Book Title: Jinshasan Ke Chamakte Hire
Author(s): Varjivandas Vadilal Shah, Mahendra H Jani
Publisher: Varjivandas Vadilal Shah
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002365/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinazAsana ke camakatehIre 108 jaina caritra kathAe~ saMpAdaka varajIvanadAsavADIlAla zAha nirIkSaka panyAsa zrI jayasundara vijayajI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha jaina zvetAmbara saMgha, cIkapeTa, beMgalora N O - 9 zrI AdinAtha bhagavAna Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina zAsana ke camakate hIre saMpAdaka varajIvanadAsa vADIlAla zAha hindI anuvAda mahendra aica. jAnI . nirIkSaNa evaM bhUla-sudhAra panyAsa zrI jayasundara vijayajI mahArAja Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JIN SHASAN KE CHMAKATE HEERE By Varjivandas V. Shah prakAzaka : varajIvanadAsa vADIlAla zAha mazIna TUlsa TreDarsa (baiMglora) 41, narasiMhamahArAjA ror3a, baiMglora 560 002 Te. naM. 2239580, 2239522 pheksa : 2225979 prathama saMskaraNa : mArca, 1997 mudraka : hareza jayaMtIlAla paTela prinTogrApha 334, sarvodaya kamarziyala sainTara, jI.pI.o. ke pAsa, ahamadAbAda 380 001 phona : 5505650 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa choTI umra meM hI mAM bApa kA avasAna ho jAne se behAla hote jinhoMne bacAyA, Arthika musIbatoM ke bIca hama sAta bhAI-bahinoM ko aneka duHkha , sahana karake jinhoMne bar3A kiyA una mAtRtulya buA - maNibuA ko -- bAlaka varajIvanadAsa Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirIkSaNa suzrAvaka varajIvanadAsajI ko kisI zubha ghar3I meM yaha vicAra AyA ki vizvamAnava ke jIvana vRkSa ko acche se acche saMskAroM dvArA sIMcane ke liye lokabhogya prAcIna kathA sAhitya kI khUba AvazyakatA hai| 'zubhasya zIghrama' kahAvata ke anusAra ve turaMta hI jaina kathA sAhitya kI khoja meM laga ge| upadezaprAsAda, upadeza-mAlA tathA aneka prAcIna choTI-moTI sajjAoM vagairaha kA vistRta parizIlana karake unhoMne 108 kathAoM kA cayana kiyA / unhIM pUrvakAlIna mahApuruSoM ke kathA-granthoM ke AdhAra para unhoMne kathAoM kA sundara Alekhana karanA zurU kiyaa| usakA pariNAma Aja sabake sAmane zobhAyamAna ho rahA hai| ___kathAoM ke Alekhana maiM bhAvuka varajIvanadAsajI ne eka bAta para khAsa dhyAna diyA ki kahIM bhI apanI tarapha se kalpanA karake kucha jor3A nahIM jAya yA jise par3hakara koI duvidhA meM paDe yA vyartha ke saMzaya khaDe na ho jaay| isase prAcIna mahApuruSoM ke aneka graMthoM meM se unhoMne navanIta kI taraha ina kathAoM kA saMcaya-saMgraha karake Alekhana kiyA hai| isa prakAra eka acche saMskArI rasa-thAla kA najarAnA bhadrasamAja ko bheMTa meM milegaa| varajIvanadAsajI ne apane isa kathA-saMgraha ko adhika se adhika prAmANika banAne ke liye pUjyapAda gacchAdhipati AcAryadeva zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja ke caraNoM meM jAMca ke liye nivedita kiyaa| aura pUjyazrI ke anusAra yaha kArya mere bhAga aayaa| ataH jahAM kahIM jaina zAsana ke anurUpa sudhAra karane jaisA lagA use lekhaka ne saharSa svIkAra kiyA graha AnaMda kI bAta hai| khAsa yaha dhyAna rahe ki bAlakoM ko naz2ara samakSa rakhakara ina kathAoM kA Alekhana hone se kathAoM meM AnevAlI avAMtara ghaTanAoM kA vistAra yahA~ nahIM kiyA jA sakA hai| jo jo mumukSu jIva ina kathAoM kA rasapAna karake sadbodha prApta kareMge - unake lAbha ke sAtha-sAtha lekhaka kA parizrama bhI sArthaka hogA, aisI aMtara kI maMgala kAmanA - - jayasundara vijaya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa Alekhana meM merA kucha nahIM ! isa Alekhana meM maiM eka bAta spaSTa rUpa se kahanA cAhatA hU~ ki ye kathAeM maiMne sirpha gujarAtI dharmagraMthoM meM se lI haiN| maiM lekhaka nahIM - maiMne kathAoM kA sirpha saMpAdana kiyA hai| maiMne apane mana se kucha bhI jor3A nahIM haiN| dharma graMthoM kA hI sirpha AdhAra rakhA hai| duHkha kI bAta hai ki maiM saMskRta, prAkRta, mAgadhI, pAlI yA ardhamAgadhI bhASA jAnatA nahIM huuN| apane jaina dharma ke mukhya graMtha saMskRta yA prAkRta bhASA meM haiN| arthAt Upara se gujarAtI meM anudita graMtha par3hakara ye cAritra likhe haiN| mUla lekhoM meM jo majA hai vaha majA ina anuvAdita graMthoM meM nahIM hogA, isase thoDI rasakSati to hai hii| sAta ATha varSa kA thA taba zrI dharmavijaya mahArAja (DahelAvAle)ne hamAre muhalle (pATaNa) meM caumAsA badalA aura vyAkhyAna meM dRSTAMta rUpa meM zrI dhannA zAlIbhadra kI vArtA khii| isa vArtA ne dila ko jhakajhora diyaa| bAraMbAra muni mahArAjoM ke vyAkhyAna sunate sunate vArtAoM meM rasa jagane lagA aura vyAkhyAna meM sirpha bArtAeM hI sunane jAtA aisA kahUM to atizayokti nahIM hogii| samaya bItate dimAga meM bahuta vArtAeM saMgrahIta ho gii| eka bAra vilepArle meM panyAsa pravara zrI bhadragupta vijayajI vartamAna AcArya zrI vijaya bhadragupta sUrizvarajI pdhaare| unhoMne vyAkhyAna meM zrI aMvati sukumAla kI kathA sunaaii| kathA meM ruci to thI paraMtu unakI vyAkhyAna kI zailI se maiM bahuta prabhAvita huaa| usI dina se maiMne mana meM nizcaya kara liyA ki aisI dhArmika caritra kathAeM ikaTThI karanI cAhiye aura unheM pustaka rUpa meM chapavAkara samAja ko arpita karanI caahiye| eka dina prAta:kAla dainika patra - 'muMbaI samAcAra' maiM metAraja muni kI kathA par3hI aura usI dina isa graMtha kI pahalI kathA metAraja muni kI likha dii| paraMtu yaha lekhana bahuta dhImI gati se cala rahA thaa| mahinA yA paMdraha dina meM ekAdha kathA likhI jaatii| lekina putra, putrI, putravadhU Adi kuTumbIjana jo kucha likhA jAya use jaldI chapavA diyA jAya, aisA Agraha bAra bAra karate rhe| mana meM nizcaya kiyA thA ki 108 kathAeM eka sAtha pustakAkAra meM chape isaliye isa kArya meM tIvratA AI aura saptAha meM 1-2 kathAeM likhI jAne lgii| isa prakAra prathama se aMtima kathA likhane meM lagabhaga DhAI varSa laga ge| maiM mAnatA hU~ ki aisI jJAnakathAeM likhane kI merI apanI koI zakti nahIM - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haiN| mA~ sarasvatI kI kRpA se yaha saba saMbhava huA hai / kahatA hU~ ki usIne ye kathAeM likhAI haiN| hamezAM eka mAlA karate hue usakI kRpA mAMgatA hUM aura usakI kRpA hogI to zAyada dUsarI jJAna kathAeM bhI likhI jA skegii| eka bAta kA aphasosa hai| kaI prasiddha kathAe~ isameM nahIM hai| yaha dRSTi meM thA ki hareka kathA saMkSepa meM likhnii| do yA tIna pRSTha meM eka kathA pUrI karanI / arthAt jina kathAoM meM 20 yA 25 pRSTha cAhiye ve isameM samAviSTa nahIM haiN| jinameM mukhyataH mayaNAM suMdarI, caMdarAjA, vastupAla - tejapAla, vimalazAha, zrIcaMdacaritra, aMbaDa caritra vagairaha nahIM likha sakA / 24 arihaMta bhagavaMta ke caritra bhI - nahIM likhe / zrI Adizvara bhagavAna, mahAvIra ke 27 bhAvoM meM se marIcI- nayasAra evaM zrI naMdanamuni ke caritra liye haiM / aise eka eka caritra ke liye eka eka pRthaka pustaka likhI jA sake itanI sAmagrI apane bhaMDAra meM hai / jijJAsu paDheMge to bhAvavibhora ho uttheNge| yaha pustaka chapane se pUrva dhArmika dRSTi se koI lekhana meM bhUla to nahIM ho rahI hai yaha sudhArane ke liye paramapUjya AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnu sUrIzvarajI caraNoM meM vinatI kii| unhoMne yaha kAma zrI jayasundara vijayajI ko sauNpaa| unhoMne bahuta parizramapUrvaka kaI bhUloM ko sudhAra kara mere Upara bahuta upakAra kiyA hai| unakA maiM atyaMta AbhArI huuN| unakA AbhAra vyakta karane ke liye merA zabdabhaMDAra choTA paDatA hai| mitra zrI cInubhAI gI. zAha (svastha - mAnava ) ne ina kathAoM ke vyAkaraNadoSoM ko sudhArakara merA bahuta sArA bojha halkA kara diyA hai| unakA maiM khAsa AbhArI huuN| isake uparAMta zrI jayaMtIbhAI ( darzana prinTarsa) ne bahuta dhyAna dekara isa pustaka ko jaldI se chApakara taiyAra kara diyaa| isake liye unakA bhI maiM AbhAra mAnatA huuN| saMkSepa meM isa lekhana meM merA kucha bhI nahIM hai| kAraNa ki jJAna ke bhaMDAroM meM se hI kathAoM ke liye upayogI sAmagrI ThUMsakara thoDA svAda pAThakoM ko karAyA hai| aMta meM vItarAga kI AjJA viruddha kucha bhI likhane meM A gayA ho to trividhe micchAmi dukkaDaM / ye caritra likhane meM koI bhI kSati - truTi raha gaI ho to pAThaka unase avagata karAveM tAki dUsarI AvRtti meM ve sudhArI jA sakeM / paMcazIla epArTamenTa tIsarA krosa, gAMdhInagara, baiMgalora 560009 Te. naM. 2203611, 2203622 6 ajJAnI varajIvanadAsa zAha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhinaMdana - paramapUjya gacchAdhipati AcArya deva zrImad vijaya jayaghoSa __sUrIzvarajI mahArAja sAhaba kI tarapha se ! isa Alekhana meM dharmakathAnuyoga kA atyaMta mahattvapUrNa sthAna hai| prAcIna mahAna jainAcAryoM meM AryaprajA ke naitika, dhArmika Adi sarvAMgIya utkarSa ke liye jina kathAoM kA upadeza kiyA hai, usakA joha vizva ke samagra sAhitya meM nahIM milegaa| kathA sAhitya aisA hai ki jisameM paMDita-vidvAna, bAla-yuvA-praur3ha sabhI ko amApa rasa hotA hai| paraMtu jina kathAoM meM se AtmakalyANa siddha ho sake aisA tattva upalabdha na ho aisI zrAMgArika yA jAsUsI kathAe~ vyathA kI gaTharI ke sivA aura kucha nahIM detii| khUna yA balAtkAra, AkramaNa yA lUTamAra athavA DhisUma-DhisUma jaisI halkI se halkI manovRttiyoM kA poSaNa karanevAlI kathAoM kI racanA kathAkAra ke liye kalaMkarUpa hai| jisase vikaTa mAnasika azAMti khaDI ho jAya, mana tathA zarIra ke snAyuoM meM vyartha tanAva (Tension) yA vyagratA paidA ho athavA mana meM halke gaMde azlIla vicAroM kA jvAra uThe - aisI kathAoM ke paThana-pAThana para yadi rAjya kI tarapha se pratibaMdha ho to rAjya kI prajA jarUra sattvazIla bne| parantu abhI to aisI AzA rakhanI hI vyartha haiM kyoMki lokamAnasa ko gaMdA-halkA-sattvahIna banAne vAlA kathA sAhityathokabaMda chapakara bAhara A rahA hai| aise samaya meM aise zreSTha kathA sAhitya kI jisase susaMskAroM kA siMcana aura poSaNa ho, AtmA ko svatattva kI saccI samajha Ave, paramAtmA ke prati Adara bhakti sammAna jAgrata ho, dharma kI sAdhanA meM evaM naitika prAmANikatA vagairaha meM vRddhi ho evaM jIva mukti kI dizA meM agrasara bane aise kathA sAhitya kI atyaMta AvazyakatA hai| _ vizeSa rUpa se isa pustaka meM bAlakoM, yuvakoM tathA sarala jIvoM meM sadguNa aura susaMskAroM kA poSaNa ho aisI jaina zAsana kI rucikAraka anekAneka kathAoM kA saMgraha huA hai, jo jaina zAsana kI gauravagAthA bAlakoM ko paricita karAne meM apanA mahattvapUrNa bhAga adA kregii| aise sundara kathA graMtha kA saMkalana evaM prakAzana karane ke liye baiMgalora nivAsI suzrAvaka varajIvanadAsabhAI ko antara se abhinaMdana ! AcAryadeva zrImad vijayajayaghoSa sUrIzvarajI kI ora se jayasundara vijaya kA dharmalAbha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka prApti sthAna 1. sevaMtIlAla vI. jaina 20, mahAjana galI, jauharI bajAra, muMbaI - 400 002 gurjara sAhitya bhavana ratanapola nAke para, 'gAMdhImArga' ahamadAbAda - 380 001 phona : 344663 3. zrI sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ahamadAbAda - 380 001 4. pArzva prakAzana nizA pola, jhaverIvADa, rilIpha roDa, amadAvAda - 380 001 amarazI lakSmIcaMda koThArI esa.TI. buka sTola, zaMkhezvara tIrtha, vAyA hArIja, pIna 384 246 pArzvanAtha jaina pustaka bhaMDAra phAunTana ke sAmane, talahaTI ror3a, pAlItANA - 364 270 saMskRti bhavana subhASa ror3a, gopIpurA, sUrata 395 001 - 7. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( anukrama 3 ; i kramAMka kathA metAraja muni. araNika muni. anAthI muni . aimuttA muni zrI avaMti sukumAla kapila RSi gajasukumAla bharatezvara aura bAhubali-1 bharatezvara aura bAhubali-2 . 10. marUdevA mAtA .. naMdISeNa muni 12. zrI amarakumAra 13. sanatakumAra cakravartI 14. meghakumAra ........... 15. rohiNIyo cora ....... caMDakauzika sarpa.......... 17. zrI megharatha rAjA ....................... zrI dazArNabhadra.. 19. vijaya zeTha - vijayA zeThANI................. DhaMDhaNakumAra. ........... zrI rahanemi. zrI sukozala muni zrI prasannacaMdra rAjaRSi 24. zrI tripRSTa vAsudeva .................... zrI nayasAra... zrI siMha aNagAra .................... 27. zrI ArdrakumAra.. 28. zrI khaMdhaka muni. 29. dhanno aNagAra. 30. zrI skaMdakAcArya. 31. zrI vajrabAhu...... 32. revatI satI ......... 33. madana rekhA .................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20. ........... . 8 21. ................... . . 23. sApatra rAjazaSa................... 25. zrI 64 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja naM. 37. 38. 39. 43. ..... ...100 49.. ...... 104 ....... 107 .... 111 .... 113 kramAMka kathA 34. zrI namirAjA.. aMbikAdevI.. 36. rAjA municaMdra .............. zrI dRDhaprahArI........... zrI ilAcIkumAra .......... zrI jhAMjhariyA muni ......... 40. kalAvatI. aSADhAbhUti ................ zrI satI subhadrA.................. vaMkacUla......................... 44. kuberadattA ..................... naMdanamuni. .................. 46. sevAmUrti naMdiSeNa.... 47. caMdanabAlA 48. zrI cilAtI putra .... zrI bhadrasena.. 50. zrI aSADhAcArya ..... priyaMkara nRpati....... kaMDarika-puMDarika ... mammaNa zeTha ......... puNIyo zrAvaka ......... sudarzana zeTha................ 56. zrI haribhadrasUri ................. zrI nAgila.... jinadAsa aura saubhAgyadevI. zrI vajrasvAmI .................. 60. bhavadeva-nAgilA ................ satI sulasA.................... zIlavatI........ siMha zreSThI....... 64. puSpacUlA ......... 65. jamAlI........... 66. dhannA / zAlibhadra 67. jIvAnaMda vaidya. 68. haMsarAja 69. zrI kAlikAcArya aura sAgarAcArya zrI mAnatuMgasUri.. 71. zrI dharmaruci........... 53. .. 114 ....... 119 ...........121 54. ....... 123 ......129 58. 59. ...133 ....... 136 .........138 ....140 61. .....142 62. ..147 5 0 ........ ......... ........... 152 .......... 155 .......159 ........165 .......168 .......170 ........... 174 ......177 10 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peja naM. 178 ...... 183 185 ............187 .....195 .....200 79. .204 ....208 .....211 82. ...... 214 .. 222 225 227 kramAMka kathA 72. satI aMjanA.. 73. jitazatru aura sukumAlikA ...... 74. pethaDa zAha .................... mRgAvatI.................. 76. zrI zubhaMkara ...................... 77. ziyalavatI. 78. zrI bhogasAra. nirmalA ...... 80. subuddhi maMtrI marIcikumAra ............ zrI mohavijetA sthUlibhada.. zrI kSullakakumAra................ cArudatta .......................... zrI mRgAputra (loDhiyA)....... 86. zrIkAnta zreSThI ... vRddhavAdIsUri aura siddhasena divAkarasUri ..... madirAvatI....... zrI dAmannaka..... zrI hemacandrAcArya.............. zrI kumArapAla............ 92. zrI pAdaliptAcArya, 93. padmazekhararAya....... zrI jaMbUsvAmI ................. 95.. draupadI. 96. zrI nAgaketu .. maMkhalIputra gozALo... 98. samrATa saMprati................ 99. vizvabhUti aura vizAkhAnaMdI. 100. zrI kAma deva zrAvaka . 101. zrI udayana maMtrI .102. zailaka rAjarSi aura paMthaka muni.. 103. kSullaka ziSya..... 104. zrI kuragaDu muni. 105. jIraNa zeTha.. 106. mahArAjA zreNIka... 107. zrI kUNika............. 108. guru gautama svAmI. 241 90. 244 257 270 274 277 282 287 94. ..... .....291 2 ... 298 .... 300 ...... 303 ...... 305 ... 307 309 ...... 311 .........313 ........ 316 ...... 318 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maMgalAcaraNa AdimaM pRthivInAthamAdiM maM niSparigraham / AdimaM tIrthanAthaM ca RSabha svAminaM stumH|| kamaThe dharaNendre ca, svocitaM karmakurvati / prabhustulya manovRttiH, pArzvanAthaH shriyestuvH|| maMgalaM bhagavAna vIro, maMgalaM gautama prbhuH| maMgalaM sthUlibhadrAdyAH jaina dharmostu maMgalam / labdhivaMta gautama gaNa dhAra, buddhimAMhi zrI abhayakumAra, prahara uTha kara praNAma, zIyalavaMta kA lIje nAma / pahalA nemi jinezvararAya, bAla brahmacArI lAguM pAya, bIjA jaMbukumAra mahAbhAga, ramaNI ATha ko kiyA tyaag| trIjA sthUlibhadra sujANa, kozyA pratibodhi guNakhANa, cauthA sudarzana zeTha guNavaMta jisane kiyA bhava kA aMta pAMcamA vijayaseTha nara nAra, ziyala pAlI utaryA bhavapAra, e pAMca ko vinaMti karUM, bhavasAgara te helA tarUM / yatakRpArasamAsvAdya, mukhopi viduSAyate; devI sarasvatI vaMde, jinendramukha vaasiniim| 12 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - metAraja muni bhagavAna mahAvIra kA caumAsA rAjagRhI nagara meM... rAjA zreNika, unakI rAniyA~, putra, nagarajana vagairaha dezanA suna rahe haiN| zreSThI zrI metArya ko dezanA sunakara vairAgyabhAva jAga utthaa| vairAgya caritArtha ke lie bhagavAna se prArthanA kii| saMsArI sage-riztedAroM evaM svayaM zreNika rAjA metArya ko samajhAte haiM : 'yaha vaibhava, nau nau nAriyA~ chor3akara duSkara patha para kyoM jA rahe ho? jarA soco!' metArya dezanA meM bhagavAna dvArA diye gaye bher3a kA dRSTAMta dekara samajhAte haiM: bher3a ko khilA-pilAkara qasAI aMta meM kATatA hI hai| ___ ise bheDa samajhatA nahIM hai| jIva isI prakAra khA-pIkara mauja manAtA hai, parantu eka dina yamarAja prANa le lenevAle haiM - aisA jIva samajhe to cAritra (dIkSA) hI eka mAtra upAya hai| metArya zreSThI ko dIkSA pradAna karake bhagavAna unheM metAraja muni banAte haiN| muni metAraja ne kaThina tapa prAraMbha kiye| lambe samaya ke bAda ve rAjagRhI meM pdhaare| eka mAha ke upavAsa pazcAta muni metAraja pAraNA hetu gocarI ke lie eka sonI ke ghara pdhaare| sonI rAjA zreNika ke lie svarNa ke jau ghar3a rahA thaa| gocarI lene ke lie vaha aMdara ke bhAga meM gyaa| sonI ke aMdara jAne ke pazcAta eka cir3A vahA~ aayaa| svarNa jau ko khare jau samajhakara cuga gayA evaM sonI ke bAhara Ane se pUrva uDakara pAsa ke vRkSa para baiTha gyaa| bAhara Akara sonI ne bhAvapUrvaka muni ko gocarI karavAI aura muni vidA hue| sonI phira se kAma para baiThA aura dekhA to svarNa jau gAyaba! jau gaye kahA~ ? caukasa muni le gaye! daur3a pdd'aa| muni ko pakar3A, ghara le jAkara khUba DA~TA, jau maaNge| muni the sacce bairAgI-yadi saca bolate haiM to sonI cir3e ko mArakara jau prApta karegA jisase hiMsA kA pApa lgegaa| jhUTha boleMge to mRSAvAda kA doSa lgegaa| ataH muni mauna hI rhe| sonI kA krodha bar3hatA hI gyaa| saca bAta vaha jAnatA nahIM hai| yadi - jina zAsana ke camakate hIre - 1 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jau rAjAjI ko na pahu~cAye to rAjAjI bhArI daNDa deMge - aisA socakara sAdhune muni ko kar3I sajA dene kA nirNaya mana hI mana meM taya kiyaa| pAsa hI par3I camar3e kI vadhrI pAnI meM bhigokara muni ke mastaka para tAnakara bAMdha dii| 'vaghrI jyoM jyo mastiSka kI garmI se sUkhegI tyoM tyoM mastiSka kI nasoM para tanAva bar3hatA jAyegA aura muni mAna jAyeMge - ve jau lauTA deMge' aisA sonI samajhatA thaa| muni to samatA dhAraNa karake khar3e haiN| bhUtakAla meM kaise kaise upasarga sahana karake mahAnubhAvoM ne mokSa pAyA hai, socate socate mastiSka kI asahya pIDA saha rahe haiN| camar3e kA tanAva bar3ha rahA hai| mastiSka kI naseM TUTa rahI hai evaM muni aMtara se sarva jIvoM ko kSamA kara rahe haiN| unake hI karmabandhanoM kA nAza ho rahA hai| 'sonI kA koI doSa nahIM hai, cir3e kA bhI koI doSa nahIM hai, ' - aisA socate socate samatA ke sarvottama zikhara para pahu~ca kara muni kevalajJAnI hue| kucha hI kSaNoM meM deha gira par3atI hai| muni kI AtmA mokSa prApta karatI hai| : kucha dera ke pazcAt eka bAI lakaDe kA gaThThara vRkSa ke nIce paTakatI hai| AvAz2a se cauMkakara krauMca pakSI ciraka jAtA hai aura usa ciraka meM svarNa jau dekhakara sonI kAMpa uThatA hai - 'are...re...re... satya jAne binA maiMne kaisA anartha kiyA! muni ke prANa kI jimmedArI kisakI? isa gunAha ke lie rAjAjI kar3I sajA deMge hii| ghabarAyA huA sonI muni kA AzarA lekara unake vastra pahinakara sAdhu bana gyaa| kAlakrama se apanI AtmA kA uddhAra kiyaa| mATI kahe kumhAra se, tUM kyA rauMde moya; eka dina aisA AyegA, maiM rodU~gI toya / Aye hai so jAyeMge, rAjA raMka phakIra, eka siMhAsana caDha cale, eka baMdhe jNjiir| kabIrA Apa ThagAiye, aura na ThagIye koya; Apa Dhage sukha Upaje, aura Thage duHkha hoy| jina zAsana ke camakate hIre . 2 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - araNika muni araNika... bhadrA mAtA evaM datta pitA kA ikalautA putra... mAtA evaM pitA lambe arase se dIkSA bhAva sevana kara rahe haiM, lekina nanheM araNika ko kauna saMmAle? eka dina bhagavAna kI vANI sunakara turaMta nirNaya liyaa| mAtA-pitA donoM ne dIkSA le lI tathA pitA muni ne AraNika ko bhI dIkSA dii| bAla muni vidyAbhyAsa karate haiM, lekina unakA saba vyAvahArika kArya pitA muni hI karate haiN| saMthArA bichAnA yA gocarI lAkara vAtsalyapUrvaka bhojana karAnA vagairaha bAlamuni ke sarva kArya mohavaza pitA muni karate jA rahe haiN| sAtha ke muni mahArAja ko bahuta samajhAte haiM ki Ahiste, Ahiste bAla muni ko unake kArya svayaM karane do| paraMtu muni jiMdA rahe taba taka mohavaza araNika muni ko koI vyAvahArika kArya karane na diyaa| kAlAnusAra pitA muni kA svargavAsa huaa| bhikSA vagairaha ke liye araNika muni ne anya muniyoM ke sAtha jAnA taya kiyaa| aura eka dina gocarI ke lie bharI dupaharI meM anya muniyoM ke sAtha ve nikala pdd'e| grISma kA dina.. kar3I dhUpa... naMge pA~va calate araNika muni ke paira jalane lge| vizrAma ke lie ve eka makAna ke jharokhe ke nIce chAyA dekhakara ruuke| vahA~ sAmane ke jharokhe meM khar3I eka zrImaMta mAnuni ne muni ko dekhaa| suhAvanI aura masta kAyA dekhakara mAnuni mohita ho gaI, dAsI ko bulAkara muni ko Upara le jAne ko khaa| muni Aye - thake the| kar3I dhUpa meM tape hae the| 'aisA saMyama bhAra uThA nahIM sakU~gA' - aisA mana hI mana soca rahe the ki aisI madada milii| strIne suMdara-modaka kA bhojana karAyA aura AvAsa meM rahane tathA sarva bhoga bhogane ke lie muni ko llcaayaa| muni pighala gye| moha meM phaMsa gaye evaM dIkSA kA mahAvrata tyAgakara saMsArI bana gye| acchA khAna-pAna evaM sundarI kA sAtha... saMsAra bhogate bhogate kaI dina bIta gye| dIkSA prApta sAdhvI mAtA ko samAcAra milA ki araNika muni AcaraNa jina zAsana ke camakate hIre . 3 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dIkSA) chor3akara kahIM cale gaye haiN| yaha kuThArAghAta mAtAjI sahana na kara skii| araNika ko DhUMDhane ke lie jagaha jagaha bhaTakane lgii| mArga meM pukAra uThatI : 'merA araNika kahA~ gayA?''o araNika! tUM kahA~ hai? are araNika! tujhe dIkSA paryAya se kisane chInA? kahA~ hai? kahA~ hai?' vRddha sAdhvI pukAra rahI hai aura sAdhvIo pAgala sAdhvI samajhakara logoM kI TolI usake pIche hullA-gullA macAtI daur3a rahI hai| ____araNika eka dina yaha tamAzA jharokhe se dekhate haiN| mAtA kI cIkhapukAra sunakara mana pighalatA hai| merI mAtAjI kI yaha dazA? mere lie? nIce utarakara mA~ ke caraNoM meM girate haiM aura mAtA binati karatI hai : 'tUne yaha kyA kiyA? merI kokha lajAI? dIkSA choDa dI? kisane tujhe lalacAyA?' araNika kahate hai, 'mAtAjI! duSkara... duSkara... maiM saMyama pAlana nahIM kara sktaa|' - mAtAjI khUba samajhAtI haiM ki saMyama ke binA isa bhava bhramaNA meM koI bhI chur3A sake aisA nahIM hai| ____ araNika eka zarta para punaH saMyama grahaNa karane ke lie taiyAra hote haiM, 'saMyama lekara turaMta hI anazana karake prANatyAga kruuNgaa|' yaha zarta mA~ mAnya rakhatI hai, kucha bhI ho, tUM prANa tyAga karegA vaha mujhe svIkAra hai, lekina isa prakAra saMsAra bhogakara bhavobhava terI AtmA nIca gati prApta kare - vaha sahana nahIM hogaa| mAtA putra kI zarta se sahamata huii| araNika punaH dIkSA grahaNa karake dahakatI huI zilA para so gaye, anazana karake zarIra ko galA diyA evaM kAlakrama se kevalajJAna prApta karake mokSa pdhaareN| mAtA yaha jAnakara AnaMda pAtI hai| eka jIva jo durgati ke rAha para thA use kevalajJAnI banane ke lie bodha diyA, dhanya mAtA, dhanya muni arnnik...| [sukha duHkha jo dravya, kAla, bhAva se udita hokara AnevAlA ho, indrAdi bhI badalane ke liye zaktimAna nahIM hai jina zAsana ke camakate hIre . 4 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -anAthI muni eka muni... anAthI jinakA nAma... bana meM eka per3a ke nIce dhyAnastha khar3e haiN| vahA~ magadharAja zreNika apane rasAle ke sAtha krIDA karane padhArate haiM aura muni ko dekhakara cakita ho jAte haiN| muni kI kaMcanavarNI kAyA, sundara mukha aura guNazAlinI taruNa avasthA dekhakara muni ko pUchate haiM, are muni, yaha veSa kyoM dharA hai? isa yuvA umra ko kyoM vairAgyavAn banAyA? isa umra meM dhana evaM yauvana kA upabhoga kyoM nahIM karate! avasara Ane para bhale hI bairAgI bano, lekina isa umra meM kuTumba, dhana, yauvana kyoM chor3A?!!! - muni ne kahA : rAjan! maiM anAtha huuN| anAtha hone se saMsAra chor3A hai| zreNika rAjAne kahA : maiM ApakA nAtha bnuuNgaa| jo cAhoge vaha dUMgA, caliye mere sAtha rAjya meN| muni ne kahA, 'are bhAI! tUM bhI anAtha hai, tUM kaise merA nAtha banegA? dekha! suna, mere ghara meM indrANI jaisI suzIla guNa se bharI merI strI thIM, mere mA~, bApa, cAcA, cAcI, mAmA, mausI, bahina, bhAnaje the| saba prakAra kI sAhibI thii| saba prakAra ke bhoga maiM bhogatA thaa| eka dina mujhe roga ne ghera liyA, asahya darda aura pIr3A ho rahI thii| vaidyoM ne davA dI, maMtarajaMtara kiye, lekina kisI bhI prakAra se duHkha kama na huaa| mere sage, sambandhI, mA~-bApa, merI strI koI bhI merA duHkha lene taiyAra na hue| dukha maiM bhogatA hI rhaa| koI sahAyatA kAma na aaii| aise ati dukha ke samaya maiMne socA ki merA koI nahIM hai, maiM akelA hI hU~. isa dukha se chUTa jAU~gA to zIghra hI saMyama grahaNa karUMgA - aisA mana hI mana tthaanliyaa| dhIre dhIre pIr3A ghaTatI gii| prAtaH taka to pIDA pUrNarUpa se gAyaba ho gaI aura maiM apane nizcaya anusAra ghara se nikala par3A, saMyama le liyaa| he rAjan! mujhe pakkI samajha A cukI thI, maiM anAtha hI thA, aba maiM sanAtha huuN|' yaha sunakara zreNika mahArAjA ko bodha prApta huA aura svIkAra kiyA ki sacamuca! ApakA kahanA satya hai, maiM bhI anAtha hI hU~, ApakA nAtha kaise ho sakatA hU~? muni kI prazaMsA karake, zIza jhukAkara vaMdanA karake zreNika apane mahala pdhaare| muni cAritra pAlana karake zivapurI phuNce| jina zAsana ke camakate hIre * 5 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aImuttA muni ___ rAjagRhI nagarI meM gautama svAmI gocarI ke lie nikale haiN|khelte hue bAlaka aImattA ne muni ko dekhA aura bAla bhAva se muni ko pUchA ki aisI teja dupaharI meM naMge pA~va kyoM ghUma rahe ho? gautama svAmI rAjakumAra aImuttA ko samajhAte haiM, hama zuddha, dUSaNa binA kI bhikSA ghara ghara se lete haiN| hamAre AcAra anusAra, pA~va meM jUte pahinate nahIM hai tathA gAr3I vagairaha meM baiThakara kahIM bhI Ate jAte nahIM hai| ___yaha sunakara aImuttA ne apane mahala meM bhikSA hetu padhArane ke lie muni ko prArthanA kii| gautama svAmI bAlaka kI bhAvanA dekhakara bAlaka ke mahala meM gye| bAlaka kI mAtAne guru ko, vaMdanA karake bhAvapUrvaka modaka kI bhikSA arpaNa kI aura aImuttA ko samajhAyA, hama bar3e bhAgyazAlI hai ki zrI mahAvIra prabhu ke prathama gaNadhara gautama svAmI svayaM padhAre haiN| bhikSA lekara gautama svAmI mahala se bAhara nikale taba aImuttA unheM vidA karane ke liye sAtha calA aura bAlabhAva se gurujI ko kahA : 'lAiye, yaha, bhojana kA bhAra adhika hai, maiM leluuN|' zrI gautama svAmI bole, 'nahIM... nhiiN...| yaha anya kisIko nahIM diyA jA sakatA, yaha to hamAre jaise cAritrapAlaka sAdhu hI uThA sakate haiN|' yaha sunakara aImuttA ne sAdhu banane kI haTha lii| gautama svAmI ne kahA, 'hama tumhAre mA~-bApa kI AjJA bagaira tumheM sAdhu nahIM banA skte|' aImuttA ne ghara jAkara mAtA ko smjhaayaa| sAdhu banane para kyA kyA karanA par3egA, mAtAne smjhaayaa| aImuttA ne saba kucha sahana karUMgA - yoM kahakara mAtA ko samajhAkara yuktipUrvaka AjJA prApta kI aura gautama svAmI ke sAtha samavasaraNa padhArakara prabhu mahAvIra se dIkSA prApta kii| gautama svAmI ne aImuttA muni ko eka vRddha sAdhu ko sauMpA |vRddh muni sthaMDila ke lie vana meM padhAra rahe the| unake sAtha aImuttA gye|maarg meM eka choTA sA sarovara thaa|vhaaN aImuttAjI ne sahaja bAlabhAva se patte kI nAva banAkara tairaayii| yaha dekhakara vRddha muni ne aImuttA ko samajhAyA, hama munigaNa aisA adharma nahIM kara sakate / pAnI ke aMdara aise khela kareMge to cha:kAya jIva kI virAdhanA hogI aura usake phalasvarUpa hamArA jIva durgati prApta kregaa| bAlamuni aImuttA bar3e lajita hue| bar3A pachatAvA huaa| samavasaraNa padhArakara iriyAvahI, paDikkamartA zukla dhyAna lagA diyA ! zuddha bhAva se kiye pApa kA pachatAvA karate karate kevala jJAna prApta kiyaa| jina zAsana ke camakate hIre . 