jammUsvAmI pUche che-he bhadanta ! jo bhagavAne pacama vargomAM padmAvatI antakRta dazAMga sUtra Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 - antakRtadazAGgasUtre // mUlam // evaM khalu jNbuu| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaI NAmaM NayarI hotthA, jahA paDhame, jAva kaNhe vAsudeve AhevaccaM jAva vihri| tassa NaM kaNhassa vAsudevassa paumAvaI nAmaM devI hotthaa| vnnnno0| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM arahA ariTranemI samosaDhe jAva viharai / kaNhe niggae jAva pjjuvaasi| tae NaM sA paumAvaI devI imIse kahAe laTThA samANI haTTha-tuTTa0 jahA devaI jAva pajjuvAsai / tae NaM arahA ariTunemI kaNhassa vAsudevassa paumAvaIe devIe jAva dhammakahA, parisA pddigyaa| tae NaM kaNhe vAsudeve arahaM ariTranemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsIimIse NaM bhaMte! bAravaIe duvAlasajoyaNaAyAmAe jAva paJcakkhaM devalogabhUyAe kiMmUlae viNAse bhavissai ? kaNhAi! arahA ariTanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-evaM khalu ! kaNhA ! imIse bAravaIe NayarIe duvAlasajoyaNaAyAmAe navajoyaNa jAva paJcakkhaM devalogabhUyAe suraggidIvAyaNamUlae viNAse bhavissai // sU0 2 // ||ttiikaa // "evaM khalu' ityAdi / 'evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaI NAma NayarI to unameM prathama adhyayana ke bhAva kA kisa prakAra nirUpaNa kiyA hai // sU0 1 // zrI sudharmA svAmI kahate haiM he jambU ! usa kAla usa samaya meM dvArAvatI nAmakI nagarI thI, Adi daza adhyayananuM nirUpaNa karyuM che te temAM prathama adhyayananA bhAvane kayA prAre ni3595 ? (sU0 1) sudharmA svAmI kahe che :he jaMbU!te kAla te samaye dvArAvatI nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM kRSNa vAsudeva zrI antakRta dazAMga sUtra Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikumudacandrikA ariSTanemyAgabhanaM, kRSNapadmAvatyostadarzanArthaM gamanaM ca 135 hotthA' evaM khalu he jambU : ! tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatI nAma nagarI AsIt / 'jahA paDhame jAva kaNhe vAsudeve AhevaccaM jAva viharai' yathA prathame yAvat kRSNo vAsudeva AdhipatyaM yAvad viharati / ' tassa NaM kaNhassa vAsudevassa paramAvaI nAma devI hotthA' tasya khalu kRSNasya vAsudevasya padmAvatI nAma devI AsIt / devI = paTTamahiSI / ' vaNNao' varNakaH = padmAvatyA varNanamanyarAjJIvadanyato'vaseyam / 'teNaM kAleNaM teNaM samarpaNaM arahA arinemI samosaDhe' tasmin kAle tasmin samaye arhan ariSTanemiH samavasRtaH = dvArAvatyAM na samupAgato 'jAva viharai' yAvad viharati / 'kaNhe niggae jAva pajjuvAsa ' kRSNo nirgato yAvatparyupAste / 'tara NaM sA paumAvaI devI' tataH khalu sA padmAvatI devI 'imI se kahAe laTThA samANI' asyAH kathAyAH labdhArthA satI-jJAtabhagavadAgamanavRttAntA satI 'ha0 jahA devaI jAva pajjuvAsara' hRSTatuSTa0 usa nagarI meM kRSNa vAsudeva rAjA rAjya karate the / dvArAvatI nagarI aura kRSNa vAsudeva kA vistRta varNana prathama varga meM ho cukA hai / una kRSNa vAsudeva kI rAnI kA nAma padmAvatI thA, jo atyanta sukumAra aMgavAlI thI / isa sambandha kA varNana anya rAnI ke samAna jAnanA cAhiye / usa kAla usa samaya meM arhat ariSTanemi bhagavAn vicarate hue vahA~ padhAre, aura udyAnapAla kI AjJA lekara udyAnameM Thahare, evaM tapasaMyama se AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lage / bhagavAn kA Agamana sunakara kRSNa vAsudeva unake darzana ke liye gaye aura yAvat upAsanA karane lage / bhagavAna ke AnekA vRttAnta jAnakara padmAvatI devI bhI atyanta hRSTa-tuSTa ho devakI rAjA rAjya karatA hatA. dvArAvatI nagarI ane kRSNa vAsudevanu savistara varNana prathama vargamAM apAI gayuM che. te kRSNa vAsudevanI rANInuM nAma padmAvatI hatuM, je atyaMta sukumAra aMgavALI hatI. tenu vistRta varNana khIjI rANIenA jevuM jANavuM joie. te kAla te samaye at ariSTanemi bhagavAna vicaratA thakA tyAM padhAryAM tathA udyAnapAlanI AjJA laine udyAnamAM virAyA ane tapasayamathI AtmAne bhAvita karatA vicaravA lAgyA. bhagavAnanA AgamananA samAcAra sAMbhaLI kRSNa vAsudeva temanAM darzana mATe gayA ane yAvatu upAsanA karavA lAgyA. bhagavAnanA AvavAnA samAcAra jANI rANI padmAvatI devI atyaMta hRSTatuSTa thaI devakInI peThe dhArmika ratha para caDhI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre yathA devakI yAvat paryupAste / devakIvadeSA'pi padmAvatIdevI hRSTatuSTahRdayA dhArmikarathamAruhya bhagavatsamIpe darzanArtha gatetyarthaH / 'tae NaM arahA ariTThanemI kaNhassa vAsudevassa paumAvaIe devIe' tataH khalu arhan ariSTanemiH kRSNasya vAsudevasya padmAvatyA devyAH, 'jAva dhammakahA' yAvad dhrmkthaa| kRSNaM vAsudevaM padmAvatI devI codizya bhagavatA dharmakathA kathitetyarthaH / dharmakathAzravaNAnantaraM 'parisA paDigayA' pariSat pratigatA-dharma zrutvA pariSat svaskhasthAnaM pratinivRttA / 'tae NaM kaNhe vAsudeve arahaM arihanemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' tataH khalu kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemi vandate namasyati, vanditvA namasyitvA evamavadat-'imIse NaM bhaMte ! bAravaIe NayarIe duvAlasajoyaNaAyAmAe jAva paJcakkhaM devalogabhUyAe kiMmUlae viNAse bhavissai' asyAH khalu bhadanta ! dvArAvatyA nagaryA dvAdazayojanAyAmAyA yAvat pratyakSaM devalokabhUtAyAH kimmUlako vinAzo bhaviSyati / asyA dvArakAyAH kena kAraNena vinAzo bhaviSyatIti bhAvaH! 'kaNhAi' kRSNa ke samAna hI dhArmika rathapara caDhakara bhagavAna ke darzana ke liye nikalI aura bhagavAna ke samIpa jAkara vidhiyukta vandana-namaskAra kiyaa| usake bAda bhagavAn arhat ariSTanemi ne kRSNa vAsudeva tathA rAnI padmAvatI ko uddeza karake dharmakathA kahI / dharmakathA sunakara pariSat apane 2 ghara lauTa AyI / usake bAda kRSNa vAsudevane arhat ariSTanemi ko vandana namaskAra kara isa prakAra pUchA-he bhadanta ! bAraha yojana lambI yAvat pratyakSa devaloka samAna isa dvArakA nagarI kA vinAza kisa kAraNa se hogA? __ bhagavAn arhat ariSTanemi ne kRSNa vAsudeva se isa prakAra kahA-he kRSNa ! bAraha yojana lambI aura nau yojana cauDI tathA pratyakSa bhagavAnanA darzana mATe nIkaLI, ane bhagavAnanI pAse jaIne vidhisahita vaMdananamaskAra karyA. tyAra pachI bhagavAna ahaMta ariSTanemie kRSNa vAsudeva tathA raNe padmAvatIne udezIne dharmakathA kahI. dharmakathA sAMbhaLI pariSad pitApitAne ghera pAchI gaI. tyAra pachI kRSNa vAsudeve ahaMtu ariSTanemine vaMdana namaskAra karI A prakAre pUchayuM - he bhadanta ! bAra ejana lAMbI A pratyakSa devalekanA jevI dvArakA nagarIne vinAza kayA kAraNathI thaze? bhagavAna ahaMtu ariSTanemie kRSNa vAsudevane A prakAre kahyuM - he kRSNa ! zrI annakRta dazAMga sUtra Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, dvArAvatyA vinAzaviSaye kRSNAriSTanemyoH saMvAdaH 137 iti-he kRSNa ! ityuktvA 'arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' arhan ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat-'evaM khalu kaNhA ! imIse bAravaIe gayarIe' evaM khalu he kRSNa ! asyA dvArAvatyA nagaryAH 'duvAlasajoyaNAyAmAe navajoyaNa jAva paJcakkhaM devalogabhUyAe' dvAdazayojanAyAmAyA navayojanayAvat-pratyakSa devalokabhUtAyAH dvAdazayojanaparyantaM lambAyamAnAyA navayojanaparyantaM vistRtAyAH svargatulyAyA asyA dvArAvatyA nagaryAH 'suraggidIvAyaNamUlae' surAgnidvaipAyanamUlakaH-surAgnidvaipAyanAH-surAmadirA, agniH analaH, dvaipAyana RSivizeSaH, ete mUlaM kAraNaM yasmin saH, murAgnidvaipAyananimitta ityarthaH vinAzaH vidhvaMso bhaviSyati / yaduvaMzinAM surApAnena, dvaipAyanaRSeraparAdhena, nidAnavazAdagnikumAradevatayotpannadvaipAyanaRSikRtAgnivarSaNena caitatkAraNatrayeNa dvArakAyA vinAzo bhaviSyatIti bhAvaH // sU0 2 // // mUlam // tae NaM kaNhassa vAsudevassa arahao ariTranemissa aMtie eyamadaM socA ayameyArUve ajjhathie 4 samuppannedhannA NaM te jAli-mayAli-uvayAli-purisaseNa-vAriseNapajjunna-saMba-aNiruddha-daDhanemi- saccanemippabhiyao kumArA, je NaM ciccA hiraNaM jAva paribhAettA arahao ariTunemissa aMtiyaM muMDA jAva pavaiyA, ahaNNaM adhanne akayapuNNe rajje ya jAva aMteure ya mANussaesu ya kAmabhogesu mucchie no saMcAemi arahao ariTranemissa aMtie jAva pavvaittae / kaNhAi ! arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-se nUNaM kaNhA! tava ayaM ajjhathie 4 samuppanne-dhannA NaM te devaloka samAna isa dvArakA nagarIkA vinAza madirA, agni aura dvaipAyana RSi ke krodha ke kAraNa hogA // sU0 2 // bAra yejana lAMbI, nava jana pahoLI tathA pratyakSa devalokanA samAna A dvArakAnagarIne vinAza maharA, ma bhane dvaipAyana RSina dhanA // 22 tharI. (sU0 2) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 antakRtadazAGgasUtre jAlI jAva pavvaittara; se nUNaM kaNhA ! ayamaTThe samaTThe ? haMtA ! atthi // sU0 3 // // TIkA // 'tara NaM' ityAdi / 'tae NaM kaNhassa vAsudevassa arahao arissa aMtie eyamahaM soccA ayameyArUve ajjhanthie 4 samuppanne' tataH khalu kRSNasya vAsudevasya arhato'riSTanemerantike etamartha zrutvA ayamevaMrUpa AdhyAtmikaH 4 samutpannaH / arhato'riSTanemerantike dvArakAyA vinAzakAraNaM zrutvA kRSNasya vAsudevasyA''tmani vakSyamANaprakAro vicAraH samutpanna iti bhAvaH / kIdRzaH sa vicAraH 1 ityAha- 'dhannA NaM te ' dhanyAH khalu te, 'jAlimayAli-uvayAli - purisa seNa-vAriseNa - pajjunna-saMba- aniruddha - daDhanemi - saccanemippabhiyao kumArA' jAli - mayAlyupayAli - puruSa sena- vAriSeNa- pradyumna- sAmbA - niruddha - dRDhane mi- satyanemi-prabhRtayaH kumArAH, 'je NaM ciccA hiraNNaM jAva paribhAettA' ye khalu tyaktvA hiraNyaM yAvatparibhAjya = ye khalu kumArA hiraNyAdikaM svIyaM dhanaM parityajya bAndhavebhyo yAcakebhyazca dattvA 'arahao agree aMtiyaM muMDA jAva pavvaiyA' arhato'riSTanemerantike muNDA yAvat matrajitAH, 'ahaNaNaM apane akayapuNNe' ahaM khalu adhanyo'kRtapuNyaH yo'ham 'rajje ya jAva aMteure ya mANussaesa kAmabhogesu mucchie ' bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa isa prakAra dvArakA nagarI kA vRttAnta jAnane ke bAda zrIkRSNa vAsudeva ke hRdaya meM aisA AdhyAtmika vicAra utpanna huA ki ve jAli, mayAli, upayAli, puruSasena, vAriSeNa, pradyumna, sAmba, aniruddha, dRDhanemi aura satyanemi dhanya haiM ki jinhoMne apanI sampatti, svajana aura yAcakoM ko dekara arhat ariSTanemi ke samIpa muNDita ho pravrajita ho gye| maiM to adhanya hU~, akRtapuNya hU~, jisase maiM rAjya meM, bhagavAna ahata ariSTanemi samIpe dvArakA nagarIno vinAza vRttAnta AvI rIte sAMbhaLyA pachI zrI kRSNu vAsudevanA hRdayamAM evA AdhyAtmika vicAra utpanna thayo } te nnati, bhayAsi, upayAti, puruSasena, vAzSeiNa, pradhumna, sAMga, aniruddha, dRDhanemi tathA satyanemine dhanya che ke jeee peAtAnI saMpatti, svajana tathA yAcakone ApIne ahIMta ariSTanemi pAse muDita thai pravajita thai gayA huM teA adhanya chuM, amRtapuNya chuM, kemake rAjayamAM, aMta:puramAM tathA manuSyasakha dhI kAmaleAgamAMja zrI antakRta dazAMga sUtra Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA kRSNasyAdhyAtmiko vicAraH 139 rAjye ca yAvat antaHpure ca mAnuSyakeSu ca kAmabhogeSu sukheSu mUcchitaH / ato 'no saMcAemi arahao arinemissa aMtie jAva pavvatae' no zaknomi arhato'riSTanemerantike yAvat pratrajituM - ahaM na zaknomi = na samartho'smi arhato'riSTanemeH samIpe matrajituM dIkSAM grahItum / evaM vicArayantaM kRSNaM vAsudevaM ' kaNhAi' kRSNa ! iti sambodhya, 'arahA arinemI kaNha vAsudevaM evaM vayAsI' arhanariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavAdIt- 'se nUNaM kaNhA !" tannUnaM he kRSNa ! ' tava ayaM ajjhatthie samuppaNNe tavAyamAdhyAtmikaH samutpannaH = he kRSNa ! tava manasi etAdRzo vicAraH samutpannaH, yat - 'dhaNNA NaM te jAlI jAva pavvaittae' dhanyAH khalu te jAliyavatpravrajitum = te jAliprabhRtisatya nemiparyantAH kumArA eva dhanyAH, ye hi parityajya pravibhajya ca hiraNyAdIni dhanAni arhadariSTanemisavidhe dIkSitAH, ahaM hi rAjye antaHpura meM tathA manuSyasambandhI kAmabhogoM meM hI phaMsA huA paDA rahA ! kyA maiM bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa pravrajyA nahIM le sakatA ? usa samaya apane jJAna dvArA kRSNa vAsudeva ke hRdaya meM Aye hue vicAroM ko jAnakara una ArtadhyAna karate hue kRSNa vAsudeva ko 'kRSNa' isa zabda se sambodhana kara arhat ariSTanemine isa prakAra kahA : " he kRSNa ! tumhAre manameM isa prakAra kI bhAvanA ho rahI hai ki una jAli AdikumAroM ko dhanya hai ki jo apanA dhana vaibhava yAcakoM aura sambandhiyoM meM bA~Ta kara anagAra hogye| maiM to adhanya hU~, akRtapuNya hU~, jo aihika bhogavilAsa meM hI phasA huvA paDA rhaa| kyA maiM arhat ariSTanemi ke samIpa *sAelA paDI rahyo chuM. zuM huM bhagavAna arhata ariSTanemi pAse dIkSA na lai zakuM ? te samaye peAtAnA divyajJAnathI kRSNa vAsudevanA hRdayamAM utpanna thaelA vicArIne jANI, Ata dhyAna karatA te kRSNa vAsudevane, 'he kRSNa ' e zabdathI sakheAdhana karI at ariSTanemie A prakAre kahyuM: he kRSNa ! tamArA manamAM AvA prakAranI bhAvanA thai rahI che ke te jAli Adi kumArane dhanya che ke jeo peAtAnAM dhana-vaibhavane yAcake tathA saMbaMdhIomAM vaheMcI ApI anagAra thai gayA. huM te adhanya chuM, amRtapuNya chuM, jethI aihika bhAvilAsamAMja phsAelA paDayA rahyo chuM. zuM huM at ariSTanemi pAse dIkSA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 antakRtadazAGgasUtre antaHpure kAmabhogeSu ca mUcchito na zaknomi bhagavadantike dIkSAM grahItum / 'se nUNaM kaNhA ! ayamaTThe samaTThe ?" tannUnaM he kRSNa ! ayamarthaH samarthaH ? iti bhagavatkathanAnantaraM kRSNaH prAha - 'haMtA ! asthi' hanta ! asti, 'hanta' iti kathita svIkAre; he bhadanta ! yad bhavatA proktaM tatsarvaM satyamevAsti || sU0 3 // // mUlam // taM no khalu kaNhA ! evaM bhUyaM vA bhavaM vA bhavissai vA jannaM vAsudevA caittA hirannaM jAva pavaissaMti / se keNaTTeNaM bhaMte! evaM buccai-na evaM bhUyaM vA jAva pavaissaMti ! kaNhAi arahA arinemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI evaM khalu kaNhA ! save vi ya NaM vAsudevA puvabhave niyANakaDA, se eeNaTTeNaM kaNhA ! evaM buccai-na evaM jAva pavaissaMti // sU0 4 // // TIkA // 'taM no' ityAdi / ' taM no khalu kaNhA ! evaM bhUyaM vA bhavvaM vA bhavissa vA janaM vAsudevA caittA hirannaM jAva pavvaissaMti' tanno khalu kRSNa ! evaM bhUtaM vA bhavyaM vA bhaviSyati vA yatkhalu vAsudevAstyaktvA hiraNyaM yAvat pravrajiSyanti != he kRSNa ! vAsudevAH kAmabhogAn tyaktvA hiraNyAdikaM sarva pavibhAjya na pravrajitAH, na pravrajanti, na vA matrajiSyanti, yataH kAlatraye'pi pravrajyA nahIM le sakatA ? he kRSNa ! kyA maiMne tumhAre hRdaya meM jo bAta utpanna huI vaha kahI, vaha bilakula ThIka hai ? kRSNa ne kahA- he bhadanta ! Apa sarvajJa haiM, Apase koI bAta chipI huI nahIM hai, Apane jo kucha kahA vaha sarvathA satya hai | sU0 3 // bhagavAn ne kahA- he kRSNa ! vAsudeva apane bhavameM hiraNya na lai zakuM ? he kRSNa ! tamArA hRdayamAM utpanna thaela je vAta meM kahI te ThIka che ? kRSNe kahyuM-he bhadanta ! Ape je kahyuM che te khadhu ThIka che, kAraNake Apa sarjena che, ApathI kAI vAta ajANI nathI ( sU. 3 ) bhagavAne kahyuM-he kRSNa, e tA kadI bhUtakALamAM khanyuM nathI, vamAnamAM khanatuM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, vAsudevasya pravrajyA'bhAve kAraNam 141 vAsudevAnAmanagAritvamasambhavi / etacchrutvA kRSNo vAsudevaH pAha-'se keNaTeNaM bhaMte ! evaM buccai-na evaM bhUyaM vA jAva pavvaissaMti' tatkenArthena bhadanta ! evamucyate- na evaM bhUtaM vA yAvat prajiSyanti / etacchrutvA 'kaNhAI'= kRSNa ! iti saMbodhya, 'arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' arhana ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat , 'evaM khalu kaNhA !' evaM khalu he kRSNa ! 'savve vi ya NaM vAsudevA puvvabhave niyANakaDA' sarve'pi ca khalu vAsudevAH pUrvabhave nidAnakRtAH= he kRSNa ! sarve'pi vAsudevAH pUrvajanmani kRtanidAnA bhavanti / 'se eeNaTeNaM kaNhA ! evaM cuccai-na evaM jAva pabvaissaMti' tadetenArthana kRSNa ! evamucyate na evaM bhUtaM yAvat pratrajiSyanti he kRSNa ! etasmAdeva kAraNAdevamucyate-yad vAsudevAnAM kAlatraye'pi pravrajanamasaMbhavi // sU0 4 // // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM ariTTanemi evaM vayAsIahaM NaM bhaMte! io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gamissAmi ? kahi uvavajissAmi ? tae NaM arahA ariTranemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI- evaM khalu kaNhA ! tumaM bAravaIe NayarIe Adi saMpatti ko choDakara bhUta kAla meM na kabhI pravrajita hue, vartamAna meM na pravajita hote haiM, aura na bhaviSya meM pravajita bneNge| kRSNa ne kahA-he bhadanta ! isa prakAra Apa kyoM kahate haiM ? bhagavAnne kahA-he kRSNa ! sabhI vAsudeva apane pUrvajanma meM nidAnakRta (niyANA karane vAle) hote haiN| isIliye maiM aisA kahatA hU~-na kabhI huA. na hotA hai, na kabhI hogA jo ki vAsudeva apanI hiraNya Adi saMpatti ko choDakara pravajita baneM / sU0 4 // nathI, tema kadI bhaviSyamAM bananAra paNa nathI ke vAsudeva pitAnA hiraNya Adi saMpattine choDIne pratrajita thAya. kRNe kahyuM- he bhadanta ! e prakAre Apa kema kahe che? bhagavAne kahyuM- he kRSNa! badhA vAsudeva potAnA pUrvajanmamAM nidAnakRta (niyANuM karavAvALA) thAya che. tethI huM ema kahuM chuM ke kayAreya nathI banyuM, hAla nathI banatuM ane have pachI kayAreya banaze nahi ke vAsudeva pitAnI hiraNya Adi saMpattine choDI pranita thAya (sU0 4) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 antakRtadazAGgasUtre suraggidIvAyaNakovaniddaDDhAe ammApiiniyayavippahaNe rAmeNa baladeveNa saddhiM dAhiNavelAe abhimuhe johiDillapAmokkhANaM paMcaNhaM paMDavANaM paMDurAyaputtANaM pAsaM paMDumahuraM saMpatthie kosaMbavaNakANaNe naggohavarapAyavassa ahe puDhavisilApaTTae pIyavatthapacchAiyasarIre jarakumAreNaM tikkheNaM kodaMDavippamukkeNaM isuNA vAme pAe viddhe samANe kAlamAse kAlaM kiccA taccAe vAlayappabhAe puDhavIe jAva uvavajihisi // sU0 5 // ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve arahaM arihanemi evaM vayAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH arhantamariSTanemim evamavadat-'ahaM NaM bhaMte ! io kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gamissAmi ? kahiM uvavajjissAmi?' ahaM khalu bhadanta ! kAlamAse kAlaM kRtvA kutra gamiSyAmi ? kutra utpatsye ? / 'tae NaM arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM kyAsI' tataH khalu arhannariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavAdIt-'evaM khalu kaNhA !' evaM khalu he kRSNa ! 'tuma bAravaIe NayarIe suraggidIvAyaNakovaniddaDDhAe' tvaM dvArAvatyAM nagayoM surAgnidvaipAyanakopanirdagdhAyAm 'aMbApiiniyayaviSpahUNe' ambApitRnijakavihINaH he kRSNa ! surAgnidvaipAyanakopena dvArAvatyAM nagaryAM prajvalitAyAM satyAM mAtApitRbhyAM svajanebhyazca vihInastvam 'rAmeNa baladeveNa saddhiM' rAmeNa baladevena sArddham= svajyeSThabhrAtrA rAmeNa saha 'dAhiNavelAe abhimuhe' dakSiNavelAyA abhimukhe yaha sunakara kRSNa vAsudevane arhat ariSTanemi se isa prakAra kahA-he bhadanta ! maiM kAlamAsa meM kAlakara kahA jAU~gA ? kahA utpanna hoU~gA ? bhagavAnne kahA-he kRSNa ! agni aura dvaipAyanaRSi ke krodha se isa dvArakA nagarI kA nAza hojAne para evaM apane mAtApitA aura svajanoM se vihIna hokara tuma rAma baladeva ke sAtha dakSiNa samudra ke kinAre pANDurAjA ke putra yudhi A sAMbhaLI kRSNa vAsudeva ahaMtu ariSTanemine A prakAre kahyuM he bhadanta! huM kAlamAsamAM kola karIne kyAM jaIza? kayAM utpanna thaiza? bhagavAne kahyuM- he kRSNa! madirA, agni, dvaipAyana RSinA krodhathI A dvArakA nagarIne nAza thaI javAthI tathA pitAnA mAtA pitA ane svajanethI vihIna thaI rAma baladevanI sAthe dakSiNa samudra zrI annakRta dazAMga sUtra Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNasya svaviSaye praznaH 'johiDillapAmokkhANaM' yudhiSThirapramukhANAM 'paMcaNhaM paMDavANaM paMDurAyaputtANaM' pazcAnAM pANDavAnAM pANDurAjaputrANAM 'pAsa' pArzvam samIpe 'paMDumahuraM saMpatthie' pANDumathurAM saMpasthitaH, pANDuputrANAM yudhiSThira-bhImArjuna-nakula-sahadevAnAM samIpe pANDumathurAM prati prasthita iti bhAvaH; 'kosaMbavaNakANaNe' kozAmravanakAnane kozAmranAmakaphalavizeSakSANAmaraNye 'naggohavarapAyavassa' nyagrodhavarapAdapasya mahAvaTavRkSasya 'ahaM' adhaH chAyAyAmityarthaH, 'puDhavisilApaTTae' pRthvIzilApaTTakebhUmisthitazilApaTTake 'pIyavatthapacchAiyasarIre' pItavastramacchAditazarIraH-pItAmbaramacchAditatanuH san zayAno 'jarakumAreNaM' jarakumAreNa 'tikkhaNaM' tIkSNena= nizitena 'kodaMDavippamukkeNaM' kodaNDavipramuktenakodaNDAd vipramuktaH kodaNDaviSamuktastena-dhanurvinirgatena, 'isuNA' iSuNA-vANena 'vAme pAe viddhe samANe' vAme pAde viddhaH san 'kAlamAse kAlaM kiccA' kAlamAse kAlaM kRtvA mRtyusamaye mRtyuM prApya 'tacAe vAluyappabhAe puDhavIe' tRtIyasyAM vAlukAprabhAyAM pRthivyAm 'jAva uvavajihisi' yAvadupapatsyase // sU0 5 // // mUlam // tae NaM kaNhe vAsudeve arahao ariTranemissa aMtie eyamahaM socA nisamma ohaya jAva jhiyAi / kaNhAi ! arahA ariTunemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI-mA NaM tuma SThira, bhIma, arjuna, nakula, sahadeva ina pAMcoM pANDavoM ke samIpa pANDumathurA kI tarapha jAte hue vizrAma lene ke liye kozAmravRkSa ke vanameM atyanta vizAla vaTa vRkSa ke nIce pRthvIzilApaTTa para pItAmbara se apanI deha ko DhAka kara so jaaoge| usa samaya jarAkumAra dvArA mRgakI AzaGkA se calAyA huvA tIkSNa bANa tumhAre dAhine pairako bIMdhegA / isa prakAra bANaviddha hokara tuma kAlamAsa meM kAla karake tIsarI pRthvI meM utpanna hovoge||| sU0 5 // kinAre pAMDurAjAnA putra yudhiSThira, bhIma, arjuna, nakula ane sahadeva e pAMce pAMDenI pAse pAMDumathurA tarapha jAtA thakA vizrAma levA mATe kezAmravRkSanA vanamAM atyaMta vizAla vaTa vRkSanI nIce pRthvIzilApaTTa para pItAMbarathI tamArA zarIrane DhAMkIne sUI jaze. te samaye jarAkumAra dvArA mRganI AzaMkAe calAvela tIkSaNa bANathI tamAro DAbo paga viMdhAI jaze. Ama bANa lAgavAthI kAlamAsamAM kola karI trI pRthvImA 4-1 thaze. ( sU0 5) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alkuuby'aam devANuppiyA ! ohaya jAva jhiyAhi / evaM khalu tuma devANuppiyA ! taccAo puDhavIo ujaliyAo aNaMtaraM uvihittA iheva jaMbUdIve bhArahe vAse AgamessAe ussappiNIe puMDesu jaNavaesu sayaduvAre bArasame amame nAmaM arahA bhavissasi, tattha tumaM bahuI vAsAiM kevalapariyAyaM pAuNittA sijjhihisi // sU0 6 // ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM kaNhe vAsudeve araho arihanemissa aMtie' tataH khalu kRSNo vAsudevaH arhato'riSTanemeH antike 'eyamaTTa' etamartham uktamartham 'soccA nisamma ohaya jAva jhiyAI' zrutvA nizamya avahata yAvad dhyAyati / tataH 'kaNhAI' kRSNa ! iti saMbodhya 'arahA arihanemI kaNhaM vAsudevaM evaM vayAsI' arhan ariSTanemiH kRSNaM vAsudevam evamavadat'mA NaM tumaM devANuppiyA! ohaya jAva jhiyAhi' mA khalu tvaM devAnupriya ! avahata yAvad dhyAya, yataH 'evaM khalu tumaM devANuppiyA ' evaM khalu tva he devAnupiya ! 'taccAo puDhavIo ujjaliyAo' tRtIyasyAH pRthivyA ujjva. litAyAH 'aNaMtaraM' anantaram 'uviTTittA' uddhRtya-niHsatyetyarthaH, 'iheva jaMbUdIve bhArahe vAse' ihaiva jambUdvIpe bhArate varSe iha jambUdvIpasthitabharatakSetre 'AgamessAe ussappiNIe' AgamiSyantyAm utsarpiNyAm, 'puMDesu jaNavaesu' apanI bhaviSyadazA kA ukta varNana arhat ariSTanemi ke mukha se sunakara kRSNa vAsudeva ArtadhyAna karane lge| usa samaya ArtadhyAna karate hue kRSNa vAsudeva ko bhagavAn ahet ariSTanemine isa prakAra kahA he devAnupriya ! isa prakAra duHkha mata karo; kyoM ki AnevAlI utsarpiNI kAla meM tRtIya pRthvI se nikala kara isI jambUdvIpa sthita bharatakSetra ke puNDa janapada ke zatadvAra nagara meM 'amama' pitAnI bhaviSya dazAne ukata varNana ahaMtu ariSTaneminA mukhethI sAMbhaLI kRSNa vAsudeva ArtadhyAna karavA lAgyA. te samaye ArtadhyAna karatA kRSNa vAsudevane bhagavAna ahajU ariSTanemie A prakAre kahyuM - he devAnupriya! Apa duHkha na kare, kemake AvatA utsarpiNI kAlamAM tRtIya pRthvIthI nIkaLIne A jaMbudviIpamAM AvelA bharatakSetranA paMDrajanapadanA zatadvAra zrI antakRta dazAMga sUtra Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, ariSTanemikRto bhAvitIrthakaratvena kRSNasyotpattinirdezaH 145 puNDeSu janapadeSu 'sayaduvAre' zatadvAre-zatadvAranAmake nagare 'bArasame amame nAmaM arihA bhavissasi' dvAdazaH amamo nAma arhan bhaviSyasi, 'tattha tumaM bahUI vAsAI kevalapariyAyaM pAuNittA' tatra tvaM bahUni varSANi kevalaparyAya pAlayilA 'sijjhihisi' setsyasi siddho bhaviSyasi // sU0 6 // tae NaM se kaNhe vAsudeve arahao ariTranemissa aMtie eyama, soccA nisamma haTatuTra0 apphoDei, apphoDittA vaggai, vaggittA tivaI chidai, chiditvA sIhanAyaM karei, karitA arahaM ariTanemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA tameva abhisekaM hasthirayaNaM durUhai, durUhittA jeNeva bAravaI NayarI jeNeva sae gihe teNeva uvAgae abhiseyahatthirayaNAo paccorahai, paccoruhitA jeNeva bAhiriyA uvaTANasAlA jeNeva sae sIhAsaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA sIhAsaNavaraMsi puratthAbhimuhe nisIyai, nisIittA koDaMbiyapurise saddAvei, sadAvittA evaM vayAsI-gacchaha NaM tubbhe devANuppiyA! bAravaIe NayarIe siMghADaga jAva uvaghosemANA evaM vayaha evaM khalu devANuppiyA ! bAravaIe NayarIe duvAlasajoyaNaAyAmAe jAva paJcakkhaM devalogabhUyAe suraggidIvAyaNamUlae viNAse bhavissai, taM jo NaM devANuppiyA! icchai bAravaIe NayarIe rAyA vA juvarAyA vA Isare talavare mAIbie koDubie ibbhe seTrI vA devI vA kumAro vA kumArI vA arahao ariTunemissa aMtie muMDe jAva pavaittae, taM NaM kaNhe vAsudeve visajjai, pacchAturassa vi ya se nAmaka bAharaveM tIrthaGkara bnoge| vahA~ bahuta varSoMtaka kevalaparyAya kA pAlana kara siddhipada paaoge| // sU0 6 // nagaramAM "amama" nAmanA bAramA tIrthakara thaze, tyAM ghaNAM varSo sudhI kevalaparyAyanuM pAsana 4za siha bhaNa. (sU06) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre ahApavittaM vittaM aNujANai, mahayA iDDhIsakArasamudaeNa ya se nikkhamaNaM karei, doccaM pi tacaM pi ghosaNayaM ghoseha, ghosaittA mama eyaM ANattiyaM pnycppinnh| tae NaM te koDaMbiyapurisA jAva paJcappiNaMti // sU0 7 // ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve arahao ariTTanemissa aMtie eyamaDhe soccA nisamma' tataH khallu sa kRSNo vAsudevaH arhato'riSTanemeH antike etamartha zrukhA nizamya 'haTTatuTTha0 apphoDei' hRSTatuSTa0 AsphoTayati- hRSTatuSTahRdayaH san bAhumAsphAlayati, 'apphoDittA' AsphoTyabAhumAsphAlya 'vaggai' valgati-uccaiH zabdaM karoti, 'vaggittA' valgitvA, 'tivaI chiMdaI' tripadI chinatti pazcAt padatrayamullaGghate-samavasaraNe padatrayaM samucchalatItyarthaH, chidittA' chittvA 'sIhanAyaM karei' siMhanAdaM karoti, 'karittA arahaM ariTanemi vaMdai NamaMsai' kRtvA arhantamariSTanemi vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA, 'tameva abhisekkaM hatthirayaNaM' tadeva AbhiSekyaM hastiratnam 'durUhai' dRrohati-Arohati, 'duruhitA jeNeva bAravaI NayarI jeNeva sae gihe teNeva uvAgae' dUruhya yatraiva dvArAvatI nagarI yatraiva svakaM gRhaM tatraiva upAgataH 'abhiseyahatthirayaNAo' AbhiSekyahastiratnAt 'pacco arhat ariSTanemi ke mukha se apanA bhaviSya vRttAnta sunakara kRSNa vAsudeva hRSTatuSTahRdaya se apanI bhujA pharakAne lage aura khuzI ke kAraNa jora 2 se AvAja karate hue samavasaraNameM phUrtI se tIna kadama taka pIche gaye aura vahA~ siMhanAda karane lge| bAda meM bhagavAn ahat ariSTanemi ko vandanA-namaskAra kara AbhiSekya hastiratnapara caDhakara dvArakA nagarI meM hote hue apane mahala meM phuNce| hAthI se utara kara jahA~ upasthAnazAlA thI aura jahA~ unakA ahata ariSTaneminA mukhathI pitAnA bhaviSyanuM vRttAnta sAMbhaLIne kRSNa vAsudeva hRSTatumhadayathI pitAnI bhujA pharakAvavA lAgyA ane AnaMdamAM AvI jaIne jora jorathI avAja karatA samavasaraNamAM kutIthI traNa pagalAM sudhI pAchA gayA ane tyAM siMhanAda karavA lAgyA. pachI bhagavAna ahaMtu ariSTanemine vaMdana namaskAra karI AbhiSekaya hastiratna (zreSTha hAthI) para caDhIne dvArakA nagarImAM thaIne pitAnA mahelamAM pahoMcyA. hAthI uparathI utarI jyAM upasthAna zAlA (kacerI, beThaka) hatI ane jyAM zrI annakRta dazAMga sUtra Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kRSNakRtA dvArakAyAM pravrajyAghoSaNA, 147 ruhai' pratyavarohati avatarati, 'paccoruhittA' pratyavaruhya avatIrya 'jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva sae sIhAsaNe teNeva uvAgacchai' yatraiva bAhyA upasthAnazAlA yatraiva svakaM siMhAsanaM tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA sIhAsaNavaraMsi puratyAbhimuhe' upAgatya siMhAsanavare paurAstyAbhimukhaH pUrvAbhimukho 'nisIyaI' niSIdati-upavizati, 'nisIittA kauTuMbiyapurise saddAvei' niSadha kauTumbikapuruSAn zabdayati, 'sadAvittA evaM cayAsI' zabdayitvA evamavadat-'gacchaha NaM tumbhe devANuppiyA ! bAravaIe NayarIe siMghADaga jAva uvaghosemANA evaM vayaha' gacchata khalu yUyaM he devAnupriyAH ! dvArAvatyAM nagayo zRGgATaka yAvat mahApatheSu upaghoSayanta evaM vadata-he devAnupiyAH ! yUyaM catuSpathAdiSu sarvasthaleSu gatvA evaM ghoSaNAmudghoSayata-yat 'evaM khalu devANuppiyA! bAravaIe NayarIe duvAlasajoyaNaAyAmAe jAva paccakkhaM devalogabhUyAe suraggidIvAyaNamUlae viNAse bhavissai' evaM khalu devAnupiyAH ! dvArAvatyA nagaryAH dvAdazayojanAyAmAyA yAvat pratyakSaM devalokabhUtAyAH surAgnidvaipAyanamUlako vinAzo bhaviSyati-he devAnupiyAH ! dvAdazayojanadIryA navayojanavistRtA yAvat pratyakSadevalokasamAnA eSA dvArakA surAgnidvaipAyanakopAnidAhena vinaSTA bhaviSyati, 'taM jo gaM devANuppiyA' icchai bAravaIe NayarIe' tad yaH khalu devAnupiyAH ! icchati dvArAvatyA siMhAsana thA vahIM gaye, ve siMhAsana para pUrvAbhimukha hokara baiThe aura kauTumbika puruSoM ko bulAkara isa prakAra bole-he devAnupriya ! isa dvArakA nagarI ke pratyeka catuSpatha (jahAM cAra rAste milate haiM) Adi sabhI sthaloM meM merI AjJA ko isa prakAra udghoSita karo ki-he devAnupriyoM ! bAraha yojana lambI nau yojana cauDI yAvat pratyakSadevaloka sadRza isa dvArakA nagarI kA nAza madirA, agni aura dvaipAyana RSi ke dvArA hogaa| isaliye dvArakA nagarIkA koI bhI vyakti temanuM siMhAsana hatuM tyAM gayA. teo siMhAsana para pUrvAbhimukha thaIne beThA ane kauTuMbika puruSone belAvIne teoe A prakAre kahyuM- he devAnupriye ! A dvArakAnagarInA pratyeka catupatha (jyAM cAra mArga bhegA thAya) Adi badhAM sthaLamAM mArI AjJAne A prakAre udUSita kare (jAhera kare) ke he devAnupriye! bAra yejana lAMbI, nava jana pahoLI ane pratyakSa devaleka jevI A dvArakA nagarIne nAza madirA, agni tathA vaipAyana trASi dvArA thaze. mATe dvArakA nagarInI kaI paNa vyakita, cAhe te zrI antakRta dazAMga sUtra Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 antakRtadazAGgasUtre nagaryA 'rAyA vA' rAjA vA 'juvarAyA vA' yuvarAjo vA 'Isare talavare' Izvarastalavaro 'mAiMbie' mADambikaH 'koDubie' kauddhambikaH 'inbhe seTThI vA' ibhyaH zreSThI vA 'devI vA' devI vA 'kumAro vA' kumAro vA kumArI vA' kumArI vA 'arahI arihanemissa aMtie' arhataH ariSTanemerantike 'muMDe jAva pavvaittae' muNDo yAvat pratrajitum , 'taM NaM kaNhe vAsudeve vissajjai' taM khalu kRSNo vAsudevo visRjati-tasmai kRSNo vAsudevaH pravrajitumAjJAM dadAti, 'pacchAturassa vi ya se ahApavitaM vittaM aNujANai' pazcAdAturAyApi sa yathApravRttaM vittam anujAnAti-yaH kazcidanagAro bhaviSyati, tadgRhe yaH kazcid bAlo vA vRddho vA rogI vA bhaviSyati, tatparipoSaNArtha sa kRSNo vAsudevo yAvatA tatparipoSaNaM bhaviSyati tAvad vittaM dattvA sarvathA tasya nirvAha kariSyati, punazca 'mahayA iDisakArasamudaeNa ya se nikkhamaNaM karei' mahatA RddhisatkArasamudayena tasya niSkramaNaM karoti-mahaddhisatkAraistasya dIkSAmohatsavaM kariSyatIti bhaavH| 'docaMpi taccapi ghosaNaM dhoseha' dvitIyamapi tRtIyamapi ghoSaNAM ghoSayata-he devAnupriyAH ! yUyamevaMvidhAM mamAjJAghoSaNAM dvivAraM trivAraM cAhe vaha rAjA ho, yuvarAja ho, Izvara ho, talavara ho, mADambika ho, kauTumbika ho, ibhyazreSThI ho, rAnI ho, kumAra ho, yA kumArI ho, jo bhI bhagavAna arhat ariSTanemi ke samIpa pravrajita honA cAhate hoM unheM kRSNa vAsudeva pravrajyA lene kI AjJA dete haiN| jo koI pravrajita hogA usake pIche ghara meM jo koI bAla, vRddha aura rogI hoMge unakA paripoSaNa kRSNa vAsudeva svayaM apanI tarapha se kareMge, aura jo dIkSita hoMge unakA dIkSAmahotsava bahuta baDe samAroha ke sAtha zrIkRSNa apanI ora se hI kareMge / isa prakAra do bAra-tIna bAra ghoSaNA karake mere pAsa Ao aura mujhe rAjA hoya, yuvarAja haiya, izvara hoya, talavara hoya, mADuMbika hoya, kauTuMbika hoya, IbhyazreSThI hoya, rANI hoya, kumAra hoya, kumArI hoya te bhagavAna ati ariinemi pAse dIkSA levA cAhatA hoya to tene kRSNa vAsudeva dIkSA levAnI AjJA Ape che. je kaI dIkSA leze tenA gharamAM je kaI bAla, vRddha ane regI haze tenuM pAlanapoSaNa kRSNa vAsudeva tamAma prakAre karaze, ane je dIkSA leze temane dIkSAmahotsava ghaNA moTA samArohathI zrI kRSNa pitAnA taraphathI karaze. A prakAre be traNa vAra gheSaNuM karIne mArI pAse Ave ane mane sUcita kare. tyAra pachI te kauTuMbika zrI antakRta dazAMga sUtra Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kauTumbikakRtakRSNAjJodghoSaNA 149 ghoSayata, 'ghosaittA mama evaM ANattiyaM paJcappiNaha' ghoSayitvA mamaitAmApti pratyarpayata-ghoSaNAnantaraM yUyaM mAM nivedayata / 'tae NaM te koDuMbiyapurisA jAva paJcappiNaMti' tataH khalu te kauTumbikapuruSA yAvat pratyarpayanti-te rAjapuruSAH vAsudevasya kRSNasyAjJAM zirasi dhArayitvA sarvatra tAmudghoSya punastasmai kRSNAya vAsudevAya nivedayanti // sU0 7 // // mUlam // tae NaM sA paumAvaI devI arahao arihanemissa aMtie dhamma soccA nisamma haTatuTTa jAva hiyayA arahaM ariTTanemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI-sadahAmi NaM bhaMte ! NiggaMthaM pAvayaNaM, se jaheyaM tubbhe vadaha, jaM NavaraM devANuppiyA! kaNhaM vAsudevaM ApucchAmi, tae NaM ahaM devANuppiyANAM aMtie muMDA jAva pavayAmi / ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM kareha // suu08|| // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA paumAvaI devI arahao arihanemissa' tataH khala sA padmAvatI devI arhato'riSTanemeH 'aMtie' antike samIpe 'dhamma dharma sarvaviratirUpaM 'soccA nisamma' zrutvA nizamya hRdaye'vadhArya 'hatu? jAva hiyayA' hRSTatuSTayAvahRdayA 'arahaM ariTTanemi vaMdai NamaMsai' arhantamariSTanemi sUcita kro| usake bAda ve kauTumbika puruSa kRSNa vAsudeva kI AjJA ko sarvatra udaghoSita (jAhira) karate haiM aura zaharameM sarvatra udaghoSaNA karane ke bAda usakI sUcanA punaH zrI kRSNa vAsudeva ko karate haiM // sU0 7 // usake bAda vaha padamAvatI devI ahaMta ariSTanemi ke samIpa dharma sunakara aura use apane hRdaya meM dhAraNa kara hRSTatuSTa yAvat bhAvapUrNa hRdaya se bhagavAna ko vandanA namaskAra kara isa prakAra puruSa kRSNa vAsudevanI AjJAne sarvatra ugheSita(jAhera) kare che ane zaheramAM sarvatra uSaNA karyA pachI tenI sUcanA zrI kRSNa vAsudevane Ape che. (sU) 7) tyAra pachI te padmAvatI devI at ariSTaneminI pAse dharma sAMbhaLIne te pitAnA hRdayamAM dhAraNa karI haSTatuSTa bhAvapUrNa hRdayathI bhagavAnane vaMdanA tathA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 antakRtadazAGgasUtre vandate namasyati; ' vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' vanditvA namasyitvA evamavadat - 'sahahAmi NaM bhaMte ! NiggaMthaM pAvayaNaM' zraddadhAmi khalu bhadanta ! nairgranthaM pravacanam, 'se jaheyaM tunbhe vadaha' tadyathaitad yUyaM vadatha, 'jaM navaraM' yo vizeSaH, sa tu evam- 'devANuppiyA' he devAnupriya ! he bhadanta ! 'kanhaM vAsudevaM ApucchAmi' kRSNaM vAsudevamApRcchAmi 'tara NaM ahaM devANuppiyANaM aMtie muMDA jAva pavtrayAmi' tataH khalu ahaM devAnupriyANAmantike muNDA yAvat pavrajAmi pazcAt kRSNAnumatyA'haM bhavatsamIpe dIkSitA bhUtvA pravajiSyAmi / bhagavAnAha - 'ahAmuhaM devApiyA' yathAsukhaM devAnupriye ! ' mA paDibaMdhaM kareha' mA pratibandhaM kuru |he devAnupriye ! yathA te svAtmasukhakaraM bhavet tathA kuru / atra zubhakArye yathA pratibandho no bhavettathA prayatanIyamiti bhAvaH // sU0 8 // // mUlam // tara NaM sA paumAvaI devI dhammiyaM jANappavaraM durUhai, durUhittA jeNeva bAravaI NayarI jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA dhammiyAo jANAo paccorues, paJcaruhittA jeNeva kaNhe vAsudeve teNeva uvAgacchai, uvAcchittA karayala0 jAva kaTTu kahUM vAsudevaM evaM vayAsIicchAmi yaNaM devAzuppiyA ! tubbhehiM abbhaNuSNAyA samANI arahao arinemissa aMtie muMDA jAva pavayAmi, ahAsuhaM bolI - he bhadanta ! nirgrantha pravacana para merI zraddhA hai / ApakA sabhI upadeza yathArtha hai / usake zravaNa se merI A~kheM khula gaI haiM / isaliye maiM zrIkRSNa vAsudeva se pUchakara Apake samIpa pravrajita honA cAhatI hU~ / bhagavAnane kahA- he devAnupriye ! jisa prakAra tumhArI AtmA ko sukha ho vaisA kro| zubha kArya meM pramAda na karo // sU0 8 // namaskAra karI A prakAre khelI:- he bhadanta ! nirthe pravacana para mane zraddhA che. ApanA badhA upadeza yathArtha che. tenA zravaNathI mArI AMkha ughaDI gai che, tethI huM zrIkRSNa vAsudevane pUchIne ApanI pAse dIkSA levA cAhuM chuM. bhagavAne kahyuM - he devAnupriye! jema tamArA AtmAne sukha thAya tema karA. zubha kAryoMmAM pramAda na 42vA (sU0 8 ) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmAvatyA dIkSAsamArohaH 151 devANuppie ! / tae NaM se kaNhe vAsudeve koDuMbie purise sadAveda, sadAvittA evaM vayAsI-khippAmeva bho devANuppiyA! paumAvaIe devIe mahatthaM nikkhaNAbhiseyaM uvaTaveha, uvaTavittA evaM ANattiyaM paccappiNaha / tae NaM te koDuMbiyA jAva paJcappiNati // sU0 9 // // TIkA // ___ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA paumAI devI' tataH khalu sA padmAvatI devI 'dhammiyaM jANappavaraM' dhArmikaM yAnapravaraM dhArmikaM ratham ; yo hi rathaH kevalaM dharmAcaraNAyaiva rakSito bhavati sa dhArmiko ratha ucyate; 'durUhai' dUrohati, 'durUhittA jeNeva bAravaI NayarI jeNeva sae gihe teNeva uvAgacchai' dUruhya yatraiva dvArAvatI nagarI yatraiva svakaM gRhaM tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA dhammiyAo jANAo paccoruhai' upAgatya dhArmikAd yAnAt pratyavarohati= avatarati, 'paccoruhittA' pratyavaruhya avatIrya 'jeNeva kaNhe vAsudeve teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayala jAva kaTTha' yatraiva kRSNo vAsudevaH tatraiva upAgacchati, upAgatya karatala0 yAvat-kRtvA karatalaparigRhItaM mastake'JjaliM kRtvA 'kaNhaM vAsudevaM' kRSNaM vAsudevam 'evaM vayAsI' evamavadat - 'icchAmi NaM devANupiyA ! tunbhehiM abmaNuNNAyA samANI araho arihanemissa aMtie' icchAmi khalu he devAnupriyA ! yuSmAbhirabhyanujJAtA satI arhato'riSTanemerantike 'muMDA jAva paccayAmi' muNDA yAvat pravrajAmi / he svAmin ! bhavadanujJAtA satI bhagavato'hato'riSTanemerantike pratrajitumicchAmIti bhAvaH / 'tae NaM se kaNhe usake bAda vaha padmAvatI devI dhArmika ratha para caDhakara dvArakA nagarI kI ora lauTI aura apane mahala meM Akara dhArmika ratha se utarI, tathA jahA kRSNa vAsudeva the vahA~ gyii| vahA~ jAkara unake samIpa hAtha joDakara isa prakAra bolI-he devAnupriya ! maiM bhagavAn arhat ariSTanemi ke samIpa pravajita honA cAhatI hU~, isaliye - tyAra pachI te padmAvatI devI dhArmika ratha upara caDhIne dvArakA nagarI tarapha pAchI gaI ane pitAnA mahelamAM AvIne dhArmika ratha uparathI utarI, ane jyAM kRSNa vAsudeva hatA tyAM jaI temanI samIpe hAtha joDIne A prakAre belI-he devAnupriya! huM bhagavAna ahaMdU ariSTaneminI pAse dIkSA levA cAhuM chuM, te mATe mArI prArthanA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 antakRtadazAGgasUtre vAsudeve koDubie purise sadAvei, sadAvittA evaM kyAsI' tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evamavadat-'khippAmeva bho devANuppiyA ! paumAvaIe devIe' kSiprameva bho devAnupiyAH ! padmAvatyA devyA 'mahatthaM nikkhamaNAmiseyaM mahAthai niSkramaNAbhiSekaM-vizAlaM dIkSAmahotsavam 'uvaTThaveha' upasthApayata-sajjayata / he devAnupiyAH ! devI padmAvatI bhagavato'riSTanemeH samIpe pravajitumicchati; yUyaM tasyA dIkSA'bhiSekasAmagrIrupakalpayatetyarthaH, anantaram 'eyaM ANattiyaM paccappiNaha' etAmAjJaptikA prtyrpyt-nivedyt| 'tae NaM te koDuMbiyA jAva paccappiNaMti' tataH khalu te kauTumbikA yAvat prtyrpynti| zrImatAmAjJA'smAbhiH samyak saMpAditeti te kauTumbikapuruSAH kRSNaM nivedayantItyarthaH // sU0 9 // // mUlam // tae NaM se kaNhe vAsudeve paumAvaiM devi paTTayaM durUhai, durUhittA ahasaeNaM sovannakalasa0 jAva nikkhamaNAbhisaeNaM abhisiMcai, abhisiMcittA sabAlaMkAravibhUsiyaM karei, karittA purisasahassavAhiNI sibiyaM duruhAvei, duruhAvittA bAravaINayarImajjhamajheNaM niggacchai, niggacchittA jeNeva revayae merI prArthanA hai ki Apa mujhe isa pavitra kArya ke liye AjJA deN| padmAvatI dvArA isa prakAra kahe jAne para kRSNa vAsudevane kauTumbika puruSoM ko bulAyA aura isa prakAra kahA-he devAnupriya ! zIghrAtizIghra padmAvatI devI ke liye vizAla dIkSA mahotsava kI taiyArI kro| taiyArI hojAne ke bAda mujhe sUcanA kro| tadanusAra una kauTumbika puruSoMne dIkSAmahotsava kI taiyArI karake punaH usakI sUcanA kRSNa vAsudeva ko dI / sU0 9 // che ke Apa A pavitra kArya mATe AjJA Ape. padmAvatI dvArA A prakAre kahevAmAM AvatAM kRSNa vAsudeve kauTuMbika puruSane bolAvyA ane Ama kahyuM- he devAnupriye ! ekadama utAvaLathI padmAvatI devIne mATe mahAna dIkSA mahotsavanI taiyArI kare. taiyArI karIne mane sUcana kare e pramANe te kauTuMbika puruSoe dIkSA mahotsavanI taiyArI karI ane tenI sUcanA kRSNa vAsudevane mApI. ( sU0 8) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmAvatyA dIkSAgraNam 153 pavae jeNeva sahassaMbavaNe ujANe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, sIyaM Thavei, paumAvaI devI sIyAo paccorahai / tae NaM se kaNhe vAsudeve paumAvaI devi purao kaTu jeNeva arahA ariTanemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA arahaM ariTranemi AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA, vaMdai masai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsIesa NaM bhaMte ! mama aggamahisI paumAvaI nAmaM devI iTTA kaMtA piyA maNunnA maNAmA abhirAmA jIviyaUsAsA hiyayANaMdajaNiyA uMbarapuppha piva dullabhA savaNayAe, kimaMga! puNa pAsaNayAe ? tannaM ahaM devANuppiyA ! sissiNIbhikkhaM dalayAmi, paDicchaMtu NaM devANuppiyA ! sissaNIbhikkhaM / ahAsuhaM / tae NaM sA paumAvaI devI uttarapurasthimaM disIbhAgaM avakamai, avakamittA sayameva AbharaNAlaMkAraM omuyai, omuittA sayameva paMcamuTTiyaM loyaM karei, karitA jeNeva arahA ariTranemI teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA arahaM ariTranemi vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI-Alitte jAva dhammamAikkhiyaM // sU0 10 // ||ttiikaa // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se kaNhe vAsudeve paumAvaiM devi tataH khalu sa kRSNo vAsudevaH padmAvatI devIM 'paTTayaM' paTTakaM paTTakaphalakaM 'durUhaI' dUrohayati, 'durUhittA aTThasaeNaM sovannakalasa jAba nikkhamaNAbhiseeNaM' dUroha aSTazataiH sauvarNakalazairyAvat niSkramaNAbhiSekam abhisiMcaI' abhiSiJcati-karoti / kRSNo vAsudevo devIM padamAvatI phalake samArohya aSTazatasuvarNamayakalazairyAvata snapayatIti bhaavH| aMbhisicittA' abhiSicya 'savvAlaMkAravibhUsiyaM' sarvAlaGkA usake bAda svayaM kRSNa vAsudevane padmAvatI ko pATa para baiThAkara eka sau ATha svarNa kalazoM se snAna karavAyA yAvat tyAra pachI svayaM kRSNa vAsudeve padmAvatIne pATa upara besADIne ekaso ATha suvarNa kalazothI snAna karAvyuM ane dIkSA abhiSeka karyo, tathA badhA alaMkArothI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 antakRtadazAGgasUtre ravibhUSitAM = sarvAlaGkArairalaMkRtAM 'karei' karoti, 'karitA' kRtvA 'purisasahassavAhiNi siviyaM durUhAvei' puruSasahasravAhinIM zivikAM dUrohayati / abhiSekAnantaraM kRSNo vAsudeva: padmAvatIM devIM sahasrapuruSairuhyamAnAyAM zivikAyAmArohayatItyarthaH ; 'durUhAvittA bAravaINayarImajjhamajjheNaM niggaccha dUro dvArAvatI nagarImadhyamadhyena nirgacchati, 'niggacchittA jeNeva' nirgatya yatraiva 'reare pantrae jeNeva sahassaMbavaNe ujjANe teNeva uvAgaccha, uvAgacchittA siviyaM Thave' raivatakaH parvato yatraiva sahasrAmravanam udyAnaM tatraiva upAgacchati, upAgatya zivikAM sthApayati, 'paumAbAI devI sIyAo' padmAvatI devI zivikAyAH 'paccoruha' pratyavarohati - avataratItyarthaH / 'tae NaM' tataH khalu 'se kahe vAsudeve paumAvaI deviM purao kaTTu jeNeva arahA arinemI teva uvAgacchara, uvAgacchittA arahaM ariSTanemiM vaMdara NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' sa kRSNo vAsudeva: padmAvatIM devI purataH kRtvA yatraiva arhan ariSTanemiH tatraiva upAgacchati, upAgatya arhantamariSTanemiM trikRtva AdakSiNapradakSiNaM karoti, kRtvA vandate namasyati, vanditvA namasyitA evamavadat - 'esa NaM bhaMte ! mama aggamahisI paumAvaI nAmaM devI iTThA kaMtA piyA maNunnA dIkSA kA abhiSeka kiyA aura sabhI alaGkAroM se alaGkRta karake hajAra puruSoM se vAhita zibikA para use baiThAkara dvArakA nagarI ke bIcobIca hote hue dhAmadhUma se jahA~ raivataka parvata thA aura jahA~ sahasrAmravana udyAna thA vahA~ lAkara zibikA utaravAyI, usa samaya padmAvatI devI ke zibikA se utara jAne ke anantara kRSNa vAsudevane padmAvatI devI ko Age karake jahA~ arhat ariSTanemi the vahA~ gaye / vahA~ jAkara unhoM ne tIna bAra AdakSiNa - pradakSiNa karake vandana namaskAra kiyA aura isa prakAra kahA- he bhadanta ! yaha padmAvatI devI merI paTTarAnI hai, tathA mere liye iSTa hai, kAnta hai, priya hai, vibhUSita karIne hajAra puruSothI upADelI pAlakhImAM besADI dvArakA nagarI vaccevacca thaine dhAmadhUmathI jyAM raivataka paryaMta hatA ane jyAM sahasrAmravana udyAna hatuM. tyAM laI AvI pAlakhI utArI, te samaye padmAvatI devInA pAlakhImAMthI utaryAM pachI kRSNa vAsudeva padmAvatI devIne AgaLa karIne jyAM arhata ariSTanemi hatA tyAM gayA. tyAM jaIne traNavAra AdakSiNapradakSiNA karI vadana namaskAra karyAM ane A prakAre kahyuM:-he bhadanta ! A padmAvatI devI mArI paTTarANI che, tathA mAre mATe iSTa che, kAnta che, priya che, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmavatyA dIkSAgrahaNam maNAmA abhirAmA' eSA khalubhadanta ! mama agramahiSI padmAvatI nAma devI iSTA kAntA priyA manojJA mano'mA abhirAmA, 'jIviyaussAsA' jIvitocchvAsA mANasamAnA, punaH pahiyayANaMdajaNiyA' hRdayAnandajanikA; tathA 'uMbarapuppha piva' udumbarapuSpamiva 'dullahA' durlabhA, 'savaNayAe' zravaNatAyai-zravaNAya 'kimaMga puNa pAsaNayAe' kimaGga ! punadarzanatAyaidarzanAya-he bhadanta ! etAdRzI puNyavatI udumbarapuSpavat zravaNAyApi durlabhA, kiM punrdssttumityrthH| 'tannaM ahaM devANuppiyA' tAM khalu ahaM he devAnupiya ! 