6 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avaMti sukumAla (tyAga) | 1. jaba avaMti sukumAla 32 patniyoM ke sAtha vaibhava vilAsa meM magna hai; 2. taba AryasuhastijI 500 muniyoM ke sAtha azvazAlA meM rAtri ke samaya 'nalinIgulma vimAna' nAmaka adhyayana kA parAvartana karA rahe the| vaha avaMti ne sunA, use jAtismaraNa kA jJAna huaa| |.3. unhone dIkSA lI, usI rAtri ko anazana karake smazAna me dhyAnastha rhe| 4. vahA~ pUrvajanma kI patnI lomar3I unakA pA~va se peTa taka kA bhAga khA gii| / 5. samAdhi mRtyu dvArA ve nalinIgulma vimAna meM gye| 6. unakI mAtA evaM patniyoM ne atyaMta rudana-vilApa kiyaa| 7. agnisaMskAra karake guru mahArAja ke pAsa padhArI aura vairAgyopadeza sunakara dIkSA grahaNa kii| 8. eka sagarbhA patnI ghara para rahI, use eka putra huaa| . | 9. usane avaMtI pitA ke sthAna para ujjaina meM avaMti pArzvanAtha kA maMdira bnvaayaa| .. dhanya avaMtI sukumAla / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CREDIR 000000 avati sukumAla Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI avaMti sukumAla - mAlavA deza kI ujjaina nagarI meM pitA dhana seTha evaM mAtA bhadrA seThAnI kI kokha se avaMti sukumAla kA janma huA / unhoMne pUrva janma meM nalinIgulma vimAna ke svargIya sukha bhogakara yahA~ janma pAyA thA / ati sukha aura vaibhava ve bhoga rahe the| raMbhA jaisI battIsa nAriyoM se byAhe the / isa ujjayanI nagarI meM muni zrI Arya suhastijI bar3e parivAra ke sAtha azvazAlA meM Thahare the / unameM se do sAdhuoM ne bhadrA seThAnI ke pAsa Akara sthAnaka kI mA~ga kii| prasanna hokara ina donoM sAdhuoM ko bhadrA seThAnIne yogya 1 sthAna para tthhraayaa| inameM se eka sAdhu nalinIgulma kA adhyayana karate haiM, jo avaMti sukumAla par3atA hai| ve dhyAna se ekAgratA se sunate haiM / sunate sunate unheM jAtismaraNa jJAna hotA hai aura nalinIgulma ke sukha - sAhibI jo bhogI thI vaha yAda AtI hai; usa sukha ke sAmane vartamAna saMsAra ke sukha tuccha lagate haiN| ve gurujI ko pUchate haiM ki isa nalinIgulma ke sukha maiMne gata janma meM bhoge haiN| vahA~ kaise pahu~cA jAya? mujhe isa saMsAra meM aba nahIM rahanA hai| zIghra hI jyoM ho sake tyoM nalinIgulma jAnA hai / gurujI samajhAte haiM, saMyama grahaNa karake aise sukha pA sakate haiN| avaMti sukumAla unase cAritra kI mA~ga karate haiM / gurujI samajhAte hai, Apa cAritra kaise pAla sakoge? yaha to bar3A duSkara kArya hai| paMcamahAvrata pAlane pdd'eNge| Apa vaibhava meM pale ho, kaise ye duHkha jhela sakoge? aura cAritra lenA hai to mAtA-pitA kI AjJA bhI caahie| yaha sunakara avaMti sukumAla mAtAjI ke pAsa cAritra lene ke lie AjJA mA~gate haiM / mAtAjI kisI bhI prakAra se sahamata nahIM hotI hai aura kahatI hai, tujhe kisane bharamAyA ? kisane tujhe bahakAyA ? avaMtI sukumAla aba kSaNabhara bhI saMsArameM rahanA nahIM caahte| mAtA ne AjJA na dii| sAdhu mahArAja ne dIkSA dene se inakAra kiyaa| isalie keza locana jina zAsana ke camakate hIre 7 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karake yogya lagA vaise svayaM hI dIkSA lelI / aisA dekhakara, apanA koI upAya aba kAma kA nahIM aisA samajhakara mAtAjIne bhArI mana se saMyama ke lie chUTa dedii| battIsa nArI evaM mAtAjI vagairaha munirAja ke pAsa padhAre / avaMti sukumAla ko pAMca vrata grahaNa karAne kI binatI kii| munirAja ne prema se vrata grahaNa karavAye / aba avaMti sukumAla gurujI ko hAtha jor3akara kahate haiM, 'maiM tapakriyAAcAra pAla nahIM skuuNgaa| Apa anumati de to anazana karUM aura jaldI mukti pA luuN|' muni mahArAja ne jaise Apako sukha Upaje aisA kahakara anumati dI / avaMti sukumAla ne kSamA-yAcanA guru ke pAsa karake zmazAna meM jAkara anazana prAraMbha kiyA / zmazAna meM pahu~cate hue pA~va meM kA~Te lage aura khUna pA~va se bahane lagA thA / usakI gaMdha se eka lomar3I usake baccoM sameta vahA~ AI / pA~vo ko kATane lagI aura dhIre dhIre saMpUrNa zarIra ko cIra phAr3akara rudhiramA~sa kI z2iyAphata uDAI / kAlAnusAra avaMti sukumAla ne apane nizcaya anusAra nalinagulma vimAna meM janma pAyA / dRDha manobala se icchita sukha pAyA / dUsare dina mAtAjI evaM anya strIyA~ avaMti sukumAla kI vaMdanA hetu gurujI ke pAsa padhArIM aura pUchA, 'kahA~ hai hamAre avaMti ?' gurujI kahate haiM, 'unhoMne to anazana liyA hai| jahA~ se jIva AyA thA vahA~ vaha gayA / ' sarva parivArajanoM ne zmazAna meM Akara avaMti sukumAla kA cIrA-phaTA zarIra, zarIra ke Tukar3e dekhe! mohavaza bahuta roye / aMta meM eka nArI ko ghara chor3akara, sabane cAritra grahaNa karake sadgati prApta kI / tujhasA nahIM samartha, anya dIna uddhAraka prabhu, mujhasA nahIM pAtra anya, jaga me dikhegA vibhu ! mukti maMgala sthAna phira bhI na cAha mujhe lakSmI ko thor3I de do samyag ratna zyAma jIva to tRpti hogI bar3I / jina zAsana ke camakate hIre 8 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kapila RSi kauzAMbI nagarI ke rAjya darabAra meM kAzyapa nAmaka eka zAstrI thaa| usakI strI kA nAma zrIdevI thaa| unake putra kA nAma kapila... hamArI kahAnI kA nAyaka! kapila kA lAlanapAlana bar3e lAr3a-pyAra se huA, so vaha kucha par3hA bhI nhiiN| vaha pandraha varSa kA huA taba usake zAstrI pitA svargavAsI hue / rAjyazAstrI kI padavI dUsare eka vidvAna ko prApta huii| / ___dhIre dhIre bApa kI jamApU~jI khatma ho gaI / bhojana ke lAle par3e aisI sthiti ho gii| __eka dina rAjyazAstrI kI pAlakI apane ghara ke pAsa se gujaratI huI zrIdevI ne dekhI / apane purAne dina yAda Aye aura socane lagI, 'eka dina mere pati bhI aisI ijjatadAra padavI bhogate the| kitane sukha ke dina the|' aise soca-vicAra meM A~khe bhara AIM aura AMsu bahane lge| kapila ne yaha dekhA aura mA~ ko daHkhI hone kA kAraNa puuchaa| kAphI AnAkAnI ke bAda mA~ ne kahA, 'yadi tUM par3hA-likhA hotA to zAstrI kI padavI tere pitA kI taraha tUM bhI bhogatA aura hama kitane acche sukhI rhte|' yaha sunakara kapila ne kahA, 'mA~! maiM buddhizAlI to hU~ lekina par3hA nahIM, lekina aba maiM yogya guru se vidyAbhyAsa jarUra kruuNgaa|' mA~ ne use zrIvastI nagarI meM rahate usake pitA ke mitra indradatta ke pAsa jAkara abhyAsa karane ko khaa| kucha hI samaya meM kapila zrIvastI jAkara indradatta ko mile / apane mitra ke putra ko AyA jAnakara abhyAsa karAne ke lie indradatta taiyAra hue, lekina indradatta apane ghara kapila ko rakhane ke lie asamartha the| isalie paMDita kapila ko lekara eka gRhastha ke pAsa gye| gRhastha ne eka vidhavA brAhmaNI ke ghara rahane-khAne kI vyavasthA kara dii| isa prakAra AjivIkA kI ciMtA to samApta huI lekina eka jhamelA khar3A huaa| kapila javAna thA aura brAhmaNa bAI bhI javAna thii| donoM yuvA... ekAMta meM milana... eka dUsare ke prema meM bNdhe| prIti bar3hI aura kapila brAhmaNI ke sAtha saMsAra bhogane lge| aura vidyA prApta karanA bhUla gye| ___aba gRhasthAzrama kI Arthika jimmedArI, kapar3e-anAja vagairaha kI jimmedArI kapila ke sira para AI / paise kisa prakAra kamAne vaha to kapila jAnatA hI na thaa| parezAnI bar3hatI gii| eka dina usakI caMcala strIne eka mArga batAyA ki gA~va kA rAjA prAtaH jaldI jAkara prathama AzIrvAda denevAle ko do mAsA sonA detA jina zAsana ke camakate hIre . 9 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai, to prAtaH jaldI jAkara prathama AzIrvAda rAjA ko do, jisase do mAse sone se kucha dina gujArA cala jAyegA / kapila ne savere jaldI uThakara rAjA ke pAsa sarvaprathama pahu~cane kA prayatna kiyA lekina lagAtAra ATha dina taka isa prakAra karane para bhI usase pahale koI aura pahu~ca jAtA thA isaliye rAjA ko prathama usake AzIrvAda na milate aura sonA prApta na hotaa| sonA na milA, rAjamahala ke pAsavAle maidAna meM sokara prAtaH rAjA ke pAsa prathama pahu~cane ke vicAra se eka rAtri ko maidAna meM so gaye |ardhraatri meM candramA ke prakAza ko dekhakara subaha ho gaI samajhakararAjamahala kI ora ve daur3ane lge|unko dauDatA dekhakara rakSapAla ne unheM cora samajhakara pakar3a liyA aura savere rAjA ke samakSa peza kiyaa| kapila ne jo bAta thI vaha prastuta kii| rAjAjI ne usakA bholApana jAnakara use cora na samajhakara prasanna hokara kucha mA~gane ko khaa| kyA mA~ganA kapila taya na kara ske| rAjAjI ne unheM sAmane ke maidAna meM baiThakara socakara mA~gane kA samaya diyaa| kapila maidAna meM baiThakara socane lage, 'kyA mAgU, kitanA mA~gU? do mAsAsonA to kitane dina calegA, usake badale pA~ca muhara mA~ganI, are! pA~ca muhara se kucha pUrA nahIM hogA isaliye paccIsa muhare mA~ganI! yo tRSNA meM DUbate gye| so muhara, hajAra muhara, dasa hajAra muhara yoM icchA bar3hatI gii| karor3a muhara mA~ganI aisA socA paraMtu usase kyA hogA? isase to acchA rAjA kA AdhA rAjya hI mA~ga luuN|' aisA socate socA ki AdhA rAjya mA~gU to bhI rAjA ke pAsa AdhA to bacegA hI isaliye pUrA rAja hI mA~ga luuN| lekina halabalI jIva hone se vicAra badalate gye| jo rAjA denA cAha rahA hai, usakA hI rAjya le lenA kyA zobhA degA? arere... maiMne kyA socA? mujhe Adhe rAjya kI bhI kyA jarUrata? are ! karor3a svarNamudrA mujhe kyA karanI? mujhe hajAra kI bhI kyA jarUrata hai? aisA socate socate Akhira me do mAse sonA hI lene kA vicAra aayaa| ___maiM do mAse bhI kyoM lUM? maiM kyoM saMtoSa nahIM mAnatA? kyoM aisI tRSNA karatA hU~? he jIva! tUM vidyAbhyAsa ke liye yahA~ AyA thaa| vidyA lene ke bajAya viSayavAsanA meM DUba gyaa| maiM bahuta bhUlA, saMtoSa mAnakara nirupAdhika sukha jaisA kucha anya nahIM hai| kahA jAtA hai ki aisA socate socate, unake aneka AvaraNoM kA kSaya huA aura vivekapUrvaka vicArasamAdhi meM DUbate hue ve bejor3a kakSA para pahu~ce aura kevalajJAna prApta kiyaa| jina zAsana ke camakate hIre . 10 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamAmUrti gajasukumAla pitA vAsudevajI, mAtA devakIjI, bhAI kRSNajI tathA aneka sAmaMta rAjA vagairaha parivAra premabharI najaroM se gajasukumAla kI pratIkSA karate baiThe haiN| itane meM unheM mRgayA se lauTate hue dekhakara saba harSita ho uThate haiN| kitanA sanmAna ! kitanA vaibhava! hai kahIM dukha kA nAmonizAna bhI? 2. gajasukumAla kA vivAha taya ho cukA hai, phira bhI bhagavAna zrI neminAtha ke upadeza se bairAgI banakara dIkSA lete haiN| kitanA bhArI tyAga! dIkSA ke pazcAta neminAtha prabhu kI AjJA lekara smazAna meM dhyAnastha rahate haiN| gajasukumAla ke zvasura saumila ne krodhita hokara dAmAda ke mastiSka para miTTI kI tAI meM jalate aMgAre rakhakara kahA, 'he muni! samatA se jo mAra rahe ho vaha jale nahIM aura jo jale use mAro mt|' aisA kahakara khar3e rahe... jisase aMgAre nIce girane para koI vastu jala na jaay| .. sakala karmoM kA kSaya karake mukta hue| prAta:kAla bhagavAna ke pAsa Akara kRSNajI bhAI ko na dekhane para pUchate haiM, 'bhAI kahA~ hai?' bhagavAna ne kahA, 'lauTane para tumheM dvAra para milegA, usakI sahAya se gajasukumAla ne mokSa pAyA hai|' 4. kRSNajI munighAtaka ko sajA dene zIghra hI lauTate haiN| nagara ke dvAra para hI kRSNajI ko Ate dekhakara hRdayagati rUkane se saumila kI mRtyu ho jAtI hai| dhanya gajasukumAla Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khn`n m Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -gajasukumAla saurASTra deza kI dvArikA nagarI ke rAjA vasudeva kI rAnI devakI ke choTe putra gjsukumaal| eka dina nemI jiNaMda dvArikA pdhaare| rAjya parivAra sahita saba bhagavaMta kI vANI sunate hai aura gajasukumAla ko vANI sparza karatI hai| cAritra grahaNa karake bairAgI bananA mana se taya karate haiN| donoM hAtha jor3akara mAtA se vinaMtI karate hai, cAritra lene ke lie anumati do| mAtAjI yaha sunakara mohavaza behoza ho jAtI hai| hoza meM Ate hI cAritra kitanA duSkara hai, yaha gajasukumAla ko samajhAtI hai| ___ 'beTA, yaha samudra tairanA muzkila hai| moma ke dAMtoM se lohe ke cane nahIM cabAye jA skte| ghara ghara ghumakara bhikSA lAnI par3atI hai| naMge pA~va vihAra karanA par3atA hai| bAloM kA loca hAthoM se karanA par3atA hai| tUM choTA hai isaliye yaha saba nahIM saha skegaa|' gajasukumAla uttara dete haiM, 'kAyara cAritra na bhI paale| maiM zera jaisA huuN| jaisA bhI terA aura vasudeva kA putra huuN| moha chor3akara mujhe cAritra ke lie anumati de de|' ___mA samajhAtI hai ki terA saumila kI beTI ke sAtha pANIgrahaNa taya kiyA hai| usake sAtha saMsAra sukha bhugatane haiN| tUjha para usakA apAra prema hai| yaha saba sukha chor3akara na jA beTe! mata jaa| - jaba mAtA kI koI yukti kAmayAba nahIM huI to kahA, 'jA! zera kI taraha cAritra paalnaa| duSkara paMca mahAvrata barAbara paalnaa|' aisI AziSa ke sAtha anumati de dii| gajasukumAla nemi jinezvara se saMyama grahaNa karate haiM aura Agama kA abhyAsa karate haiN| jina zAsana ke camakate hIre * 11 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka dina bhagavAna se Adeza lekara kAusagga dhyAna ke lie zmazAna meM khar3e hai| apanI beTI se byAha na karane ke kAraNa badalA lene ke lie saumila, (usake zvasura) zmazAna meM Ate haiM aura gajasukumAla ke mastiSka para miTTI se meMDa banAkara bIca meM jalate aMgAre rakhate haiM / jalatI huI a~gIThI meM aMgAre jala rahe ho vaise hI gajasukumAla ke mastiSka para aMgAre jala rahe haiN| gajasukumAla asahya pIr3A hone para bhI soca rahe hai, merA kucha bhI jala nahIM rahA hai| mere zvasura sacamuca mere sage bne| janma janmAMtara meM isa jIva ne kaI aparAdha kiye haiM, una sabakI kSamA mA~ga luuN| isa prakAra zukla dhyAna meM car3ha gye| zvasura ne mujhe mukti kI pagar3I phnaaii| aisA socate socate unake saba karma samApta ho gye| sira agnijvAlA se phaTa gayA lekina mRtyu hone se pUrva hI gajakusumAla kevalajJAna prApta karake mokSa pdhaareN| he prabhu pArzva ciMtAmaNi mero mila gayo hIro, miTa gayo phero, nAma japuM nitya tero..... he prabhu pArzva prIta banI aba prabhujI zuM pyArI, jaise caMda cakora..... he prabhu pArzva __ AnaMdaghana prabhu! caraNa zaraNa hai, dIyo mohe mukti ko Dero..... he prabhu pArzva udyama se mile lakSmI, mile dRvya se mAna; durlabha pArasa jagameM, milanA mitra sujAna / jina zAsana ke camakate hare . 12 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharatezvara aura bAhubali 1 Social 8 bhagavAna AdinAtha kI do patniyA~ : sumaMgalA aura sunaMdA sumaMgalA aura RSabha yugaliye rUpa meM sAtha sAtha janme the| sunaMdA ke sAthI yugaliye kI tADa vRkSa ke nIce sira para phala girane se mRtyu ho gaI thI / yugaliye meM do meM se eka kI mRtyu ho aisA yaha prathama kissA thA / saudharmendra indra ne RSabhadeva ke pAsa jAkara kahA, 'Apa sumaMgalA tathA sunaMdA se byAha karane yogya ho, hAlA~ki Apa garbhAvasthA se hI vitarAga ho lekina mokSamArga kI taraha vyavahAramArga bhI Apase hI prakaTa hogA / ' yaha sunakara avadhijJAna se RSabhadeva ne jAnA ki unheM 83 lAkha pUrva taka bhogakarma bhoganA hai| sira hilAkara indra ko anumati dI aura sunaMdA tathA sumaMgalA se RSabhadeva kA vivAha huA / samayAnusAra RSabhadeva ko sumaMgalA se bharata aura brAhmI nAmaka putraputrI janme evaM sunaMdA se bAhubali aura sundarI kA janma huA / uparAMta, sumaMgalA se anya 49 juDave janme / samaya bItate RSabhadevane pravajyA grahaNa karane kA nizcaya kiyA / bharata sabase bar3e hone ke kAraNa rAjya grahaNa karane ko kahA evaM bAhubali vagairaha ko yogyatAnusAra thoDe deza bA~Ta diye aura cAritra grahaNa kiyA / - alaga alaga dezoM para bharata mahArAja ne apanI Ana bar3hAkara cakravartI banane ke sarva prayatna kiye / anya aThThAnaveM bhAI bharata kI Ana kA svIkAra karanA yA nahIM, isakA nirNaya na kara sakane ke kAraNa bhagavAna zrI AdinAtha se rAya lene gye| bhagavAnane unhe bodha diyA, sacce duzmana moha mAna, mAyA, krodha vagairaha ke sAtha lar3o yAne cAritra grahaNa kro| cakraratna alaga dezoM meM ghUmakara vijayI banakara lauTA lekina cakraratna ne AyudharmazAlA meM praveza na kiyaa| bharata rAjA ke kAraNa pUchane para maMtrIzvara ne kahA, 'Apake bhAI bAhubali para ApakI Ana nahIM hai| ve ApakI zaraNa meM Ave to hI Apa cakravartI kahe jAoge aura cakraratna Ayu dharmazAlA meM praveza kregaa|' jina zAsana ke camakate hIre * 13 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ bharatezvara ne apanA dUta bAhubalijI ke pAsa takSazilA bhejaa| takSazilA kA rAjya bAhubalijI bhoga rahe the| dUta ne Akara bAhubalijI ko bharatezvara kI zaraNa meM rahane ko samajhAyA, jisase bharata mahArAja sacce artha meM cakravartI bana skeN| lekina bAhubali ne bharatajI kA svAmItva svIkAra karane kA sApha inakAra kara diyaa| bharata aura bAhubali donoM yuddha para Upara aaye| yuddha lambA claa| khUna kI nadiyA~ bahane lgii| donoM meM se kisIkI bhI hAra jIta na huii| ___yaha hiMsaka lar3AI adhika na cale isaliye sudharmendra deva ne donoM bhAIyoM ko AmanesAmane lar3ane ko smjhaayaa| donoM bhAI AmanesAmane lar3ane tatpara hue| prathama bharatezvara ne bAhubali ke sira para jora se muSTi prahAra kiyaa| bAhubali ghuTanoM taka jamIna meM dhaMsa gye| bAhubalijI kI bArI aayii| hu~kAra kara unhoMne muSTi taanii| lekina vicAra kiyA ki yadi muSTiprahAra karUMgA to bharata mara jaayegaa| mujhe to bhrAtRhatyA kA pApa lgegaa| aba tAnI huI muThThI bhI bekAra to na jAnI cAhiye, esA socakara bAhubalijIne usa muThThI se usI samaya apane sira ke bAloM kA locana kara DAlA aura vahIM para cAritra bhI grahaNa kara liyaa| bharatezvara ko bar3A duHkha huaa| saMyama na lene ke lie unheM bahuta samajhAyA lekina bAhubalijI cAritra grahaNa ke lie aTala rhe| aura bhagavAna dvArA kahe gaye pAMca mahAvrata bhI dhAraNa kiye| usa samaya unhoMne bhagavAna ko vaMdana karane jAne kA socA, lekina isa samaya bhagavAna ke pAsa jAU~gA to mujhe prathama aThThAnaveM choTe bhAiyoM ko vaMdana karane paDeMge, ve umra meM choTe haiM, unako kyoM namaskAra karUM? aisA socakara vahIM unhoMne kAyotsarga kiyA aura tapasyA karake kevalajJAna prApta karane ke bAda hI bhagavAna ke pAsa jAne kA manameM ThAna liyaa| 'maiM kucha jAnatA nahIM hU~' - aisA kahane kI hiMmata jisameM hai vahI saccA jAnakAra bana sakatA hai| 'maiM saba kucha jAnatA hU~' - aisA kahanevAlA ajJAnI evaM mithyAcArI hotA hai| jina zAsana ke camakate hIre . 14 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 -bharatezvara aura bAhubali 2 bAhubalijI ne eka varSa taka ugra tapasyA kii| zarIra para saiMkaDoM zAkhAoMvAlI latAe~ lipaTa gaI thii| pakSIyoMne ghoMsale banA liye the| bhagavAna zrI RSabhadeva ne brAhmI evaM sundarI ko bulAkara bAhubalijI ke pAsa jAne ko kahA aura batAyA ki mohanIya karma ke aMza rUpa mAna (abhimAna) ke kAraNa unheM kevalajJAna prApta nahIM ho rahA hai| bAhabali jahA~ tapa kara rahe the vahA~ Akara brAhmI evaM sundarI upadeza dene lagI aura kahA, 'he vIra! bhagavAna aise hamAre pitAjI ne kahalAyA hai ki hAthI para baiThe hue ko kevalajJAna hotA nahIM hai|' yaha sunakara bAhubalijI socane lage, 'maiM kahA~ hAthI para baiThA huA hU~? lekina donoM bahineM bhagavAna kI ziSyA haiM, ve asatya nahIM bola sktiiN|' aisA socate hI unheM samajha AyI ki umra meM mujhase choTe lekina vrata meM bar3e bhAiyoM ko maiM kyo namaskAra karUM - aisA jo abhimAna mujhameM hai - usI hAthI para maiM beThA huuN| yaha vinaya mujhe prApta nahIM huA, ve kaniSTa hai aisA socakara unakI vaMdanA kI cAha mujhe na huii| isI samaya maiM vahA~ jAkara una mahAtmAoM ko vaMdana kruuNgaa| aisA socakara bAhubaline kadama utthaayaa| aura unake saba daihika karma TUTa gye| usI samaya mahAtmA ko kevalajJAna prApta huaa| bharata mahArAjA eka dina snAna karake, zarIra para caMdana kA lepa lagAkara sarva aMgo para divya ratna AbhUSaNa dhAraNa karake aMta:pura ke AdarzagRha meM gye| vahA~ darpaNa meM apanA svarUpa nihAra rahe the taba eka aMgUli se mudrikA gira gii| usa aMgali para naz2ara paDate vaha kAMtivihIna lgii| unhoMne socA ki yaha aMgUli zobhArahita kyoM hai? yadi anya AbhUSaNa na ho to ora aMga bhI zobhArahita lageMge? aisA socate socate eka eka AbhUSaNa utArane lge| saba AbhUSaNa Utara jAne ke bAda zarIra patte bagaira ke per3a samAna lgaa| zarIra mala aura mUtrAdika se malina hai| usake Upara kapUra evaM kasturI vagairaha vilepana bhI use dUSita karate hai - aisA samyak prakAra se socate socate kSapakazreNI meM ArUr3ha hokara zukladhyAna prApta hote hI sarva ghAti karma kA kSaya hone se kevalajJAna prApta huaa| jina zAsana ke camakate hIre . 15 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -marUdevA mAtAprathama kevalajJAna RSabhadeva ko huA hai aura mokSa pahale marUdevA mAtA padhArI haiN| RSabhadeva athavA AdinAtha dAdA kI mAtAjI marUdevA / zAstra kahatA hai ki aThThAraha kroDA koDI sAgaropama varSa meM koI mokSa na jA sakA thaa| mAtA marudevA sarvaprathama kAlAnusAra mokSa pdhaarii| unake bAda asaMkhya jIva kevalI hue aura mokSa gaye isalie aisA kahA jAtA hai ki mokSa ke dvAra mArUdevA ne kholeN| __ merA putra RSabha jo bar3e lADa-pyAra se palA hai, vaha hastI Adi vAhana para ghUmatA thA, jo aba naMge pA~va vihAra karatA hai, jo divya AhAra kA bhojana karatA thA vaha bhikSA mAMgakara aba bhojana karatA hai / kahA~ usakI pUrvasthiti aura kahA~ vartamAna sthiti! aisA duHkha vaha kaise sahana karatA hogA? aise vicAroM se mAtRhRdaya royA karatA thA aura putra viraha se khUba kalpAMta karane se A~kha para jhilliyA~ car3ha AI thii| / eka dina prAta:kAla vinayI pautra bharata cakravartI dAdI ko namaskAra karane Aye aura namaskAra karake mAtA ne samAcAra pUche / mAtA ne putraviraha kI bAta khii| bharatajI ne dAdI ko AzvAsana dete hue kahA, 'Apake putra ke prabhAva se philahAla zikArI prANI bhI upadrava karate nahIM hai| unhoMne karmarUpI zatruoM kA nAza karake duHsahya pariSada sahe haiM paraMtu aba ve tInoM jagata ke nAtha bane haiM, kevalajJAna pAyA hai| Apako unakI AjakI riddhi-siddhi dekhanI ho to calo - aisA samajhAkara dAdImA~ ko hAthI para biThAkara, prabhu ko dikhAne le gaye jo hAla hI ayodhyA padhAre the| prabhu ke samavasaraNa ko dUra se dekhakara bharatajI ne marUdevA mAtA ko kahA, yaha samavasaraNa Apake putra ke lie devoM ne racA hai| yaha jaya jaya zabda uccArita ho rahA hai vaha Apake putra ke lie deva bola rahe haiN| unake darzana se harSita deva megha garjanA jaise siMhanAda kara rahe haiN|' . bharata mahArAja kA aisA kathana sunakara marUdevI ati AnaMdita ho uThIM aura AnaMdAzru se dRSTi meM par3I jhilliyA~ dUra ho giiN| RSabhadeva kI tIrthaMkararUpI lakSmI apanI A~khoM se nihAra kara usameM tanmaya hokara tatkAla kSapaka zreNI meM car3hakara AThoM karmoM kA kSaya karake kevalajJAna pAyA, usI samaya AyuSya pUrNa ho jAne se mokSa pdhaarii| - jina zAsana ke camakate hIre . 16 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -naMdISeNa muni rAjagRhI nagarI ke zreNika mahArAjA kA putra naMdISeNa, eka dina mahAvIra kI dezanA sunakara vairAgya kI bhAvanA paidA hone se dIkSA dene ke lie prabhu se prArthanA kii| bhagavAna mahAvIra ne use thamane ko kahA, abhI tUjhe saMsAra ke bhoga bhugatane bAkI haiN| lekina tIvra vairAgya kA raMga lagane se usane saMsAra chor3akara dIkSA lii| bhagavAna ne bhAvi bhAva jAnakara unako dIkSA dii| dIkSA samaya zAsanadevatAoM ne bhI divya dhvani dvArA sUcita kiyA, 'saMsArI karma bhugatane bAkI haiM, karma kisIko bhI chor3atA nahIM hai|' lekina naMdISeNa ne dIkSA lI aura tapa evaM saMyamI jIvana bItAte hue kaIM vidyAe prApta kara lii| bhagavAna ne kahe bhaviSya ko jhUThA karane ke bahuta prayatna kiye, chaThThI ke pAraNe - AyaMbila eva punaH chaThThI-isa prakAra tapa prAraMbha kiye| vikAra chor3ane jaMgala meM rahane lge| paraMtu laMgUra jaisA mana vikArI vicAra na chor3a skaa| mana manAne ke lie khUba mathe aura aise vikArI mana se hArakara AtmahatyA karane ke vicAra se eka TekarI para car3he aura kUdakara AtmahatyA kI taiyArI karane lage; lekina kUdate pahale AtmA ko dhakkA lagA ki aisA AtmahatyA kA pApa karma kaise ho? prabhu mahAvIra kA nAma lajjita hogA, AtmahatyA nahIM ho sktii| mana maror3akara dIkSA ke dina vyatIta karate rhe| ve eka dina gocarI ke lie nikale aura eka anajAna AvAsa para phuNce| dharmalAbha bolakara gocarI kI jijJAsA vyakta kii| karma saMjoga se vaha AvAsa koI gRhasthI kA na thaa| vaha to eka vezyA kA AvAsa thaa| vezyA ne dharmalAbha kA javAba diyA, 'yahA~ dharmalAbha kA kucha kAma nahIM hai| yahA~ to arthalAbha caahiye|' naMdISeNa ko yaha marmavacana cubhe / ' le tUjhe arthalAbha cAhiye' - yoM kahakara eka tinakA hAtha se hilAkara ghara meM sAr3e bAraha kor3I kI barasAta kii| aisI vidyAvAlA navayuvaka A~gana meM AyA dekhakara vezyA ne apane hAvabhAva, caMcalatA dikhAkara muni ko lubhaayaa| muni sAdhutA chor3akara gRhastha bana gye| mana ko manAyA, bhAvi bhAva saMsArI bhoga bhugatane bAkI haiN| vaha vIravANI jina zAsana ke camakate hIre * 17 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saccI hI hogii| bhoga bhugata hI lU~ / zAsanadeva ne sunAye bhoga karmoM kA udaya huA jisase bAraha varSa taka isa AvAsa para rhe| rojAnA dasa vyaktiyoM ko pratibodhane kA niyama bnaayaa| jahA~ taka taka dasa vyaktiyoM ko pratibodhita na kare taba taka bhojana na karane kA pakkA niyama | eka dina nauM vyaktiyoM ko pratibodhita kiyA lekina dasavAM koI na milA / bhojana kI dera ho rahI thI / eka mUrkha ko pratibodhita karane kA prayatna kiyA lekina vyartha! vezyA - vanitA ne ha~sate ha~sate kahA, 'nau to hue, dasaveM Apa svayaM!' 'naMdISeNa kI AtmA prajvalita ho uThI, ' hA~ dasavA~ hU~ maiN|' saba kucha chor3akara bhagavAna ke pAsa pahu~ce, punaH dIkSA grahaNa kii| zuddha cAritra pAlakara, tapa-japa-saMyama kriyA sAdhakara kaI jIvoM ko pratibodha karake devaloka pdhaareN| sAmAnya jina stavana jina tere caraNa kI zaraNa grahuM, prabhujI tere caraNa kI zaraNa grahuM... hRdaya kamalameM dhyAna dharata huM, zira tuja ANa vahuM / jina... // 1 // tuma sama khoLyo deva khalakameM, pekhyo nA kabahuM / jina... // 2 // tere guNoM kI japuM japamAlA, aharniza pApa dahuM / jina... mere mana kI tuma saba jAno, kyA mukha bahota kahuM / jina... // 4 // kahe jasa vijaya karo tyuM sAhiba, jyuM bhava dukha na lahuM / 11 3 11 jina tere caraNa kI zaraNa grahuM... // 5 // * * jina zAsana ke camakate hIre 18 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakumAra 1. amarakumAra eka brAhmaNaputra thaa| atyaMta garIba thaa| sAtha sAtha atyaMta sIdhA-sarala thA, lekina becArA mAtA pitA ko apriya thaa| mAtA usake prati bhArI dveSa rakhatI thiiN| kabhI bhI use acchA bhojana nahIM detI thii| 2. eka dina vaha lakar3I kATane jaMgala gyaa| vahA~ jaina guru bhagavaMta se navakAramaMtra siikhaa| 3. vahA~ kA rAjA mahala banavA rahA thaa| lekina daravAjA roja gira jAtA thaa| taba kisI jyotiSI kA kahanA thA, Apa eka battIsa lakSaNavAle bAlaka kI bali do to hI daravAjA khar3A rhegaa| rAjA ne jaba gA~va meM DhiMDhorA piTavAyA ki koI uttama bAlaka bali ke lie degA, use savA lAkha suvarNamudrAe~ dI jaayegii| taba mAtA-pitA dhana kI lAlasA se amarakumAra ko becane taiyAra ho gye| amara khUba roye... sabake pAsa gir3agiDAye... bole ki 'maiM ApakI sevA kruuNgaa| kRpA karake mujhe bcaao| mRtyu se chudd'aaiiye|' paraMtu koI bacA na skaa| aMta meM rAjya ke sipAhI pakar3akara le gye| 6. jaba homa kI taiyArI huI, koI ne zaraNa na dI to jainamuni ne diye hue 'sau' navakAramaMtra' ginane lge| ekamAtra unake smaraNa se eka daivI camatkAra huaa| agni zAMta ho gii| deva siMhAsana para biThAkara amarakumAra ko le gye| rAjA prajA sabakI mRtyu ho gii| bAlaka ke jala chir3akane para saba jIvita ho gye| pazcAt amarakumAra ne dIkSA lI, phira bhI unakI mAtA ne unheM mAra diyaa| | 7. aMta meM samAdhibhAva se mRtyu hone se svarga pdhaare| dhanya amarakumAra Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amara kumAra (NOT KHORS I.LAXML . ... . Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 - zrI amarakumAra rAjagRhI nagarI ke zreNika rAjA jaba dharmI na the, ve citrazAlA ke lie eka suMdara makAna kA nirmANa karavA rahe the| koI kAraNa se usakA daravAjA banavAte aura TUTa jAtA thaa| bAra bAra aisA hone se mahArAjA ne vahA~ ke paMDitoM aura jyotiSiyoM ko bulavAkara isake bAre meM rAya maaNgii| brAhmaNa paMDita koI battIsa lakSaNavAle bAlaka kI bali car3hAne kI rAya dI, isaliye battIsa lakSaNavAle bAlaka kI khoja prAraMbha huii| aisA bAlaka lAnA kahA~ se? isake bAremeM rAjA ne gA~va meM DhiMDhorA piTavAyA ki, jo koI bAlaka bali ke lie degA use bAlaka ke vajana jitanI suvarNamudrAe dI jaayegii| isI rAjagRhI nagarI meM RSabhadAsa nAmaka eka brAhmaNa rahatA thaa| bhadrA nAmaka usakI strI thii| unake cAra putra the| koI khAsa AmadanI yA Aya na hone se daridratA bhugata rahe the| unhoMne cAra meM se eka beTA rAjA ko bali ke lie sauMpane kA vicAra kiyA, jisase suvarNamudrAe~ prApta hone ke kAraNa kaMgAlapana dUra ho ske| ina cAra putroM meM eka amarakumAra mA~ ko apriya, eka bAra jaMgala meM lakar3I kATane gayA thA taba use jaina muni ne navakAra maMtra sikhAyA thaa| usane mA~ bApa ko bahuta prArthanA kI - 'paise ke lie mujhe maravAo mt|' aise AnaMda ke sAtha cAcA, mAmA Adi sage-sambandhiyoM ko khUba binatiyA~ kI lekina usakI bAta kisI ne na maanii| bacAne ke lie koI taiyAra nahIM huaa| isiliye rAjAne usake vajana jitanI suvarNamudrAe~ dekara amarakumAra kA kabjA le liyaa| amarakumAra ne rAjA se bahu Ajiz2I karake bacAne ke lie khaa| rAjA ko dayA to khUba AI lekina - isameM kucha bhI maiM galata nahIM kara rahA hU~ - yUM mana mnaayaa| suvarNamudrAe~ dekara bAlaka kharIdA hai, kasUra to usake mAtApitA kA hai jinhoMne dhana ke khAtira bAlaka ko becA hai| ____ maiM bAlaka ko homa meM DAluMgA to vaha merA gunAha nahIM hai - aisA socakara aMta meM sAmane Asana para baiThe paNDitoM kI ora dekhaa| ___paMDitoM ne kahA, 'aba bAlaka ke sAmane mata dekho| jo kAma karanA hai vaha jaldI kro| bAlaka ko homa kI agnijvAlAoM meM homa do|' jina zAsana ke camakate hIre . 