'sissiNIbhikkhaM' ziSyA. bhikSAm ziSyArUpAM bhikSAM 'dalayAmi' dadAmi, 'paDicchaMtu NaM devANuppiyA' pratIcchantu-svIkurvantu khalu he devAnupiyAH ! 'sissiNIbhikkhaM' ziSyAbhikSAm / kRSNasya vacanaM zrutvA bhagavAnAha-'ahAsuha' yathAsukham he kRSNa ! yathA tubhyaM rocate iti / 'tae NaM sA paumAvaI devI' tataH khalu sA padmAvatI devI manojJa hai, manAmA (mana ke anukUla kArya karane vAlI) hai evaM guNa Adi se sundara hai| he bhagavan ! yaha mere jIvana meM zvAsaucchvAsa ke samAna priya hai, evaM mere hRdaya ko Anandita karane vAlI hai| isa prakAra kA strIratna gUlara ke phUla ke samAna sunane ke liye bhI durlabha hai to phira dekhanA to baDA hI asaMbhava hai| he devAnupriya ! maiM Apako isa padmAvatI ko ziSyArUpa se bhikSA detA hU~, Apa kRpA karake isa ziSyArUpa bhikSA ko svIkAra kreN| kRSNa kI prArthanA sunakara bhagavAna ne kahA- he kRSNa ! jaisI tumhArI icchA / usake bAda padmAvatI devIne IzAnakoNa meM jAkara apane manez che, manAmA - manane anukULa kArya karavAvALI che ane guNa AdithI suMdara che. he bhagavana! A mArA jIvanamAM zvAsaucchavAsanI peThe priya che arthAta mArA hRdayane AnaMda ApavA vALI che. AvA prakAranuM strIratna uMbarAnA phUlanI peThe sAMbhaLavuM paNa durlabha che te pachI te najare jovuM te bahuja asaMbhava che. he devAnupriya! huM Apane A padmAvatIne zidhyArUpe bhikSA ApuM chuM te Apa kRpA karIne A ziSyarUpa bhikSAne svIkAra kare, kRSNanI prArthanA sAMbhaLI bhagavAne kahyuM- he kRSNa! jevI tamArI IcchA. tyAra pachI te padmAvatI devIe IzAna koNamAM jaIne svahaste pitAnAM zarIra zrI antakRta dazAMga sUtra Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 antakRtadazAGgasUtre 'uttarapuratthimaM disIbhAgaM' uttarapaurastyam digbhAgam 'avakkamai' apakrAmyati gacchati, 'avakkamittA' apakramya 'sayameva AbharaNAlaMkAra' svayameva AbharaNAlaGkAram 'omuyai' avamuzcati-zarIrAdavatArayati, 'omuittA' avamucya avatArya 'sayameva paMcamuTThiyaM loyaM karei' svayameva paJcamuSTikaM locaM karoti, 'karitA jeNeva arahA aridvanemI teNeva uvAgacchai' kRkhA yatraiva arhan ariSTanemiH tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya 'arahaM aridvanemi' arhantamariSTanemi 'vaMdai NamaMsaI' vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' vandilA namasyitvA evamavadat-'Alitte jAva dhammamAikkhiyaM' Alipto yAvad dharma AkhyAtaH / he bhadanta ! eSa saMsAra AdIpto janmajarAmaraNAdiduHkhAdibhiranibhiranavarataM jvalitaH, tasmAdicchAmi devAnupiyaiH svayameva pratrAjitAM yAvaddharma AkhyAtaH // sU0 10 // // mUlam // tae NaM arahA ariTunemI paumAvaiM deviM sayameva pavAvei, pahAvittA sayameva muMDAvei, jakkhiNIe ajAe sissiNI dalayai / tae NaM sA jakkhiNI ajA paumAvaI devi sayaM pavAvei jAva saMjamiyatvaM / tae NaM sA paumAvaI jAva saMjamai / tae NaM sA paumAvaI ajA jAyA IriyAsamiyA jAva guttabaMbhayAriNI // sU0 11 // hAthoM se apane zarIra Upara ke sabhI AbharaNa utAre aura svayaM kezoM kA paJcamuSTika luzcana (loca) karake jahA~ bhagavAn ariSTanemi the vahA~ Akara vandana namaskAra kara isa prakAra bolI-he bhadanta ! yaha saMsAra janma, jarA, maraNa Adi duHkharUpa agni se prajvalita ho rahA hai, ataH isa duHkhasamUha se alaga hone ke liye maiM Apake samIpa muNDita hokara pravrajita honA cAhatI hU~; etadarthaM Apa kRpA karake mujhako cAritra dharma sunAiye // sU0 10 // uparanA sarve AbharaNa utAryA. ane piteja kezonuM paMcamuSTika luMcana (ca) karIne jyAM bhagavAna ariSTanemi hatA tyAM AvIne vaMdUna namaskAra karI A prakAre belI, he bhadanta! A saMsAra janma, jarA, maraNa Adi du:kharUpa agnithI prajavalita thaI rahyo che, tethI huM A dukhasamUhathI pRthaka thavA mATe ApanI pAse muMDita thaIne dIkSA levA cAhuM chuM. mATe Apa kRpA karIne cAritra dharma saMbhaLAve (sU0 10) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmAvatyA dIkSAgrahaNam 157 // TIkA // __ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM arahA arihanemI paumAvaiM devi tataH khalu arhan ariSTanemiH padmAvatI devIM 'sayameva pavAvei' svayameva pratrAjayati-pravrajyAM dadAti, 'panyA vittA' pravrAjya 'sayameva muMDAveI' svayameva muNDayati-bhAvato muNDi tAM karoti / anantaraM bhagavAnarhadariSTanemiH 'sayameva jakkhiNIe ajAe sissiNi dalayai' svayameva yakSiNyai AryAyai ziSyAM dadAti svayameva bhagavAn tAM padmAvatIM yakSiNya AryAyai ziSyArUpeNa dadAti / 'tae NaM sA jakkhiNI ajjA' tataH khalu sA yakSiNI AryA 'paumAvaI deviM' padmAvatI devIM, 'sayaM pavvAvei' svayaM pravrAjayati=kezaluzcanAdirUpAM pravrajyAM dadAti, 'jAva saMjamiyavvaM' yAvat saMyantavyam-saMyame yatitavyam ityupadizati / 'tae f' tataH khalu, 'sA paumAvaI jAva saMjamai' sA padmAvatI yAvat saMyacchate= saMyame yatnaM karoti / 'tae NaM sA paumAvaI ajjA jAyA' tataH khalu sA padmAvatI AryA jAtA, punazca 'IriyAsamiyA jAva guttabaMbhayAriNI' IryAsamitA yAvad guptabrahmacAriNI-IyAsamityAdibhiH paJcabhiH samitibhiryuktA satI yAvad guptabrahmacAriNI jAtA // sU0 11 // usake bAda bhagavAn arhat ariSTanemine padmAvatI devI ko svayameva pravrajita aura muNDita karake yakSiNI AryA ke supurda krdii| anantara yakSiNI AryAne padmAvatI ko pravrajita kiyA, aura saMyama kriyA meM sAvadhAna rahane ke liye zikSA dI ki-he padmAvatI ! tuma saMyama meM sadA sAvadhAna rahanA ! padmAvatI AryA bhI yakSiNI AryA ke kathanAnusAra saMyama meM yatna karane lagI aura vaha padmAvatI AryA bana karake tathA IyAMsamiti Adi pA~coM samitiyoM se yukta ho yAvat brahmacAriNI hogayI // sU0 11 // tyAra pachI bhagavAna ahaM ariSTanemie padmAvatI devIne piteja pravrajita tathA muMDita karAvIne yakSiNa AryAne suprata karI dIdhI. anantara te yakSiNI AryAe padmAvatIne pravrajita karIne saMyama kriyAmAM sAvadhAna rahevA zikhAmaNa ApI ke he padmAvatI ! "tamAre saMyamamAM sadA sAvadhAna rahevuM. padmAvatI AryA paNa yakSiNI AryAnA kahevA pramANe saMyamamAM yatna karavA lAgI, ane te padmAvatI AryA thaIne tathA IryAsamiti Adi-pAMca samitiothI yukata thaI yAvata brahmacAriNI thaI 7. (sU0 11). zrI antakRta dazAMga sUtra Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 antakRtadazAGgasUtre // mUlam // tae NaM sA paumAvaI ajA jakkhiNIe ajAe aMtie sAmAiyamAiyAiM ekArasa aMgAiM ahijjai, bahUhi cautthachaTTamadasamaduvAlasehiM mAsArddhamAsakhamaNehi vivihehiM tavokammehi appANaM bhAvemANA viharai / tae NaM sA paumAvaI ajjA bahupaDipunnAI vIsaM vAsAiM sAmannapariyAyaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhosei, jhosittA sarTi bhattAI aNasaNAe chedei, chedittA jassaTTAe kIraI naggabhAve jAva tamahaM ArAhei, carimussAsehiM siddhA // sU0 12 // iya paMcamavaggassa paDhamamajjhayaNaM samattaM / carimussAlaya paMcamavana // TIkA umAvaI 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM paumAvaI ajjA' tata: khalu sA padmAvatI AryA 'jakviNIe ajjAe' yakSiNyA AryAyA 'aMtie' antike 'sAmAiyamAjhyAI ekkArasa aMgAI sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni, 'ahijjai' adhIte 'bahUhiM cautthachaTTamadasamaduvAlasehi' bahubhizcaturthaSaSThASTamadazamadvAdazabhiH 'mAsaddhamAsakhamaNehiM vivihehiM tavokammehiM ' mAsArddhamAsakSapaNairvividhaistapaHkarmabhiH 'appANaM bhAvemANA viharai ' AtmAnaM bhAvayantI viharati / 'tae NaM' tataH khalu 'sA paumAvaI anjA' sA padmAvatI AryA 'bahupaDipunnAiM vIsaM vAsAI bahamatipUrNAni viMzati varSANi 'sAmanapariyAya pAuNittA' zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA 'mAsiyAe saMlehaNAe' mAsikyA saMlekhanayA, anantara padmAvatI AryAne yakSiNI AryA ke samIpa sAmAyika Adi gyAraha aMgoM kA adhyayana kiyA aura sAtha hI sAtha upavAsa, belA, telA, colA, pacolA, pandraha 2 aura mahIne 2 taka kI vividha tapasyA karatI huI vicarane lgii| padmAvatI AryAne pUre bIsa varSa taka cAritraparyAya pAlA / anta meM jaba durbala hogayI - te pachI padmAvatI AryAe yakSiNI AryA pAse sAmAyika Adi agIyAra aMgenuM adhyayana karyuM ane tenI sAtheja upavAsa, chaTha, aSTama, cAra, pAMca, paMdara paMdara divasa ane mahinA mahinA sudhInI vividha tapasyA karatI karatI vicAravA lAgI. padmAvatI AryAe pura viza varSa sudhI cAritra paryAyanuM pAlana karyuM. aMtamAM jyAre durbala thaI gaI tyAre teNe eka mAsanI saMkhanAne prAraMbha karyo. ane saMlekhanA dvArA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, padmAvatyAH siddhagatiprAptiH 'appANaM jhosei ' AtmAnaM joSayati-sevate , 'jhosittA sahi~ bhattAI' joSayitvA sevitvA paSTiM bhaktAni, 'aNasaNAe chedei ' anazanena chinatti, ' chedittA jassaTThAe kIraI naggabhAve jAva tamahaM ArAhei' chittvA yasyArthAya kriyate nagnabhAvaH yAvattamartham ArAdhayati / punaH sA padmAvatI AryA viMzati varSANi yAvat nirantaraM zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM bhAvayitvA paSTiM bhaktAni anazanena chitvA, yamarthamuddizya saMyama svIkRtavatI tamartha prAptavatI / tadanu ' caramussAsehiM siddhA' caramocchvAsaiH siddhA-antimamucchvAsamutsRjya sA siddhiM gatA // sU0 12 // iti paJcamavargasya prathamAdhyayanaM sampUrNam / // mUlam // ukkhevao ya ajjhayaNassa / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaI NayarI, revayae, ujjANe naMdanavaNe,tatthaNaMbAravaIe NayarIe kaNhe vAsudeve rAyA hotthA / tassa NaM kaNhassa vAsudevassa gorI devI, vaNNao, arahA ariTanemI samosaDhe, kaNhe Niggae, gorI jahA paumAvaI tahA NiggayA, dhammakahA, parisA paDigayA, kaNhe vi pddige| tae NaM sA gorI jahA paumAvaI tahA NikkhaMtA jAva siddhA 2, evaM gaMdhArI 3, lakkhaNA 4, susImA 5, jaMbavaI 6, saccabhAmA 7, ruppiNI 8, ajha vi paumAvaIsarisayAo aTTa ajjhayaNA // sU0 13 // to unane eka mAsa kI saMlekhanA prArambha kI, aura saMlekhanA dvArA sATha bhaktoM ko anazana se chedita kara arthAt eka mahine kA saMthArA karake jisa mokSaprApti ke liye saMyama liyA usakA ArAdhana kara antima zvAsa ke bAda siddha pada ko prApta kiyA // sU0 12 // prathama adhyayana saMpUrNa sATha bhakatanuM anazanathI chedana karI arthAta eka mahinAne saMthAro karI je mekSa prApti mATe saMyama lIdhuM hatuM tenuM ArAdhana karatAM aMtima zvAsa pachI siddha padane prApta ayu prathama adhyayana saMpUrNa zrI annakRta dazAMga sUtra Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre // TIkA // 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao ya ajjhayaNassa' utkSepakazca adhyayanasya asyAdhyayanasya prArambhavAkyaM pUrvasyAdhyayanasya prArambhavAkyavad vijJeyam / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaI NayarI' tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatI nagarI, tatra 'revayae' raivatakaH parvataH, 'ujANe naMdanavaNe' udyAnaM nandanavanam-nandanavananAmakamudyAnam / 'tattha NaM' tatra khalu 'bAravaIe NayarIe kaNhe vAsudeve rAyA hotthA' dvArAvatyAM nagaryAM kRSNo vAsudevaH rAjA AsIt / 'tassa NaM kaNhassa vAsudevassa gorI devI' tasya khalu kRSNasya vAsudevasya gaurI devI AsIt / 'vaNNao' varNaka:-asyA varNanaM pUrvavad vijJeyam / 'arahA ariTanemI samosade' arhana ariSTanemiH smvsRtH| bhagavadarzanArtha * kaNhe Niggae' kRSNo nirgataH / 'gorI jahA paumAvaI dvitIya adhyayana kA prArambhavAkya isa prakAra jAnanA cAhie, zrI jambUsvAmI zrI sudharmAsvAmI se pUchate haiM-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra ke dvArA nirUpita prathama adhyayana kA bhAva maine sunA, parantu isake bAda bhagavAna ne dvitIya adhyayana meM kisa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai ? so kRpA kara sunAiye / zrI sudharmAsvAmI ne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM dvArakA nAmaka nagarI thii| usa nagarI ke samIpa meM hI raivataka nAmaka parvata thaa| usa parvata para nandavana nAmaka eka manohara tathA vizAla udyAna thaa| usa dvArAvatI nagarI ke rAjA kRSNa vAsudeva the| usa kRSNa vAsudeva kI paTTarAnI kA nAma gaurI thaa| eka samaya nandanavana udyAna meM bhagavAna arhata ariSTanemi pdhaare| kRSNa vAsudeva bhagavAna ke darzana A bIjA adhyayananuM prAraMbha vAkaya A prakAre jANavuM joIe. zrI jakhkhasvAmI zrI sudharmAsvAmIne pUche che -he bhadanta! bhagavAna mahAvIra dvArA nirUpita prathama adhyayanane bhAva meM sAMbhaLe paNa tenA pachI bhagavAne dvitIya adhyayanamAM kayA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che te kRpA karIne saMbhaLAve. zrI sudharmA svAmIe kahyuM- he jaMbU ! te kAla te samaye dvArakA nAmanI nagarI hatI, te nagarInI. pAseja raivataka nAme parvata hatA. te parvata upara naMdanavana nAme eka manahara tathA vizALa udyAna hatuM. te dvArakA nagarInA rAjA kRSNa vAsudeva hatA. te kRSNa vAsudevanI paTTarANInuM nAma gaurI hatuM. eka samaya naMdanavana udyAnamAM bhagavAna ahaMtu ariSTanemi zrI annakRta dazAMga sUtra Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gauryAdInAM dIkSAgrahaNaM siddhapadamAptizca. 161 tahA niggayA' gaurI yathA padmAvatI tathA nirgtaa| bhagavatA 'dhammakahA' dharmakathA kthitaa| dharmakathAM zrutvA 'parisA paDigayA' pariSatpatigatA / anantaraM 'kaNhe vi paDigae' kRSNo'pi prtigtH| 'tae NaM sA gorI jahA paumAvaI' tataH khalu sA gaurI yathA padmAvatI 'tahA NikkhaMtA jAva siddhA' tathA niSkrAntA yAvat siddhA // iti dvitIyamadhyayanam // 2 // evaM gaMdhArI 3, lakkhaNA 4, susImA 5, jaMbaI 6, saccabhAmA 7, ruppiNI 8, aTThavi pumaaviisrisaao| evaM gAndhArI 3, lakSmaNA 4, susImA 5, jAmbavatI 6, satyabhAmA 7, rukmiNI 8, aSTAvapi padmAvatIsadRzAH padmAvatImArabhya rukmaNyantA aSTAvapi kRSNapaTTamahiSyaH smaancritaaH| evaM 'aTTha ajjhayaNA-aSTa adhyayanAni samAptAni / / sU0 13 // ke liye bhagavAna ke samIpa phuNce| gaurI devI bhI padmAvatI devI ke samAna bhagavAna ke darzana ke liye gayI / bhagavAna ne dharmakathA khii| dharmakathA sunakara pariSad apane2 ghara lauTa gyii| kRSNa bhI bhagavAna ke darzana kara apane mahala meM phuNce| usake bAda vaha gaurI devI padmAvatI ke samAna prabajita huI aura yAvat siddha hogayI // 2 // isI prakAra gAndhArI, lakSmaNA, susImA, jAmbavatI, satyabhAmA aura rukmiNI kA vRttAnta samAnarUpase jAnanA caahiye| padmAvatI Adi AThoM rAniyAM eka samAna pravrajita ho siddha hogyiiN| ye AThoM rAniyAM kRSNa vAsudeva kI paTTarAniyAM thiiN| isa prakAra ye ATha adhyayana samApta hue // sU0 13 // padhAryA. kRSNa vAsudeva bhagavAnanA darzana mATe bhagavAnanI pAse pahoMcyA gaurI devI paNa padmAvatI devInI peThe bhagavAnanA darzana mATe gaI. bhagavAne dharmakathA kahI. dharmakathA sAMbhaLI pariSa6 pitApitAne ghera pAchI gaI, kRSNa paNa bhagavAnanAM darzana karI pitAnA mahelamAM gayA. tyAra pachI te gaurI devI padmAvatInI peThe pratrajyA grahaNa rIne siddha 47. (2) A prakAre gAndhArI, lakSmaNa, susI mA, jAMbavatI, satyabhAmA tathA rUkimaNanuM vRttAnta samAnarUpe jANavuM joIe. padmAvatI Adi ATha rANIo ekaja sarakhI rIte pravajyA grahaNa karIne siddha thaI gaI, e ATha rANIo kRSNa vAsudevanI paTTarANIe hatI. A prakAre ATha adhyayana samApta thayAM (sU0 13) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre // mUlam // ukkhevao ya nvmss| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaIe NayarIe revayae pavvae, naMdaNavaNe ujANe, kaNhe rAyA, tattha NaM bAravaIe NayarIe kaNhassa vAsudevassa puttae jaMbavaIe devIe attae saMbe nAma kumAre hotthaa| ahiinn| tassa NaM saMbassa kumArassa mUlasirI nAmaM bhAriyA hotthA, vaNNao, arahA ariTanemI samosaDhe / kaNhe Niggae, mUlasirI vi NiggayA, jahA paumAvaI, navaraM devANuppiyA ! kaNhaM vAsudevaM ApucchAmi, jAva siddhA / evaM mUladattA vi // sU0 14 // // TIkA // 'ukkhevao' ityaadi| 'ukkhevao ya navamassa' utkSepakazca navamasya, navamasyAdhyayanasya prArambhavAkyaM pUrvavadeva jJeyam / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM bAravaIe NayarIe revayae pavvae' tasmin kAle tasmin samaye dvArAvatyAM nagayoM raivatakaH parvataH 'naMdaNavaNe ujjANe' nandanavanamudyAnam , 'kaNhe rAyA' kRSNo rAjA / 'tattha NaM bAravaIe NayarIe kaNhasya vAsudevassa puttae navama adhyayana kA prArambhavAkya bhI isI prakAra jAnanA ki jambUsvAmI ne pUchA-he bhadanta ! bhagavAna se prarUpita AThaveM adhyayana kA bhAva Apake dvArA maiMne sunA, parantu he bhagavan ! aba maiM cAhatA hU~ ki Apa mujhe bhagavAna mahAvIra prabhu-kathita navameM adhyayana ke bhAvoM ko sunAveM / zrI sudharmAsvAmI ne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM dvArakA nAmaka nagarI thI, usa nagarI ke samIpa raivataka nAmaka parvata thA / vahA~ para nandanavana nAmaka udyAna thA / usa nagarI ke rAjA kRSNa vAsudeva the / usa dvArakA nagarI navamA adhyayananuM prAraMbha vAkaya paNa eja rIte jANavuM ke zrI jabUsvAmIe pUchayuM-he bhadanta ! bhagavAna dvArA prarUpita ukata AThamA adhyayanane bhAva ApanA dvArA meM sAMbhaLe, paraMtu he bhagavAn ! have huM cAhuM chuM ke Apa mane navamA adhyayananA je bhAve bhagavAna mahAvIra prabhue kahyA hoya te saMbhaLAve. zrI sudhama svAmIe kahyuMhe jaMbU ! te kAla te samaye dvArakA nAme nagarI hatI. te nagarInI pAse raivataka nAme parvata hatuM ane tyAM naMdanavana nAme udyAna hatuM. e nagarInA rAjA kRSNa zrI antakRta dazAMga sUtra Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mUlazrI-mUladattayozcaritam. 163 jaMbavaIe devIe attae' tatra khalu dvArAvatyAM nagaryA kRSNasya vAsudevasya putro jAmbavatyA devyA AtmajaH aGgajAtaH, 'saMbe nAma kumAre hotthA' sAmbo nAma kumAra AsIt / yo hi kumAraH 'ahINa' ahIna0=ahInapaJcendriyazarIra AsIt / ' tassa NaM saMbassa kumArassa ' tasya khalu sAmbasya kumArasya 'mUlasirI nAmaM bhAriyA hotthA ' mUlazrI ma bhAryA'sIt, 'vaNNao0' varNakaH- asyA varNanaM pUrvavadvijJeyam / tatra dvArAvatyAm 'arahA arihanemI samosaDhe ' arhan ariSTanemiH samavasRtaH, 'kaNhe Niggae' kRSNo nirgataH , 'mUlasirI vi NiggayA' mUlazrIrapi nirgatA, 'jahA paumAvaI' yathA padamAvatI 'navaraM' vizeSaH, 'devANuppiyA ! kaNhaM vAsudevaM ApucchAmi' he devAnupriya ! kRSNaM vAsudevamApRcchAmi / sAmbakumAraH pUrvameva prabajitastasmAdiyaM meM kRSNa vAsudeva ke putra jAmbavatI devI ke Atmaja sAmba nAmaka kumAra the, jo sarvAGgasundara the / usa sAmbakumAra kI patnI kA nAma mUlazrI thA / jI atyanta sundarI aura komalAGgI thii| usa nagara meM arhat ariSTanemI padhAre / kRSNa unake darzana ke liye gaye / mUlazrI bhI bhagavAna ke darzana ke nimitta padmAvatI ke samAna gyii| bhagavAna ne dharmakathA kahI / dharmakathA sunakara pariSad apane-apane ghara lauTa gyii| kRSNa bhI bhagavAna ko vandana namaskAra kara lauTa gye| usake bAda mUlazrIne bhagavAna se kahA-he bhadanta ! kRSNa vAsudeva kI AjJA lekara Apake samIpa pravrajita honA cAhatI hU~ / sAmbakumAra pahale hI pravrajita hogaye isaliye mUlazrIne kRSNa vAsudeva hatA. te dvArakA nagarImAM kRSNa vAsudevanA putra ane jAMbavatI devInA Atmaja sAMba nAme kumAra hatA, je sarvAMgasuMdara hatA. te sAMba kumAranI patnInuM nAma mUlazrI hatuM, je atyaMta suMdara tathA komalAMgI hatI. te nagarImAM ahata ariSTanemi padhAryA. kRSNa temanAM darzana mATe gayA. mUlathI paNa bhagavAnanAM darzananA nimitte padmAvatInI peThe gaI. bhagavAne dharmakathA kahI. dharmakathA sAMbhaLI pariSad pitapotAne ghare pAchI gaI. kRSNa paNa bhagavAnane vaMdana namaskAra karI pAchA gayA. tyAra pachI mUlazrIe bhagavAnane kahyuM - he bhadanta! kRSNa vAsudevanI AjJA laIne ApanI pAse huM pravrajita thavA cAhuM chuM. sAMbakumAra pahelAM ja pravrajita thaI gayA hatA tethI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 antakRta dazAsUtre svazvazuraM kRSNaM vAsudevaM pRcchati smeti vizeSaH / ' jAba siddhA' yAvatsiddhA / ' evaM mUladattA vi' evaM mUladattA'pi mUlazrIriva mUladattA'pi sAmbakumArasya dvitIyabhAryA'pi vijJeyA / sarvamasyAzcaritaM pUrvavadeva vijJeyamityarthaH // su0 14 // 6 " iti zrIvizvavikhyAta - jagadavallabha - prasiddhavAcaka- paJcadazabhASAkalitalalitakalA pAsslApaka- pravizuddha gadyapadyanaikagrantha nirmAyaka - bAdimAnamardaka- zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta - jainazAstrAcArya - padabhUpita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri -- jainAcArya - jainadharmadivAkara - pUjyazrIghAsIlAla - vrativiracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM paJcamo vargaH saMpUrNaH // 5 // vAsudeva se AjJA lekara padmAvatI ke samAna arhat ariSTanemi ke samIpa pravrajita hokara tapa saMyama kI ArAdhanA karake siddha pada ko prApta kiyA // 9 // mUlazrI ke samAna mUladattA kA bhI sArA vRttAnta jAnanA cAhiye / yaha sAmbakumAra kI dUsarI patnI thI || 10 || (sU0 14 ) // pA~cavA~ varga saMpUrNa // mUlazrI kRSNa vAsudevanI AjJA laIne padmAvatInI peThe arhat ariSTaneminI pAse pravrajyA grahaNa karI tapasaMyamanI ArAdhanA karI siddhapadane prApta karyuM. (9) mUlazrInA jevuMja mUladattAnuM badhuM vRttAnta jANavuM joIe. A sAMkhakumAranI bhIka patnI hatI. // 10 // (sU. 14 ) pAMcamA varga saMpUrNa zrI antakRta dazAMga sUtra Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, SaSTha vargaprArabhbhaH atha SaSTho vargaH // mUlam // jai NaM bhaMte! chaTramassa ukkhevo| navaraM solasa ajjhayaNA paNNattA; taM jahA - maMkAI kiMkame ceva, moggarapANI ya kAsave / khemae ghitidhare ceva, kelAse haricaMdaNe // 1 // vAratta-sudaMsaNa-punnabhada-sumaNabhadda-supaihe mehe / aimutte a alakkhe ajjhayaNANaM tu solasayaM // 2 // jai solasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa ajjhayaNassa ke aTe paNNatte ? // sU0 1 // // TIkA // ___ 'jai NaM' ityAdi / 'jai NaM bhaMte !' yadi khalu bhadanta ! ityAdi 'cha?massa ukkhevao' SaSThasya utkSepakA-bhArambhavAkyaM pUrvasadRzameva, 'navaram' ayaM vizeSa:-he jambUH ! atra SaSThavarge 'solasa ajjhayaNA paNNattA' SoDaza adhyayayAni prajJaptAni aba chaThA varga prArambha karate haiM: chaThe varga kA prArambha vAkya isa prakAra jAnanA cAhiye, zrI jambUsvAmIne kahA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhu ke dvArA kathita paMcamavarga ke bhAva ko Apake mukha se maiMne sunA, aba isake bAda bhagavAna ke dvArA nirUpita chaThe varga ke bhAva ko maiM sunanA cAhatA huuN| zrI sudharmAsvAmIne kahA-he jambU ! bhagavAna mahAvIrane chaThe varga meM solaha adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, unake nAma have cha vargano prAraMbha karIe chIe. - chaThThA varganuM prAraMbhavAya A prakAre jANavuM joIe. zrI jaMbusvAmIe kahyuMhe bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhunA dvArA kahevAyela paMcama varganA bhAvane ApanA mukhathI meM sAMbhaLyA, have tyAra pachI bhagavAne nirUpaNa karelA chaThThA varganA bhAvane huM sAMbhaLavA cAhuM chuM. zrI sudharmA svAmIe kahyuM- he jaMbU ! bhagavAna mahAvIre chaThThA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre G 'taM jahA - 'maMkAI kiMkame ceva, moggarapANI ya kAsave / khemae dhitidhare ceva, kelAse haricaMdaNe // 1 // vArata - sudaMsaNa- punnabhadda - sumabhada- supa me | amutte a alakkhe ajjhayaNANaM tu solasayaM // 2 // ' tadyathA - maGkAIH kiGkamacaiva mudrapANizca kAzyapaH / kSemako dhRtirazcaiva kailAso haricandanaH // 1 // vArata - sudarzana - puNyabhadra - sumanobhadra - supratiSThAH meghaH / atimuktazca alakSo'dhyayanAnAM tu SoDazakam // ' maGkAI' ityAramyAlakSaparyantAni adhyayanAni SoDazasaMkhyakAni santi / ' jai solasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa ajjhayaNassa ke aTThe paNNatte' yadi SoDaza adhyayanAni prajJaptAni, prathamasya adhyayanasya ko'rthaH prajJaptaH ? ayaM bhAvaH - jambUsvAmI pRcchati - he bhadanta ! SaSThavargasya SoDazAdhyayaneSu prathamAdhyayanasya bhagavatA ko'rthaH prarUpitaH / / sU0 1 // 166 // mUlam // evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare, guNasilae ceie, seNie rAyA / tattha NaM maMkAIgAhAvaI NAmaM gAhAvaI parivasai aDDhe jAva aparibhUe / isa prakAra haiM - ( 1 ) maMkAI (2) kiMkama (3) mudgarapANi (4) kAzyapa (5) kSemaka (6) dhRtidhara (7) kailAsa (8) haricandana (9) vArata (10) sudarzana (11) pUrNabhadra (12) sumanobhadra (13) supratiSTha (14) megha (15) atimukta aura (16) alakSya ! he bhadanta ! bhagavAn mahAvIrane antakRta sUtra ke chaThe varga meM solaha adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai to isake prathama adhyayana meM kisa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai ? // sU0 1 // vargamAM seLa adhyayanonuM nirUpaNa karyuM" che, tenAM nAma A prakAre che, (1) makAI (2) DiMbha (3) mudgarayANi (4) azyaya (4) kSetra (9) dhRtidhara (7) usAsa (8) harizaMDana (E) vArata (10) sudarzana (11) pUrNabhadra (12) sumanoladra (13) supratiSTha (14) megha (15) atibhuta tathA (16) avakSya. he bhadanta! bhagavAna mahAvIre antakRta sUtranA chaThThA vargamAM seLa adhyayanAnu nirUpaNa karyuM che te tenA prathama adhyayanamAM kayA bhAvAnuM nirUpaNa karyuM che ? (s0 1) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA maGkAIkiGkamacaritam 167 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare guNasilae jAva viharai, parisA niggayA / tae NaM se maMkAI gAhAvaI imIse kahAe laddhaDe jahA pannattIe gaMgadatte taheva, imovi jeTraputtaM kuTuMbe ThavettA purisasahassavAhiNIe sIyAe NikkhaMte jAva aNagAre jAe iriyAsamie jAva guttabaMbhayArI / tae NaM se maMkAI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAiM ekArasa aMgAI ahijjai, sesaM jahA khaMdagassa, guNarayaNaM tavokammaM, solasa vAsAiM pariyAo, taheva vipule siddhe / 1 / doccassa ukkhevao0, kiMkame vi evaM ceva jAva vipule siddhe / 2 / // sU0 2 // // TIkA // 'evaM khalu' ityAdi / 'evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare' evaM khalu he jambUH! tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhaM nagaram , tatra 'guNasilae ceie' guNazilakaM caityam , tasmin nagare 'seNie rAyA' zreNikA rAjA'sIt / 'tattha NaM' tatra khalu rAjagRhe nagare, 'maMkAIgAhAvaI NAma gAhAvaI parivasai aDDhe jAva aparibhUe' maGkAIgAthApatirnAma gAthApatiH parivasati ADhyo yAvadaparibhUtaH, ADhyaH = samRddhaH aparibhUtaH= praabhvrhitH| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye, 'samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare guNasilae jAba viharai' zramaNo bhagavAn mahAvIra Adikaro guNazilake yAvad viharati / 'parisA niggayA' pariSat he jambU ! usa kAla usa samaya meM rAjagRha nAmaka nagara thA ! usameM guNazilaka nAmaka eka caitya thA / usa nagara meM zreNika nAmaka rAjA the / usa rAjagRha nagara meM maDAI nAmaka gAthApati rahate the| jo atyanta samRddha evaM dUsaroM se aparAbhavita the| he jamba te kAla te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. temAM guNazilaka nAme eka citya hatuM. te nagaramAM zreNika nAme rAjA hatA. te rAjagRha nagaramAM makAI nAme gAthApati rahetA hatA, je bahuja samRddha ane bIjAthI aparAbhavita (othI parAma nahi thAya tavA) tA. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 antakRtadazAGgasUtre nirgatA bhagavadarzanAya / tae NaM se maMkAI gAhAvaI' tataH khalu sa maGkAI thApatiH, 'imIse kahAe' asyAH kathAyA 'laddhaTTe' labdhArthaH jJAtabhagavadAgamanavRttAntaH 'jahA paNNattIe gaMgadatte' yathAprajJaptyAM gaGgadattaH-yathA prajJaptyAM bhagavatIsUtre gaGgadattaH, 'taheva imo vi jeTTaputraM kuTuMbe ThavettA purisasahassavAhiNIe sIyAe NikkhaMte' tathaiva ayamapi jyeSThaputraM kuTumbe sthApayitvA puruSasahasravAhinyA zibikayA niSkrAntaH 'jAva aNagAre jAe' ___usa kAla usa samaya meM dharma ke Adikara zramaNa bhagavAna mahAvIra guNazilaka udyAna meM padhAre, jisase pariSada bhagavAna ke darzana nimitta apane 2 ghara se niklii| anantara bhagavAna ke AnekA vRttAnta sunakara maGkAI gAthApati bhI, bhagavatIsUtra meM varNita gaGgadatta ke samAna, bhagavAna ke darzana ke liye apane ghara se nikale aura bhagavAna ke samIpa pahu~ca kara vandanA kI, evaM bhagavAna ke dvArA upadiSTa dharmakathA sunakara unake hRdaya meM gaGgadatta ke samAna vairAgya utpanna hogayA, aura unhoMne hAtha joDa kara bhagavAna se arja kI ki-he bhadanta ! Apake dvArA upadiSTa dharmakathA sunakara hamAre hRdaya meM vairAgya utpanna hogayA hai, ataH maiM apane bar3e putra ko kuTumbabhAra dekara Apake samIpa dIkSA lenA cAhatA huuN| bhagavAna ne kahA-he devAnupriya ! jaisI tumhArI icchA ho / usake bAda vaha maGkAI gAthApati apane ghara gaye aura apane putra ko gaGgadatta ke samAna hI kuTumbabhAra sauMpa kara hajAra manuSyoM se uThAI jAne te kAla te samaye dharmanA Adikara zramaNa bhagavAna mahAvIra guNazilaka udyAnamAM padhAryA. pariSad bhagavAnanA darzananimitte pitapatAne gherathI nIkaLI. pachI bhagavAnanA padhAryAnuM vRttAMta sAMbhaLI maMkAI gAthApati paNa bhagavatIsUtramAM kahela gaMgadattanI peThe bhagavAnanAM darzana mATe pitAne gherathI nIkaLI bhagavAna pAse pahoMcIne vandanA karI, evaM bhagavAna dvArA upadezAyelI dharmakathA sAMbhaLI temanA hRdayamAM gaMgadattanI peThe vairAgya utpanna thaye ane temaNe hAtha joDIne bhagavAnane arja karI ke-he bhadanta! ApanAthI upadezAyelI dharmakathA sAMbhaLavAthI mArA hRdayamAM vairAgya utpanna thaye che. tethI huM mArA moTA putrane kuTuMbano bhAra seMpIne ApanI pAse dIkSA levA IcchuM chuM. bhagavAne kahyuM- he devAnupriya! jevI tamArI IcchA. tyAra pachI te makAI gAthApati pitAne ghera gayA. gaMgadattanI peThe temaNe potAnA putrane kuTuMbane bhAra zeMpI daI hajAra manuSyae upADelI pAlakhImAM besI pravajyA levA mATe nIkaLyA ane yAvat anagAra zrI antakRta dazAMga sUtra Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, maGkAIkiGkamacaritam . 169 yAvadanagAro jAtaH kIdRzo'nagAro jAtaH ? ityAha- 'iriyAsamie jAva guttabhayArI' IryAsamito yAvad guptabrahmacArI | 'taNaM se maMkAI aNagAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa tahArUvANaM therANaM aMtie ' tataH khalu sa maGkAIranagAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya tathArUpANAM sthavirANAmantike ' sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai' sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte, 'sesaM' zeSam = avaziSTamevaM vijJeyam, 'jahA khaMdagassa ' yathA skandakasya, guNarayaNaM tavokammaM ' guNaratnaM tapaHkarma = ayaM skandakavattapaH karma kRtavAn ; 'solasa vAsAIM pariyAo' SoDaza varSANi paryAya: = dIkSA paryAya: ; 'taheva vipule siddhe' tathava vipule siddhaH = skandakava deva vipulagirau siddhaH / iti prathamamadhyayanam // 1 // 'doccassa ukkhebao' dvitIyasya utkSepakaH = dvitIyasyAdhyayanasya prArambhavAkyaM prathamAdhyayanavadeva jJAtavyam / 'kiMkame vi evaM ceva' kiMkamo'pi vAlI zibikA para caDhakara pravrajyA lene ke liye nikale aura yAvat anagAra hogaye / usake bAda vaha maGkAI anagAra zramaNa bhagavAna mahAvIra ke tathArUpa sthaviroM ke samIpa sAmayika Adi gyAraha aGgoM kA adhyayana kiyA, aura skandaka ke samAna guNaratna tapa kA ArAdhana kiyA, evaM solaha varSa paryanta dIkSAparyAya kA pAlana karake anta meM skandaka ke samAna hI vipulaparvata para siddhapada ko prApta ho gaye / prathama adhyayana samApta / dvitIya adhyayana kA prArambha vAkya bhI prathama adhyayana ke samAna jAnanA cAhiye / isa adhyayana meM kiGkama gAthApati kA thai gayA. tyAra pachI te makAi anagAre zramaNa bhagavAna mahAvIranA tathArUpa sthavirAnI pAse sAmAyika Adi agIyAra aMgonuM adhyayana karyuM, ane skandakanI peThe guNaratna tapanuM ArAdhana karyuM, tathA seALa varSa paryaMnta dIkSA paryAyanuM pAlana karI aMtamAM skandakanI peThe ja vipula paryaMta para siddha padane prApta thayA. prathama adhyayana sapUrNa eja rIte dvitIya adhyayananAM prAraMbhavAkayane paNa prathama adhyayananI samAna jANI levuM joIe. A adhyayanamAM kiMkama gAthApatinuM varNana che. kiMkama gAthApati zrI antakRta dazAMga sUtra Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 antakRtadazAGgasUtre evameva, 'jAva vipule siddhe' yAvad vipule siddha: - kiMkamasya siddhiparyantaM sarva caritaM maGkAvadeva vijJeyam // sU0 2 // iti dvitIyamadhyayanam // 2 // // mUlam // taccassa ukkhevao ! evaM khala jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare, guNasilae ceie, seNie rAyA, caNA devI / tattha NaM rAyagihe Nayare ajjuNae NAmaM mAlAgAre parivaes aDDhe jAva aparibhrae / tassa NaM ajjuNayasa mAlAgAra baMdhumaI nAmaM bhAriyA hotthA, sUmAlapA - NipAyA / tassa NaM ajjuNayassa mAlAgArassa rAyagihassa nayarasa bahiyA ettha NaM mahaM ege pupphArAme hotthA kaNhe jAva nikuraMbabhUe dasadbhavannakusumakusumie pAsAIe 4 / tassa NaM pupphArAmasta adUrasAmaMte tattha NaM ajjuNayassa mAlAgArassa ajjayapajaya piipajjayAgae aNegakulapurisaparaMparAgae moggarapANissa jakkhassa jakkhAyayaNe hotthA, porANe dive sacce jahA puNabhadde / tattha NaM moggarapANissa paDimA evaM mahaM palasahassaNiphaNNaM ayomayaM moggaraM gahAya ciTThai // sU0 3 // // TIkA // 4 taccassa ' ityAdi / ' taccassa ukkhevao' tRtIyasya utkSepakaH pUrvavadeva jJeyaH / ' evaM khala jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare, guNasilae are, seNie rAyA, celaNA devI evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle varNana hai / kiGkama gAthApati maGkAI ke samAna hI pravrajita hue tathA usI prakAra vipula giri para siddha hue || sU0 2 || dvitIya adhyayana samApta // // atha tRtIya adhyayana // tRtIya adhyayana kA Arambha isa prakAra karate haiM-zrI jambU paNa ma'kAinI samAna ja pravrujita thayA, teja prakAre vipulagiri para siddha thayA ( sU0 2 ) dvitIya adhyayana samApta. zrI atha tRtIya adhyayana. tRtIya adhyayananA Arabha A prakAre karIe chIe, zrI jaMbUsvAmIe zrI antakRta dazAMga sUtra Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, 171 tasmin samaye, rAjagRhaM nagaram, tatra guNazilakaM caityam, zreNiko rAjA, cellanA devI / ' tattha NaM rAyagihe Nayare ajjuNae NAmaM mAlAgAre parivasai ' tatra khalu rAjagRhe nagare arjunako nAma mAlAkAraH parivasati 'aDDhe jAva aparibhUe' Aiyo yAvadaparibhUtaH / ' tassa NaM ajjuNayassa mAlAgArassa' tasya khalu arjunakasya mAlAkArasya 'baMdhumaI NAmaM bhAriyA hotthA' bandhumatI nAma bhAryA AsIt 'mAlapANipAyA' sukumAlapANipAdA- komalAGgItyarthaH ; 'tassa NaM ajjuNayassa mAlAgArassa rAyagihassa nayarassa bahiyA' tasya khalu arjunakasya mAlAkArasya rAjagRhAd nagarAd bahiH, 'ettha NaM mahaM ege puSphArAme hotthA' atra khalu mahAna ekaH puSpArAma AsIt, 'kaNhe jAva nikuraMbabhUe' kRSNo yAvannikurambabhUtaH yo hi ArAmaH kRSNaH kRSNAvabhAso yAvad svAmI ne zrI sudharmAsvAmI se pUchA- he bhadanta ! bhagavAna se nirUpita antakRta ke chaThe varga ke dvitIya adhyayana kA bhAva Apake dvArA jJAta huA, aba isake Age bhagavAna ke dvArA nirUpita tRtIya adhyayana kA bhAva jAnanA cAhatA hU~ / zrI sudharmA svAmIne kahAhe jambU ! usa kAla usa samaya meM rAjagRha nAmaka nagara thA / usa nagara meM guNazilaka nAmaka caitya thA / usa nagara ke rAjA zreNika the| unakI rAnI kA nAma celanA thA / usa rAjagRha nagara meM arjuna nAmakA mAlI rahatA thA / usa mAlI kI patnI kA nAma bandhumatI thA jo atyanta sukumAra thI / arjuna mAlI ke adhIna meM rAjagRha nagara ke bAhara eka vizAla puSpArAma (phUloM kA bagIcA) thA / vaha puSpArAma nIle pattoM se AcchAdita hone ke kAraNa sudharmAMsvAmIne pUchyuM - he bhadanta ! bhagavAne nirUpaNa karelA 'takRta sUtranA chaThThA vanA dvitIya adhyayananA bhAva ApanA dvArA jANyA, have tethI AgaLa bhagavAne nirUNa karelA tRtIya adhyayananA bhAva jANavA cAhuM chuM. zrI sudharmAMsvAmIe kahyuhai jabU! te kAla te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. te nagaramAM guruzilaka nAme caitya hatuM. te nagaranA rAjA zreNika hatA. temanI rANInuM nAma celanA hatuM. te rAjagRha nagaramAM arjuna nAme mAlI rahete hateA. te mAlInI patnInuM nAma madhumatI hatuM, je atyaMta sukumAra hatI. arjuna mATInI mAlikInA eka vizALa puSpArAma (phUlanA bagIcA) rAjagRha nagaranI bahAra hatA. je puSpArAma lIlAM pAMdaDAMthI AcchAdita hAvAne kAraNe AkAzamAM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 antakRtadazAGgasUtre nikurambabhUtaH mahAmeghasadRzazyAmakAntiyuktaH 'dasaddhavannakusumakusumie' dazArddhavarNakusumakusumitaH-dazArddhavarNAni-paJcavarNAni yAni kusumAni taiH kusumitaH= puSpitaH 'pAsAIe' prAsAdIya manaHprasAdajanakaH, tathA darzanIyaH abhirUpaH pratirUpazcAsIt / 'tassa NaM pupphArAmassa adUrasAmaMte' tasya khalu puSpArAmasya adUrasAmante-nAtidUre nAtinikaTe, 'tattha NaM ajjuNayassa mAlAgArassa' tatra khalu arjunakasya mAlAkArasya 'anjayapajjayapiipajjayAgae' AryakamAryakapitRparyayAgatam-AryakA pitAmahaH pAryakaH prapitAmahaH, Aryakazca prAryakazca pitA ca AryakamAryakapitaraH; teSAM paryayA paryAya:-kramastena Agatam 'aNegakulapurisaparaMparAgae' anekakulapuruSaparamparAgatam anekapUrvapuruSaparamparayA samAgataM 'moggarapANissa'mudgarapANeryakSasya 'jakkhAyayaNe ykssaaytnmaasiit| tatkIdRzamAsIt ? ityAha-'porANe' purANam-prAcInam , 'divce' divyam-manoharam , 'sacce' satyamiti / kimiva ? 