19 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amarakumAra ko zuddha jala se nahalAkara, kesara candana usake zarIra para lagAkara, phUlamAlAe~ pahinAkara agnijvAlA meM homa diyaa| usa samaya amarakumAra jo navakAra maMtra sIkhA thA usI ko AdhAra samajhakara usakA dhyAna dharane lgaa| navapada kA dhyAna karate karate agnijvAlAe~ bujha gaI, devoM ne Akara use siMhAsana para biThAyA aura devoM ne rAjA ko ulaTA girA diyaa| rAjA ke mu~ha se khUna bahane lgaa| . aisA camatkAra dekhakara rAjyasabhA aura brAhmaNa paNDitoM vagairaha ne amarakumAra ko mahAtmA samajhakara usake caraNoM kI pUjA karane lage aura rAjAjI ko zuddhi meM lAne kI binatI kii| amarakumAra ne navakAra maMtra se pAnI maMtrita karake rAjAjI para chidd'kaa| rAjA aMgaDAI lekara uThA / grAmyajana kahane lage, 'bAlahatyA ke pApa ke kAraNa rAjAjI ko yaha sajA milii|' zreNika mahArAja ne khar3e hokara kumAra kI siddhi ko dekhakara apanA rAjya dene ke lie khaa| amarakumAra ne kahA, mujhe rAjya kI kucha jarUrata nahIM hai / mujhe to saMyama grahaNa karake sAdhu bananA hai| - logoM ne amarakumAra kA jayajayakAra kiyaa| dharma dhyAna meM lIna hote hI amarakumAra ko jAti smaraNa jJAna arjita huA aura paMcamuSTi se loca karake, saMyama grahaNa kiyA aura gA~va ke bAhara zmazAna meM jAkara kAusagga dhyAna lagAkara khar3e rhe| mAtA-pitA ne yaha bAta sunakara mana se socA, 'rAjAjI Akara suvarNamudrAe~ vApisa le legaa|' isalie dhana Apasa meM bA~Ta liyA aura kucha dharatI meM gAr3a diyaa| amarakumAra kI mA~ ko pUrvabhava ke baira ke kAraNa rAtri meM nIMda na Ane se zastra lekara dhyAnastha khar3e amarakumAra ke pAsa pahuMcI aura amarakumAra kI hatyA kara dii| zukladhyAna meM rahakara amarakumAra kAla anusAra bArahaveM svargaloka meM avatarita hue, vahA~ bAIsa sAgaropama AyuSya bhogakara mahAvideha meM janma lekara kevalajJAna paayeNge| amara kI hatyA karake mAtA harSonmata hotI huI calI jA rahI thIM, rAste meM zeranI milii| zeranI bhadrA mAtA ko cIra-phADa kara khA gii| vaha marakara chaThe naraka pahuMcI, use bAIsa sAgaropama AyuSya bhugatanA bAkI hai| jina zAsana ke camakate hIre * 20 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |13 -sanatakumAra cakravartI kurU deza ke gajapura nagara meM sanatakumAra rAjya karate the| unhoMne sarva rAjA-rajavAr3oM ko vaza karake cakravartI pada prApta kiyA thaa| ve khUba svarUpavAna the| unake jaisA sundara rUpa pRthvI para kisIkA na thaa| indra mahArAjA ne devoM kI sabhA meM sanatakumAra ke rUpa kI prazaMsA kii| indra mahArAja kI vANI sunakara do devoM ko zaMkA huii| kheda pAkara donoM deva rUpa kI parIkSA karane brAhmaNa veSa dharakara sanatakumAra ke pAsa pdhaare| usa samaya sanatakumAra snAna karane baiThe the| unakA rUpa dekhakara donoM deva harSita hue| sacamuca! jagata meM kisIkA na ho aisA rUpa dekhakara sanatakumAra ko kahA, 'ApakA rUpa dekhane ke lie bar3I dUra se Aye haiM, vAkaI vidhAtAne Apako bemisAla rUpa diyA hai|' aiMsA kahakara khUba bakhAna kiye| sanatakumAra ne kahA, ''isa samaya merI yaha kAyA snAna ke hetu ubaTana se bharI huI hai aura kAyA kheha se bharI hone se barAbara nahIM hai| maiM nAhakara poSAka-alaMkAra dhAraNa karake rAjyasabhA meM bailUM taba merA rUpa dekhnaa| yathArtha rUpa dekhanA ho to rAjyasabhA meM pdhaarnaa|' rAjyasabhA kI taiyArI huii| sanatakumAra AbhUSaNa vagairaha se sajadhaja kara Aye aura donoM deva bhI brAhmaNa veSa meM sanatakumAra kA rUpa nihArane pdhaare| sanatakumAra snAna karane baiThe the usa samaya kA rUpa unheM na dikhA, kAyA roga se bharI huI dikhAI dii| sanatakumAra ko unhone kahA, 'nahIM, ApakI kAyA roga se bharI huI hai|' sanatakumAra ko mAnasika Thesa pahuMcI lekina kahA, 'mere rUpa meM kyA kamI hai? maiM kahA~ rogI hU~?' devoM ne kahA : eka nahIM, solaha roga se ApakI kAyA bharI huI hai|' sanatakumAra ne abhimAna se kahA, 'Apa pichar3I buddhi ke brAhmaNa haiN|' brAhmaNoM ne kahA, 'eka bAra yUMkakara dekho to shii|' sanatakumAra kA mukha tAMbUla se bharA huA thaa| unhoMne yUMkakara dekhA to usameM kIr3e bilabilAte hue dekheN| ve yaha dekhakara socane lage, 'are re! aisI merI kAyA? isa kAyA kA kyA bharosA?' aisA socakara chaH khaNDa kA rAjya-kuTumba-kabIlA saba kucha chor3akara cAritra grahaNa kara liyaa| unake senApati, unakI strIyA~ vagairaha hAtha jor3akara rAjya meM rahakara, rAjya jina zAsana ke camakate hIre * 21 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ calAne kI vinatI karane lage, lekina kucha bhI sune binA ve cAritra meM aTala rheN| kisIko bhI uttara na diyA aura vihAra kara gye| indra ne punaH unake saMyama aura ni:spRhatA va unakI labdhi kI prazaMsA kii| punaH eka deva ko sanataRSi kI parIkSA lene kA mana huaa| vaidya rUpa dhAraNa kara sanata muni ke pAsa pahuMce aura upacAra karane ko khaa| sanatakumAra ne kahA, 'mujhe koI ilAz2a nahIM karAnA hai| mere karmoM kA hI mujhe kSaya karanA hai, isalie bhale hI roga kA hamalA ho, ilAja karanA hI nahIM hai| auSadha to mere pAsa kyA nahI hai? kaIM vidyAe~ prApta huI hai| dekho, merA yaha thUka jahA~ bhI lagAU~, vahA~ saba ThIka ho jAtA hai| kAyA kaMcanavarNI ho jAtI hai| aisA kahakara apanA yUMka eka aMgUlI para lagAyA to vaha bhAga kaMcana samAna zuddha ho gyaa| RSi kI aisI labdhi dekhakara deva prasanna hokara apane sthAna para lautte| sanatakumAra ne isa roga kA pariSaha honA cAhiye yA parisara barAbara hai ? sAtasoM varSa taka shaa| kabhI bhI upacAra nahIM kiyA, samatA rakhakara kAlAnusAra tRtIya deva loka pdhaare| tatpazcAt dUsarA bhava karake mokSa pdhaareNge| dhUpabattI jagata kI apavitratA evaM durgandha dUra karane svArpaNa kA vrata liyA... aura svArpaNayajJa meM choTI sI sugaMdha rAnI beAvAz2a dhIme dhIme jalakara subAsapUrNa Ahuti bana gii| jyoM jyoM vaha Aga svIkAra karatI gaI tyoM tyoM usakI sugandha jyAdA se jyAdA phailatI rhii| dhIre dhIre usakI deha khAka hone lagI aura usakA jIvanadhUpa vAtAvaraNa ko suvAsita eva zuddha banAtA huA, sarvatra sneha aura sadbhAva kI pavitra mahaka prasArita karatA huA, samarpaNa bhAvanA kA mUka saMgIta bahAtA rhaa| dhUpabattI jaisI pavitratA hama bhI prasArita kreN| - jina zAsana ke camakate hIre * 22 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - meghakumAra mahAvIra prabhu rAjagRhI nagarI padhAre / mahArAjA zreNika, abhayakumAra, dhAraNI devI vagairaha ne bhagavAna kI dezanA sunI, zreNika rAjA ne samakita kA Azraya kiyA aura abhayakumArane zrAvaka dharma aMgIkAra kiyaa| dezanA ke aMta meM prabhu ko praNAma karake parivAra ke sAtha ve rAjabhavana pdhaare| taba unake eka putra meghakumAra ne bhaktipUrvaka hAtha jor3akara prArthanA kI, 'zrI vIraprabhu jo bhavya lokoM ke saMsAra tAraNahAra hai ve svayaM yahA~ padhAre hue haiM, unake caraNoM meM jAkara dIkSA le lUM kyoMki maiM anaMta duHkhadAyI saMsAra se thaka gayA huuN|' ___putra ke aise vacana sunakara zreNika aura dhAraNI bole, 'yaha vrata thor3A sA bhI sarala nahIM hai|' meghakumAra ne uttara diyA, 'sukumAra hU~ lekina saMsAra se bhayabhIta hU~, isalie duSkara vrata pAlana kara luuNgaa|' zreNika rAjA ne binaMti kI, eka bArarAjya bhAra grahaNa karake mere mana ko zAMti de do| meghakumAra sahamata hue| bar3A mahotsava karake meghakumAra ko rAjagaddI para biThAyA aura harSita hokara zreNika mahArAjA ne meghakumAra ko kahA, 'aba maiM aura kyA kara dU~?' taba meghakumAra ne kahA, 'Apa vAkaI mujha para prasanna hue ho to mujhe rajoharaNa evaM pAtra maMgavA do|' vacanabaddha hone se mahArAjA duHkhI mana se aisA karanA pdd'aa| meghakumAra ne prabhu ke pAsa jAkara dIkSA grahaNa kii| dIkSA kI prathama rAtri... choTe bar3e sAdhu ke kramAnusAra meghakumAra AkhirI saMthAre para so rahe the isalie Ate-jAte muniyoM ke caraNa bAra bAra unake zarIra se TakarA jAte the| isase ve rAtri ko so na ske| ve socane lage, 'aba maiM vaibhavahIna ho gayA isalie anya muni apane pA~voM se saMghaTTa (apamAna) karate jA rahe haiN| vaibhava hI sarva sthAnoM para pUjanIya hai| mujhe vrata chor3a denA caahiye|' vrata choDanA mana hI mana taya karake ve prAtaH prabhu ke pAsa phuNce| prabhu kevalajJAnI hone se meghakumAra kA bhAva jAnakara unheM samajhAne lage, 'tere pUrva bhava suna / pUrva bhava meM tUM viMdhyAcala hAthI thaa| eka bAra bana meM dAvAgni lgii| ghAsavihIna eka maNDala choTe bar3e sabhI prakAra ke hajAroM prANiyoM se bhara gyaa| tUM bhI vahA~ khar3A thaa| khujalI Ane se eka paira tUne khujalAne ke jina zAsana ke camakate hIre * 23 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liye uThAyA / eka kharagoza dAvAnala se bacane ke lie dUsarA surakSita sthAna na milane ke kAraNa paira tale Akara baiTha gayA / tUne nIce dekhaa| paira nIce rakhUMgA to kharagoza mara jAyegA - aisA socakara paira U~ce hI rkhaa| DhAI dina meM dAvAnala zAMta huaa| saba jAnavara apane sthAna para lauTane lge| kharagoza bhI apane sthAna para cala pdd'aa| kSudhA aura tRSA pIDita tUM pAnI pIne ke lie daur3ane taiyAra huA lekina lambe samaya se paira uThAyA huA rakhane se akar3A gyaa| tUM daur3a na sakA aura pRthvI para gira pdd'aa| isa prakAra bhUkha - tRSA se pIDita tumane tIsare dina mRtyu paaii|' bhagavAnane yAda karAte hue kahA, 'kharagoza para kI huI dayA ke puNya se tUM rAjaputra banA / jyoM tyoM yaha manuSya bhava prApta huA hai / hAthI ke bhava meM itanI pIDA sahana kara sakA hai to manuSya bhava meM itane choTe moTe kaSTa saha nahIM sakatA? eka jIva ko abhayadAna karane se itanA bar3A phala milA to sarva jIvoM ko abhayadAna denevAle munirUpa se prApta honevAle phala kI kyA bAta !! bhavasAgara pAra karane ke lie uttama avasara milA hai| tUMne jo vrata svIkAra kiyA hai usakA bhalI prakAra se pAlana kara aura bhavasAgara pAra kara le 1 'prabhuvANI sunakara meghakumAra vrata meM sthira hue| rAtri ko kiye galata vicAra kA prAyazcita karake vividha tapa karane lage / isa prakAra uttama DhaMga se vrata pAlana karake mRtyu pAI aura vijaya vimAna meM devatA bne| vahA~ se mahAvideha meM utpanna hokara mokSa pAyeMge | asatya rAha para se prabhu parama satya para tUM le jA / gahare aMdhakAra meM se prabhu parama prakAza para tUM le jA / mahA mRtyu meM se prabhu amRta tarapha tUM le jA / tuma bina maiM hIna hU~ prabhu tere darzana kA dAna de jaa| jina zAsana ke camakate hIre * 24 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - rohiNIyo cora rAjagRhI nagarI ke naz2adIka vaibhAragiri guphA meM lohakhura nAmaka bhayaMkara cora rahatA thaa| logoM para pizAca kI taraha upadrava karatA thaa| nagara ke dhana bhaNDAra aura mahala lUTatA thaa| laMpaTa hone kAraNa parastrI kA upabhoga bhI karatA thaa| rohiNI nAmaka strI se use rohiNeya nAmaka putra huaa| vaha bhI pitA kI taraha bhayaMkara thaa| mRtyu-samaya naz2adIka AtA dekhakara lohakhura ne rohiNeya ko bulAkara kahA, 'tUM merA eka upadeza suna aura usa DhaMga se AcaraNa jarUra krnaa|' 'rohiNeya ne kahA,' mujhe jarUra Apake vacana anusAra calanA hI caahiye| putra kA vacana sunakara lohakhura harSita hokara kahane lagA, 'jo devatA ke race hue samavasaraNa meM baiThakara mahAvIra nAmaka yogI dezanA de rahe hai, vaha pravacana tUM kabhI bhI sunanA mt|' aisA upadeza dene ke bAda lohakhura kI mRtyu ho gii| kaI bAra rohiNeya samavasaraNa ke nikaTa se gujaratA thaa| kyoMki rAjagRhI jAne kA dUsarA mArga bhI na thaa| vahA~ se gujarate samaya donoM kAna meM aMguliyAM DAlakara vahA~ se gujara jAtA jisase mahAvIra kI vANI sunAI na de aura pitA kI AjJA kA bhaMga bhI na ho| eka bAra samavasaraNa se gujarate hue paira meM eka kAMTA cubhaa| kAMTA nikAle binA Age bar3hanA asaMbhava thaa| na cAhate hue kAna se aMguli nikAlakara kAMTA pA~va se bAhara nikAla ddaalaa| lekina usa samaya daurAna bhagavAna kI vANI nimna anusAra use sunAI dii| 'jisake caraNa pRthvI ko chUte nahIM haiM, netra nimeSarahita hote haiM, puSpamAlAe~ sUkhatI nahIM hai va zarIra dhUla tathA prasveda rahita hotA hai ve devatA kahalAte haiN|' itanA sunate hI vaha socane lagA, 'mujhe bahuta kucha sunAI diyaa| dhikkAra hai mujhe| mere pitA ne mRtyu samaya dI huI AjJA kA maiM pAlana na kara skaa|' jaldI se kAna para hAtha rakhakara vaha vahA~ se cala diyaa| dina badina usakA upadrava bar3hatA gyaa| gA~va ke nAgarikoM ne isa cora ke upadrava se bacAne kI binatI rAjA zreNika ko kii| rAjA ne kotavAla ko bulAkara cora pakaDane ke lie khAsa hukma diyA, lekina kotavAla kar3I mehanata bAda bhI rohiNeya ko na pakaDa skaa| rAjA ne apane putra abhayakumAra ko cora pakar3ane kA kArya sauNpaa| abhayakumAra ne kotavAla ko kahA ki saMpUrNa jina zAsana ke camakate hIre * 25 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ senA gA~va ke bAhara rkho| jaba cora gA~va meM ghuse taba cAroMora senA ko ghUmatI rkhoN| isa prakAra kI yojanA se rohiNeya machalI kI taraha jAla meM pha~sa kara eka dina pakar3A gyaa| lekina mahAustAda cora ne kisI bhI prakAra se khuda cora hai aisA svIkAra na kiyaa| aura kahA 'maiM zAligrAma meM rahanevAlA durgacaMda nAmaka paTela huuN|' usake pAsa corI kA koI mAla usa samaya na thaa| sabUta ke binA gunAha kaise mAnA jAya? aura sajA bhI kaise dI jAya? zAligrAma meM pUchatAcha karane para durgacaMDa nAmaka paTela to thA lekina lambe samaya se vaha kahIM para calA gayA hai aisA patA claa| abhayakumAra ne cora se kabUlavAne ke lie eka yukti aajmaayii| usane devatA ke vimAna kI taraha mahala meM svarga jaisA naz2ArA khar3A kiyaa| cora ko madyapAna karA kara behoza kiyA, kImatI kapar3e phinaaye| ratnajar3ita palaMga para sulAyA aura gaMdharva jaisa kapar3e pahanAkara dAsa-dAsiyoM ko sabakucha sikhA kara sevA meM rkhaa| cora kA nazA utraa| vaha jAgA taba indrapurI jaisA naz2ArA dekhakara Azcaryacakita ho gyaa| abhayakumAra kI sUcanA anusAra dAsa-dAsI, 'AnaMda ho - ApakI jaya ho' - jayaghoSa karane lage aura kahA, 'he bhadra! Apa isa vimAna ke devatA bana gaye hoN| Apa hamAre svAmI ho| apsarAoM ke sAtha indra kI taraha krIDA kro|' isa taraha caturAIpUrvaka bar3I cApalUsI kii| cora ne socA, vAkaI maiM devatA bana gayA hU~? . gaMdharva jaise anya sevaka saMgIta sunavA rahe the| svarNa char3I lekara eka puruSa andara AyA aura kahane lagA, 'Thaharo! devaloka ke bhoga bhugatane se pahale naye devatA apane sukRtya aura duSkRtya batAye - aisA eka niyama hai| to Apake pUrva bhava ke sukRtya vagairaha batAne kI kRpA kre| 'rohiNeya ne socA, vAkaI yaha devaloka hai? ye saba deva-deviyA~ haiM yA kabUlavAne ke lie abhayakumAra ko koI prapaMca hai? socate socate use prabhu mahAvIra kI vANI yAda aaii| ina logoM ke pA~va jamIna para haiN| phUloM kI mAlAe~ murajhAI huI haiM aura pasInA bhI khUba chUTatA hai, A~khe bhI palakeM jhapakAtI haiM, nimeSa nahIM hai isaliye yaha saba mAyA hai| mana se aisA taya kiyA ki ye devatA nahIM ho sakate isaliye jhUThA uttara diyA, 'maiMne pUrva bhava meM jaina caityoM kA nirmANa karavAyA hai, prabhu pUjA aSTaprakAra se kI hai|' daNDadhArI ne pUchA, 'aba Apake duSkRtyoM kA varNana kiijiye|' cora jina zAsana ke camakate hIre * 26 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne kahA, 'maiMne koI duSkRtya kiyA hI nahIM hai| yadi maiMne duSkRtya kiyA hotA to devaloka meM AtA kaise?' - isa prakAra yuktipUrvaka uttara diyaa| abhayakumAra kI yojanA nAkAma rhii| rohiNeya ko chor3a denA pdd'aa| chuTakArA hote hI vaha socane lagA, pala do pala kI prabhu vANI bar3e kAma aaii| unakI vANI adhika sunI hotI to kitanA sukha milatA? mere pitA ne galata upadeza dekara mujhe saMsAra meM bhaTakAyA hai| yoM pazcAttApa karate hue prabhu ke pAsa Akara caraNoM meM girakara vaMdanA kI aura kahA, mere pitA ne Apake vacanoM ko sunane kA niSedha karake mujhe ThagA hai, kRpA karake mujhe saMsArasAgara se bcaao| kucha samaya ke Apake alpa vacanoM ko sunakara rAjA ke mRtyudaNDa se bacA hU~ aba upakAra karake, yogya lage to mujhe cAritra grahaNa krvaaiiye| prabhu ne vrata dene kI hA~ kaha dii| kare hue pApoM kI kSamAyAcanA hetu corane zreNika mahArAjA ke pAsa jAkara corI vagairaha kA ikarAra kiyA aura abhayakumAra ko saMgrahita corI ke mAla kA patA diyaa| aura prabhu se dIkSA grahaNa kI / kramAnusAra eka upavAsa se lekara cha:mAsI upavAsa kI ugra tapazcaryA karane ke bAda vaibhAra parvata para jAkara anazana kiyaa| zubha dhyAnapUrvaka paMca parameSThI kA smaraNa karate hue deha chor3akara svarga pdhaare| S80808888888888836938888886 5064 / avasara behera behera nahIM Ave 8890896 | behera behera nahIM Ave avasara behera behera nahIM Ave, / jyoM jAne tyoM kara le bhAI, janama janama sukha paave| ava.. tana, dhana jobana saba hI jhUThA, prANa palaka meM jaave| ava.... / / tana chUTe, dhana kauna kAmako, kAyaku kRpaNa khaave| ava.3 / ! jAke dila meM sAca basata hai, tAka jhUTha na bhaave| ava...4 / / AnaMdadhana prabhu calata patha meM, samarI samarI guna gaave| ava...5 / 388528808 jina zAsana ke camakate hIre . 27 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 -caMDakauzika sarpa sAdhu thA baDA tapasvI, dharatA thA mana vairaagy| ziSyoM para krodha kiyA, banA caMDakauzika naag| - pAThakoM ko prazna hogA ki mahAnubhAvoM kI kathA meM sarpa kI kathA AI kaise? ____ mUla kathA hai eka vRddha sAdhu kI, lekina isakA nAma sAdhu ke tIsare bhava kA yAne mara kara sarpa hotA hai taba ke nAma se kathA kA nAma 'caMDakauzika sarpa' diyA hai| eka vRddha tapasvI dharmaghoSa muni... unake eka bAla ziSya damadaMta muni| upavAsa pazcAta pAraNA hetu ziSya ke sAtha gocarI ke lie nikle| unake pA~va ke nIce eka meMDhakI kucalAkara mara gii| isa kI AlocanA karane ke lie bAlamuni ne vRddha sAdhu ko ttokaa| sAdhu ne bAlamuni ko kahA, 'yahA~ anya meMDhakiyA marI par3I haiM, kyA ve saba maiMne mArI haiM?' lekina saMdhyA ke pratikramaNa ke bAda bAlamuni ne yAda dilAyA, 'meMDhakI kI AlocanA kI?' bAra bAra yAda dilAte bAlamuni para vRddha muni bar3e krodhita hue aura Thahara jA, kahakara mArane daudd'e| aMdherA thA aura muni krodhita hokara dauDa par3e the| bIca meM eka khaMbhA AyA, vRddha sAdhu kA sira TakarAyA, khUba coTa AI aura unakI mRtyu ho gii| dUsare bhava meM vaha tapasvIyoM eva bar3e vanakhaNDa kA svAmI bnaa| anya tApasoM ko vanakhaNDa meM se vaha phUla yA phala na tor3ane detA thaa| koI phala-phUla letA to use mArane daur3atA thaa| eka dina vaha phala toDakara le jAte rAjaputra ke pIche kulhAr3I lekara daudd'aa| karmavaza vaha khaDDe meM gira par3A aura hAtha kI kulhAr3I sira para jora se lagane ke kAraNa turaMta mara gyaa| marane bAda vaha caMDakauzika dRSTiviSa sarpa bnaa| eka bAra vihAra karate hue prabhu mahAvIra zvetAMbI nagarI kI ora jA rahe the| mArga meM yaha sarpa rahatA thaa| usakI phUphakAra mAtra se prANI vagairaha mara jAte the| isa kAraNa se loga usa mArga kA upayoga AnejAne ke lie nahIM karate the| isI rAha para mahAvIra prabhu vihAra kara rahe the| vahA~ rahate gopAloM ne prabhu ko samajhAyA ki isa rAha jina zAsana ke camakate hIre * 28 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para se manuSya hI nahIM, pakSI bhI nahIM phar3akate / Apa anya lambe mArga se zvetAMbI nagarI padhAreM / anaMta karuNAsAgara prabhu jJAna se caMDakauzika ke bhavoM ko jAnakara pratibodhanA ke lie usI bhayaMkara mArga para vicare aura araNya meM nAsikA para netra sthira karake kAyotsarga dhyAna lgaayaa| kucha hI samaya meM sarpa ne prabhu ko yUM khar3e dekhaa| merI avajJA karake kauna ghUsa AyA haiM? bhayaMkara rUpa se phUphakArA, lekina prabhu para usakA koI asara na pdd'aa| krodhita hokara prabhu ke caraNakamala para Da~sa liyA / DaMsa para rudhira ke bajAya dUdha kI dhArA nikalatI dekhakara vismita huA aura prabhu ke atulanIya rUpa ko nihArate hue netra stabdha ho gaye aura thor3A zAMta bana gayA vaha ! taba prabhu ne kahA, 'are caMDakauzika bUja ! bUja ! mohita na ho / ' bhagavAna ke vacana se sarpa ko jAtismaraNa jJAna utpanna huA, prabhu kI tIna parikramAe~ karake manase anazana karanA nizcita kiyA / sarpa ke bhAva ko samajhakara apanI karuNA dRSTi se prabhu ne use siMcita kiyaa| adhika pApa se bacane ke lie aba kisI para bhI dRSTi na gire isaliye vaha bIla meM mu~ha DAlakara hile-Dule binA anazana vrata dhara kara par3A rahA / usake upasarga baMda hote hI loga vahA~ se jAne-Ane lage / sarpa devatA zAMta ho gaye hai, samajhakara vahA~ se gujaratI gvAline pUjA ke rUpa meM usa para ghI chir3akane lgii| ghI kI sugaMdha se asaMkhya cIMTiyAM usake zarIra para Akara ghI khAtI aura usake zarIra ko kATane lgii| dhIre dhIre sarpa kA zarIra chalanI bana gyaa| yaha sarparAja dusahya vedanA sahate rahe aura becArI alpa balavAlI cIMTiyA~ zarIra ke vajana se kuMcalI na jAya aisA samajhakara usane zarIra ko thor3A sA bhI hilAyA nahIM / isa prakAra karuNA ke pariNAma evaM bhagavaMta kI dayAmRta dRSTi se siMcita sarpa eka pakhavADe ke bAda mRtyu pAkara sahasrAra devaloka meM devatA bane / niMdA karate jhUThe jana, usase kabhI Daro mata, pakke satya vicAra se, pIche kabhI haTo mt| jina zAsana ke camakate hIre * 29 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI megharatha rAjA ___jaMbUdvIpa ke pUrva mahAvideha meM puMDarIkiNI nagarI meM dhanaratha rAjA the| unakI priyamati nAmaka patnI thii| unake yahA~ megharathakumAra kA janma huaa| samayAnusAra pitA ne megharatha ko rAja sauNpaa| megharatha bhalI-bhAMti jaina dharmakA pAlana karate the| pauSadhazAlA meM pauSadhagrahaNa karake eka dina ve bhagavaMta bhASita dharma kA vyAkhyAna kara rahe the| usa samaya maramonmukha bhaya se kaMpita dIna dRSTi ghUmAtA huA eka kabUtara unakI goda meM A girA aura manuSya bhASA meM abhaya kI rakSA mAMgane lgaa| karuNAsAgara rAjA ne 'DaranA nahIM, DaranA mata' kahakara AzvAsana diyaa| kucha hI kSaNoM meM, 'he rAjan! vaha merA bhakSya hai, mujhe zIghra sauMpa de' kahatA huA eka bAja pakSI vahA~ A phuNcaa| rAjA ne kahA : 'tUjhe yaha kabUtara nahIM dUMgA, kyoMki yaha merI zaraNa meM AyA hai aura zaraNArthI ko bacAnA kSatriyadharma hai| aise prANI ko mAra khAnA tujha jaise buddhimAna ko zobhA nahIM detA. tere zarIra para se eka paMkha ukhADane se tUjhe kaisI pIr3A hogI? vaisI hI pIr3A anya ko bhI hogii| tUM yaha socatA nahIM hai ki kisI ko mAra DAlane se kitanI pIDA hogI? aura aisI jIva hiMsA karake terA peTa to bhara jAyegA lekina narakagAmI pApa tUM kara rahA hai, jarA soca to shii|' taba bAja pakSI ne kahA, 'Apa kabUtara kA rakSaNa kara rahe ho, merA vicAra kyoM nahIM karate? maiM bhUkha se pIr3ita hU~, mere prANa nikala jaayeNge| mAMsa hI merI khurAka hai| mujhe tAjA mAMsa Apa doge?' rAjA apane deha kA gozta dene ke liye taiyAra ho gyaa| kabUtara ke vajana jitanA mAMsa dene ke liye tarAjU maMgavAyA, eka palar3e meM kabUtara ko biThAkara dUsarI ora apane zarIra se mAMsa kATakara rakhane lgaa| ___mAMsa kaTatA gayA lekina kabUtara ke vajana se kama hI vajana rahA, aMta meM rAjA khuda tulA meM baiTha gyaa| yaha dekhakara pUre parivAra meM hAhAkAra maca gyaa| sAmaMta, amAtya, mitroM ne rAjA ko kahA : 'are prabhu! hamAre durbhAgya se Apa kyA kara rahe ho? isa deha se Apako pUrI pRthvI kA rakSaNa karanA caahiye| eka pakSI ke rakSaNa hetu zarIra kA tyAga kyoM kara rahe ho? yaha to koI mAyAvI pakSI lagatA hai| pakSI itanA bhArI ho aisA saMbhava hai hI nhiiN|' parivAra aura nagarajana vagairaha aisA kaha rahe the taba mukuTa, kuNDala aura mAlA dhAraNa kare jina zAsana ke camakate hIre * 30 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI devatA teja puMja jaise prakaTa hote hue bole, 'he nRpapati ! Apa vAkaI merU parvata jaise haiM, svasthAna se calita hue hI nahIM / izAneMdra ne apanI sabhA neM ApakI prazaMsA kI vaha mujhase sahana na ho sakane ke kAraNa ApakI parIkSA karane Aye the| hamArA yaha aparAdha kSamA kre|' isa prakAra kahakara rAjA ko pUrvarUpa dekara devatA svarga meM pdhaare| tatpazcAta megharatha rAjAne saMyama grahaNa kiyA aura bIsasthAnaka kA tapa vidhipUrvaka karake tIrthaMkara gautra prApta kara eka lAkha pUrva AyuSya bhogakara bArahaveM bhAva meM acirAjI kI kokSa se avatAra dhAraNa kara zrI zAMtinAtha nAmaka solahaveM tIrthaMkara bane / ati adhika na tAniye, tAne se TUTa jAya, TUTe bAda jo joDiye, bIca meM gAMTha paDa jAya / itanA to denA bhagavaMta itanA to denA bhagavan! mujhe aMtima ghaDI, na rahe mAyA ke baMdhana, mujhe aMtima ghar3I (Teka) yaha jiMdagI maha~gI milI, lekina jIvana meM jAgA nahi, aMta samaya mujhe rahe, saccI samajha aMtima ghaDI / itanA... jaba maraNazayyA para mIMcUM Akhira a~khiyA~ tUM denA taba prabhumaya mana, mujhe aMtima ghddii| itanA.... hAtha paira nirbala bane, zvAsa AkhirI saMcare, itanA... o dayAlu ! denA darzana, mujhe aMtima ghaDI / itanA... maiM jIvanabhara jalatA rahA saMsAra ke saMtApa meM; tUM denA zAMtipUrNa, niMdrA mujhe aMtima ghaDI / anaginata adharma maiMne kiye, tana-mana-vacana yoga se, he kSamAsAgara ! kSamA mujhe denA aMtima ghaDI / itanA... aMta samaya Akara mujhe, dame na ghaTTa duzmana, jAgratapana se mana meM rahe, terA smaraNa aMtima ghaDI // itanA... jina zAsana ke camakate hIre 31 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI dazArNabhadra caMpAnagarI se vihAra karake mahAvIra prabhu dazArNa nagara padhAra rahe the| vahA~ ke rAjA dazArNabhadra ko sAyaMkAla samAcAra mile ki, kala prAtaH vIra prabhu mere nagara meM padhAreMge! sunakara rAjA bar3A harSita huaa| merI samRddhi se bhagavAna kA apUrva svAgata karake vaMdanA karUMgA aisA socakara maMtrI vagairaha ko AjJA dI, 'mere mahala se samavasaraNa taka bar3I samRddhi se mArga sjaao|' rAjA kI AjJAnusAra kabhI na sajAyA ho aise DhaMga se nagarapati evaM maMtriyoM ne mArga sjaayaa| mArga meM kuMkuMma jala chir3akA, bhUmi para suMdara puSpa bichaaye| jagaha jagaha suvarNastaMbha khar3e karake toraNa bAMdha diye| ratnamaya darpaNoM se zobhita mAlAoM se staMbha sajAye gye| snAna karake divya vastra, AbhUSaNa, puSpamAlA dhAraNa karake uttama hAthI para baiThakara rAjA prabhu kI vaMdanA ke lie cala pddaa| mastiSka para zveta chatra thA aura donoM ora ca~vara Dhala rahI thii| unake pIche saba sAmaMta aura unake bAda indrANI jaisI aMta:pura kI svarUpavAna strIyA~ vagairaha cala rahe the| prabhu ke samavasaraNa pahu~cakara tIna pradakSiNA dekara prabhu kI vaMdanApUjA kii| apanI samRddhi se garvita rAjA apane yogya Asana para baitthaa| apanI samRddhi kA garva dazArNapati ko huA dekhakara pratibodhanA dene ke lie indra mahArAja ne eka ati ramaNIya vimAna jo jalayukta thA - usakA vistAra kiyaa| sphaTika maNi jaise usake nirmala jala meM suMdara kamala khIle hue dIkha rahe the| haMsa aura sArasa pakSiyoM kA madhura pratinAda ho rahA thaa| deva vRkSa aura deva latAoM se jhaDate puSpoM se vimAna zobhita thaa| vimAna se Utarakara indra mahArAjA ATha daMtazUloM se zobhita airAvata hAthI para baiune gye| usa samaya hAthI para baiThI huI devAMganAoM ne hAtha kA sahArA dekara unheM bitthaayaa| indra kI asIma samRddhi dekhakara kSaNabhara ke lie rAjA staMbhita ho gayA aura vismita netroM se A~khe pasArakara socane lagA, 'aho! yaha indra kA kaisA vaibhava hai? kyA suMdara usakA airAvata hAthI hai! kahA~ merA DabarA jaisA vaibhava aura kahA~ indra kA samudra jaisA vaibhava! maiMne bekAra hI samRddhi kA garva kiyaa| dhikkAra hai mujhe, maiMne jhUThA garva karake merI AtmA ko malina kiyaa| aisI bhAvanA karate - jina zAsana ke camakate hIre * 32 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karate dazArNabhadra rAjA ko dhIre dhIre vairAgya utpanna huaa| mukuTa, AbhUSaNa nikAlakara mAno karmarUpa vRkSoM kI jar3e nikAla rahe ho, vaise apanI muSTi se mastiSka ke bAla khIMca DAle aura gaNadhara ke pAsa jAkara cAritra grahaNa karake prabhu kI parikkamA karake vaMdana kiyaa| indra ne dazArNabhadra ke pAsa Akara kahA, 'aho mahAtmana! Apake isa mahAna parAkrama se Apane mujhe jIta liyA hai|' aisA kahakara namaskAra karake indra apane sthAna para lauTa par3e aura dazArNabhadra muni ne sucArUpUrNa vrata pAlana karake svayaM ko dhanya bnaayaa| 3200698035583685 888888 ! hama mehamAna duniyA ke... hama mehamAna duniyA ke, Apa mehamAna duniyA ke, saba mehamAna duniyA ke, haiM mehamAna duniyA ke 11 / yahA~ pala, pahara yA dina mAha, yA kaI sAla raheMge, lekina kaba jAyeMge nizcita, nahIM sahI kaheMge / 2 / barAvara bAjarA khUTegA, uTha ke turaMta jAyeMge, saMbaMdhI rokeMge to bhI, bAda pala bhara na raheMge / 3 / prabhu kI kRpA taba taka, hama yaha khela dekheMge, nihArakara, vyoma to usakA, bar3A AnaMda uThAyeMge / 4 / jamA pUMjI jAyeMge chor3akara, nahIM sAtha kucha le sakeMge, nahIM hai mAlika to aMta meM hama phUTI bAdAmoM ke / 5 / na ku cha lAye the, na kucha le jAyege, prabhujI ke pAhune, koI bAta kI nahIM hai kamI / / bhale hI pyAra uDa jAye. hama leza na royeMge hama bhI hai usI mArga meM, jAnevAle Akhira jAyeMge / / ---------------- jina zAsana ke camakate hIre * 33 / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 -vijaya seTha-vijayA seThAnI ___ bharata kSetra ke kaccha deza meM vijaya nAmaka zrAvaka rahatA thaa| bacapana ke 'dhArmika saMskAroM ke kAraNa kRSNa pakSa yAne vada ke pakhavAre meM cauthA vrata pAlane kA nizcaya kiyA thaa| karma saMyoga se vijayA nAmaka sundara kanyA ke sAtha unakA byAha huaa| sadguru ke yoga se vijayA ne zukla pakSa meM cauthA vrata pAlane kA niyama liyA huA thaa| zubha dina unakA vivAha huaa| zAdI ke bAda piyA ko milane sajadhaja kara rAtri ko vijayA zayanakakSa meM phuNcii| kRSNa pakSa ke tIna dina bAkI the isaliye vijaya ne kahA, 'hama tIna dina ke bAda saMsArasukha bhogeNge| maiMne kRSNa pakSa meM brahmacArI rahane kA niyama liyA hai|' yaha sunakara vijayA ciMtAtura ho gii| use digmUDha bane dekhakara vijayane pUchA, 'kyA mere vratapAlana meM tUM sahakAra nahIM degI?' taba vijayA bolI, 'Apane kRSNa pakSa meM brahmacArI rahane kA vrata liyA hai vaise hI maiMne zukla pakSa meM brahmacArI rahane kA cauthA vrata dhAraNa kiyA huA hai| Apa sukhapUrvaka dUsarI strI se byAha karo aura Apake vrata anusAra kRSNa pakSa meM brahmacArI rahanA aura naI strI ke sAtha zukla pakSa meM saMsArasukha bhognaa|' taba bhartAra ne pratyuttara diyA, 'are! hama liye hue vrata jIvanabhara paaleNge| isakI jAnakArI kisIko bhI na hone deNge| mAtA-pitA hamAre vrata kI bAta jAneMge taba hama dIkSA le leNge|' donoM ne soca vicAra kara taya kiyA ki jIvanabhara vrata pAlana kreNge| ___eka kamare meM eka hI palaMga para donoM sAtha sAtha sote the| bIca meM eka talavAra rakhate jisase eka dUsare kA aMga eka dUsare ko chU na jAya / isa prakAra parvata samAna aTala rahakara duniyA kI naz2ara meM saMsArI lekina yathArtha rUpa se bairAgI rahe / isa prakAra kaI varSa bIta gye| eka bAra caMpAnagarI meM vimala nAmaka kevalI pdhaare| vahA~ keeka zrAvaka jInadAsa ne kahA : 'jindagI kA eka manoratha hai ki caurAsI hajAra sAdhu mere ghara pAraNA kreN|' taba vimala kevalI ne kahA, 'yaha bAta bananI saMbhavita nahIM hai, kyoMki itane tapasvI sAdhu Aye kahA~ se? unako sujatA AhAra kaise diyA jAya? lekina utanA hI phala mile aisA eka jina zAsana ke camakate hIre * 34 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArga hai shii| yadi Apa kaccha deza jAkara vijaya seTha aura vijayA seThAnI jo bhaviSya meM dIkSA grahaNa karanevAle haiM unheM bhojana karAo to caurAsI hajAra sAdhu ko pAraNA karAne kA phala prApta hogaa|' jinadAsa kevalI ne pUchA : 'aho! aise to unake kyA guNa haiM?' kevalI bole, 'anaMta guNoM se ve bharapUra haiN| eka ne kRSNa pakSa meM aura dUsare ne zukla pakSa meM cauthA vrata pAlana kA niyama dhAraNa kiyA hone ke kAraNa zuddhatApUrvaka brahmacarya vrata pAlana kara rahe haiN|' kevalI ke mukha kI yaha bAta sunakara jInadAsa zrAvaka kaccha deza pdhaare| ina zrAvakazrAvikA ko DhUMDha nikaalaa| donoM ko vaMdana karake unhoMne kevalI ke mukha se sunI huI bAta jAhira kii| mAtApitA ko isa vrata kI jAnakArI ho gaI isalie vijaya seTha, vijayA seThAnI ne dIkSA lii| unheM pAraNA karAkara jInadAsa seTha dhanya bane aura kevalI ne kahe caurAsI hajAra sAdhu ko pAraNA karAne kA jo phala milatA vaha isa dampatI ko bhikSA dekara prApta kiyaa| vijaya seTha aura vijayA seThAnI ne kevalI ke pAsa jAkara cAritra grahaNa kiyA aura aSTa karmoM ko samApta karake kevalajJAna paayaa| buhArI khajUrI kI coTI para jula rahI thI taba, usake mana meM eka jIvanavrata jAga uThA : jIU~ taba taka jagata kI scchatA ke lie jIU~... aura buhArI banakara sabake ghara meM vaha paha~ca gii| ... gRhiNI kI madada se ghara kA konA-konA jhAr3a-buhArakara sApha kiyA aura saphAI karmacArI kI madada se galiyA~ svaccha bnaaii| khuda ke aMga aMga ghisa gaye aura TUTa-phUTa gaye taba taka isa prakAra svacchatA ke lie samarpaNa - vrata jIvita rkhaa| buhArI kI taraha svacchatA rkheN| jina zAsana ke camakate hIre * 35 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 -zrI DhaMDhaNakumAra zrIkRSNa vAsudeva ko DhaMDhaNA strI se DhaMDhaNakumAra nAmaka putra huA thaa| umralAyaka hote hI neminAtha se dharma sunakara saMsAra se virakta hokara unhoMne dIkSA le lii| dIkSA lene ke bAda ve gocarI ke lie jAne lage lekina pUrva bhava ke karmoM kA udaya hone se jahA~ jahA~ gocarI ke lie jAte vahA~ vahA~ se AhArAdika na milatA, itanA hI nahIM unake sAtha yadi koI sAdhu hotA to use bhI gocarI na miltii| aisA hamezA hone lgaa| saba sAdhuoM ne milakara zrI neminAtha bhagavAna ko pUchA : 'he paramAtmA! Apa jaise ke ziSya aura zrIkRSNa vAsudeva jaise ke putra ko dhArmika, dhanADhya aura udAra gRhasthavAlI isa nagarI meM zrI DhaMDhaNamuni ko gocarI kyoM nahIM milatI?' bhagavAna ne kahA, 'unake pUrva bhava ke karmoM ke udaya ke kAraNa aisA hotA hai|' sAdhuoM ne unakA pUrva bhava jAnane kI icchA prakaTa kii| neminAtha bhagavAna ne unake pUrvabhava kA vRttAMta sunAte hue kahA : ' 'magadha dezameM parAzara nAma kA eka brAhmaNa rahatA thaa| gA~va ke lagoM se vaha rAjya ke khetoM kI buvAI karavAtA thaa| bhojana ke samaya khAdyasAmagrI A jAne para bhI vaha sabako bhojana karane kI chUTa na detA thA aura bhUkhe loga va bhUkhe bailoM se hala jotakara asahya majadUrI karavAtA thaa| usa kArya ke kAraNa aMtarAya karma usane bAMdhA hai| aMtarAya karmoM kA udaya hone ke kAraNa vaha bhugata rahA hai|' isa prakAra ke vacana saba sAdhuoM ke sAtha DhaMDhaNa muni ne bhI bhagavAna se sune / yaha sunakara use atyaMta saMvega utpanna huA aura turaMta prabhu se abhigraha liyA ki Aja se maiM para labdhi nahIM luuNgaa| merI labdhi se jo bhojana mujhe milegA, usakA hI upayoga kruuNgaa| isa prakAra se kucha kAla taka AhAra nirgamana kiyaa| eka bAra sabhA meM baiThe zrIkRSNa vAsudeva ne bhagavAna neminAtha ko pUchA : 'ina saba sAdhuoM meM duSkara kArya karanevAlA kauna hai?' prabhu ne kahA : saba muni duSkara kArya to karate hI haiM lekina DhaMDhaNa muni sarvAdhika haiM, kyoM ki ve lambe arse se sakhta abhigraha pAla rahe haiN|' zrIkRSNa vAsudeva prabhu kI vaMdanA karake mahala lauTa rahe the| mArga meM DhaMDhaNa muni ko gocarI ke lie jAte dekhaa| hAthI ke Upara se utarakara unhoMne bhaktipUrvaka DhaMDhaNa muni ko namaskAra kiyaa| isa prakAra zrIkRSNa vAsudeva ko vaMdana karate dekhakara eka gRhastha ko muni ke lie mAna paidA huA, aho! svayaM zrIkRSNa vAsudeva jinako jina zAsana ke camakate hIre * 36 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namaskAra kara rahe haiM ve muni kaise mahAna cAritrazIla hoNge| aise vicAra se apane AvAsa para muni ko lejAkara bahumAnapUrvaka modaka kI bhikSA arpaNa kii| muni prasanna hokara svasthAna lauTe aura prabhu ko pUchA : 'Aja mujhe gocarI milI hai| kyA mere aMtarAya karmoM kA kSaya ho gayA? zrI sarvajJa prabhu ne uttara diyA, 'nahIM... abhI aMtarAya karma bAkI hI haiN| Aja to gocarI milI hai vaha to kRSNa vAsudeva kI labdhi se milI hai| zrIkRSNa tumheM namaskAra kara rahe the - vaha dekhakara isa AhAra ke lie seTha ne tujhe-pratilAbhita kiyA hai|' DhaMDhaNa muni jo ki rAga Adi se rahita bana cuke hai, aisA sunakara socane lage, yaha para labdhi AhAra hai jo mujhe svIkAra nahIM hai| isalie bhojana kA upayoga kiye binA hI modaka Adi AhAra yogya bhUmi meM gAr3ane gye| usa samaya 'aho! jIvoM ke pUrvopArjita karmoM kA kSaya karanA bahuta muzkila hai| aise karma karate hue merI AtmA ne vicAra kyoM na kiyA' - aisA socate socate dhyAna magna ho gaye aura unheM kevalajJAna prApta huaa| isa duniyA kI raMgabhUmi... isa duniyA kI raMgabhUmi para, koI bane mora to, bane koI moranI saba Aye haiM karane khel| Aye haiM...(1) Aye haiM.... koI bane rAjA to bane koI bhikhArI, koI khAye khAjA to kisI kA peTa khAlI, kisI ko mile mahala to kisI ko jela...(2) Aye haiM.... koI bane sAdhu to koI raMgarAgI, mAyA-moha meM koI raMgarAgI yA koI bhogI, kisIko mile na saccA khela...(3) Aye haiM... koI jAye Aja to koI jAye kala, koI ke bhAla para tilaka to koI ko kalaMka kisIkA aMta sukhI to kisIkA aMta duHkhI pUrA ho jAyegA khela...(4) Aye haiM... jina zAsana ke camakate hIre * 37 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -zrI rahanemi eka bAra bhagavAna neminAtha apane sAdhu samudAya ke sAtha vihAra karate karate giranAra parvata para Thahare the| bhagavAna neminAtha ke saMsArIpana ke choTebhAI rahanemi gocarI lekara prabhu ke pAsa padhAra rahe the| acAnaka vRSTi huI / barasAta se bacane ke lie muni naz2adIka kI guphA meM ghUse / usI samaya sAdhvI rAjImatI prabhu ko vaMdana karake lauTa rahI thii| unhoMne bhI anajAne meM guphA me praveza kiyaa| unake vastra barasAta meM bhIga gaye the isaliye guphA meM bhIge hue vastra sUkhAne ke lie nikAla ddaaleN| apakAya jIvoM kI virAdhanA kI vyAkulatA ke kAraNa dhuMdhale aMdhakAra meM samIpa khar3e rahanemi muni ko usane dekhA nhiiN| dhuMdhale prakAza meM vastravihIna dazA meM rAjImatI ko dekhakara muni kAmAtura hue| unhoMne rAjImatI ko kahA, 'he bhadre! maiMne pahale bhI tumhArI AzA rakhI thii| Aja bhI kahatA hU~ ki abhI bhI bhoga kA avasara hai|' AvAz2a se rahanemi ko pahacAnakara rAjImatI ne vastroM se apanA zarIra Dhaka kara kahA, 'kulIna jana ko aisA bolanA zobhAspada nahIM hai| Apa nemijI ke laghu bandhu ho aura unake ziSya bhI ho phira bhI Apa meM aisI durbuddhi AI kahA~ se? maiM sarvajJa kI ziSyA hokara ApakI icchApUrti nahIM kruuNgii| aisI icchA mAtra se Apa bhavasAgara meM dduuboge| maiM uttama kula kI putrI hU~, Apa bhI uttama kula ke puruSa ho| hama koI nIca kula meM utpanna nahIM hue hai jo grahaNa kiye hue saMyama kA bhaMga kareM / anaMdhana kula ke sarpa bhI vamana kiyA huA punaHkhAne kI icchA nahIM rakhate, isase acchA to ve agni meM jAnA pasaMda karate haiN| rahanemi ne icchA duharAI, javAnI bhoga le aura dharma to buDhApe meM bhI hogA aisA khaa| rAjImatI jo mahAna cAritravAna thI unhoMne rahanemi ko pratibodhita karake samajhAyA, 'uttama manuSya bhava prApta huA hai aura yaha cAritra liyA hai to bhavasAgara pAra karane ke bajAya narka jAne ke liye kyoM taiyAra hue ho? rahanemi ko bar3A pazcAtApa huaa| sarva prakAra ke bhogoM kI icchA unhoMne chor3a dI aura rAjImatI ko binaMtI kI, 'merA yaha pApa kisIko kahanA nhiiN|' rAjImatI ne kahA, 'prabhu sarva hai, ve to saba jAnate hI haiN|' rahanemine prabhu neminAtha ke pAsa jAkara apane duzcAritra kI AlocanA kI aura eka varSa taka suMdara tapazcaryA aura cAritra pAlakara kevalajJAna prApta kiyA va mokSa pdhaare| jina zAsana ke camakate hIre . 38 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 -zrI sukozala muni eka samaya ayodhyA nagarI meM kIrtidhara nAmaka rAjA the| sahadevI nAmaka unakI patnI thii| bhara javAnI hone se ve indra samAna viSaya sukha upabhoga rahe the| eka bAra unheM dIkSA lene kI icchA huii| maMtriyoM ne unheM samajhAyA ki 'jahA~ Apake yahA~ putra utpanna nahIM huA hai, vahA~ vrata lenA yogya nahIM hai| Apa aputravAn vrata leMge to pRthvI anAtha ho jaayegii| isalie svAmI! putra utpanna ho taba taka rAha dekho|' isa prakAra maMtriyoM ke kahane se kIrtidhara rAjA zarma ke mAre dIkSA na lekara gRhavAsa meM hI rhe| kucha arase bAda sahadevI rAnI se unheM sukozala nAmaka putra huaa| putra janma jAnakara pati dIkSA legA - yUM socakara sahadevI ne use chupA diyaa| bAlaka ko gupta rakhane para bhI kIrtidhara ko bAlaka kI barAbara jAnakArI mila gii| use rAjagaddI para biThAkara usane vijayasena nAmaka muni se dIkSA prApta kii| tIvra tapasyA evaM aneka parIsaha sahate hue rAjarSi guru kI AjJA se ekAkI vihAra karane lge| vihAra karate karate eka bAra ve ayodhyA nagarI pdhaare| eka mAha ke upavAsI hone ke kAraNa pAraNA karane ke lie bhikSA lene madhyAnha ko zahara meM ghUma rahe the| 'muni sAMsArika samaya ke pati hai aura yahA~ padhAre hone ke kAraNa sukozala unheM milegA to vaha bhI dIkSA le legaa| pativihIna to hUM hI putravihIna bhI ho jAUMgI, kIrtidhara muni ko nagarI se bAhara rAjya kI kuzalatA ke lie nikAla dene cAhiye' - aisA socakara rAnI ne apane karmacAriyoM dvArA muni ko nagara bAhara nikalavA diyaa| isa bAta ko jAnakara sukozala kI dhAva mAtA joroM se rone lgii| rAjA sukozala ne use rone kA kA kAraNa pUchA taba usane batAyA : 'Apake pitA, jinhoMne rAjagaddI para Apako biThAkara dIkSA lI hai, ve bhikSA ke lie nagara meM padhAre the| muni se Apa mileMge to Apa bhI dIkSA le loge, aisA mAnakara ApakI mAtA ne unheM nagara se bAhara nikalavA diyA hai, isa kAraNa me rudana kara rahI hU~ kyoMki maiM yaha duHkha sahana nahIM kara sktii|' sukozala virakta hokara pitA ke pAsa paha~ce aura hAtha jor3akara vrata kI yAcanA kii| usa samaya patnI citramAlA gArbhaNI thiiN| vaha maMtriyoM ke sAtha vahA~ aaii| aura sukozala ko dIkSA na lene jina zAsana ke camakate hIre * 39 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke lie samajhAne lagIM lekina sukozala ne usako kahA, 'tere garbha meM jo putra hai usakA maiMne rAjyAbhiSeka kara diyA hai' - yUM samajhAkara sukozala apane pitA se dIkSA lekara kar3I tapasyA karane lge| mamatArahita aura kaSAyavarjita pitAputra mahAmuni hokara pRthvI ke tala ko pavitra kara sAtha hI vihAra karate the| putra aura pati viyoga se sahadevI ko bar3A kheda huaa| ArtadhyAna meM mRtyu pAkara giranAra kI guphA meM zeranI rUpa meM avatarita huii| kIrtidhara aura sukozala muni cAturmAsa nirgamana ke lie parvata kI guphA meM sthira dhyAnastha avasthA meM rahe / kArtika mAsa AyA taba donoM muni pAraNA karane zahara kI ora cle| vahA~ mArga meM yamadUtI jaisI usa zeranI ne unheM dekhaa| zeranI najadIka AI aura jhapaTane ke liye taiyAra huii| usa samaya donoM sAdhu dharmadhyAna meM lIna hokara kAyotsarga ke lie taiyAra the| sukozala muni zeranI ke sanmukha hone se prathama prahAra una para kiyA, unheM pRthvI para girA diyA nAkhUnarUpI aMkuza se unake zarIra ko phAr3akara bahate rudhira kA pAna karane lagI evaM mAMsa tor3a tor3akara khAne lgii| usa samaya sukozala muni, 'yaha zeranI mere karmakSaya meM sahakArI hai' - aisA socate hue unheM thor3IsI bhI glAni na huii| isase ve zukla dhyAna meM pahu~cate hI kevalajJAna pAkara mokSa pdhaare| isI prakAra kIrtidhara muni ne bhI kramazaH kevalajJAna pAkara advaita sukha sthAnarUpI paramapada prApta kiyaa| 3 58883%8888888888 3003888888888 23338 arihA zaraNaM / arihA zaraNaM, siddhA zaraNaM, sAhu zaraNaM cunie, dhammo zaraNaM pAkara vinaya jinaANAM sira dhrie| / arihA zaraNaM mujhe, Atama zuddhi karane, / siddhA zaraNaM mujhe, rAgadveSa ko harane / / / sAhu zaraNaM mujhajhe, saMyama zUravIra banane / dhammo zaraNaM mujhe, bhavasAgara pAra karane / maMgalamaya cAroM kI zaraNaM, sarva vipatti TaleM, ciTdhanakI DUbatI naiyA zAzvata nagarI phcaaye| / womesmssssss jina zAsana ke camakate hIre * 40 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 -zrI prasannacaMdra rAjaRSi potanapura nagara ke rAjA prasannacaMdra... prabhu mahAvIra potanapura padhAre haiM aura manorama nAmaka udyAna meM rUke haiM - jAnakara rAjA prabhu kI vaMdanA ke lie padhAre aura moha kA nAza karanevAlI prabhu kI dezanA sunii| saMsAra se udvega pAyA aura apane bAlakumAra ko rAjyasiMhAsana para biThAkara unhoMne prabhu se dIkSA grahaNa kii| prasannacaMdra rAjarSi kramazaH sUtrArtha ke purogAmI hue| prabhu vihAra karate karate rAjagRha nagarI pdhaare| prabhu ke darzanArtha zreNika rAjA putra-parivAra tathA hAthI kI savArI evaM ghoDoM vagairaha vividha dalo-kakSAoM ke sAtha nikle| usakI senA meM sabase Age sumukha evaM durmukha nAmaka mithyA dRSTi senAnI cala rahe the| ve paraspara vividha vArtAe~ karate cale jA rahe the| mArga meM unhoMne prasannacaMdra muni ko eka pA~va para khar3e hokara, U~ce hAtha rakhakara tapasyA karate dekhaa| unako dekhakara sumukha bolA, 'ahoho! aise kaThina tapasyA karanevAle muni ko svarga-mokSa bhI durlabha nahIM hai|' yaha sunakara durmukha bolA, 'aho! yaha to potanapura kA rAjA prasannacaMdra hai| bar3I gAr3I meM bachar3e ko joDe vaise hI rAjAne rAjya bhAra apane bAlakumAra para choDA hai, use kyA dharmI kaheMge? isake maMtrI caMpAnagarI ke rAjA dadhIvAhana se milakara rAjakumAra ko rAjya para se bhraSTa kareMge, isalie isa rAjA ne ulaTA adharma hI kiyA hai|' isa prakAra ke vacana dhyAnastha muni prasannacaMdra ne sune aura mana hI mana soca-vicAra karane lage, 'aho! mere akRtajJa maMtriyoM ko dhikkAra hai, ve mere putra ke sAtha aisA bhedabhAva rakhate haiM? yadi isa samaya maiM rAjya saMbhAla rahA hotA to unheM kar3I sajA detaa|' saMkalpa vikalpa se du:khI rAjarSI apane vrata ko bhUlakara mana hI mana maMtriyoM se yuddha karane lge| Age bar3hate hue zreNika mahArAja apane risAle ke sAtha prabhu ke pAsa padhAre / vaMdanA karake prabhu ko pUchA : mArga meM prasannacandra rAjaRSi kI dhyAnAvasthA meM maiMne unakI vaMdanA kI hai, usa sthiti meM ve mRtyu prApta kareM to kaunasI gati ko jAyeMge?' prabhu bole, 'sAtave narka jAyeMge?' yaha sunakara zreNika rAjA vicAra meM par3e, 'sAdhu ko narakagamana! ho nahIM sakatA, prabhu kA kahanA mujhase barAbara sunAI diyA nahIM hogaa| thor3I dera ke bAda zreNika rAjA ne punaH pUchA : jina zAsana ke camakate hIre * 41 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'he bhagavAn ! prasannacaMdra muni isa samaya kAladharma prApta kare to kahA~ jAye?' bhagavaMta ne kahA : 'sarvArtha siddhi vimAna ko prApta kreN|' zreNika ne pUchA : 'bhagavaMta! Apa ne kSaNa bhara ke aMtara meM do alaga bAta kyoM nahIM?' prabhu ne kahA : 'dhyAna bheda ke kAraNa muni kI sthiti do prakAra kI ho gaI isaliye maiMne vaisA khaa| durmukha kI vANI sunakara prasannacandra muni krodhita hue the aura kopita hokara apane maMtrI vagairaha se mana hI mana yuddha kara rahe the| usa samaya Apane vaMdanA kI, usa samaya ve narka ke yogya the| usa samaya se Apake yahA~ Ane ke daurAna unhoMne mana meM socA ki aba mere sabhI Ayudha samApta ho cuke haiN| mastiSka para rakhe sirasrANa se zatru ko mAra girAU~ - aisA mAnakara sira para hAtha rkhaa| sira para loca karA huA jAnakara 'maiM vratadhArI hU~' aisA khyAla A gyaa| aho ho! maiMne kyA kara DAlA? isa prakAra apanI AtmA ko kosane lge| usakA AlocanA pratikramaNa karake punaH ve prazasta dhyAna meM sthira hue haiN| Apake dUsare prazna ke samaya ve sarvArtha siddhi ke yogya ho gaye haiN|' isa prakAra vArtAlApa ho rahA thA taba prasannacandra muni ke samIpa deva duMdubhi vagairaha bajate sunAI diye| sunakara zreNika ne prabhu ko pUchA : 'svAmI! yaha kyA huA?' prabhu bole : 'dhyAna meM sthira prasannacandra muni ko kevalajJAna huA hai aura devatA kevalajJAna kI mahimA kA utsava manA rahe haiN| aMtima ghar3I para kSapaka zreNI meM pahu~cate hI prasannacandra rAjaRSi kevalajJAnI bane haiN| 888888888888888888 50000000008 3833 badhAI dInAnAtha kI badhAI bajatI haiM, mere nAtha kI badhAI bajatI haiN| zahanAI sUra naubata bajatI hai| mora dhanana dhana gAjate haiM......mere nAtha kI...... indrAdi milakara maMgala gAye motiyoM se cauka sajAte haiM......mere nAtha kI...... : sevaka prabhujI kyA araja karatA hai, caraNA ko sevA pyArI lagatI hai......mere nAtha kI... jina zAsana ke camakate hIre . 42 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 - zrI tripRSTa vAsudeva tripRSTa vAsudeva aMta:pura kI strIyoM ke sAtha sukhapUrvaka vilAsa karate the| eka dina kaI gavaiye aaye| vividha rAgoM se gAna karake unhoMne tripRSTa vAsudeva kA hRdaya hara liyaa| rAtri ke samaya ye gavaiye apanA madhura gAna gA rahe the| zrI tripRSTa vAsudeva ne apane zayyApAlaka ko AjJA dI, 'jaba mujhe nidrA A jAya taba gavaiyo kA gAna baMda karavA kara unheM bidA kara denaa|' thor3I dera bAda tripRSTa vAsudeva ke netra meM nidrA A gii| saMgIta sunane kI lAlasA meM zayyApAlaka ne saMgIta baMda karAyA nhiiN| isa prakAra rAtri kA kucha samaya gujara gyaa| tripRSTa vAsudeva kI nidrA TUTa gii| usa samaya gAyakoM kA gAna cAlU thA, ve sunakara vismita hue| unhoMne zayyApAlaka ko pUchA : 'ina gavaiyoM ko abhI taka kyoM bidA nahIM kiyA?' zayyApAlaka ne kahA, 'he prabhu! unake gAyana se merA hRdaya akSipta sA ho gayA thA, jisase maiM ina gAyakoM ko bidA na kara sakA, Apa ke hukma kA bhI vismaraNa ho gyaa|' yaha sunate hI vAsudeva ko kopa utpanna huA, para usa samaya chupA rkhaa| prAtaHkAla hote hI ve jaba siMhAsana para ArUDha huye / taba rAtri kA vRttAMta yAda karake zayyApAlaka ko bulvaayaa| vAsudeva ne sevakoM ko AjJA dI, 'gAyana kI prItivAle isa puruSa ke kAna meM garma sIsA aura tAMbA DAlo, kyoMki usake kAna kA doSa haiN| unhoMne zayyApAlaka ko ekAMta meM le jAkara usake kAna meM atizaya garma kiyA huA sIsA ddaalaa| bhayaMkara vedanA se zayyApAlaka zIghra hI maraNa zaraNa ho gayA / vAsudeva ne ghora aniSTakArI azAtApiDAkArI karma baaNdhaa| aise kaIM pApakarmoM aura krUra adhyavasAya se samakita rUpa AbhUSaNa kA nAza karanevAlA tripRSTa vAsudeva nArakI kA pApa bAMdhakara, AyuSya pUrNa hote hI sAtaveM narka kI bhUmi meM gayA / isa tripRSTa vAsudeva kI AtmA kAla dharmAnusAra trizalA kI kokha se paidA hue aura covIsaveM tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI hue aura zayyApAlaka jIva isa kAla meM ahIra bnaa| eka dina prabhu mahAvIra kAusagga dhyAna lagAkara khar3e the taba yaha ahIra apane bailoM ko vahA~ chor3akara gAyeM duhane gyaa| baila carate carate kahIM dUra cale gaye / ahIra vApisa lauTA, apane bailoM ko vahA~ na dekhakara prabhu ko pUchA : 'are devArya! mere baila kahA~ gaye? tUM kyoM bolatA jina zAsana ke camakate hIre 43 - Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahIM hai| tUM mere vacana kyoM sUnatA nahIM hai? ye tere kAna ke chidra kyA phogaTa hI hai?' itanA kucha kahane ke bAda jaba prabhu se uttara na milA to krodhita hokara prabhu ke donoM kAna meM babUla kI zUleM DAla diiN| zUle Apasa me isa prakAra mila gaI mAno ve akhaNDa eka salAI samAna dikhane lgii| ye kIle koI nikAla le - aisA socakara vaha gvAlA, bAhara dikhatA zUloM kA bhAga kATakara calatA bnaa| usa samaya zUloM kI pIr3A se prabhu jarA se bhI kaMpita na hue| ve zubha dhyAna meM lIna rahe aura prabhu vahAM se vihAra karake apApAnagarI pdhaareN| siddhArtha nAmaka baniye ke yahA~ padhAre, vahA~ kharala nAmaka vaidya ne kAna kA yaha zalya dekhA aura prabhu ke kAna meM se do sa~r3asI dvArA donoM kAna meM se donoM kIla eka sAtha khIMca nikaalii| rudhira sahita dono kIleM mAno pratyakSa avazeSa pIr3AkArI karma nikala jAte ho usa prakAra nikala pdd'ii| kIle khIMcate samaya prabhu ko aisI bhayaMkara vedanA huI ki unase bhayaMkara cIkha nikala pdd'ii| kharala vaidya aura siddhArtha vaNika ne aMhoriNI auSadhi se prabhu ke kAna kA ilAja kiyA aura prabhu ke ghAva bhara gye| isa prakAra tripRSTa vAsudeva ke bhava meM zayyApAlaka ke kAna meM garma sIsA bharane kA karma prabhu ke bhava meM bhagavAna ko kAna meM kIle ThukavAkara bhugatanA pdd'aa| purAnA huA re devala purAnA re huA / purAnA huA re devala purAnA re huA: merA haMsalA choTA aura devala purAnA re huA...(Teka) yaha kAyA re ha~sA' Dolane lagI re; gira gaye dAMta, aMdarUnI rekhu to rahI... merA tara mere bIca hasA prIta baMdha gaI reH uDa gayA hasa, piMjarA par3A rahA re...merA0 bAI mIrA kahe prabhu giradhara ke guNaH prema pyAlA Apako pIlAU~ aura pIU re... merA / / zarAra ra jIvAtmA. 3. AtmA, .. dAta kI jagaha 88888888888888939020908982-83685500RRC jina zAsana ke camakate hIre * 44 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 zrI nayasAra jaMbUdvIpa meM jayaMtI nAmaka nagarI thI / vahA~ zatrumardana nAmaka rAjA rAjya karate the| usake pRthvI pratiSThAna nAmaka gA~va meM nayasAra nAmaka svAmIbhakta mukhiyA the| use koI sAdhu-mahAtmAoM ke sAtha samparka na thA / lekina vaha apakRtyoM se parAGamukha dUsaroM ke doSa dekhane se vimukha aura guNagrahaNa meM tatpara rahatA thA / - eka bAra rAjA kI AjJA se lakar3e lene vaha pathya lekara kaI bailagADiyoM ke sAtha jaMgala meM gayA / vRkSa kATate hue madhyAhna kA samaya huA aura khUba bhUkha bhI lgii| usa samaya nayasAra sAtha Aye anya sevakoM ne uttama bhojana sAmagrI parosI, nayasAra ko bhojana ke liye bulAyA / svayaM kSudhAtRSA ke lie Atura thA lekina 'koI atithi Aye to use bhojana karAne ke bAda bhojana karU~' - aisA socakara AsapAsa dekhane lagA / itane meM kSudhAtura, tRSAtura aura pasIne se jinake aMga tarabatara ho gaye the aise kucha muni usa tarapha A pahu~ce / 'ahA ! ye muni mere atithi baneM, bahuta acchA huA / ' aisA ciMtana karate hue nayasAra ne unako namaskAra karake pUchA, 'he bhagavaMta ! aise bar3e jaMgala meM Apa kahA~ se A gaye ! koI zastradhArI bhI isa jaMgala meM akele ghUma nahIM sktaa|' muniyoM ne kahA : 'prAraMbha se hama hamAre sthAna se sArtha ke sAtha sAtha cale the| mArga meM hama eka eka gA~va meM bhikSA lene gaye aura sAtha calA pdd'aa| hameM kucha bhI bhikSA na milii| hama sArtha ko DhUMDhate hue Age hI Age bar3hate gye| lekina hameM sArtha to milA nahIM aura isa ghora bana meM pahu~ca gye|' nayasAra ne kahA, 'are re ! vaha sArtha kaisA nirdaya ! kaisA vizvAsaghAtI ! usakI AzA para sAtha cale sAdhuoM ko sAtha liye binA svArtha meM niSThura banakara cala diyaa| mere puNya se Apa atithi rUpa meM padhAre haiM, yaha acchA hI huA hai|' isa prakAra kahakara nayasAra apane bhojana sthAna para le gayA aura apane liye taiyAra kiye gaye anna - pAnI se muniyoM ko pratilAbhAnvita kiyaa| muniyoM ne alaga jAkara apane vidhi anusAra AhAra grahaNa kiyaa| bhojana karake nayasAra muniyoM ke pAsa padhAre aura praNAma jina zAsana ke camakate hIre 45 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karake kahA : 'he bhagavaMta! caliye maiM Apako nagara kA mArga batA duuN|' muni nayasAra ke sAtha cale aura nagarI ke mArga para pahu~ca gye| vahA~ muniyoM ne eka vRkSa ke nIce baiThakara nayasAra ko dharmopadeza diyaa| sunakara apanI AtmA ko dhanya mAnate hue nayasAra ne usI samaya samakita prApta kiyA evaM muniyoM ko vaMdanA karake vApisa lauTA aura sarva kATe hue kASTa rAjA ko pahu~cAkara apane gA~va aayaa| tatpazcAt yaha dariyAdila nayasAra dharma kA abhyAsa karate, tattvaciMtana aura samakita pAlate hue kAla nirgamana karane lgaa| isa prakAra ArAdhanA karate hue nayasAra aMta samaya para paMca namaskAra maMtra kA smaraNa karake, mRtyu pAkara saudharma devaloka meM palyopama AyuSyavAlA devatA bnaa| yahI AtmA sattAIsaveM bhava meM trizalA rAnI kI kokSa se janmakara cobIsaveM aMtima tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI bnii| prItama! mere dila meM rahanA... prItama! mere dila meM rahanA, bhUlUM to tUM Tokate rhnaa| mAyA kA kIcar3a aisA, paira dhaMsa jAveM, hiMmata merI kAma na Aye, tUM pakar3anA bA~he prItama! mere... markaTa jaisA yaha mana merA, jahA~ tahA~ kUdAna khAveM, moha madirA upara pIlI, aura pApa se pravRtta hoveN| prItama! mere... karjA cukAne Aye jaga meM, karjA bar3hatA jAveM, chUTane kA eka hI kinArA, aba to tUM chuDAve to chuutte| prItama! mere... punita kA yaha darda aba to mukha se na kahA jAve, sauMpA maiMne tere caraNa meM khudako honA ho so hove prItama! mere... jina zAsana ke camakate hIre . 46 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI siMha aNagAra mahAvIra prabhu ke eka dRDha anurAgI ziSya - siMha anngaar| ekAMta nirjana araNya meM eka ghaTAdAra vaTavRkSa ke nIce dhyAna dhara rahe the| bhagavAna mahAvIra para gozAlA ne tejolezyA choDI usakI bAta vahA~ para do puruSa kara rahe the| eka puruSa kaha rahA thA - bhagavAna para gozAle ne jaba tejolezyA choDI taba unake samartha ziSya gozAle ko kyoM nahIM roka sake? dUsare ne uttara diyA - bhagavAna kI AjJA thI, saba gozAle se dUra raheM, phira bhI usane tejolezyA chor3I taba paramAtmA se prIti rakhanevAle do aNagAra sunakSatra tathA sarvAnubhUti thame na rhe| aura gozAle ko aTakAne ke lie bIca meM kUda par3e lekina gozAle kI chor3I huI tejolezyA se donoM jalakara mauta kI bheMTa caDha gye| ararara.... ghora hatyA usa pApI dina kA ye donoM puruSa zrIvastI nagara meM the jaba mithyA- dveSI gozAle ne mahAvIra prabhu para tejolezyA chor3I thii| lekina tejolezyA paramAtmA kI deha meM praveza karane ke lie samartha na thii| bhagavAna kI pradakSiNA dekara sIdhI hI gozAlA kI deha meM phaila gii| lekina isa tejolezyA kI garmI se bhagavAna ke aMga aMga meM jalana hone lgii| bhagavAna kI rUpa kAMti thor3I sI kamajora ho gaI thii| saba bhaktagaNa isa Afata se har3abar3A gaye the| siMha aNagAra vaTavRkSa ke pIche dhyAna dhara rahe the| unhoMne yaha vArtAlApa sunaa| unheM isa bhayaMkara bAta kI jAnakArI nahIM thI lekina isa bAta ko sunakara unake dila meM apAra pIr3A huii| apanI kalpanAzakti se paramAtmA kI rogagrasta deha ko dekhaa| ve kAMpa uThe, mere nAtha...! ApakI deha meM itanI sArI pIDA? siMha aNagAra kI A~kha se azrudhArAe~ bahane lgii| thoDI dera ke bAda anya do musAphira usI vaTavRkSa ke nIce Akara baiTha gye| donoM meM eka vRddha thA aura eka bAlaka thaa| zAyada pitA-putra hoNge| bAlaka vRddha ko pUcha rahA thA, 'he pitAjI! bhagavAna para gozAle ne tejolezyA chodd'ii| usa tejolezyA se kyA hotA hai?' jina zAsana ke camakate hIre * 47 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddha kahatA hai - 'yadi yaha tejolezyA anya kisI para chor3I gaI hotI to vaha turaMta jalakara khAka ho jAtA - lekina ye to the tIrthaMkara, isaliye unakI mRtyu na huI lekina...' itanA kahate hue vRddha kA hRdaya bhara aayaa| vaha adhika na bola skaa| bAlaka ne kahA, 'pitAjI! aTaka kyoM gaye? bAda meM kyA huA?' ____ 'beTA! bhagavAna ko khUna ke dasta ho rahe haiN|' itanA kahate hue vRddha sisaka kara ro pdd'aa| pAsa khar3e siMha aNagAra dauDakara aaye| vArtA sunakara unake hRdaya meM bhayaMkara pIr3A umar3a paDI thI, azrudhArAe~ baha rahI thii| unhoMne pUchA : 'bhAI! tatpazcAt kyA huA?' 