'jahA puNNabhade' yathA pUrNabhadraM pUrNabhadrayakSAyatanamiva, 'tattha NaM muggarapANissa paDimA' tatra khalu mudgarapANeH pratimA pratikRtiH 'egaM mahaM' eka mahAntaM 'palasahassaNipphaNNaM ayomayaM muggaraM gahAya ciTThai' palasahasraniSpanamayomayaM mudgaraM gRhIkhA tiSThati // sU0 3 // AkAza meM caDhe hue bAdala kI ghanaghora ghaTA ke samAna zyAma kAnti se yukta dIkhatA thA, evaM pAca prakAra ke phUloM se suzobhita aura mana ko prasanna karane vAlA thA, tathA sabhI prakAra se manako AkRSTa karatA thaa| usa puSpArAma ke samIpa pitA-pitAmaha (dAdA)prapitAmaha Adi kulaparamparA se AyA huA mudrapANi yakSa kA yakSAyatana thaa| jo pUrNabhadra ke samAna purAnA divya evaM satya thaa| usameM mudrapANi yakSa kI pratimA pratiSThita thii| usa mudrapANi ke hAtha meM eka hajAra pala pariNAma (mApa) vAlA lohekA mudgara thA // sU0 3 // caDhelA vAdalAnI ghanaghora ghaTe je zyAmakAMti-yukta dekhAte hate. vaLI te pAMca prakAranA phUlethI suzobhita ane manane AnaMda Ape te have, tathA dareka rIte manane AkarSaNa karato hate. te pu.pArAmanI pAse pitA-pitAmaha-prapitAmaha Adi kulaparaMparAthI maLeluM mukarapANi yakSanuM yakSAyatana hatuM. je pUrNabhadranA samAna purANuM divya ane satya hatuM. temAM murapANi yakSanI pratimAnI pratiSThA karelI hatI, te murapANinA DAyamA se 12 58 paribhA (bhA5) pANu sAdAnu bhudara hetu . ( sU0 3) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, mudgarapANayakSAyatanavarNanaM, arjunasya dinakRtyavarNanaM ca. 173 // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre bAlappabhiI ceva moggarapANijakkhassa bhatte yAvi hotthA / kallA kalli pacchifusers dues, gevhittA rAyagihAo nayarAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva puSphArA me teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA pupphuccayaM karei, karitA aggAI varAiM pupphAI gahAi, gahittA jeNeva moggarapANissa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchattA moggarapANissa jakkhassa maharihaM pupphaccaNayaM karei, karitA jANupAyapaDie paNAmaM karei, karitA tao pacchA rAyamaggaMsi vittiM kappamANe viharai // sU0 4 // // TIkA // ' tae NaM' ityAdi / ' tae NaM se ajjuNae mAlAgAre ' tataH khalu so'rjunako mAlAkAro 'bAlappabhiI ceva' bAlaprabhRtyeva = bAlyAvasthAmArabhyaiva, 'moggara pANijakkhassa bhatte yAvi hotthA' mudgarapANayakSasya bhaktathApyabhavat, sa ca 'kallA kalli' kalyAka liya = pratidinaM 'pacchipiDagAI' pacchipiTakAn = vetravinirmitapiTakAn - 'chAbaDI' iti prasiddhAn, 'geNhai' gRhNAti, 'geNhittA ' gRhItvA 'rAyagihAo nayarAo paDinikkhamar3a' rAjagRha / nagarAt pratiniSkrAmyati, 'paDinikkhamittA jeNeva puSphArAme' pratiniSkramya yatraiva puSpArAmaH ' teNeva uvAgaccha tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya, 'pupphuccayaM ' puSpoccayaM = puSparAzi 'karei' karoti, 'karitA' kRtvA 'aggAI' ayyANi=agrabhavAni - vikasitAni ' varAI' varANi= zreSThAni, 'pupphAI' puSpANi - kusumAni, 9 vaha arjuna mAlI bAlyakAla se hI mudgarapANi yakSa kA bhakta thA aura pratidina beMta kI banI huI chAbaDI lekara rAjagRha nagara se bAhara nikala kara jahA~ vaha puSpArAma thA vahA~ jAtA thA aura vahAM phUloM ko bIna 2 kara ekaTThA karatA thA, bAda meM vaha mAlI te arjuna mAlI khAlyakALathI ja mudrapANi yakSanA bhakata hatA ane hamezAM netaranI banAvelI chAbaDI laine rAjagRha nagarathI nIkaLI jayAM te puSpArAma hatA tyAM jAte ane phUle vINI vINIne bhegAM karatA hatA. pachI te mAlI khilelAM zreSTha phUlene zrI antakRta dazAMga sUtra Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 antakRtadazAGgasUtre 'gahAi' gRhNAti, 'gahittA' gRhItvA 'jeNeva moggarapANissa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA moggarapANissa jakkhassa' yatraiva mudrapANeryakSAyatanaM tatraiva upAgacchati, upAgatya mudgarapANeryakSasya, 'maharihaM pupphaccaNayaM karei' mahAhai puSpAcanakaM karoti, 'karittA' kRtvA 'jANupAyapaDie' jAnupAdapatitaH-bhUmau ubhe jAnunI pAdau ca pAtayitvA praNataH san 'paNAmaM kareI' praNAmaM karoti / 'tao pacchA rAyamagaMsi vitti kappamANe viharaI tataH pazcAda rAjamArga vRtti jIvikAM kalpayan jIvikAthai puSpavikrayaM kurvANo viharati // sU0 4 // // mUlam // tattha NaM rAyagihe Nayare laliyA nAmaM goTTI parivasai, aDDhA jAva aparibhUyA jaMkayasukayA yAvi hotthaa| tae NaM rAyagihe nagare aNNayA kayAiM pamoe ghuDhe yAvi hotthA / tae NaM se ajjuNae mAlAgAre kalaM pabhUyataraehiM pupphehiM kajamiti kaTTu paccUsakAlasamayaMsi baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pacchipiDayAI geNhai, geNhittA sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA rAyagihaM nayaraM majhamajjheNaM Niggacchai, NiggacchittA jeNeva pupphArAme teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pupphuccayaM karei // sU0 5 // ||ttiikaa // __ 'tattha NaM' ityAdi / 'tattha NaM rAyagihe Nayare laliyA nAma' tatra khalu rAjagRhe nagare lalitA nAma 'goTThI' goSThI samAnavayaskamitramaNDalI phUle hue zreSTha phUloM ko lekara jahA~ mudgarapANi yakSa kA yakSAyatana thA vahA~ Akara usa mudgarapANi yakSa kI acchI taraha se arcanA karatA thA aura pRthvI para donoM jAnu tathA paira ko namAkara praNAma karatA thaa| usake bAda rAjamArga ke kinAre baiThakara AjIvikA ke liye phUla becatA thA, aura sukhapUrvaka apanA jIvana bitAtA thA // sU0 4 // laIne jyAM muddagarapANi yakSanuM yakSAyatana hatuM tyAM jatA ane muddagarapANi yakSanI sArI rIte arcanA karate. pachI pRthvI para jAnu tathA paga beune nIcA namAvI praNAma karatuM hatuM. tyAra pachI rAjamArgane kinAre ( bAjue) besIne AjIvikA mATe phUla vecate hate tathA sukhapUrvaka pitAnuM jIvana pasAra karatA hatA (sU4) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunasya bhAryayA saha puSpoccayArtha gamanam . 175 6 'parivasai' parivasati, 'aDDA' AdyA= samRddhA jAva aparibhUyA' yAvat aparibhUtA=anya kRta parAbhavarahitA, 'jaMkayasukayA' yatkRtasukRtA yatkRtaM tadeva sukRtaM zreSThaM yasyAH sA yatkRtasukRtA, rAjAjJAvazAtsvavicArAnukUlAcaraNaparAyaNetyarthaH, 'yAvi' cApi 'hotthA' AsIt / 'tae NaM rAyagihe jayare aNNayA kayAI ' tataH khalu rAjagRhe nagare anyadA kadAcit 'pamoe ghuDe yAvi hotthA' pramodo ghuzcApi abhavat - utsavasyodghoSaNA jAtetyarthaH; 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu so'rjunako mAlAkAraH 'kalaM prabhUyataraehiM pupphehiM kajjamiti kaTTu kalye prabhUtarakaiH puSpaiH kAryamiti kRtvA = utsavArthaM mAtaradhikapuSpasyAvazyakatA bhaviSyatIti manasi kRtvA, 'paccUsakAlasamayaMsi pratyUSakAlasamaye = prAtaHkAle 'baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM bandhumatyA bhAryayA sArddhaM 'pacchipiDayAI ' pacchipiTakAn = vetra vinirmita pAtravizeSAn 'gevhai' gRhNAti, 'geNhittA' gRhIlA 'sayAo gihAo paDinikkhamai' svakAd gRhAt pratiniSkrAmyati, 'paDinikkhamittA rAyagihaM nayaraM' pratiniSkramya rAjagRhaM nagaraM 'majjhaMmajjheNaM Niggaccha' madhyamadhyena nirgacchati, 'NiggacchittA, jeNeva puSphArAme teNeva uvAgacchai' nirgatya, yatraiva puSpArAmaH tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' 1 , usa rAjagRha nagarI meM lalitA nAmakI eka goSThI (mitramaNDalI) rahatI thI jo atyanta samRddha evaM anyakRta parAbhavoM se rahita thI / rAjA ke anugraha prApta hone ke kAraNa apane manamAne kAma karane meM vaha mitramaNDalI svacchanda thI / eka dina rAjagRha nagara meM eka utsava kI ghoSaNA huI / jisase usa mAlI ne vicAra kiyA ki kala utsava meM adhika phUloM kI AvazyakatA hogI / isaliye vaha sabere hI uThA aura apanI patnI bandhumatI ke sAtha beMtakI banI huI chAbaDI lekara ghara se nikalA aura rAjagRha nagara ke madhyamArga se hotA huA jahA~ usakA bagIcA thA vahA~ gayA aura apanI patnI bandhumatI ke sAtha phUloM ko te rAjagRha nagarImAM lalitA nAmanI eka geAchI (mitrama MDaLI) rahetI hatI. je ghaNIja samRddha ane bIjAthI parAbhavarahita hatI. tathA rAjAnA anugraha prApta havAthI peAtAnAM mananAM dhArelAM kAma karavAmAM te mitramaMDaLI svaccha Mda hatI. eka divasa rAjagRha nagaramAM eka utsavanI gheASaNA thaI. tethI te mAlIe vicAra karyAM ke kAle utsavamAM adhika phUlAnI jarUra paDaze mATe te vahelA uDaye, ane zrI antakRta dazAMga sUtra Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 176 antakRtadazAGgasUtre upAgatya 'baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pupphuccaya' bandhumatyA bhAryayA sArddha puSpoccayam ekatrasthale puSpapujnaM 'karei' karoti // sU0 5 // ___tae NaM tIse laliyAe goTTIe cha gohillA purisA jeNeva moggarapANissa jakkhassa jakkhAyayaNe teNeva uvAgayA abhiramamANA ciTuMti / tae NaM se ajjuNae mAlAgAre baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pupphuccayaM karei, karittA aggAI varAI pupphAiM gahAya jeNeva moggarapANissa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai / tae NaM te cha goTillA purisA ajjuNayaM mAlAgAraM baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM ejamANaM pAsai, pAsittA annamannaM evaM vayAsI-esa NaM devANuppiyA ! ajjuNae mAlAgAre baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM ihaM havamAgacchai, taM seyaM khalu devANuppiyA! amhaM ajjuNayaM mAlAgAraM avaoDayabaMdhaNayaM karettA baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM viulAI bhogabhogAiM bhuMjamANANaM viharittae ti kaTTa eyamaDhe annamannassa paDisuNeti, paDisuNittA kavADaMtaresu nilakaMti, nicalA nipphaMdA tusiNIyA pacchaNNA ciTThati // sU0 6 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse laliyAe goTThIe cha gohillA purisA jeNeva moggarapANissa jakkhassa' tataH khalu tasyA lalitAyA goSThyAH SaD gauSThikAH puruSA yatraiva mudgarapANeryakSasya 'jakkhAyayaNe' yakSAyatanaM 'teNeva' tatraiva-yakSAyatane 'uvAgayA' upAgatAH = samAgatAH 'abhiramamANA ciTaMti' abhiramaNamANAH krIDantastiSThanti / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu cunakara ekatrita karane lagA // sU0.6 / / usa samaya pUrvokta lalitA goSThI ke cha goSThika puruSa mudgarapANi ke yakSAyatana meM ghUma rahe the, arjuna mAlI bhI bandhumatI ke pitAnI patnI badhumatInI sAthe le vINIne ekaThAM karavA lAge (sU) 5) te samaye pUrvokata lalitA gejhInA cha mANase mugarapANinA yakSAyatanamAM pharatA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, gauSThikapuruSANAM bandhumatI prati durbhAvaH 177 so'rjunako mAlAkAro 'baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM pupphuccayaM karei' bandhumatyA bhAryayA sArdhaM puSpoccayaM karoti, 'karittA aggAiM varAI pupphAI gahAya jeNeva moggarapANissa jakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai ' kRtvA agryANi varANi puSpANi gRhItvA yatraiva mudgarapANeryakSasya yakSAyatanaM tatraiva upAgacchati / 'tae NaM te cha gohillA purisA ajjuNayaM mAlAgAraM baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM' tataH khalu te SaD gauSThikAH puruSA arjunakaM mAlAkAraM vandhumatyA bhAryayA sArddham 'ejjamANaM' ejamAnam AgacchantaM 'pAsai' pazyati, 'pAsittA annamannaM evaM vayAsI' dRSTvA anyo'nyam evamavadat-'esa NaM devANuppiyA !' epa khalu he devAnupriyAH ! ' ajjuNae mAlAgAre' arjunako mAlAkAro 'baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM ' bandhumatyA bhAryayA sArddham , 'ihaM' iha 'havvamAgacchai' zIghramAgacchati, 'taM seyaM khalu devANuppiyA ! ahaM ajjuNayaM mAlAgAraM' tacchreyaH khalu he devAnupriyAH ! asmAkam arjunakaM mAlAkAram 'avaoDayabaMdhaNayaM' avakoTakabandhanakaMgale rajju kRtvA bAhU pRSThadeze AnIya yadbandhanaM tadavakoTakam ucyate, tAdRzaM bandhanaM yasya sa tathA taM 'karettA' kRtvA, arjunakaM mAlAkAramavakoTakabandhanena baddhvA ityarthaH; 'baMdhumaIe bhAriyAe saddhi' bandhumatyA bhAryayA sAI 'viulAI bhogabhogAI bhuMjamANANaM viharittae' vipulAn bhogabhogAn bhuJjAnAnAM vihartum arjunakaM mAlAkAramavakoTakabandhanenoddhya tadbhAryayA saha sAtha puSpasaMgraha karake uttama 2 phUloM ko lekara mudgarapANi yakSa kI pUjA ke liye yakSAyatana kI ora jA rahA thaa| bandhumato bhAryA ke sAtha Ate hue arjunamAlI ko dekhakara una chahoM gauSTika puruSoM ne paraspara vicAra kiyA-he mitroM ! yaha arjuna mAlI apanI patnI bandhumatI ke sAtha yahA ArahA hai, isaliye hama logoM ko ucita hai ki isa mAlI ko audhI-muzkiyoM se balapUrvaka bAMdhakara isakI bhAryA bandhumatI ke sAtha vipula bhogoM ko bhogeM / isa prakAra hatA. arjuna mAlI paNa badhumatInI sAthe ekaThAM karelA puSpamAMthI sArAmAM sArAM pupe laIne mugarapANi yakSanI pUjA mATe yakSAyatana tarapha jato hato. badhumatI bhAya sAthe AvatA arjunamAlIne joIne te chae gauSTika puruSane paraspara vicAra karyo ke he mitra! A arjuna mAlI pitAnI patnI badhumatInI sAthe ahIM Ave che. tethI ApaNA mATe Ucita che ke A mAlIne avaLA hAthe bAMdhI balapUrvaka tenI bhAryA badhumatInI sAthe vipulabhego bhegavIe. A prakAre paraspara vicAra karI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 antakRtadazAGgasUtre vipulAn bhogabhogAn bhujAnairasmAbhirvihartavyam-'tti kaTu' iti kRtvA 'eyamadvaM annamannassa' etamartham anyo'nyasya 'paDisuNeti' pratizRNvanti-svIkurvanti, 'paDisuNittA' pratizrutya 'kavADaMtaresu' kapATAntareSu yakSAyatanakapATapRSThabhAga ityarthaH; 'nilukkaMti' nilIyante-tirohitA bhavanti; 'niccalA' nishclaa| zarIravyApArarahitAH, 'niSphaMdA, niSpandA: spandanarahitAH avaruddhazvAsocchvAsAH; 'tusiNIyA' tUSNIkAmonAH 'pacchaNNA' macchannAH kapATAntahitAH 'ciTThati' tiSThanti // sU0 6 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre baMdhumaIe bhAriyAe saddhiM jeNeva moggarapANijakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA, Aloe paNAmaM karei, karittA maharihaM pupphaccaNiyaM karei, karitA jANupAyavaDie paNAmaM karei / tae NaM te cha gohillA purisA davadavassa kavADaMtarehito NiggacchaMti, NiggacchittA, ajjuNayaM mAlAgAraM geNhaMti, geNhittA, avaoDagabaMdhaNaM kareMti, karittA baMdhumaIe mAlAgArIe saddhiM viulAI bhogabhogAiM bhuMjamANA vihrNti| tae NaM tassa ajjuNayassa mAlAgArassa ayamajjhathie 5 samuppaNNe, evaM khalu ahaM bAlappabhiI ceva moggarapANissa bhagavao kallAkaliM jAva vitti kappemANe viharAmi, taM jai NaM moggarapANijakkhe iha saMnihie hote se NaM kiM mamaM evArUvaM AvattiM pAvejamANaM pAsaMte? taM natthi NaM moggarapANijakkhe iha saMnihie, subatte taM esa kaTTe // sU0 7 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre baMdhumaIe paraspara vicAra karake ve kibADoM ke pIche chipa jAte haiM aura nizcala evaM sAMsa rokakara cupacApa baiTha jAte haiM // sU0 6 // teo kamADa pachavADe chupAI jAya che ane nizcala thaI zvAsa rokIne cupacApa besI jaya che. (sU06) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, gauSThikakRtabandhumatIzIladhvaMsaH, arjunasya sa yakSasattAyAmavizvAsaH 179 bhAriyAe saddhiM' tataH khalu so'rjunako mAlAkAro bandhumatyA bhAryayA sAI 'jeNeva moggarapANijakkhAyayaNe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA Aloe' yatraiva mugarapANiyakSAyatanaM tatraiva upAgacchati, upAgatya Alokayan=mudgarapANiM yakSaM pazyan 'paNAmaM karei' praNAma karoti, 'karittA maharihaM pupphacaNiyaM karei' kRtvA mahAhI puSpArca nikAM karoti, 'karitA jANupAyavaDie paNAma karei' kRtvA jAnupAdapatitaH praNAmaM karoti / 'tae NaM te cha gohillA purisA' tataH khalu te SaD gauSThikAH puruSAH 'davadavasa' drutadrutena = atitvarayA gatyA 'kavADaMtarehitA' kapATAntarAt=kapATapRSThapadezAd 'NiggacchaMti' nirgacchanti nissaranti, 'NiggacchittA' nirgatya 'ajjuNayaM mAlAgAraM gehaMti' arjunakaM mAlAkAraM gRhNanti, 'geNhittA avaoDayabaMdhaNaM kareMti' gRhItvA avakoTakabandhanaM kurvanti, 'karittA baMdhumaIe mAlAgArIe' kRtvA bandhumatyA mAlAkAryA arjunamAlAkArastriyA 'saddhi' sADhe 'viulAI bhogabhogAiM bhuMjamANA viharaMti' vipulAn bhogabhogAn bhuJjAnA viharanti / 'tae NaM tassa ajjuNayassa' tataH khalu tasya arjunakasya 'mAlAgArassa' mAlAkArasya' 'ayamajjha usake bAda vaha arjunamAlI bandhumatI bhAryA ke sAtha jahA~ mudgarapANiyakSa kA yakSAyatana thA vahA~ AyA, Akara bhaktibhAva se praphulla locanoM (netroM) ke dvArA mudgarapANi yakSa kI tarapha dekhatA huA praNAma karane lagA aura praNAma karake ucita puSpArcanA karane ke bAda ghuTane aura pairoM ke bala nIce jhuka kara praNAma karane lgaa| usI samaya una chahoM gauSThika puruSoMne jaldI 2 kibADoM ke pIche se nikala kara arjunamAlIko pakaDa liyA aura auMdhI muzkI bAdhakara use eka tarapha guDakA diyaa| anantara usake sAmane usakI patnI bandhumatI ke sAtha vividha bhogoM ko bhogate hue ve vicarane tyAra pachI te arjuna malI badhumatI bhAryAnI sAthe jyAM mudagarapANi yakSanuM yakSAyatana hatuM tyAM AvIne bhakitabhAve praphula netravaDe mulgarapANi yakSanI tarapha jete thake praNAma karavA lAgyuM, ane praNAma karIne ucita puSpArcanA karI lIdhA pachI zuMTaNa ane paganA bala upara nIce namI praNAma karavA lAgyuM. te samaye te chae gauSTika puruSe jaladI jaladI kamADanI pAchaLathI nIkaLIne arjuna mAlIne pakaDI lIdhe ane avaLA hAthe bAMdhIne tene eka bAjue gabaDAvI dIdhA pachI tenI sAme tenI patnI badhumatInI sAthe vividha bhAge bhegavatA vicaravA lAgyA A joIne arjuna mAlInA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 antakRtadazAGgasUtre thie 5 ' ayamAdhyAtmikaH 5 - prArthitazcintitaH kalpito manogataH saMkalpaH 'samuppaNNe' samutpannaH, ' evaM khalu ahaM bAlappabhiraM caiva moggarapANissa bhagavao' evaM khalu ahaM bAlamabhRtyeva mudgarapANerbhagavataH = iSTarUpasya, 'kallA kalliM jAva virtti' kalyAkalyi yAvad vRtti ' kappemANe' kalpayan = pratidinaM tatsevAM vidhAya jIvikArtha rAjamArge puSpavikrayaM kurvANo viharAmi / 'taM jar3a NaM mogarapANijakkhe iha ' tad yadi khalu mudgarapANayakSa iha 'saMnihie hoMte ' saMnihito bhavet, ' se NaM kiM mamaM eyArUvaM AvattiM pAvejjamANaM' sa khalu kiM mAm etadUpAmApatti prApnuvantaM 'pAsaMte' pazyet 'taM natthi NaM moggarapANijakkhe' tannAsti khalu mudgarapANayakSa: ' iha saMnihie' iha saMnihitaH = samIpasthaH, 'suvvattaM taM esa kaTThe' suvyaktaM tadeSaH = tasmAdeSa yakSaH kASThameva na tu yakSaH / / sU0 7 // , // mUlam // tae NaM se moggarapANijakkhe ajuNayassa mAlAgArassa ayameyArUvaM ajjhatthiyaM jAva viyANettA ajjuNayassa mAlAgArassa sarIrayaM aNuSpavisai, aNuppavisittA taDataDassa lage / yaha dekha kara arjunamAlI ke hRdaya meM isa prakArakA vicAra utpanna huA ki maiM bAlyakAla se hI pratyeka dina apane iSTa mudgarapANi yakSakI pUjA karatA A rahA hU~ / inakI pUjA kara lene ke bAda hI AjIvikA ke liye sar3aka ke kinAre phUla becane ke liye jAtA hUM aura phUla becakara nirvAha karatA hU~ / Aja mujhe aisA sandeha hotA hai ki yadi mudgarapANi yakSa yahA~ hote to kyA ve isa prakAra kI Apatti meM paDe hue mujhako dekha sakate the ? isaliye yahI nizcaya hotA hai ki yahA~ mudgarapANi yakSa saMnihita nahIM haiM, apitu yaha kASThamAtra hai || sU0 7 // hRdayamAM evo vicAra utpanna thayeA ke huM bAlyakALathIja hamezAM mhArA iSTa sugarapANi yakSanI pUjA karato rahuM chuM. tenI pUjA karI lIdhA pachI ja AjIvikA mATe saDakanI bAjue phUla vecavA mATe jAuM chu ane phUla vecIne nirvAha karU chuM Aja mane eve sadeha thAya che ke je mudgarapANi yakSa ahIM hAta te zuM A prakAranI ApattimAM paDelA mane te joi zakata ? mATe e nizcaya thAya che ke ahIM mudgarapANi yakSa hAra nathI, paraMtu yAta 34 che. ( sU0 7 ) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunAviSTayakSeNa sabandhumatIka gauSThikanAzaH 181 baMdhAI chiMdaha, taM palasahassaNipphaNNaM aomayaM moggaraM hoes, geoihattA te itthisattame purise ghAei / tae NaM se ajjuNae mAlAgAre moggarapANiNA jakkheNaM aNNAiTThe samANe rAyagihassa nayarassa pariperaMte NaM kalAkaliM cha itthisattame purise ghAemANe viharai // sU0 8 // // TIkA // ' tara NaM' ityAdi / ' tara NaM se moggarapANijakkhe' tataH khalu sa mudgarapANiyakSaH, 'ajjuNayassa mAlAgArassa' arjunakasya mAlAkArasya, 'ameyArUvaM ajjhatthiyaM jAva viyANettA' imametadUpamAdhyAtmikaM yAvad vijJAya = atra mudgarapANiryakSo nAsti, idaM tu kASThamevetyAdirUpaM pUrvoktaM manasi gataM vicAraM jJAtvA, 'ajjuNayasya mAlAgArassa sarIrayaM' arjunakasya mAlAkArasya zarIrakam ' aNuSpavisai' anupravizati = zarIre pravezaM karotItyarthaH; 'aNuSpavisittA' anupravizya ' taDataDassa ' ' taDataDa ' iti zabdena 'baMdhAI ' bandhAn 'chiMda' chinatti, anantaraM mudgarapANayakSAviSTaH so'arjunako mAlAkAraH ' taM palasahassaNiphaNaM' taM palasahasraniSpannaM - palAnAM sahasraM palasahasraM, palaM ca - AdhunikarUpyapaJcakaparimitaM bhavati, poDazabhiH palairekaH zeTako bhavati, evaM palasahasraM sArddhadviSaSTizeTakaparimitaM bhavati, tena palasahasreNa niSpannaM nirmitam 'aomayaM' ayomayaM = lohamayaM 'moggaraM gevhara' mudgaraM gRhNAti 'gevhittA te itthisattame purise ghAei' gRhItvA tAn strIsaptamAn puruSAn ghAtayati= 4 usa samaya vaha mudgarapANi yakSa arjunamAlI ke manameM apane astitva ke viSaya meM Aye hue sandeha ko jAnakara usake zarIra meM praviSTa huA aura taDataDa karake usake bandhanoM ko toDa diyA / anantara mudgarapANi yakSa se AviSTa vaha arjunamAlI eka hajAra palakA lohamaya mudgara lekara bandhumatI - sahita una chahoM gauSTika puruSoM teja samaye te mudgarapANi yakSe arjuna mAlInA manamAM peAtAnA astitva viSe sadeha thayA che ema jANIne tenA zarIramAM praveza karyAM ane taDa-taDa karIne tenAM adhanAne toDI nAkhyAM. pachI muddagarapANi yakSathI AviSTa te arjuna mAsIe eka hajAra palanA leADhAnA mudgara laine bandhumatI sAthe te chae gauSTika puruSAne mArI nAkhyA. A zrI antakRta dazAMga sUtra Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 antakRtadazAGgasUtre strI saptasaMkhyAyAH pUraNI yeSAM tAn strIsaptamAn puruSAn , arthAt SaD gauSThikapuruSAn ekAM bandhumatI striyaM ce 'ghAei' ghAtayati / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu so'arjunako mAlAkAro 'moggarapANiNA jakkheNaM' mudgarapANinA yakSeNa 'aNNAiTTe samANe' anvAviSTaH adhiSThitaH san , 'rAyagihassa Nayarassa' rAjagRhasya nagarasya 'pariperaMte NaM' pariparyante khalu= prAntabhAge vahirbhAge ityarthaH; 'kallAkalliM' kalyAkalyi pratidinaM 'cha itthisattame purise' SaT strIsaptamAn puruSAn paT puruSAn ekAM striyaM ca 'ghAemANe viharai' ghAtayan viharati // sU0 8 // // mUlam // tae NaM rAyagihe Nayare siMghADaga jAva mahApahesu bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai 4-evaM khalu devANuppiyA! ajjuNae mAlAgAre moggarapANiNA aNNAiTre samANe rAyagihe cha itthisattame purise ghAemANe vihri| tae NaM se seNie rAyA imIse kahAe laddhahe samANe koDuMbiyapurise sadAvei,sadAvittA evaM vayAsIevaM khalu devANuppiyA! ajjuNae mAlAgAre jAvadhAemANe vihri| taM mA NaM tubbhe kei taNassa vA kaTussa vA pANiyassa vA pupphaphalANaM vA aTAe sai nigacchau, mA NaM tassa sarIrassa vAvattI bhavissai-tti kaTTha docaM pi tacaM pi ghosaNaM ghoseha, ghosittA khippAmeva mameyaM paJcappiNaha / tae NaM te koDaMbiyapurisA jAva paJcappiNaMti // sU0 9 // ko maarddaalaa| isa prakAra ina sAtoM ko mArakara mudgarapANi yakSa se AviSTa vaha arjunamAlI rAjagRha nagara kI bAharI sImA meM pratidina cha puruSa aura eka strI, isa prakAra sAta manuSyoM ko mAratA huA vicarane lagA // sU0 8 // prakAre e sAteyane mArIne mRdugarapANi yakSathI AviSTa te anamAlI rAjagRha nagaranI bahAranI hadamAM haMmezAM cha puruSa ane eka strI, ema kula sAta manuSyane bhArata viya21dAyA. (sU0 8) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, zreNikakRtaH prajAnAM vahirgamananiSedhaH // TIkA // ' tae NaM' ityAdi / ' tae NaM rAyagihe Nayare siMghADaga jAva mahApahe ' tataH khalu rAjagRhe nagare zRGgATaka yAvad mahApatheSu = catuSpathAdiSu sarvatra sthaleSu - iti bhAvaH ; ' bahujaNA aNNamaNNassa ' bahujanaH anyo'nyasya 'evamAikkhai4' evamAkhyAti 4 - ' evaM khalu devANuppiyA! ajjuNae mAlAgAre ' evaM khalu he devAnupriyAH ! arjunako mAlAkAraH 'moggarapANiNA' mudgarapANinA 'aNNAiDe' anvAviSTaH = adhiSThitaH 'samANe' san ' rAyagihe bahiyA' rAjagRhAnagarAd bahiH ' cha itthisattame purise ghAemANe viharai' SaT strIsaptamAn puruSAn ghAtayan viharati / 'tae NaM se seNie rAyA imIse kahAe laTThe samANe koTuMbiyapurise sahAve, sadAvittA evaM vayAsI' tataH khalu sa zreNiko rAjA asyAH kathAyA labdhArthaH san kauTumbikapuruSAn zabdayati, zabdayitvA evamavadat - ' evaM khalu devANuppiyA ! ajjuNae mAlAgAre jAva ghAemANe farts' evaM khalu he devAnupriyAH ! arjunako mAlAkAraH yAvad ghAtayan viharati, 'taM ' tasmAd ' mA NaM' mA khalu 'tubbhe' yUyaM 183 usa samaya rAjagRha nagara ke rAjamArga Adi sabhI sthaloM meM bahuta se vyakti eka dUsaroM se isa prakAra kahane lage - he devAnupriya ! arjunamAlI mudgarapANi yakSa se AviSTa ho rAjagRha nagara ke AsapAsa meM eka strI cha puruSa, isa prakAra sAta vyaktiyoM ko pratidina mAratA huA vicara rahA hai / isa samAcAra ko rAjA zreNikane sunakara kauTumbika puruSoM ko bulavAyA aura isa prakAra kahAhe devAnupriya ! arjunamAlI rAjagRha nagara ke bAhara sImAnta pradeza meM pratidina cha puruSa eka strI, isa prakAra sAta vyaktiyoM ko mAratA huA vicara rahA hai / isaliye tuma loga merI AjJA ko sAre nagara te samaye rAjagRha nagaranA rAjamArga Adi badhe sthaLe ghaNA loko eka bIjAne A prakAre kahevA lAgyA-he devAnupriya ! arjunamAlI mugarapANi yakSathI AviSTa thaine rAjagRha nagaranI AsapAsamAM eka strI ane cha puruSa ema sAta vyakitaone hamezAM mArato vicarI rahyo che. A samAcArane rAjA zreNike sAMbhaLI kauTubika puruSone bAlAvyA, ane A prakAre kahyuM-he devAnupriya ! arjunamAlI rAjagRha nagaranI bahAra sImAMta pradezamAM hamezAM cha puruSa ane eka strI ema sAta vyakitane mArato vicarI rahyo che, mATe tame leke mArI AjJAne AkhA nagaramAM AvI rIte zrI antakRta dazAMga sUtra Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 antakRtadazAGgasUtre 'ke vi' ke'pi 'taNassa vA' tRNasya vA 'kaTThassa vA' kASThasya vA 'pANiyassa vA' pAnIyasya vA 'pupphaphalANaM vA' puSpaphalAnAM vA 'aTThAe' arthAya 'sai' sakRt-ekavAramapi 'Niggacchau' nirgacchantu, rAjagRhanagarAdahiH kenApi na gantavyamityarthaH; ataH 'mA NaM' mA khalu-na khalu 'tassa sarIrassa vAvattI bhavissai tti kaTu' tasya zarIrasya vyApattiH kaSTaM bhaviSyatIti kRtvA 'docaMpi' dvitIyamapi 'taccaMpi' tRtIyamapi vAraM 'ghosaNaM ghoseha' ghoSaNAM ghoSayata, 'ghosittA' ghoSayitvA 'khippAmeva mameyaM paJcappiNaha' kSiprameva mamaitAmAjJAM pratyarpayata ghoSaNAnantaraM zIghrameva mAM nivedayata / 'tae NaM te koDubiyapurisA jAva pacappiNaMti' tataH khalu te kauTumbikapuruSAH yAvatmatyarpayanti ghoSaNAM kRtvA rAjJe nivedayantItyarthaH // sU0 9 // // mUlam // tattha NaM rAyagihe Nayare sudaMsaNe NAmaM seTThI parivasai addddhe| tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae yAvi hotthA / meM isa prakAra ghoSita karo ki yadi jIvita rahane kI icchA tuma logoM ko ho to, tuma loga ghAsa ke liye, kATha ke liye, pAnI ke liye aura phUlaphala ke liye eka bAra bhI rAjagRha nagara se bAhara mata nikalo! yadi tuma loga bAhara nahIM nikaloge to tumhAre zarIra kI kisI bhI prakAra se hAni nahIM hogii| he devAnupriya ! isa prakAra kI isa ghoSaNA ko dubArA-tibArA ghoSita karo, aura bAda meM mujhe sUcita karo / isa prakAra rAjA kI AjJA pAkara ve kauTumbika puruSa rAjagRha nagara meM ghUma 2 kara rAjA kI AjJA kI ghoSaNA kI aura bAda meM isakI sUcanA rAjA ko dI // sU0 9 // jAhera gheSaNA karIne kaho ke je tamAre jIvavAnI icchA hoya to tame leke ghAsa mATe, lAkaDAM mATe, pANI mATe, ane phaLaphUlane mATe ekavAra paNa rAjagRha nagaranI bahAra nIkaLavuM nahi. je tame loko bahAra nahi nIkaLe to tamArA zarIranI jarAya hAni thaze nahiM, he devAnupriya ! A prakAranI e gheSaNuM bevAra-traNavAra jAhera karo ane pachI mane sUcita kare. A jAtanI rAjAnI AjJA maLavAthI te kauTuMbika puruSee rAjagRha nagaramAM pharatA pharatA rAjAnI AjJAnI gheSaNA karI ane pachI tenI sUcanA (khabara) 20ne mAthI. (108) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, bhagavato mahAvIrasya samavasaraNam 185 abhigayajIvAjIve jAva viharai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe jAva viharai / tae NaM rAyagihe Nayare siMghADaga jAva mahApahesu bahujaNo annamannassa evamAikkhar3a, jAva kimaMga puNa viulassa aTussa gahaNayAe ? tae NaM tassa sudaMsaNassa bahujaNassa aMtie eyamahaM soccA nisamma ayaM ajjhathie jAva samuppanne evaM khalu samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi NamaMsAmi, evaM saMpehei, saMpehittA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA karayalapariggahiyaM jAva evaM vayAsI evaM khalu ammatAo ! samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharas, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi namaMsAmi jAva pajjuvAsAmi // sU0 10 // ' tattha NaM' ityAdi / ' tattha NaM' tatra khalu, 'rAyagihe Nayare' rAjagRhe nagare 'sudaMsaNe NAmaM seTTI' sudarzano nAma zreSThI 'parivasara' parivasati 'aDDhe0 ' AdyaH0= samRddhisampannaH yAvada paribhUtaH = parAbhavarahitaH / ' tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsa yA hotthA' tataH khalu sa sudarzanaH zramaNopAsakaJcApyabhavat / 'abhigayajIvAjIve jAva viharaha' abhigatajIvAjIvo yAvada viharati = jIvAjI sakala vajJo bhUtvA viharati / ' teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe jAva vihara' zramaNo bhagavAn mahAvIraH samavasRto yAvad viharati / 'tara NaM' tataH = bhagavadAgamanAna usa rAjagRha nagara meM sudarzana nAmaka seTha rahate the, ve pUrNa RddhisaMpanna aura aparAbhUta the, ve zramaNopAsaka zrAvaka the tathA jIvAdi nau tattva aura pacIsa kriyA ke jJAtA the| usa kAla usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra dharmopadeza karate hue rAjagRha nagarI ke bAhara pdhaare| unake padhArane ke samAcAra jAnakara rAjagRha e rAjagRha nagaramAM sudana nAmanA zeTha rahetA hatA. te pUrNa RddhisaMpanna ane aparAbhUta hatA. te zramaNeApAsaka zrAvaka hatA tathA vAdi navatattva ane pacIza kriyAnA jJAtA hatA te kALe te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra dharmopadeza karatA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre ntaraM khalu 'rAyagihe Nayare siMghADaga jAva mahApahesu' rAjagRhe nagare zRGgATakayAvanmahApatheSu 'bahujaNo' bahujanaH = bahusaMkhyako janaH, 'annamannassa' anyo'nyasmai 'evamAikkhai' evamAkhyAti 'jAva kimaMga ! puNa viulassa aTThassa gahaNayAe ' yAvat kimaGga punarvipulasya arthasya grahaNena he devAnupriyAH ! yasya nAmagotrazravaNenApi mahAphalaM bhavati, kiM punarabhigamanAdinA tadupadiSTadharmasambandhivipulasyArthasya grahaNena veti|| 'tae NaM tassa sudaMsaNassa bahujaNassa aMtie eyamaDhe socA nisamma ayaM ajjhathie jAva samuppaNNe-evaM NaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai' tataH khalu tasya sudarzanasya bahujanasya antike etamathai zrutvA nizamya ayamAdhyAtmikA yAvat samutpannA-evaM khalu zramaNo bhagavAn mahAvIrA yAvad viharati, 'taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi namasAmi' tad gacchAmi khalu zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vande namasyAmi / 'evaM saMpehei' nagara ke rAjamArga Adi sthaloM meM bahuta se manuSya eka dUsare ko isa prakAra kaha rahe the-he devAnupriya ! bhagavAna mahAvIra prabhu isa nagara ke bAhara padhAre haiN| jinake nAma gotra zravaNa se bhI mahAphala hotA hai to phira unake darzana karane se tathA unase prarUpita dharma kA vipula artha grahaNa karane se jo phala hotA hai vaha to avarNanIya hI hai| isa prakAra bahuta se manuSyoM ke mukha se bhagavAna ke Ane kA vRttAnta sunakara sudarzana seTha ke hRdaya meM isa prakAra AdhyAtmika vicAra yAvat mana meM saMkalpa utpanna huA ki zramaNa bhagavAna mahAvIra isa rAjagRha nagara ke bAhara guNazilaka caitya meM padhAre haiM, isaliye mujhe ucita hai ki maiM bhagavAna ke darzana ke liye jaauuN| thakA rAjagRha nagarImAM padhAryA. temanA padhAravAnA samAcAra jANI rAjagRha nagaranA rAjamArga Adi sthaLamAM ghaNAM manuSya eka bIjAne A prakAre kahetAM hatAM, he devAnupriya! bhagavAna mahAvIra prabhu A nagaramAM padhAryA che. temanAM nAma-gotra sAMbhaLavAthI paNa mahAphaLa thAya che te pachI temanAM darzana karavAthI tathA temanAthI upadezAtA dharmanA vipuLa arthane grahaNa karavAthI je phaLa thAya che te te avarNanIyaja che. A prakAre ghaNA manuSyanA mukhathI bhagavAnanA AvavAnA vRttAMta sAMbhaLIne sudarzana zeThanA hRdayamAM e AdhyAtmika vicAra eTale manamAM saMkalpa utpanna thayo ke zramaNa bhagavAna mahAvIra A rAjagRha nagaranA guNazilaka cityamAM padhAryA che. mATe mane ucita che ke zrI antakRta dazAMga sUtra Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, bhagavadarzanArtha gantukAmasya sudarzanasya tanmAtApitrozca saMvAdaH, 187 evaM saMprekSate-vicArayati, ' saMpehitA jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA' saMprekSya yatraiva ambApitarau tatraiva upAgacchati, upAgatya 'karayalapariggahiyaM jAva evaM kyAsI' karatalaparigRhItaM yAvat evamavAdI' evaM khalu ammatAo ! samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai, taM gacchAmi NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmi namasAmi jAva pajjuvAsAmi' evaM khalu ambAtAtau = he mAtApitarau ! zramaNo bhagavAn mahAvIro yAvad viharati, tad gacchAmi khalu zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vande namasyAmi yAvat paryupAse / / mU0 10 // // mUlam // tae NaM taM sudaMsaNaM seTiM ammApiyaro evaM vayAsIevaM khalu puttA ! ajjuNe mAlAgAre jAva ghAemANe viharai, taM mA NaM tumaM puttA! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdae NiggacchAhi, mA NaM tava sarIrayassa vAvattI bhavissai / tumaNNaM iha gae ceva samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAhi NamaMsAhi / tae NaM sudaMsaNe seTTI ammApiyaraM evaM vayAsI-kiNNaM ahaM ammayAo! samaNaM bhagavaM mahAvIraM ihamAgayaM iha pattaM iha samo. saDhaM iha gae ceva vaMdissAmi NamaMsissAmi ? taM gacchAmi NaM ahaM ammayAo! tubbhehiM abbhaNunnAe samANe samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadAmi jAva pajjuvAsAmi // sU0 11 // isa prakAra vicAra kara apane mAtApitA ke samIpa Aye aura hAtha joDakara isa prakAra kahA-he mAtApitA ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu rAjagRha nagara ke guNazilaka udyAna meM samavasata hue haiM, isa liye maiM cAhatA hU~ ki zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa jAU~ aura unheM vandana namaskAra kara yAvat sevA karU~ / // mU0 10 // huM bhagavAnanAM darzana mATe jAuM. e prakAre vicAra karI te pitAnAM mAtApitA pAse AvyA ane hAtha joDIne Ama kahyuM - he mAtApitA ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu rAjagRha nagaranA guNazilaka udyAnamAM samavasRta thayA che. mATe huM cAhuM chuM ke zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse jAuM ane temane vaMdana namaskAra karI sevA karUM. (sU) 10) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 // TIkA // antakRtadazAGgasUtre 4 ar NaM ' ityAdi / ' tae NaM taM sudaMsaNaM seTThi ammApiyaro ambApitarau evamavadatAmviharai ' evaM khalu evaM vayAsI ' tataH khalu taM sudarzanaM zreSThinam ' evaM khalu puttA ! ajjuNe mAlAgAre jAva ghAemANe he putra ! arjuno mAlAkAro yAvad ghAtayan viharati, 'taM mA NaM tumaM putA ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdae NiggacchAhi ' tanmA khalu tvaM he putra ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandakeA nirgaccha he putra ! tasmAt zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandituM nagarAdvahirmA gaccha, ' mA NaM tava sarIrayassa vAvatI bhavissai ' mA khalu tava zarIrakasya vyApattirbhaviSyati / bahiragamanena tatra zarIrasya na kospi vyAghAto bhaviSyatItyarthaH / he putra ! 'tumaNNaM iha gae ceva samaNaM bhagavaM mahAvIraM vadAhi NamaMsAhi ' tvaM khalu iha gata eva zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandasva namasya / ' tae NaM sudaMsaNe seTThI ammApiyaraM evaM vayAsI ' tataH khalu sudarzanaH zreSThI ambApitarau evamavadat - ' kiSNaM ahaM ammayAo ! samaNaM bhagavaM mahAvIraM ' kiM khalu ahamambAtAtau ! zramaNaM bhagavantaM mahAvIram , ihamAgayaM ' ihAgatam ' iha pattaM ' ' iha prAptam ' iha samAsaDhaM ' iha samavasRtam sudarzana ke dvArA isa prakAra nivedana karane para mAtApitA ne unase kahA- he putra ! arjunamAlI nagara ke bAhara manuSyoM ko mAratA huA ghUma rahA hai, isa hetu he putra ! bhagavAna mahAvIra prabhu ko vandanA karane mata jAo / vahA~ jAne se na jAne tumhAre zarIra para koI Apatti ho ! isaliye tuma yahIM se bhagavAna mahAvIra prabhu ko vandana namaskAra karo, ve sarvajJa haiM, yahIMse kI huI tumhArI bhakti ko svIkAra kara leMge / mAtApitA ke aise vacana sunakara ve sudarzana seTha isa prakAra bole- he mAtApitA ! bhagavAna mahAvIra prabhu isa rAjagRha nagara ke bAhara jaba padhAre haiM, jaba yahAM virAjita haiM aura " sudarzana dvArA A prakAre nivedana sAMbhaLI mAtApitAe tene kahyuM - he putra ! arjunamAlI nagaranI bahAra manuSyane mAratA phare che, mATe he putra ! bhagavAna mahAvIra prabhune vaMdanA karavA na jAo. tyAM javAthI khabara nathI ke tamArA zarIrane krAI Apatti thAya ! mATe tame ahIMthIja bhagavAna mahAvIra prabhune vaMdana namaskAra karI. teo sajJa che ahIMthI karAyelI tamArI bhikatanA svIkAra karaze. mAtApitAnAM AvA vacana sAMbhaLI te sudarzana zeThe A prakAre kahyuM - he mAtApitA ! bhagavAna mahAvIra zrI antakRta dazAMga sUtra Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. TIkA, bhagavadazanArtha gantukAmasya sudarzanasya tanmAtApitrozca saMvAdaH 189 ' iha gae ceva' iha gata eva-gRhasthita eva 'vaMdissAmi NamaMsissAmi' vandiSye namasyiSyAmi / he mAtApitarau ! bhagavAn mahAvIra iha samAgato'sti, bhagavatsamIpamagatvA iha sthita eva bhagavantaM vandiSye namasyiSyAmi iti kiM yuktam ? na kadApItyarthaH, 'taM gacchAmi NaM ahaM ammayAo !' tad gacchAmi khalu aham he ambAtAtau ! 'tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe' yuSmAmirabhyanujJAtaH san samIpaM gatvaiva 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM ' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'vaMdAmi jAva pajjuvAsAmi' vande yAvatparyupAse // sU0 11 // // mUlam // tae NaM taM sudaMsaNaM seTiM ammApiyaro jAhe no saMcAyaMti, bahahiM AghavaNAhiM jAva parUvittae / tae NaM se ammApiyaro tAhe akAmayA ceva sudaMsaNaM seTiM evaM vayAsIahAsuhaM devANuppiyA ! / tae NaM se sudaMsaNe seTTI ammApiIhiM abbhaNuNNAe samANe pahAe saddhappAvesAiM jAva sarIre sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA pAyavihAracAreNa rAyagihaM nagaraM majhamajjheNaM Niggacchai, NiggacchittA moggarapANissa jakkhassa jakkhAyayaNassa adUrasAmaMteNa jeNeva guNasilae ceiai jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva pahArettha gmnnaae| tae NaM se moggarapANI jakkhe sudaMsaNaM samaNovAsayaM adUrasAmaMteNaM vIIvayamANaM 2 pAsai, pAsittA Asurutte taM palasahassaNipphannaM ayomayaM mogga ullAlemANe 2 samavamata haiM to bhI maiM unako yahIM se vandana-namaskAra karU~, unake pAsa na jAU~, yaha kaise ho sakatA hai ! maiM bhagavAna ke darzana ke liye jAnA cAhatA huuN| isaliye Apa mujhe AjJA deM ki maiM vahA jAkara bhagavAna ko vandana-namaskAra kara sevA karU~ // sU0 11 // prabhu A rAjagaha nagaramAM jyAre ahIM padhArela che, jyAre ahIM virAjela che ane samavasRta che te paNa huM temane ahIMthI vaMdana namaskAra karUM, temanI pAse nahIM jAuM A kema banI zake? huM bhagavAnanAM darzana mATe jAvAnI IcchA rAkhuM chuM, mATe Apa mane AjJA Apa ke huM tyAM jaIne bhagavAnane vaMdana namaskAra karI sevA karUM (sU0 11) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 antakRtadazAGgasUtre jeNeva sudaMsaNe samaNovAsae teNeva pahArettha gamaNAe // sU0 12 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM taM sudaMsaNaM seTTi' tataH khalu taM sudarzana zreSThinam 'ammApiyaro' ambApitarau 'jAhe no saMcAeMti' yadA no zaknuto 'bahUhiM AghaNavAhi' bahubhirAkhyApanAbhiH sAmAnyataH kathanaiH, 'jAva' yAvat-yAvatpadena 'paNNavaNAhiM parUvaNAhiM Aghavittae paNNavittae' iti saGgrahaH, 'paNNavaNAhiM' prajJApanAbhiH vizeSataH kathanaiH, 'parUvaNAhiM' prarUpaNAbhiH yuktiprayuktirUpAbhiH, 'Aghavittae' AkhyApayituM sAmAnyatayA bodhayituM, 'paNNavittae' prajJApayituM vizeSato bodhayituM, 'parUvittae' prarUpayituM yuktiprayuktibhiH pratibodhayitum / yadA'nekapakArAbhiryuktiprayuktibhistaM 'gRhasthita eva vandasva' iti svIkArayituM na zaknutaH smeti bhAvaH / 'tAhe' tadA putrasya paramotkRSTabhagavadarzanazraddhAM vijJAya 'akAmayA ceva' akAmenaiva= icchAM vinaiva 'sudaMsaNaM seTuiM' sudarzanaM zreSThinam 'evaM vayAsI' evamavadatAm-'ahAmuhaM devANuppiyA!' yathAsukhaM devAnupriya ! he devAnupiya ! yathA tava sukhaM bhavettathA kuruSva / bhadraM bhavatu tava / 'tae NaM se sudaMsaNe seTThI ammApiIhiM abbhaNuNNAe samANe' tataH khalu sa sudarzanaH zreSThI ambApitRbhyAmabhyanujJAtaH san 'hAe suddhappAvesAiM jAva sarIre' snAtaH zuddhamAvezyAni yAvaccharIraH pavitrANi vastrANi paridadhAnaH sarvAlaGkAravibhUSitazarIrazca, 'sayAo gihAo paDinikkhamai' sva usake bAda sudarzana seTha ko mAtApitA jaba aneka prakAra kI yuktiyoM se nahIM samajhA sake to unhoMne anicchApUrvaka unako AjJA dI-he devAnupriya ! jisa prakAra tumheM sukha ho usI prakAra kro| isake bAda sudarzana seTha mAtApitA se AjJA prApta karake zuddha vastra dhAraNa kiye, evaM alaMkAroM se alaMkRta ho bhagavAna ke darzanArtha apane gharase nikale aura paidala hI rAjagRha nagara ke bIco tyAra pachI sudarzana zeThane mAtApitA jyAre aneka prakAranI yukitaothI samajAvI na zakyA tyAre temaNe anicchApUrvaka tene AjJA ApI - he devAnupriya! jema tamane sukha thAya tema karo. tyAra pachI sudarzana zeTha mAtApitAnI AjJA meLavI zuddha vastra paherI, alaMkArothI vibhUSita thaI bhagavAnanAM darzanArthe pitAne gherathI nIkaLyA ane page cAlIne rAjagRha nagaranI vacce vacce thaIne mudagarapANi yakSanA yakSAyatananI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, bhagavaddarzanArthaM gacchataH sudarzanasya samIpe yakSAgamanam 191 kAd gRhAt pratiniSkrAmyati, 'paDinikkhamittA pAyavihAracAreNa' pratiniSkramya pAdavihAracAreNa 'rAyagihaM nagaraM' rAjagRhaM nagaraM = rAjagRhasya nagarasya 'majjhaMmajjheNaM' madhyamadhyena 'NigacchaDa' nirgacchati, 'NiggacchittA moggarapANissa jakkhassa jakrakhAyayaNassa' nirgatya mudgarapANeryakSasya yakSAyatanasya 'adUrasAmaMteNaM' adUrasAmantena 'jeNeva guNasilae ceie' yatraiva guNazilakaM caityaM 'jaNeva samaNe bhagaM mahAvIre' yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIra H 'teNeva pahArettha gamaNAra' tatraiva prAdhArayad gamanAya = mudgarapANeryakSasya yakSAyatanasaMnihitena pathA guNazilake udyAne gantuM nizcayamakarot / 'tara NaM se moggarapANI jakkhe sudaMsaNaM samaNovAsayaM' tataH khalu sa mudgarapANiryakSaH sudarzanaM zramaNopAsakam 'adUrasAmaMteNaM' adUrasAmantena=nAtidUreNa nAtinikaTena ca 'vIIvayamANaM 2' vyativrajantam 2 'pAsa' pazyati, 'pAsittA' dRSTvA 'Asurute' AzuruptaH= krodhAgninA prajvalana 'taM palasahassaNiSkaNNaM ayomayaM moggaraM ullAlemANe 21 taM palasahasraniSpannam ayomayaM mudgaramullAlayan 2 = vAraMvAramUrdhvAdha ucchAlayan 2, 'jeNeva sudaMsaNe samaNovAsae teNeva pahArettha gamaNIe' yatraiva sudarzanaH zramaNopAsakaH tatraiva prAdhArayad gamanAya = gantumudyataH / sU0 12 // // mUlam // tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae moggarapANi jakkhaM ejamANaM pAsai, pAsittA, abhIe atatthe aNuvigge akkhu - bhie acalie asaMbhaMte vatthaMteNaM bhUmiM pamajjai, pamajittA, karayala evaM vayAsI - namotthu NaM arahaMtANaM jAva saMpattANaM, namotthu NaM samaNassa jAva saMpAviukAmassa, putriM ca NaM mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie thUlae pANAivAe paccakkhAe jAvajIvAe, thUlae musAvAe, thUlae adi bIca se hote hue mudgarapANi yakSa ke yakSAyatana ke samIpa se jAne kA unhoMne nizcaya kiyA aura udhara se hI jAne lage / unheM jAte hue dekhakara vaha mudgarapANi yakSa krodha se visphurita hokara eka hajAra palake lohamudgare ko ghumAtA huA sudarzana seTha kI aura jAnekA upakrama kiyA / sU0 12 // pAse thaIne javAnA temaNe nizcaya karyAM ane tyAMthI javA lAgyA. tyAre tene jatA joine te mudagarapANi yakSa krodhathI vikarALa khanI eka hajAra palanuM leADhAnu sugara pheravatA sudarzana zeThanI tarapha javA lAgyA. ( sU. 12 ) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre nAdANe, sadArasaMtose kae jAvajIvAe, icchAparimANe kae jAvajIvAe, taM iyANi pi NaM tasseva aMtiyaM savvaM pANAivAyaM paJcakkhAmi jAvajIvAe, savvaM musAvAyaM savvaM adinnAdANaM savaM mehuNaM savaM pariggahaM paccakkhAmi jAvajIvAe, savaM kohaM jAva micchAdaMsaNasallaM paccakkhAmi jAvajIvAe, savaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM cauvihaM pi AhAraM paJcakkhAmi jAvajIvAe, jai NaM etto uvasaggAo muccissAmi to me kappai pArettae, aha NaM etto uvasaggAo na muccissAmi tao me tahA paccakkhAe ceva tikaTu sAgAraM paDimaM paDiMvajai // sU0 13 // // TIkA // ___ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae moggarapANiM jakkhaM ' tataH khalu sa sudarzanaH zramaNopAsako mudgarapANiM yakSam , 'ejjamANaM' ejamAna-sanmukhamAgacchantaM 'pAsai' pazyati, 'pAsittA' dRSTvA, 'abhIe atatthe aNumbigge akkhubhie acalie asaMbhaMte ' abhIto'trasto'nudvigno'kSubdho'calitaH, kimapi bhayajanakaM vastu dRSTvA janaH pUrva bhIto bhavati, anantaraM trastaH, tadanu udvignaH, pazcAt kSubdhaH, punazcalito bhavati; ayaM sudarzanaH kRtAntasadRzaM taM dRSTvA'pi bhayAdirahita eva tasthau / etAdRzaH sa sudarzanaH 'vatthaM teNaM' vastrAntena vastrAgrabhAgena 'bhUmi pamajjai' bhUmiM pramArjayati, 'pamajjittA usa samaya ve sudarzana seTha usa mudgarapANi yakSa ko apanI aura uchalatA huA AtA dekhakara bhI bhaya, trAsa, udvega aura kSobha se dUra hI rhe| unakA hRdaya tanika bhI vicalita aura sambhrAnta nahIM huaa| unameM nirbhaya hokara apane vastra ke aMcala se bhUmi ko pramArjita kiyA aura mukhapara utarAsaGga dhAraNa karake - tyAra pachI te sudarzana zeTha te mudagarapANi yakSane potAnI tarapha uchaLato Avate jeIne paNa bhaya, trAsa, udvega ane kSebhathI dUra ja rahyA temanuM hRdaya jarA paNa vicalita ane saMbrAnta na thayuM. temaNe nirbhaya thaIne pitAnA vastranA cheDAthI bhUmine pramArjita karI (vALI) ane mukha para uttarAsaMga dhAraNa karyuM tathA pUrva dizA tarapha meTuM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudarzanakRtaM sAkArapratimAgrahaNam karayala0 evaM vayAsI' pramAya karatala0 evamavadat=karatalaparigRhItaM ziraAvarta dazanakhaM mastake'JjaliM kRtvA bakSyamANaprakAreNAvadat - 'namotthu NaM arahaMtANaM jAva saMpattANaM' namo'stu khalu arhadbhyo yAvat mokSaM saMprAptebhyaH 'namotthu NaM samaNassa jAva saMpAviukAmassa' namo'stu khalu zramaNAya yAvatsaMprAptukAmAya, ye bhagavanto'rhanto mokSaM gatAstebhyo namo'stu, yazca bhagavAn mahAvIro mokSagAmI tasmai namo'stu-ityarthaH / 'puci ca NaM mae' pUrva ca khalu mayA 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'aMtie' antike 'thUlae pANAivAe paJcakkhAe jAvajIvAe' sthUlakaH prANAtipAtaH patyAkhyAto yAvajjIvam , evaM 'thUlae musAvAe' sthUlako mRpAvAdaH pratyAkhyAtaH, 'thUlae adinAdANe' sthUlakamadattAdAnam-adattasyAdAnaM-grahaNaM-caurya pratyAkhyAtam, 'sadArasaMtose kae jAvajIvAe' svadArasantoSaH kRto yAvajjIvam , 'icchApariNAme kae jAvajIvAe' icchAparimANaH kRto yAvajjIvam , parigrahaviSaye icchAyA avadhiH kRta iti bhaavH| 'taM' tat-tasmAt 'iyANi piNaM' idAnImapi khalu 'tasseva' tasyaiva bhagavataH zrImahAvIrasya 'aMtiyaM' antikam , bhagavantaM sAkSIpUrvadizA kI ora muMha kara baiTha gaye aura vAmajAnu (dAhine ghuTane) ko U~cA karake donoM hAtha joDa kara mastaka para aMjalipuTa rakha kara bole-namaskAra hai una arhantoM ko jo mokSa meM padhAra gaye haiN| aura vartamAna arhantoM ko bhI namaskAra hai jo mokSa meM padhArane vAle haiN| pahale maiMne bhagavAna mahAvIra ke samIpa sthUla prANAtipAta pacakhA thA, evaM sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, svadArasantoSa aura icchAparimANa ina sthUlaparigraharUpa aNuvratoM ko dhAraNa kiyA thaa| aba isa samaya unhIM prabhukI sAkSI se yAvajIva sarva prANAtipAta kA tyAga karatA hU~, isI prakAra mRSAvAda, rAkhI besI gayA, ane DAbA pagane UMcA karI beu hAtha joDI mastaka upara aMjalipuTa rAkhI bolyA - namaskAra che te anantone ke je mekSamAM padhArI gayA che, ane vartamAna ahaMtone paNa namaskAra che je mokSamAM padhAravAnA che. pahelAM meM bhagavAna mahAvIranI pAse sthUla prANAtipAtanuM paccakkhANa lIdheluM, eTale sthUla mRSAvAda, sthUla adattAdAna, svadArasaMtoSa, ane IcchAparimANa A sthalaparigraharUpa aNuvratane dhAraNa karyA hatAM have A samaye te prabhunI sAkSIthI yAjajIva sarvaprANAtipAtane tyAga karuM chuM. A prakAre mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigrahane jIvanabhara mATe paccakkhANa zrI annakRta dazAMga sUtra Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre kRtyetyarthaH; 'savvaM pANAivAyaM paJcakkhAmi jAvajIvAe' sarva prANAtipAtaM pratyAkhyAmi yAvajjIvam , 'savvaM musAvAyaM savaM adinnAdANaM savvaM mehuNaM savvaM pariggaraM paJcakkhAmi jAvajIvAe' sarva mRSAvAdaM sarvamadattAdAnaM sarva maithunaM sarve parigrahaM pratyAkhyAmi yAvajjIvam , tathA ca 'savvaM kohaM jAva micchAdasaNasallaM paJcakkhAmi jAvajIvAe' sarva krodhaM yAvanmithyAdarzanazalyaM pratyAkhyAmi yAvajjIvam , sarvaprakArakaM krodhAdikaM yAvanmithyAdarzanarUpaM zalyaM ca jIvitAvadhi parityajAmi, 'savvaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM caunvihaMpi AhAraM paJcakkhAmi jAvajIvAe' sarvamazanaM pAnaM khAdyaM svAyaM caturvidhamapi AhAraM pratyAkhyAmi yAvajIvam / 'jai NaM eto uvasaggAo muMcissAmi' yadi khalu etasmAdupasargAnmokSyAmiasmAnmudrapANirUpAnmahopasargAd yadi mukto bhaviSyAmi, 'to meM' tato mama etatsarvaM pUrvapratijJAtaM 'kappai pArettae' kalpate pArayitum , 'aha NaM etto uvasaggAo na mucissAmi' atha khalu etasmAdupasargAna mokSyAmi yadi ca etasmAd mahopasargAna mukto bhaviSyAmi, 'tao me tahA paJcakkhAe ceva' tato me tathA pratyAkhyAtameva sarva pUrvoktam 'ti kaTTa' iti kRtvAm iti manasi nizcitya, 'sAgAraM paDima' sAkArAM pratimAM-saMstArakarUpAM pratijJAM 'paDivajjai' pratipadyate svIkaroti // sU0 13 // adattAdAna maithuna, parigraha kA jIvana bharake liye paJcakkhANa karatA hU~ aura krodha, mAna, mAyA, lobha yAvat mithyAdarzanazalya taka aThAraha pApoM kA yAvajjIvana ke liye pratyAkhyAna karatA huuN| isake atirikta sarvathA cAra prakAra ke AhAra kA yAvajjIva pratyAkhyAna karatA huuN| yadi maiM isa upasarga se bacUMgA to mere AgAra hai aura yadi nahIM baca sakA to sabhI prakAra kA pratyAkhyAna maiMne kara hI liyA hai so jAvajIva rahegA hii| aisA manameM nizcaya kara sudarzana seTha sAgArI anazana dhAraNa karake kAyotsarga kara baiTha gaye // sU0 13 // karuM , ane kodha, mAna, mAyA, lebha, yAvat mithyAdarzanazalya sudhInAM aDhAra pApanA yAvajIvana pratyAkhyAna karUM chuM. A uparAMta sarvathA cAra prakAranA AhArane yAvAjajIva pratyAkhyAna karUM chuM. je huM A upasargathI bacuM te mAre AgAra che, ane jo huM na bacI zake zrI antakRta dazAMga sUtra Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, yakSakRto'rjunazarIra parityAgaH // mUlam // tae NaM se moggarapANI jakkhe taM palasahassaNipphannaM ayomayaM moggaraM ullAlemANe 2 jeNeva sudaMsaNe samaNovAsae teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA no ceva NaM saMcAe ti sudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaDittae / tae NaM se moggarapANI jakkhe sudaMsaNaM samaNovAsayaM sabao samaMtAo parigholemANe 2 jAhe no ceva NaM saMcAei sudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaDittae, tAhe sudaMsaNassa samaNovAsayassa purao sapakkhiM sapaDidisiM ThiccA sudaMsaNaM samaNoMvAsayaM aNimisAe diTThIe suciraM Nirikkhai, NirikkhittA, ajjuNayassa mAlAgArassa sarIraM vippajahAi, vippajahittA taM palasahassaNiSpannaM ayomayaM moggaraM gahAya jAmeva disaM pAubhUe tAmeva disaM paDigae // sU0 14 // // TIkA // 'ta NaM' ityAdi / 'tara NaM se moggarapANI jakkhe taM palasahassaNi phanna' tataH khalu sa mudgarapANiryakSaH taM palasahasra niSpannam ' ayomayaM moggaraM' ayomayaM mudgaram 'ullAlemANe '2 ullAlayan 2 = punaH punarucchAlayan 'jeNeva sudaMsaNe samaNovAsae teNeva yatraiva sudarzanaH zramaNopAsakastatraiva 'uvAgaccha ' upAgacchati, 'uvAgacchittA no cetra NaM saMcAeI' upAgatya no caiva khalu zaknoti 'sudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaDittae' sudarzanaM zramaNopAsakaM tejasA samabhipatituM = samAkramitum / 'tara NaM se muggarapANI usake bAda vaha mudgarapANi yakSa eka hajAra palakA bhArI lohe kA mudgara ghumAtA huA jahA~ sudarzana zramaNopAsaka the vahAM AyA, Akara vaha sudarzana seTha ko kisI bhI prakAra apane parA 195 tA sarva prakAranA pratyAkhyAna meM karIja lIdhA che te jAvajIva rahezeja. ema manamAM nizcaya karIne sudarzana zeTha sAgArI anazana dhAraNa karI kAryAtsaga karIne esI gayA (sU0 13 ) tyArapachI te muddagarapANiyakSa eka hajAra thake jyAM sudata zramaNopAsaka hatA tyAM Avye zrI antakRta dazAMga sUtra palane bhArI leADhAnuM mulgara pheravata AvIne te sudarzana zeThane kAipaNa Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 antakRtadazAGgasUtre jakkhe sudaMsaNaM samaNovAsayaM tataH khalu sa mudgarapANiryakSaH sudarzanaM zramaNopAsakaM 'savvao' sarvataH = sarvaprakAreNa 'samatA' samantAt = sarvadikSu 'parigholemANe 2' parighUrNan 2 = paribhrAmyan 2, 'jAhe' yadA, 'no ceva NaM saMcAe sudaMsaNaM samaNovAsayaM teyasA samabhipaDittae' no caiva khalu zaknoti sudarzanaM zramaNopAsakaM tejasA samabhipatitum, 'tAhe' tadA 'sudaMsaNassa samaNovAsayassa' sudarzanasya zramaNopAsakasya 'purao' purataH = agre, 'sapakkhiM' sapakSaM samAnau pakSau = vAmadakSiNapArzvaM yasya Agamanasya tatsapakSam ' sapaDidisi ' sapratidikasamAnAH pratidizo yasya tat samatidika - abhimukhaM yathA syAttathA 'ThiccA' sthitvA 'sudaMsaNaM samaNovAsayaM' sudarzanaM zramaNopAsakam 'aNimisAe diTThIe ' animiSayA dRSTyA, 'suciraM Nirikkhar3a' suciraM nirIkSate = bahukAlaparyantaM pazyati, ' NirikkhittA' nirIkSya 'ajjuNayassa mAlAgArassa' arjunakasya mAlAkArasya 'sarIraM' zarIraM 'vippajahAra' viprajahAti = muJcati, 'vippajahittA' viprahAya = muktvA, 'taM palasahassaNiphaNNaM ayomayaM moggaraM' taM palasahasraniSpannamayomayaM mudgaraM 'gahAya' gRhItvA 'jAmeva disaM pAunbhUe' yasyA dizaH prAdurbhUtaH 'tAmeva disaM paDigae' tAmeva dizaM pratigataH // sU0 14 // krama se kaSTa nahIM pahu~cA sakA / vaha mudgarapANi yakSa sudarzana zramaNopAsaka ke cAroM ora ghUmatA huA jaba kisI bhI prakAra unake Upara apanA bala nahIM calA sakA taba vaha yakSa sudarzana zramaNopAsaka ke Age Akara khaDA hogayA aura animeSa dRSTi se unakI ora bahuta dera taka dekhatA rahA / isake bAda vaha yakSa arjunamAlI ke zarIra ko chor3akara hajAra palakA lohamaya mudgara ko lekara jisa dizA se AyA thA usI dizA meM calA gayA || sU0 14 // prakAre peAtAnA parAkramathI kaSTa ApI zakayA nahi, te mudgarapANiyakSa sudarzana zramaNopAsakanI cAre bAju pharatA thakA jyAre koipaNa prakAre tenA upara peAtAnuM khaLa calAvI na zakaye tyAre te yakSa sudarzana zramaNopAsakanI pAse AvIne ubhe rahI gayA ane animeSa dRSTithI tenI sAme ghaNA vakhata sudhI joi rahyo. tyArapachI te yakSa arjunamAlInA zarIrane cheDI hajArapalanA leADhAnA mudgarane lai je dizAmAMthI te ALye hatA te dizAmAM cAlyA gaye| (s0 14) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudarzanArjunayoH paricayaH // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre moggarapANiNA jakveNaM vippamukke samANe dhasatti dharaNitalaMsi savaMgehiM nivaDie / tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae niruvasaggamiti kaTu paDimaM paarei| tae NaM se ajjuNae mAlAgAre tao muhurtatareNaM Asatthe samANe uTTei, udvittA sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-tubbhe NaM devANuppiyA! ke ? kahi vA sNptthiyaa?| tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae ajjuNayaM mAlAgAraM evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA ! ahaM sudaMsaNe NAmaM samaNovAsae abhigayajIvAjIve guNasilae ceie samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdiuM saMpatthie // sU0 15 // // TIkA // _ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu seo'rjunako mAlAkAraH 'moggarapANiNA jakkheNaM' mudgarapANinA yakSeNa 'vippamukke samANe vipramuktaH san, 'dhasatti' dhasa -iti zabdena saha 'dharaNita. laMsi' dharaNitale 'savvaMgehi' sarvAGgaiH 'nivaDie' niptitH| 'tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae' tataH khalu sa sudarzanaH zramaNopAsakaH, 'NiruvasaggaM' nirupasargam = upasargAbhAvaH 'iti kaTu' iti kRtvA = iti jJAtvA, 'paDimaM pArei' pratimAM pArayati-pAlayati / 'tae NaM' tataH khalu 'se ajjuNae mAlAgAre' seo'rjunako mAlAkAraH 'tao muhuttaMtareNa tataH muhUrtAntareNa = stoka ___ arjunamAlI usa yakSa ke upasarga se mukta hote hI 'dhas' isa prakAra ke zabda ke sAtha pRthvI ke Upara gira pddaa| usa samaya sudarzana seThane apane ko upasargarahita jAnakara apanI pratijJA ko pAlA aura usa paDe hue arjunamAlI ko saceSTa karane ke liye prayatnazIla hue, jisase vaha arjunamAlI kucha samaya ke bAda svastha arjunamAlIe yakSanA upasargathI mukta thatAM ja "dhar" evA avAjanI sAthe pRthvI upara paDI gaye. te samaye sudarzana zeThe pitAne upasarga rahita jANIne pitAnI pratijJAne pALI ane te paDelA arjunamAlIne saceSTa karavA mATe prayatnazIla zrI annakRta dazAMga sUtra Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 antakRtadazAGgasUtre kAlena 'Asatthe samANe' AsvasthaH saceSTaH san 'uThei' uttiSThati, 'uhittA' utthAya 'sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM vayAsI' sudarzanaM zramaNopAsakam evamavadat'tubbhe NaM devANuppiyA ! ke ?' yUyaM khalu devAnupriyAH ! ke ? 'kahiM vA saMpatthiyA' ka vA saMpasthitAH ? = kutra gantumudyatAH ? 'tae NaM' tataH khalu 'se sudaMsaNe samaNovAsae ajjuNayaM mAlAgAraM evaM vayAsI' sa sudarzanaH zramaNopAsakaH arjunakaM mAlAkAram evamavadat - 'evaM khalu devANuppiyA!' evaM khalu he devAnupriya ! 'ahaM sudaMsaNe NAmaM samaNovAsae abhigayajIvAjIve' ahaM sudarzano nAma zramaNopAsako'bhigatajIvAjIvaH 'guNasilae ceie' guNazilake caitye 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'vaMdiu~' vandituM 'saMpahie' saMpasthitaH = pracalitaH // mU0 15 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM vayAsI-taM icchAmi NaM devANuppiyA! ahamavi tumae saddhiM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittae jAva pajjuvAsittae, ahAsuhaM devaannuppiyaa!| tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae ajjuNaeNaM mAlAgAreNaM saddhiM jeNeva guNasilae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ajjuNaeNaM mAlAgAreNaM saddhi samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto jAva hokara khaDA huA aura sudarzana zramaNopAsaka se isa prakAra bolAhe devAnupriya ! Apa kauna haiM ? aura kahA~ jA rahe haiM ? yaha sunakara sudarzana zramaNopAsaka ne arjunamAlI se isa prakAra kahA-he devAnupriya ! maiM jIvAdi nau tattvoM ko jAnanevAlA sudarzana-nAmaka zramaNopAsaka hU~ aura maiM guNazilaka udyAna meM padhAre hue zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandanA-namaskAra karane ke liye jA rahA thayA, jethI te ajunamAlI thoDA samaya pachI svastha thaIne ubhe thaye ane sudarzana zrama pAsakane A pramANe kahyuM he devAnupriya! Apa koNa che? ane kyAM jaI rahyA che? A sAMbhaLI sudarzana zramaNopAsake anamAlIne kahyuM- he devAnupriya! huM jIvAdi nava tane jANavAvALA sudarzana nAme zrama pAsaka chuM, ane huM guNazilaka udyAnamAM padhArelA zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA namaskAra karavA jaI rahyo chuM. (sU) 15) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sudarzanArjunayorbhagavadarzanArtha gamanam 199 pjjuvaasi| tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre sudaMsaNassa samaNovAsayassa ajjuyaNassa mAlAgArassa tIse ya0 dhmmkhaa| sudaMsaNe paDigae // sU0 16 // // TIkA // _ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre sudaMsaNaM samaNovAsayaM evaM kyAsI' tataH khalu so'rjunako mAlAkAraH sudarzanaM zramaNopAsakam evamavAdIt - 'taM icchAmi NaM devANuppiyA !' tadicchAmi khalu he devAnupriya ! 'ahamavi' ahamapi 'tumae saddhiM' tvayA sArddha 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'vaMdittae jAva pajjuvAsittae' vandituM yAvatparyupAsituM-sevAM kartum / tataH sa sudarzanaH prAha - 'ahAsuhaM devANuppiyA' yathAsukhaM devAnupriya! he devAnupriya ! yathA te sukhakaraM bhavet tathA kuru / 'tae NaM se sudaMsaNe samaNovAsae' tataH khalu sa sudarzanaH zramaNopAsakaH 'ajjuNaeNaM mAlAgAreNaM saddhiM' arjunakena mAlAkAreNa sAI 'jeNeca' yatraiva 'guNasilae ceie' guNazilakaM caityaM 'jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre' yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH 'teNeva uvAgacchai' tatraiva upAgacchati, 'uvAcchittA ajjuNaeNaM mAlAgAreNaM saddhiM' upAgatya arjunakena mAlAkAreNa sAI 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'tikkhutto jAva pajjuvAsai' trikRtvo yAvatparyupAste-trikRtva yaha sunakara vaha arjunamAlI, sudarzana zramaNopAsaka se isa prakAra bolA-he devAnupriya ! maiM bhI tumhAre sAtha zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana namaskAra aura unakI sevA karane ke liye AnA cAhatA huuN| sudarzanane kahA-he devAnupriya ! jaisA tumheM sukha ho vaisA kro| usake bAda vaha sudarzana zramaNopAsaka arjunamAlI ke sAtha guNazilaka udyAna meM zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa Aye aura tIna bAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka vandana-namaskAra kara sevA karane lge| bhagavAna mahAvIra ne una donoM ko dharmakathA A sAMbhaLIne te arjunamAlIe sudarzana zramaNopAsakane A prakAre kahyuM- he devAnupriya! huM paNa tamArI sAthe zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdanA-namaskAra karavA mATe AvavA cAhuM chuM. sudarzane kahyuM- he devAnupriya! jema tamane sukha hoya tema kare. tyArapachI te sudarzana zramaNopAsaka ajunamAlInI sAthe guNazilaka udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse AvyA, ane traNa vAra AdakSiNapradakSiNapUrvaka vaMdana-nama zrI antakRta dazAMga sUtra Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 antakRtadazAGgasUtre AdakSiNapradakSiNaM kRtvA vanditvA namasyitvA bhagavataH paryupAsanAM karoti / 'tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH 'sudaMsaNassa samaNovAsayassa ajjuNayassa mAlAgArassa ya' sudarzanAya zramaNopAsakAya arjunakAya mAlAkArAya ca 'tIse ya0 dhammakahA' tasyAM ca0 dharmakathA-tasyAM ca mahAtimahatyAm =ativizAlAyAM pariSadi bhagavAn ubhAbhyAmapi dharmakathAmavocat / dharmakathAzravaNAnantaraM 'sudaMsaNe paDigae' sudarzanaH pratigataH / / sU0 16 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae mAlAgAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA nisamma haTTatuTa0 evaM vayAsIsadahAmi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM jAva abbhuttemi| ahAsuhaM devaannuppiyaa!| tae NaM se ajjuNae mAlAgAre uttarapurathime disibhAe avakamai, avakamittA sayameva paMcamuTriyaM loyaM karei karittA jAva aNagAre jAe, jAva viharai / tae NaM se ajjuNae aNagAre jaM ceva divasaM muMDe jAva pavaie, taM caiva divasaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA imaM eyArUvaM abhiggahaM uggiNhai-kappai me jAvajIvAe chaTheM chaTreNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANassa viharittaetti kaTu ayameyArUvaM abhiggahaM ogiNhai, ogihittA jAvajIvAe jAva viharai // sU0 17 // // TIkA // 'tae NaM' ityaadi| 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhamma socA nisamma' tataH khalu so'rjunako sunaayii| dharmakathA sunakara sudarzana zramaNopAsaka apane ghara cale gaye // sU0 16 // usake bAda vaha arjunamAlI zramaNa bhagavAna mahAvIra ke skAra karI sevA karavA lAgyA. bhagavAna mahAvIre te bannene dharmakathA saMbhaLAvI. dharmakathA sAMbhaLIne sudarzana zramaNopAsaka pitAne ghera cAlyA gayA. (sU0 16) tyAra pachI te arjunamAlIe zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse dharmakathA sAMbhaLIne zrI antakRta dazAMga sUtra Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunasya dIkSAgrahaNam abhigrahagrahaNaM ca 201 mAlAkAraH zramaNasya bhagavato mahAvIrasya antike dharma zrutvA nizamya 'haTThatuTu0' hRSTatuSTa0 = hRSTatuSTahRdaya 'evaM vayAsI' evamavadat - 'sadahAmi NaM bhaMte ! niggaMthaM pAvayaNaM jAva abbhuTemi' zraddadhAmi khalu bhadanta ! nairgranthaM pravacanaM yAvadabhyuttiSThAmi, he bhadanta ! bhavatyoktaM nairgranthaM pravacanaM zrutvA mama tatra zraddhA samutpannA, ato yAvat saMyamaM grhiitumudyto'smiityrthH| bhagavAnAha-'ahAsuhaM devANuppiyA!' yathAsukhaM devAnupriya ! he devAnupriya ! yathA te sukhAvahaM tathA kuru / 'tae NaM se ajjuNae mAlAgAre' tataH khalu so'rjunako mAlAkAraH 'uttarapurasthime disibhAe avakkamaI' uttarapaurastyaM digbhAgam apakrAmyati = gacchati, 'avakkamittA' apakramya 'sayameva paMcamuTThiyaM loyaM kareI' svayameva paJcamuSTikaM locaM karoti, 'karittA jAva aNagAre jAe, jAva viharai' kRtvA yAvadanagAro jAtaH, yAvad viharati / 'tae NaM se ajjuNae aNagAre' tataH khalu so'rjunako'nagAraH 'jaM ceva divasaM muMDe jAva pavvaie' yasminneva divase muNDo yAvat pravrajitaH 'taM ceva divasaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM tasminneva divase zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM 'vaMdai NamaMsai' vandate namasyati 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'imaM eyArUvaM abhiggaha' imametadrUpamabhigraham 'uggiNhaI' avagRhNAti = svIkaroti nikaTa dharmakathA sunakara aura use acchI taraha hRdayaGgama kara hRSTatuSTa-hRdya se isa prakAra bole-he bhadanta ! Apake dvArA upadiSTa dharmakathA ko sunakara mujhe usameM zraddhA utpanna hogayI hai, isaliye maiM Apake samIpa saMyama grahaNa karanA cAhatA huuN| bhagavAnane kahAhe devAnupriya ! jisa prakAra tumheM sukha ho vaisA kro| bhagavAna kA aisA vacana sunakara vaha arjunamAlI IzAna koNa meM gaye aura svayameva paMcamuSTika luzcana karake anagAra bana gye| ve arjuna anagAra jisadina pravajita hue usI dina se zramaNa bhagavAna mahAvIra ko vandana namaskAra kara isa prakAra kA unhoMne abhigraha ane tene sArI rIte hadayaMgama karI haSTatuSTahadayathI A prakAre be -he bhadanta! Apa dvArA upadiSTa dharmakathA sAMbhaLIne mane temAM zraddhA utpanna thaI che. mATe huM ApanI pAse saMyama grahaNa karavA cAhuM chuM. bhagavAne kahyuM- he devAnupriya! je prakAre tamane sukha thAya tema karo. bhagavAnanAM evAM vacana sAMbhaLI te ajunamAlI IzAna koNamAM gayA ane pitAnI meLe paMcamuSTika luMcana karI anagAra thaI gayA. te ajuna anagAra je divase prajita thayA te ja divasathI zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana namaskAra zrI antakRta dazAMga sUtra Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 antakRtadazAGgasUtre yat 'kappai meM kalpate mama 'jAvajIvAe' yAvajjIva 'chaTuMchaTeNaM' SaSThaSaSThena 'aNikkhittena' anikSiptenaantararahitena 'tavokammeNaM appANaMbhAvamANassa viharittae' tapaHkarmaNA AtmAnaM bhAvayato vihartum 'tti kaTu' iti kRtvA = iti manasi kRtvA 'ayameyArUpaM abhiggahaM ogiNhaI' imametadrUpamabhigrahamavagRhNAti, 'ogiNhittA jAvajIvAe jAva viharaI' avagRhya yAvajjIvaM yAvad viharati = jIvanaparyantaM pratijJAkrameNa viharati // sU0 17 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae aNagAre chaTakkhamaNapAraNayaMsi paDhamaporisIe sajjhAyaM karei, jahA goyamasAmI jAva addi| tae NaM taM ajjuNayaM aNagAraM rAyagihe Nayare ucca jAva aDamANaM bahave itthIo ya purisA ya DaharA mahallA ya juvANA ya evaM vayAsI-imeNaM me piyA mArie, imeNaM me mAyA mAriyA, bhAyA mArie, bhagiNI mAriyA, bhajjA mAriyA, putte mArie, dhUyA mAriyA, suNhA mAriyA, imeNaM me aNNayare sayaNasaMbaMdhipariyaNe mArie tti kaTu appegaiyA akosaMti, appegaiyA hIlaMti, nidati, khiMsaMti, garihaMti, tajjeti, tAleti // sU0 18 // // TIkA // __ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae aNagAre chaTavarakhamaNapAraNayaMsi paDhamaporisIe sajjhAyaM karei' tataH khalu so'rjunako'nagAraH SaSThakSapaNapAraNake prathamapauruSyAM svAdhyAyaM karoti, 'jahA goyamasAmI' yathA gautamasvAmI = liyA ki-maiM yAvajjIva antararahita bele 2 pAraNArUpa tapasyA se apanI AtmA ko bhAvita karatA huA vicarU~gA, aisA abhigraha lekara vicarane lage // sU0 17 // usake bAda arjuna anagArane bele ke pAraNe ke dina prathama prahara meM svAdhyAya kiyA aura gautamasvAmI ke samAna gocarI karI A prakAranuM temaNe abhigraha lIdhuM ke huM yAjajIva antararahita chaThTha cha8 pAraNuM rUpa tapasyAthI mArI AtmAne bhAvita karatA vicarIza. ema abhigraha laIne viyara pAyA. (sU0 17) - tyArapachI arjuna anagAre chaTUnA pAraNAne divase pahelA paheramAM svAdhyAya karyo ane gautama svAmInI peThe gocarI gayA. rAjagRha nagaranA Ucca, nIca, madhyama zrI annakRta dazAMga sUtra Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, arjunAnagArasya lokakRta AkrozAdikaH 203 gautamasvAmitva kriyAM karotItyarthaH, 'jAva aDaI' yAvadaTati = svAdhyAyAnantaraM gautamasvAmibadubhikSArtha paribhramati / 'tae NaM taM ajjuNayaM aNagAraM rAyagihe Nayare' tataH khalu tamarjunakamanagAraM rAjagRhe nagare 'ucca jAva aDamANaM' uccayAvadaTantam = uccanIcamadhyamakulAni bhikSArtha paribhramantaM 'bahave itthIo ya purisA ya' bahavaH striyazca, puruSAzca 'DaharA ya' daharAzca - daharAH = bAlAH, 'mahallA ya' mahAntazca - mahAntaH = vRddhAH, 'juvANA ya' yuvAnazca 'evaM vayAsI' evamavadan'imeNaM me piyA mArie' anena mama pitA mAritaH, 'imeNaM me mAyA mAriyA ' anena mama mAtA mAritA, ' bhAyA mArie' bhrAtA mAritaH, 'bhagiNI mAriyA ' bhaginI mAritA, 'bhajjA mAriyA' bhAryA mAritA, 'putte mArie' putro mAritaH, 'dhUyA mAriyA' duhitA mAritA, 'suNDA mAriyA ' snuSA mAritA, snuSA = putravadhUH 'imeNaM me aNNayare sayaNa saMbaMdhipariyaNe mArie' anena me'nyataraH svajanasaMbandhiparijano mAritaH, 'tti kahU' iti kRtvA 'appegaiyA akkosaMti' apyekake Akrozanti = kaTuvacanairbhartsayanti, 'appegaiyA hIlaMti niMdaMti khisaMti garihaMti tajjeMti vAleMti' apyekake helayanti nindanti ksinti garhante tarjayanti tADayanti; helayanti = anAdaraM kurvanti nindanti = nindAM kurvanti; gaye / rAjagRha nagara ke ucca-nIca - madhyama kuloM meM gRha sAmudAnika bhikSA ke liye phirate hue una arjuna anagAra ko dekhA to strI, puruSa, bacce, bUDhe, aura jabAna sabhI isa prakAra kahane lage- isane mere pitA ko mArA, isane merI mAtA ko mArA, isane mere bhAI ko mArA, isane merI bahina ko mArA, isane merI patnI ko mArA, isane mere putra ko mArA, isane merI putrI ko mArA, isane merI putravadhU ko mArA, isane mere dUsare svajana sambandhI parijanoM ko mAra DAlA / aisA kaha kara koI kaTuvacanoM se unakI bhartsanA ( tiraskAra ) karane lage, koI anAdara karane lage, koI nindA karane kuLAmAM gRhasAmudAnika bhikSA mATe pharatA pharatA te arjuna anagArane joine strI, puruSa, bALakA, vRddho, tathA juvAnA badhA ema kahevA lAgyA ke eNe mArA bApane mAryAM, eNe mArI mAtAne mArI, eNe mArA bhAine mAryAM, eNe mArI bahenane mArI, eNe mArI patnIne mArI, eNe mArA putrane mAryAM, eNe mArI putrIne mArI, eNe mArI putravadhUne mArI, eNe mArA khIjA svajana saMbaMdhI parajAne mArI nAkhyA. evuM kahI keAI kaTu vacanothI tenI bharsanA (tiraskAra) karavA lAgyA, kAI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 antakRtadazAGgasUtre khisaMti-durvacanaiH kRtvA tasmin krodhamAvezayituM prayatante, garhante-doSamAviSkurvanti, tarjayanti tarjanAM kurvanti-tarjanIprabhRtyazalyAdibhirbhItimutpAdayituM prayatante, tADayanti yaSTayAdinA tADanAM kurvanti // mU0 18 // // mUlam // tae NaM se ajjuNae aNagAre tehiM bahurhi itthIhi ya purisehi ya Daharehi ya mahallehi ya juvANaehi ya AosejamANe jAva tAlejamANe tesiM maNasA vi appaussamANe sammaM sahai, samma khamai, sammaM titikkhai, samma ahiyAsei, samma sahamANe khamamANe titikkhamANe ahiyAsamANe rAyagihe Nayare uccanIyamajjhimakulAiM aDamANe jai bhattaM labhai to pANaM Na labhai, jai pANaM labhai to bhattaM na labhai / tae NaM se ajjuNae aNagAre adINe avimaNe akaluse aNAile avisAI aparitaMtajogI aDai, aDittA rAyagihAo nayarAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva guNasilae ceie jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre jahA goyamasAmI jAva paDidaMsei, paDidaMsittA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM abbhaNuNNAe amucchie bilamiva paNNagabhUeNaM appANeNaM tamAhAraM AhArei // sU0 19 // // TIkA // ___ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se ajjuNae aNagAre' tataH khalu lage, koI unako khijAne kI koziza karane lage, koI unake doSoM kA udghATana karane lage, koI tarjanA karane lage aura koI unheM lAThI ITe Adise mArane lage // sU0 18 // una bahuta sI striyoM se, puruSoM se, baccoM se, vRddhoM se, anAdara karavA lAgyA, keI nidA karavA lAgyA, keI temane khIjavavAnI koziza karavA lAgyA, koI temanA denuM uddaghATana karavA lAgyA, keI tarjanA karavA lAgyA ane kaI lAkaDI iMTa AdithI mAravA lAgyA. (sU18) aneka strIethI, puruSathI, bALakothI, vRddhothI ane yuvakathI tiraskRta ane zrI antakRta dazAMga sUtra Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = munikumudacandrikA TIkA, arjunAnagArasya parakRtAkrozAdisahanam . 205 so'rjunakosnagAraH ' tehiM vahUhiM' tairbahubhiH 'itthIhi ya purisehi ya Daharehi ya mahallehi ya jubANaehi ya' strIbhizca puruSaizca daharaizca mahadbhizca yuvabhizca 'Ao'sejjamANe jAva tAlijjamANe' AkruzyamAno yAvat tAiyamAnaH 'tesiM maNasA vi' tebhyo manasA'pi 'appaussamANe' amadviSan dveSabhAvamakurvan 'samma sahas ' samyaka sahate = mukhAdyavikAra karaNena marpati, 'sammaM khamai' samyak kSamatekrodhAbhAvena, 'sammaM titikkhar3a' samyak titikSate adInabhAvena, 'sammaM ahiyA se samyak adhisahate = nirjarAbhAvanayA zuddhAntaH karaNena sahate, itthaM 'sammaM sahamANe khamamANe titikkhamANe ahiyAsemANe' samyak sahamAna: kSamamANaH titikSamANaH adhisahamAnaH 'rAyagihe Nayare uccanIyamajjhimakulAI' rAjagRhe nagare uccanIcamadhyamakulAni 'aDamANe' aTana = bhikSArthI paribhraman 'jai bhattaM labhai to pANaM Na labha' yadi bhaktaM labhate tadA pAnaM na labhate, pAnaM = pAnIyam, 'jai pANaM labhai to bhattaM Na labha' yadi pAnaM labhate tadA aura taruNoM se tiraskRta yAvat tADita ve arjuna anagAra una logoM ke Upara mana se bhI dveSa nahIM karate, parantu unake diye hue Akroza Adi pariSahoM ko samabhAvase sahana karane lage ! arthAt ve una pariSada upasarga denevAloM ke prati jarA bhI krodha nahIM karake kSamAbhAva ko dhAraNa kara evaM dInabhAva se rahita madhyastha bhAvanA meM vicarane lage / tathA nirjarA ko bhAvanA se pavitra antaHkaraNa hone ke kAraNa sabhI paroSahoM ko anAyAsa hI sahana karane lage / isa prakAra sabhI prakAra ke parISahoM ko sahana karate hue uccanIcamadhyama kuloM meM gRhasAmudAnika bhikSA ke liye vicarate hue una arjuna anagAra ko yadi kahIM AhAra milatA thA to pAnI nahIM, tADita thatA te arjuna anagAra te leAkeAnA upara manathI paNa dveSa nahI karatA, parantu tenA ApelA Akroza Adi parISahene samabhAve sahana karavA lAgyA, arthAta te parISaha-upasa devAvALA pratye jarA paNa krodha lAvyA vagara kSamAbhAvane dhAraNa karI ane dInabhAvathI rahita madhyastha bhAvanAmAM vicaravA lAgyA, tathA nirAnI bhAvanAthI pavitra aMta:karaNa hAvAne kAraNe khadhA parISaheAne anAyAseja sahana karavA lAgyA. A prakAre badhA prakAranA parISThAne sahana karatA thakA ucca, nIca, madhyama kulAmAM gRhasAmudAnika bhikSAne mATe vicaratA te arjuna anagArane jo kayAMka AhAra maLatA te pANI na maLatu, pANI maLatuM teA AhAra na maLatA. zrI antakRta dazAMga sUtra - Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 antakRtadazAGgasUtre bhaktaM na labhate / 'tae NaM' tataH khalu-tadanantaram etAdRze ghoraparISahe samupasthite'pi 'sa ajjuNae aNagAre' so'rjunako'nagAraH 'adINe' adInA=dInatAmaprAptaH, 'avimaNe' avimanAH vaimanasyamaprAptaH, 'akaluse' akaluSaH= kaluSabhAvarahitaH 'aNAile' anAvila: svacchAntaHkaraNaH 'avisAI' aviSAdI viSAdarahitaH, punaH 'aparitaMtajogI' aparitAntayogI-aparitAntazcAsau yogazca aparitAntayogaH so'syAstIti tathAbhUtazca san 'aDai' aTati, 'aDittA' aTitvA 'rAyagihAo nayarAo paDinikkhamai' rAjagRhAnagarAt pratiniSkrAmyati, 'paDinikkhamittA jeNeva' pratiniSkramya yatraiva 'guNasilayaM ceiyaM' guNazilakaM caityaM 'jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre' yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIraH 'jahA goyamasAmI jAca paDisei' yathA gautamasvAmI yAvat matidarzayati so'rjunako'nagAro rAjagRhanagarAniSkramya bhagavatsamIpe samAgatya gautamasvAmivad bhagavantaM mikSAyAM prAptamazanAdikaM pratidarzayati, 'paDidaMsittA' pratidarya 'samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM' zramaNena bhagavatA mahAvIreNa 'abbhaNuNNAe' abhyanujJAtaH san 'amucchie' amUcchitaH AhArAsaktirahito 'bilamiva paNNagabhUeNaM appANeNaM' bilamiva pannagabhUtena AtmanA 'tamAhAraM AhAreI' tamAhAramAhArayati-yathA bhujaGgo vilasya pArzvabhAgadvayamasaMspRzan madhyabhAgata evAtmAnaM vile pravezayati tathA mukhasya pArzvadvayasparzarahitamAhAraM kaNThanAlAbhimukhaM pravezyA''hArayatIti bhAvaH // sU0 19 // yadi pAnI milatA thA to AhAra nhiiN| isa prakAra samaya para rUkhA-sUkhA jaisA-taisA bhI bhojana mila jAtA, use hI adIna, avimanA, akaluSa, akSobhita, aviSAdI, tanatanATa Adi vikSepa bhAvoM se bilakula asaGga raha kara le lete| phira rAjagRha se nikala kara ve guNazilaka udyAna meM Ate aura lAye hue bhojana ko zraddhApUrvaka bhagavAna ko dikhlaate| bAda meM unakI AjJA prApta kara gRddhi se rahita arthAt jisa prakAra sApa bilameM praveza karatA hai usI prakAra A prakAre samaya para sUkuM lakhuM jevuM tevuM paNa bhejana maLI jatuM tene adIna, avinA, akaluSa, akSeti, aviSAdI, tanamanATa Adi vikSepa bhAvathI taddana asaMga rahIne laI letA. pachI rAjagRhathI nIkaLI teo guNazilaka udyAnamAM AvatA ane laI Avela bhejanane zraddhApUrvaka bhagavAnane dekhADatA bAdamAM temanI AjJA meLavI mRddhithI rahita, eTale jema sApa daramAM praveza kare tema rAgadveSathI rahita thaIne zrI antakRta dazAMga sUtra Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA arjunAnagArasya siddhapadaprAptiH // mUlam // tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAI rAyagihAo NayarAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA bahiM jaNavayavihAraM viharas / tae NaM se ajjuNae aNagAre teNaM orAleNaM viuleNaM payatteNaM paggahieNaM mahANubhAgeNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe bahupuSNe chammAse sAmaNNapariyAgaM pAuNa, addhamAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsei, tosaM bhattAI aNasaNAe chedei, chedittA jassaTTAe kIrai jAva siddhe // sU0 20 // // TIkA // 'ar NaM ityAdi / 'tara NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNNayA kayAI rAyagihAo jayarAo paDinikkhama, paDinikkhamittA vahiM jaNavayavihAraM biharaha' tataH khalu zramaNo bhagavAn mahAvIraH anyadA kadAcid rAjagRhAnnagarAt pratiniSkrAmyati, pratiniSkramya bahirjanapadavihAraM viharati / 'tae NaM se ajjuNae aNagAre' tataH khalu so'rjunako'nagAraH 'teNaM tena=prasiddhena 'orAleNaM' udAreNa= padhAnena 'biuleNaM' vipulena = vizAlena, 'payatteNaM' pradattena = bhagavatA dattena 'paggahiNaM' pragRhItena = utkRSTabhAvataH svIkRtena 'mahANubhAgeNaM' mahAnubhAgena = mahAn anubhAgaH = prabhAvo yasya tattena, 'tavokammeNaM appANaM bhAvemANe ' rAgadveSa se rahita ho usa bhojana kA sevana kara saMyama - nirvAha karane meM lage rahate // sU0 19 // anantara kisI samaya bhagavAna mahAvIra rAjagRha nagara se bAhara nikala kara janapada meM vicara rahe the| usa avadhi meM una mahAbhAgI arjuna anagArane bhagavAna ke dvArA diye hue, tathA utkRSTa bhAvanA se svIkRta, atyanta prabhAvazAlI usa udAra vipula tapaHkarma se AtmA ko bhAvita karate hue cha mAsa taka cAritra - te bhAjananu sevana karI saMyama-nirvAha karavAmAM tatpara rahetA ( sU0 19 ) pachI koI samaye bhagavAna mahAvIra rAjagRhanagarathI bahAra nIkaLI janapadamAM vicarI rahyA hatA, e avidhamAM te mahAbhAgI arjuna anagAre te udAra, vipula, bhagavAne Apela tathA utkRSTa bhAvanAthI svIkArela atyaMta prabhAvazAlI tapathI zrI 207 antakRta dazAMga sUtra Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 antakRtadazAGgasUtre tapaHkarmaNA AtmAnaM bhAvayan, 'bahupuNNe' bahupUrNAn 'chammAse' SaNmAsAn 'sAmaNNapariyAgaM' zrAmaNyaparyAyam = cAritraparyAyam ' pAuNaI' pAlayati, tathA 'addhamAsiyAe' ardhamAsikyA 'saMlehaNAe' saMlekhanayA 'appANaM jhUsei' AtmAnaM joSayati, 'tIsa bhattAI' triMzataM bhaktAni 'aNasaNAe cheder3a, chedittA jassahAe kIrai jAva siddhe' anazanena chinatti, chitvA yasyArthAya kriyate yAvat siddha:= yadartha svIkriyate naggabhAvaH tamarthamadhigamya yAvat siddhiM prAptaH || sU0 20 // // iti tRtIyamadhyayanam // // mUlam // ukkhevao cautthassa ajjhayaNassa / evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare, guNasilae ceie, tattha NaM seNie rAyA, kAsave NAmaM gAhAvaI paDivasai, jahA maMkAI, solasa vAsA pariyAo vipule siddhe // 4 // evaM khemae vigAhAvaI, NavaraM kAgaMdI NayarI, solasa vAsA pariyAo, vipule pavvae siddhe // 5 // evaM dhitihare vi gAhAvaI, kAgaMdI NayarI, solasa vAsA pariyAo, jAva vipule siddhe // 6 // evaM kelAse vigAhAvaI, NavaraM sAgee Nayare, bArasa vAsAI pariyAo, vipule siddhe // 7 // evaM haricaMdaNe vi gAhAvaI, sAgee Nayare, bArasa vAsA pariyAo, vipule siddhe // 8 // evaM vAratae vi gAhAvaI, NavaraM rAyagihe Nayare, bArasa vAsA pariyAo, vipule siddhe // 9 // evaM paryAya kA pAlana kiyA, tathA ardhamAsikI saMlekhanA se AtmA ko sevita kara tathA tIsa bhakta ko anazana se chedita kara apane sabhI ghanaghAtI karmoM ko kSaya kara siddha hogaye || sU0 20 // iti tRtIya adhyayana saMpUrNa AtmAne bhAvita karatAM, cha mAsa sudhI cAritraparyAyanuM pAlana karyuM, tathA ardhamAsikI salekhanAthI AtmAne sevita karI tathA trIsa bhakatAnuM anazanathI chedita karIne peAtAnAM sa ghanaghAtI karmonA nAza karIne siddha thaI gayA ( sU0 20) iti tRtIya adhyayana sa`pUrNa. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 munikumudacandrikA TIkA, maGkAIprabhRticaritam . sudaMsaNe vi gAhAvaI, NavaraM vANiyagAme Nayare, duipalAsae ceie, paMca vAsA pariyAo, vipule siddhe // 10 // evaM puNNabhadde vi gAhAvaI, vANiyagAme Nayare, paMca vAsA pariyAo, vipule siddhe // 11 // evaM sumaNabhadde vi gAhAvaI, sAvatthI NayarI, bahuvAsA pariyAo, vipule siddhe // 12 // evaM supaiTe vi gAhAvaI, sAvatthI NayarI, sattAvIsaM vAsA pariyAo, vipule siddhe // 13 // evaM mehe vi gAhAvaI, rAyagihe gayare, bahuiM vAsAiM pariyAo, vipule siddhe // 14 // // sU0 21 // ||ttiikaa // ____ 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao cautthassa ajjhayaNassa' utkSepakacaturthasya adhyayanasya, caturthasyAdhyayanasya prArambhavAkyaM 'yadi khalu bhadanta !" ityAdirUpaM pUrvavadeva vijJeyam / sudharmA svAmI mAha - 'evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare' evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhaM nagaram, tatra 'guNasilae ceie' guNazilakaM caityamAsIt , 'tattha NaM seNie rAyA' tatra khalu zreNiko rAjA rAjyaM karoti sma / tatraiva aba caturtha adhyayana kA prArambha isa prakAra karate haiM jambUsvAmIne zrIsudharmA se isa prakAra pUchA-he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIrane chaThe varga ke tRtIya adhyayana meM jo bhAva batAyA hai vaha maiMne sunA, aba usake bAda caturtha adhyayana ke bhAvoM ko sunanA cAhatA huuN| zrI sudharmAsvAmIne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM rAjagRha nAmaka nagara thaa| usa nagara meM guNazilaka nAmaka caitya thaa| usa nagara ke rAjA zreNika the| usa nagara meM kAzyapa have caturtha adhyanane prAraMbha A prakAre karIe chIe jaMbUsvAmIe zrI sudharmAsvAmIne A prakAre pUchyuM- he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIre chaThThA varganA tRtIya adhyayanamAM je bhAva batAvyA che te meM sAMbhaLyA. have tyArapachI caturtha varganA bhAva sAMbhaLavA IcchuM chuM. zrIsudharmAsvAmIe kahyuM - he jaMbU ! te kAla te samaye rAjagRha nAme nagara hatuM. te nagaramAM guNazilaka nAme caitya hatuM. te nagaranA rAjA zreNika hatA. te nagaramAM zrI annakRta dazAMga sUtra Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 antakRtadazAGgasUtre nagare 'kAsave NAmaM gAhAvaI paDivasai' kAzyapo nAma gAthApatiH prativasati, 'jahA maMkAI' yathA maGkAI maGkAInAmA gAthApatiH, tathaiva 'solasa vAsA' SoDaza varSANi 'pariyAo' paryAyaH SoDazavarSAvadhizcAritraparyAyaH, anantaraM mAsikyA saMlekhanayA 'vipule siddhe' vipule siddhaH vipulagirau siddhaH // 4 // 'evaM khemae vi gAhAvaI' evaM kSemako'pi gAthApatiH, 'NavaraM' ayaM vizeSaH, 'kAgaMdI NayarI' kAkandI nagarI, 'solasa vAsA pariyAo' SoDaza varSANi paryAyaH, yAvad vipule siddhe' vipule parvate siddhaH // 5 // 'evaM ghitihare vi gAhAvaI' evaM dhRtidharo'pi gAthApatiH, 'kAgaMdI NayarI' kAkandI nagarI, tasya dhRtidharasya gAthApatenivAsaH kAkandayAM nagaryAmAsIt / eSo'pi bhagavatsamIpe pravrajitaH, asya 'solasa vAsA pariyAo' SoDaza varSANi paryAyaH SoDazavarSaparyantaM cAritraparyAyo'bhUt , 'jAva vipule siddhe' yAvad vipule siddhaH // 6 // 'evaM kelAse vi gAhAvaI' evaM kailAso'pi gAthApatiH, 'NavaraM vizeSaH, nAmaka eka gAthApati rahate the, usa gAthApatine maGkAI ke samAna bhagavAna mahAvIra prabhu ke samIpa pravrajyA grahaNa kI aura bAda meM solaha varSa taka cAritra paryAya pAlA aura anta meM ve vipulagiri para siddha hogaye, isa prakAra cauthA adhyayana samApta huA // 4 // isI prakAra kSemaka gAthApati kA bhI caritra jaannaa| ye kAkandI nagarI ke rahane vAle the| inhoMne solaha varSa taka cAritraparyAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 5 // isI prakAra dhRtidhara gAthApati kA bhI varNana hai| ye kAkandI nagarI ke rahane vAle the| inakA bhI cAritraparyAya solaha varSa kA thA / anta meM yaha bhI vipulagiri para siddha hogaye // 6 // isI prakAra kailAsa gAthApati kAzyapa nAme eka gAthApati rahetA hatA. te gAthApatie makAinI jema bhagavAna mahAvIra prabhunI pAse pravajyA grahaNa karI, ane soLa varSa sudhI cAritraparyAya pALe, tathA aMtamAM vipulagiri para siddha thaI gayA. A prakAre ethuM adhyayana samApta thayuM (4). evI ja rIte kSemaka gAthA patinuM paNa carita jANavuM, te kAkaMdI, nagarInA rahevAsI hatA. temaNe seLa varSa sudhI cAritraparyAya pALyo ane vipula giri para siddha thaI gayA (5). eja prakAre dhRtidhara gAthA patinuM paNa varNana che. e kAkaMdI nagarInA rahevAsI hatA, temanuM paNa cAritraparyAya soLa varSane hate. aMtamAM e paNa vipulagiri para siddha thaI gayA (6). eja prakAre kailAsa zrI antakRta dazAMga sUtra Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, maGkAIprabhRcaritam 'sAgee Nayare' sAketaM nagaram ayodhyA nagarI, 'bArasa vAsAI pariyAo' dvAdaza varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 7 // 'evaM haricaMdaNe vi gAhAvaI' evaM haricandano'pi gAthApatiH, 'sAgee Nayare' sAketa nagaram , 'bArasa vAsA pariyAo' dvAdaza varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe' vipule siddhaH / 'evaM vArattae vi gAhAvaI' evaM vArattako'pi gAthApatiH, 'NavaraM' vizeSaH, 'rAyagihe Nayare' rAjagRhaM nagaram , 'bArasa vAsA pariyAo' dvAdaza varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 9 // 'evaM sudaMsaNe vi gAhAvaI' evaM sudarzano'pi gAthApatiH, 'NavaraM' vizeSaH 'vANiyagAme Nayare' vANijakagrAmo nagaram , 'duipalAsae ceie' dRtipalAzakaM caityam , 'paMca vAsA pariyAo' paJca varSANi paryAyaH 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 10 // 'evaM kA bhI caritra jaannaa| ye sAketa (ayodhyA ) nagarI ke rahane vAle the| inhoMne bAraha varSa taka cAritraparyAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 7 // haricandana gAthApati bhI isI prakAra anagAra hogaye, ve bhI sAketa nagarI ke rahane vAle the, unhoMne bAraha varSa taka cAritraparyAya pAlA aura anta meM ve vipulagiri para siddha hogaye // 8 // isI prakAra vArattaka gAthApati kA bhI caritra hai| ye rAjagRha nagara ke rahane vAle the| bAraha varSa taka zrAmaNyaparyAya pAlakara ye vipulagiri para siddha hogaye // 9 // sudarzana gAthApati bhI bhagavAna ke samIpa pravajita hue| ye vANija grAma ke rahane vAle the| usa gAma meM dUtipalAza nAmaka gAthA patinuM paNa carita jANavuM. e sAketa (ayodhyA) nagarInA rahevAsI hatA. temaNe bAra varSa sudhI cAritraparyAya pALe ane vipulagiri para siddha thaI gayA. (7) haricaMdana gAthApati paNa eja rIte anagAra thaI gayA. te paNa sAketa nagarInA rahevAzI hatA. temaNe bAra varSa sudhI cAritraparyAya pALe ane aMtamAM vipulagiri 52 siddha 24 gayA. (8) A prakAre vArattaka gAthApatinuM caritra che. te rAjagRha nagaranA rahevAsI hatA. bAra varSa sudhI zramaNyaparyAya pALe ane vipulagiri para siddha thaI gayA. (9) sudarzana gAthA pati paNa bhagavAnanI pAse pratrajita thayA te. vANija gAmanA rahevAzI hatA. temaNe pAMca varSa sudhI zramaNyaparyAya pALe ane vipulagiri para zrI annakRta dazAMga sUtra Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ___ antakRtadazAGgasUtre puNNabhadde vi gAhAvaI, vANiyagAme Nayare' evaM pUrNabhadro'pi gAthApatiH, vANijagrAmo nagaram , 'paMca vAsA pariyAo' paJca varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe vipule siddhaH // 11 // 'evaM sumaNabhadde vi gAhAvaI' evaM sumanobhadro'pi gAthApatiH, 'sAvatthI NayarI' zrAvastI nagarI, 'bahuvAsA pariyAo' bahuvarSANi paryAyaH 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 12 // evaM supaiTe vi gAhAvaI' evaM supratiSTho'pi gAthApatiH 'sAvatthI NayarI' zrAvastI nagarI, 'sattAvIsaM vAsAiM pariyAo' saptaviMzati varSANi paryAyaH, 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 13 // 'evaM mehe vi gAhAvaI' evaM megho'pi gAthApatiH, 'rAyagihe Nayare' udyAna thaa| inakA cAritraparyAya pA~ca varSa kA thA aura ye vipula parvata para siddha huye // 10 // isI prakAra pUrNabhadra gAthApati kA bhI caritra jAnanA caahiye| ye vANijagrAma ke rahane vAle the| inhoMne pA~ca varSa taka zrAmaNya paryAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 11 // sumanabhadra gAthApati kA caritra bhI isI prakAra samajhanA caahiye| ye zrAvastI nagarI ke rahane vAle the| inhoMne bahuta varSoM taka zrAmaNyaparyAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 12 // isI prakAra supratiSTha gAthApati kA bhI caritra jAnanA / ye zrAvastI nagarI ke rahane vAle the| inhoMne sattAisa varSa taka cAritraparyAya pAlA antameM vipulagiri para siddha hogaye // 13 // isI prakAra meghagAthApati kA bhI caritra jaannaa| ye rAjasiddha 2 gayA. (10) eja prakAre pUrNa bhadra gAthApatinuM paNa caritra jANavuM joIe. te vANija gAmanA rahevAzI hatA. temaNe pAMca varSa sudhI zrAmayaparyAya pALyo ane vipulagiri para siddha tha7 gayA. (11) sumanabhadra gAthApatinuM caritra paNa eja prakAranuM samajavuM joIe. te zrAvastI nagarInA rahevAsI hatA. temaNe bahu varSo sudhI zramaNyaparyAya pALe ane vipulagiri 52 siddha 24 gayA. (12) eja prakAre supratiSTha gAthApatinuM caritra jANavuM. te zrAvastI nagarInA rahevAzI hatA. temaNe sattAvIza varSa sudhI cAritraparyAya pALe. aMtamAM vipulagiri para siddha 27 gayA (13) tevIja rIte megha gAthA patinuM paNa caritra jANavuM. te rAjagRha nagaranA rahevAzI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 munikumudacandrikA TIkA, atimuktAnagAracaritam . rAjagRhaM nagaram, 'bahUI vAsAiM pariyAoM' bahUni varSANi paryAyaH; 'vipule siddhe' vipule siddhaH // 14 // sU0 21 // // mUlam // ukkhevao pannarasamassa ajjhynnss| evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM polAsapure nayare, sirIvaNe ujjANe, tattha NaM polAsapure Nayare vijae NAmaM rAyA hotthA / tassa NaM vijayassa ranno sirI nAmaM devI hotthA, vnnnno0| tassa NaM vijayassa ranno putte sirIe devIe attae aimutte nAmaM kumAre hotthA, sukumaale| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva sirIvaNe vihri| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe aMtevAsI iMdabhUI jahA paNNattIe jAva polAsapure nayare ucca jAva aDai // sU0 22 // ||ttiikaa // 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao pannarasamassa ajjhayaNassa' utkSepakaH paJcadazasyAdhyayanasya paJcadazasyAdhyayanasya-'yadi khalu bhadanta ! ityAdi rUpaM pArambhavAkyaM pUrvavadeva vijJeyam / jambUpraznAnantaraM sudharmA svAmI prAha-evaM gRha nagara ke rahane vAle the| bahuta varSoM kA inhoMne zrAmaNyaparyAya pAlA aura vipulagiri para siddha hogaye // 14 // sU0 21 // // caudahavA adhyayana samApta // zrI jambUsvAmIne zrI sudharmA svAmI se pUchA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra ke dvArA prarUpita caudahaveM adhyayana kA bhAva maiMne Apake mukha se sunA aba usake bAda pandrahaveM adhyayana ke hatA. ghaNAM varSo sudhI temaNe zramaNyaparyAya pALe ane vipulagiri para siddha thadha gayA. (14) (sU0 21) - caudamuM adhyayana samApta zrI jaMbusvAmIe zrI sudhamAM svAmIne pUchayuM- he bhadanta! bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita caudamA adhyayanane bhAva meM ApanA mukhethI sAMbhaLe. have tyArapachI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 antakRtadazAGgasUtre khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM polAsapure nayare' evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye polAsapuraM nagaram / tatra 'sirIvaNe ujjANe' zrIvanamudyAnam AsIt , 'tattha NaM polAsapure Nayare' tatra khalu polAsapure nagare 'vijae NAmaM rAyA hotthA' vijayo nAma rAjA''sIt / 'tassa NaM vijayasya ranno sirI nAma devI hotthA' tasya khalu vijayasya rAjJaH zrI ma devI AsIt / 'vaSNao0' varNakaH zriyo devyA varNanam anyadevIvadvijJeyam / 'tassa NaM vijayassa raNNo putte' tasya khalu vijayasya rAjJaH putraH, 'sirIe devIe attae' zriyo devyA AtmajaH 'aimutte nAmaM kumAre hotthA' atimukto nAma kumAra AsIt , 'sukumAle' sukumAraH yo hi sukumArasarvAvayava AsIt / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre' tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIro 'jAva sirIvaNe viharaI' yAvacchIvane viharati / 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa' tasmin kAle tasmin samaye zramaNasya bhagavato mahAvIrasya bhAva kRpA karake sunaaiye| zrI sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM polAsapura nAmaka nagara thaa| usa nagara meM zrIvana nAmaka udyAna thaa| usa polAsapura nagara meM vijaya nAmaka rAjA the| usa vijaya rAjA kI rAnI kA nAma zrIdevI thaa| vaha rAnI prathama varNita mahArAniyoM ke samAna zobhAyukta thii| una vijaya rAjA ke putra tathA zrIdevI rAnI ke Atmaja atimuktaka (evaMtA) nAmaka kumAra the| jo atyanta sukumAra the| usakAla usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra zrIvana udyAna meM padhAre / usa samaya bhagavAna mahAvIra prabhu ke jyeSTha ziSya indrabhUti, bhagavAna ko pUchakara vyAkhyAprajJapti (bhagavatI) ke paMdaramA adhyayanano bhAva kRpA karIne saMbhaLa. sudhama svAmIe kahyuM- he jaMbU ! te kAla te samaye pilAsapura nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM zrIvana nAmanuM udhAna hatuM. te palAsapura nagaramAM vijaya nAme rAjA hatA. te vijayarAjAnI rANInuM nAma zrIdevI hatuM. te rANuM prathamavaNita mahArANuone samAna bhAvukta hatI. zrIdevI rANunA Atmaja atimukataka (evaMtA) nAme kumAra hatA, je atyaMta sukumAra hatA. te kAla te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra zrIvana udyAnamAM padhAryA. te samaye bhagavAna mahAvIra prabhunA jyeSTha ziSya IdrabhUti, bhagavAnane pUchIne vyAkhyAprajJaptinAM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracaritam 215 'jeDhe aMtevAsI iMdabhUI' jyeSTho'ntevAsI indrabhUtiH, 'jahA paNNattIe' yathA prajJaptyAma-yathA vyAkhyAprajJaptyAM-bhagavatIsUtre tathA 'jAva polAsapure nayare ucca jAva aDai' yAvat polAsapure nagare ucca yAvad aTatiuccanIcamadhyamAni kulAni bhikSArtha bhramati // sU0 22 // // mUlam // imaM ca NaM aimutte kumAre pahAe jAva vibhUsie bahUrhi dAraehi ya dAriyAhi ya Dibhaehi ya DibhiyAhi ya kumAraehi ya kumAriyAhi ya saddhiM saMparibuDe sayAo gihAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva iMdaTANe teNeva uvAgae, tehiM bahahiM dAraehi ya dAriyAhi ya Dibhaehi ya DibhiyAhi ya kumAraehi ya kumAriyAhi ya saddhiM saMparikhuDe abhiramamANe 2 viharai / tae NaM bhagavaM goyame polAsapure Nayare uccanIya jAva aDamANe iMdavANassa adUrasAmaMteNaM vIIvayai / tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyamaM adUrasAmaMteNaM vIIvayamANaM pAsai, pAsittA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgae, bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-ke NaM bhaMte ! tubbhe! kiM vA aDaha ? // sU0 23 // // TIkA // 'imaM ca NaM' ityAdi / 'imaM ca NaM' asmiMzca khalu samaye 'aimutte kumAre hAe jAva vibhUsie' atimuktaH kumAraH snAto yAvad vibhUSitaH 'bahUhiM dAraehi ya dAriyAhi ya DiMbhaehi ya DibhiyAhi varNana ke anusAra polAsapura nagara ke uccanIca madhyama kuloM meM gRhasAmudAnika bhikSA ke liye bhramaNa karane lage // 22 // - isI samaya atimuktaka kumAra snAna kara alakAroM se alaMkRta ho bahuta se laDake laDakiyoM aura bAlaka bAlikAoM (bhagavatI)nAM varNana pramANe palAsapura nagaranA ucca nIca madhyama kulemAM gRhasAmudAnika bhikSAne bhATe abhae 421 // sAyA. (sU0 22) e samaye atimuktaka kumAra snAna karI alaMkArathI vibhUSita thaI ghaNA chokarAchokarIo ane bALaka bALakIo tathA kumAra-kumArikAonI sAthe potAnA gharathI nikaLI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 antakRtadazAGgasUtre 9 ya kumAra hiya kumAriyAhi ya' bahubhirdArikaizva dArikAbhizca Dimbhakaizca DimbhakAbhizca kumArakaizca kumArikAbhizvaH tatra dArakaiH = bahukAlikaiH; DimbhaiH= alpakAlikaiH kumAraiH = bahutarakAlikaiH 'saddhiM ' sArddha 'saMparibuDe ' samparivRtaH, 'sayAo gihAo paDiNikkhamai svakAda gRhAt pratiniSkrAmyati, ' paDiNikkhamittA jeNeva ' pratiniSkramya yatraiva ' iMdaTThANe ' indrasthAnaM = bAlakrIDAsthAnaM ' teNeva uvAgae ' tatraiva upAgataH, ' tehi bahUhiM dAraehi ya dAriyAhi ya DiMbhaehi ya DiMbhiyAhi ya kumArehi ya kumAriyAhi ya saddhiM saMparivuDe abhiramamANe2 viharai' tairbahubhirdArakaizva dArikAbhizca Dimbhakaizca DimbhakAbhizca kumArakaizca kumArikAbhizca sArddha samparivRtaH abhiramamANaH 2 viharati / ' tae NaM bhagavaM goyame polAsapure Nayare uccanIya jAva aDamANe ' tataH khalu bhagavAn gautamaH polAsapure nagare uccanIca yAvadaTana = polAsapuranagare uccanIcamadhyamakulAni bhikSArthaM paribhramana 'iMdadvANassa adUrasAmaMteNaM vIIvayai ' indrasthAnasya adUrasAmantena vyativrajati, indrasthAnasya = bAlakrIDAsthAnasya samIpasthamArgeNa gacchati / tae NaM se aimutte kumAre' tataH khalu so'timuktaH kumAro ' bhagavaM goyamaM ' bhagavantaM gautamam ' adUrasAmaMteNaM' adUrasAmante= samIpamArgeNa ' vIIvayamANaM ' vyatitrajantaM = gacchantaM 'pAsa' pazyati 'pAsittA' dRSTvA 'jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgae bhagavaM goyamaM evaM vayAsI' yatraiva bhagavAn gautamaH tatraiva upAgato bhagavantaM gautamamevamavadat - ' ke NaM bhaMte! tubbhe ?, kiMvA aDaha ?' ke khalu he bhadanta ! yUyam ? kiM vA aTatha = kena kAraNena bhrAmyatha ? || sU0 23 // 6 evaM kumAra kumArikAoM ke sAtha apane ghara se nikala kara jahAM indrasthAna - bAlakoM ke khelane kA sthAna thA vahAM Aye aura sabhI ke sAtha khelane lage / usI samaya bhagavAna gautama polAsapura nagara ke uccanIca madhyama kuloM meM gRhasAmudAnika bhikSA ke liye paryaTana karate hue usa kumAra ke indrasthAna ke samIpa se nikle| usake bAda vaha atimuktaka kumAra bhagavAna gautama ko Ate hue dekhakara jyAM indrasthAna-khALaEAne ramavAnA sthAna hatuM tyAM AvyA ane sahunI sAthe ramavA lAgyA teja samayamAM bhagavAna gautama peAlAsapura nagaranA uccanIca madhyama kuLAmAM gRha sAmudAnika bhikSAne mATe paryaTana karatA karatA, te kumAranA IMdrasthAnanI pAsethI nIkaLyA. tyArapachI te atimukataka kumAra bhagavAna gautamane AvatA joIne temanI pAse gayA ane zrI antakRta dazAMga sUtra Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracatim 217 // mUlam // tae NaM bhagavaM goyame aimuttaM kumAraM evaM vayAsI-amhe NaM devANuppiyA ! samaNA NiggaMthA iriyAsamiyA jAva baMbhayArI uccanIya jAva aDAmo / tae NaM aimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-eha NaM bhaMte ! tubbhe japaNaM ahaM tubbhaM bhikkhaM davAvemitti kaTu bhagavaM goyamaM aMgulIe geNhai, geNhittA, jeNeva sae gihe teNeva uvAgae / tae NaM sA sirI devI bhagavaM goyamaM ejamAnaM pAsai, pAsittA haTatuTTa jAva AsaNAo abbhuTTei, abbhuTrittA jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgayA, bhagavaM goyamaM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA viuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhei jAva paDivisajjei // sU0 24 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM bhagavaM goyame aimuttaM kumAraM evaM vayAsI' tataH khalu bhagavAn gautamaH atimuktaM kumAramevamavadat-'amhe NaM devANuppiyA ! samaNA NiggaMthA iriyAsamiyA jAva baMbhayArI' vayaM khalu he devAnupriya ! zramaNA nirgranthA IryAsamitA yAvad brahmacAriNaH vayam iryAsamityAdipaJcasamitiyuktA yAvad guptabrahmacAriNaH 'uccanIya jAca aDAmo' unake pAsa gaye aura isa prakAra bole-he bhadanta ! Apa kauna haiM ? aura kisa kAraNa se ghUma rahe haiM ? // sU0 23 // atimuktaka kumAra kA isa prakAra prazna sunakara bhagavAna gautama atimuktaka kumAra se isa prakAra bole-he devAnupriya ! hama zramaNa nirgrantha haiM, hama loga ryAsamiti Adi pA~ca samitiyoM se yukta yAvad guptabrahmacArI hote haiN| tathA hamaloga uccanIca madhyama A prakAre bolyA- he bhadanta! Apa koNa che? ane zu kAraNathI pharI rahyA che? (sU0 23) atimukataka kumArane A jAtano prazna sAMbhaLI bhagavAna gautame atimukataka kumArane A pramANe kahyuM- he devAnupriya! huM zramaNa nigrantha chuM. ame loko IryAdi pAMca samitiothI yukata evA gubrahmacArI chIe tathA ame carIne mATe ucca zrI antakRta dazAMga sUtra Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 antakRtadazAGgasUtre uccanIca yAvadaTAmA bhikSArthamuccanIcamadhyamakuleSu paribhramAmaH / 'tae NaM aimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM kyAsI' tataH khalu atimuktaH kumAro bhagavantaM gautamamevamavAdIt-'eha NaM bhaMte !' eta khalu bhadanta ! = Agacchata khalu bhadanta ! 'tubbhe' yUyam 'jaNNaM' yatkhalu 'ahaM tubhaM bhikkha' aham tubhyaM bhikSAM 'davAvemi' dApayAmi, 'tti kaTTa' iti kRtvA 'bhagavaM goyamaM aMgulIe' bhagavantaM gautamam aGgulyAM svahastena gautamasyAGguliM 'gehai' gRhNAti, 'geNhittA' gRhItvA 'jeNeva sae gihe teNeva uvAgae' yatraiva svakaM gRhaM tatraiva upAgataH / 'tae NaM sA sirI devI' tataH khalu sA zrIdevI = atimuktamAtA 'bhagavaM goyama ejjamAnaM' bhagavantaM gautamamejamAnam AgacchantaM 'pAsaI' pazyati, 'pAsittA' dRSTvA 'haTTatuTTha jAva AsaNAo abbhuTei' hRSTatuSTa yAvat AsanAdabhyuttiSThati, 'anmuhittA jeNeva bhagavaM goyame teNeva' abhyutthAya yatraiva bhagavAn gautamaH tatraiva 'uvAgayA' upAgatA 'bhagavaM goyama' bhagavantaM gautamaM 'tikkhutto' trikRtvaH = vAratrayam 'AyAhiNapayAhiNaM kareI' AdakSiNapradakSiNaM karoti, 'karittA vaMdai NamaMsai' kRtvA vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'viuleNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhei' vipulena azanapAna-khAdya-svAyena pratilambhayati-pracurAzana-pAna-khAdya-svAdyAni bhagavate gautamasvAmine dadAti 'jAva paDivisajjeI' yAvat prativisarjayati // sU0 24 // kuloM meM gocarI ke liye jAte haiN| yaha sunakara atimuktaka kumArane bhagavAna gautama se isa prakAra kahA-he bhadanta ! Apa mere sAtha pdhaareN| maiM Apako bhikSA dilAtA huuN| aisA kaha kara gautama svAmI kI aMgulI pakaDa lI aura unheM apane mahala meM le gye| unheM Ate dekhakara zrIdevI rAnI atyanta hRSTatuSTa ho Asana se uThI, uTha kara jahA bhagavAna gautama the vahA~ AyI aura bhagavAna gautama ko tInabAra vidhisahita vandana-namaskAra kiyaa| aura phira uccabhAva se vipula azanapAna khAdyasvAdya cAroM hI prakAra kA nIca madhyama kulomAM jaIe chIe. A sAMbhaLIne atimukataka kumAre bhagavAna gautamane Ama kahyuM he bhadanta! Apa mArI sAthe padhAre. huM Apane bhikSA apAvuM chuM. ema kahI gautamasvAmInI AMgaLI pakaDI lIdhI ane temane potAnA mahelamAM laI gayA. temane AvatA joIne zrIdevI atyaMta hRSTatuSTa thaI AsanathI uThIne jyAM bhagavAna gautama hatA tyAM AvyAM. ane bhagavAna gautamane traNavAra vidhisahita vaMdana naskAra karyA. tyAra pachI uca bhAvathI vipula azanapAna khAdya svAdya cAreya prakAranA AhAra temane vahorAvyA, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaMte ! amAre bhagavaM goNa amhe parivasA munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracaritam. // mUlam // tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyama evaM vayAsIkahi NaM bhaMte ! tubbhe parivasaha ? tae NaM bhagavaM goyame aimuttaM kumAraM evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyA ! mama dhammAyarie dhammovadesae bhagavaM mahAvIre Aigare jAva saMpAviukAme, iheva polAsapurassa nayarassa bahiyA sirivaNe ujjANe ahApaDiggahaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM jAva appANaM bhAvemANe vihri| tattha NaM amhe privsaamo| tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI-gacchAmi NaM bhaMte! ahaM tubbhehiM saddhiM samaNaM bhagavaM mahAvIraM paayvNde| ahAsuhaM devANuppiyA! // sU0 25 // // TIkA // ___'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyamaM evaM vayAsI' tataH khalu so'timuktaH kumAro bhagavantaM gautamamevamavadat-'kahiM NaM bhaMte ! tubbhe parivasaha' kva khalu bhadanta ! kariman sthAne he bhagavan ! yUyaM parivasatha ? 'tae NaM bhagavaM goyame aimuttaM kumAraM evaM vayAsI' tataH khalu bhagavAn gautamo'timuktaM kumAramevamavadat-'evaM khalu devANuppiyA !' evaM khalu he devAnupriya ! 'mama dhammAyarie dhammovadesae bhagavaM mahAvIre Aigare jAva saMpAviukAme' mama dharmAcAryoM dharmopadezako bhagavAn mahAvIra Adikaro AhAra unako baharAyA tathA visarjita kiyA, arthAt bhavanahArataka zrIdevI rAnI pahu~cAne gaI // sU0 24 // usake bAda vaha atimuktaka kumAra bhagavAna gautama se isa prakAra bole-he bhadanta ! Apa kahA~ rahate haiM ! gautama svAmI ne unase kahA-he devAnupriya ! mere dharmAcArya dharmopadezaka dharma ke ane visarjana karyuM arthAt bhavanadvAra sudhI zrIdevI rANI temane pahuMcADavA gayAM (sU24) tyArapachI te atimukataka kumAre bhagavAna gautamane A prakAre kahyuM- he bhadanta ! Apa kyAM rahe che ? gautama svAmIe tene kahyuM- he devAnupriya! mArA dharmAcArya dharmopadezaka dharmanA Adikara mokSagAmI bhagavAna mahAvIra prabhu A pilAsapura nagaranI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 antakRtadazAGgasUtre yAvat saMprAptukAmaH, yo hi 'iheba polAsapurassa Nayarassa bahiyA sirivaNe ujANe ahApaDiggahaM uggahaM' ihaiva polAsapurAd nagarAd bahiH zrIvane udyAne yathApratigraham yathAkalpam avagraham vasativAsAthai vanapAlasyAjJAm 'uggihi tA' avagRhya-svIkRtya 'saMjameNaM jAva appANaM bhAvemANe' saMyamena yAvadAtmAnaM bhAvayan 'viharai' viharati / 'tattha NaM amhe parivasAmo' tatra khalu vayaM parivasAmaH, bhagavatsamIpe vayaM nivasAma iti bhAvaH / 'tae NaM se aimutte kumAre bhagavaM goyama evaM vayAsI-gacchAmi NaM bhaMte ! ahaM tumbhehiM saddhiM samaNaM bhagavaM mahAvIraM pAyavaMdae' tataH khalu so'timuktaH kumAro bhagavantaM gautamamevamavadat-gacchAmi khalu bhadanta ! aham yuSmAbhiH sArddha zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM pAdavandakaH he bhadanta / bhavadbhiH saha gatvA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya caraNavandako bhavitumahamicchAmi / gautamasvAmI pAha'ahAmuhaM devANuppiyA!' yathAsukhaM he devAnupriya ! iti // sU025 // // mUlam // tae NaM se aimutte kumAre bhagavayA goyameNaM saddhiM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei, karittA vaMdai jAva pjjuvaasi| tae NaM bhagavaM goyame Adikara yAvat mokSagAmI bhagavAna mahAvIra prabhu isa polAsapura nagara ke bAhara zrIvana udyAna meM yathAkalpa avagraha lekara virAjate hue tapa saMyama se AtmA ko bhAvita karate hue vicara rahe haiM, hama vahIM para rahate haiN| usake bAda atimuktaka kumArane bhagavAna gautama se isa prakAra kahA-he bhadanta ! maiM bhI Apake sAtha bhagavAna ke darzana ke liye cluuN| bhagavAna gautamane kahA-he devAnupriya ! jaisA sukha ho vaisA karo, parantu dharmakArya meM pramAda mata karo // sU0 25 // bahAra zrIvana udyAnamAM yathAka95 avagraha laIne birAje che ane tapasaMyamathI AtmAne bhAvita karatA vicare che, tyAM huM rahuM chuM. tyArapachI atimukataka kumAre bhagavAna gautamane kahyuM- he bhadanta! huM ApanI sAthe bhagavAnanAM darzana mATe cAluM chuM. bhagavAna gautame kahyuM-he devAnupriya! jema tamane sukha thAya tema kare. parantu dharma kAryamAM pramAda na 42. (sU0 25) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracaritam jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgae jAva paDidaMsei, paDidaMsittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai / tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aimuttassa kumArassa dhammakahA / tae NaM se aimutte kumAre samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie dhammaM socA Nisamma haTatuTTa0 NavaraM devANuppiyA! ammApiyaro aapucchaami| tae NaM ahaM devANuppiyANaM aMtie jAva pavayAmi / ahAsuhaM devANuppiyA ? mA paDibaMdhaM kareha // sU0 26 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se aimutte kumAre bhagavayA goyameNaM saddhiM jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai' tataH khalu so'timuktaH kumAro bhagavatA gautamena sAI yatraiva zramaNo bhagavAn mahAvIraH tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA' upAgatya 'samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei,' zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM trikRtvaH AdakSiNapradakSiNaM karoti 'karittA vaMdai jAva pajjuvAsai' kRtvA vandate yAvat paryupAste / 'tae NaM bhagavaM goyame jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgae' tataH khalu bhagavAn gautamo yatraiva zramaNo bhagavAna mahAvIrastatraiva upAgato 'jAva paDidaMsei' yAvat pratidarzayati ahAraM darzayati, 'paDidaMsittA' pratidarya asau taba ve atimuktaka kumAra gautamasvAmI ke sAtha jahA~ bhagavAna mahAvIra prabhu the vahA~ gye| vahA~ jAkara zramaNa bhagavAna mahAvIra ko tInabAra vidhipUrvaka vandana namaskAra kiyA aura upAsanA karane lge| usa samaya bhagavAna gautama zramaNa bhagavAna mahAvIra ke pAsa Aye aura AhAra ko dikhAyA, dikhA kara AhArapAnI kara lene ke bAda yAvat ve gautamasvAmI saMyama aura tapasyA se AtmA ko bhAvita karate hue vicarane lge| udhara tyAre te atimuktaka kumAra gautamasvAmInI sAthe jyAM bhagavAna mahAvIra prabhu hatA tyAM gayA. tyAM jaIne zramaNa bhagavAna mahAvIrane traNavAra vidhipUrvaka vaMdana namasakAra karyA ane upAsanA karavA lAgyA. te samaye bhagavAna gautama zramaNa bhagavAna mahAvIranI pAse AvyA ane AhAra dekhADaye dekhADI AhAra pANI karI lIdhA pachI cAvatuM te gautamasvAmI saMyama tathA tapasyAthI AtmAne bhAvita karatA vicAravA lAgyA. te bAju zrI antakRta dazAMga sUtra Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 antakRtadazAGgasUtre , gautamaH ' saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai' saMyamena tapasA'tmAnaM bhAvayana viharati ' tara NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aimuttassa kumArassa' tataH khalu zramaNo bhagavAna mahAvIro'timuktAya kumArAya ' dhamma kahA ' dharmakathA = dharmakathAM kathitavAnityarthaH / atimuktaM kumAramuddizya bhagavatA dharmopadezaH kRta iti bhAvaH / 'tae NaM se aimutte kumAre' tataH khalu so'timuktaH kumAraH 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa' zramaNasya bhagavato mahAvIrasya 'aMtie dhammaM soccA Nisamma' antike dharma zrutvA nizamya 'tuTTa0' hRSTatuSTa0 evamavAdIthe bhadanta ! bhavadantike pratrajitumicchAmi / 'jaM NavaraM ' yo vizeSaH so'yam ; 'devANuppiyA ! ammApiyaro ApucchAmi' he devAnumiyAH ! ambApitarau ApRcchAmi 'tae NaM' tataH khalu mAtApitroranumatiprAptyanantaraM khalu ' ahaM devANuviyANaM aMtie jAva pavvayAmi' ahaM devAnupriyANAmantike yAvat pravrajAmi / ' ahAsuhaM devANuppiyA ! 'yathAsukhaM devAnupriya ! = he devAnupriya ! yathA te sukhakaraM tathA kuru / asmin kArye 'mA paDibaMdhaM kareha' mA pratibandhaM kuru = pramAdaM mA kuru || sU0 26 // // mUlam // " tae NaM se aimutte kumAre jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgae jAva pavaittae, aimuttaM kumAraM ammApiyaro evaM vayAsI - bAle si tAva tumaM puttA ! asaMbuddhesi tumaM puttA ! kiNNaM tumaM jANAsi dhammaM ? tara NaM se aimutte kumAre ammApiyaro evaM vayAsI - evaM khalu ahaM ammayAo ! jaM zramaNa bhagavAna mahAvIra ne atimuktaka kumAra ko uddeza karake unake yogya dharmakathA kahI / dharmakathA sunakara ve atimuktaka kumAra atyanta hRSTatuSTa ho isa prakAra bole- he bhadanta / maiM apane mAtApitA kI AjJA lekara Apake samIpa pravajita honA cAhatA hU~ / bhagavAna ne kahA- he devAnupriya ! jo tumhAre liye sukhakara ho vaisA karo, pramAda mata karanA || sU0 26 // zramaNa bhagavAna mahAvIre atimukataka kumArane uddezIne tenAM cAgya dharmAMkathA kahI. dharmIkathA sAMbhaLIne atimukataka kumAra hatuSTa thayA ane kahyuM-he bhadanta! hu* mArAM mAtApitAnI AjJA laIne ApanI pAse prajita thavA cAhuM chuM. bhagavAne kahyu he devAnupriya ! jema tamane sukhakara thAya tema karI, pramAda na kareA (s0 26) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 - munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAra caritam ceva jANAmi taM ceva na jANAmi, jaM ceva na jANAmi taM ceva jaannaami| tae NaM taM aimuttaM kumAraM ammApiyaro evaM vayAsI-kahaM NaM tumaM puttA! jaM ceva jANAsi taM ceva na jANAsi, jaM ceva na jANAsi taM ceva jANAsi ||suu0 27 // ||ttiikaa // _ 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM se aimutte kumAre jeNeva ammApiyaro teNeva uvAgae jAva pavvaittae' tataH khalu so'timuktaH kumAro yatraiva ambApitarau tatraiva upAgato yAvatmavajitum =mAtApitrorantike samupAgata evamacAdIt-yadahaM he ambApitarau ! bhagavato mahAvIrasya samIpe pravrajitumicchAmi / iti tadvaco nizamya tam 'aimuttaM kumAraM ammApiyaro evaM vayAsI' atimuktaM kumAram ambApitarau evamavAdiSTAm-'bAle si tAva tumaM puttA !' bAlo'si tAvatvaM putra ? ' asaMbuddhesi tuma puttA!' asaMbuddho'si tvaM putra ! - asaMbuddho'si ajJAtatattvo'si; ' kiMNNaM tumaM jANAsi dhamma' kiM khalu tvaM jAnAsi dharmam ? 'tae NaM se aimutte kumAre ammApiyaro evaM vayAsI' tataH khalu so'timuktaH kumAro'mbApitarau evamavAdIt-'evaM khalu ahaM ammayAo!' evaM khalu ahaM he ambAtAtau ! 'jaM ceva jANAmi taM ceva na jANAmi, jaM ceva na jANAmi taM ceva jANAmi' yadeva jAnAmi tadeva na jAnAmi yadeva na jAnAmi tadeva jAnAmi he mAtApitarau ! ahaM kiM jAnAmi usake bAda vaha atimuktaka kumAra jahAM mAtApitA the vahA~ Aye aura unhoMne mAtApitA se pravrajyA ke liye AjJA mA~gI, apane putra kI yaha bAta sunakara mAtApitA ko haMsI AI aura isa prakAra bole - he putra ! tuma abhI bacce ho, abhItaka tumane tattvoM ko nahIM jAnA hai| he putra ! kyA tuma dharma ke jJAtA ho ? yaha sunakara atimuktaka kumAra ne kahA - he mAtApitA ! maiM 'jo jAnatA hU~ usako nahIM jAnatA, jisako nahIM jAnatA usako jAnatA tyArapachI te atimuktaka kumAra jyAM mAtApitA hatAM tyAM AvyA ane temaNe mAtApitA pAsethI pravrayA mATe AjJA mAgI. pitAnA putranI A vAta sAMbhaLI mAtApitAne hasavuM AvyuM ane kahyuM- he putra! tuM hajI bALaka che, hajI te tane jANyAM nathI. he putra! tuM zuM dharma samaje che? A sAMbhaLI atimukataka kumAre kahyuM ke mAtApitA ! huM je jANuM chuM te nathI jANata, je nathI jANatA te jANuM chuM. mAtApitA atimuktaka zrI antakRta dazAMga sUtra Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 __ antakRtadazAGgasUtre kiM na jAnAmi iti vaktumasamarthaH, yato'haM yad jAnAmi tadeva no jAnAmi yanna jAnAmi tadeva jAnAmi / 'tae NaM' tataH khalu 'taM aimuttaM kumAra ammApiyaro evaM vayAsI-kahaM NaM tumaM puttA ! jaM ceva jANAsi taM ceva na jANAsi, jaM ceva na jANAsi taM ceva jANAsi ?' tamatimuktaM kumAram ambApitarau evamavAdiSTAm-kathaM khalu tvaM putra ! yadeva jAnAsi yAvat tadeva na jAnAsi yadeva na jAnAsi tadeva jAnAsi // mU0 27 // // mUlam // tae NaM se aimutte kumAre ammApiyaro evaM vayAsIjANAmi ahaM ammatAo! jahA jAeNaM avassaM mariyavvaM na jANAmi ahaM ammatAo! kAhe vA karhi vA kahaM vA kecireNa vA ?, na jANAmi ahaM ammatAo! kehi kammAyayaNehiM jIvA neraiyatirikkhajoNiyamaNussadevesu uvavajati, jANAmi NaM ammatAo! jahA saehi kammAyayaNehi jIvA neraiya jAva uvavati / evaM khalu ahaM ammatAo! jaM ceva jANAmi taM ceva na jANAmi, jaM ceva na jANAmi taM ceva jANAmi / icchAmi NaM ammatAo! tubbhehi abbhaNuNNAe jAva pavaittae / tae NaM taM aimuttaM kumAraM ammApiyaroM jAhe no saMcAeMti bahahiM AghavaNAhiM jAva taM icchAmi te jAyA egadivasamapi rAjasiriM paasette| tae NaM se aimutte kumAre ammApiuvayaNamaNuvattamANe tusiNIe saMciTai, abhiseo jahA mahAbalassa nikkhamaNaM jAva sAmAiyamAiyAI ekArasa aMgAI ahijai, bahUiM vAsAiM sAmaNNapariyAo, guNarayaNaM jAva vipule siddhe // sU0 28 // huuN'| mAtApitA atimuktaka kumAra ke isa prakAra ke vacana sunakara bole - he putra ! yaha kyA kaha rahe ho-jo jAnatA hU~ usako nahIM jAnatA, jisako nahIM janatA hU~ usako jAnatA hU~ // sU0 27 // kumAranAM A prakAranAM vacana sAMbhaLIne belyAM-he putra! A zuM kahe che ke je jANuM chuM te nathI jANatA, je nathI jANatA te jANuM chuM (sU0 27) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAra caritam // TIkA // ambA " 'tae NaM' ityAdi / ' tae NaM' tataH = mAtApitroH praznAnantaraM khalu 'se amutte kumAre ammApiyaro evaM vayAsI, so'timuktaH kumAraH pitarau ! evamavAdIt - ' jANAmi ahaM ammatAo' jAnAmi ahaM he ambAarat ! sAmAnyena, 'jahA jAeNaM avassaM mariyavvaM yathA jAtena avazyaM martavyam = yo jAyate so'vazyaM mriyate iti; kintu vizeSeNa 'na jANAmi ahaM ammatAo ! ' na jAnAmi ahaM he ambAtAtau ! 'kAhe ' kadA = kasmin kAle, vA, 'kahiM' = kutra sthAne vA 'ka' kathaM kena prakAreNa vA 'kecireNa ' kiyacireNa = kiyatA kAlena vA prANI mariSyatIti / punazca 'na jANAmi ahaM ammatAo !' na jAnAmi ahaM he amvAtAtau ! 'kehiM' kaiH 'kammAyayaNehiM ' karmAyatanaiH=karmabandhasthAnahetubhiH 'jIvA neraiya - tirikkhajoNiya - maNussa - devesu' jIvA nairayika- tiryagyonika- manuSya- deveSu 'uvavajjaMti' upapadyante / parantu 'jANAmiNaM' jAnAmi khalu 'ammatAo !' he ambAtAtau ! 'jahA saehiM ' yathA svakaiH 'kammAyayaNehiM' karmAyatanaiH = karmabandhakAraNaiH 'jIvA neraiya jAva' jIvA 'nairayika yAvat 'uvavajjaMti' upapadyante / he mAtApitarau ! jAnAmi yadutpannasya avazyameva prANaviyoga:, parametanna jAnAmi kasmin samaye, kasmin sthAne, 225 mAtApitA ke aise vacana sunakara atimuktaka kumAra isa prakAra bole- he mAtApitA ! maiM itanA jAnatA hU~, jisane janma liyA vaha avazya maregA / parantu yaha nahIM jAnatA ki vaha kisa kAla meM, kisa sthAna meM, kisa prakAra aura kitane samaya ke bAda maregA / isI prakAra he mAtApitA yaha nahIM jAnatA ki kina karmoM dvArA jIva naraka, tiryaca, manuSya aura devayoni meM utpanna hote haiM, parantu itanA avazya jAnatA hU~ ki jIva apane hI karmadvArA ina yoniyoM meM utpanna hote haiM / he mAtApitA ! maiMne isIliye kahA ki jisako nahIM jAnatA hU~ usako jAnatA hU~, jisako jAnatA hU~ mAtApitAnAM evAM vacana sAMbhaLIne atimukataka kumAre A pramANe kahyu he mAtApitA ! huM eTaluM jANu chuM-jeNe janma lIdhe te avazya maraze. paNa te nathI jANatA te kayA kAlamAM, kayA sthAnamAM, kayA prakAre ane keTalA samaya pachI maraze. tevIja rIte he mAtApitA ! e nathI jANatA ke kayAM ka dvArA jIva naraka, ci, manuSya ane devayonimAM utpanna thAya che, paNa eTaluM avazya jANu chu ke jIva petAnAMja ka dvArA e ceAniyAmAM utpanna thAya che. huM mAtApitA! meM eTalA mATeja kahyuM ke jene nathI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 antakRtadazAGgamUtre kena prakAreNa, kiyatA kAlena vA eSa prANaviyogaH prANinAM bhavati / tathA idamapi na jAnAmi kena karmabandhakAraNena jIvA narakagAminastiryaJco manuSyA devAzca bhavanti, parametajjAnAmi yat svakRtakarmaNaiva etAsu yoniSu utpadyante iti bhaavH| 'evaM khalu ahaM ammatAo !' evaM khalu aham he ambAtAtau! asmAdeva kAraNAt he mAtApitarau ! ahaM kathayAmi 'jaM ceva jANAmi taM ceva na jANAmi' yadeva jAnAmi tadeva no jAnAmi, 'jaM ceva na jANAmi taM ceva jANAmi' yadeva na jAnAmi tadeva jAnAmi / 'icchAmi NaM ammatAo!' icchAmi khalu he ambAtAtau ! 'tubbhehiM abbhaNuNNAe jAva pavvaittae' yuvAbhyAmabhyanujJAto yAvatmavajitum-yuvAbhyAM prAptAnumatirahaM bhagavatsamIpe pravrajitumicchAmIti / 'tae NaM taM aimuttaM kumAraM' tataH khalu tamatimuktaM kumAram , "ammApiyaro' ambApitarau, 'jAhe' yadA 'no saMcAeMti' no zaknutaH 'bahUhiM AghavaNAhiM jAva' bahubhirAkhyApanAbhiryAvat-yadA ambApitarau tamatimuktaM kumAraM bahubhirAkhyApanAdibhirgahe sthApayituM nAzaknutAm , tadA tau anicchayaiva tadvacaH svIkRtya evamuktavantau 'taM' tad yadi te pravrajyecchA vartate tarhi 'icchAmo te jAyA !" icchAvaste jAta ! he putra ! 'egadivasamapi rAjasiriM pAsittae' ekadivasamapi rAjyazriyaM draSTum / 'tae NaM se aimutte kumAre ammApiuvayaNamaNuvattamANe' tataH khalu so'timuktaH kumAro'mbApitRvacanamanuvartamAnaH manyamAnaH 'tusiNIe' tuSNIkA samaunaH 'saMciTTai' saMtiSThate / usako nahIM jAnatA huuN| isaliye merI icchA hai ki Apa donoM kI AjJA lekara bhagavAna mahAvIra prabhu ke samIpa pravajita hojaauu| usake bAda mAtApitA atimuktaka kumAra ko aneka prakAra kI yuktiprayuktiyoM ke dvArA saMyamake dRDhabhAva se nahIM haTA sake taba unhoMne isa prakAra kahA - he putra ! hama loga eka dina ke liye bhI tumhArI rAjyazrI ko dekhanA cAhate haiM arthAt eka dina ke liye hI tuma rAjA bano aisA cAhate haiN| yaha sunakara atimuktaka kumAra mauna jANa te jANuM chuM, je jANuM chuM tene nathI jANato, ethI mArI icchA che ke Apa beunI AjJA laMIne bhagavAna mahAvIra prabhunI pAse prajita thaI jAuM. tyArapachI mAtApitAe te atimukataka kumArane aneka prakAranI yukita prayukitathI samajAvyA, paNa saMyamanA daDhabhAvathI tene calita na karI zakayA. tyAre temaNe kahyuM- he putra! ame leke eka divasamAtraja tamArAM rAjyazrIne jevA cAhIe chIe, arthAta phakata eka divasa puratA tame rAjA bane ema IcchIe chIe A sAMbhaLI atimukataka kumAra mauna thaI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, atimuktakumAracaritam 227 anantaramasya kumArasya 'abhiseo' abhiSekaH 'jahA mahabbalassa' yathA mahAbalasya-mahAbaladeva atimuktakumArasya abhiSeko jJAtavyaH, 'nikkhamaNaM jAva sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai' niSkramaNaM yAvat sAmAyikAdIni ekAdazAGgAni adhIte, mahAbalasyeva asyApi dIkSAgrahaNaM yAvat sAmAyikAyekAdazAgAdhyayanaM vijJeyam / tathA tasya 'bahUiM vAsAiM sAmaNNapariyAo' bahUni varSANi zrAmaNyaparyAyaH, tathA sa 'guNarayaNaM jAva vipule siddhe' guNaratnaM yAvad vipule siddhaH-guNaratnanAmakaM tapaH kRtavAn yAvad vipule girau siddhiM gataH // su0 28 // // iti paJcadazamadhyayanaM sampUrNam // // mUlam // ukkhevao solasamassa ajjhynnss| evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANArasIe NayarIe kAmamahAvaNe ceie, tattha NaM vANArasIe alakkhe NAmaM rAyA hotthA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai / parisA nniggyaa| tae NaM alakkhe rAyA imIse kahAe laTTe samANe hadvatuTu jahA kUNie jAva pajjuvAsai, dhammakahA / tae NaM se alakkhe rAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie jahA udAyaNe tahA NikkhaMte, NavaraM jeheM hogaye / taba mAtApitA ne unakA rAjyAbhiSeka mahAbala ke samAna kiyA aura phira ve atimuktaka kumAra bhagavAna ke samIpa dIkSA grahaNa kara sAmAyika Adi gyAraha aMgoM kA adhyayana kiye tathA bahuta varSoM taka zrAmaNyaparyAyakA pAlana kiye aura guNaratna saMvatsara Adi tapazcaryAyeM karate hue anta meM ve vipulagiri para siddha ho gaye // sU0 28 // // pandrahavA~ adhyayana samApta huA // gayA tyAre mAtApitAe temane rAjyAbhiSeka mahAbalanI peThe karyo. pachI te atimukataka kumAre bhagavAnanI pAse dIkSA lIdhI ane sAmAyika Adi agIyAra aMge bhaNyA tathA ghaNAM varSo sudhI zrAmaparyAyanuM pAlana karyuM ane guNaratna saMvatsara Adi tapasyAo karatA thakA aMtamAM vipulagiripara siddha thaI gayA. (sU) 28). paMdaramuM adhyayana samApta thayuM. zrI antakRta dazAMga sUtra Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 antakRta dazAGgasUtre putte rajje ahisiMcAi, ekkArasa aMgAI, bahuvAsA pariyAo jAva vipule siddhe / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva chaTTamassa vaggassa ayamaTThe paNNatte // sU0 29 // // TIkA // ' ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao solasamassa ajjhayaNassa ' utkSepakaH SoDazasya adhyayanasya = SoDazasya adhyayanasya prArambhavAkyaM 'jai NaM bhaMte !" 'yadi khalu bhadanta !' ityAdirUpaM pUrvavadeva bodhyam / sudharmA svAmI prAha' evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' evaM khalu he jambUH / tasmin kAle tasmin samaye, ' vANArasIe NayarIe' vArANasyAM nagayIM 'kAmamahAvaNe ceie' kAmamahAvanaM caityam AsIt / 'tatya NaM vANArasIe alakkhe NAmaM rAyA hotthA' tatra khalu vArANasyAm alakSo nAma rAjA''sIt / ' teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jAva viharai' tasmin kAle tasmin samaye zramaNo bhagavAn mahAvIro yAvad viharati / bhagavaddarzanArtha aba solahavA~ adhyayana prArambha karate haiM / jisakA prArambha isa prakAra hotA hai / jambUsvAmI sudharmAsvAmI se pUchate haiM-he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu ke dvArA prarUpita chaThe varga ke pandrahaveM adhyayana kA bhAva maiMne Apake mu~ha se sunA / aba sunAiye / sudharmA vArANasI nAmakI kRpA karake solahaveM adhyayana kA bhAva svAmIne kahA- he jambU ! usakAla usa samaya nagarI thI / usa nagarI meM kAmamahAvana nAmaka eka caitya thA / usa nagarI ke rAjA alakSya the / usa kAla usa samaya meM zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu vArANasI nagarI ke kAmamahAvana udyAna have seALamA adhyayanano prAraMbha karIe chIe. jeno prArabha A prakAre thAya che. ja'khUsvAmI sudharmAvAmIne pUche cheDe bhadanta! zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu dvArA prarUpita chaThThA varganA paMdaramA adhyayanano bhAva meM ApanA mukhethI sAMbhaLye have kRpA karIne seALamA adhyayanano bhAva sabhaLAve. sudharmAMsvAmI kahe che-he jamU! te kAla te samaye vArANasI nAmanI nagarI hatI. te nagarImAM kAmamahAvana nAme eka caitya hatuM. te nagarInA rAjA alakSya hatA. te kAla te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhu vArANasI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 munikumudacandrikA TIkA, alakSya rAjacaritam. 'parisA NiggayA' pariSanirgatA / 'tae NaM alakkhe rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe' tataH khalu alakSo rAjA asyAH kathAyA labdhArthaH san, 'haTTatuTTa0' hRSTatuSTa0 hRSTatuSTa yAvadhRdayo 'jahA kUNie jAva pajjuvAsai' yathA kUNiko yAvatparyupAste, jJAtabhagavadAgamanavRttAnto'lakSo rAjA hRSTatuSTayAvaddhRdayaH kUNikavad bhagavadantike gataH, taM paryupAste ceti smudito'rthH| bhagavatA alakSamuddizya 'dhammakahA' dharmakathA kathitA / 'tae NaM se alakkhe rAyA' tataH khalu so'lakSo rAjA 'samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie' zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA'ntike 'jahA udAyaNe' yathA udAyanA-udAyanabhUpaH, 'tahA NikkhaMte' tathA niSkrAntaH pravajitaH, 'NavaraM' vizeSaH, 'jeheM puttaM rajje abhisiMcai' jyeSThaM putraM rAjye abhiSiJcati, 'ekArasa aMgAI' meM padhAre / pariSad unake darzana ke liye niklii| bhagavAna ke AnekA vRttAnta suna mahArAja kUNika ke samAna mahArAjA alakSya atyanta harSa ke sAtha bhagavAna mahAvIra prabhu ke darzana ke liye gye| vahA jAkara vandana namaskAra kara bhagavAnakI sevA karane lge| bhagavAnane dharmakathA khii| dharmakathA sunakara mahArAjA alakSya ke hRdaya meM vairAgyabhAva utpanna huaa| anantara ve alakSya rAjA, bhagavAna mahAvIra ke samIpa udAyana ke samAna prabajita hogaye / udAyana kI pravrajyA se inakI pravrajyA meM vizeSatA itanI hI hai ki inhoMne apane jyeSTha putra ko rAjya dekara pravrajyA lii| pravrajyA lene ke bAda inhoMne gyAraha aMgoM kA nagarInA kAmamahAvana udyAnamAM padhAryA. pariSadu temanAM darzana mATe nIkaLI. bhagavAnanA AvavAnA vRttAnta sAMbhaLIne mahArAja kRNikanI peThe mahArAjA alakSya atyaMta harSanI sAthe bhagavAna mahAvIra prabhunAM darzana mATe gayA. tyAM jaIne vaMdananamaskAra karI bhagavAnanI sevA karavA lAgyA. bhagavAne dharmakathA kahI. dharmakathA sAMbhaLIne mahArAja alakSyanA hRdayamAM vairAgyabhAva pragaTa thaye pachI te alakSya rAjA, bhagavAna mahAvIranI pAse udAyananI peThe pratrajita thaI gayA. udAyananI pravrayAthI emanI pravrajyAmAM vizeSatA eTalIja che ke temaNe potAnA jyeSTha putrane rAjya ApIne pratrajyA lIdhI. pratrajyA lIdhA pachI emaNe agIyAra zrI antakRta dazAMga sUtra Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 antakRtadazAGgasUtre ekAdaza aGgAni adhIte, 'bahuvAsA pariyAo' bahuvarSANi paryAyaH, 'jAva vipule siddhe' yAvad vipule siddhaH / 'evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva cha?massa vaggassa' evaM khalu he jambUH ! zramaNena yAvatSaSThasya vargasya zramaNena bhagavatA mahAvIreNa mokSaM saMprAptena SaSThasya vargasya 'ayama?' ayamarthaH pUrvoktarUpo'rthaH 'paNNatte prajJaptA pratipAditaH // mU0 29 // // iti alakSanAmakaM SoDazamadhyayanaM sampUrNam // iti zrIvizvavikhyAta-jagavallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-mavizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta- jainazAstrAcArya'-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-vrativiracitAyAm antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM SaSTho vargaH sNpuurnnH||6|| adhyayana kiyA tathA bahuta varSoM taka cAritraparyAya pAlA / anta meM vipulagiri para siddha hogaye / he jambU ! isa prakAra zramaNa bhagavAna mahAvIrane chaThe varga ke bhAvoM ko nirUpita kiyA hai / sU0 29 // // solahavA adhyayana samApta // // chaThA varga samApta // aMgenuM adhyayana karyuM tathA ghaNAM varSo sudhI cAritraparyAyanuM pAlana karyuM. aMtamAM vipulagiri para siddha thaI gayA. | he jaMbU! A prakAre zramaNa bhagavAna mahAvIre chaThThA varganA bhAvene nirUpaNa yA cha (sU0 28) seLayuM adhyayana samApta chaThTho varga samApta zrI antakRta dazAMga sUtra Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, nandAcaritam 231 // atha saptamo vargaH // // mUlam // jai NaM bhaMte! sattamassa vagassa ukkhevao jAva terasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA naMdA taha naMdavas naMdottara naMdaseNiyA ceva / maruyA sumaruyA mahamaruyA maruddevA ya aTTamA // 1 // bhaddA ya subhaddA ya, sujAyA sumaNAtiyA / bhUyadinnA ya boddhavvA, seNiyabhajjANa nAmAI // 2 // jai NaM bhaMte! terasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke paNNatte ? evaM khala jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nayare. guNasilae ceie, seNie rAyA, vaNNao0 / tassa NaM seNiyassa raNNo naMdA nAmaM devI hotthA, vaNNao0 / sAmI samosaDhe / parisA niggyaa| tae NaM sA naMdA devI imIse kahAe laTTA samANI jAva haTTatuTTA koDuMbiyapurise sadAvei, saddAvittA jANaM jahA paumAvaI jAva ekkArasa aMgAI ahijittA vIsaM vAsAiM pariyAo jAva siddhA / evaM terasa vi dAgameNa nneyvaao| Nikkhevao // sU0 1 // // TIkA // 'jai NaM bhaMte' ityAdi / ' jai NaM bhaMte !' yadi khalu bhadanta ! - // sAtavA~ varga // he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRta ke chaThe varga ke bhAvoM kA jo nirUpaNa kiyA hai, vaha Apake mukha se sunA, aba isake bAda sAtaveM varga kA kaunasA bhAva bhagavAnane kahA ? zrI antakRta dazAMga sUtra sAtamA vaga he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIre antakRtanA chaThThA varganA bhAvenuM je nirUpaNa karyu che te ApanA mukhethI sAMbhaLyuM. have tyArapachI sAtamA vargamAM kayA bhAva bhagavAne kahyA che? Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre ityAdi 'sattamassa ajjhayaNassa ukkhevao jAva' saptamasya vargasya utkSepaka:prArambhavAkyaM yAvat, 'terasa ajjhayaNA paNNattA' trayodaza adhyayanAni prajJaptAniityantaM vijJeyam / 'taM jahA' tadyathA teSAmadhyayanAnAM nAmAni adhonirdiSTaprakAreNa boddhavyAni 'naMdA taha naMdavai naMdottara naMdaseNiyA ceva / maruyA sumaruyA mahamaruyA maruddevA ya aTThamA // 1 // bhadA ya subhadA ya sujAyA sumaNAtiyA / bhUyadinnA ya boddhavvA seNiyabhajjANa nAmAI // 2 // ' nandA tathA nandavatI nandottarA nandazreNikA caiva / marutA sumarutA mahAmarutA marudadevA ca aSTamI // 1 // bhadrA ca subhadrA ca sujAtA sumanAtikA / bhUtadattA ca boddhavyA zreNikabhAryANAM nAmAni // 2 // iti / jambUsvAmI pRcchati-'jai NaM bhaMte !' yadi khalu bhadanta ! asmin saptame varge 'terasa ajjhayaNA' trayodaza adhyayanAni 'paNNattA' prajJaptAni, 'paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ?' prathamasya sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! bhagavAna ne antakRta ke sAtaveM varga meM teraha adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai, unake nAma ye haiM(1) nandA (2) nandavatI (3) nandottarA (4) nandazreNikA (5) marutA (6) sumarutA (7) mahAmarutA (8) marudadevA (9) bhadrA (10) subhadrA (11) sujAtA (12) sumanAtikA aura (13) bhuutdttaa| ye jo teraha nAma hai ve zreNika mahArAja kI rAniyoM ke haiN| sAtaveM varga ke adhyayana inhoM ke nAma ke haiM / / jambU svAmIne phira pUchA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhune sAtaveM varga ke terahoM adhyayanoM meM prathama adhyayana ke bhAva kA sudhama svAmIe kahyuM- he jaMbU! bhagavAne aMtakRtanA sAtamAM vargamAM tera adhyayananuM nirUpaNa karyuM che. tenAM nAma A pramANe che: (1) nandA (2) nandavatI (3) nndott| (4) nanha1i (5) bharatA (6) subharatA (7) bhAmarutA (8) bh261| () bhadrA (10) subhadrA (11) sunatA (12) sumanAti mane (13) bhUtattA. 200 tera nAma che te zreNika mahArAjanI rANIonAM che. sAtamA varganAM adhyayana emanAM nAmanA cha ? jabUsvAmIe pharIne pUchyuM :- bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhue sAtamA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 munikumudacandrikA TIkA, nandAcaritam khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvatsaMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? sudharmA svAmI pAha-evaM khalu jaMbU !' evaM khalu he jambUH ! 'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM' tasmin kAle tasmin samaye 'rAyagihe Nayare' rAjagRhe nagare 'guNasilae cehae' guNazilakaM caityam AsIt / tasminnagare 'seNie rAyA' zreNiko rAjA prativasati sma / 'vaNNao' varNakaH= rAjJo varNanaM pUrvavadvijJeyam / 'tassa NaM seNiyassa raNo naMdA nAmaM devI hotthA' tasya khalu zreNikasya rAjJo nandA nAma devI AsIt / 'vaNNao' varNakaH devIvarNanaM pUrvavat / tatra nagare 'sAmI samosaDhe' svAmI samavasRtaH bhagavAn mahAvIrasvAmI samupAgataH / bhagavadarzanArtha 'parisA niggayA' pariSannirgatA / 'tae NaM sA naMdA devI imIse kahAe laTThA samANI' tataH khalu sA nandA devI asyAH kathAyA labdhArthA satI 'jAva haTTatuTTA' yAvad hRSTatuSTA=jJAtabhagavadAgamanavRttAntA satI yAvatsaMjAtaharSaprakarSA 'koDubiyapurise' kauTumbikapuruSAn 'sadAvei' zabdayati, 'sadAvittA' zabdayitvA 'jANaM kisa prakAra nirUpaNa kiyA hai ? sudharmA svAmI ne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM rAjagRha nAmaka nagara thaa| usa nagara meM guNazilaka nAmaka caitya thaa| usa nagara ke rAjA zreNika the / unakI rAnI kA nAma nandA thaa| kisI eka samaya bhagavAna mahAvIra prabhu usa nagarI meM padhAre / pariSad unake darzanake liye nikalI / bhagavAna ke AnekA vRttAnta sunakara mahArAnI nandA ne atyanta hRSTatuSTacitta se apane kauTumbika puruSoM ko bulavAyA, aura apane dhArmika yAna ko sajAkara lAne kI AjJA dii| varganA tera adhyayanemAM prathama adhyayananA bhAvanuM kayA prakAre nirUpaNa karyuM che? sudhama svAmIe kahyuM - jaMbU! te kAla te samaye rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM guNazilaka nAme caitya hatuM. te nagaranA rAjA zreNika hatA. temanI rANInuM nAma nandA hatuM. keIeka samaye bhagavAna mahAvIra prabhu te nagarImAM padhAryA. pariSada temanA darzana mATe nIkaLI. bhagavAnanA AvavAnA vRttAnta sAMbhaLI mahArANI nandAe atyaMta hatuSTa cittathI pitAnA kauTuMbika puruSane bolAvyA ane pitAnA dhArmika yAna (ra) ne sajaja karI laI AvavAnI AjJA ApI. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 antakRta dazAGgasUtre jahA paumAvaI jAva ekkArasa aMgAI ahijjittA' yAnaM yathA padmAvatI yAvat ekAdaza aGgAni adhItya 'vIsaM vAsAI pariyAo jAva siddhA' viMzatiM varSANi paryAya yAvatsiddhA - tadAjJayA kauTumbikapuruSA yAnaM samupasthAyanti, yathA padmAvatI tathaiva bhagavatsamIpe pravajya ekAdazAGgAni adhIte, viMzatiM varSANi dIkSAparyAMyaM pAlayati, ante padmAvatIvat siddhA / ' evaM terasa vi NaMdAgameNaM NeyavvAo' evaM trayodazApi devyo nandAgamena netavyA: = yathA nandAdhyayanaM tathaiva sarvANyadhyayanAni vijJeyAni / 'Nikkhevao' nikSepakaH= saptamasya vargasya samAptivAkyam ' evaM khalu jambU : ! zramaNena bhagavatA mahAvIreNa yAvatsaMprAptena antakRtadazAnAM saptamasya vargasya ayamarthaH prajJaptaH ' ityAdirUpaM vijJeyam // sU0 1 // iti zrIvizvavikhyAta - jagavallabha - prasiddhavAcaka - paJcadazabhASAkalitalalitakalApAsslApaka-mavizuddha gadyapadyanaikagrantha nirmAyaka - vAdimAnamardaka- zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta' jainazAstrAcArya - padabhUSita - kolhApurarAjaguru - bAlabrahmacAri - jainAcArya - jainadharmadivAkara - pUjyazrIghAsIlAla- prativiracitAyAma " antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikAyAM TIkAyAM saptamo vargaH saMpUrNaH // 7 // mahArAnI nandA kI AjJAnusAra ve kauTumbika puruSa atyanta zIghratA se dhArmika ratha sajita karake le Aye / mahArAnI nandA usapara caDhakara padmAvatI ke samAna bhagavAna ke darzana karane ke liye gayI / vahA~ bhagavAna ke mukha se dharmakathA sunakara saMsAratyAga kI bhAvanA se bhAvita hogayI aura mahArAjA zreNika kI AjJA se bhagavAna mahAvIra prabhu ke samIpa dIkSA lekara pravrajita hogayI / tathA gyAraha aMgoMkA adhyayana kara bIsa varSa taka cAritraparyAya pAlA aura siddha hogayI // 1 // isI prakAra nandavatI Adi mahArANI nandAnI AjJAnusAra te kauTuMbika puruSA atyaMta zIvratAthI dhArmika rathane sajajata karIne lai AvyA. mahArANI nandA tenA upara caDIne padmAvatInI peThe bhagavAnanA darzana karavA mATegai. tyAM bhagavAnanA mukhathI dhakathA sAMbhaLI saMsAratyAganI bhAvanAthI bhAvita thai gaI, ane mahArAjA zreNikanI AjJA lai bhagavAna mahAvIra prabhunI pAse dIkSA laI pratrajita thaI gaI. tathA agIyAra agAnu adhyayana karI vIza va sudhI cAritraparyAyanuM pAlana karI siddha thaI gaI (1). A prakAre nandavatI Adi zrI antakRta dazAMga sUtra Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 munikumudacandrikA TIkA, aSTamavargopakramaH aSTamo vargaH // mUlam // jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTramassa aMgassa aMtagaDadasANaM sattamassa vaggassa ayamahe paNNatte, aTamassa NaM bhaMte ! vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTre paNNatte ? / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTThamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, taM jahA-kAlI sukAlI mahAkAlI kaNhA sukaNhA mahAkaNhA vIrakaNhA ya boddhavA rAmakaNhA taheva y| piuseNakaNhA navamI, dasamI mahAseNakaNhA ya // 1 // jai NaM bhaMte ! aTThamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte ? // TIkA // _ 'jai NaM bhaMte' ityAdi / 'jai NaM bhaMte ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM sattamassa aMgassa ayamaDhe paNNatte' yadi khalu adhyayanoM ko jAnanA cAhiye // sU0 13 // he jambU ! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRtadazA ke sAtaveM varga ke bhAva ko isa prakAra nirUpaNa kiyA hai| // sAtavA varga samApta // AThavA varga jambUsvAmIne pUchA-he bhadanta ! zramaNa bhagavAna mahAvIra adhyayanane jANavAM joIe. (13) he jaMbU! zramaNa bhagavAna mahAvIre antakRtadazAnA sAtamA varganA bhAvane e prabhArI ni354 yuche. (sU0 1). " sAta varga samApta. AThamo varga jaMbUsavAmIe pUchayuM-he bhadanta! zramaNa bhagavAna mahAvIre annakRtadazA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 antakRtadazAGgasUtre bhadanta ! zramaNena yAvatsaMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAM saptamasya vargasya ayamarthaH prajJaptaH, punaH 'aTThamassa NaM bhaMte ! vaggassa aMtagaDadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paNNatte ? ' aSTamasya khalu bhadanta ! vargasya antakRtadazAnAM zramaNena yAvat saMpAptena ko'rthaH prajJaptaH ? iti jambUsvAminaH praznaH, anantaraM sudharmAsvAmI mAha-' evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM aTThamassa vaggasa dasa ajjhayaNA paNNattA' evaM khalu he jambUH ? zramaNena yAvat saMprAptena aSTamasya aGgasya antakRtadazAnAm aSTamasya vargasya dazAdhyayanAni prajJaptAni, __'taM jahA-kAlI sukAlI mahAkAlI kaNhA sukaNhA mahAkaNhA vIrakaNhA taheva ya / piuseNakaNhA navamI, dasamI mahAseNakaNhA ya // 1 // ___ tadyathA-kAlI sukAlI mahAkAlI kRSNA sukRSNA mahAkRSNA vIrakRSNA ca boddhavyA rAmakRSNA tathaiva ca / pitRsenakRSNA navamI dazamI mahAsenakRSNA ca // 1 // iti / asmin varga kAlIprabhRtIni daza adhyayayanAni vijJeyAni / 'jai NaM bhaMte ! aTThamassa vaggassa dasa ajjhayaNA paNNattA, ne antakRtadazA-nAmaka AThaveM aMga ke sAtaveM varga meM jo kahA use maiMne Apake mukhase sunA, aba isake bAda bhagavAna ne antakRtadazA ke AThaveM varga meM kina bhAvoM kahA hai ? sudharmA svAmIne kahA-he jambU! zramaNa bhagavAna mahAvIra ne antakRtadazA ke AThaveM varga meM dasa adhyayanoM kA nirUpaNa kiyA hai| unake nAma ye haiM-(1) kAlI (2) sukAlI (3) mahAkAlI (4) kRSNA (5) sukRSNA (6) mahAkRSNA (7) vIrakRSNA (8) rAmakRSNA (9) pitRsenakRSNA aura (10) mahAsenakRSNA / jambUsvAmIne phira pUchA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhu nAmanA AThamAM aMganA sAtamA vargamAM je kahyuM te meM ApanA mukhethI sAMbhaLyuM. have tyArapachI bhagavAne annakRtadazAnA AThamA vargamAM kayA bhAvane kahyA che ? sudharmA svAmIe kahyuM- he jaMbU ! zramaNa bhagavAna mahAvIre annakRtadazAnA AThamA vargamAM daza adhyayananuM nirUpaNa karyuM che. temanA nAme A pramANe che-(1) 4AlI (2) sudI (3) bhAbhI (4) 4 (5) suSya (6) bhAg (7) pI245! (8) rAma (e) pitRsena bhane (10) mahAsenakRpayA. jaMbusvAmIe pharIthI pUchayuM- he bhadanta! bhagavAna mahAvIra prabhue AThamA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aDhe paNNatte ?' yadi khalu bhadanta ! aSTamasya vargasya daza adhyayanAni prajJaptAni, prathamasya khalu bhadanta ! adhyayanasya zramaNena yAvat saMprAptena ko'rthaH prajJaptaH ? // sU0 1 // // mUlam // evaM khalu jaMbU! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM NayarI hotthA, puNNabhadde ceie| tattha NaM caMpAe NayarIe koNie rAyA, vnnnno0| tattha NaM caMpAe NayarIe seNiyassa raNo bhanjA, koNiyassa raNo cullamAuyA kAlI nAmaM devI hotthA, vnnnno0| jahA naMdA jAva sAmAiyamAiyAiM ekArasa aMgAI ahijai, bahUhi cautthachaTThaTThamehi jAva appANaM bhAvemANI viharai // sU0 2 // // TIkA // 'evaM khalu' ityAdi / 'evaM khalu jaMbU ? teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM jayarI hotthA, puNNabhadde ceie' evaM khalu he jambUH ! tasmin kAle tasmin samaye campA nAma nagarI AsIt , tasyAM nagaryA pUrNabhadraM caityamAsIt / 'tattha NaM caMpAe gayarIe koNie rAyA' tatra khalu campAyAM nagaryA koNiko rAjA AsIt, 'vaNNao' varNakaH koNikarAjavarNanamanyatroktarAjavarNanavad vijJeyam / 'tattha NaM caMpAe NayarIe seNiyassa raNNo bhajjA, koNiyassa raNNo cullamAuyA kAlI nAmaM devI hotthA' tatra khalu campAyAM nagaryA zreNikasya rAjJo bhAryA kUNikasya rAjJaH kSulmAtA = laghumAtetyarthaH; ne AThaveM varga ke dasa adhyayanoM meM prathama adhyayana ke bhAvakA nirUpaNa kisa prakAra kiyA hai ? // sU0 1 // sudharmA svAmI ne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM campA nAmakI nagarI thii| usa nagarI meM pUrNabhadra nAmaka udyAna thaa| usa campAnagarI kA rAjA kUNika thA / usa campAnagarI meM mahArAjA zreNika kI bhAryA aura rAjA kUNika kI laghumAtA varganA daza adhyayanamAM prathama adhyayananA bhAvanuM nirUpaNa kayA prakAre karyuM che? (sU01) sudhama svAmIe kahyuM- he ! te kAla te samaye campA nAme nagarI hatI. te nagarImAM pUrNabhadra nAmanuM udyAna hatuM. te campAnagarIno rAjA kRNika hatA. te caMpA nagarImAM mahArAja zreNikanI bhAryA tathA rAjA kRNikanI laghumatAM kAlIdevI hatI. te zrI annakRta dazAMga sUtra Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 antakRtadazAGgasUtre kAlI nAma devI AsIt , 'vaNNao' varNakaH, asyA varNanamanyadevIvad vijJeyam / 'jahA naMdA jAva sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai' yathA nandA yAvat sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhIte yathA nandA tathaiveyamapi jJAtabhagavadAgamanavRttAntA bhagavatsamIpe gatvA dharma zrutvA dharmazravaNasaMjAtavairAgyA bhagavatsamIpe pravrajitA / anantaraM sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhItavatI / tathA ca 'bahUhiM cautthachaTTamehiM nAva appANaM bhAvemANI viharai' bahubhizcaturthaSaSThASTamairyAvadAtmAnaM bhAvayantI viharati // mU0 2 // // mUlam // tae NaM sA kAlI ajA aNNayA kayAiM jeNeva ajacaMdaNA ajA teNeva uvAgayA, uvAgacchittA evaM vayAsIicchAmi NaM ajAo! tubbhehiM abbhaNuNNAyA samANI rayaNAvaliM tavaM uvasaMpajittA NaM viharittae / ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM kareha / tae NaM sA kAlI ajA ajacaMdaNAe abbhaNuNNAyA samANI rayaNAvalitavokamma uvasaMpajjittA NaM viharai // sU0 3 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA kAlI anjA aNNayA kayAiM jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgayA, uvAgacchittA evaM vayAsI' tataH khalu sA kAlI AryA anyadA kadAcid yatraiva AryacandanA AryA tatraiva upAgatA, kAlIdevI thI / vaha kAlIdevI nandA ke samAna bhagavAna mahAvIra prabhu ke samIpa meM pravajita ho sAmAyika Adi gyAraha aMgoM kA adhyayana karane lagI aura bahuta sI caturtha-SaSTha-aSTamAdi tapasyA se AtmA ko bhAvita karatI huI vicarane lagI // sU0 2 // eka dina vaha kAlI AryA AryacandanabAlA AryA ke samIpa gayI aura hAtha joDa vandana kara vinaya ke sAtha isa kAlIdevI nandAnI pake bhagavAna mahAvIra prabhunI pAse prajita thaI sAmAyika Adi agIyAra aMgenuM adhyayana karavA lAgI ane ghaNAM caturtha paNa aSTamabhakta Adi tapasyAthI AtmAne bhAvita karatI vicaravA lAgI (sU0 2) eka divasa te kAlI AryA AryacandanabAlA AryAnI pAse gaI ane hAtha jeDI vaMdana namaskAra karI vinayapUrvaka A prakAre belI-he mahAbhAgA ! ApanI AjJA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA kAlIcaritama upAgatya evamavadat-'icchAmi NaM ajAo ! tubbhehiM abbhaNuNNAyA samANI rayaNAvaliM tavokammaM uvasaMpajjittA NaM viharittae' icchAmi khalu he AryAH / yuSmAbhirabhyanujJAtA satI ratnAvalI tapaH ratnAvalInAmakaM tapa upasaMpadya vihaam| candanavAlA''ryA mAha-'ahAsuhaM devANuppiyA ! mA paDibaMdha kareha' yathAsukhaM he devAnupriye ! mA pratibandhaM kuruSva / 'tae NaM sA kAlI ajA ajjacaMdaNAe abbhaNuNNAyA samANI rayaNAvalitabokammaM uvasaMpajittA gaM viharai' tataH khalu sA kAlI AryA''ryacandanayA'bhyanujJAtA satI ratnAvalItapaHkarmopasaMpadya khalu viharati // sU0 3 // // mUlam // taM jahA - cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei pArittA chadraM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTThamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTachaTThAI karei, karittA sabakAmayuNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTuM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA prakAra bolI - he mahAbhAgA ! ApakI AjJA lekara ratnAvalI tapasyA ke dvArA AtmA ko bhAvita karatI huI vicaranA cAhatI huuN| taba AryA candanabAlA ne uttara diyA-he devAnupriye ! jo tumhAre liye sukhakara ho so karo, kisI bhI prakAra kA pramAda mata kro| AryA candanabAlA kI AjJA pAkara kAlI AryA ratnAvalI tapasyA karatI huI vicarane lagI // sU0 3 // laIne ratnAvalI tapasyA dvArA AtmAne bhAvita karatI thakI vicaravA cAhuM chuM. tyAre A candanabALAe uttara Ape-he devAnupriye! jema tamane sukha thAya tema kare, kaI prakAre pramAda na kare. AryA caMdanabALAnI AjJA meLavIne kAlI Arya ratnAvalI tapasyA karatI thakI vicAravA lAgI (sU) 3) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 antakRtadazAGgasUtre solasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTThArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA bAvIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pAreDa, pAritA cauvIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA chavIsa imaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTThAvIsaimaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA tIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA battIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cottIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA cottIsaM chaTTAI karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA cottIsaimaM kares, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA battIsaibhaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA tIsaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTThAvIsaimaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA chavIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cauvIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA bAvIsa maM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTThArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karitA sakAma - guNiyaM pArei, pAritA bArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam chaTheM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTachahAiM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA charTa karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM paarei| evaM khalu esA rayaNAvalIe tavokammassa paDhamA parivADI, egeNaM saMvacchareNaM tihiM mAsehiM bAvIsAe ya ahorattehi ahAsuttaM jAva ArAhiyA bhavai // sU0 4 // // TIkA // 'taM jahA' ityAdi / taM jahA' tadyathA-ratnAvalItapaHprakAramAha'cautthaM karei' caturtha karoti, 'karittA' kRtvA, 'savvakAmaguNiyaM' sarvakAmaguNitaM-sarve ca te kAmaguNAH sarvakAmaguNAH abhilASaviSayIbhUtA dadhidugdhaghRtatailamadhuralakSaNA rasAH, te saMjAtA yatra tattathA 'pArei' pArayati-dadhidugdhAdinA pAraNAM karotityarthaH, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThachaTThAI karei' pArayitvA aSTaSaSThAni karoti, 'karicA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA ___vaha ratnAvalI tapa unhoMne isa prakAra kiyA, pahale kAlI AryAne upavAsa kiyA aura pAraNA kiyaa| pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA karake telA kiyaa| pAraNA karake ATha bele kiye| pAraNA karake upavAsa kiyaa| pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA te ratnAvalI tapa temaNe A prakAre karyuM pahelAM kAlI AryAe upavAsa karyo ane pAraNuM karyuM. pAraNuM karI chaTha karyo, pAraNuM karI aThama karyo. pAraNuM karI ATha chaTha karyA. pAraNuM karI upavAsa karyo. pAraNuM karI chaTha karyo. pAraNuM karI aThama karyo. AvI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 , antakRta dazAGgasUtre savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNiyaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dubAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA' pArayitvA ' codasamaM karei' caturdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei pArayitvA SoDaza karoti, 'karitA' kRtvA ' savvakAmaguNiyaM pAre ' sarvakAmaguNitaM pArayati, ' pAritA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vIsaimaM kareha ' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA ' pArayitvA ' bAvIsaimaM karei ' dvAviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati ' pAritA caubIsaimaM karei pArayitvA caturviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chabbIsaimaM karei pArayitvA SaDviMzatitamaM karoti, 'karitA ' kRtvA 6 'savvakAmaguNiyaM pAreha sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThAvIsaimaM karei pArayitvA aSTAviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA tIsaimaM kare' pArayitvA triMzattamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA battIsaimaM karei' pArayitvA dvAtriMzattamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cottIsaimaM karei pArayitvA catustriMzattama karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cottIsaM chaTTAI karei' pArayitvA catustriMzatSaSThAni karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati' pArittA karake tela kiyA, yoM antararahita colA kiyA, pA~ca kiye, chaha kiye, sAta, ATha, nau, dasa, gyAraha, bAraha, teraha caudaha, pandraha, solaha kiye| phira cauMtIsa bele kiye / pAraNA karake solaha dina kI tapazcaryA kI / pAraNA karake pandraha dinakI kI tapazcaryA kI / zete maMtararaDita yAra arthA, pAMca ryA cha aryA, sAta, AI, nava, hasa, azIyAra, khAra, tera, cauda paMdara, sALa karyAM. pachI cAMtrIsa chaThe karyAM. pAraNuM karI seALa divasanI tapazcaryA karI. pAraNuM karI paMdara divasanI tapazcaryA karI evI rIte cauda, tera, khAra, " ' zrI antakRta dazAMga sUtra 242 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 243 battIsase kareDa' pArayitvA dvAtriMzattamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA tIsaimaM karei pArayitvA triMzattamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThAvIsaimaM karei' pArayitvA aSTAviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chabbIsaimaM karei' pArayitvA SaDaviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cauvIsaimaM karei' pArayitvA caturviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bAvIsaimaM karei' pArayitvA dvAviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNiyaM pArayati, 'pAritA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA' pArayitvA 'solasamaM karer3a' SoDazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA codasamaM karer3a' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bArasamaM kares' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreha' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati 'pAritA aTTama karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'parittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA achaTTAI kareI' pArayitvA isa prakAra kramase pAraNA karatI huI caudaha, teraha, bAraha, gyAraha, dasa, nau, ATha, sAta, cha, pA~ca, cAra, tIna, do, aura eka upavAsa kiye / pAraNA karake phira ATha bele kiye| pAraNA karake telA kiyA / pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA karake upavAsa kiyA, ramaNIyAra, haza, nava, AI, sAta, cha, pAMtha yAra, tra, me bhane upavAsa arthA. pAraNuM karI AThe chaThe karyAM, pAraNu karI aDhama karyAM, pAraNu karI upavAsa karyAM, pachI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 antakRtadazAGgasUtre aSTaSaSThAni karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM kareI' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'evaM khalu esA rayaNAvalIe tavokammassa paDhamA parivADI' evaM khalu eSA ratnAvalyAstapaHkarmaNaH prathamA paripATI'laDI'-iti bhASAprasiddhA, "egeNaM saMvacchareNaM tihiM mAsehi bAvIsAe ya ahorattehiM ahAmuttaM jAva ArAhiyA bhavai' ekena saMvatsareNa tribhirmAsaiH dvAviMzatyAhorAtrairyathAsUtraM yAvadArAdhitA bhavati / eSA ratnAvalyAH prathamA paripATI dvAviMzatyahorAtrasahitamAsatrayAnugatenaikena varSeNa sUtroktAnusAreNa samArAdhitA bhavati // sU0 4 // // mUlam // tayANaMtaraM ca NaM docAe parivADIe cautthaM karei, karittA vigaivajaM pArei, pArittA chaI karei, karittA vigaivajaM pArei, pArittA, evaM jahA paDhamAe vi, NavaraM savapAraNae vigaivajja pArei jAva ArAhiyA bhvi| tayANaMtaraM ca NaM taccAe parivADIe cautthaM karei, karittA alevADaM pArei, sesaM taheva / phira pAraNA kiyaa| isa prakAra unhoMne 'ratnAvalI tapa' kI eka paripATI (laDI) kI ArAdhanA kii| ratnAvalI kI yaha eka paripATI (laDI) eka varSa tIna mahinA bAIsa ahorAtra meM pUrNa hotI hai| isa eka paripATI meM tIna sau caurAsI dina tapasyA ke aura aThAsI dina pAraNA ke hote haiM, isa prakAra saba cAra sau bahattara dina hote haiM // sU0 4 // pAraNuM karyuM. e prakAre temaNe "ratnAvalI tapanI eka paripATI (laDI nI ArAdhanA karI. ratnAvalInI A eka paripATI (laDI) eka varSa traNa mAsa ane bAvIsa rAtridivasamAM pUrNa thAya che. AvI eka paripATImAM traNa coryAsI divasa tapasyAnA ane aThayAsI divasa pAraNAnA thAya che. e prakAre badhA maLIne cArase bautera hisa thAya che. (sU0 4) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 - munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam evaM cautthA parivADI, navaraM savvapAraNae AyaMbilaM pArei, sesaM tNcev| paDhamammi savvakAmapAraNayaM biiyae vigivjN| taiyaMmi alevADaM, AyaMbilao cutthmmi|| tae NaM sA kAlI ajA rayaNAvalItavokammaM paMcahiM savaccharehiM dohi ya mAsehi, aTThAvIsAe ya divasehiM ahAsuttaM jAva ArAhettA, jeNeva ajacaMdaNA ajjA teNeva uvAgayA, uvAgacchittA ajacaMdaNaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA bahUhi cautthachahamadasamaduvAlasehiM tavokammahi appANaM bhAvemANI viharai // sU0 5 // // TIkA // 'tayANaMtaraM' ityAdi / 'tayANaMtaraM ca NaM' tadanantaraM ca khalu = prathamaparipATIsamAptyanantaramityarthaH, 'doccAe parivADIe cautthaM karei, karittA vigaivajaM pArei, pArittA chaThaM karei, karittA vigaivajjaM pArei' dvitIyasyAM paripATyAM caturtha karoti, kRtvA vikRtivarja pArayati, pArayitvA SaSThaM karoti kRtvA ___ tadanantara usa kAlI AryA ne 'ratnAvalI-tapasyA' kI dUsarI paripATI (laDI) prArambha kii| unhoMne pahale upavAsa kiyaa| upavAsa ke pAraNe meM vigaya-dUdha, dahI, ghI, tela, mIThA ina pA~ca vastuoM kA lenA ekadama banda kara diyaa| isa prakAra upavAsa kA pAraNA kara unane velA kiyaa| pAraNA meM vigaya choDa diyaa| isI taraha telA kiyaa| pAraNA karake ATha bele kiye| pAraNA karake upavAsa kiyaa| belA kiyA, telA kiyA, yoM solaha upavAsa taka kiye| phira cautIsa bele kiye| pAraNA karake solaha kiye| phira tyArapachI te kAlI AryAe "ratnAvalI-tapasyAnI bIjI paripATI (laDI) ne prAraMbha karyo. temaNe pahelAM upavAsa karyo. upavAsanA pAraNAmAM vigaya-dUdha, dahIM, ghI, tela ane miSTAnna e pAMca vastuonuM levuM ekadama baMdha karI dIdhuM. e prakAre upavAsanuM pAraNuM karI temaNe chaTha karyuM. pAraNAmAM vigaya cheDI dIdhuM. teja rIte aThama karyo. pAraNuM karIne ATha chaTha karyA. pAraNuM karI upavAsa karyo, chaTha karyo, aThama karyo, ema soLa upavAsa sudhI karyA pachI trIsa chaTha karyA. pAraNuM karIne seLa karyA. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 antakRtadazAGgasUtre vikRtivarja pArayati, 'pAritA' pArayitvA, 'evaM jahA paDhamAe vi' evaM yathA prathamAyAmapi 'NavaraM savvapAraNae vigaivajjaM pAreDa' navaraM sarvapAraNAyAM vikRtivarja pArayati= dvitIyaparipATyAmapi prathamaparipATIvadeva sarva karoti, vizeSastu dvitIyasyAM paripAThyAM vikRtivarjI pAraNAM karoti, 'jAva ArAhiyA bhavaI' yAvad dvitIyA paripATI ArAdhitA bhavati / ' tayAnaMtaraM ca NaM tadanantaraM = dvitIya paripATyanantaraM ca khalu 'tacAe parivADIe cautthaM karei' tRtIyAyAM paripATyAM caturtha karoti, 'karinA alevArDa pArei' kRtvA alepakRtaM pArayati = vikRtileparahitaM pArayati, pAraNa ke vikRterlepamAtramapi varjayatItyarthaH / ' sesaM taheva' zeSaM tathaiva / ' evaM cautthA parivADI' evaM caturthyapi paripATI, 'navaraM ' vizeSastvayaM yat 'savvapAraNae AyaMbilaM pArei' sarvapAraNake AcAmAmlaM pArayati= sarveSu pAraNAdivaseSu AcAmAmlaM karotItyarthaH, ' sesaM taM ceva' zeSaM tadeva = avaziSTaM pUrvavadeva jJAtavyam / atra gAthA / 1 ' paDhamammi savvakAmapAraNayaM biiyae vigaivajjaM / taiyammi alevADaM, AyaMbilao cautthammi // prathamAyAM sarvakAmapAraNakaM, dvitIyAyAM vikRtivarjam / tRtIyAyAmale pakRtam, AcAmAmlaM ca caturthyAm // iti / pandraha, caudaha, teraha, bAraha, gyAraha, dasa, nau, ATha, sAta, chaha, pA~ca, cAra, tIna, do aura eka upavAsa kiyaa| pAraNA karake ATha bele kiye / pAraNA karake telA kiyA, belA kiyA aura upavAsa kiyaa| sabhI pAraNoM meM vigaya choDa diyA / jisa prakAra prathama paripATI kI, usI prakAra dUsarI paripATI bhI kii| parantu isameM sabhI vigayavarjita pAraNe kiye| isI prakAra tIsarI laDI pUrI kI, isameM pAraNe ke dina vigaya kA lepa mAtra bhI choDa diyA / cauthI laDI bhI isI prakAra se kI; parantu isake pAraNe meM Ambila pachI paMdhara, yauha, tera, mAra, bhagIyAra, haza, nava, AI, sAta, cha, pAMya, yAra, trANa, khe ane eka upavAsa karyAM. pAraNuM karIne ATha chaThe karyAM. pAraNuM karIne aThama karyAM, chaThe karyAM ane upavAsa karyAM. aMdhAM pAraNAmAM vigaya cheoDI dIdho. paripATI karI teja prakAre khIjI paripATI paNa karI. parantu AmAM sa-vigaDha-varjita pAraNAM karyAM. eja rIte trIjI paripATI pUrNa karI, emAM pAraNAMne divase vigayanA lepamAtra paNa choDI dIdhA, cethI paripATI paNa eja prakAre karI, paraMtu tenA prakAre prathama zrI antakRta dazAMga sUtra Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam sA kAlI AryA paripATIcatuSTayasahitaM ratnAvalInAmakaM tapaH kRtvtiityrthH| 'tae NaM sA kAlI ajA' tataH khalu sA kAlI AryA 'rayaNAvalItavokamma' ratnAvalItapaHkarma= catuHparipATIyuktaM ratnAvalInAmakaM tapaH, 'paMcahiM saMvaccharehiM dohi ya mAsehi' paJcabhiH saMvatsaraiAbhyAM ca mAsAbhyAm 'aTThAvIsAe ya divasehiM' aSTAviMzatyA ca divasaH, 'ahAmuttaM jAva ArAhittA' yathAsUtraM yAvadArAdhya sUtrAnusAreNa yAvadArAdhanAM kRtvA 'jeNeva ajacaMdaNA ajjA teNeva uvAgayA' yatraiva AryacandanA AryA tatraiva upAgatA, 'uvAgacchittA ajacaMdaNaM vaMdai NamaMsai' upAgatya AryacandanAM vandate namasyati, 'vaMdittA NamaMsittA' vanditvA namasyitvA 'bahUhiM cautthachaTThahamadasamaduvAlasehiM tavokammehi appANaM bhAvemANI viharaI' bahubhizcaturthaSaTThASTamadazamadvAdazabhistapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayantI viharati // sU0 5 // // mUlam // tae NaM sA kAlI ajA teNaM orAleNaM jAva dhamaNisaMtayA jAyA yAvi hotthA, se jahA iMgAlasagaDI vA jAva suhuyahuyAsaNe iva bhAsarAsipalicchaNNA, taveNaM teeNaM tavateyasirIe aIva uvasobhemANI ciTTai // sU0 6 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA kAlI ajA teNaM orAleNaM jAva dhamaNisaMtayA jAyA yAvi hotthA' tataH khalu sA kAlI AryA tena udAreNa kiyaa| isa prakAra kAlI AryA ratnAvalI kI cAroM paripATI ko pA~ca varSa chaha mAsa aura aTThAvIsa dina meM samApta kara jahA~ candanabAlA AryA thI, vahA~ gayI aura unheM vandana namaskAra kiyaa| bAda meM bahuta sI caturthabhakta Adi tapasyAoM se AtmA ko bhAvita karatI huI vicarane lagI // sU0 5 // usake bAda usa kAlI AryA kA zarIra isa prakAra kI pAraNAmAM AMbila karyA. A prakAre kAlI AryA ratnAvalInI cAreya paripATI pAMca varSa cha mAsa ane aThThAvIsa divasamAM samApta karI jyAM caMdanabAlA AryA hatI tyAM gaI ane temane vaMdana namaskAra karyA pachI ghaNAM caturthabhakata Adi tapasyAethI AtmAne bhAvita karatI vicAravA lAgI. (sU0 5) tyArapachI te kAlI AryanuM zarIra A prakAranI pradhAna tapasyA karavAthI ekadama zrI annakRta dazAMga sUtra Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 248 antakRtadazAGgasUtre yAvad dhamanisaMtatA jAtA cA''pyabhavat-mahogreNa tena ratnAvalItapaHkarmaNA sA kAlI AryA zuSkamAMsazoNitatayA zirAsaMlakSitAGgopAGgA'bhavat , 'taM jahA' tadyathA 'iMgAlasagaDI vA' aGgArazakaTI vA, aGgArAH='koyalA' iti prasiddhAH, taibhRtA zakaTI-gantrI aGgArazakaTI tadvat 'jAva suhuyahuyAsaNe iva' yAvatsuhutahutAzana iva, 'bhAsarAsipalicchaNNA' bhasmarAzipraticchannA, yathA aGgArazakaTikA zuSkapatrazakaTikA eraNDakASThazakaTikA gamanakAle 'kiTkiT' zabdaM karoti, tathaiva asyAH kAlyA AryAyAH zarIram utthAnAdikriyAyAmasthisaMgharSavazAt 'kiTkiTa' zabdaM karoti, punaH sA kAlI AryA bhasmasamUhAntarhito ghRtAditarpitavahniriva 'taveNaM teeNaM tavateyasirIe aIva uvasobhemANI ciTaI' tapasA tejasA tapastejaHzriyA ca atIva upazobhamAnA tiSThati // sU0 6 // // mUlam // tae NaM tIse kAlIe ajjAe aNNayA kayAI puvvarattAvarattakAle ayamajjhathie jahA khaMdayassa ciMtA jAva pradhAna tapasyA karane se prAyaH mAMsa aura lohI (khUna) se rahita hogyaa| unake zarIra kI dhamaniyA pratyakSa dikhAI de rahI thiiN| vaha sUkhakara asthipaMjaramAtra se avaziSTa hogayI thii| uThatebaiThate calate-phirate usake zarIra kI haDDiyoM se kaDa-kaDa AvAja hotI thI, jisa prakAra sUkhe kASTha, sUkhe patte yA koyale se bharI huI calatI gADIse AvAja hotI hai| yadyapi kAlI AryA kA zarIra mAMsa-lohI ke sUkha jAne ke kAraNa rUkSa hogayA thA, tathApi bhasma se AcchAdita agni ke samAna tapateja kI zobhA se atyanta zomita horahA thA // sU0 6 // lehI-mAMsa vagaranuM thaI gayuM. temanA zarIranI dhamanio (na) pratyakSa dekhAtI hatI. temanuM zarIra sUkAIne mAtra hADakAnuM pAMjaruM bAkI rahI gayuM hatuM. uThatAM, besatAM, cAlatAM, pharatAM temanA zarIranAM hADakAno kaDa-kaDa avAja thatuM hatuM. te avAja sUkAM lAkaDAM, sUkA pAMdaDAM athavA keyalAthI bharelI gADI cAlato hoya tyAre jema avAja thAya te hate. jo ke kAlI AryAnuM zarIra lehI mAMsa sUkAI javAthI (durbala) rUkSa thaI gayuM hatuM, chatAM bhasmathI DhaMkAela agninI peThe tapanA tejanI zobhAthI atyaMta zAlI 2yuM hetu. (sU0 6) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 249 asthi uTrANe kamme bale vIrie purisakkAraparakkame saddhA dhiI saMvege vA tAva me seyaM kallaM jAva jalaMte ajacaMdaNaM ajaM ApucchittA ajjacaMdaNAe ajjAe abbhaNunAyAe samANIe saMlehaNAjhUsaNAjhUsiyAe bhattapANapaDiyAikkhiyAe kAlaM aNavakaMkhamANIe viharettaetti kaTu evaM saMpehittA kallaM jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ajjacaMdaNaM ajjaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA gamaMsittA evaM vayAsI-icchAmi NaM ajjAo tubbhehiM abbhaNuNNAyAe samANIe saMlehaNA jAva vihrette| ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM kreh| tao kAlI ajjA ajjacaMdaNAe abbhaNuNNAyA samANI saMlehaNAjhUsaNAjhUsiyA jAva viharai / sA kAlI ajjA ajjacaMdaNAe aMtie sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAiM ahijjittA bahupaDipunnAI aTTha saMvaccharAI sAmaNNapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsettA sarTi bhattAI aNasaNAe chedettA jassahAe kIrai naggabhAve jAva carimussAsanIsAsehiM siddhA // sU0 7 // [kAlINAmaM paDhamajjhayaNaM samattaM] // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse kAlIe ajAe aNNayA kayAI' tataH khalu tasyAH kAlyA AryAyA anyadA kadAcit 'puvvarattAvarattAkAle' pUrvarAtrApararAtrakAle rAtraH pazcime bhAge 'ayamajjhathie' ayamAdhyAtmiko vakSyamANapakAraka AtmikasaMkalpaH saMjAtaH, 'jahA khaMdayassa' yathA skandakasya skandakaRSivat , 'ciMtA' cintA-cintanaM; cintAsvarUpamAha-'jAva atthi tadanantara una kAlI AryA ke hRdaya meM ekadina pIchalI rAta ko khandaka ke samAna isa prakAra vicAra utpanna huA ki merA 1 pachI te kAlI AryAnA hadayamAM eka divasa pAchalI rAtre naMdakanI peThe evo vicAra utpanna thaye ke-mAruM zarIra tapasyAnA kAraNathI atyaMta sUkAI gayuM che, chatAM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 antakRtadazAGgasUtre uTThANe kamme bale vIrie purisakAraparakkame saddhA dhiI saMvege' yAvadasti utthAnaM karma balaM vIrya puruSakAraparAkramaH zraddhA dhRtiH saMvegA yAvatkAlaparyantaM mayi utthAnAdizaktirastIti bhAvaH, 'tAva me seyaM' tAvanme zreyaH tAvadeva mamaitaducitaM yat 'kallaM jAva jalaMte' kalye yAvajjvalati AgAmini divase yAvajjvalati-sUryodaye sati 'ajjacaMdaNaM ajaM ApucchittA' AryacandanAmAryAmApRcchaya, 'ajjacaMdaNAe ajAe anbhuNunnAyAe samANIe saMlehaNAjhUsaNAjhUsiyAe' AryacandanayA AryayA abhyanujhAtAyAH satyAH saMlekhanAjoSaNAjuSTAyAH 'bhattapANapaDiyAikkhiiyAe kAlaM aNavakakhamANIe viharettae' bhaktapAnapratyAkhyAtAyAH kAlamanavakAGkSantyA vihartum , 'tti kaTu' iti kRtvA 'evaM saMpehei' evaM saMprekSate uktarUpeNa vicArayati, 'saMpehittA' saMprekSya-vicArya 'kallaM' kalye dvitIyadivase 'jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgacchaI' yatraivAryacandanA''ryA tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA ajjacaMdaNaM ajaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM kyAsI' upAgatyA''ryacandanAmAryA vandate namasyati, vanditvA namasyitvA evamavadat-'icchAmi NaM ajjAo ! tunbhehiM abbhaNuNNAe samANIe saMlehaNA jAva viharettae' icchAmi khalu he AryAH ! yuSmAbhirabhyanujJAtA satI saMlekhanA yAvad vihattum / AryacandanA''ryA mAha-'ahAsuhaM devANuppiyA! zarIra tapasyA ke kAraNa atyanta kRza hogayA, to bhI mujhameM utthAna, karma, bala, vIrya, pauruSa, parAkrama, zraddhA, dhRti aura saMvega Adi vidyamAna hai| isaliye mujhe ucita hai ki kala sUryodaya hote hI AryacandanabAlA AryA ko pUchakara unakI AjJA se saMlekhanAjoSaNA ko sevita karatI huI, bhaktapAna kA pratyAkhyAna kara, mRtyu ko na cAhatI huI vicaraNa kruuN| aisA vicAra kara sUryodaya hote hI AryacandanabAlA AryA ke samIpa AyI aura vandana-namaskAra kara hAtha joDa isa prakAra bolI-he AyeM ! ApakI AjJA prApta kara saMlekhanA Adi karatI huI vicaranA cAhatI hU~! AryacandanabAlA mArAmAM utthAna, karma, bela, vIrya, paurUSa, parAkrama, zraddhA, dhRti ane saMvega Adi vidyamAna che. tethI mAre mATe e ucita che ke kAle sUryodaya thatAMja AryacaMdanabALA AryAne pUchIne temanI AjJAthI saMlekhanA-joSaNAnuM sevana karatI, bhakatapAnanuM pratyAkhyAna karI, mRtyunI cAhanA vagara vicaraNa karuM. e vicAra karI sUryodaya thatAM ja AryacandanabALA AyaranI pAse AvI ane vaMdana-namaskAra karI hAtha joDI A prakAre belI-he Ave ! ApanI AjJA prApta karIne saMlekhanA Adi karatI thakI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, kAlIcaritam 251 mA paDibaMdhaM kareha' yathAsukhaM he devAnupiye ! mA pratibandhaM kuru / 'tao kAlI ajA ajacaMdaNAe abbhaNuNNAyA samANI' tataH kAlI AryA AryacandanayA abhyanujJAtA satI AjJaptA satI, 'saMlehaNAjhUsaNAjhasiyA jAva viharaI' saMlekhanAjoSaNAjuSTA yAvad viharati / 'sA kAlI ajA ajacaMdaNAe aMtie' sA kAlI AryA AryacandanAyA antike 'sAmAiyamAiyAiM ekArasa aMgAI ahijittA bahupaDipunnAiM aTTha saMvaccharAI' sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhItya bahubhatipUrNAn aSTa saMvatsarAn 'sAmaNNapariyAgaM pAuttiA ' zrAmaNyaparyAya pAlayitvA 'mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsettA' mAsikyA saMlekhanayA AtmAnaM joSitvA 'sahi bhattAI aNasaNAe chedettA jassaTThAe kauraI' SaSTiM bhaktAni anazanayA chittvA yasyArthAya kriyate 'naggabhAve' nagnabhAvaH = nagnabhAva iti sthavirakalpitvaM, 'jAva carimussAsaNIsAsehiM siddhA' yAvaccaramocchvAsani:zvAsaiH siddhA // sU0 7 // [ kAlInAmakaM prathamamadhyayanaM saMpUrNam ] AryA ne isa prakAra kahA-he devAnupriye ! jisa prakAra tumheM sukha ho vaisA kro| AryacandanabAlA AryA se AjJA pAyI huI vaha kAlI AryA apane pUrvokta vicAra ke anusAra vicarane lgii| kAlI AryAne AryacandanabAlA AryA ke samIpa sAmAyikAdika gyAraha aMgoM kA adhyayana kara pUre ATha varSa taka zrAmaNyaparyAya kA pAlana kiyaa| anta meM mAsika saMlekhanA se AtmA ko sevita kara sATha bhaktoM ko anazana se chedita kara jisaliye saMyama grahaNa kiyA usa artha ko apane antima ucchvAsa-niHzvAsoM ke dvArA prApta kara siddha hogayI // sU0 7 // [prathama adhyayana samApta ] vicaraNa karavA cAhuM chuM. AryacaMdanabALA AryAe A prakAre kahyuM- he devAnupriye! jema tamane sukha thAya tema karo. AryacaMdanabALA AryAnI AjJA meLavI te kAlI AryA pitAnA pUrvokta vicAra pramANe vicAravA lAgI. kAlI AryAe AyacaMdanabALA AryA pAse sAmAyikAdika agIyAra aMgenuM adhyayana karI pUrAM ATha varSa sudhI zrAmaNyaparyAyanuM pAlana karyuM. aMtamAM mAsika saMlekhanAthI AtmAne sevita karI sATha bhakatone anazanathI chedita karI je mATe saMyama grahaNa karyuM hatuM te arthane pitAnA aMtima ucchavAsani:zvAsa dvArA prApta karI siddha thaI gaI. (sU) 7) [ prathama adhyayana samApta ] zrI antakRta dazAMga sUtra Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre // mUlam // ukkhevao bIyassa ajjhynnss| evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM NayarI, puNNabhadde ceie, koNie raayaa| tattha NaM seNiyassa raNNo bhajA koNiyassa raNo cullamAuyA sukAlI nAmaM devI hotthaa| jahA kAlI tahA sukAlI vi NikkhaMtA jAva bahUhi cauttha jAva appANaM bhAvemANI viharai / tae NaM sA sukAlI ajA aNNayA kayAiM jeNeva ajacaMdaNA ajA jAva icchAmi NaM ajAo! tubbhehiM abbhuNuNNAyA samANI kaNagAvalItavokammaM uvasaMpajjittANaM viharittae / evaM jahA rayaNAvalI tahA kaNagAvalIvi, NavaraM tisu ThANesu aTTamAiM karei, jahA rayaNAvalIe chaTAiM, ekAe parivADIe saMvaccharo paMca mAsA aTThArasa divasA, sesaM taheva / nava vAsA pariyAo jAva siddhA // sU0 8 // [sukAlINAmaM bIyamajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // 'ukkhevao' ityAdi / 'ukkhevao bIyassa ajjhayaNassa' utkSepako dvitIyasya adhyayanasya, utkSepakaH = prArambhavAkyaM , 'yadi khalu bhadanta !' [dvitIya adhyayana] dvitIya adhyayana kA Arambha karate haiM-jambU svAmIne sudharmA svAmI se pUchA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra ke dvArA prarUpita antakRta ke AThaveM varga ke prathama adhyayana kA bhAva maiMne Apake mukha se sunA, aba isake bAda bhagavAnane dvitIya adhyayana meM kisa bhAvakA nirUpaNa kiyA hai ? [dvitIya adhyayana] dvitIya adhyayanano prAraMbha karIe chIe. jaMbU svAmIe sudhamAM svAmIne pUchayuMhe bhadanta! bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita annakRtanA AThamA varganA prathama adhyayanane bhAva meM ApanA mukhethI sAMbhaLe. have te pachI bhagavAne dvitIya adhyayanamAM kyA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che? zrI antakRta dazAMga sUtra Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 munikumudacandrikA TIkA, sukAlIcaritam ityAdi bodhyam / sudharmA svAmI prAha- 'evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpA NAmaM NayarI, puNNabhadde ceie, koNie rAyA' evaM khalu he jambUH! tasmin kAle tasmin samaye campA nAma nagarI, tatra pUrNabhadraM caityaM, kUNiko rAjA''sIt / 'tattha NaM seNiyassa raNNo bhajjA' tatra khalu zreNikasya rAjJo bhAryA 'koNiyassa raNNo cullamAuyA' koNikasya rAjJaH kSullamAtA, kSullamAtAlaghumAtA; 'sukAlI nAmaM devI hotthA' sukAlI nAma devI AsIt / 'jahA kAlI tahA sukAlI vi NikvaMtA' yathA kAlI tathA sukAlyapi niSkrAntA kAlIvat sukAlI devyapi parivrajitA 'jAva bahUhiM cauttha jAva' yAvad bahubhizcaturtha yAvat = caturthabhaktAdibhiH 'appANaM bhAvemANI viharai' AtmAnaM bhAvayantI viharati / 'tae NaM sA sukAlI ajA' tataH khalu sA sukAlI AryA 'aNNayA kayAiM jeNeva ajacaMdaNA ajjA jAva' anyadA kadAcid yatraiva AryacandanA AryA yAvat = yatra AryacandanA''ryA''sIt tatra gatvA tAmavadat-'icchAmi NaM ajjAo !' icchAmi khalu he AryAH ! 