'bhagavAna kA nirmala candramA jaisA mukha tejolezyA ke tApa se zyAma ho gyaa| bhagavAna ke pUre zarIra para pIr3A ho rahI hai| isa garmI se prabhu chaH mAha se adhika nahIM jI skeNge|' vRddha isase Age kucha nahIM kaha sktaa| siMha aNagAra kI pIr3A bar3hatI gii| prabhu yaha saba kaise sahana karate hoMge? adhika se adhika zokasAgara meM ve DUbate gye| eka kone meM baiThakara ve karuNa rudana karane lge| usa vakta saba ro rahe the - gautama svAmI se lekara pratyeka sAdhu kI A~khe bhara AI thii| caMdanabAlA aura dUsare anya strI-puruSa-deva aura dAnava bhI zoka chAyA meM gira par3e the| siMha aNagAra to aise roye ki cupa hI na ho ske| bhagavAna mahAvIra zrIvasti se vihAra karake miMDhika gA~va padhAre / vahA~ kevalajJAna ke prakAza meM unhoMne siMha aNagAra ke AkraMda se tar3apate hue jIva ko dekhaa| bhagavAna ne turaMta gautama svAmI ko bulAkara siMha aNagAra ko le Ane kI AjJA dii| thor3e hI samaya meM do aNagAroM ne siMha aNagAra ko bhagavAna ke caraNoM meM upasthita kiye| __bhagavAna kI pIr3ita deha najara par3ate hI unakI pIr3A bar3ha gii| ve nIce baiTha gye| kaMTha bhara aayaa| A~khe suja gaI thii| 'siMha!!!' madhura vANI se bhagavAna ne aNagAra ko naz2adIka bulaayaa| 'prabhu! Apako itanI sArI pIDA?' rote rote uttara diyaa| prabhu bole : 'siMha logoM ke mukha se tUne sunA hai na ki cha: mahine meM merI mRtyu ho jaayegii|' jina zAsana ke camakate hIre * 48 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'hA prabhu !' 'lekina vAkaI aisA ho sakatA hai? tIrthaMkara haMmezA apanA AyuSya pUrNa karake hI nirvANa pAte haiN| unake AyuSya ko na koI ghaTA sakatA hai, na koI bar3hA sakatA hai|' 'lekina prabhu !' aNagAra rote rote gir3agir3Aye, 'sakala saMgha ApakI sthiti dekhakara vyathita ho rahA hai|' 'prabhu ! svayaM ke lie nahIM to hamAre mana kI zAMti ke lie Apa auSadha sevana kriye| ApakI pIr3A kSaNamAtra dekhane ke lie maiM samartha nahIM huuN|' siMha muni ke aise Agraha se prabhu ne kahA : 'isa gA~va meM revatI nAmaka zrAvikA ne mere lie kaddU kA kaTAha pakAyA hai, vaha tUM mata lenA, lekina usane apane lie bIjore kA kaTAha pakAyA hai vaha le aa| tere Agraha se vaha kaTAha maiM auSadha ke rUpa meM lUMgA jisase tumheM dhairya prApta hogA / ' siMha aNagAra nAca uThe / unakA aMga aMga harSa se romAMcita ho utthaa| revatI kA ThikAnA DhUMDhakara siMha aNagAra usake A~gana meM pdhaare| vinayapUrvaka revatI ne vaMdanA kI / hAtha jor3akara pUchA : 'kaho bhagavAn ! padhArane kA kAraNa ?' 'he zrAvikA ! tUMne bhagavAna ke liye jo auSadha banAyA hai vaha nahIM paraMtu jo tere svayaM ke liye auSadha banAyA hai usakI hameM jarUrata hai / - revatI Azcaryacakita hokara bolI, 'he bhagavAn! kauna aise divyajJAnI haiM jo isa gupta bAta ko jAna gye|' 'sarvajJa bhagavAna ke sivA anya kauna ho sakatA hai revatI ! ' revatI ne AnaMdapUrvaka vaha auSadha siMha aNagAra ko arpaNa kiyA / aura jaise hI pAtra meM auSadha girA, devoM ne mahAdAnam mahAdAnam kA divyadhvani kiyaa| siMha aNagAra tvarita gati se bhagavAna ke pAsa Aye aura bhagavAna ko auSadha kA AhAra kraayaa| alpakAla meM bhagavAna kI deha rogamukta ho gaI / caturvidha saMgha ne AnaMda utsava manAyA, siMha aNagAra kI A~kho se harSa ke azru kI dhArA baha rahI thI aura mukha bhagavAna ke sAmane muskarA rahA thA / Y jina zAsana ke camakate hIre 49 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 -zrI ArdrakumAra samudra ke madhya meM Ardraka nAmaka deza hai / Ardraka usakA mukhya nagara hai / vahA~ Ardraka nAmaka rAjA thaa| usakI Ardraka rAnI se ArdrakumAra nAmaka putra huaa| yuvAvasthA prApta hote hI yathA ruci sAMsArika bhoga bhogane lgaa| __Ardraka rAjA aura zreNika rAjA paramparAgata sneha se baMdhe hue the| eka bAra zreNika rAjA ne apane maMtrI ko kaI upahAroM ke sAtha Ardraka rAjA ke pAsa bhejaa| ve upahAra svIkArya karake Ardraka rAjA ne baMdhu zreNika kI kuzalatA puuchii| yaha dekhakara ArdrakumAra ne pUchA : 'he pitAjI! yaha magadhezvara kauna hai jinake sAtha itanA adhika sneha hai?' taba rAjA ne kahA, 'zreNika nAmaka magadha ke rAjA haiM aura hamArI kula paramparA se unake sAtha sambandha calA A rahA hai|' yaha sunakara vahA~ Aye hue maMtrIzvara ko ArdrakumAra ne pUchA : 'isa magadhezvara kA koI guNavAna putra hai? agara hai to maiM use merA mitra banAnA cAhatA huuN| taba maMtrIzvara ne javAba diyA ki hA~, buddhi ke bhaNDAra abhayakumAra unake putra hai| - yaha sunakara bidA hote maMtrIzvara ko ArdrakumAra ne mUMgeM aura muktAphala vagairaha abhayakumAra ke lie maitrI ke pratIkarUpa bhejeN| ArdrakumAra ke isa maitrIpUrNa bartAva se prasanna hokara abhayakumAra ne socA, koI zramaNapane kI virAdhanA ke kAraNa yaha Ardraka anArya deza meM utpanna huA hai / usake eka mitra hone ke nAte use dharmI banAnA caahiye| aisA socakara prabhu AdinAtha aha~ta kI eka pratimA saMdUka meM rakhakara eka dUta dvArA ArdrakumAra ko bheja dI aura saMdezA bhejA ki isa saMdUka ko ekAMta meM kholeN| saMdUka khulate hI ArdrakumAra ko zrI AdinAtha kI manohara, apratima pratimA naz2ara aaii|kuch kSaNoM taka vaha kucha samajha na paayaa| lekina socate socate - aisA maiMne pUrva kahIM dekhA hai - yoM ciMtana karate hI use jAtismaraNa jJAna utpanna huaa| usameM usane dekhA ki isa bhava se pUrva tIsare bhava meM vaha magadhadeza ke vasaMtapura gA~va meM sAmApika nAmaka kaNavI thaa| karmAdhIna dharmavirjita anArya deza meM aba maiM utpanna huA huuN| mujhe pratibodhita karanevAle abhayakumAra vAkaI mere baMdhu aura guru haiN| isase pitA kI AjJA lekara maiM Aryadeza jAU~gA, jahA~ para merA mitra aura guru hai / lekina pitA ne ArdrakumAra ko magadha jAne kI chuTTI na dI aura ArdrakumAra kisI bhI prakAra se bhAga khar3A na ho isaliye sAmaMto ko sakhta baMdobasta rakhane kA hukma diyaa| jina zAsana ke camakate hIre * 50' Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArdrakumArane apane logoM se eka jahAja taiyAra krvaayaa| usameM ratna bhare aura eka dina bhagavAna AdinAtha kI mUrtivAlA sandUka lekara sabako cakamA dekara jahAja para car3hakara Arya deza meM A gyaa| yahA~ Akara prabhu pratimA abhayakumAra ko vApisa lauTA dI aura dhana sAtra kSetra meM kharca karake svayaM apane tarIke se yatiliMga grahaNa kiyaa| usa samaya devatAoM ne ucca svara meM kahA, 'he mahAsattva! tUM abhI dIkSA grahaNa karanA mata, kyoMki tere kaI bhogya karma abhI bhI bAkI haiN| unheM bhugatane ke bAda hI dIkSA lenaa| devoM ke aise vacanoM kA anAdara karake ArdrakumArane svayaM apane Apa dIkSA grahaNa kara lI aura tIvratApUrNa vrata pAlate hue vihAra karane lge| . vihAra karate karate ve vasaMtapura nagara meM pdhaare| nagara ke bAhara eka devAlaya meM samAdhi avasthA meM kAyotsarga meM khar3e the| isa nagarI meM devadatta nAmaka eka bar3A seTha thA / zrImatI nAmaka use svarUpavAna putrI thii| nagara kI anya bAlAoM ke sAtha patiramaNa nAmaka khela khelane devAlaya meM AIM, jahA~ ArdrakumAra samAdhi avasthA meM khar3e the| khela khela meM bAlikAe~ bolI, 'sakhiyA~ ! saba apane pasaMda ke vara cUna lo|' isalie sarva kanyAe~ apanI apanI ruci anusAra per3a ke tano ko vara ke rUpa meM pasaMda kiye| lekina zrImatI ne to kahA, 'he sarva sakhiyA~! maiMne to ye khar3e bhaTTAraka muni kA vararUpa meM cayana kiyA hai|' usa samaya devatAoM ne AkAza meM rahakara kahA : 'zAbAza, tUMne sahI' cayana kiyA hai| isa prakAra kahakara garjanA karake devoM ne ratnoM kI vRSTi kii|grjnaa se ghabarAkara zrImatI muni ke caraNoM se lipaTa pdd'ii| isase muni ne socA ki yahA~ thoDI dera Thaharane se bhI mujhe vratarUpI vRkSa ke liye tUphAna jaisA mana ko pasaMda ho aisA upasarga huA, yahA~ jyAdA dera ThaharanA yogya nahIM hai|' Ardramuni turaMta vahA~ se vihAra karake anyatra cala diye| ratnoM kI vRSTi huI thI, veratna lene vahA~ kA rAjA rAjapuruSoM ke sAtha AyA taba devAlaya meM ratnoM ke AsapAsa aneka sarpa par3e hue the| usa samaya devatA ne AkAza meM rahakara kahA : ''maiMne yaha dravya zrImatI ke byAha nimitta diyA hai, anya kisIkA isa para adhikAra nahIM hai|" yaha sunakara rAjA vApisa lauttaa| zrImatI ke pitA ne usa dravya ko baTorakara alaga rkhaa| byAha yogya umra hote hI zrImatI ko varane ke liye kaI yuvaka vasaMtapura aaye| usake pitA ne yogya vara kA cayana kara lene ko khaa| zrImatI bolI, 'pitAjI! maiM to jaina muni ko vara cUkI huuN| vahI merA dUlhA hai aura devatAoM ne use varane ke liye dravya bhI diyA hai, vaha dravya Apane liyA hai| Apa bhI usameM saMmata hue jina zAsana ke camakate hIre . 51 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ho, isaliye una munivara ke sivA anya koI vara mujhe mAnya nahIM hai / kyA Apa nahIM jAnate ki rAjA eka bAra hI bolatA hai, muni eka bAra bolate haiM aura kanyA bhI eka hI bAra dI jAtI hai|' seTha ne kahA, 'he putrI! aba ve muni mileMge kaise? kyoMki aba to ve vihAra kara gaye haiN| ve eka sthAna para rahate to nhiiN| ve muni yahA~ punaH AyeMge ki nahIM? yadi Aye to ve kisa taraha pahacAne jAyeMge?' zrImatI ne kahA, 'usa samaya devatAoM kI garjanA se maiM bhayabhIta ho gaI thii| isase baMdariyA kI taraha unake pairoM se lipaTa par3I thii| usa samaya maiMne unake caraNa meM eka cihana dekhA thaa| usa cihana se maiM unheM jarUra pahacAna skNgii| he pitA! Apa aisI tarakIba lar3Ao jisase Ate-jAte saba sAdhuoM ko pratidina dekha skuu|'setth putrI ke liye ainA prabandha kiyA gayA jisase hareka sAdhU-roja vahA~ Aye aura svayaM bhikSA deveN| bhikSA dete samaya zrImatI unakI vaMdanA karatI, unake caraNa para ke cihna dekhtii| aisA karate hue bAraha varSa bItane para Ardramuni vahA~ padhAre / zrImatI ne vaMdanA karate hue, caraNa para cihna dekhakara unheM pahacAna liyaa|aur unase lipaTa kara bolI, 'he nAtha! usa devAlaya meM maiM Apako varI thii| Apa hI mere pati haiN| usa dina Apa mujhe chor3akara cala diye lekina Aja nahIM jA skoge| yadi krUratApUrvaka cale jAoge to maiM agni meM kUda paDUMgI aura strIhatyA kA pApa Apako lgegaa|' vrata lete samaya usake niSedha karatI huI divyavANI huI thI vaha muni ko yAda aaii| bhAvi kabhI mithyA nahIM ho sakatA' aisA mAnakara ve zrImatI se byaahe| ArdrakumAra ko zrImatI ke sAtha bhoga bhogane se aika putra huaa| vaha thoDA bar3A huA to TUTA-phUTA madhuratApUrvaka bolane lgaa| aba putra bar3A ho gayA dekhakara ArdrakumAra ne dIkSA lene kI bhAvanA zrImatI ko batA dii| yaha bAta putra ko batAne ke lie buddhimAna zrImatI rUI kI pUnI se carakhA kAtane lgii| putra ne pUchA : 'he mA! sAdhAraNa manuSyoM kI bhA~ti tUM yaha kArya kyoM kara rahI hai?' vaha bolI, 'he vatsa! tere pitA dIkSA lene jA rahe haiN| unake jAne ke pazcAt patirahita maiM, isa takue kA hI sahArA hogA mujhe|' bacapana kI totalI lekina madhura vANI meM putra bolA, 'mAtA! maiM mere pitA ko bA~dhakara pakar3a rakhUgA, ve kaise jA sakeMge?' isa prakAra kahakara bAlaka pitA ke caraNoM ko takue ke sUta se lapeTane lgaa| aura bolA, 'mA~! aba Daro mata, svastha ho jAo, dekho maiMne pitA ko bAMdha liyA hai, baMdhe hue hAthI samAna ve jAyeMge kaise?' bAlaka kI ceSTA dekhakara ArdrakumAra ne socA, 'aho... isa bAlaka kA snehabaMdhana kaisA hai jo mujhe bAMdha rakhatA hai| usake sneha se vaza maiM zIghra dIkSA jina zAsana ke camakate hIre * 52 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na luuNgaa| bAlaka ne sUta se jitane baTa liye haiM utane varSa maiM gRhasthAzrama meM rhuuNgaa|' unhoMne paira ke taMtubaMdhana ke baTa gine jo bAraha the| sIsa ke lIye bAraha varSa unhane gRhasthAzrama meM nirgamana kiye aura eka prAtaH zrImatI ko samajhAkara yatiliMga dhAraNa karake nirmama muni banakara ghara se cala pdd'e| mArga meM Ardrakapura se unheM DhUMDhane Aye pA~casauM sAmaMta mile| ve ArdrakumAra ko DhUMDha na sake the, isI kAraNa se rAjA ko mu~ha bhI nahIM dikhA sakate the aura AjIvikA ke liye corI kA dhaMdhA karate the| unheM dharmadezanA sunAkara una pA~casauM sAmaMtoM ko dIkSA dii| vihAra karate hue ve eka tApasoM kI TolI ke pAsa pahu~ce, jinhoMne mAMsabhakSaNa hetu eka hAthI ko bAMdha rakhA thaa| Ardramuni ko kaI loga mastaka jhukA rahe the| yaha dekhakara laghukarmI hAthI ne socA, 'maiM yadi chUTa jAtA to zIza jhukAkara ina muni kI vaMdanA krtaa|' aisA socate hue maharSi ke darzana hote hI lohe ke baMdhana TUTa gaye aura gajendra chUTa kara mahAmuni kI vaMdanA ke lie Age bddh'aa| hAthI muni ko mAra DAlegA - usase bacane ke lieloga dUra bhAga gaye, lekina muni to vahIM khar3e rhe| hAthI ne muni ke pAsa Akara kuMbhasthala jhukAkara praNAma kiyA aura suMDha se caraNasparza bhI kiyaa| gajendra ko khUba zAnti prApta huI aura vaha dUra calA gyaa| hAthI ke chUTa jAne se tApasa saba Ardramuni para krodhita hue the, unheM bodha dekara unhoMne prabhumahAvIra ke samavasaraNa meM bheja diyaa|vhaaN jAkara una sabane saMvegI dIkSA le lii| rAjagRhI meM zreNika rAjA aura abhayakumAra ne gajendramokSa kI bAta sunI aura Ardramuni ke pAsa pdhaareN| bhaktipUrvaka vaMdanA karake kahA : 'muni! Apane kiye hue gajendramokSa se hameM Azcarya hotA hai|' munI bole, 'he rAjendra ! gajendramokSa mujhe duSkara nahIM lagA lekina takuo ke sUta ke cakkara meM se chUTakara mokSa pAnA duSkara lagatA hai|' rAjA ne pUchA, 'kisa prakAra!' munine bAlaka ne bAMdhe hue takuo ke sUta kI kathA kahI, jise sunakara rAjA evaM anya loga bhI cakita ho gye| pazcAt ArdrakumAra muni ne abhayakumAra ko kahA, 'he baMdhu! Apa mere upakArI dharmabaMdhu haiM / ApakI bhejI huI aha~ta kI pratimA ke darzana se mujhe jAti smaraNajJAna huAM aura maiM Ahata bnaa| he bhadra! Apane merA uddhAra kiyA hai| ApakI buddhi ke pratApa se maiM isa Aryadeza meM AyA aura Apase hI pratibodhita hokara maiMne dIkSA pAI hai| he baMdhu! ApakA kalyANa ho|' rAjagRha meM birAjita vIra prabhu kI vaMdanA aura caraNakamala kI sevA karate hue Ardramuni ne mokSa prApta kiyaa| jina zAsana ke camakate hIre * 53 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vaMdhaka muni 28 - jItazatru rAjA evaM dhAraNI devI ke putra... / dharmaghoSa muni kI dezanA se pratibodha pAyA / khaMdhaka muni chaThThI aura aSTamI kA tapa karate, kaThina pariSaha sahana karate the / tapa karate karate kAyA bahuta sUkha gaI / haDDiyAM gina sako aisA zarIra ho gyaa| saMsAra asthira hai - yUM samajhakara kar3e tapa karate gye| 1 vihAra karate karate eka dina ve unakI saMsArI bahina jahA~ ke rAjA ke sAtha byAhI thI, usa zahara meM pdhaare| bahina ne rAjyabhavana meM se muni ko dekhA, bhAI kA prema yAda AyA aura A~kha meM se azru bahane lage / rAjAjI ne yaha dekhA aura mana meM vicAra karane lage, 'yaha rAjI kA purAnA yAra lagatA hai, yaha kAMTA zahara meM nahIM rahanA cAhiye / ' rAjA ne sevakoM ko bulAkAra sAdhU kI camar3I utAra lAne kI AjJA dii| rAnI ko isa AjJA kA patA na claa| dhyAnAvasthA meM khar3e khaMdhaka muni ke pAsa sevaka Aye aura kahA, 'hamAre rAjA kI AjJA hai ki ApakI camar3I utArakara unako sauMpa de| samatA ke samudra jaise khaMdhaka muni dhyAna se calita na hue aura mana se AnaMda pAkara socane lage ki karma khapAne kA zubha avasara AyA hai| aise samaya para kAyara bananA ThIka nhiiN| unhoMne sevakoM ko kahA, 'yaha camar3I rukSa ho gaI hai, Apako utArane meM kaThinAI hogI, isaliye Apa kahe usa prakAra merA zarIra rakhU~ jisase Apako camar3I utArane meM takalIpha na ho|' aisA kahakara kAyA ko bhUlA DAlI (mAnasika taura para chor3a dI ) aura cAra zaraNA kA dhyAna karate hue sthira rahe / car3a car3ase camar3I utarane lgii| muni ne vedanA kA svAgata harSapUrvaka kiyA, zukla dhyAna lagA diyA aura kSapaka zreNI meM pahu~cakara kevalajJAna pAyA, ajaraamara pada para pahu~ca gaye / vahA~ khUna se lathapatha vastra par3e the| usameM se muhapattI ko eka pakSI coMca me leuDA aura khUna se lathapatha muhapattI rAnI ke jharokhe meM jA girii| yaha muhapattI to mere bhAI kI hI hai - pahacAna lii| bhAI kI hatyA kI gaI hai - aisA samajhakara rAnI bhAI ke viraha meM rone lgiiN| rAjA ko saca bAta jina zAsana ke camakate hIre 54 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REAT SEE5E leche Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMdhaka muni yAne skaMdhakAcArya 1. khaMdhakakumAra jitazatru rAjA ke putra the| bacapana se dharmapArAyaNa the| eka dina bIsaveM tIrthaMkara muni suvrata svAmI bhagavAna kI amRtamaya dezanA sunakara vairAgya paidA huA aura..... 2. pA~casauM rAjakumAroM ke sAtha dIkSA lii| bhagavaMta ko pUchakara eka dina vahama ke deza kI aura vihAra kiyaa| 3. prabhu ne kahA, 'Apake pUre parivAra ko maraNottara kaSTa hogaa|' taba khaMdhakasUrIne bhagava~ta ko kahA, 'hama ArAdhaka hoMge yA virAdhaka?' bhagavaMta ne kahA, 'Apake sivA saba ArAdhaka bneNge|' taba vicAra karake bahana ke deza kI ora cala par3e, vahA~ ke maMtrI ko una para. dveSa thaa| gA~va meM pahuMce, maMtrI ko patA claa| unheM mAra DAlane ke prayatna prAraMbha kiye| rAjA ke kAna bhare ki ye muni-500 muni ke veza meM sainika banakara Apako mArakara rAjya chIna leNge| rAjA ne krodhita hokara pApI maMtrI ko hukma diyA, 'Apako ThIka lage usa prakAra se 500 ko khatma kara do|' taba duSTa... adhama maMtrI kolhU banAkara sarva muniyoM ko usameM perane lge| khUna kI nadiyA~ bahane lgii| yoM 498 muni samatA rasa meM ghulamilakara karmakSaya karake mokSa pA gye| taba bAla muni ko mArate hue maMtrIne khaMdhaka muni kI 'prathama mujhe mAro' - aisI pukAra bhI na sunii| to marane se pUrva pratijJA karate hue, khaMdhaka muni ne kahA, 'maiM alage janma meM maMtrI ke sAtha pUrI nagarI ke logoM ko mAra DAlUMgA' - pazcAt pratijJA ke prabhAva se agnikumAra deva bane / nagarI jalA ddaalii| isa prakAra krodha karane mokSa na jA ske| krodha - se kalyANa nahIM hai, kSamA se siddhi milatI hai| dhanya skaMdhakAcArya Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAta huii| krodhAvasthA meM bhayaMkara pApa ho gayA hai evaM nirdoSa manuSya kI hatyA karA dI hai - aisA jAnakara vaha bar3A pazcAttApa karane lagA aura sAdhu kI samatA kI bAta sevakoM se sunii| mana hI mana unakI samatA kI anumodanA karate karate - yaha saMsAra asthira hai, asAra hai - yUM socakara rAjA-rAnI donoM ne saMyama svIkAra kara, kare hue pApoM kI AlocanA kii| duSkara tapa karake kAyA ko galA DAlA aura zivasukha paayaa| -------------------- jaba taka AtamA jaba taka AtamA tattva cetA nahIM taba taka sAdhanA sarva jhUThI mAnuSa deha terA yoM vyartha gayA, mahAvaTa jaisI vRSTi barasI...jaba0 kyA huA snAna, pUjA va sevA se, kyA huA ghara rahakara dAna dene se? kyA huA dhara kara jaTA bhasma lepana se, kyA huA keza locana karake? jaba kyA huA tapa va tIratha karake? ___ kyA huA mAlA lekara nAma lene se kyA huA tilaka va tulasI dhAraNa karake, kyA huA gaMgAjala pAna karake? jaba kyA huA veda vyAkaraNa vANI bolakara, kyA huA rAga va raMga jAnakara? kyA huA nitya darzana sevana se, kyA huA varaNa bheda karake? jaba ye haiM prapaMca saba peTa bharane ke, AtmArAma paribrahma na dekhA, ___ kahe narasiMha, tattvadarzana binA ciMtAmaNi janma khoyaa| jaba -- - - - - - - - - - - - - - - - - - jina zAsana ke camakate hIre * 55 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dhannA aNagAra kAkaMdI nagarI meM kaI dhanADhya the| unameM bhadrA mAtA kA putra dhannA sarvazreSTha mAnA jAtA thaa| usakI saMpatti beshumaar...| use battIsa svarUpavAn strIyA~ thii| devatA samAna sukha aura bhoga bhogate hue usakA samaya AnaMda meM vyatIta ho rahA thaa| eka bAra parama tIrthaMkara bhagavAna zrI mahAvIra svAmI apane virAT sAdha parivAra ke sAtha kAMkadI ke eka manohara udyAna meM pdhaareN| ___kAMkadI ke rAjA jinazatru apanI senA tathA nagarajanoM ke sAtha prabhu darzana ke lie padhAre aura bar3e bhAvapUrvaka bhakti kii| devoM ne vahA~ suvarNa evaM rajata ratnajar3ita samavasaraNa rcaa| prabhu mahAvIra samavasaraNa meM birAjita hokara dezanA dene lge| bhadrA kA putra dhannA bhI trilokInAtha ke darzana ko aayaa| darzanavaMdana karake prabhu kI dezanA sunane lgaa| dezanA sunate sunate bhogI bhramara dhannA kA hRdaya vairAgya rasa meM sArAbora huaa| kSaNa pUrva kA bhogI masta dhannA tyAga ke raMgameM DUba gyaa| saMsAra sukhoM kI anityatA va parAdhInatA ko samajhA aura mana hI mana saMsAra ke sukhoM ko chor3akara, devAdhideva bhagavAna zrI mahAvIra deva kI zaraNa meM dIkSA lene kA nizcaya kiyaa| __amogha zakti ke svAmI bhagavAna kI eka hI dezanA anekoM ke rAgadveSa kI Aga ko sadA ke lie bujhA sakatI hai| isI prabhAva se dhannAjI kI AtmA ko sanmArga kI ora mor3ane dezanA samartha bnii| dhannAjI bhogI the para bhoga ke gulAma na the| unhoMne apanI battIsa patniyoM kI binatI, prArthanA saMsAra meM rahane kI sunI lekina dhannAjI ke manobala ke Age kucha kAma na aaii| patniyA~ bhI vIra thii| saMsAra ke kSaNika sukhoM ko lAta mArakara, tyAga ke mArga para jAte dhannAjI ko punita mArga para jAne ke lie hRdaya se sadbhAvapUrNa anumati dii| bhadrA mAtA ne apane eka mAtra putra ko saMsAra sukha na chor3ane ke lie bar3A samajhAyA lekina dhannAjI aTala rheN| nizcita kiye mArga ko chor3ane ke lie lAlAyita na hue| aMta meM mAtAjI ne bhI putra ko dIkSA ke lie anumati jina zAsana ke camakate hIre . 56 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dii| bhadrA mAtA ke A~gana meM dIkSA mahotsava prAraMbha huaa| kAMkadI ke nAtha jitazatru rAjA dhannAjI ke tyAga kI bAta sunakara bhadrA mAtA ke ghara pdhaare| dhannA jaise vIra kI jananI hone ke nAte unheM dhanyavAda diyA aura utsava manAne kA lAbha svayaM ko mile - aisI mAMga kii| rAjavIM ne dhannAjI ko AzIrvAda diyA, dhannAjI ko snAna kraayaa| manohara vastra aura mUlyavAn AbhUSaNa phinaaye| vizeSa rUpa se taiyAra kI gaI pAlakI meM ghumaayaa| khUba ADaMbara pUrNa nikalA julusa duMdubhi Adi vAdya bajAtA huA nagara ke mArgo se gujarakara udyAna para ruukaa| isa jUlusa ke mukhya ghuDasavAra banane kA lAbha jitazatru rAjA ne liyaa| ___izAna dizA meM jAkara dhannAjI ne vastra-AbhUSaNa utAre evaM saba kucha mAtAjI ko sauNpaa| bhadrA mAtA kA harSa saMbhAle nahIM saMbhala rahA thaa| unhoMne vIra prabhu ke pAsa Akara prArthanA karate hue kahA, 'prabhu mere lAr3ale kI bhikSA kA Apako pratilAbha de rahI huuN| Apa usakA svIkAra kreN| Aja se vaha merA na rahakara samasta saMsAra va caudaha rAjaloka ke jIvoM kA saccA, rakhavAlA bana rahA hai, use Apa sNbhaalnaa|' prabhuzrI ne mahArathI dhannA ko dIkSA dii| usa dina dhannAjI ne bhagavAna zrI mahAvIra deva ko binatI kI, 'he karuNAsAgara! Aja se chaThThI ke pAraNe AMbela aura phira chaThThI yAvajjIva taka mujhe karane haiN|' bhagavAna ne dhannAjI ko unakI icchAnusAra yaha ghora pratijJA dii| dhannAjI ne isa pratijJA kA pAlana aTalarUpa se kiyaa| gahana jaMgala - ekAMta sthAna meM kAusagga dhyAna meM sthira rhte| chaThThI ke pAraNe, chaThThI taka ke tapa cAlU rhe| AtmA saMyamI jIvana ke sukharasa meM TahalatI rhii| eka prAtaH prabhu mahAvIraM apane caudaha hajAra munivaroM ke sAtha rAjagRhI ke guNazIla nAmaka udyAna meM pdhaare| devoM dvArA racita samavasaraNa meM birAjita hokara bhagavAna ne dIkSA dii| yaha dezanA sunane rAjagRhI ke rAjA zreNika bhI padhAre the| dezanA pUrNa hone para zreNika ne paramAtmA ko prazna kiyA, 'bhagavaMta! ApazrI kA sAdhU samudAya tyAga, tapa aura saMyama ke guNa se utkRSTa hai, phira bhI Apake jina zAsana ke camakate hIre * 57 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye caudaha hajAra munivaroM meM sabase utkRSTa pariNAma meM kauna se maharSi haiM? kRpA karake bhagavana! usa puNya mahAmuni kA nAma batAyeM / bhagavAna zrI mahAvIra deva ne svamukha se kahA, 'rAjan ! caudaha hajAra aNagAra meM kAMkadI kA aNagAra dhannA RSi / dhanya haiM ve muni jo cAritra meM bar3hA hai, tapa meM jala cukA hai| jo sadA chaThThI ke pAraNe para chaThThI karatA hai aura pAraNe meM makkhI bhI na baiThe aisA rukSa AhAra letA hai, vaha RSi jaMgaloM meM ekAMta sthAna para kAyotsarga meM rahatA hai / ' prabhu ke mukha se bAta sunakara magadha kA nAtha zreNika cakita ho gayA evaM manomana bola uThA, 'ahA dhanya vaha mahAmuni ! jisake anupama tapobala kI svayaM prabhu mahAvIra prazaMsA karate haiM / vaMdana hai una maharSi ke caraNoM meM / ' aisA socakara zreNika vahA~ se uThakara tapovana meM padhAre, jahA~ para dhannA aNagAra dhyAnastha avasthA meM khar3e the / dhannAjI turaMta to na dikhAI par3e lekina khUba ghUra ghUra kara dekhane para eka asthipaMjara jaisA unheM kucha dikhaa| ve hI maharSi dhanA aNagAra the / chaThThI ke pAraNe meM rasakasa bagaira kA AMbela kA AhAra; isase tapasvI kI deha zyAma - koyale samAna ho cukI thii| A~khe gaharI dha~sa gaI thii| hAthapaira sUkha gaye the / kAyA khUna-mA~sa rahita asthipaMjara samAna ho cukI thI / zarIra kSINa jarUra thA lekina AtmA puSTa thI / AtmA ke anaMta bala kI mahaka se unhoMne moha, mAna, mAyA krodha para vijaya pAyI thI / zreNika mahArAjA vaMdanA karake lauTa cale / kAlakramAnusAra maharSi dhannAjI ne prabhu se AjJA lekara vaibhAra girivara para eka mAha kA anazana kiyaa| mAha pUrNa hote hI samAdhipUrvaka mRtyu pAkara sarvArthasiddha vimAna meM anuttaravAsI deva bane; vahA~ se mahAvideha meM jAkara aMta meM mokSa pAyeMge / dhanAjI ko Aja bhI hama yAda karate haiN| munivara caudaha hajAra meM zreNika sabhA bIca meM ' vIra ne prazaMsA kI jisakI dhanya dhannA aNagAra / jina zAsana ke camakate hIre * 58 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI skaMdakAcAryabIsaveM tIrthaMkara zrI muni suvratasvAmI se skaMdaka ne pA~casauM manuSyoM ke sAtha dIkSA lii| ___ eka bAra bhagavAna munisuvrata svAmI ke pAsa jAkara anujJA mA~gI, merI bahina ke deza meM bahina-bahanoI ko pratibodhita karane jAU~?' prabhu ne kahA, 'tujhe aura tere sarva ziSyoM ko maraNottara upasarga hoNge|' 'aho ho! mokSAbhilASI tapasviyoM ko upasarga ArAdhanA ke sAdhaka banate haiM to kRpA karake batAiye ki hama upasarga ke kAraNa ArAdhaka hoMge yA virAdhaka?' ___prabhu ne kahA, 'tere sivA saba ArAdhaka hoNge|' skaMdaka AcArya ne socA, 'yadi itane sAdhU ArAdhaka hote hoM to mujhe yaha sundara lAbha lenA hI caahiye| yUM samajhakara unhoMne pA~casauM muniyoM ke sAtha kuMbhakAra nagarI kI ora vihAra kiyaa| kuMbhakAra nagarI ke bAhara eka udyAna meM tthhre|| pAlaka maMtrI ko patA calA ki yahA~ munimahArAja padhAre haiM, purAnI duzmanI ke kAraNa usake usI udyAna ke bhAga meM cupacApa alaga alaga prakAra ke hathiyAra jamIna me gar3avAye / rAjA ko ekAMta meM lejAkara kahA, 'parisaha upasarga se Uba kara skaMdakAcArya yahA~ padhAre haiN| ye sAdhu mahAparAkramI haiN| unhoMne 500 sainika sAdhuveSa me rakkhe haiM aura udyAna meM zastra tathA tIkSNa hathiyAra jamIna meM chupAye hai| Apa jaba vaMdanA karane jAoge taba Apako mArakara ApakA rAjya le leNge| yadi isa bAta kA Apako sabUta cAhiye to udyAna meM jAkara chipe hue hathiyAroM kI talAza krvaaiiye|' isa prakAra pAlakamaMtrI rAjA ko bahakAkara udyAna meM le gayA evaM svayaM gar3avAye hue hathiyAra dikhaaye| rAjA ne krodhita hokara sarva muniyoM ko bAMdhakara pAlaka ko sauMpA aura kahA, 'tujhe ThIka lage aisI zikSA ina sAdhuoM ko kr|' billI ko cUhe kA nyAya karane kA kAma mile aura prasanna ho uThe, usI prakAra pAlaka maMtrI rAjA se sAdhuoM ko zikSA dene kA hukma pAkara ati prasanna huaa| pAlaka maMtrIne nagara se bAhara kolhU yaMtra taiyAra krvaaye| vahA~ sarva sAdhuoM ko lejAkara kahA, 'Apa saba apane iSTa deva kA smaraNa kara lo| Apa sabako maiM isa kolhU me DAlakara peruMgA aura mAra ddaaluuNgaa|' dhIra sAdhuoM ne mRtyu se Dare binA zarIra kA mamatva bhAva nikAla pheNkaa| skaMdaka sUrine utsAha jagAyA aura pratyeka sAdhU ko samyak prakAra se AlocanA lekara maitrI kI bhAvanA pratyeka para DAla dI; mana, vacana evaM kAyA ke yoga se hareka jina zAsana ke camakate hIre * 59 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva se kSamApanA kI abhivyakti kara dii| - kukarmI, pApI pAlaka maMtrI eka eka sAdhU ko kolhU meM DAlakara perane lgaa| skaMdaka muni ko ziSyoM kA aisA dRzya dekhakara adhika pIr3A hogI-aisA socakara duSTa buddhivAle maMtrI ne skaMdaka muni ko kolhU ke naz2adIka bAMdha rkhaa| kucalAte hue sAdhuoM ke aMgacheda hone se khUna kI dhArA sarAbora hote skaMdaka muni samayocita amRta bindu jaise upadeza vAkyoM se mahAnubhAvoM ko ArAdhanA karAte gye| isa prakAra nirmala manavAle mahAtmA jo zatru aura mitra prati samAna dRSTivAle the - ve yaMtra se kucalAtI huI kAyA kI asahya pIr3A sahana karate hue kevalajJAna pAkara siddha bane / kramAnusAra 499 maharSi kolhU meM pIsa diye gye| aba kevala eka bAlamuni bAkI the / skaMdAcArya ne pAlaka maMtrI ko kahA, 'isa bAlamuni ke kucalAne kI kriyA - vedanA maiM nahIM dekha pAUMgA isaliye prathama mujhe pera ddaalo|' lekina krUra buddhivAle pAlaka skaMdAcArya ko adhika duHkhI karane ke lie unake sAmane hI bAlamuni ko kolhU meM pheMka diyaa| bAlamuni ko bhI zAMtipUrvaka aisI ArAdhanA karAI ki unhoMne zukladhyAna rUpI amRta jharane meM karmoM kA nAza karake kevalajJAna pAkara mokSa sukha pA liyA / aba 500 muniyoM ko ArAdhanA karAnevAle skaMdakAcArya kI bArI aaii| lekina karma ke udaya se usa samaya unhoMne krodhita hokara socA, 'ye rAjA aura maMtra zikSApAtra haiN| yadi mujhe jiMdagI meM kiye hue duSkara tapa aura cAritra kA phala milanevAlA ho to usake prabhAva se maiM agale janma meM ina sabako jalA denevAlA banUM' - aisA saMkalpa karake skaMdakAcArya kAlAnusAra deva hue| - skaMdakAcArya kI bahina puraMdarayazA jharokhe meM baiThI thI, jo usa nagarI ke rAjA kI rAnI thii| eka pakSI khUna se bharA rajoharaNa coMca se uThAkara uDa calA thA, bhAvitavyatA yoga se vaha rajoharaNa jharokhe meM puraMdarayazA ke pAsa jA giraa| uThAkara dekhateM hI rajoharaNa pahacAna liyA ki yaha to bhAI kI dIkSA ke samaya svayaM usane hI taiyAra kiyA thaa| bhAI kI hatyA ko dekhakara rAjAjI ko khUba upAlaMbha diyA aura kahA, 'hai sAdhUzatru ! pApI ! terA isI samaya nAza hogaa|' puraMdarayazA ne soca vicAra karake saMsAra meM na rahakara paraloka kA jJAna baTorane zrI muni suvratasvAmI ke pAsa jAkara dIkSA grahaNa kii| skaMdakAcArya ne devatA ke bhava meM avadhijJAna se pUrva bhava kA vRttAMta jAnA aura krodha se pUre nagara ko jalA DAlA / Aja bhI vaha sthAna daNDakAraNya nAma se prasiddha hai| isa prakAra 500 sAthI sAdhu samatA evaM ArAdhanA ke pratApa se mokSa pA gaye lekina skaMdakAcAryane virAdhanA ke kAraNa mokSasukha na paayaa| bhagavAna kathita bhaviSyavANI galata hotI bhI kaise? jina zAsana ke camakate hIre 60 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajrabAhu -- 31 ayodhyA meM izvAku vaMzIya rAjA vijaya aura himacUlA paTarAnI se vajrabAhu nAmaka putra thaa| vaha sarala svabhAvI aura buddhimAna thaa| dharma ke prati aura mahApuruSoM ke prati usake hRdaya meM uttama koTi kA anurAga bharA par3A thaa| usakI ma~ganI nAgapura ke ibhravAhana rAjA ke yahA~ huI thiiN| mAtA cUDAmaNi kI lAr3alI beTI manoramA kA sneha vajrabAhu meM baMdhA huA thA / vaha suzIla, saMskArI aura dhArmika svabhAvavAlI thii| yoga kAlAnusAra unakA byAha baDI dhUmadhAma se nAgapura meM huaa| vastra, alaMkAra, hAthI, ghor3e Adi kI milanI huI aura vajrabAhu bidA hue| manoramA kA bar3A bhAI udayasuMdara manoramA ko chor3ane apane ratha kA sArathi banakara nikalA hai| vajrabAhu ke mitra evaM anya rAjaparivAra dhIre dhIre mArga kATa rahe haiN| ratha meM vajrabAhu evaM manoramA navadampati baiThe haiM / sArathi ke rUpa meM udayasuMdara dhIre dhIre ratha calA rahe haiN| kaI kosa kA mArga kATane ke pazcAt vRkSoM kI ghaTAoM se cAroM ora ghire gahana jaMgala meM saba A pahu~ce haiN| koyala ke mIThe svara sunAI de rahe haiN| pAsa meM bahate jharane kalakala ke madhura mAda se karNoM ko AnaMdita kara rahe the| ekAMta meM AtmakalyANa sAdhaka munivaroM ko yaha sthAna bahuta hI anukUla thA / isa upavana kA AnaMda lene ke lie vajrabAhu ne apanI gardana bAhara nikAlI to usakI dRSTi eka TIle para par3I / vahA~ eka munivara kAyotsarga dhyAna meM khar3e the / tejasvI zarIrakAMti va dhyAna meM susthiratA dekhakara vajrabAhu kI guNAnurAgI AtmA maharSi ke puNya darzana ke lie utkaMThita bnii| sArathi bane apane sAle udayasuMdara ko vajrabAhu ne ratha khar3A rakhane kI sUcanA dete hue kahA, 'sAmane TIle para dhyAnastha avasthA meM khar3e munirAja ke puNya darzana kara leM / ' udayasuMdara yaha sunakara bar3A cakita ho gyaa| use lagA ki yaha kaisA dharma kA bAvalApana ! abhI kala hI byAha huA hai / ratha meM ekAMta hai| dono varavadhU ke bIca prema, AnaMda va kutUhala kI bAta karane kA suMdara avasara hai jina zAsana ke camakate hIre 61 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha saba chor3akara sAdhU ke darzana karane kI kaisI bAta bahanoI kara rahe haiM? vAkaI yaha manuSya eka ajUbA hai| vicAra bhaMvara meM par3e udayasuMdara se rahA nahIM gayA, usane ha~sate ha~sate bahanoI ko TokA, 'sAdhu to nahIM bananA hai na? dIkSA lenI hai kyA?' udayasuMdara ne majAka meM kahA to sahI lekina vajrabAhu kI AtmA sAmAnya to na thii| usake jIvana meM bAlyakAla se hI sAdhuoM ke prati anurAga bharA par3A thaa| kula saMskAra, mA~-bApa Adi bujhurgoM kI dharmabhAvanA vajrabAhu meM bharI par3I thI, isa kAraNa vajrabAhu ne uttara meM kahA, 'hA~, zrI jinezvara ke pavitra tyAgamArga ke prati kisakA mana na hove? dIkSA kI bhAvanA to haiM prNtu...|' ____ 'paraMtu baraMtu kyA kahate ho bahanoI? bhAvanA hai to ho jAo taiyaar| maiM karUMgA madada aapko|' udayasuMdara maz2Aka samajhakara bAta bar3hA rahA thaa| lekina sAle kI ha~sI ko bahanoI saguna kI gA~Tha mAnakara uttara dete haiM, 'maiM taiyAra hU~, Apa sahAya karane baiThe haiM to mujhe aura kyA cAhiye? apane vacana kA pAlana krnaa|' aisA kahakara vajrabAhu zIghra hI ratha se Utara pdd'e| vajrabAhu kI niDara vANI sunakara udayasuMdara camaka par3A - use lagA yaha to raMga meM bhaMga paDa gyaa| vajrabAhu yUM ulaTI gaMgA bahA deMge - aisA udayasuMdara kI kalpanA meM bhI na thaa| vaha bAta ko ghUmA phirAne lagA, 'bhAI! Apa aise cala par3o yaha kaise ho sakatA hai? maiMne to sAle ke nAte bahanoI kI masakharI hI kI hai| aisI choTI bAta ko itanA bar3A rUpa denA Apa jaise ke liye yogya nahIM hai|' lekina vajrabAhu kI AtmA saMsAra se uba cukI thii| mAtra nimitta kI hI jarUrata thii| jo saralatA se mila gayA thaa| usane udayasuMdara ko kahA : 'aba Apako dUsarA koI vicAra karanA hI nahIM hai| kSatriya puruSa bole hue vacana se haTate nahIM hai| pravajyA ke puNyapatha para hamAre pUrvaja cale haiM aura usI mArga para calane meM hI jIvana kI saccI saphalatA hai|' ___apanI choTI bahina ke hAtha para vivAha ke cihna rUpa madanaphala baMdhA huA hai, usake saMsAra kA kyA? udayasuMdara ko yaha ciMtA khAye jA rahI thii| kitakitanI AzAe~, manoratha tathA sapanoM ke sAtha saMsAra meM kadama rakhA hai, usakA saubhAgya yUM bemauke murajhAtA huA bhAI kA snehArdra hRdaya kaise saha pAtA? usane bar3e Agraha se vajrabAhu ko kahA : 'Apa ekadama yaha sAhasa karane jina zAsana ke camakate hIre * 62 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taiyAra hue ho lekina merI choTI bahina ke manoratha, aramAnoM kA vicAra to karo! vaha Apake bagaira kaise jI pAyegI?' bar3I sahajatA se vajrabAhu ne uttara diyA, 'satI strI, kulavAna ghara meM janmI suzIla bAlAe~ pati ke AtmakalyANaka mArga para pati ke pIche cala detI haiN| isaliye use bhI mere pIche pIche dIkSA ke puNyamArga meM AnA hogaa| kulIna tathA satI strI banakara pati kI chAyA banakara rahanA hI usakA dharma hai| aura yadi manoramA kulIna nahIM hai to aisI akulIna strI ke sAtha saMsAra meM kyoM rahanA cAhiye? isaliye aba tyAga-mArga meM niSedha Apa jaise ko to karanA hI nahIM caahiye| mere pIche Apa sabako isI mArga para calanA caahiye|' vajrabAhu ke meru samAna dRr3ha manobala sabakI AtmA para adbhuta DhaMga se asaradAyI bnaa| vajrabAhu kI bAtoM se manomana dIkSA lene kA socavicAra karake manoramA bhI ratha para se Utara gii| udayasuMdara kI AtmA bhI laghukarmI thii| vajrabAhu ke sAtha anya 25 rAjakumAra the, jo saMsAra se virakta banakara pravajyA grahaNa karane tatpara hue| ve saba usa pahAr3I para aaye| guNaratna ke sAgara samAna zrI guNasAgara muni se sabane saMyama grahaNa kiyaa| ___ isa prakAra tapa, dhyAna, jJAna tathA saMyamI jIvana kI ArAdhanA meM niraMtara apramatta ye mahApuruSa ratnatrayI sAdhanA dvArA AtmakalyANa sAdhakara jIvana ko saphaLa banA gye| / saMgata karake saMtoM ko sada vastu vicAranA; / ragaDA aura jhaghar3A tajakara bigaDA janma sudhaarnaa| jina zAsana ke camakate hIre * 63 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (32 -revatI satI prabhu mahAvIra para gozAle ne tejolezyA choDI, jisase prabhu ko asahya vedanA ho rahI thii| prabhu kI vedanA dekhakara zrI gautama svAmI, caMdanabAlA evaM anya munigaNa bhI bar3e vyathita the| siMha aNagAra to prabhu kI pIDA kI bAta sunakara bar3e vyathita the| prabhu ne siMha aNagAra kA duHkha TAlane ke lie apane pAsa bulA liyaa| siMha aNagAra ne kahA, 'prabhu! ApakI pIr3A maiM sahana nahIM kara sktaa| kucha mArga nikAlo jisase ApakI pIr3A kama ho ske| jo bhI auSadha Apa batAyeMge vaha lA deMge lekina kRpA karake prabhu auSadha kA upayoga kiijiye|' karuNA ke kAraNa prabhu ne apanI zAMti ke liye nahIM lekina siMha aNagAra ke mana kI zAMti ke liye kahA, 'isa zrAvastI nagarI meM revatI nAmaka satI hai, usane mere lie nahIM paraMtu svayaM ke lie jo auSadha banAyA hai vaha le aao|' siMha aNagAra to khojate khojate pahu~ca gaye revatI ke ghara! revatI ne siMha aNagAra kA svAgata kiyA, Ane kA kAraNa puuchaa| siMha aNagAra ne kahA, 'Apane jo auSadha svayaM ke liye banAyA hai usakI mujhe jarUrata hai, vaha do|' revatIne Azcarya saha kahA, 'aisI gUDha bAta kahI kisane?' siMha aNagAra ne kahA : 'prabhu mahAvIra ne tejolezyA se hotI pIDA dUra karane ke lie ApakA banAyA huA bIjorApAka bhikSA meM de do jisase prabhu ko huA atisAra va dAha miTa jaaveN|' revatI ne atyaMta bhAvapUrvaka bIjorApAka arpaNa kiyA aura dhanyatA kA anubhava kiyaa| maiM kitanI bhAgyazAlI! khuda paramAtmA ke roga kI zAMti ke liye yaha davA kAma aaii| aisI zubha bhAvanA karate karate aura prabhu para kI bhakti ke kAraNa usane tIrthaMkara nAma karma-upArjita kara liyaa| auSadhi se prabhu-mahAvIra ko Arogya prApta huA aura revatI ke dAna ke kAraNa revatI kA jIva agalI caubIsI meM satrahaveM samAdhi nAmaka tIrthaMkara hogaa| jina zAsana ke camakate hIre . 64 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -madanarevA sudarzanapura nAmaka nagarI meM maNiratha nAmaka rAjA rAjya karate the| yugabAhu nAmaka usakA eka choTA bhAI thA, jisakI madanarekhA nAmaka ati rUpamati patnI thii| maNiratha madanarekhA kA rUpa dekhakara mohita huA thaa| madanarekhA ko apanI banAne ke lie vaha kucha bhI karane ko taiyAra thaa| madanarekhA ko lubhAne ke liye usane aneka yuktiyA~ kii| acche vastra-alaMkAra vagairaha eka dAsI ke sAtha madanarekhA ke lie bhejeM / dAsI ne madanarekhA ko rAjA maNiratha kI icchA kahIM aura batAyA ki he bhadre ! maNiratha rAjA tere rUpa aura guNa se mohita hokara tumheM rijhAnA cAhatA hai|' kuTharAghAta. jaise vacana sunakara madanarekhA ne kSobhita hokara dAsI ko kahA, 'rAjA kA uttama aMta:para to hai hI, phira bhI vaha maDha naraka dilAnevAlA parastrIgamana pApa kI icchA kyoM kara rahA hai? vaha mujhe kisI bhI DhaMga se na pA skegaa| yadi vaha mujha para balAtkAra karegA to maiM mere prANa choDa dUMgI lekina zIlabhaMga na hone duuNgii| yadi vaha mujha para kudRSTi rakhegA to jarUra maraNa paayegaa|' dAsI ne Akara rAjA maNiratha ko madanarekhA ne kahA sarva vRttAMta kaha sunaayaa| lekina maNiratha kI kAmavAsanA kama na huiiN| vaha mUr3ha vizeSa kAmAtura bnaa| usane socA ki jahA~ taka yugabAhu jIvita hai vahA~ taka maiM madanarekhA ko pA nahIM skuuNgaa| isaliye yugabAhu ko mAra DAlane kA nizcaya kiyaa| vaha maukA DhUMr3hatA rahA - kaba yugabAhu akelA par3e aura use mAra DAlA jaay| yugabAhu aura madanarekhA ko eka putra - caMdrayazA thaa| vaha umralAyaka ho gayA thaa| eka rAtri ko madanarekhA ne svapna meM pUrNa candra dekhaa| yaha svapna usane apane bharathAra ko btaayaa| yugabAhu ne svapnaphala kahA, 'tUjhe caMdramA tulya saumyaguNa yukta putra hogaa| tatpazcAt tIsare mAha para use dohada huA ki maiM jinendra kI pUjA karUM, guru ko pratilAbhita karuM aura dharmakathAe~ zravaNa kruuN| aise dohada pUrNa karane le lie vaha dharmadhyAna meM vizeSa dhyAna dene lgiiN| eka bAra basaMta Rtu ke samaya yugabAhu priyA ke sAtha udyAna meM krIDA karane gye| udyAna me jalAdi krIDA karake rAtri ko ve kadalIgRha meM navakAra maMtra kA smaraNa karate hue soye| yugabAhu aura maNiratha akele haiM, udyAna meM usake manuSya bhI alpa haiM - aisA jina zAsana ke camakate hIre * 65 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ socakara vikAravaza maNiratha rAjA yugabAhu ko mArane khaDga lekara udyAna meM aayaa| udyAna ke mAlI daravAna ko kahA, 'merA choTA bhAI akelA upavana meM rahe vaha yogya nahIM hai|' yUM bahakAkara kadalIgRha meM praveza kiyaa| ekAeka rAtri meM bar3e bhAI padhAre haiM, mAnakara yugabAhu maNiratha ko namaskAra karane nIce jhukA / usI samaya maNiratha ne jora se khaDga kA prahAra kiyaa| madanarekhA ne yaha dekhakara kolAhala macA diyaa| AsapAsa se sainika daur3e cale aaye| maNiratha ko pakar3akara mArane ke liye kaI sainika taiyAra ho gye| unheM manA karate hue yugabAha ne kahA, 'isameM bar3e bhAI maNiratha kA koI doSa nahIM hai, mere karmoM se hI yaha huA hai|' apanI dhAraNA anusAra huA hai yUM socakara maNiratha harSita hotA huA apane mahala para jAne ke lie lauTa calA lekina karma ke phalasvarUpa usI rAtri ko sarpa ne mArga meM use Dasa liyA aura vaha mRtyu pAkara cauthe naraka meM pahuMca gyaa| ___yugabAhu kA putra caMdrayazA apane pitA ke ghAva kI cikitsArtha vahA~ A phuNcaa| aMtima zvAsa lete apane pati ko madanarekhA dharma sunA rahI thI : 'he svAmI! Apa aba kiMcita kheda na kreN| jo mitra hai yA zatru svajana hai yA parijana ve saba se kSamA mAMga lo aura kSamA bhI kara do|' isa rIta samyak prakAra se ArAdhanA sunaaii| priyA ke aise hitavacana sunakara yugabAhu zubha dhyAna sahita mRtyu pAkara brahma devaloka ke devatA bne| apane pitA kI mRtyu huI dekhakara caMdrayazA atyaMta vilApa karane lgaa| madanarekhA lambe samaya taka rudana karate karate socane lagI : 'mujhe dhikkAra hai, merA sauMdarya mere pati ke mauta kA kAraNa bnaa| aba maNiratha mujhe akelI samajhakara pakar3a legA aura apanI manamAnI pUrI kara legaa| aba merA koI rakSaka nahIM hai / mere zIla kI rakSA ke lie mujhe yahA~ se gupta rUpa se bhAga jAnA caahiye|' aisA nizcaya karake akelI cala pdd'ii| dUsare dina vaha eka mahAghora jaMgala meM pahu~ca gaI, vahA~ jalAzaya meM jalapAna tathA phala bhakSaNa karake eka kadalIgRha meM rahane lgii| vahA~ sAtaveM dina usane eka putra ko janma diyaa| usane bAlaka ke hAtha meM yugabAhu nAma aMkita mudrikA phnaaii| bAlaka ko kaMbala meM lapeTa kara taru kI chAyA meM sulAyA aura sarovara meM apane vastra dhone gii| usane jala meM praveza kiyA hI thA ki jalahastI ne sUMDha se pakar3akara use AkAza meM uchAla diyaa| usa samaya naMdIzvara dvIpa kI yAtrA para jA rahe eka vidyAdharane use nIce girate hue roka liyaa| vidyAdhara bhI madanarekhA ke rUpaM para mohita huA jina zAsana ke camakate hIre * 66 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura madanarekhA ko vaitADhya parvata para le gyaa| vahA~ madanarekhA ko rudana kA kAraNa pUchA / madanarekhA ne saba hakIkata sunAte hue kahA : 'jisa aTavI para se tUM mujhe yahA~ lAyA hai, vahA~ maiMne putra ko janma diyA hai| usa putra ko taru kI chAyA meM rakhakara maiM para gaI thii| vahA~ hasti ne mujhe uchAla pheMkA, tUne mujhe thAma liyA aura tere vimAna meM biThA diyaa| putra mere bagaira mRtyu paayegaa| yA to mere bAlaka ko yahA~ lA do athavA mujhe vahA~ pahu~cA do / ' vidyAdhara ne kahA, 'yadi tUM mujhe tere bharatAra ke rUpa meM svIkAra karegI to maiM terA kiMkara bana kara rahU~gA / ' madanarekhA socakara bolI, 'tUM mere putra ko yahA~ le A / ' vidyAdhara ne kahA, 'maiM vaitADhya parvata para sthita, ratnAvaha nagara ke maNicUDa vidyAdhara kA putra huuN| merA nAma maNiprabha hai / mere pitA ne mujhe rAja sauMpakara saMyama grahaNa kiyA hai| mere pitA naMdIzvara dvIpa ke caityoM ko vaMdana karane gaye haiN| unase milane maiM naMdIzvara jA rahA thA, tUM mujhe mila gaI, to aba tUM sarva vidyAdharoM kI svAminI bana / maiMne tere putra kA svarUpa prajJapti vidyA se jAna liyA hai| tere chor3e hue putra ke pAsa mithilA nagarI ke padmaratha . rAjA azva dor3Ate hue pahu~ca cuke the, tere putra ke nagara meM lejAkara apanI priyA puSpamAlA ko sauMpa diyA hai| aba vaha use apane putra kI bhA~ti pAla rahI hai| aba usakI phikra na karate hue merI bAta kA svIkAra karake, merI patnI banakara mere rAjya kI svAmInI bana / ' rAnI madanarekhA ne socA, 'Aha ! mere karma hI bAdhArUpa haiM | dukha para dukha A rahe haiM / zIla rakSaNa kA upAya DhU~DhanA mahattvapUrNa hai| koI bahAnA DhUMDhakara thor3I sI DhIla karake samaya bItAnA caahiye|' aisA socakara usane vidyAdhara ko kahA, 'prathama to tUM mujhe naMdIzvara dvIpa ke darzana karA de| vahA~ sarva devoM ko namaskAra vadaMna karUMgI bAda meM tUM kahegA vaise kruuNgii|' aisA sunakara vidyAdhara khuza ho gayA aura apanI vidyA ke bala se use zIghra hI naMdIzvara tIrtha para le gyaa| vahA~ madanarekhA tathA maNiprabha vidyAdhara ne zAzvata caityo ko praNAma kiyA aura vidyAdhara ke pitA maNicUDa munizvara ke pAsa jAkara unheM namaskAra karake yathocita dharma sunane ke lie baitthe| muni putra akArya karanA soca rahA hai - yUM jAnakara bole, 'tumheM kumArga chor3anA caahiye| kyoMki parastrIgamana jaise kumArga para jAne se naraka meM hI jAnA par3atA hai vaise strI ko bhI parapuruSa kA sevana karane se avazya naraka meM jAnA par3atA hai|' apane pitAmuni ke aise dharmavacana sunakara maNiprabha kI akla ThikAne A gaI aura aho...! maiMne kaise halake vicAra kiye| khar3e hokara madanarekhA kI kSamA mA~gI jina zAsana ke camakate hIre 67 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura kahane lagA, 'aba tUM merI bahina hai, aba maiM terA kyA upakAra kruuN|' madanarekhA ne kahA, 'tUne mujhe zAzvatAtIrtha kA vaMdana karAke mahA upakAra kiyA hai, tUM merA parama bAMdhava hai|' madanarekhA ne muni ko apane putra kA vRttAMta pUchA to muni ne kahA, 'padmaratha rAjA ne aTavI meM se tere putra ko le jAkara apanI rAnI ko sauMpA, pUrvabhava ke sneha se usakA janma mahotsava bhI manAyA thA aura terA putra isa samaya saba prakAra se sukhI hai|' usa samaya AkAzamArga se eka vimAna Akara UtarA / vaha ratnoM ke samUha se banA huA thaa| usakA teja sUrya aura candra se bhI bar3hakara thaa| usameM se eka mahA tejasvI deva UtarA / usane madanakhA kI tIna parikramA karake usake caraNoM meM jhukaa| yaha dekhakara maNiprabha bolA : 'aho ! deva kaisA akRtya kara rahe haiN| muni ko vaMdana karane se pahale eka strI ko namana kara rahe haiM? muni ne spaSTIkaraNa karate hue kahA, gata bhava meM yaha deva isa madanarekhA ke pati yugabAhu the| mRtyu samaya madanarekhA ne dharmajJAna sunAyA jisase vaha usake liye dharmAcAryA bniiN| usakA RNa ve adA kara rahe haiN| sarva prakAra se madanarekhA usake lie vaMdana yogya hai|' - muni ke vacana sunakara vidyAdhara ne devatA kI kSamA mA~gI aura devatA ne rAnI ko saMbodhita karake kahA, 'maiM terA kyA bhalA kara dUM yaha tUM btaa|' taba vaha bolI, 'mujhe janma-maraNa nivAraka avicala mokSa sukha cAhiye, lekina dene ke lie Apa samartha nahIM hai| bana sake utanA jaldI mujhe mithilA nagarI pahuMcA do jisase maiM mere putra kA mukha dekhakara yati dharma grahaNa kara luuN|' isaliye devatA madanarekhA ko mithilA le gayA, jahA~ para unnIsaveM tIrthaMkara zrI mallinAtha kA janma aura dIkSA huI thii| vahA~ zrI jinendra bhagavAna ko namaskAra, vaMdanA karake ve sAdhvIjI ke pAsa phuNce| sAdhvIjI ne dharmopadeza diyaa| dharmadezanA sunane ke bAda devatA ne madanarekhA ko rAjaputra ke pAsa calane ke lie kahA, lekina dharmadezanA sunane ke bAda madanarekhA ne kahA, 'dUsarA kucha bhI nahIM karanA hai, sAdhvIjI ke caraNoM kI zaraNa svIkAranI hai|' madanarekhA kI bAta sunakara devatA apane sthAnaka para lauTa cle| madanarekhA ke bAlaputra ko le jAnevAle padmaratha rAjA ko bAlaka ke prabhAva ke kAraNa zatru bhI zIza jhukAne lge| bAlaka kA nAma nami rakhA gyaa| yogya umra hote hI namikamAra ko yogya kanyAoM ke sAtha pANigrahaNa karAyA aura rAja sauMpakara padmaratha ne jJAnasAgara sUri se dIkSA lii| tIvra tapazcaryA karake kevalajJAna prApta karake mokSa paayaa| nami rAjA ne rAjya karate aneka rAjAoM ko jhukAkara zakendra kI kIrti jina zAsana ke camakate hIre * 68 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana kI Wan yugabAhu evaM maNiratha kI mRtyu ke bAda yugabAhu ke putra caMdrayazA ko rAjagaddI para biThAyA gayA thA / eka bAra namirAjA kA mukhya hAthI jo staMbha se badhA huA thA, vaha staMbha ko jar3a se ukhAr3akara bhAga chuuttaa| vaha aTavI meM ghUma rahA thA taba caMdrayazA rAjA ke hAtha lagA / namirAjA ke AdamiyoM ne Akara candrayazA se hAthI kI mA~ga kI / candrayazA ne unheM dhutkAra diyaa| isa kAraNa donoM rAjA eka-dUsare se lar3ane ke liye taiyAra ho gaye / namirAjA apane sainya ke sAtha sudarzanapura Aye aura nagarI ko cAroM ora se ghera liyaa| madanarekhA jinhoMne yatidharma grahaNa kiyA thA, jinakA sAdhvIrUpa meM suvratA nAma thA, unhoMne donoM bhAiyoM ke kalaha kI bAta jaanii| donoM sage sahodara bhAI hone para bhI lar3eMge aura hajAroM jIvoM kA ghAta hogaa| pApa ke bhAgI donoM bhAI hokara naraka ko jAyeMge - aisA socakara apanI gurujI kI AjJA lekara vaha donoM yuddhakartAoM ke pAsa padhArIM / namirAjA ko milane para nami rAjA ne unakI vaMdanA kI, unase dharmopadeza sunaa| aura kahA ki candrayazA usakA jyeSTha bhrAtA hai| usakA pUrva sambandha use sunaayaa| suvratA sAdhvI usakI mAtA hai yaha jAnakara bhI naimirAjA ne yuddha karane kA rUkha cAlU hI rkhaa| isa kAraNa se suvratAzrIjI dUsare bhAI caMdrayazA ke pAsa jAkara kahA, 'tuma donoM lar3a rahe ho, lekina donoM sage bhAI ho, lar3ane meM kucha phAyadA nahIM hai aura dono hI naraka gati ke pApa bAMdhoge, ' aisI bAta samajhA dii| candrayazA apane bhAI se milane cala pdd'aa| bar3A bhAI milane A rahA hai, yaha jAnakara namirAjA bhI saMgrAma chor3akara jyeSTha bhrAtA ke caraNoM meM gira pdd'aa| bar3e bhAI ne use uThAkara gale lagA liyA aura utsAhapUrvaka apane bhAI ko nagara praveza karAyA / candrayazA ne namirAjA ko rAjyagrahaNa karane ke lie khaa| mAtAjI ne donoM kA sambandha samajhAyA thA, isalie candrayazA ne namirAjA ko kahA, 'aba mujhe rAjya kI jarUrata nahIM hai, maiM saMyama ke mArga para jaauuNgaa|' namirAjA bhI saMyama grahaNa hetu taiyAra hue lekina bar3e bhAI kI choTe bhAI ko rAjya sauMpa karake dIkSA lenA hI yogya hai aisA samajhAkara rAjyadhUrA namirAjA ko sauMpakara candrayazA ne dIkSA grahaNa kara lI / sAdhvI madanarekhA yAne suvratAzrIjI sarva karmoM kA kSaya karake kevalajJAna pAkara mokSa padhArIM / jina zAsana ke camakate hIre 69 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI namirAjA namirAjA aura caMdrayazA donoM sahodaroM ko lar3ane se bacAyA evaM caMdrayazA ne rAjya namirAjA ko sauMpakara dIkSA lI, ye bAteM madanarekhA ke caritra meM dekhii| namirAjA nyAyamArga para rAjya calA rahe the / candrayazA se rAjya prApta hone ke pazcAt lagabhaga 6 mAha bAda unheM dAha jvara utpanna huA / baidya unakI davA kara rahe the lekina dAha jvara meM thor3A bhI pharka na par3a rahA thA / dAha jvara ko zAMta karane ke liye unakI rAniyA~ caMdana ghisa rahI thii| unakI cUDiyoM kI AvAz2a namirAjA ko atyaMta pIDA de rahI thI, unhoMne pUchA, 'mujhe yaha kisakI dAruNa AvAz2a sunAI de rahI hai| sevakoM ne uttara diyA ki caMdana ghisA jA rahA hai aura caMdana ghisatI rAniyoM ke hAtha ke kaMgano kI yaha AvAja hai / taba saba rAniyoM ne eka eka kaMgana rakhakara bAkI ke kaMgana nikAla diye jisase AvAz2a baMda ho jAye / adhikamAtrA ke kaMgana utara jAne se AvAz2a baMda ho gii| namirAjA ne pUchA, 'aba AvAz2a kyoM baMda ho gaI? ' sevakoM ne uttara diyA ki 'eka saubhAgya kaMgana rakhakara zeSa kaMgana utAra dene ke kaarnn|' 34 rAjA socane lagA, kaI kaMgana the aura unakI AvAz2a duHkhadAyI thI / sirpha eka kaMgana rakhane se ekadama zAMti ho gii| isa prakAra akelepana meM hI mahAsukha hai, jaMjAla bar3hane se duHkha bar3hatA hai, sukha bar3hatA nahIM hai| Atmahita ke liye jaMjAla kA tyAga karanA hI ThIka rhegaa| aise socate hue mana se taya kiyA ki 'yadi merA dAha jvara bilakula zAMta ho jAyegA to maiM cAritra grahaNa kruuNgaa|' aisA socakara so gye| subaha uThe taba dAha jvara zAMta ho gayA thA / rAtri ko svapna meM usane airAvata hAthI aura meru parvata dekhA / aise suMdara sapane ke kAraNa bhI roga dUra huA hai - aisA namirAjA ne socA / svapna ke bAre meM soca-vicAra karate karate unheM jAtismaraNa jJAna utpanna huA / 'maiMne pUrvabhava meM sAdhUpana pAlA thA / vahA~ se mRtyu pAkara praNata deva loka kA devatA banA thA / ' isa prakAra jAti smaraNa jJAna hone ke kAraNa apane putra ko rAjya sauMpa kara dIkSA grahaNa kara lI / namirAjA ne cAritra grahaNa kiyA / indrarAjA brAhmaNa kA rUpa lekara unakI parIkSA karane Aye aura kahA, 'he rAjana! tUne rAjya kA tRNavat tyAga kiyA, yaha bahu acchA kiyA hai lekina tUjhe jIvadayA pAlanI jina zAsana ke camakate hIre 70 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAhiye, tUM vrata grahaNa kara rahA hai isaliye terI strIyA~ rudana kara rahI haiM so jIvadayA kI khAtira tUjhe vrata grahaNa nahIM karanA caahie|' nami muni ne uttara diyA, 'merA vrata usa duHkha kA kAraNa nahIM hai para unake svArtha meM hAni pahu~ca rahI hai, vaha unheM dukhakartA hai| maiM to merA kArya hI kara rahA huuN|' indra ne kahA, 'he rAjan! tere mahala, aMta:pura Adi jala rahe haiM, unakI tUM kyoM upekSA kara rahA hai?' namirAjarSi ne kahA : 'yaha mahala merA nahIM hai, aMta:pura bhI merA nahIM hai|' indra bole : 'rAjan! tUM rAjya chor3akara jA rahA hai to isa nagarI ke kille ko majabUta karake jaa|' rAjarSi ne kahA : 'merA to saMyama hI nagara hai, usameM zama nAmaka killA hai aura naya nAmaka yaMtra hai|' __indra bole : 'he kSatriya! logoM ko rahane ke lie manohara prAsAda nirmANa karavAkara vrata lenaa|' muni ne uttara diyA, 'aisA to durbuddhijana karate haiM, merI to jahA~ deha hai vahI maMdira hai|' indra ne kahA : 'tUM cora logoM kA nigraha karane ke pazcAt vrata le|' muni bole : 'maiMne rAga, dveSa Adi coroM kA nigraha kiyA hai|' indra ne kahA : 'kaI uddhata rAjA abhI bhI tere kadama nahIM cUmate haiM, unakA parAjaya karake pravajyA grahaNa kr|' rAjA ne kahA : 'yuddha meM lAkha sainikoM ko, jItane meM kyA jaya? kharI jaya to eka AtmA ko jItane se hotI hai aura usako jIta kara maiMne parama jaya pAI hai| [ityAdi bodhadAyaka namirAjarSi evaM indrarAjA kA saMvAda uttarAdhyana sUtra se jAna sakate haiN|] . yaha saMvAda pUrA hote hI namirAjA cala par3ate haiN| indra apanA asalI svarUpa prakaTa karake bole : 'he yatizvara! Apa dhanya hai| Apane sarva bhAva ke bairI kA parAbhava karake ApakA utkRSTa svabhAva dikhAyA hai|' isa prakAra stuti karake indra svarga meM gaye aura namirAjA kAlAnusAra mokSa pdhaareN| jina zAsana ke camakate hIre * 71 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -aMbikA devI giranAra parvata ke pAsa eka choTA sA gaaNv| usameM eka brAhmaNa kuTuMba... / devabhaTTa nAmaka bujurga kI mRtyu ho gaI thii| unakI vidhavA patnI devIlA apane putra somabhaTTa ke sAtha rahatI thii| somabhaTTa kA vivAha aMbikA nAmaka eka jaina kanyA ke sAtha huA thaa| aMbikA ko janma se jaina dharma milA thaa| jaina saMskAra hone se dAna-dharma use bahuta priya the| zAdI ke bAda somabhaTTa ke sivA kisI bhI puruSa ko rAgadRSTi se dekhA na thA, aisI sattvazIla satI strI thI vh|| zrAddha ke dinoM para somabhaTTa ko bhArI zraddhA thii| apane pitA kA zrAddha divasa thaa| usa dina eka mahAna tapasvI munirAja kA Agamana huaa| ve eka mAha ke upavAsa pazcAt pAraNA hetu bhikSA lene padhAre the|| . aMbikA ne harSa evaM AdarapUrvaka bhikSA dii| munirAja 'dharmalAbha' kahakara cala diye / daravAje ke pAsa khar3I eka par3osana ne yaha dekhA aura karkaza AvAz2a se aMbikA ko kahA, 'are re! yaha tUne kyA kiyA? zrAddha ke dina tUne prathama dAna malina kapar3evAle sAdhU ko diyA? zrAddha kA anna aura ghara donoM apavitra kara diye|' aMbikA sunI anasunI kara ghara me ghusa gaI lekina par3osana kyA apanI bAta chor3a detI? bAhara gaI huI aMbikA kI sAsa devIlA ke lauTane para yaha bAta mirca-masAlA lagAkara par3osana ne khii| devIlA kA krodha bhabhaka utthaa| aMbikA ko usane khUba jalI kaTI sunaaii| somabhaTTa bAhara se AyA to use bhI aMbikA kI ghara aspRzya karane kI bAta khii| vaha krodhita ho gyaa| aMbikA kI ora bar3hakara cillA uThA : 'pApinI! tUne yaha kyA kiyA? abhI kuladevatA kI pUjA kI nahIM hai, pitRoM ko piMDa nahIM diyA aura tUne mailegaMde-sAdhu ko dAna diyA hI kyoM? nikala jA mere ghara se, calI jA yahA~ se|' krodha caNDAla hai ! jisako krodha car3hatA hai vaha caNDAla jaisA krUra bana jAtA hai| somabhaTTa ne satI strI para krodha karake ghara se bAhara nikAla diyaa| aMbikA ke do putra the| eka kA nAma siddha aura dUsare kA nAma buddh| aMbikA donoM ko lekara ghara ke pichavADe se nikalakara nagara bAhara phuNcii| jina zAsana ke camakate hIre * 72 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apane durbhAgya para vicAra karate hue mana meM zrI navakAra maMtra ginatI huI jaMgala ke mArga para cala rahI thii| siddha aura buddha donoM ko pyAsa lagI; siddha ne mA~ ko kahA, 'mA~, khUba pyAsa lagI hai, mA~! pAnI de|' buddha ne bhI mA~ kA hAtha khIMcate hue pAnI kI mA~ga kii| aMbikA cAroMora dekhatI hai, kahIM bhI pAnI dikhatA nahIM hai| vahA~ eka sUkhA sarovara dikhaa| aMbikA ne socA, 'yaha sarovara pAnI se bharA huA hotA to!' vahA~ eka camatkAra huaa| sarovara pAnI se bhara gayA! kinAre para khar3e AmravRkSa para pake hue Ama dIkheM! aMbikA ke satItva kA prabhAva thA yaha ! usakI dharmadRr3hatA kA yaha camatkAra thaa| aMbikA ne donoM bAlakoM ko pAnI pilAyA aura per3a para se Ama tor3akara khilaayeN| siddha aura buddha khuza khuza hokara per3a ke nIce khelane lgeN| ___aMbikA ke ghara se nikalane ke bAda ghara para bhI aisA hI camatkAra huaa| sAsa devIlA bar3abar3Ate hue rasoIghara meM phuNcii| usakI A~kheM Azcarya se phaila gii| jisa bartanoM meM abikA ne munirAja ko dAna diyA thA, ve bartana sone ke ho gaye the| pake hue cAvala ke dAne motI ke dAne bana gaye the| rasoI ke dUsare bartana bhI rasoI se bhare par3e the| devIlA harSa se pAgala ho gii| usane beTe somabhaTTa ko bulAyA aura yaha saba dikhAkara kahA, 'dekha, aMbikA to satI hai satI, dekha! usakA prbhaav|' somabhaTTa ne sone ke bartana dekhe| cAvala kA patIlA motIyoM ke dAnoM se bharA dekhaa| somabhaTTa kA roSa utara gyaa| vaha aMbikA ko DhUMDhane nikala pdd'aa| aMbikA ko DhUMDhate DhUMDhate somabhaTTa jaMgala meM A phuNcaa| dUra se donoM bAlakoM ko khelate hue dekhA to usane AvAz2a dI : 'aMbikA... o aMbikA! patikI AvAz2a sunakara aMbikA kAMpa uThI, use aisA lagA ki jarUra vaha mArane AyA hai, donoM bAlakoM ko lekara daur3I aura naz2adIka ke eka kue meM chalA~ga lagA dI, tInoM ke prANa paMkhe uDa gye| somabhaTTa vahA~ pahu~cA lekina dera ho cukI thii| kue meM apanI patnI aura donoM bAlakoM ko dekhA, vaha samajha gayA ki tInoM ke prANapaMkherU ur3a cuke haiN| vaha bhI kueM meM kUda pdd'aa| kucha hI kSaNoM meM usakI mauta ho gii| aMbikA marakara devaloka meM devI huI haiN| marate samaya aMbikA ke mana jina zAsana ke camakate hIre * 73 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke bhAva zuddha the| isalie vaha marakara devI huI lekina somabhaTTa ke bhAva itane zuddha na the| vaha maraNa kaSTa ke kAraNa devapane meM bhI aMbikA kI savArI siMha rUpa me deva bnaa| isa prakAra ve deva evaM devI bne| ____ aMbikA ko bhagavAna nemanAtha para athAha prIti thI, isa kAraNa vaha devI banakara bhagavAna nemanAtha kI adhiSThAyikA devI bnii| jo koI bhagavAna nemanAtha kI sevA, bhakti-zraddhA se karatA hai, usakI manokAmanAeM devI aMbikA pUrNa karatI haiN| ____ somabhaTTa deva hue lekina unheM siMha kA rUpa dharakara aMbikA devI kA vAhana bananA par3A hai| jaya bolo devI aMbikA kii...