'tubbhehiM abbhaguNNAyA samANI kaNagAvalItavokammaM uvasaMpajjittANaM viharittae' yuSmAbhira sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! usa kAla usa samaya meM campA nAmakI nagarI thii| usameM pUrNabhadra nAmaka caitya thaa| usa nagarI ke rAjA koNika the| vahA~ para rAjA zreNika kI bhAryA evaM rAjA kUNika kI choTI mAtA sukAlI nAmakI devI (rAnI) thii| jisa prakAra kAlI devI pravajita huI, usI prakAra sukAlI devI bhI pravrajita huI aura bahuta sI caturthabhakta Adi tapasyA karatI huI vicarane lgii| usake bAda eka samaya sukAlI AryA jahA~ AryacandanabAlA AryA thI vahA~ gayI aura vandana namaskAra kara hAtha joDa isa prakAra bolI-he mahAbhAgA! ApakI AjJA prApta kara kanakAvalI sudhamAM svAmIe kahyuM - he jaMbU ! te kAla te samaye campA nAme nagarI hatI, temAM pUrNabhadra nAmanuM citya hatuM. te nagarInA rAjA keNika hatA. tyAM rAjA zreNikanI bhAryA ane rAjA kRNikanI nAnI mAtA sukAlI nAmanI devI (rANI) hatI. jema kAlI devI pravrajita thaI teja prakAre sukAlI devI paNa pravrajita thaI, ane caturthabhakta Adi ghaNAM prakAranI tapasyA karatI vicaravA lAgI. tyArapachI eka samaya sukAlI AryA jyAM AyacaMdanabALa Aryo hato tyAM gaI, ane vaMdana namaskAra karI hAtha joDI belI - he mahAbhAgA! ApanI AjJA prApta zrI antakRta dazAMga sUtra Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 antakRtadazAGgasUtre bhyanujJAtA satI kanakAvalItapaH karma upasaMpadya vihartum / ' evaM jahA rayaNAvalI tahA kaNagAvalI vi' evaM yathA ratnAvalI tathA kanakAvalyapi = ratnAvalItapaHsadRzaM kanakAvalItapo'pi vijJeyam / ratnAvalItaH 'NavaraM' ayaM vizeSaH, yat kanakAvalyAM 'ti ThANesu' triSu sthAneSu 'aTTamAI kareI' aSTamAni karoti, 'jahA rayaNAvalIe chaTTAI' yathA ratnAvalyAM SaSThAni = yathA ratnAvalI tapasi SaSThAni kriyante tathaivA'trASTamAnIti bhAvaH / 'ekAe parivADIe saMvaccharo paMca mAsA aTThArasa divasA' ekasyAM paripATryAM saMvatsaraH paJca mAsAH aSTAdaza divasAH / ' sesaM taheva' zeSaM tathaiva = uktAdanyatsarvaM ratnAvalItapovad vijJeyam | 'nava vAsA pariyAo jAva siddho' nava varSANi paryAyo yAvat siddhA = asyAH sukAlyA AryAyA dIkSAparyAyo nava varSANi, anantaraM kAlIdeva siddhiM gatA || sU0 8 // [ sukAlInAmakaM dvitIyamadhyayanaM sampUrNam ] tapasyA karatI huI vicaranA cAhatI hU~ / uttara meM unhoMne kahAjaise tumheM sukha ho vaise karo / tadanantara una sukAlI AryAne jisa prakAra kAlI AryA ne 'ratnAvalI' tapasyA kI ArAdhanA kI thI usI prakAra 'kanakAvalI' tapasyA kI ArAdhanA kI / ratnAvalI se kanakAvalI meM vizeSatA yaha hai ki jahA~ ratnAvalI meM belA kiyA jAtA hai vahA~ kanakAvalI meM telA kiyA jAtA hai / eka paripATI meM eka varSa pA~ca mAsa aThAraha dina lagate haiM / avaziSTa prathama adhyayana ke samAna jAnanA / inakA cAritraparyAya nau varSa kA thA aura usake bAda unhoMne mokSa prApta kiyA || sU0 8 // [ dvitIya adhyayana samApta ] karI kanakAvalI tapasyA karatI vicaravA cAhu chuM. javAmamAM temaNe kahyuM-jema tamane sukhakara pratIta thAya (lAge) tema kare. pachI te sukAlI AryAe jevI rIte kAlI AryAe 'ratnAvalI' tapasyAnI ArAdhanA karI hatI teja rIte kanakAvalI' tapasyAnI ArAdhanA karI. ratnAvalIthI kanakAvalImAM vizeSatA e che ke jyAM ratnAvalImAM chaDe karAya che tyAM kanakAvalImAM aThThama karAya che. eka paripATImAM eka vaSa~ pAMca mAsa aDhAra divasa lAge che. khAkInu prathama adhyayananA pramANeja jANavuM. emanuM cAritraparyAya nava varSanA hatA, ane tyArapachI temaNe mekSa prApta karyAM (s0 8) [ dvitIya adhyayana samApta ] zrI antakRta dazAMga sUtra Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 munikumudacandrikA TIkA, mahAkAlIcaritam. // mUlam // evaM mahAkAlI vi; gavaraM khuDDAgaM sIhanikkIliyaM tavokamma uvasaMpajjittA NaM viharai, taM jahA-cautthaM karei karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTuM karei karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA ahamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA cha, karei, karittA savvakAgaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA cauddasaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA bArasamaM karei, karittA savvakAmaguyiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTThArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA vIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA vIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTArasamaM karei, karittA sabakAmaNiguyaM pArei, pArittA codasamaM karei,karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA bArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 antakRtadazAGgasUtre codasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA bArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cha karei, karitA savakAmaguNiyaM pAreDa, pAritA aTTamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA utthaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cha karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA taheva cattAri parivA DIo, ekkAe parivADIe chammAsA satta ya divasA, cauNhaM do varisA aTThAvIsA ya divasA jAva siddhA / [ mahAkAlINAmaM taiyaM ajjhayaNaM samattaM ] evaM kaNhAvi, NavaraM mahAlayaM sohaNikkIliyaM tavokammaM jaheva khuDDAgaM, NavaraM cottIsaimaM jAva NeyavvaM, taheva UsAreyavvaM, ekkAe varisaM chammAsA aTThArasa ya divasA, caunhaM cha varisA do mAsA bArasa ya ahorattA, sesaM jahA kAlIe jAva siddhA // 4 // sU0 9 // [ kaNhANAmaM cautthaM ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // ' evaM ' ityAdi / ' eva mahAkAlI vi' evaM mahAkAlyapi = yathA sukAlI mavajitA tathaiva mahAkAlyapi pravrajitA / anantaraM sukAlIvadeva eSA'pi aba tIsarA adhyayana kahate haiM - jambU svAmI ne sudharmA svAmI se pUchA- he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhu ke dvArA prarUpita antakRtanAmaka AThaveM aMga ke zrI have trIjuM adhyayana kahIe chIe :- ja khUsvAmIe sudharmAM svAmIne pUchyuM bhadanta ! bhagavAna mahAvIra prabhu dvArA prarUpita antakRta dazAMga sUtra Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkAlIcaritam 257 AryacandanAmApRcchya, tadAjJayA tapaH karoti 'NavaraM' pUrvasmAdayaM vizeSo yad mahAkAlI 'khuDDAgaM sIhanikkIliyaM tavokamma uvasaMpajjittANaM viharai' kSullaka siMhaniSkrIDitaM tapaHkarma upasampadya viharati / kSullakasiMhaniSkrIDitatapaHprakAramAha-'taM jahA' tadyathA-'cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' caturtha karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAri / chaThaM karei, karittA sancakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA SaSThaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' pArayitvA caturthaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA aSTamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei, karittA savcakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA dazamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' pArayitvA aSTamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' pArayitvA dvAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM dvitIya adhyayana saMbandhI bhAvoM ko Apake mukha se sunA, aba usake bAda bhagavAna mahAvIra ke dvArA prarUpita tRtIya adhyayana ke bhAvoM ko sunanA cAhatA huuN| sudharmA svAmIne kahA - he jambU ! isa varga ke tRtIya adhyayana meM mahAkAlI devI ke carita kA varNana hai| yaha rAjA zreNika kI patnI evaM kUNika kI choTI mAtA thiiN| inhoMne bhI sukAlI ke samAna dIkSA dhAraNa kI aura 'laghusiMhaniSkrIDita' nAmaka tapa kiyaa| vaha isa prakAra - sarva prathama upavAsa kiyaa| pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA karake upavAsa kiyaa| pAraNA karake telA kiyA, yo belA, caulA, telA, caulA, pacaulA, aMtakRta nAmanA aThamA aMganA dvitIya adhyayana saMbaMdhI bhAnuM ApanA mukhethI zravaNa karyuM, have tyArapachI bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita tRtIya adhyayananA bhAvene sAMbhaLavAnI mArI icchA che. sudharmA svAmIe kahyuM- he jaMbU! A varganA trIjA adhyayanamAM mahAkAlI devInA caritanuM varNana che. e rAjA zreNikanI patnI ane kaNikanI nAnI mAtA hatI. temaNe paNa sukAlInI paTeja dIkSA dhAraNa karI ane 'laghusiMDanidhIta' nAmanu ta5 4yu te mA pr4||2 -- savathA paDasai S5vAsa dhyo, pAraNuM karIne chaTha karyuM, pAraNuM karI upavAsa karyo, pAraNuM karI akrama karyuM, ema zrI annakRta dazAMga sUtra Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 antakRtadazAGgasUtre karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pAyati, 'pAritA cauddasamaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA caturdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bArasamaM kare, karitA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA dvAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' pArayitvA SoDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNita pArayati, 'pAritA codasamaM kares' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA ahArasamaM kare, karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' pArayitvA aSTAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM kare, karitA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA SoDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vIsaimaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' pArayitvA vizatitamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vIsaimaM kare, karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' pArayitvA viMzatitamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM kare, karitA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA SoDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThArasamaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNiyaM pArayati, 'pAritA caudasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pAre' pArayitvA SoDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bArasamaM kareha, karitA savvakAmaguNiyaM pAre' pArayitvA dvAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA codasamaM karei, karitA savvakAmaguNiya pAreha' pArayitvA caturdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA vArasamaM karei, karitA savvakAmaguNiyaM pAre' pArayitvA dvAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cha, pA~ca, sAta, cha, ATha, sAta, nau, ATha, nau, sAta, ATha, cha, sAta, pA~ca, cha, caulA, pacaulA, telA, caulA, belA, telA, upavAsa, cha, yautA, aTTama payosA, zausA, cha, pAMya, sAta, cha, AI, sAta, nava, AI, nava, sAta, bhAI, cha, sAta, pAya, cha, yosA, payotA, ahabha, causA, chaDa, AraMbha, upavAsa, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 munikumudacandrikA TIkA, mahAkAlIcaritam aTThamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA aSTamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei, karittA savvakAmaguNiya pArei' pArayitvA dazamaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chaThaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA SaSThaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM karei pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chadraM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA' pArayitvA, 'taheva cattAri parivADIo' tathaiva catasraH paripATyaH, yathA prathamA paripATI, tathava anyA api tisro boddhavyAH, 'ekAe parivADIe' ekasyAM paripATyAM kAlaH 'chammAsA satta ya divasA' SaNmAsAH sapta ca divasA bhavanti / 'cauNhaM' catasaNAM paripATInAM kAlaH 'do varisA aTThAvIsA ya divasA' dve varSe aSTAviMzatizca divasA bhavanti, 'jAva siddhA' yAvat siddhA-catuHparipATyanantaram AryacandanAryAjJayA saMlekhanAdikaM kRtvA siddhiM gtaa| [mahAkAlInAmakaM tRtIyamadhyayanaM samAptam] belA aura upavAsa kiyaa| isa prakAra laghusiMhaniSkrIDita tapakI eka paripATI kii| jisameM tetIsa dina to pAraNe kiye aura pUre pAca mahIne evaM cAra dina kI tapasyA huii| yoM cAra paripATI inane kii| jisameM do varSa aTThAIsa dina lge|| ___ isa prakAra laghusiMhaniSkrIDita tapa kI una mahAkAlI AryA ne sUtrokta vidhi se ArAdhanA kii| tatpazcAt phira bhI una AryAjI ne phuTakara kaI tapasyAyeM kii| antima samaya meM sandhArA karake karmoM kA sampUrNa nAza hojAne para ve mokSa meM phuNcii| chaTha ane upavAsa karyo. A prakAre "laghusihaniSkrIDita tapa'nI eka paripATI karI. jemAM tetrIsa divasa to pAraNA karyA ane pUrA pAMca mahinA ane cAra divasanI tapasyA thaI. evI cAra paripATI emaNe karI jemAM be varSa aThThAvIsa divasa lAgyA. A prakAre ladhusiMhaniSkrIDita tapanI te mahAkAlI AryAe sUtrokatavidhithI ArAdhanA karI. tyArapachI pharI paNa te AryAjIe pacuraNa keTalIka tapasyA karI. aMta samayamAM saMthAre karIne kamene saMpUrNa nAza thaI jatAM te mekSamAM pahoMcI. zrI annakRta dazAMga sUtra Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 antakRtadazAGgasUtre 'evaM kaNhA vi' evaM kRSNApi-pUrvavadeva kRSNApi parivajitA, 'NavaraM' ayaM vizeSaH; eSA 'mahAlayaM sIhaNikkIliyaM tavokamma' mahat siMhaniSkrIDitaM tapaHkarma karoti; 'jaheva khuDDAgaM' yathaiva kSullaka siMhaniSkrIDitaM tathaivedamapi bodhyam , 'NavaraM' ayaM vizeSaH; 'cottIsaimaM jAva NeyavvaM' catustriMzaM yAvannetavyam , 'taheva' tathaiva 'UsAreyavvaM' utsArayitavyaM pazcAnupUrvyA'vatArayitavyam / atra mahAsiMhaniSkrIDite tapAkarmaNi caturthAdArabhya krameNa catustriMzaM yAvad ___isI prakAra kRSNA kA bhI carita jAnanA cAhiye / yaha mahArAjA zreNika kI patnI evaM mahArAjA kUNika kI choTI mAtA thii| inhoMne bhI bhagavAna ke samIpa dIkSA lI aura Arya candanabAlA AryA ke samIpa Akara hAtha joDa isa prakAra bolI-he Arya ! maiM ApakI AjJA prApta kara 'mahAsiMhaniSkrIDita tapa' karanA cAhatI huuN| candanavAlA AryA ne kahA-jaisI tumhArI icchA ho vaisA karo, kisI prakAra kA pramAda mata krnaa| isake bAda vaha kRSNA AryA 'mahAsiMhaniSkrIDita tapa' usI prakAra karane lagI, jisa prakAra mahAkAlI AryA ne 'laghusiMhaniSkrIDita' tapasyA kI thii| inhoMne 'mahAsiMhaniSkrIDita tapa' isa prakAra kiyA, sarva prathama upavAsa kiyaa| pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA karake upavAsa kiyaa| yoM telA kiyaa| belA, caulA, telA, pacolA, caulA, cha, pAca, sAta, cha, ATha, sAta, nau, ATha, dasa, nau, gyAraha, dasa, bAraha, gyAraha, A prakAre kRSNAnuM paNa carita jANavuM joIe. e mahArAjA zreNikanI patnI ane mahArAjA kRNikanI nAnI mAtA hatI, temaNe paNa bhagavAnanI pAse dIkSA lIdhI ane Arya caMdanabAlA AryAnI pAse AvIne hAtha joDI A prakAre belI -he Aye! huM ApanI AjJA meLavIne "mahAsiniSkrIDita tapa karavA cAhuM chuM. caMdanabALA AryAe kahyuM - jevI tamArI icchA hoya tema kare, keI prakAre pramAda na karaze. - tyAra pachI te kRSNA AryA "mahAsiniSkrIDita tapa" teja prakAre karavA lAgI ke je prakAre mahAkAlI AryAe "laghusihaniSkrIDita tapasyA karI hatI. emaNe mahAsiMhaniSkrIDita tapa" A prakAre karyuM. sarva pahelAM upavAsa karyo. pAraNuM karIne 74 yu, pArAzaM rIne pAsa jyo . mevI zate mama yu. cha, yautA, mama, 5yAsA, yautA, 7, pAya, sAta, 7, 8, sAta, nava, mA8, 62, nava, mazIyA2, 42, mAra, bhagIyAra, te2, pAra, yoha, te2, 542, nyauha, so, 542, soNa, yo, 542, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 munikumudacandrikA TIkA, kRSNAcaritam gantavyam , punaH pazcAnupUrvyA tatazcaturthe Agatya pAraNIyamiti bhAvaH / asya tapasaH ekasyA pAripATyAH kAlaH 'varisaM chammAsA aTThArasa ya ahoranA' varSe SaNmAsA aSTAdaza ca ahorAtrANi, varSam-ekavarSam ; 'cauhaM' catasaNAM paripATInAM kAlaH 'cha varisA do mAsA bArasa ya ahoratnA' SaDvarSANi dvau mAsau dvAdaza ca divsaaH| 'sesa' zeSam avaziSTaM 'jahA kAlIe jAva siddhA' yathA kAlyA yAvat siddhA / asyAH kRSNAyA AryAyA varNanaM kAlIvarNanavadeva vijJeyam / yathA sA siddhA tathaiveyamapi // sU0 9 // [kRSNAnAmakaM caturthamadhyayanaM samAptam ] teraha, bAraha, caudaha, teraha, pandraha, caudaha, solaha, pandraha, solaha, caudaha, pandraha, teraha, caudaha, bAraha, teraha, gyAraha, bAraha, dasa, gyAraha, nau, dasa, ATha, nau, sAta, ATha, cha, sAta, pAca, cha, caulA, pAca, telA, caulA, belA, telA, upavAsa, belA, aura phira pAraNA karake upavAsa kiyaa| isa prakAra eka paripATI kii| jisameM una satIjIne ikasaTha pAraNe kiye aura pUre 2 eka varSa cAra mahIne tathA satraha dina arthAt cAra sau satAnave dina tapasyA kii| aisI eka paripATI karake sAtha hI sAtha dUsarI, tIsarI aura cauthI paripATI bhI kii| jisameM cha varSa do mahine aura bAraha dina lge| isa prakAra kRSNA AryAjIne 'mahAsiMhaniSkrIDita' tapasyA vidhipUrvaka karake phira bhI kaI phuTakara tapasyAyeM kii| antima samaya meM santhArA karake kAlI AryA ke samAna ye bhI mokSa meM pahu~cI // suu09|| tera, yoha, mAra, te2, 2magIyA2, mA2, 4za, mazIyA2, napa, 6za, mAse, nava, sAta, mATha, cha, sAta, pAya, cha, yAra, pAya, 254ma, yAra, cha8, 2mAbha, S5vAsa, 74 bhane pachI pAraNuM karI upavAsa karyo. A prakAre eka paripATI karI, jemAM te satIjIe ekasaTha pAraNAM karyA, ane pUrepUrAM eka varSa cAra mahinA tathA sattara divasa arthAta cArase sataNuM divasa tapasyA karI. evI eka paripATI karI tenI sAthe sAthe ja bIjI trIjI ane cothI paripATI paNa karI. jemAM cha varSa be mahinA ane bAra divasa lAgyA. A prakAre kRSNa AryAe "mahAsiniSkrIDita' tapasyA vidhipUrvaka karIne pharI paNa keTalIka paracuraNa tapasyA karI. aMtima samaye saMthAre karI kAlI AryAnI peThe te 5 / bhAkSamA 7 (sU08) zrI annakRta dazAMga sUtra Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 antakRtadazAGgasUtre // mUlam // evaM sukaNhA vi, NavaraM sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittANaM viharai, paDhame sattae ekkekkaM bhoyaNassa dati paDigAhei ekke pANagassa, docce sattae-do do bhoyaNassa do do pANagassa paDigAhei, tacce sattae-tiNi bhoyaNassa tiNi pANagassa, cautthe cau, paMcame-paMca, chaThe-cha, sattame sattae-satta dattIo bhoyaNassa paDiggAhei, satta paanngss| evaM khalu sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM egaNapaNNAe rAiMdiehiM egeNa ya channaueNaM bhikkhAsaeNaM ahAttaM jAva ArAhettA jeNeva ajacaMdaNA ajjA teNeva uvAgayA, ajjacaMdaNaM ajjaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- icchAmi NaM ajjAo! tubbhehiM abbhaNuNNAyA samANI aTThamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittA vihritte| ahAsuhaM devANuppie ! mA paDibaMdha kareha // sU0 10 // // TIkA // evaM ityAdi / 'evaM sukaNhA vi' evam = anena prakAreNa-pUrvoktaprakAreNa sukRSNA'pi jJAtavyA / sukRSNA'pi kAlIvadeva pravajiteti bhaavH| he jambU ! isI prakAra sukRSNA kA bhI carita jAnanA caahie| yaha bhI rAjA zreNika rAnI aura mahArAjA kUNika kI choTI mAtA thii| yaha bhI bhagavAna ke samIpa dharmakathA sunakara pravrajita hogayI aura AryA candanabAlA ke samIpa Akara hAtha joDakara bolI- he Arya ! maiM 'saptasaptamikA bhikSupratimA' tapa karanA cAhatI huuN| AryA candanavAlA ne kahA- he devAnupriye ! he je bU! eja prakAre sukRSNAnuM paNa carita jANavuM joIe. te paNa rAjA zreNikanI rANI ane mahArAjA kRNikanI nAnI mAtA hatI. te paNa bhagavAnanI pAse dharmakathA sAMbhaLIne pravRjita thaI gaI ane AryA caMdanabALAnI pAse AvIne hAtha joThI bolI - he Aye! huM "saptasaptamikA bhikSupratimA tapa karavA cAhuM chuM. AryA caMdanabALAe kahyuM - he devAnupriye! jevI tamArI IcchA hoya tema kare, koI prakArane zrI annakRta dazAMga sUtra Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 munikumudacandrikA TIkA, sukRSNAcaritam 'NavaraM' ayaM vizeSaH-yadeSA 'sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharai' saptasaptamikAM bhikSupatimAm upasaMpadya viharati / 'paDhame satae' prathame saptakesaptadivasaparimite kAle 'ekkekaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei ekkekaM pANagassa' ekaikAM bhojanasya dattiM pratigRhNAti-svIkaroti, tathA ekaikAM pAnakasya dattiM pratigRhNAti, 'docce sattae' dvitIye saptake-'do do bhoyaNassa, do do pANagassa paDigAhei' dve dve bhojanasya, dve dve pAnakasya dattI pratigRhNAti / 'tacce sattae' tRtIye saptake-'tiNi bhoyaNassa, tiNNi pANagassa' tisro bhojanasya, tisraH pAnakasya dattIH pratigRhNAti / evaM 'cautthe cau' caturthe catasraH, 'paMcame paMca' paJcame pazca, 'chaTe cha' SaSThe SaT, 'sattame sattae satta dattIo bhoyaNassa paDigAhei' saptame saptake sapta dttiibhojnsy pratigRhNAti, 'satta pANagassa' sapta pAnakasya pratigRhNAti / 'evaM khalu sattasattamiyaM bhikkhupaDimaM egaNapaNNAe rAidiehi' evaM khalu saptasaptamikAM bhikSupratimAmekonapaJcAzatA rAtrindivaiH, 'egeNa ya chaNNaueNaM bhikkhAsaeNaM' ekena ca SaNNavatyadhikena bhikSAzatena bhojanapAnarUpAyA bhikSAyAH SaNNavatyadhikena ekena zatena, 'ahAmuttaM jAva jaisI tumhArI icchA ho, vaisA hI karo, kisI prakAra kA pramAd mata krnaa| anantara vaha sukRSNA Ayo "saptasaptamikA bhikSupratimA tapa karane lgiiN| vaha isa prakAra hai-vaha kRSNA AryA prathama saptAha ke pratyeka dina meM gRhasthoM ke dvArA dI huI eka dAta annakI aura eka dAta pAnI kI lii| isI prakAra dvitIya saptAha ke pratyeka dinameM do dAta anna kI aura do dAta pAnI kI, tIsare saptAhameM tIna dAta, cauthe saptAha meM cAra dAta, pAMcaveM meM pAMca, chaThe meM chaha evaM sAtaveM saptAha meM sAta dAta annakI aura sAta dAta pAnI kI lii| isa prakAra unhoMne 'saptasasamikA bhikSupratimA' tapa kI unacAsa rAtadina meM eka sau chiyAnave bhikSA pramAda na karo. pachI te sukRSNA AryA "saptasaptamikA bhikSapratimA tapa karavA lAgI. te A prakAre - te sukRSNa AryAe prathama saptAhamAM pratyeka divase gRhasthA dvArA ApavAmAM Avela eka dAMta annanI eka dAta pANInI lIdhI. eja prakAre bIjA saptAhanA pratyeka divasamAM be dAta annanI ane be dAta pANInI, tathA trIjA saptAhamAM traNa dAta, cethA saptAhamAM cAra dAta, pAMcamAmAM pAMca, chaThThAmAM che ane sAtamA saptAhamAM sAta dAta ananI sAta dAta pANInI lIdhI. A prakAre temaNe "saptasaptamikA bhikSupratimA tapanI ogaNapacAsa rAtadivasamAM ekase cha-- bhikSA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 antakRtadazAGgasUtre ArAhitA' yathAsUtraM yAvat ArAdhya = pUrvoktakrameNa ekonapaJcAzatA rAtrindivaiH SaNNavatyadhikena bhikSAzatena eSA saptasaptamikA bhikSupratimA sUtrAnusAreNa prajJaptA, azanapAnayorAhArarUpeNaikatvAtprathame saptake sapta dattayaH, dvitIye caturdaza, tRtIye ekaviMzatidattayaH - ityevaM krameNa saptasaptamikAyAM saMmelanena dattInAM SaNNavatyadhikamekazataM saMkhyA bhavati / etAM saptasaptamikAM bhikSupratimAM samArAdhya ' jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgayA' yatraiva AryacandanAryA tatraivopAgatA, 'ajjacaMdaNaM ajaM vaMdara NamaMsara vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI' AryacandanAmAryA vandate namasyati, vanditvA namasthitvA evamavadat - 'icchAmi gaM ajAo ! tubhehiM abhaNuSNAyA samANI' icchAmi khalu he AryAH ! yuSmAbhirabhyanujJAtA satI, 'ahamiyaM bhikkhupaDimaM ubasaMpajjittANaM' aSTASTamikAM bhikSupratimAm upasaMpadya khalu 'viharettae' vihartum / candanabAlA''ryA mAha'ahA suhaM devAppie ! mA paDivadhaM kareha' yathAsukhaM devAnupriye ! mA pratibandhaM kuru // sU0 10 // (dAta) ke AdhAra para sUtrAnusAra ArAdhanA kI / azanapAna kI abhedavivakSA se prathama saptAha meM sAta dAteM huIM, dUsare meM caudaha, tIsare meM ikkIsa, cauthe meM aTThAIsa, pA~caveM meM paiMtIsa, chaThe meM vyAlIsa, sAtaveM meM unacAsa; isa prakAra saba milAkara eka sau chiyAnave bhikSAyeM hotI haiN| anantara sukRSNA AryA AryacandanabAlA AryA ke pAsa AyI aura vandana namaskAra kiyA bAda meM isa prakAra bolI- he Arye ! ApakI AjJA prApta kara, 'aSTaaSTamikA bhikSupratimA' karanA cAhatI hU~ / Arya candanabAlA AryA ne kahA- he devAnupriye ! jaise tumheM sukha ho vaisA karo, kisI prakAra kA pramAda mata karanA | sU0 10 // (dAta)nA AdhAra para sUtrapramANe ArAdhanA karI. azanapAnanI abhedya vivakSAthI prathama saptAhamAM sAta dAtA thai, khIjAmAM cauda, trIjAmAM ekavIza, ceAthAmAM aThThAvIza, pAMcamAmAM pAMtrIza, chaThThAmAM khetAlIza, sAtamamAM AgaNapacAza. e prakAre badhI maLIne ekaseA chanuM bhikSA thAya che. te pachI sukRSNA AryAM AcadanakhAlA AryAM pAse AvI ane vaMdana-namaskAra karyAM pachI A prakAre khAlI - hai Arye ! ApanI AjJA prApta karIne aSTaaRRmikA bhikSupratimA" tapa karavA cAhu chu. AcadnakhAlA AryAe kahyuM-ha devAnupriye! jema tane sukha thAya tema kare, koi prakAre pramAda na karaze!. (sU. 10) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 - - munikumudacandrikA TIkA, sukRSNAcaritam // mUlam // tae NaM sA sukaNhA ajA ajacaMdaNAe abbhaNuNNAyA samANI aTaaTramiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittA NaM viharai, paDhame aTTae ekkekkaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei, ekkekaM pANagassa datiM jAva aTTame aTTae aTTa bhoyaNassa dati paDigAhei, aTTha pANagassa / evaM khalu aTumiyaM bhikkhuppaDimaM causaTroe rAiMdiehiM dohi ya aTAsIehiM bhikkhAsaehiM ahAsuttaM jAva ArAhittA navanavamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittA NaM viharai / paDhame navae ekkekaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei ekkekaM pANagassa, jAva navame navae nava nava dattiM bhoyaNassa paDigAhei nava nava pANagassa, evaM khala navanavamiyaM bhikkhupaDimaM ekAsIIrAiMdiehiM cauhiM paMcottarehi bhikkhAsaehiM ahAsuttaM jAva ArAhittA dasadasamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittA NaM vihri| paDhame dasae ekkekaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei ekke pANagassa jAva dasame dasae dasa dasa bhoyaNassa, dasa dasa pANagassa, evaM khalu eyaM dasadasamiyaM bhikkhupaDimaM ekkeNaM rAiMdiyasaeNaM advachaTehi bhikkhAsaehi ahAsuttaM jAva ArAhei, ArAhittA bahUhi cauttha jAva mAsaddhamAsavivihatavokammehi appANaM bhAvemANI vihri| tae NaM sA sukaNhA ajjA teNaM orAleNaM jAva siddhA // sU0 11 // [sukaNhAnAmaM paMcamaM ajjhayaNaM samattaM] // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA sukaNhA ajA ajacaMdaNAe abbhaguNNAyA samANI' tataH khalu sA sukRSNA AryA AryacandanayA abhyanujJAtA usake bAda sukRSNA AryA aSTaaSTamikA bhikSupratimA svIkAra tyArapachI sukRNa A "aNaaSTamikA bhikSupratimAne svIkAra karI vicaravA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 antakRtadazAGgasUtre satI 'ahamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajittA NaM viharai' aSTASTamikAM bhikSupatimAm upasampadya khalu vihrti| 'paDhame aTThae ekkekkaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei ekkekkaM pANagassa dattiM jAva aTThame aTThae aTTha bhoyaNassa dattiM paDigAhei, aTTha pANagassa' prathame'STaka ekaikAM bhojanasya dattiM pratigRhNAti ekaikAM pAnakasya dattim , yAvadaSTame'STake aSTASTa bhojanasya dattIH pratigRhNAti, tathA aSTASTa pAnakasya ca dattIH svIkaroti / 'evaM khalu ahamiyaM bhikkhupaDimaM causaTThIe rAIdiehiM dohi ya aTThAsIehiM bhikkhAsaehiM' evaM khalu aSTASTamikAM bhikSupratimAM catuSSaSTyA rAtrindivaiH dvAbhyAm aSTAzItyadhikAbhyAM bhikSAzatAbhyAm 'ahAsuttaM jAva ArAhittA' yathAsUtraM yAvadArAdhya = pUrvoktaprakAreNa aSTASTamikAM bhikSupratimAM catuSSaSTyA'horAtrairaSTAzItyadhikAmyAM dvAbhyAM bhikSAzatAbhyAmArAdhya, atrApi dattInAM gaNanA pUrvacat , evamagre'pi; 'navanavamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharai' navanavamikAM bhikSupatimAmupasaMpadya viharati / 'paDhame navae kara vicarane lgiiN| unhoMne prathama aSTaka meM eka dAta annakI aura eka dAta pAnI kI lii| dUsare aSTaka meM do dAta anna kI aura do dAta pAnI kI lii| aura isI prakAra krama se AThaveM meM ATha dAta anna kI aura ATha dAta pAnI kI grahaNa kara unane saMyamayAtrA kA nirvAha kiyaa| isa prakAra aSTaaSTamikA bhikSupratimArUpa tapasyA kI causaTha dinarAta meM do sau aThAsI bhikSAdvArA sUtroktavidhi se ArAdhanA kii| bhikSA kI gaNanA pUrvokta samAna hI jaannaa| isake bAda vaha sukRSNA AryA, AryacandanabAlA AryA ke pAsa Akara isa prakAra bolI- he Arye ! aba merI icchA hai ki ApakI AjJA lekara 'navanavamikA bhikSupratimA' svIkAra kara lAgI. temaNe prathama aSTakamAM eka dAta annanI ane eka dAta pANInI lIdhI. bIjA aSTakamAM be dAta annanI ane be dAta pANInI lIdhI, ane e ja rIte kamathI AThamA aSTakamAM ATha dAMta annanI ane ATha dAta pANInI grahaNa karI teoe saMyama yAtrAno nirvAha karyo. A prakAre aSTaaSTamikA bhikSupratimA rUpa tapasyA cosaTha dina-rAtamAM basa aThayAsI bhikSA dvArA sUtrokata vidhithI ArAdhanA karI. bhikSAnI gaNanA pUrvokata jema jANavI. tyArapachI te sukRSNa AryA AryacaMdanabALA AryAnI pAse AvIne A prakAre bolI-he Aye ! have mArI IcchA che ke ApanI AjJA laIne "navanavamikA bhikSupratimA svIkAra karI vicarUM. pachI Arya caMdanabALA AryAnI AjJAthI te AryA navanavAmikA bhikSupratimA svIkAra karI vicaravA lAgI. prathama navakamAM eka dAMta annanI ane eka zrI annakRta dazAMga sUtra Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, sukRSNAcaritama 267 ekkekkaM bhoyaNassa dattiM paDigAhei ekkekkaM pANagassa' prathame navake ekaikAM bhojanasya dattiM pratigRhNAti ekaikAM pAnakasya, 'jAva navame navae nava nava dattiM bhoyaNassa paDigAhei nava nava pANagassa' yAvat navame navake nava nava dattI janasya pratigRhNAti nava nava pAnakasya, 'evaM khalu navanavamiyaM bhikkhupaDima' evaM khalu navanavamikAM bhikSupatimAm 'ekAsIIrAiMdiehiM cauhiM paMcottarehiM bhikkhAsaehiM' ekAzItyA rAtrindivaizcatubhiH pazcottaraibhikSAzataiH= pazcAdhikaiH catuzzatairityarthaH, 'ahAmuttaM jAva ArAhittA dasadasamiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharaI' yathAsUtraM yAvad ArAdhya dazadazamikAM bhikSupatimAmupasaMpadya vihrti| 'paDha me dasae ekkekka bhoyaNassa datti' prathame dazake ekaikAM bhojanasya dattiM 'paDigAhei' pratigRhNAti-svIkaroti, 'ekkekkaM pANagassa' ekaikAM pAnakasya dattiM svIkaroti, 'jAva dasame dasae dasa dasa bhoyaNassa' yAvad dazame dazake daza daza bhojanasya dattIH pratigRhNAti, 'dasa dasa pANagassa' daza daza pAnakasya datnIH prtigRhnnaati| 'evaM khalu eyaM dasadasamiyaM bhikkhupaDiyaM ekkeNaM vicruuN| anantara kI candanabAlA AjJA se vaha AryA navanavamikA bhikSupratimA ko svIkAra kara vicarane lgii| prathama navaka meM eka dAta anna kI aura eka dAta pAnI kI lI, eva kramase navameM navaka meM nau dAta anna kI aura nau dAta pAnI kI lii| yaha navanavamikA bhikSupratimA ikyAsI ahorAtra meM pUrI hotI hai| isameM bhikSAoM kI saMkhyA cAra sau pAca hotI hai / isa navanavamikA bhikSupratimA ko samApta kara Arya candanavAlA AryA kI AjJA se vaha sukRSNA AryA 'dazadazamikA bhikSupratimA' svIkAra kara vicarane lgii| vaha dazadazamikA bhikSupratimA isa prakAra hai-unhoMne dazadazamikA ke prathama dazaka meM eka dAta anna kI aura eka dAta pAnI kI lii| isI prakAra dazama dazaka meM unhoMne dasa dAta anna kI aura dasa dAta pAnI dAta pAnI lIdhI. e pramANe kamathI navamI navakamAM nava dAta anUnI ane nava dAta pANInI lIdhI. A navanavamikA bhikSutimA ekayAsI divasarAtamAM pUrI thAya che. AmAM bhikSAonI saMkhyA cAraso pAMca thAya che. A navanavamikA bhikSupratimAne samApta karI Arya caMdanabALA AryAnI AjJAthI te sukRNA AryA dazadazamikA bhikSupratimAne svIkAra karI vicaravA lAgI. te dazadazamikA bhikSupratimA A prakAre che temaNe dazadazamikAnA prathama dazakamAM eka dAta annanI ane eka dAta pANInI lIdhI. e prakAre dazama dazakamAM temaNe daza dAta annanI ane daza dAta pANInI grahaNa karI. A prakAre zrI antakRta dazAMga sUtra Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 antakRta dazAGgasUtre rAiMdiyasa eNaM' evaM khalu etAM dazadazamikAM bhikSupratimAm ekena rAtrindivazatena = ekazatarAtrindivasaiH 'addhachadvehiM bhikkhAsaehiM' ardhapaSThaibhikSAzataiH = sArdhapaJcasaMkhyakairbhikSAzatairityarthaH; 'ahAsutaM jAva ArAhera' yathAsUtraM yAvadArAdhayati = sUtrAnusAreNa bhikSupratimAmArAdhayatItyarthaH ; 'ArAhittA bahUhiM cauttha jAva mAsaddhamAsavivihatavokammehiM' ArAdhya bahubhicaturtha yAvanmAsArddhamAsavividhatapaHkarmabhiH = anekasaMkhya kaizcaturtha bhaktaprabhRtimAsArddhamAsarUpairvividhaistapaH karmabhiH 'appANaM bhAvemANI vihara' AtmAnaM bhAvayantI viharati / 'tae NaM sA sukaNhA ajjA teNaM orAleNaM jAva siddhA' tataH khalu sA sukRSNA AryA tena udAreNa yAvat siddhA = udAreNa pUrvoktena tapaHkarmaNA zuSka mAMsazoNitatayA'tidurbalAGga saMlekhanAdinA sakalakarmakSayaM kRtvA siddhiM prAptA // sU0 11 // [ sukRSNAnAmakaM paJcamamadhyayanaM samAptam ] // mUlam // evaM mahAkaNhA vi, NavaraM khuDDAgaM sabaobhadaM paDimaM uvasaMpajittA NaM viharai, taM jahA - cautthaM karei, karitA sabakI grahaNa kI / isa prakAra yaha dazadazamikA bhikSupratimA eka sau dinarAta meM pUrI hotI hai aura isameM bhikSA kI saMkhyA saba milakara sADhe pA~ca sau hotI hai / isa prakAra paDimA kA ArAdhana kara bahuta prakAra ke caturtha yAvat mAsa, arddhamAsa-rUpa vividha tapoM se AtmA ko bhAvita karatI huI vicarane lagI / ina udAra aura ghora tapasyA ke kAraNa sukRSNA AryA atyadhika durbala hogayI aura antima samaya meM sandhArA karake, sampUrNa karmoM kA nAza karake mokSagati ko prApta huI || sU0 11 // [ sukRSNAnAmaka paMcama adhyayana saMpUrNa ] A dazadazamikA bhikSupratimA ekase divasarAtamAM pUrI thAya che, ane AmAM bhikSAnI saMkhyA badhI maLIne sADA pAcasA thAya che. A prakAre paDimAnuM ArAdhana karI ahu prakAranA caturtha ane mAsa, ardhamAsarUpa vividha tapeAthI AtmAne bhAvita karatI karatI vicaravA lAgI. A udAra ane ugra tapasyAnA kAraNe sukRSNA AryAM atyaMta dukhala thai gai ane atima samaye saMthArA karI saMpUrNa karyAMnA nAza karI meAkSagatine prApta thai (sU. 11) [ mukRSNAnAmaka paMcama adhyayana saMpUrNa ] zrI antakRta dazAMga sUtra Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkRSNAcaritam 269 kAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTuM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTuM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTheM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA ahama karei, karittA subakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTheM karei, karittA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmayuNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaThaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaNiyaM paarei| evaM khalu eyaM khuDDAgasavaobhadassa tavokammassa paDhamaM parivADi tihiM mAsehiM dasahi divasehiM ahAsuttaM jAva zrI annakRta dazAMga sUtra Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRta dazAGgasUtre ArAhettA, doccAe paDivADIe cautthaM karei, karitA, vigaivajaM pAres, pAritA jahA rayaNAvalIe tahA ettha vi cattAri parivADIo, pAraNA taheva / caunhaM kAlo saMvaccharo mAso dasa ya divasA, sesaM taheva jAva siddhA || sU0 12 // [ mahAkaNhAnAmagaM chaTTai ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // ' evaM ' ityAdi / evaM mahAkaNhA vi' evaM mahAkRSNA'pi = mahAkRSNAvaritaM pUrvavad bodhyam / 'NavaraM' ayaM vizeSaH, eSA 'khuDDAgaM savvaobha paDimaM uvasaMpajinA NaM viharai' kSullakAM sarvatobhadrAM pratimAm upasaMpadya viharati, 'taM jahA ' tadyathA - 'cautthaM kare' caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cha karei pArayitvA SaSThaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA ahamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM kareha' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karitA 270 isI prakAra rAjA zreNika kI rAnI aura rAjA kUNika kI choTI mAtA mahAkRSNA rAnI bhI bhagavAna mahAvIra ke samIpa pravrajita huI / anantara vaha mahAkRSNA AryA candanabAlA kI AjJA se 'laghusarvatobhadra' tapa karane lagI / vaha isa prakAra hai- sarvaprathama unhoMne upavAsa kiyA / pAraNA karake belA kiyaa| pAraNA karake telA kiyaa| isI prakAra colA, pacolA, telA, colA, pacolA, upavAsa, belA, pAMca, colA, upavAsa, belA, telA, colA, belA, telA, colA, teja pramANe rAjA zreNikanI rASTra ane kUNikanI nAnI mAtA mahAkRSNA rANI paNa bhagavAna mahAvIranI pAse pratrajita thai pachI te mahAkRSNA AryAM AryacaMdanakhALAnI AjJA laIne 'laghusavatAbhadra' tapa karavA lAgI. te A prakAre che. sarvathI pahelAM temaNe upavAsa karyAM. pAraNu karIne chaThThuM karyuM, pAraNu karIne aThThama karyuM, evI rIte cAra cAMga, aThThabha, yAra, pAMya, upavAsa, chaTTu, pAMca, chaha, pAMca, cha, maTTama, zAra, chaThTha, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkRSNAcaritam 271 savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM kareI' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM kareI' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiya pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA charTa karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'parittA dasamaM kareI' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaThaM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarcakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM kareI' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pacolA, upavAsa, colA, pacolA, upavAsa, belA aura telA kiyaa| isa prakAra una mahAkRSNA AryA ne 'laghusarvatobhadra' nAmaka tapakI eka paripATI pUrI kii| isameM pacahattara dina tapasyA ke aura paccIsa dina pAraNe ke hote haiN| isa paripATI ko samApta kara dvitIya paripATI prArambha kii| para isabAra pAraNA meM vigaya kA ama, zAra, pAMya, upavAsa, nyA2, pAya, 5vAsa, 74 bhane ama. 4aa. mA pramANe te mahAkRSNa AryAe "laghusavaMtabhadra nAmanA tapanI eka paripATI pUrI karI, jemAM pittara divasa tapasyAnA ane pacIza divasa pAraNAnA thAya che. A paripATIne samApta karIne dvitIya paripATI prAraMbha karI, paNa e samaye pAraNAmAM viSayane tyAga karI dIdhe, evI rIte trIjI paripATI karI. AnA pAraNAmAM vinayane lepamAtra paNa zrI annakRta dazAMga sUtra Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 antakRtadazAGgasUtre pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaThaM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / 'evaM' evam pUrvoktaprakAreNa khalu 'eyaM khuDDAgasavvaobhahassa tavokammassa paDhamaM parivArDi' etAM kSullakasarvatobhadrasya tapaHkarmaNaH prathamAM paripATI 'tihiM mAsehiM dasahi divasehiM ahAsuttaM' tribhirmAsaidazabhirdivasaiyathAsUtrasUtroktavidhinA 'jAva ArAhittA' yAvadArAdhya punaH 'doccAe parivADIe cautthaM karei, karittA vigaivajjaM pArei' dvitIyasyAM paripATyAM caturtha karoti, kRtvA vikRtivarja pArayati ghRtAdirahitaM pArayati, 'pArittA jahA rayaNAvalIe tahA ettha vi cattAri parivADIo pArayitvA yathA ratnAvalyAM tathA atrA'pi catasraH paripATyaH, 'pAraNA taheva' pAraNA tathaiva-ratnAvalIvadeva pAraNA jJAtavyA / 'cauNhaM kAlo saMvaccharo mAso dasa ya divasA' catasRNAM kAlaH saMvatsaro mAso daza ca divasA: dazadivasAdhikaikamAsasahita ekaH saMvatsaraH catasRNAmapi paripATInAM kAlo vijnyeyH| 'sesaM taheva' zeSaM tthaiv-puurvvdevetyrthH| 'jAva siddhA' yAvatsiddhA = sukRSNAvatsiddhiM gatA // sU0 12 // [mahAkRSNAnAmakaM SaSThamadhyayanaM samAptam ] tyAga kara diyaa| isI taraha tIsarI paripATI kii| isake pAraNe meM vigaya kA lepa mAtra bhI choDa diyaa| isake bAda cauthI paripATI kii| isameM pAraNe ke dina Ayambila kiyaa| isa prakAra unhoMne 'laghusarvatobhadra' kI cAroM paripATI kii| isa tapa meM eka varSa eka mAsa dasa dina lagate haiN| isa prakAra tapa kI ArAdhanA karake anta meM karma khapA kara siddha ho gayI / sU0 12 / / [mahAkRSNAnAmakA sAtavA~ adhyayana samApta ] cheDI dIdhuM. tyArapachI thI paripATI karI. AmAM pAraNAne divase AyaMbila karyA. A prakAre temaNe "laghusarvatobhadranI cAreya paripATI karI. A tapamAM eka varSa eka mAsa daza divasa lAge che. A prakAre tapanI ArAdhanA karIne aMtamAM karma khapAvIne siddha tha . (sU0 12) [mahA -nAma sAtamadhyayana samA] zrI annakRta dazAMga sUtra Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAkAlIcaritam 273 // mUlam // evaM vIrakaNhA vi, NavaraM mahAlayaM savaobhadaM tavokamma uvasaMpajittANaM viharai, taM jahA-cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTuM karei, karittA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA caudasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, paDhamA layA // 1 // dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA caudasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaThaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, bIyA layA // 2 // __ solasaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaTaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA savvakAmakaNiyaM pArei, pArittA cauddasaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, taiyA layA // 3 // zrI antakRta dazAMga sUtra Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre aTramaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA codasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA chaTheM karei, karittA savvakAmaguNiyaM paarei| cautthI layA // 4 // codasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA charTa karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei / paMcamI layA // 5 // chaTuM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTramaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA codasamaM karei, karittA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM paarei| chaTTI layA // 6 // duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM zrI annakRta dazAMga sUtra Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 munikumudacandrikA TIkA, vIrakRSNAcaritam . karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chaThaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTTamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM paarei| sattamI layA // 7 // __ ekAe kAlo aTTa mAsA paMca ya divasA, cauNhaM do vAsA aTTa mAsA vIsaM divasA / sesaM taheva jAva siddhA // sU0 13 // [vIrakaNhAnAmagaM sattamaM ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // ___ 'evaM' ityAdi / 'evaM vIrakaNhA vi' evaM vIrakRSNA'pi-vIrakRSNAyA api varNanamevameva vijJeyam , 'NavaraM' ayaM vizeSaH, eSA 'mahAlayaM sacaobhaI __ aba sAtavA adhyayana kahate haiM jambUsvAmI ne sudharmAsvAmI se pUchA-he bhadanta ! bhagavAna mahAvIra ke dvArA prarUpita antakRta ke chaThe adhyayana kA bhAva Apake mukha se sunA, aba isake bAda sAtaveM adhyayana meM bhagavAna ne kisa bhAva kA nirUpaNa kiyA hai ? sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! sAtaveM adhyayana meM vIrakRSNA devI kA carita hai| yaha zraNika rAjA kI rAnI tathA kUNika rAjA kI choTI mAtA thIM / inhoMne bhI bhagavAna mahAvIra ke samIpa dharmakathA sunakara pravrajyA lI / pravrajyA lene ke bAda vaha vIrakRSNA have sAtamuM adhyayana kahe che. jabU svAmIe sudharmA svAmIne pUchayuM- he bhadanta! bhagavAna mahAvIra dvArA prarUpita annakRtanA cha adhyayanane bhAva ApanA mukhethI sAMbhaLe. have pachI sAtamA adhyayanamAM bhagavAne kayA bhAvanuM nirUpaNa karyuM che? sudharmA svAmIe kahyuM- he jaMbU! sAtamA adhyayanamAM vIrakRSNa devInuM carita che. e zreNika rAjAnI rANI tathA kRNika rAjAnI nAnI mAtA hatI. temaNe paNa bhagavAna mahAvIranI pAse dharmakathA sAMbhaLI pravajyA lIdhI. pratrajyA lIdhA pachI te virakRSNA zrI annakRta dazAMga sUtra Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasUtre tavokamma uvasaMpajjittANaM viharai' mahat sarvatobhadraM tapaHkarma upasaMpadya viharati / 'taM jahA-cautthaM kareI' tadyathA-catuthai karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA chaTuM kareI' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karinA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM kareI' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM kareI' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM kareI' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA caudasamaM karei 'pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNitaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM kareI' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'paDhamA layA' prathamA latA // 1 // _ 'dasamaM karei' dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA caudasamaM kareI' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM kareI' pArayitvA caturtha karoti, 'karitA samvakAmaguNiyaM AryA Arya candanavAlA AryA ke pAsa AyI aura hAtha joDa kara bolI-he Arye ! maiM Apase AjJA prApta kara 'mahAsarvatobhadra' tapa karanA cAhatI huuN| anantara candanabAlA se AjJA prApta kara unhoMne 'mahAsarvatobhadra' tapasyA prAraMbha kii| sabase pahale upavAsa kiyA, pAraNA karake belA kiyA, pAraNA karake telA kiyA, yoM colA, pacolA, cha, sAta kiye, yaha prathama latA huii| dUsarI latA meM unhoMne colA, pacolA, cha, sAta, upavAsa, belA aura telA kiyA, yaha Arya Arya caMdanabALA AryAnI pAse AvI ane hAtha joDIne belI-he Aye! huM ApanI AjJA meLavIne "mahAsarvatobhadra" tapa karavA cAhuM chuM. pachI caMdanabALAnI AjJA meLavI temaNe mahAsarvatobhadra' tapasyA prAraMbha karI. sauthI pahelAM upavAsa ya, pArA parIne cha8 yu, pArA zene mabha yu, sebha yA2, pAMya, , sAta, karyA A prathama latA thaI, bIjI latAmAM temaNe cAra, pAMca, cha, sAta, upavAsa, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 munikumudacandrikA TIkA, vIrakRSNAcaritam pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM kareI' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'bIyA layA' dvitIyA latA // 2 // ____ anantaraM 'solasaM karei' SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM kareI' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cauddasaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'taiyA layA' tRtIyA latA // 3 // 'aTThamaM karei' aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pAsyati, 'pArittA codasamaM karei ' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA dUsarI latA huii| tIsarI latA meM sAta kiye, sAta kA pAraNA kara upavAsa kiyA, phira belA, telA, colA, pacolA, cha kiyA, yaha tIsarI latA huI / phira cauthI latA meM telA, colA, pacolA, cha, sAta kiye, sAtake pAraNe upavAsa, aura upavAsa ke pAraNe belA karake chaTTha ane aThThama karyA. A bIjI latA thaI, trIjI latAmAM sAta karyA. sAtanuM pAraNuM 72 pAsa 4yo, pachI 74, mama, yAra, pAya, 7, upavAsa dhyA. mA zrI satA 4. yAthI satAmA 4bha, yAra, pAMya, 7, sAta 4aa, sAtane pAraNe pAsa, 5 zrI annakRta dazAMga sUtra Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 antakRtadazAGgasUtre caturtha karoti, 'karittA sabakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM karei ' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'cautthI layA' caturthI latA // 4 // ___ 'codasamaM karei' caturdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA catuthai karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaThaM karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karinA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'paMcamI layA' paJcamI latA // 5 // . 'chaTuM karei' SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThamaM karei' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA dasamaM karei' pArayitvA dazamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritnA dubAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA codasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA sakAmaguNiyaM pAraNA kiyA, yaha cauthI latA huii| pA~cavI latAmeM cha, kiyA cha ke pAraNe sAta kiyA, sAta ke pAraNe upavAsa kiyA, upavAsa ke pAraNe belA kiyA, isI taraha telA, colA aura pacolA karake pAraNA kiyA, yaha pA~cavIM latA huii| isake bAda chaThI latA meM belA kiyA, belA ke pAraNe telA, telA ke pAraNe colA, colA ke pAraNe pA~ca, isI taraha chaha kiyA, sAta kiyA, aura sAta ke pAraNe ke bAda vAsane pAraNe cha6 karI pAraNuM karyuM. A cethI latA thaI. pAMcamI latAmAM cha karyA, sAta karyA, sAtanA pAraNe upavAsa karyo, upavAsanA pAraNe chaThTha karyo, evI rIte ama, celA ane pAlA karI pAraNA karyA. A pAMcamI latA thaI. tyArapachI chaThThI latAmAM chaThTha karyo, chaThThanA pAraNe aTTama, aThThamanA pAraNe caulA, caulAnA pAraNe pAMca, zrI antakRta dazAMga sUtra Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, vIrakRSNAcaritam 279 4 , pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei pArayitvA SoDazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, ' pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'chaTTI layA' SaSThI latA // 6 // 'duvAlasamaM karei' dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA codasamaM karei pArayitvA caturdazaM karoti, 'karitA savakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, ' pAritA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM kareha' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, ' pAritA cha karei' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreha kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM karer3a' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreha' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'sattamI layA' saptamI latA // 7 // 'ekkekkAe ' ekaikasyAH paripATayAH 'kAlo aTTha mAsA paMca ya divasA' kAlo'STamAsAH paJca ca divasAH, 'cauNhaM' catasRNAM paripATInAM kAlo 'do vAsA a mAsA vIsa divasA' dve varSe aSTa mAsA viMzatirdivasAH / upavAsa karake pAraNA kiyA, yaha chaThI latA huii| phira sAtavIM latA meM pA~ca kiyA, pA~ca ke pAraNe cha kiyA, cha ke pAraNe sAta, sAta ke pAraNe upavAsa, upavAsa ke pAraNe belA, evaM telA, colA karake pAraNA kiyA, yaha sAtavIM latA huI / isa prakAra sAta latA kI eka paripATI huI / isameM ATha mAsa pAMca dina lagate hai / isa taraha inhoMne cAroM paripATI kii| jisameM do varSa ATha mAsa bIsa 9 evI rIte cha karyAM, sAta karyAM ane sAtanA pAraNe upavAsa karIne pAraNA karyAM. A chaThThI latA thaI. phrI sAtamI latAmAM pAMca karyAM, pAMcane pAraNe cha karyAM, chanAM pAraNe sAta, sAtanAM pAraNe upavAsa, upavAsane pAraNe cha, temaja aThThama, caulA karIne pAraNA karyAM. A sAtamI latA pUrI thai. AvI rIte sAta latAnI paripATI thaI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 antakRtadazAGgasUtre 'sesaM taheba jAva siddhA' zeSaM tathaiva yAvat siddhA / vratAnantaraM siddhiprAptiparyantamasyA api varNanaM kAlIvadeva vijJeyam // sU0 13 // [vIrakRSNAnAmakaM saptamamadhyayanaM samAptam ] // mUlam // athASTamamAha evaM rAmakaNhA vi NavaraM bhaddottarapaDimaM uvasaMpajittANaM viharai, taM jahA - duvAlasamaM karei, karitA savakAmaguNiya pArei, pAritA codasamaM kare, karitA sarvvakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasamaM karei, karitA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTThArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM kare, karitA savvakAmaguNiyaM pAre / paDhamA layA // 1 // solasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA aTThArasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM kare, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA codasamaM kares, karitA savakAmaguNiyaM pArei / bIyA layA // 2 // vIsaimaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karitA savakAmaguNiyaM pArei, pArittA solasamaM dina lge| usake bAda vaha vIrakRSNA AryAM kAlI AryA ke samAna sabhI karmoM ko khapAkara mokSa pada ko prApta huI || sU0 13 // [ vIrakRSNA-nAmaka sAtavA~ adhyayana samApta ] AmAM ATha mAsa pAMca divasa lAge che. A rIte temaNe cAreya paripATI karI, jemAM e varSAM ATha mAsa vIza divasa lAgyA, te pachI te vIrakRSNA AryAM kAlI AryAnI peThe sarva karmIne khapAvI paramapada meAkSane prApta thai ( 0 13 ) [ vIrakRSNA nAmanuM sAtamuM adhyayana samApta ] zrI antakRta dazAMga sUtra Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, rAmakRSNAcaritam 281 karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei / taiyA layA // 3 // codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA vIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM paarei| cautthI layA // 4 // aTArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA vIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei / paMcamI layA // 5 // ekAe kAlo chammAsA vIsa ya divasA, cauNhaM kAlo do varisA do mAsA vIsa ya divasA sesaM taheva, jahA kAlI jAva siddhA // sU0 14 // [rAmakaNhAnAmagaM ahamaM ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // 'ecaM' ityAdi / 'evaM rAmakaNNA vi evaM rAmakRSNA'pi rAmakRSNAyA api niSkramaNaM pUrvoktaprakAreNa vijJeyam / paraM 'NavaraM' ayaM vizeSaH, eSA aba AThavA adhyayana kahate haiM jambUsvAmIne sudharmAsvAmI se pUchA-he Arya ! antakRta ke aSTama varga ke sAtaveM adhyayana kA bhAva Apake mukha se sunA, aba maiM AThavA adhyayana kA bhAva sunanA cAhatA huuN| have AThamuM adhyayana kahe che-jabUsvAmIe sudhamasvAmIne pUchyuM: he Arya ! annakRtanA AThamA varganA sAtamA adhyayanane bhAva ApanA mukhathI sAMbhaLyA, have huM AThamAM adhyayanane bhAva sAMbhaLavA cAhuM chuM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 antakRtadazAGgasUtre rAmakRSNA 'bhaddottarapaDimaM uvasaMpajjittANaM viharai' bhadrottarapatimAm upasaMpadya viharati, 'taM jahA' tadyathA-'duvAlasamaM karei' dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cauddasamaM karei' pArayilA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRkhA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThArasamaM kareI' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'paDhamA layA prathamA latA // 1 // 'solasamaM karei' SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM kareI' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, sudharmAsvAmIne kahA-he jambU ! AThaveM adhyayana meM rAmakRSNA devI kA carita varNita hai| ve rAjA zreNika kI rAnI aura mahArAjA kUNika kI choTI mAtA thiiN| unhoMne 'bhadrottarapratimA' nAmaka tapasyA kI, usa tapasyA kA varNana isa prakAra hai-sarvaprathama unhoMne pacolA karake pAraNA kiyA, pAraNA karake cha kiyA, pAraNA karake sAta kiyaa| isa prakAra pAraNAsahita ATha aura nau kiyaa| yaha prathama latA huii| dvitIya latA meM unhoMne pAraNAsahita sAta, ATha, nau, sudhama svAmIe kahyuM- he ja bU! AThamAM adhyayanamAM rAmakRSNAdevInuM caritra vaNita che. te rAjA zreNikanI rANI ane kRNika mahArAjAnI nAnI mAtA hatI. temaNe "bhadrottarapratimA nAmanI tapasyA karI. te tapasyAnuM varNana AvI rIte che:sarvaprathama temaNe pAMca karI pAraNuM karyuM. pAraNuM karI cha karyA, pAraNuM karI sAta karyA, evI rIte pAraNAsahita ATha ane nava karyA. A prathama latA thaI. bIjI latAmAM temaNe pAraNu sahita, sAta, ATha, nava, pAMca ane cha karyA. A zrI annakRta dazAMga sUtra Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 munikumudacandrikA TIkA, rAmakRSNAcaritam 'pArittA codasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'bIyA layA' dvitIyA latA // 2 // 'vIsaimaM karei' viMzatitamaM karoti 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA coddasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karinA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThArasamaM kareI' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'taiyA layA' tRtIyA latA // 3 // _ 'codasamaM karei' caturdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM kareI' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA aTThArasamaM karei' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArinA vIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'cautthI layA' caturthI latA // 4 // ___ 'aTThArasamaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei' aSTAdazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA vIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNita pArayati, 'pArittA duvAlasamaM karei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA codasamaM karei' pArayitvA caturdazaM pAMca, aura cha kiyaa| iti dvitIya ltaa| tRtIya latA meM pAraNAsahita nau, pAca, cha, sAta aura ATha kiyaa| caturthalatA meM cha, sAta, ATha, nau aura pAMca kiyaa| isI prakAra pAcavI latA meM bhI unhoMne pAraNAsahita ATha, nau, bIjI latA thaI. trIjI latAmAM pAraNA sahita nava, pAMca, cha, sAta ane ATha karyA. cothI latAmAM cha, sAta, ATha, nava ane pAMca karyA. eja rIte pAMcamI latAmAM paNa temaNe pAraNA zrI antakRta dazAMga sUtra Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antakRtadazAGgasatre karoti, 'karittA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA solasamaM karei' pArayitvA SoDazaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / iti 'paMcamI layA' paJcamI latA // 5 // 'ekkAe' ekasyA pazcalatAtmikAyAH paripATyAH 'kAlo' kAlaH 'chammAsA vIsa ya divasA' SaNmAsA viMzatirdivasAH, 'cauNhaM kAlo do varisA do mAsA vIsa ya divasA' catasRNAM kAlo dve varSe dvau mAsau viMzatidivasAH / 'sesaM taheva' zeSaM tathaiva, 'jahA kAlI jAba siddhA' yathA kAlI yAvat siddhA // sU0 14 // [rAmakRSNAnAmakamaSTamamadhyayanaM samAptam ] // mUlam // evaM piuseNakaNhA vi, NavaraM muttAvalItavokammaM uvasaMpajittA viharai, taM jahA-cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiya pArei, pAritA cha, karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA ahamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA dasamaM pA~ca, cha aura sAta kiyaa| isa prakAra yaha eka paripATI huii| isa eka paripATI meM unako cha mAsa vIsa dina lage, aura isa prakAra cAra paripATI meM do varSa do mAsa aura bIsa dina lge| anta meM rAmakRSNA AryA bhI kAlI AryA ke samAna sabhI karmoM ko khapAkara siddha padako prApta haI // 14 // [ AThavA adhyayana samApta ] sahita 28, 11, pAya, cha bhane sAta yA. AvI rIte A eka paripATI thaI. A eka paripATImAM teone cha mahinA vIsa divasa lAgyA ane AvI rIte cAra paripATImAM be varSa be mAsa ane vIsa divasa lAgyA. aMtamAM rAmakRSNa Aya paNa kAlI AryAnI peThe sarva karmone khapAvI siddhapadane prApta thaI (sU0 14) [ABy madhyayana samAta] zrI antakRta dazAMga sUtra Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 munikumudacandrikA TIkA, rAmakRSNAcaritam. karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA duvAlasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA codasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA solasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTArasamaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA vIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA bAvIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cauvIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pAritA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA chavvIsaimaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA aTThAvIsaimaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArai, pArittA tIsaimaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA battIsaimaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA savvakAmaguNiyaM pArei, pArittA cottIsaimaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 antakRtadazAGgasUtre pArei, pArittA cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM pArei, pArittA battIsaimaM karei, karittA evaM taheva osArei jAva cautthaM karei, karittA sabakAmaguNiyaM paarei| ekkAe kAlo ekkArasa mAsA panarasa ya divsaa| cauNhaM tiNi varisA dasa ya maasaa| sesaM taheva jAva siddhA // sU0 15 // [piuseNakaNhAnAmagaM navamaM ajjhayaNaM samattaM ] // TIkA // 'evaM' ityAdi / 'evaM piuseNakaNhA vi' evaM pitRsenakRSNA'pi= pitRsenakRSNAyA api varNanaM pUrvavadevAvaseyam / 'NavaraM' ayaM vizeSaH, eSA 'muttAvalItavokammaM uvasaMpajjittA' muktAvalItapaHkarma upasaMpadya 'viharai' viharati, 'taM jahA' tadyathA-'cautthaM karei' caturthe karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chaTuM kareI' pArayitvA SaSThaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAma ___ jambUsvAmI ne sudharmAsvAmI se pUchA-he bhadanta ! antagaDa sUtra ke AThaveM adhyayana kA bhAva Apake mukha se sunA, aba isake bAda navameM adhyayana kA bhAva sunanA cAhatA hUM, kRpAkara use sunaaveN| sudharmA svAmIne kahA-he jambU ! navameM adhyayanameM pitRsenakRSNA kA varNana hai| vaha rAjA zreNika kI rAnI aura mahArAja kUNika kI choTI mAtA thiiN| inhoMne bhagavAna ke samIpa pravrajyA grahaNa kara ke muktAvalI tapasyA kii| vaha isa prakAra hai-sarva prathama inhoM ne upavAsa kiyA, jabUsvAmIe sudharmAsvAmIne pUchayu - he bhadanta! antagaDa-sUtranA AThamAM varganA AThamA adhyayananA bhAva ApanA mukhethI sAMbhaLyA, have te pachI navamA adhyayananA bhAva sAMbhaLavA icchuM chuM, kRpA karI saMbhaLAve. sudharmAsvAmIe kahyuM- he jabU! navamA adhyayanamAM pitRsenakRSNanuM varNana che, te rAjA zreNikanI rANI ane mahArAja kRNikanI nAnI mAtA hatI. temaNe bhagavAna mahAvIra samIpe pratrajyA laI muktAvalI tapasyA karI. te A prakAre-savathI pahelAM temaNe upavAsa karyo, upavAsane pAraNe chaTha karyo, chaThane pAraNe upavAsa karyo, upavAsane pAraNe aThama karyo, ema eka-eka zrI annakRta dazAMga sUtra Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, pitRsenakRSNAcaritam 287 guNitaM pArayati, 'pAritA aTTamaM karer3a' pArayitvA aSTamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei ' pArayitvA caturtha karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA dasamaM karei pArayitvA dazamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA duvAlasamaM kurei' pArayitvA dvAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreD ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA utthaM kare' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati 'pAritA caudasamaM karei' pArayitvA caturdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, ' pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA solasamaM karei karitA sarvakAmaguNiyaM pArei' pArayitvA SoDazaM karoti, kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAre ' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA aTThArasamaM kareI' pArayitvA aSTAdazaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bIsaimaM karei' pArayitvA viMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturthI karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreha' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA bAvIsaimaM karei' pArayitvA dvAviMzaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karitA savvakAmaguNiya pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA covIsaimaM karei pArayitvA caturviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pAreDa' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA cautthaM karei' upavAsa ke pAraNe belA kiyA, belA ke pAraNe upavAsa kiyA, upavAsa ke pAraNe telA kiyA, yoM eka-eka upavAsa bIca 2 meM karatI upavAsa vaca-vacamAM karatI thakI kramathI pitRsainakRSNA AryAe seALa upavAsa sudhI karyAM. pharI e prakAre padmanupUrvIthI vaca-vacamAM upavAsa karatAM te je prakAre caDI hatI , zrI antakRta dazAMga sUtra Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 antakRtadazAGgasUtre pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA chabbIsaimaM karei' pArayitvA SaiviMzatitamaM karoti, 'karitA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA ahAvIsaimaM karei' pArayitvA aSTAviMzatitamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei pArayitvA caturtha karoti, karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA tIsaimaM karei pArayitvA triMzattamaM karoti, 'karittA sancakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM kareI' pArayitvA caturthaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA battIsaimaM karei' pArayitvA dvAtriMzattamaM karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautIsaimaM kareI' pArayitvA catustriMzaM karoti, 'karitA sabakAmaguNiyaM pAreI' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pArittA cautthaM karei' pArayitvA caturtha karoti, 'karittA savvakAmaguNiyaM pAreI kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati, 'pAritA battIsaimaM karei' pArayitvA dvAtriMzaM karoti, 'karittA evaM taheva osAreI' kRtvA evaM tathaiva avasArayati 'jAva cautthaM karei' yAvat caturtha karoti / sA pitRsenakRSNA''ryA pUrvoktakrameNa caturthasaMpuTitaM catustriMzattamaparyantaM tapaH kRtvA punaH pazcAnupUrvyA'vatArayati yAvat caturtha karotIti bhAvaH / 'karittA savvakAmaguNiyaM pArei' kRtvA sarvakAmaguNitaM pArayati / huI yaha pitRsenakRSNA AryA kramase solaha upavAsa taka baDhI (kiye)| phira isIprakAra pazcAnupUrvI se bIca bIca meM upavAsa karatI huI vaha, jisa prakAra caDhI thI usI prakAra solaha upavAsa se eka upavAsa taka kramase utrii| isa prakAra usane eka paripATI samApta kii| yoM kAlI rAnI kI taraha cAroM paripATiyAM usane teja prakAre soLa upavAsathI eka upavAsa sudhI kamathI utarI. A prakAre eka paripATI samApta karI ema kAlI rANInI peThe cAreya paripATIo teNe saMpUrNa karI AnI eka zrI annakRta dazAMga sUtra Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, pitRsenakRSNAcaritam . 289 anena prakAreNa kRtasya tapaH karmaNa 'ekkAe' ekasyAH paripATayAH 'kAlo' kAla: 'ekAta mAsA panarasa ya divasA' ekAdaza mAsAH paJcadaza ca divasAH, 'unhaM tiNi varisA dasa ya mAsA' catasRNAM kAlastrINi varSANi daza ca mAsA', 'sesaM taheva jAva siddhA' zeSaM tathava yAvat siddhAH [: = asyAH siddhiparyantamavaziSTaM varNanaM kAlIvad vijJeyam / / sU0 15 // [ pitRsenakRSNAnAmakaM navamamadhyayanaM samAptam ] // mUlam // evaM mahAseNakaNhA vi, NavaraM AyaMbilavaDDhamANaM tavokammaM uvasaMpajittANaM viharai, taM jahA - AyaMbilaM karei, karitA cautthaM kare, karitA be AyaMbilAI karei, karitA cautthaM karei, karitA tiNi AyaMbilAI karei, karitA cautthaM kare, karitA cattAri AyaMbilAI karei, karitA cautthaM kare, karitA paMca AyaMbilAI karei, karitA cautthaM karei, karitA cautthaM karei, karitA cha AyaMbilAI karei, karitA cautthaM karei, karitA ekottariyAe buDDhIe AyaMbilAI vaDDhati cautthaMtariyAI, jAva AyaMbilasayaM karei, karitA utthaM karei // sU0 16 // // TIkA // ' evaM ' ityAdi / ' evaM mahAseNakaNhA vi' evaM mahAsenakRSNA'pi = sampUrNa kii| isakI eka paripATI meM gyAraha mahInA pandraha dina lage, cAroM paripATiyoM meM kula tIna varSa dasa mahIne lage / isa prakAra tapa karake antasamaya siddhapada ko prApta huI / / sU0 15 // [ pitRsena kRSNAnAmaka navama adhyayana samApta ] dasaveM adhyayana meM jambUsvAmI ke prazna karane para sudharmA paripATImAM agIyAra mahinA paMdara divasa lAgyA. cAreya paripATIemAM kula traNa varSoM daza mahinA lAgyA. A prakAre tapa karIne aMtasamaye siddhapadane prApta thaI (s0 15) [ pitRsenakRSNAnAmanuM navama adhyayana samApta ] dazamA adhyayanamAM ja khUsvAmIe prazna karavAthI sudharmAsvAmIe kahyuM-re zrI antakRta dazAMga sUtra Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ___antakRtadazAgasUtre yathA kAlyAdayo niSkrAntAstathaiveyamapi / paramasyA varNane 'NavaraM' vizeSaH ayam- yadiyam 'AyaMbilavaDramANaM tavokamma uvasaMpajittANaM viharaI' AcAmAmlavarddhamAnam AcAmAmlaM vartamAnaM yasmin tapaHkarmaNi tad AcAmAmlavarddhamAnam , tapaHkarma upasaMpadya viharati, 'taM jahA' tadyathA-tadeva darzayati'AyaMvilaM' ityaadinaa| 'AyaMbilaM kareI' AcAmAmlaM karoti, 'karittA cautthaM karei, karittA be AyaMbilAI kareI' kRtvA caturtha karoti, kRtvA dve AcAmAmle karoti, 'karittA cautthaM karei, karittA tiNi AyaMbilAI karei' kRtvA caturtha karoti, kRtvA trINi AcAmAmlAni karoti, 'karittA cautthaM karei' kRtvA caturtha karoti, 'karittA cattAri AyaMbilAI karei' kRtvA catvAri AcAmAmlAni karoti, 'karittA cautthaM karei' kRtvA catuthai karoti, 'karittA paMca AyaMbilAI karei' kRtvA paJca AcAmAmlAni karoti, 'karittA cautthaM karei' kRtvA caturtha karoti, 'karittA cha AyaMbilAI kareI' kRtvA SaDAcAmAmlAni karoti, 'karittA cautthaM karei' kRtvA caturtha karoti, 'karittA' kRtvA, anena prakAreNa kramaza 'ekottariyAe vuDDIe' ekottarikayA vRddhayA 'AyaMbilAiM vaDUMti cautthaMtariyAI' AcAmAmlAni varddhante caturthAntaritAni / svAmIne kahA-he jambU ! isa adhyayana meM mahAsenakRSNA kA varNana hai| yaha bhI mahArAja zreNika kI rAnI aura mahArAja kUNika kI choTI mAtA thii| yaha bhI bhagavAna mahAvIra ke samIpa upadeza sunakara pravrajita huI, aura candanabAlA AryA kI AjJA se 'Ayambila-varddhamAna' nAmaka tapa karane lgii| sarvaprathama isane Ayambila kiyaa| dUsare dina upavAsa kiyaa| phira do Ayambila kiye, upavAsa kiyaa| tIna Ayambila kiye, upavAsa kiyaa| cAra Ayambila kiye, upavAsa kiyaa| pAMca Ayambila kiye, upavAsa kiyA / yoM bIca 2 meM upavAsa karatI huI eka sau Ayambila taka kiye aura jaMbU! A adhyayanamAM mahAsenakRSNAnuM varNana che. A paNa mahArAja zreNikanI rANI ane mahArAja kuNikanI nAnI mAtA hatI. e paNa bhagavAna mahAvIranI pAse upadeza sAMbhaLI pravrajita thaI ane caMdanabALA AryAnI AjJAthI "AyaMbila varlDamAna" nAmanuM tapa karavA lAgI. sauthI pahelAM temaNe AyaMbila karyuM, bIje divase upavAsa karyo, pachI be AyaMbila karyA, upavAsa karyo, traNa AyaMbila karyA, upavAsa karyo, cAra AyaMbila karyA, upavAsa karyo, pAMca AyaMbila karyA, upavAsa karyo, ema vacavacamAM zrI antakRta dazAMga sUtra Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 munikumudacandrikA TIkA, mahAsenakRSNAcaritam iyaM mahAsenakRSNA AnupUrdhyA ekaikaddhayA 'jAva AyaMbilasayaM karei' yAvadAcAmAmlazataM karoti, 'karittA cautthaM kareI' kRtvA caturthaM karoti // mU0 16 // // mUlam // tae NaM sA mahAseNakaNhA ajA AyaMbilavaDUDhamANaM tavokammaM codasahi vAsehiM tihi ya mAsehiM vIsehi ya ahorattehiM ahAsuttaM jAva sammaM kAraNaM phAsei jAva ArAhettA jeNeva ajacaMdaNA ajjA teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA ajacaMdaNaM ajaM vaMdai NamaMsai, vaMdittA NamaMsittA bahUhiM cautthehi jAva bhAvemANI viharai / tae NaM sA mahAseNakaNhA ajA teNaM orAleNaM jAva uvasobhemANI2 ciTTai // sU0 17 // // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM sA mahAseNakaNhA ajjA AyaMbilabamANaM tavokammaM codasahiM vAsehiM tihi ya mAsehiM vIsehi ya ahorattehiM' tataH khalu sA mahAsenakRSNA AryA AcAmAmlavarddhamAnaM tapaHkarma caturdazabhivarSetribhizca mAseviMzatyA ca ahorAtraiH 'ahAsuttaM jAva sammaM kAraNa phAsei' yathAsUtraM yAvat samyak kAyena spRzati, 'jAva ArAhitA' yAvadArAdhya= upavAsa kiyaa| isa prakAra 'Ayambila-varddhamAna' nAmaka tapa pUrA kiyA // sU0 16 // ___ isa prakAra mahAsenakRSNA AryA ne Ayambila-varddhamAna tapasyA kA, caudaha varSa tIna mAsa aura bIsa dinoM meM, sUtroktavidhi se ArAdhana kiyaa| isameM Ayambila ke dina pA~ca hajAra pacAsa aura upavAsa ke dina eka sau hote haiM, isaprakAra saba milA kara pAca hajAra eka sau pacAsa dina hote haiN| yahAM para upavAsa karatI thakI eka AyaMbila karyA ane upavAsa karyo. A prakAre 'AyaMbilavaddhamAna nAmanuM tapa pUruM karyuM (sU0 16) e rIte mahAsenakRSNA AryAe AyaMbilavaddhamAna tapasyAnuM, cauda varSa traNa mAsa ane vIsa divasomAM sUtrokatavidhithI ArAdhana karyuM. emAM AyaMbilanA divasa pAMca hajAra pacAsa ane upavAsanA divasa ese thAya che. e prakAre badhA maLIne pAMcahajAra ekase pacAsa divasa thAya che. ahIM eka varSanA traNaso sATha divasa zrI annakRta dazAMga sUtra Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 antakRtadazAGgasUtre sUtrAnusAreNa samyagArAdhyeti bhAvaH, 'jeNeva ajacaMdaNA anjA' yatraiva AryacandanA''ryA 'teNeva uvAgacchai' tatraiva upAgacchati, 'uvAgacchittA ajacaMdaNaM ajaM vaMdai NamaMsai' upAgatya AryacandanAmAryA vandate namasyati, 'vaMditA NamaMsittA bahUhiM cautthehiM jAva bhAvemANI' vanditvA namasyitvA bahubhizcaturthairyAvad bhAvayantI-anekavidhaizcaturthAdimAsArdhamAsaparyantaistapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayantI 'viharai' viharati / 'tae NaM sA mahAseNakaNhA ajjA' tataH khalu sA mahAsenakRSNA''ryA 'teNaM orAleNaM jAva uvasobhemANI 2 ciTai' tena udAreNa tapasA yAvata upazobhamAnA 2 tiSThati // sU0 17 // // mUlam // tae NaM tIse mahAseNakaNhAe ajAe aNNayA kayAI puvarattAvarattakAle ciMtA, jahA khaMdayassa jAva ajacaMdaNaM ajaM Apucchai jAva saMlehaNA, kAlaM aNavakaMkhamANI viharai / tae NaM sA mahAseNakaNhA ajA ajjacaMdaNAe ajAe aMtie sAmAiyAiM ekArasa aMgAI ahijjittA, bahupaDipunnAiM sattarasa vAsAiM pariyAyaM pAlaittA, mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsettA, sarTi bhattAiM aNasaNAe chedettA, jassaTTAe kIrai jAva tamahaM ArAhei, carimaussAsaNIsAsehiM siddhA buddhA ||suu018|| varSa tIna sau sATha dina kA mAnA gayA hai| isa tapa meM caDhanA hI hai utaranA nahIM hai| bAda meM vaha AryA jahA AryacandanavAlA AryA thI vahIM AyI, aura unheM vandana-namaskAra kiyaa| anantara bahuta sI caturtha Adi tapasyAyeM karatI huI vicarane lagI / una kaThina tapasyAoM ke kAraNa vaha AryA atyanta durbala hogayI, tathApi Antarika teja ke kAraNa atyanta zobhAyamAna thI // suu017|| mAnavAmAM AvyA che. A tapamAM caDhavuM ja che utaravAnuM nathI. pachI jyAM AryacaMdanabAlA AryA hatI tyAM te AryA AvI ane temane vaMdana-namaskAra karyo. anantara caturtha Adi ghaNu tapasyA karatI thakI vicAravA lAgI. e kaThiNa tapasyAone kAraNe te AryA atyaMta durbala thaI gaI, tathApi AMtarika tejane kAraNe atyaMta zolAyamAna hatI. (sU0 17) zrI antakRta dazAMga sUtra Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, mahAsenakRSNAcaritam 293 // TIkA // 'tae NaM' ityAdi / 'tae NaM tIse mahAseNakaNhAe ajAe' tataH khalu tasyA mahAsenakRSNAyA AryAyAH 'aNNayA kayAI' anyadA kadAcita 'puvvarattAvarattakAle' pUrvarAtrApararAtrakAle-rAtre pazcimabhAge ityarthaH; 'ciMtA' cintA 'jahA khaMdayassa' yathA skandakasya yathA skandakasya cintanaM tathaivA'syA api, 'jAva ajacaMdaNaM ajaM ApucchaI' yAvadAryacandanAmAryAmApRcchati 'jAva saMlehaNA' yAvat saMlekhanA, tathA 'kAlaM aNavakaMkhamANI viharai' kAlamanavakA GkSantI viharati / 'tae NaM sA mahAseNakaNhA ajA' tataH khalu sA mahAsenakRSNA''ryA 'ajacaMdaNAe ajAe aMtie sAmAiyAiM ekArasa aMgAI ahinjittA' AryacandanAyA AryAyA antike sAmAyikAdIni ekAdaza aGgAni adhItya 'bahupaDipunnAI sattarasa vAsAiM pariyAyaM pAlaittA, mAsiyAe saMlehaNAe appANaM jhUsettA, sahi bhattAiM aNasaNAe chedettA, jassahAe kIrai jAva namaDhe ArAheI' bahupatipUrNAni saptadaza varSANi paryAyaM pAlayitvA, mAsikyA saMle / usake bAda eka samaya pichalI rAtameM usa mahAsenakRSNA AryA ne hRdaya meM khandhaka ke samAna cintana kiyA ki yaha merA zarIra tapasyA se kRza ho gayA hai, tathApi mujhameM abhI utthAna, bala, vIrya Adi haiN| isaliye sUryodaya hote hI AryacandanavAlA AryA ke samIpa jAkara unase AjJA le santhArA kruuN| tadanusAra unhoMne candanavAlA AryA ke samIpa jAkara hAtha joDa kara savinaya santhArA ke liye AjJA maagii| AjJA lekara mRtyu ko nahIM cAhatI huI santhArA karake vicarane lagI / mahAsenakRSNA AryA AyacandanabAlA AryA ke samIpa sAmAyika Adi gyAraha aGgoM kA adhyayana kiyA, aura pUre satraha varSa taka cAritraparyAya pAlA, tyArapachI eka samaye pAchalI rAtamAM te mahAsenakRSNA AryAnA hRdayamAM aMdhakanI peThe evuM cintana thayuM ke A mAruM zarIra tapasyAthI kRza thaI gayuM che, tathApi mArAmAM hajI uthAna, bala, vIrya Adi che. mATe sUryodaya thatAM ja Arya caMdanabAlAnI pAse jaIne temanI AjJA laI saMthAre karIza. te pramANe temaNe caMdanabAlA AryAnI pAse jaI hAtha joDI vinave saMthArA mATe AjJA mAMgI. AjJA laIne mRtyune nahI cAhatI te saMthAre karI vicaravA lAgI. te mahAsenakRSNA AryA, caMdanabAlA AryAnI pAse sAmAyika Adi agIyAra aMgenuM adhyayana karyuM, ane pUrA sattara varSa sudhI cAritraparyAyanuM pAlana karyuM, tathA mAsikasaMlekhanAthI AtmAne sevita karatI thakI zrI annakRta dazAMga sUtra Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 antakRtadazAGgasUtre khanayA AtmAnaM jopayitvA, SaSTiM bhaktAni anazanena chitvA, yasyArthAya kriyate yAvattamarthamArAdhayati yatmAptyartha muNDabhAvaH svIkriyate tamarthamArAdhitavatI / tathA 'carimussAsaNIsAsehiM siddhA buddhA' caramocchvAsaniHzvAsaiH siddhA buddhA muktA parinirvAtA sarvaduHkhAnAmantaM karoti sma // mU0 18 // sAmprataM dazAnAmapi rAjInAM dIkSAparyAyakAlamekagAthayA kathayati // mUlam // a ya vAsA AdI, ekottariyAe jAva sattarasa / eso khalu pariyAo, seNiyabhajANa NAyavvo // sU0 19 // | TIkA // aSTa ca varSANi AdirekottarikayA yAvat saptadaza / eSa khalu paryAyaH, zreNikabhAryANAM jJAtavyaH // sU0 16 // ayamarthaH-AdiH kAlI AryA aSTa varSANi dIkSAparyAyaM pAlitavatI, ita itarA nava sukAlImArabhya mahAsenakRSNaparyantA AryAH krameNa ekottarikayA vRddhayA saptadaza varSANi yAvad dIkSAparyAyaM pAlitavatyaH, arthAd-dvitIyA nava varSANi, tRtIyA daza varSANi, turIyA ekAdaza varSANi, paJcamI dvAdaza varSANi, SaSThI trayodaza varSANi, saptamI caturdaza varSANi, aSTamI paJcadaza varSANi, navamI tathA mAsika saMlekhanA se AtmA ko sevita karatI huI sATha bhaktoM ko anazana se chedita kara antima zvAsocchvAsa meM apane sampUrNa karmoM ko naSTa kara mukti meM pahu~cI // sU0 18 // ina dazoM AryAoM meM prathama kAlI AryAne ATha varSa taka cAritraparyAya paalaa| dUsarI sukAlI AryA ne nau varSa taka cAritraparyAya paalaa| isa prakAra kramazaH uttarottara eka eka rAnI ke sATha bhaktonuM anazanathI chedana karI aMtima zvAse chUvAsamAM pitAnA saMpUrNa karmone naSTa parIne bhAkSamA gaI. (sU0 18) A dazeya AryAomAM prathama kAlI AryAe ATha varSa sudhI cAritraparyAya pALe. bIjI sukAtI AryAe nava varSa sudhI cAritraparyAya pALe. e prakAre kramaza: uttarottara eka eka rANInA cAritraparyAyamAM eka eka varSane vadhAre jANa. e prakAre chelI rASTra mahAsenakRSNae sattara varSa sudhI cAritraparyAya pALe. A badhI zrI antakRta dazAMga sUtra Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munikumudacandrikA TIkA, zAstropasaMhAraH 295 SoDaza varSANi, dazamI saptadaza varSANi dIkSAparyAyaM paalitvtii| eSaH = pUrvoktarUpaH khalu = nizcayena paryAyaH = dIkSAparyAyaH, zreNikabhAryANAM kAlyAdInAM dazAnAM mahArAjJInAM jJAtavyaH = vijJeyaH // mU0 19 // [ mahAsenakRSNAnAmakaM dazamamadhyayanaM samAptam ] // mUlam // evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigareNaM jAva saMpatteNaM ahamassa aMgassa aMtagaDadasANaM ayamaDhe paNNattetti bemi / aMtagaDadasANaM aMgassa ego suyakkhaMdho, aTTa vaggA, aTusu ceva divasesu udisijjaMti, tattha paDhamabitiyavagge dasa dasa uddesagA, taiyavagge terasa uddesagA, cautthapaMcamavagge dasa dasa uddesagA, chaTavagge solasa uddesagA, aTTamavagge dasa uddesgaa| sesaM jahA nAyAdhammakahANaM // sU0 20 // // iya aMtagaDadasAMgasuttaM samattaM // // TIkA // zAstraM samApayan sudharmA svAmI jambUsvAminaM pratyAha-'evaM khalu jaMbU !' ityAdi / cAritraparyAya meM eka eka varSa kI vRddhi jAnanA, isa prakAra aMtima rAnI mahAsenakRSNA ne satraha varSa taka cAritraparyAya paalaa| ye sabhI mahArAja kUNika kI rAniyA thI, aura mahArAja kUNika kI choTI mAtAe~ thIM // sU0 19 // [ mahAsenakRSNAnAmaka dazama adhyayana saMpUrNa ] hai jambU ! apane zAsana kI apekSA se dharma ke Adi karane vAle zramaNa bhagavAna mahAvIra jo mokSa meM padhAra gaye unhoMne AThaveM aGga 'antakRtasUtra' kA yaha bhAva prarUpita kiyA hai| mahArAja zreNikanI rANIo hatI ane mahArAja kRNikanI nAnI mAtAe utI. (2018) [mahAsena nAmatuM zabhu madhyayana pUrA ] | he jaMbU ! pitAnA zAsananI apekSAthI dharmanA Adi karavAvALA zramaNa bhagavAna mahAvIra je mokSamAM padhArI gayA temaNe AThamA aMga "annakRtasUtrane A bhAva zrI annakRta dazAMga sUtra Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 antakRtadazAGgasUtre "evaM khalu jaMbU !' evaM khalu jambUH !-he jambUH ! evam = anena pUrvoktamakAreNa khalu 'samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AigareNaM' zramaNena bhagavatA mahAvIreNa AdikaraNa 'jAva saMpatteNaM' yAvatsaMprAptena = yAvat siddhigatinAmadheyaM sthAnaM gatena 'aTThamassa aMgassa aMtagaDadasANaM ayamaDhe paNNatte' aSTamasyAGgasya antakRtadazAnAm ayamarthaH prajJaptaH = antakRtAM munInAM janmaprabhRtimokSaparyantavarNanarUpo'rtha uktaH, 'tti bemi' iti bravImi / he jambUH ! yathA bhagavatsamIpe mayA zrutaM tathaiva tvAM prati bravImi / punaH sudharmA svAmI kathayati-he jambUH ! 'aMtagaDadasANaM aMgassa ego suyakkhaMdho' antakRtadazAnAmaGgasya ekaH zrutaskandhaH, 'aTTha vaggA' aSTa vargAH, 'aTThasu ceva divasesu udisijjaMti' aSTasu eva divaseSu uddizyante = upadizyante / 'tattha paDhamabitiyavagge dasa dasa uddesagA' tatra prathamadvitIyavargayoH daza daza uddezakAH, 'taiyavagge terasa uddesagA' tRtIyavarge trayodaza uddezakAH, 'cautthapaMcamavagge dasa dasa uddesagA' caturthapaJcamavargayordaza daza uddezakAH, 'chaTThavagge solasa uddesagA' SaSThavarge SoDaza uddezakAH, 'sattamanagge terasa uddesagA' saptamavarge trayodaza uddezakAH, 'aTThamavagge dasa udesagA' aSTamavarge daza uddezakAH, / 'sesaM jahA nAyAdhammakahANaM' zeSaM yathA jJAtAdharmakathAnAm-zeSa saMkSiptoktivazAdavaziSTaM bhagavAna ke samIpa jaisA maiMne sunA usI prakAra tumheM kahA / isa antakRta meM eka zrutaskandha aura ATha varga haiN| isako paryuSaNa ke ATha dinoM meM bAcA jAtA hai| isake prathama aura dvitIya varga meM dasa-dasa uddeza-adhyayana haiM, tIsare varga meM teraha, cauthe aura pA~caveM varga meM phira dasa-dasa adhyayana haiM, chaThe varga meM solaha, sAtaveM aura AThaveM meM kramazaH teraha aura dasa adhyayana haiN| isa sUtra meM nagarAdi kA varNana saMkSepa meM kiyA gayA hai| nagara Adi prarUpita karyo che. bhagavAnanI pAse je pramANe sAMbhaLyuM te prakAre meM tamane saMbhaLAvyuM. A annakRtamAM eka zrutaskandha ane ATha varga che. A sUtra paryuSaNanA ATha divasamAM vaMcAya che. enA prathama ane dvitIya vargamAM daza daza uddeza-adhyayana che. trIjAmAM tera, cothA ane pAMcamAM vargamAM daza daza adhyayana che. cha vargamAM saLa, sAtamA ane AThamAmAM kramaza: tera ane daza adhyayana che. A sUtramAM nagara AdinuM zrI annakRta dazAMga sUtra Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 munikumudacandrikA TIkA, zAstraprazastiH nagarAdivarNanAdArabhya bodhilAbhAntakriyAdi sarva savistaraM jJAtAdharmakathAvad vijJeyam // mU0 20 // // iti zrImadantakRtadazAGgasUtraM samAptam // atha zAstraprazastiH pArekha-gotra-jAtasya, morvIbhUpAhatasya ca / zreSThinirbhayarAmasya, rAjakoTasthasamani // 1 // nAmataH zAntisadane,navamyAM kArtike site / yadhike dvisahasre'bde, TIkeyaM pUrNatAM gatA // 2 // iti zrIvizvavikhyAta-jagadvallabha-prasiddhavAcaka-paJcadazabhASAkalitalalitakalApA''lApaka-pravizuddhagadyapadyanaikagranthanirmAyaka-vAdimAnamardaka-zrIzAhUchatrapatikolhApurarAjapradatta- jainazAstrAcArya'-padabhUSita-kolhApurarAjaguru-bAlabrahmacAri-jainAcArya-jainadharmadivAkara-pUjyazrIghAsIlAla-vrativiracitA antakRtadazAGgasUtrasya munikumudacandrikA TIkA samAptA // // zubhaM bhUyAt // - - se lekara bodhilAbha aura antakriyAdi kA savistara varNana jJAtAdharmakathAGga ke samAna jAnanA cAhiye // sU0 20 // // iti antakRtasUtra saMpUrNa // varNana saMkSepathI karavAmAM AvyuM che. nagara AdithI mAMDIne bedhilAbha ane aMtakyiA mArnui savistA2 varNana jJAtAdhama yAMnI samAna me. (sU0 20) Iti annakRtasUtra saMpUrNa zrI antakRta dazAMga sUtra