| gadhA kucha bhI apekSA binA manuSya kI niSkAma bhAva se majadUrI karane kA usane samarpaNa vrata liyA aura pITha para uThA sake utanA... are! usase bhI adhika mAla bhara bhara ke usane manuSya kA bojha utthaayaa| ___ itanI bhArI sevA karane ke bAda bhI usane kabhI ahaMkAra na kiyaa| manuSyoM ne DaNDe mAre to bhI sahana kiye| apamAna bhI nigala liyaa| khAne ke lie ghAsa bhI na mA~gA, rahane ke lie chaparA na caahaa| dhUre para ghUmakara hI peTa bhraa| lekina hRdaya meM thor3A sA bhI raMja na rkhaa| itanA hI nahIM, itane Dhera sAre apamAna, mAra aura begAra ke bAda bhI usane apanA AnaMda dhUre kI dhUla para loTakara hI manA liyaa| vAha re niSkAma samarpaNavratI! gadhe jaisA samarpaNavrata hama bhI apnaayeN| jina zAsana ke camakate hIre * 74 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -rAjA municaMdra [yaha kathAnaka caMdrAvataMsa rAjA ke nAma se bhI prasiddha hai|] saMdhyAkAla kA samaya hai| rAjya kA kAma nibaTAkara rAjA municandra sAMya ko cauvihAra kara aMta:pura meM pdhaareN| akele hI the, so ciMtana karane lge| 'mahAvIra svAmI ne gautama svAmI ko kahA thA, eka kSaNa bhI bekAra mata jAne denaa|' isa samaya phursata hai - rAnI aMtapura meM nahIM hai, vaha Aye taba taka dhyAnastha ho jAU~, kAusagga karUM, yoM socakara mana se nirNaya lete haiM, 'sAmane jo dIpa hai, vaha jalatA rahe taba taka kAusagga kruu|' - isa prakAra mana se ThAna liyaa| moma ke pUtale kI taraha vaha kAusagga dhyAna meM khar3e rhe| samaya huA to dAsI aMta:pura meM saba ThIka-ThAka karane aaii| usane rAjAjI ko dhyAna meM khar3e dekhA, lekina dIpaka meM ghI ghaTatA jA rahA thaa| ghI khatma ho jAyegA to dIpaka bujha jAyegA, rAjAjI ko aMdhere meM khar3A rahanA paDegA - aisA socakara dIpaka meM ghI ddaalaa| dIyA bujhane se baca gayA isalie rAjA kAusagga dhyAna meM hI khar3e rhe| phira se ghI khatma hone AyA to dAsI ne dubArA ghI ddaalaa| rAjA pratijJAvaza hai - dIyA jala rahA hai - kAusagga pUrNa nahIM ho rahA hai - pratijJA kaise toDI jAya? samaya bIta rahA hai, zarIra meM vedanA ho rahI hai - paira thaka gaye haiM, lekina rAjA dRr3hatA se kAusagga khar3e hI rahe, socate haiM ki, 'yaha vedanA to kucha bhI nahIM hai, isa jIva ne nArakI kI vedanAe~ bhogI hai, anaMta bAra zarIra ko chedA gayA hai, usa vedanA se anaMtaveM bhAga kI yaha vedanA hai| isa vedanA ko sahana karane se anaMta gunI nirjarA hI honevAlI hai| ... isa prakAra kAusagga dhyAna meM hI prabhAta ho gyaa| ujAlA ho jAne se dAsI ne dIpaka meM ghI DAlanA baMda kara diyA aura dIpaka bujha gyaa| rAjA kI pratijJA pUrNa ho gii| kAusagga pUrNa karake rAjAjI kadama uThAkara palaMga kI ora bar3hate haiN| aMga akar3a jAne ke kAraNa nIce gira par3ate haiN| lekina paMca parameSTi ke dhyAna meM lIna ho jAte haiN| AyuSya pUrNa hote hI kAladharma pAkara unake prANa sIdhe hI devaloka meM pahuMca jAte haiN| jina zAsana ke camakate hIre * 75 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27 -zrI dRr3haprahArI eka nagara meM jIrNadatta nAmaka brAhmaNa rahatA thaa| use yajJadatta nAmaka eka uddhata putra thaa| kAlAnusAra yajJadatta ke mAtA-pitA kI mRtyu huii| bacapana se mRgayA khelane jAtA thA jisase mRga ke zikAra meM vaha kuzala thA lekina garIbI ke kAraNa jInA muzkila lagA, aura vaha nagarI ke bAhara cora logoM kI pallI meM pahu~ca gyaa| vahA~ pallIpati bhIma ko milaa| pallIpati ko putra na thA isaliye usane yajJadatta ko apanA putra banAkara rkhaa| kisI bhI prANI para vaha acUka prahAra karake mAra sakatA thA jisase usakA nAma dRr3haprahArI pdd'aa| pallIpati ne apanA aMtakAla samIpa jAnakara dRr3haprahArI ko apane takhta para biThAyA, dRr3haprahArI pallIpati bana gyaa| rAtri ko bhIla sevakoM ke sAtha milakara corI, DakaitI Adi kukarma karane lgaa| eka dina kuzasthala nAmaka gA~va lUTane gye| gA~va meM devazarmA nAmaka brAhmaNa rahatA thaa| usake ghara para bhIla sevakoM ne DAkA ddaalaa| devazarmA bAhara jaMgala meM gaye the| usake putra ne daur3ate hue, jaMgala me pahu~cakara pitA ko yaha bAta btaaii| devazarmA krodhita hokara lAThI lekara daur3atA huA coroM ko mArane claa| dRr3haprahArI ne lAThI lekara mArane Ate devazarmA ko dekhA aura usa para prahAra karake usake mastiSka ke Tukar3e kara DAle / usa daurAna eka gAya bhI coroM ko siMga se mArane A pahu~cI, use bhI dRr3haprahArI ne mAra ddaalii| devazarmA kI mRtyu kI khabara sunakara usakI garbhavatI strI bhI hAhAkAra macAtI huI ghara se bAhara aaii| use bhI dRr3haprahArI ne garbhasahita mAra ddaalaa| isa prakAra eka sAtha brAhmaNa, gAya, strI tathA garbha kI hatyA karake dRr3haprahArI kAMpa uThA aura socane lagA, 'aho ho, yaha maiMne kyA kiyA! isa brAhmaNa va usakI strI kI hatyA karane se usake bAlakoM kA kyA hogA? maiM hI unake duHkha kA kAraNa bnaa| aise duSkRtya kA bhAra maiM kaise sahana karUMgA? bhavakUpa meM girate hue merA avalambana kauna banegA?' isa prakAra soca rahA thA ki vahA~ se gujarate hue zAMta manavAle, dharmadhyAna meM lIna va sarva jIva kI rakSA karanevAle sAdhuoM ko dekhaa| unako dekhate hI vaha manameM socane lagA, 'ahA! isa loka meM ye sAdhu pUjane yogya haiM, ve kSamAvaMta bhI hai|' jina zAsana ke camakate hIre * 76 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unako vaMdana karake dRr3haprahArI kahane lagA, 'maiMne strI, brAhmaNa, gAya tathA bAlagarbha kI hatyA kI hai / to he kRpAnidhi! narakagati se mujhe bacAiye - eka hI prANI ke vadha se gati hotI hai to merA kyA hogA? kaunasI gati hogI? mahAtmA! mujhe bacAiye / mujhe ApakI dIkSA diijiye|'guru ne usako saMsAra se virakta jAnakara saMyama diyaa|dRddh'prhaarii ne dIkSA lekara tapa karate karate aisA abhigraha liyA ki jisa jisa dina mujhe yaha merA pApa yAda AyegA, usa usa dina maiM AhAra nahIM lUMgA aura yadi koI duzmana mujhe mAra DAlegA to maiM use kSamA kruuNgaa|' ___ aise abhigraha ke sAtha kaI bAra DakaitI DAlI thI usa kuzasthala nagara meM bhikSArtha jAtA / vahA~ usako dekhakara nagara ke loga, 'go-brAhmaNa-strI-bAlahatyArA' kaha kara lAThI va patthara Adi se mArane lagate / lekina ye mahAtmA zAMta citta se saba sahana karate karate ciMtana karane lage, 'he jIva! tUne isa prakAra se aneka jIvoM kI nirdayatApUrvaka hatyA kI hai| kaiyoM kI lakSmI tathA strIyoM kA haraNa kiyA hai, bahuta asatyoM kA uccAraNa kiyA hai, aneka kuTumba meM strIyoM se bAlakoM kA viyoga karAyA hai| aba yaha sabakucha sahana karane kI bArI terI hai, to ina saba ke upasarga tujhe sahana karane caahiye| unake aparAdhoM ko kSamA denii| koI bhI saMjoga meM krodha hI na karanA / ye loga mere karmoM kA kSaya karane meM ve mitroM kI bhA~ti madada kara rahe haiN| muktirUpI sukha dene na socI huI sahAyatA kara rahe haiN| unake upara krodha hI mata kara / doSa denA hai to apane karma ko doSa denaa| mere to ye parama bAMdhava haiN| aho! maiM to mere karma naSTa kara rahA hU~ lekina ina logoM kA kyA hogA? ye upasarga karane se ve naraka jAne ke lAyaka karma baaNdhege|' isa prakAra ve logoM ke prati karuNA bhAva kI vRtti rakhane lge| aisI uttama bhAvanA kI manovRtti rakhate rakhate unake adhyavasAya pala pala zuddha hote rahe / kramAnusAra unhoMne caudahavA~ guNasthAnaka prApta karake kevalajJAna paayaa| 808805388 8288888888885 88888888 38888888888 3%8888888888 8888888883888 manuSya kaisA honA cAhiye? vANI meM sumadhura sayAnA, bhavya dikhanevAle, lekina namra svabhAvakA aura nirbhaya lekina vinayazIla ziSyAcAravAna aura mada hRdyvaan| eDavAna AranAlDa jina zAsana ke camakate hIre * 77 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 -zrI ilAcIkumAra ilAvardhana nAmaka nagara meM jinazatru nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| usa gA~va meM ibhya nAmaka seTha va dAriNI nAmaka usakI sadguNI strI rahate the| ve sarva prakAra se sukhI the lekina saMtAna na hone kA eka dukha thaa| isa dampatI ne adhiSThAyikA ilAdevI kI ArAdhanA karake kahA, 'yadi putra hogA to usakA nAma terA hI rkheNge|' kAlakrama se unheM putra huA aura manautI anusAra usakA nAma ilAcIkumAra rkhaa| ATha varSa kA hote hI, ilAcIkumAra ko par3hane ke liye adhyApaka ke pAsa chor3A gyaa| usane zAstroM kA sUtrArtha sahita adhyayana kiyaa| yuvA avasthA AI lekina yuvA strIyoM se vaha jarA sA bhI mohita na huaa| ghara meM sAdhU kI taraha AcaraNa karatA rhaa| pitA ne socA, 'yaha putra dharma, artha aura kAma tInoM meM pravINatA nahIM pAyegA to usakA kyA hogA?' use vyasanI logoM kI TolI meM rakkhA, jisase vaha jaina kula ke AcAra vicAra na pAlakara, dhIre dhIre durAcArI banatA gyaa| itane meM vasaMtaRtu aayii| ilAcIputra apane kucha sAthiyoM ke sAtha phalaphUla se suzobhita aise upavana meM gaye, jahA~ Amra, jAmUna vagairaha phala tathA sugaMdhita pUloM ke vRkSa the| vahA~ laMkhIkAra nAmaka naTa kI putrI ko usane nRtya karate hue dekhaa| use apanAne kI icchA huii| yaha icchA bAra bAra hone lagI aura vaha digmUDha hokara pUtale kI bhA~ti khar3A raha gyaa| mitra ilAcIkumAra ke manovikAra ko samajha gaye aura use samajhAkara ghara le. gye| ghara jAne ke bAda vaha rAtri ko soyA lekina lezamAtra nidrA na AI, kyoMki naTaputrI ko vaha bhUlA na sakA thaa| aisI sthiti dekhakara usake pitA ne pUchA, 'he putra! terA mana kyoM vyagra hai? kisI ne terA aparAdha kiyA hai|' ilAyacIkumAra mauna rahA, javAba diyA, 'pitAjI! maiM sanmArga pravartanAdi saba kucha samajhatA hU~, para lAcAra huuN| merA mana naTaputrI meM hI lagA huA hai|' pitAjI samajha gaye ki 'maiMne hI bhUla kI thii| use kusaMgati meM chor3A jisakA phala bhugatane kI bArI aaii| aba maiM niSedha karake usako rodUMgA to vaha mRtyu pAyegA, to merI kyA jina zAsana ke camakate hIre * 78 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati hogI! bhalA-burA socakara vaha usa naTa se mile aura apane putra ke lie usakI putrI kI mAMga kii| naTa bolA, 'acchA! yadi Apake putra kI aisI hI icchA ho to use hamAre pAsa bhejo|' __koI aura mArga na hone se pitA ne ilAcIputra ko naTaputrI ke sAtha byAha karane kI svIkRti dekara putra ke naTa ko pAsa bhejaa| naTa ne ilAcI putra ko kahA, 'yadi naTa putrI se byAha karanA ho to hamArI nRtyakalA siikh| usameM pravINatA milane para yaha kanyA tUjhako duuNgaa|' kAmArthI ilAcIkumAra nRtyakalA sIkhane lgaa| alpa samaya meM hI vaha nRtyakalA meM mAhira ho gyaa| laMkhIkAra ilAcIkumAra aura apanI putrI ko nacAte hue dravya upArjita karane lgaa| khUba dravya upArjana ke bAda mahotsavapUrvaka putrI kA byAha karane kI laMkhIkAra ne anumati dii| bar3e paimAne para dravya upArjana karanA ho to koI bar3e rAjya meM jAkara rAjA-mahArAja ko nRtya se khuza karanA cAhiye - aise khayAla se laMkhIkAra ilAcIkumAra tathA usakI pUrI maNDalI ko lekara benATana nagara ko gye| vahA~ ilAcIkumAra ne rAjA mahIpAla ko kahA, 'hameM Apako eka nATaka batAnA haiN|' rAjA ne hA~ kaha dii| usane vinaya sahita nATya aura nRtya ke prayoga zurU kiye| bAMsa kI do ghor3I bnaayii| donoM ke bIca eka rastI bAMdhakara vaha rasse para nRtya karane lgaa| usa samaya rAjA kI naz2ara laMkhIkAra kI putrI para par3I aura vaha usa para mohita huaa| use kaise pAyA jAya? usane socA ki yaha naTa rasse para se gira jAya aura mara jAya to naTanI ko pA skeNgaa| isa kAraNa dubArA rasse para nAca kare ko khaa| ilAcIkumAra ne dubArA rasse para jAkara utkRSTa nRtya kiyA lekina rAjA khuza na huaa| usane phira se nirAdhAra rasse para nRtya karane ko khaa| isa bAra rAjA ke bhAva aise the ki naTakAra rasse para se santulana ga~vA de aura girakara mara jAye aura naTInI ko prApta kara ske| ilAcIkumAra ke bhAva aise haiM ki rAjA kaise khuza hokara bar3A inAma de aura naTInI ke sAtha byAha kruuN| donoM ke bhAva bhinna bhinna the| isa prakAra rAjA bAra bAra nRtya karane ko kahate the| ilAcIkumAra samajha gayA ki rAjA kI bhAvanA burI hai| vaha merI mRtyu cAha rahA hai| isa bAra ilAcIkumAra ne dUra eka dRzya dekhaa| jina zAsana ke camakate hIre * 79 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka suMdara strI sAdhU mahArAja ko bhikSA de rahI thI, sAdhU raMbhA jaisI strI ke sAmane dekhate bhI nahIM haiM / ' dhanya hai aise sAdhU ko / vaha kahA~ aura maiM kahA~ ? mAtApitA kI bAta na mAnI aura eka naTInI para mohita hokara maiMne kula ko kalaMkita kiyaa|' aisA socate socate citta vairAgyavAsita huaa| rasse para nAcatA ilAcIkumAra anitya bhAvanA kA ciMtana karane lagA aura usake karmasamUha kA bhedana huA, jisase usane kevalajJAna pAyA aura devatAoM ne Akara svarNakamala rcaa| usa para baiThakara ilAcIkumAra ne rAjAsahita sabako dharmadezanA dii| rAjA ke pUchane para apane pUrvabhava kI bAta kahI / jAti ke ghamaNDa ke kAraNa pUrva bhava kI usakI strI mohinI laMkhIkAra kI putrI banI aura pUrvabhava ke snehavaza svayaM isa naTaputrI para mohita huA thA / jar3e vRkSa to boyA, para usakI paravariza ke liye kauna usakA poSaNa pUrNa karegA? yaha jimmedArI jar3o ne sviikaarii| isase hI vRkSa kI chaTAdAra ghaTATopa usake patte, puSpa aura DAliyA~, usakA sauMdarya va sauSThava pAdurbhAva ho ske| lekina jar3o ne to chipe kaune meM - jamIna meM gar3e rahane va kabhI bhI na dikhAI dene kA vratapAlana hI caahaa| isake isa samarpaNa ke kAraNa hI vRkSa ke saba aMgo ne apanI apanI jarUrata anusAra poSaNa paayaa| isI ke kAraNa gulAba ne sugaMdha paaii| isI ke kAraNa kamala ne sauMdarya pAyA va isI ke kAraNa Ama ne rasakasa pAye / vAha re / prakRti rAjya ke rasada mNtrii| ApakA bejor3a smrpnn| jar3oM kI taraha hama bhI gupta rUpa se poSaNa dete rheN..| jina zAsana ke camakate hIre 80 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI jhAMjhariyA muni madanabrahma eka rAjakumAra the| ve bhara javAnI meM the|bttiis sundara rAjyakanyAoM ke sAtha unakA byAha huA thaa| svarga ke bhA~ti Ananda lete hue kAla vyatIta kara rahe the| eka bAra indrotsava manAne nagarI kI prajA suMdara vastra paridhAna karake udyAna meM gii| rAjakumAra madanabrahma bhI battIsa navavadhUoM ke sAtha udyAna meM krIDA kara rahe the| itane meM unakI dRSTi eka tyAgI munivara para par3I, vaMdanA karane kI icchA se ve munirAja ke pAsa phuNce| vidhipUrvaka vaMdana karake ve navavadhUoM ke sAtha unakI vairAgyabharI amogha dezanA sunane baitthe| munIzrI kI amRtabharI dezanA sunate hI madanabrahama rAjakumAra kI AtmA jAga utthii| unheM samajha A gaI ki Atma kyA hai aura usI pala battIsa navavadhUoM ko chor3akara unhoMne saMyama grahaNa kara liyaa| jJAna kI ArAdhanA karake ve vidvAna va gItArtha bne| vihAra karate karate madanabrahma muni khaMbhAta (usa samaya kI traMbAvaTI) nagarI meM pdhaareN| madhyAhna samaya para gocarI para nikalate muni ko eka seThAnI ne jharokhe se dekhA / seThAnI ko kaI varSoM kA pativiyoga thaa| kAmajvara se pIr3ita seThAnI kI bhAvanA bigar3a uThI thI aura koI maukA DhUMDha rahI thii| vahA~ yaha bharapUra javAna muni ko dekhA / mana meM harSita ho gaI vaha aura apanI vAsanA pUrti ke lie apanI naukarAnI ko bhejA ki jA, una muni ko le aa| dAsI daur3I huI gaI aura muni ko binatI kI, 'padhAriye gurudeva!' sarala svabhAva se muni vahA~ pdhaare| makAna kA daravAjA seThAnI ne baMda kara diyA aura hAvabhAva aura nakhare karane lgii| munizrI ko mohavaza karane ke khUba prayatna kiye lekina munizrI vrata meM aTala the| mIThI vANI se seThAnI ko dharma-upadeza dene lge| mohAMdha aura tIvra vAsanA se pIr3ita seThAnI dharmadezanA para dhyAna na dekara munizrI ko lipaTa pdd'ii|munishrii ne socA, yahA~ se zIghra hI nIkala jAnA caahiye| yahA~ jyAdA rahane se duSTa strI merA vrata bhaMga kregii| aisA vicAra karake munizrI ne hAtha chuDAkara dvAra kholA aura bhAgane lge| lekina kAmI strIne bhAgate muni ko apane paira ke phaMde se muni ko nIce girA diyaa| paira kA phaMdA DAlate hue strI kA jhAMjhara muni ke paira meM phaMsa gayA aura seThAnI joro se cillAne lagI ki pakar3o... pakar3o... isa duSTa aNagAra ko... vaha merA zIla bhaMga karake bhAga rahA hai| jina zAsana ke camakate hIre * 81 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pakaDo.... pkddo| logoM ne sAdhU ko pkdd'aa| strI kI pukAra sunakara loga muni ko mArane lge| munizrI puNyodaya ke kAraNa se bhAga rahe the aura seThAnI ne paira se phaMdA lagAkara muni ko nIce girAne kA khela kiyA thA vaha isa nagara ke rAjA ne apane mahala ke jharokhe se khar3e khar3e dekhA thaa| ve zIghra hI nIce utare aura logoM ko satya hakIkata batAI ki 'yaha strI apanI badanAmI Dhakane ke lie isa pavitra sAdhU ko kalaMka de rahI hai| munizrI to sacce aura pavitra saMta hai / yaha laphar3ebAjI to usa duSTaM seThAnI kI hai|' logoMne munizrI ke caraNoM me girakara kSamA maaNgii| munizrI kI jayajayakAra huii| rAjA ne seThAnI ko apane ugra pApa kA phala bhugatane dezanikAla kI sajA de dii| munizrI kA nAma to thA madanabrahma muni / unake paira meM jhAMjhara phaMsa jAne kAraNa ve jhAMjhariyA muni ke nAma se pahacAne jAne lge| aisI kaThina kasauTI meM se gujarane bAda munizrI ujjaina nagarI meM pdhaareN| gharaghara gocarI lete the| eka dina rAjA rAnI jharokhe meM baiThakara sokaTAbAjI khela rahe the| rAnI muni ko dekhakara muskurAI aura turaMta rone lgii| Tapa Tapa AMsu girane lge| yaha dekhakara rAjA ko zaka huA, jarUra ye muni bhUtakAla meM merI rAnI kA yAra rahA hogaa| rAjA ne cupake se sevakoM ko bulAkara muni ko pakar3A aura gaharA khaDDA khodakara usameM khaDe karake sevakoM ko muni kI gardana ur3A dene kA hukma diyaa| sevaka gardana kATane ke liye taiyAra hue aura munizrI samatArasa meM DUba gye| zatru ko mitra mAnakara unakA upakAra mAnane kI U~cI bhAvanA meM DUbate gye| sevakoM ne rAjA kI AjJAnusAra muni kA ziraccheda kara ddaalaa| aMta hone se pUrva muni ne ucca bhAvanA ke pratApa se kevalajJAna pAyA aura ve mokSa pdhaare| ___ rAjA prasanna hote hue rAjamahala kI ora cle| eka cIla mA~sa kA piMDa samajhakara khUna se sanA oghA coMca meM dhara kara uData / bhavitavyatA ke yoga se oghA rAjamahala ke cauka meM girA / sevakoM dvArA rAnI ne bAta jaanii| oghA dekhakara rAnI ne pahacAna liyA ki yaha oghA jarUra mere bhAI madanabrahma kA hai, unhe jarUra kisIne mAra DAlA hai| rAnI phUTaphUTakara rone lgii| rAnI kA rudana sunakara rAjA daur3atA huA AyA, rAjA ko taba bAta samajha meM AI kI muni to rAnI ke sage bhAI the| rAjA ne kabUla kiyA ki zaMkA ke kAraNa muni ko usane hI maravA DAlA hai| aba rAjA aura rAnI rudana karane lge| rAnI ne anna-jala kA tyAga karake anazana grahaNa kiyaa| rAjAjI munizrI ke kalevara ke pAsa jAkara kSamApanA karane lage aura prabala pazcAtApa karate karate, anitya bhAvanA vyakta karate karate rAjA ko bhI kevalajJAna prApta huaa| jina zAsana ke camakate hIre * 82 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kalAvatI kalAvatI kA byAha zaMkharAja ke sAtha huA thA / kalAvatI garbhavatI hote hI usake maike se bhAI jayasena prasUti ke lie lejAne AyA, lekina rAjAjI ne' usakA viraha maiM nahIM saha pAU~gA / ' kahakara bhejane ke lie nA kaha dii| jayasena apanI bahina ke lie upahAra meM lAyA huA saMdUka dekara bidA hue| kalAvatI ne ekAMta meM saMdUka kholI / saMdUka meM jhagamagAte hue do berakhe ( rudrAkSa jar3ita kaMgana ) dekhe aura bar3I prasanna huI / usa vakta eka dAsI vahA~ A phuNcii| usane pUchA, 'rAnI sAhibA ! kahA~ se lAI / ' kalAvatI ne kahA, 'mere priya vyaktiyoM kA upahAra hai / ' khatama... daravAje ke pIche khar3e rAjAjI ne ye zabda sune aura mana meM zaka kA jahara cddh'aa| usake priya mere sivAya anya koI hai|'klaavtii zarIra se khUbasUrata hai lekina manakI kAlI, kulaTA hai / ' vaha krodhita ho utthaa| usane sevakoM ko AjJA dI ki 'kalAvatI ko kAle ratha meM, kAle vastra pahanAkara, kAlA TIkA karake jaMgala meM le jAo / vahA~ usake donoM hAtha berakhoM sahita kATa kara mere sAmane hAz2ira kro|' ratha meM biThAkara sevaka kalAvatI ko ghora jaMgala meM le gaye aura nIce utarakara kalAvatI ko rAjA kA hukma sunaayaa| kalAvatI ne A~kha meM AMsu ke sAtha javAba diyA ki, 'mere svAmI ko kahanA, ApakI AjJAnusAra kalAvatI ne berakhoM haiM sahita donoM hAtha kaTavA kara diye haiM / kATa lo dono hAtha aura jaldI jAkara sauMpa do rAjAjI ko berakhoM sahita mere hAtha ! ' 1 sainika ne donoM kalAiyA~ berakhoM sahita kATa kara bidA lii| hAtha kaTane se kalAvatI ko asahya vedanA ho rahI thI / use mUrcchA A gii| cikitsA ke lie vahA~ koI na thA / isa duHkha ke sAtha putra kA prasava huA / kalAvatI satI thii| usakA koI doSa na thA / pUrva janma ke karmoM kA udaya huA thA / aisI asahAya sthiti meM kalpAMta kara rahI thI / usI vakta AkAza meM deva kA siMhAsana kAMpa utthaa| deva ne isa dukhI ghaTanA ko dekhaa| dUsareM devadeviyoM kI satI ko sahAyatA karane ko kahA / 40 rudana karatI huI kalAvatI ke pAsa devadeviyoM ne Akara namana kiyA aura bAlaka ko apane hAtha meM liyaa| pAsa meM hI eka choTA mahala banAyA aura jina zAsana ke camakate hIre * 83 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ choTI sone kI maciyA banAkara bAlaka ko biThAkara jhUlA DAlane lge| kalAvatI maMtra kA jApa kare jA rahI thI aura donoM zeSa bace hae hAtha sApha-saphAI ke lie pAnI meM dduuboye| satItva aura navakAra maMtra ke pratApa se donoM hAtha berakheM sahita pUrvAnusAra ho gye| rAjAjI ke pAsa donoM kalAiyA~ berakhe sahita pahu~ca gii| usI samaya deva suguniye kA veza lekara rAjAjI ke pAsa phuNce| rAjAjI ko praNAma karake unake sAmane baiThakara udAsInatA kA kAraNa puuchaa| rAjAjI ne hakIkata btaaii| suguniye ne donoM kalAIyA~ dekhakara kahA, ye berakheM to kalAvatI ke do bhAI jayasena aura vijaya ne bheje haiN| unake nAma berakhoM para haiN| yaha jAnakara rAjA ko bar3A duHkha phuNcaa| kalAvatI ko khojane ke liye sevakoM ko daur3AyA, aura jo sevaka kalAvatI ko jaMgala meM chor3a Aye the, unake sAtha kalAvatI ke pAsa pahuMca gyaa| sone ke jhUle para bAlaka ke sAtha jhUlatI kalAvatI ko dekhakara vaha bahuta harSita huaa| kalAvatI bhI pati ko Ate dekhakara bahuta harSita huii| sAmane se daur3akara Ate hue pati ke hAtha meM putra ko rakha diyaa| __ zrI mahAvIra svAmI vicaraNa kara rahe the, unake pAsa jAkara rAjA-rAnI ne kina karmoM ke kAraNa hAtha kaTe haiM, usakA kAraNa puuchaa| bhagavAna ne pUrvabhava batAyA ki 'tU kalAvatI pUrvabhava meM rAjA kI kanyA thI aura rAjA kA jIva eka tote kA thaa| usake paMkha tUne kATa DAle the jisase piMjare se vaha uDa na jaay| isa kAraNa se tote ke jIva rAjAjI ne terI kalAiyA~ kaTavA ddaalii|' aba kalAvatI ko saMsAra meM rahanA yogya na lgaa| ApakI vastu Apa saMbhAlo' kahakara rAjAjI ko putra sauMpa diyA aura prabhu ke pAsa jAkara saMyama grahaNa kara liyaa| zIla ke prabhAva se uttama saMyama pAlakara mukti paaii| / dIna duHkhI tathA azakta vagairaha jIvoM ke prati / dayApUrvaka dukha dUra karane kI vRtti, vaha hai krnnaa| jina zAsana ke camakate hIre . 84 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSADhAbhUti ___ kamala suvibhUti tathA jazodA ke putra aSADhAbhUti... / unhoMne gyArahaveM meM varSa meM dharmaraci guru se dIkSA lii| aSADhAbhUti mahA vidvAna aNagAra the| vidyA ke bala se unheM kaI labdhiyA~ prApta huI thii| eka labdhi ke bala se ve alaga alaga rUpa dhara sakate the| eka bAra ve eka naTa ke yahA~ bhikSA lene pdhaareN| naTa ne ghara para modaka banAye the vaha arpaNa kiye| upAzraya para jAkara gocarI kA upayoga kiyaa| modaka svAdiSTa aura sugaMdha kI mahaka se bharapUra the| aSADhAbhUti dubArA dUsarA rUpa dhara kara naTa ke yahA~ se modaka kI bhikSA mA~ga laaye| modaka ke upayoga se jIbha meM svAda basa gayA thA isalie ve dubArA rUpa badalakara naTa ke yahA~ modaka kI bhikSA ke liye gye| naTa catura thaa| vaha isa bAta ko samajha gayA ki 'eka hI sAdhU bhinna bhinna rUpa dhara kara modaka kI bhikSA le jAtA hai| sAdha hai bahuta hI catura / usakI rUpa badalane kI kalA dAda dene yogya hai| yadi yaha sAdhu apanA bana jAye to isake dvArA bahuta hI dhana kamA sakate haiN|' aisA socakara naTa ne apanI donoM lar3akiyA, jinakA nAma bhuvanasuMdarI tathA jayasuMdarI thA - unheM samajhAyA ki kucha bhI karake isa muni ko bharamA lo| pitA se aisI chUTa pAkara naujavAna donoM lar3akiyoM ne sAdhu ke dubArA Ane para nakhareM izAre karake muni ko mohAMdha banAyA aura kahA, 'are navajavAna! ghara ghara bhikSA ke liye kyoM bhaTaka rahe ho? yahA~ hI raha jaao| yaha yuvA kAyA Apako sauMpa deNge|' muni citta se bhraSTa to hue hI the, viSayavilAsa bhogane ke lie taiyAra hue| ___aSADhAbhUti ne guru ke pAsa jAkara guru AjJA lekara jaladI vApasa AU~gA yUM.kahA, upAzraya para pahu~cakara guru ko saba bAta batAI aura kahA, 'ghara ghara bhikSA mA~ganA mujhase nahIM hogaa| yaha cAritra pAlanA aba mere liye muzkila hai, do naTinI maiMne dekhI hai, aba unake sAtha saMsAra ke bhoga bhogane haiN| isalie aba majhe chuTTI de do, maiM sirpha Apa se chaTTI lene AyA hai|' gurune khUba samajhAyA, 'nArI ke moha meM tUM aisA apayaza denevAlA kArya kyoM kara rahA hai? yaha nAriyA~ tUjhe durgati meM dhakela degii| ve nIca aura kapaTa jina zAsana ke camakate hIre * 85 ------ Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI khAna hai|' vagairaha bodha diyA lekina mohAMdha hue aSADhAbhUti ne gurujI kI bAta na mAnI aura unheM oghA sauMpa diyaa| naTa ke ghara Akara donoM naTa putrIoM ke sAtha byAha kiyA aura saMsArI bane evaM suMdara nATaka khelane lge| eka bAra rAjasabhA meM 'rASTrapAla aura bharatezvara vaibhava' nATaka khelane gaye lekina kucha kAraNavaza rAjA ne khAsa anya kArya hone se nATaka baMda rakhA aura aSADhAbhUti ghara lautte| ___aSADhAbhUti jaladI vApasa lauTanevAle nahIM hai yUM jAnakara donoM strIyA~ mA~sa-madirA kA sevana karake hoza khokara azlIlatApUrvaka palaMga meM so rahI thii| muMha para makkhiyA~ bhinabhinA rahI thI, kyoMki ayogya bhakSaNa ke kAraNa donoM ko ulTiyA~ ho gaI thI aisI dazA meM donoM strIyoM ko dekhakara aSADhAbhUti kI AtmA jala uThI, ve socane lage, 'are re! aisI strIyoM ke moha meM maiMne dIkSA choDI? dhikkAra hai mujhe ! mujhe yaha saMsAra chor3a denA caahiye| dubArA gurujI ke pAsa jAkara dIkSA svIkAra karanI hI caahiye|' donoM strIyoM ko apanI dIkSA kI icchA kahakara kadama uThAye lekina dono strIyoM ne dAmana pakar3akara unakI bharaNapoSaNa kI jimmedArI pUrNa karane ke bAda jAo - aisA Agraha kiyaa| isase unakI bAta svIkAra karake ve yogya samaya para rAjasabhA meM nATaka karane gye| 500 rAjakumAroM ke sAtha unhoMne bharatezvara kA nATaka hUbahU khelanA zuru kiyA, nATaka meM ve ekAkAra ho gaye aura bharata mahArAja kI bhA~ti darpaNa bhavana meM aMgUThI saraka jAte anitya bhAvanA meM DUba gaye aura naTarUpa meM hI aSADhabhUti ko 500 rAjakumAroM ke sAtha kevalajJAna prApta ho gayA ho - aisA abhinaya karake guru ke pAsa aaye| zvasura ko rAjA se dhana dilAyA aura aSADhAbhUti vApisa guru ke pAsa padhArakara cAritra lekara kaThina vrata pAlakara, pApa kI AlocanA, anazana karake kAlakramAnusAra mokSa ko pdhaare| / / / ho mere namana Apako, du:kha kATanevAleSa, / ho mere namana Apako, bhUmi zobhita karanevAle, ho mere namana Apako, Apa devAdhidevA, ho mere namana Apako, saMsRti kAla jaisaa| ...... -- jina zAsana ke camakate hIre . 86 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI satI subhadrA vasaMtapura nagara meM jinadAsa nAmaka eka maMtrI the| use tattva mAlinI nAmaka dharmaniSTha patnI thI, usakI kokha se subhadrA kA janma huA thaa| subhadrA ne ucca zikSaNa prApta karake jaina dharma ke tattvajJAna kA saMpUrNa abhyAsa kiyA, jisase vaha jaina dharmAnurAgI to thI hI lekina dRDha zraddhAlu bhI bniiN| __ vayaska hote hI pitA ne yogya vara DhUMDhane kI mehanata kii| jaisI putrI dharma kI jJAtA hai vaisA hI dharmI vara use mile aisI usakI icchA thii|| caMpAnagarI se Aye eka buddhadAsa ne subhadrA ke rUpa guNa ke bakhAna sune taya kiyA ki zAdI karUM to subhadrA se hii| paraMtu vaha jaina dharmI na thaa| subhadrA jaina dharmI se hI zAdI karanA cAha rahI thI isalie buddhadAsa ne jaina dharma ke AcAra vicAra aura kriyAkAMDa Upara Upara se sIkha liye aura kapaTI zrAvaka bana gyaa| ___jInadAsa ne isa buddhadAsa ko jaina kriyAkAMDa karate hue dekhA aura subhadrA ke liye yogya vara hai aisA samajhakara buddhadAsa ke sAtha subhadrA kA byAha kara diyaa| subhadrA buddhadAsa ke sAtha sasurAla A gii| kucha hI samaya meM subhadrA samajha gaI ki buddhadAsa aura yaha kuTumba jaina dharmI nahIM hai, lekina vaha lAcAra thii| byAha ho cukA thA saMsAra nibhAnA hI rahA aura vaha pArivArika kartavya ThIka taraha se nibhA kara samaya milate hI dharmadhyAna krtii| paraMtu usakI sAsa ko yaha saba pasaMda na thA isaliye vaha subhadrA ke doSa DhUMDhatI phiratI thii| eka bAra eka tapasvI sAdhU mahArAja subhadrA ke daravAje para gocarI ke lie pdhaareN| RSimuni kA mukha dekhakara subhadrA ko khayAla AyA ki muni kI A~kha meM tinakA par3A huA thA aura A~kha se khUna baha rahA thaa| subhadrA ko karuNA uupjii| kaise bhI karake muni kI A~kha se tinakA nikAlanA cAhiye - aise sadbhAva se apanI jIbha se muni kI A~kha se tinakA nikAlane kA prayatna kiyaa| yoM karate hue apane lalATa kA TIkA sAdhu ke lalATa para laga gyaa| sAdhu dharmalAbha dekara vApasa lauTe lekina lauTate hue muni ke bhAla para jina zAsana ke camakate hIre . 87 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkA dekhakara sAsa kruddha ho gii| bahu ko na kahe jAya aise zabda kahe aura putra buddhadAsa ko ukasAyA ki 'terI bahu to kulaTA hai| usane sAdhu ke sAtha kAlA kAranAmA kiyA hai|' subhadrA ke sira para kalaMka aayaa| usakA pati bhI usakA pakSa lekara kucha bolatA nahIM hai| nirdoSa sAdhU aura apane para lage hue kalaMka ko dUra karane ke liye subhadrA ne annajala kA tyAga kiyaa| satI para Aye hue apAra dukha dekhakara zAsana devatA ne satI ko sahAyatA karane kA taya kiyaa| aura caMpAnagarI ke cAroM daravAje baMda kara diye| isase caMpAnagarI meM hAhAkAra mcaa| daravAje kholane ke liye nagarajanoM evaM rAjA ke subhaToM(sainikoM)ne kar3I mehanata kii| daravAje khulate nahIM the jisase usake dvAra tor3a DAlane kA hukma rAjA ne subhaToM ko diyaa| ve bhI daravAje na tor3a skeN| rAjA tathA prajA donoM hI ciMtA meM paDa gye| ___kucha samaya ke bAda AkAzavANI huI ki 'jo satI hogI vaha kacce sUta ke tAra se ATA chAnane kI calanI se kue se jala nikAlakara daravAje para chiDakegI to daravAjA khulegaa|' aisI AkAzavANI sunakara caMpAnagarI kI seThAniyA~, rAjA kI rAniyA~ 'maiM satI, maiM satI' - aisA mAnakara ku~e me se jala nikAlane ke lie calanI ko kaccA sUta bAMdhakara bArI bArI se mehanata karane lgii| paraMtu koI isa prakAra jala na nikAla skaa| ve saba nIcA mu~ha karake lauTa pdd'ii| rAjA ne nagarI meM DhiMDhorA piTavAyA ki jo isa prakAra se daravAjA kholegA use bahuta dhana diyA jaayegaa| subhadrA ne yaha DhiMDhorA sunA aura dvAra kholane jAne ke lie sAsumA~ kI AjJA maaNgii| sAsa ne krodha se kahA, 'baiTha... baiTha... cupacApa / tere caritra kahA~ anajAne haiM ! aba pUre gA~va meM ha~sI uDAnI hai kyA? lekina dRDha mana se sAsu kA kahanA anasUnA karake navakAra ginate ginate vaha ku~e ke pAsa gii| kacce sUta kI DorI se calanI ko baaNdhaa| ku~e meM DAlI aura gA~va logoM ke Azcarya ke bIca calanI bharake jala nikaalaa| usa samaya devatAoM ne AkAza se phUloM kI vRSTi kii| subhadrA ne bArI bArI se eka eka dvAra para jala chir3akA aura tIna daravAje kholeM tathA gA~va meM anya koI satI ho to Aye aura cauthA dvAra khole aisA AhvAna diyA para koI Age na bar3hA jina zAsana ke camakate hIre . 88 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (anya granthoM meM aisI bAta hai ki. mere jaisI koI anya satI hogI vaha daravAjA kholegI - aisA kahakara vaha daravAjA baMda rakhA aura kathA likhanevAle ke samaya bhI baMda thA) subhadrAne cauthe dvAra para jAkara 'he paramAtmA merI lAja rakhanA, maine pati ke sivA anya kisI ke bAre meM mana se bhI na socA ho yA apavitra na banI ho to jala chiDakate hI dvAra khula jAya' - aise bhAva se pAnI chir3akA aura cauthA daravAjA bhI khula gyaa| subhadrA ke sasurAlavAle, sAsa, zvasura, usakA bharathAra vagairaha subhadrA satI kI kSamA mA~gakara bole, 'dhanya satI, dhanya! tere jaisI satI vAkaI maiM gAMva meM anya koI nahIM hai|' sAdhu kI A~kha meM se karUNA bhAva se tinakA kisa prakAra nikAlA thA vaha subhadrA ne samajhAyA aura sabako samakita banAne ke ekamAtra Azaya se jainadharma smjhaayaa| aMta meM satI subhadrA ne dIkSA lelii| karmoM kA nAza karake kevalajJAna pAkara muktipurI meM pdhaarii| ... HEATREE tere -- :02803859 OM koI kisikA nahIM.. koI kisIkA nahIM hai re, koI kisIkA nahIM hai, nAhaka rahe haiM saba matha matha re... koI...1 manane mAnA thA ye saba mere, jAna le prANI nahIM koI tere, jJAnI gaye haiM saba kaha kara re... koI...2 yaha putra hai, yaha merA tAta hai, - yaha merI nArI, aura yaha merI mAtA hai, nAhaka rahe haiM saba matha matha re... koI...3 koI gayA, koI jAyegA. koI nahIM yahA~ raha pAyegA, kyoM rahe saba yahA~ lacalaca re... koI...4 isaliye svIkAro zaraNa saccI duniyA kI chor3o zaraNa kaccI bhajo vItarAga ko matha matha re... koI.5 ---------- jina zAsana ke camakate hIre . 89 58888888 88 BHEEEERINEERIESE 88888888 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -vaMkacUla virATa deza meM peDhAlapura nAmaka nagara hai, vahA~ zrI cUla nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| usakI sumaMgalA nAmaka paTarAnI thii| use puSpacUla aura puSpacUlA nAmaka putra evaM putrI the| ___puSpacUla yuvA huA taba juArI va vyasanI banA / juArI hone ke kAraNa paisoM kI jarUrata par3ane se vaha choTI-moTI corI karane lgaa| karma saMyoga se paira meM doSa hone se thor3A sA TeDhA (vakra) calatA thA, jise loga use vaMkacUla kahate the| usake aise AcaraNa se mAtApitA uba gye| sudharane ke koI lakSaNa na dikhane para unhoMne vaMkacUla ko dezanikAlA de diyaa| vaMkacUla apanI strI tathA bahina ko lekara jaMgala kI eka pallI meM gayA jahA~ bhIla-bhIlanI rahate the aura gA~va gA~va meM corI va DakaitI dhaMdhA karate the| kucha hI dinoM ke bAda pallIpati kI mRtyu hone se yogyatA ke kAraNa vaMkacUla pallIpati bana baitthaa| eka bAra jJAnatuMga nAmaka AcArya mahArAjA apane kaI sAdhuoM ke sAtha vahA~ A pahu~ce / caumAse kA samaya A pahu~cA aura barasAta hone lgii| isase AcArya bhagavaMta ne vahIM caumAsA vyatIta karane kA socA aura vaMkacUla ko vahA~ caumAse meM Thaharane ke lie pUchA / vaMkacUla ne ve koI bhI prakAra kA upadeza kisIko na de to rahane ke lie hA~ kaha dii| usa pallI meM AcArya mahArAja ne caumAsA vyatIta kiyaa| caumAse ke daurAna ve svAdhyAya, adhyayana aura tIvra tapazcaryA karate rahe aura tapazcaryA karate rahe aura nizcita kiye anusAra vahA~ rahate kisIko upadeza bhI na diyaa| caumAsA pUrNa hone para AcArya mahArAja vaMkacUla ko kahane lage, 'he pallIpati vaMkacUla! caumAsA gyaa| aba hama vihAra kreNge|' aisA sunakara vaMkacUla kaI parivAroM ke sAtha unheM bidA dene unake pIche claa| calate calate vaMkacUla kI sImA pUrNa huii| AcAryazrI ne pUchA yaha kisakI sImA hai? vaMkacUla bolA, 'yaha merI sImA nahIM hai|' AcArya mahArAja ne kahA, 'he mahAbhAga! hamane tere samAja meM caumAsA bitaayaa| hama niraMtara svAdhyAyaadhyayana Adi karate rahe lekina tere samAja ke kisIko bhI, kabhI bhI upadeza nahIM diyA hai| aba jAte vakta tujhe upadeza denA hai ki tUM kucha abhigraha grahaNa kara; vratapAlana se prANI sukha prApta karatA hai| ___caumAse ke daurAna sAdhuoM ke AcAra-vicAra dekhakara vaha kucha narma par3A thA, vaha binA koI AnAkAnI se niyama lene ko taiyAra ho gayA, 'he bhagavAna! kucha niyama jina zAsana ke camakate hIre . 90 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (vrata vow) do|' isalie guru ne use cAra niyama diye| 1. anajAna phala khAnA nhiiN| 2. kaue kA mAMsa bhakSaNa karanA nhiiN| 3. rAjA kI rAnI tujha para prItivAlI ho to usakA saMga karanA nahIM aura 4. kisI para prahAra karanA ho to sAta kadama pIche haTane ke bAda prahAra krnaa| ye cAra niyama grahaNa karake, guru ko praNAma karake vaMkacUla vApasa apane samAja me lauttaa| ___ eka bAra eka dUra ke gA~va para DakaitI DAlakara lauTate vakta mArga bhaTaka gye| tIna dina taka jaMgala meM bhaTakate rahe / bhUkha pyAsa se saba pIr3ita the, vahA~ eka per3a para suMdara phala dekhe / bhUkha lagI hone ke kAraNa sabane phala khAye para vaMkacUla ne phala kA nAma jAnane kA Agraha rakhA / phala kA nAma koI na kaha skaa| anajAna phala na khAne kA usane niyama liyA thaa| khAnevAle hareka kI mRtyu huii| vaMkacUla phala na khAne se baca gayA aura rAta ko pallI meM Akara socane lagA ki niyama pAlana ne mujhe baca liyaa| . eka dina vaMkacUla koI kAryavaza dUsare gA~va gayA thaa| usa samaya usake duzmana nATakavAle mahala ke pAsa Akara nATaka karane lage aura lalakAra kara vaMkacUla ko bAhara Ane ke lie kahane lge| vaMkacUla kI bahina puSpacUlA mahala meM thii| usane socA ki yahA~ vaMkacUla nahIM hai aisA jAnakara duzmana samAja ke kaI logoM ko mAra ddaaleNge| isa kAraNa se vaMkacUla kA bheSa pahinakara asalI vaMkacUla jaisA abhinaya karate hue vaMkacUla kI patnI sahita bAhara Akara nATaka dekhA aura nATaka pUrNa hone para noTaMkiyoM ko dAna bhI diyaa| nATakavAle bidA hue| lambI rAtri gujara gaI hone se nidrA ke kaipha ke kAraNa vaMkacUla ke puruSa bheSa meM hI puSpacUlA aura vaMkacUla kI patnI sAtha so gye| prabhAta kI belA meM vaMkacUla apane mahala meM AyA aura apanI strI ko parapuruSa ke sAtha sotI huI dekhakara krodhita huaa| mArane ke liye khaDga uThAyA lekina zIghra hI use niyama yAda AyA, vaha sAta kadama pIche httaa| pIche haTate hI uThAyA huA khaDga dIvAra se ttkraayaa| AvAz2a se bahina puSpacUlA jAga utthii| 'bhAI vaMkacUla cirakAla taka AyuSyamAna ho' kahatI huI palaMga se uTha khar3I huii|vNkcuul Azcaryacakita huA aura puruSabheSa dharane kA kAraNa pUchA / bahina ne nATaka kI hakIkata kaha sunaaii| vaMkacUla paristhiti samajhakara socane lagA... 'are pala bhara meM hI strI aura sagI bahina kI apane hAtha se hatyA ho jAtI lekina niyama ke kAraNa asAdhAraNa rUpa se donoM baca gye| svayaM do strI hatyA ke gunAha se baca gyaa| vAha! munirAja vAha! vaha guru ke diye hue niyama kI prazaMsA karane lagA aura muni niHsaMzaya mahAjJAnI the - aise vicAra se mana hI mana jina zAsana ke camakate hIre * 91 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se guru kI vaMdanA karane lgaa| eka rAtri ko vaMkacUla eka vaNika ke ghara gyaa| vahA~ bApa-beTA hisAbakitAba kI bAta kara rahe the| vahA~ se vaha eka vezyA ke vahA~ gayA, vezyA koDhI ke sAtha bhoga bhoga rahI thii| vahA~ se vaha rAjA ke mahala kI dIvAra phAMdakara rAjA ke aMta:pura meM pahu~ca gyaa| aMdhere meM rAnI ke zarIra para usakA hAtha pdd'aa| rAnI jAga uThI aura vaMkacUla ko dekhakara usake sAtha bhoga bhogane kI icchA vyakta kii| vaMkacUla ko kahane lagI, 'priya! mere sAtha bhoga bhugt| maiM tujhe Dhera sAre ratna tathA saMpatti duuNgii|'vNkcuul ne rAnI ko kahA, 'Apa to merI mAtA samAna ho|' aisA sunate hI viraha kI Aga meM jalatI huI rAnI ne jhUThA Aropa vaMkacUla para lagAkara cillAne lgii| zorazarAbA sunakara rAjA ne sainikoM ne Akara vaMkacUla ko pakar3a liyA aura prAtaH rAjAjI ke samakSa upasthita kara diyaa| rAjA ke pUchane para vaMkacUla ne rAtri kI ghaTanA kaha dii| rAjAjI ne rAtri ke samaya dIvAra ke pIche chupakara rAnI aura vaMkacUla ke bIca kA vArtAlApa sunA thaa| isa kAraNa se vaMkacUla ko chor3ane ke liye hukma diyA aura vaMkacUla ke sadguNa se prasanna hokara apanA sAmaMta bnaayaa| rAjA apanI strI ke karatUta jAnatA thA so jAhira na kiyA kyoMki usakI apanI hI ijjata jAne kA savAla thaa|sujny manuSya apane ghara kA svarUpa kisIko kahatA nahIM hai| rAjA ke upadeza se, rAjA kA sAmaMta banane ke bAda vaMkacUla apanA corI kA dhaMdhA chor3akara sanmArga para calane lgaa| eka bAra rAjA ke AdezAnusAra bar3e balavAn zatru ke sAtha lar3ane gae hue vaMkacUla gahare vAroM se jakhamI zarIra ke sAtha mahala meM aayaa| vaidya auSadha vagairaha dekara usakI suzruSA karate the| lekina ghAvoM kI pIr3A asahya ho gaI thii| rAjA ko isa vaMkacUla kI khUba garaja thii| unhoMne gA~va meM dA~DI pITavAI ki jo isa vaMkacUla ko jIvita rakhegA use yatheccha dAna degaa|' yaha sunakara eka vaidya ne Akara kaue kA mA~sa auSadha ke rUpa meM dene ko khaa| vaMkacUla ne kaue kA mA~sa na khAne ka abhigraha liyA huA thaa| so vaha kisI bhI prakAra se mA~sa khAne ke lie saMmata na huaa| rAjA ne dharmI jIva jinadAsa nAmaka zrAvaka ko bulAkara vaMkacUla ko samajhAne kA prayatna kiyaa| jinadAsa AyA, vaMkacUla kI icchA jaanii| kisI bhI prakAra se vaha apanA abhigraha chor3e aisA nahIM hai yaha jAnakara jinadAsa ne usakI prazaMsA karate hue kahA, 'he mitra! tuM akelA hI hai, sarva padArtha anitya hai| deha, kuTumba, yauvana, saMsAra saba asAra hai - vagairaha dhArmika vacana sunaae|' apanI mRtyu najadIka meM jAnakara vaMkacUla ne cAra zaraNa grahaNa karake navakAra maMtra kA dhyAna dharate hue mRtyu pAI aura bArahaveM devaloka meM gyaa| kAlAnusAra vaha mokSa paayegaa| jina zAsana ke camakate hIre * 92 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kuberadattA mathurA nagarI...vahA~ eka prasiddha vezyA rahatI thii| rUpavatI aura vaibhvshaalii| nAma usakA thA kuberasenA / karma yoga se eka bAra use garbha Thahara gyaa| vezyAgRha kI mAlakina bAI ne garbha girA dene ke lie khaa| kuberasenA saMmata na huii| 'bAlaka kA janma hone para kucha soceMge' aisA kahakara garbha na girvaayaa| nau mAsa pUrNa hone para kuberasenAne jur3avoM ko janma diyaa| eka putra aura eka putrii| mAlikina bAI to hAtha dhokara pIche hI par3a gii| kUTanakhAne meM choTe bAlaka pusAne yogya nahIM hai - aisA samajhAkara donoM bAlakoM ko kapar3e meM lapeTakara, unake nAma kI aMgUThI pahinAI aura saMdUka me rakhakara nadI meM bahatA chor3a diyaa| saMdUka tairatA tairatA zorIpurI nagarI ke kinAre para phuNcaa| I do vyaktioM ne saMdUka dekhAM, nadI se bAhara nikaalaa| saMdUka kholA aura usameM do bAlaka dekheN| donoM prasanna hue| jarUrata anusAra eka bhAIne bAlaka evaM dUsare ne bAlikA ko rakha liyaa| bAlaka kI aMgUThI para usakA nAma kuberadatta aMkita thaa| bAlikA kI aMgUThI para kuberadattA aMkita thaa| usI anusAra unhoMne baccoM ke nAma rakha diye| donoM vayaska hue| eka dUsare ko pahicAnate nahIM hai| mA~-bApa ne donoM kA byAha kara diyA aura karma ke saMyoga se bhAI-bahina patipatnI bana gye| eka bAra donoM sokaTAbAjI khela rahe the, kuberadatta kI aMgaThI uchalakara kuberadattA kI goda meM jA girii| kuberadattA aMgUThI dekhakara soca meM DUba gii| donoM aMgUThI eka jaisI hI haiN| eka hI kArIgara ne gar3hI haiN| donoM eka sAtha banI hai aisA dikhatA hai| najadIka se dekhane para patA calA ki donoM ke rUpa va AkRti saba eka se hI lagate haiN| kyA donoM bhAI-bahina to nahIM hoge! donoM ne apane mA~-bApa ko pUchA taba spaSTIkaraNa huA ki 'tuma donoM eka peTI meM se nikale the|' kuberadattA samajha gaI ki yaha merA sagA bhAI hai| bhAI ke sAtha byAha huA yaha ThIka na huaa| bar3A pazcAttApa huA aura vairAgya utpanna huaa| phalasvarUpa pApa dhone ke lie kuberadattA dIkSA lekara sAdhvI bnii| tapa, japa karake Atma sAdhanA karane lgii| jina zAsana ke camakate hIre . 93 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuberadatta jAnA ki maiMne bahina ke sAtha byAha kiyA hai, aba isa nagarI meM maiM kyA mu~ha dikhAU~! isaliye mA~-bApa kI AjJA lekara vaha paradeza gyaa| bhAgya yogya se ghUmate ghUmate vaha mathurA nagarI me A pahu~cA aura kuberasenA vezyA ke yahA~ tthhraa| kuberasenA usakI sagI mA~ thI para vaha jAnatA nahIM thaa| anajAne hI sagI mA~ ke sAtha bhoga bhoge / bhogavilAsa meM kucha kAla vyatIta huaa| kuberasenA ne eka bAlaka ko janma diyaa| bAlaka kA pitA kuberadatta hI thA / dUsarI ora dIkSA lenevAlI kuberadattA ko avadhijJAna huA / usane jJAna dvArA dekhA ki bhAI kahA~ hai? dekhate hI use bhayaMkara duHkha huA, 'are re ! merA bhAI apanI sagI mA~ ke sAtha bhogavilAsa kara rahA hai, karma kI gati nyArI hai, merI AtmA cIkha rahI hai - samajhA A mAtA aura bhAI ko / ' kuberadattA sAdhvIjI kaThina vihAra karate karate mathurA padhArIM / bhAI aura mAtA ko pratibodha karane kI saMmati lekara bAlaka ko jhulAte hue 18 prakAra kI sagAI lorI gAte hue sunaaii| kuberadatta saMsArI sagAI kA bhAI tathA kuberasenA saMsArI sagAI kI kuberadattA kI mAtA ko hoza AyA ki mA~-beTe ne bhogavilAsa kiyA hai| pApakA bhayaMkara pazcAttApa donoM ko huaa| donoM ne dIkSA lI / jJAna kI upAsanA tathA tapa-japa karate rahe aura tInoM ne apanI AtmA kA uddhAra kiyA / mAna kI sajjhAya re jIva mAna na kIjiye, mAna se vinaya na Ave re vinaya bina vidyA nahIM, to kaise samakita pAve re..... re jIva 01 samakita bina cAritra nahIM, cAritra bina nahIM mukti re.... re jIva 02 mukti ke sukha hai zAzvata, usakI kaise pAyeM jukti re..... re jIva 03 vinaya bar3A saMsAra meM, guNa meM adhikArI re; mAna se guNa jAya gala, prANI dekha dekha vicAra re.....re jIva 04 mAna kiyA jo rAvaNa ne to use rAma ne haNA re duryodhana garva karake aMta me saba hI hArA re..... re jIva 05 sUke lakar3e samAna, duHkhadAyI vaha khoTA re; udayaratna kahe mAna ko denA dezanikAlA re.....re jIva 06 jina zAsana ke camakate hIre 94 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMdana muni prabhu mahAvIra kA paccIsavA~ bhava zrI naMdana muni / kaisA utkRSTa cAritra! aMta samaya para kaisI suMdara ArAdhanA karake devaloka gaye! zAzvata - mokSa sukha pAne ke lie kaisA caritra pAlanA cAhie usakA sundara dRSTAnta yaha kahAnI hai| prabhu mahAvIra caubIsaveM bhava meM mahAzukra devaloka meM the| vahA~ se ve bharatakhaNDa kI chatrA nAmaka nagarI meM jitazatru rAjA kI bhadrA nAmaka rAnI kI kokha se naMdana nAmaka putra hue| vayaska hote hI unheM rAjagaddI para biThAkara jitazatru rAjA ne saMsAra se nirveda hokara dIkSA lii| logoM ko AnaMda utpanna karAnevAle naMdana rAjA samRddhi se indra jaise hokara yathAvidhi pRthvI para rAjya karane lge| kramAnusAra janma se caubIsa lAkha varSa vyati-kramita virakta hokara naMdana rAjA ne poTTilAcArya se dIkSA lii| niraMtara mAsa-upavAsa karake apane zrAmaNya ko utkRSTa sthiti para pahu~cAte hue naMdana muni guru ke sAtha grAma, nagara aura pura vagairaha meM vihAra karane lge| ve donoM prakAra ke apadhyAna (Arta, raudra) se aura dvividha baMdhana (rAga dveSa) se varjita the| tIna prakAra ke daNDa (mana, vacana, kAyA), tIna prakAra ke gAkha (RSi, rasa, zAtA) aura tIna jAti ke zalya (mAyA, nidAna, mithyAdarzana) se rahita the| cAra kaSAyoM ko unhoMne kSINa kara DAle the| cAra saMjJA se varjita the| cAra prakAra kI vikathA se rahita the| caturvidha dharma parAyaNa meM lIna the| cAra prakAra ke upasargoM meM bhI unakA dharma udyama askhalita thA; paMcavidha mahAvrata meM sadA udyogI the aura paMcavidha kAma (pAMca indriyoM ke viSaya) ke sadA dveSI the| pratidina pAMca prakAra ke svAdhyAya meM Asakta the, pA~ca prakAra kI samiti ko dhAraNa karate the aura pA~ca indriyoM ko jItanevAle the| SaD jIvanIkAya ke rakSaka the| sAta bhaya sthAna se varjita the, ATha mada ke sthAna se vimukta the| navavidha brahmacarya kI gupti ko pAlate the va dasa prakAra ke yatidharma ko dhAraNa karate the, samyak prakAra se ekAdaza aMga kA adhyayana karate the| bAraha prakAra kI rucivAle the, duHSaha aisI pariSaha kI paramparA ko sahana karate the| unheM kisI prakAra kI spRhA na thii| aise una naMdana muni ne eka lAkha varSa taka mAsakSamaNa ke pAraNe se mAsakSamaNa kA tapa kiyaa| una mahAna tapasvI muni ne aha~ta bhakti vagairaha bIsa sthAnakoM kI ArAdhanA se, muzkila se prApta ho sake aisA tIrthaMkara nAmakarma upArjana kiyaa| isa bhA~ti mUla se hI niSkalaMka aisI sAdhutA kA AcaraNa karake AyuSya ke aMta meM unhoMne isa prakAra ArAdhanA kii| 'kAla evaM vinaya vagairaha jo ATha prakAra kA jJAnAcAra kahA hai, usameM mujhe jina zAsana ke camakate hIre . 95 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo koI bhI aticAra lagA ho to mana, vacana, kAyA se maiM usakI niMdA karatA huuN| niHzaMkita vagairaha jo ATha prakAra ke darzanAcAra kahe hai, usameM jo koI bhI aticAra huA ho to use maiM mana, vacana kAyA se kSamA mA~ga rahA hU~, lobha yA moha se maiMne prANiyoM kI sUkSma yA bAdara jo hiMsA kI ho usakI mana, vacana, kAyA se kSamA mA~gatA huuN| hAsya, bhaya, krodha evaM lobha vagairaha se maiMne jo mRSA bhASaNa kiyA ho, una saba kI niMdA karatA hU~ aura usakA prAyazcita karatA huuN| rAgadveSa se thor3A kucha adatta paradravya liyA ho to sarva se kSamA mA~gatA huuN| pUrva maiMne tiryaMca sambandhita, manuSya sambandhita yA deva sambandhita maithuna mana se, vacana se yA kAyA se sevana kiyA ho to usakI meM trividhatA trividhatA se kSamA mA~gatA huuN| lobha ke doSa se dhana dhAnya evaM pazu vagairaha nAnA prakAra ke parigraha maiMne pUrvadhAraNa kiye ho use mana, vacana, kAyA se bosarAtA huuN| indriyoM se parAbhava pAkara maiMne rAtri ko caturvidha AhAra kiyA ho usakI maiM mana, vacana evaM kAyA se AlocanA karatA huuN| krodha, lobha, rAga, dveSa kalaha, cugalI, paraniMdA, abhyAkhyAna (kalaMka lagAnA) aura anya kAlacAritrAcAra ke duSTa AcaraNa kiye hoM unakI maiM mana, vacana, kAyA se kSamApanA karatA huuN| bAhya yA abhyaMtara tapasyA karate samaya mujhe mana, vacana, kAyA se jo aticAra lage ho usakI maiM mana, vacana, kAyA se niMdA karatA huuN| dharma ke anuSThAna meM jo kucha vIrya skhalita huA ho, usa vIryAcAra ke aticAra kI maiM mana, vacana, kAyA se niMdA karatA huuN| maiMne kisIko pITA ho, duSTavacana kahe ho, kisIkA kucha hara liyA ho athavA kisIkA apakAra kiyA ho to mere sarva mitra yA zatru, svajana yA parajana ho ve saba mujhe kSamA krnaa| maiM hI sarva meM samAna buddhivAlA huuN| tiryaMcapana tiryaMca, nArakIpana meM nArakI, devapana meM devatA aura manuSyapane meM jo manuSyoM ko maiMne duHkhI kiye ho, ve saba mujhe kSamA krnaa| maiM Apase kSamA mA~ga rahA huuN| aba merI una sarva se maitrI hai| jIvita, yauvana, lakSmI, rUpa aura priya samAgama-ye saba vAyu ne nacAye hue samudra ke taraMga jaise capala (caMcala) haiN| vyAdhi-janma-jarA aura mRtyu se grasta bane prANiyoM ko zrI jinodita dharma ke alAvA saMsAra meM anya koI zaraNa nahIM hai| sarva jIva svajana bhI hue haiM evaM parajana bhI hue haiM to unameM kauna kiMcita lekina mamatva kA pratibaMdha kare? prANI akelA hI janmatA hai, akelA hI mRtyu pAtA hai, akelA hI sukha kA anubhava karatA hai aura akele hI duHkha kA anubhava karatA hai| prathama to AtmA se yaha zarIra anya hai| dhana dhAnyAdika se bhI anya hai, baMdhuoM se bhI anya hai aura deha, dhana, dhAnya tathA baMdhuose yaha jIva anya (bhinna) hai, phira bhI ve mUrkha jana vathA moha rakhate hai| carabI, mA~sa, rudhira, asthi, graMthi, viSTA aura mUtra se bharapUra yaha azuci ke sthAna rUpa zarIra meM kauna buddhimAna puruSa moha rakhegA? yaha zarIra jina zAsana ke camakate hIre . 96 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kirAye ke makAna kI taraha aMta meM avazya chor3a denA hai| arthAt cAhe jaisA lAlanapAlana kiyA ho phira bhI nAzavaMta hai| dhIra yA kAyara sabhI prANiyoM ko avazya maranA hI hai| buddhimAna puruSa ko isa prakAra maranA cAhie jisase dubArA maranA hI na pdd'e| mujhe arihaMta prabhu kI zaraNa rahe, siddha bhagavaMta kI zaraNa rahe, sAdhuoM kI zaraNa rahe aura kevalI bhagavaMta ne kahe dharma kI zaraNa rahe / merI mAtA zrI jinadharma, pitA guru, sahodara sAdhU aura sAdharmI mere baMdhU haiN| unake sivA isa jagat meM sarva mAyAjAla samAna hai| zrI RSabhadeva vagairaha isa caubIsI meM ho cuke tIrthaMkara aura anya bharata, airAvata tathA mahAvideha kSetra ke arhato ko maiM namana karatA huuN| tIrthaMkaroM ko kiye hue namaskAra prANiyoM ko saMsAra chedana ke lie va bodhi ke lAbha ke liye hote haiN| maiM siddha bhagavaMto ko namaskAra karatA hU~, jinhoMne dhyAnarUpa agni se hajAra bhava ke karmarUpa kaSToM ko jalA DAlA hai| paMjavidha AcAra ko pAlanevAle AcAryoM ko maiM namaskAra karatA hU~ jo sadA bhavaccheda meM udyata hokara pravacana (jainazAsana) ko dhAraNa karate haiM / jo sarvazruta ko dhAraNa karate haiM aura ziSyoM ko par3hAte hai tathA mahAtmA upAdhyAyoM ko maiM namaskAra karatA huuN| jo lAkhoM bhava meM baMdhe hue pApa ko palabhara meM naSTa karate haiM, aisa zIlavAna vratadhArI sAdhuoM ko maiM namaskAra karatA hU~, sAvadha yoga tathA bAhya aura abhyaMtara balA (bAhya balA vastra, pAtra Adi upakaraNa evaM abhyaMtara jhaMjhAla viSaya, kaSAya Adi)ko maiM hRdayapUrvaka mana, vacana, kAyA se chor3a rahA huuN| maiM yAvajjIva caturvidha AhAra kA tyAga karatA hU~ aura carama ucchvAsa ke samaya deha se bhI kSamApanA karatA huuN| duSkarma kI garhaNA, prANiyoM kI kSamaNA, zubha bhAvanA, catuHzaraNa, namaskAra smaraNa aura anazana anusAra cha: prakAra kI ArAdhanA karake ve naMdanamuni apane dharmAcArya, sAdhuoM aura sAdhvIoM se kSamAyAcanA karane lgeN| kramAnusAra mahAmuni 60 dina taka kA anazana vrata pAlakara paccIsa lAkha varSa kA AyuSya pUrNa karake, mRtyu pAkara prANata nAmaka dasaveM devaloka meM puSpottara nAmaka vistAravAle vimAna kI upapAta zayyA meM utpanna hue| isa devaloka meM unhoMne bIsa sAgaropama kA AyuSya pUrNa karake bharatakSetra meM devAnaMdA kI kukSI meM aaye| vahA~ saudharma devaloka ke indra ne siddhArtha rAjA kI trizalA paTarAnI jo usa vakta garbhiNI bhI thI, usake garbha kA devAnaMdA ke garbha ke sAtha adalA-badalA kiyaa| garbhasthiti pUrNa hone para trizalA devIne sundara putra ko janma diyaa| isa putra ke garbha meM Ate hI ghara meM, nagara meM aura mAMgalya meM dhanAdika kI vRddhi huI thI jisase usakA nAma vardhamAna rakhA gyaa| prabhu bar3e upasargoM se bhI kampAyamAna hoMge nahIM' aisA socakara indra ne jagatpati kA mahAvIra nAma rkhaa| jina zAsana ke camakate hIre . 97 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 -sevAmUrti naMdiSeNa magadha deza ke naMdI gA~va meM somIla nAmaka brAhmaNa rahatA thaa| usakI somIlA nAmaka strI thii| unheM naMdiSeNa nAmaka putra thaa| durbhAvya se vaha kurUpa thaa| bacapana meM mAtA-pitA kI mRtyu ho gaI, vaha mAmA ke vahA~ jAkara rhaa| vahA~ vaha cArApAnI vagairaha lAne kA kAma karatA thaa| mAmA kI sAta putriyA~ thii| sAta meM se eka kA byAha tere sAtha karUMgA' - aisA mAmA ne naMdiSeNa ko kahA, jisase vaha ghara kA kAma karane lgaa| eka ke bAda eka sAtoM beTiyoM ne kurUpa naMdiSeNa se zAdI karane kA inakAra kara diyA aura kahA, 'jora-julma se naMdISeNa se zAdI karavAoge to maiM AtmahatyA karake mara jAu~gI,' - aisA hareka putrI ne khaa| isase yahA~ rahanA ThIka nahIM hai, aisA mAnakara kheda vyakta karane lagA ki mere durbhAgya se mere karmoM kA udaya huA hai, isa prakAra ke jIvana jIne se mara jAnA behatara hai| soca vicAra karake vaha mAmA kA ghara chor3akara ratnapura nAmaka nagara meM gyaa| vahA~ strI-puruSa ko bhoga bhugatate hue dekhakara apanI niMdA karate hue kahane lagA, 'aho! maiM kaba aisA bhAgyavAn banUMgA?' vaha bana meM jAkara AtmahatyA karane kA vicAra karane lagA / vahA~ kAyotsarga karate hue muni ne usako attkaayaa| unako praNAma karake naMdiSeNa ne apane duHkha kI saba kahAnI muni ko sunaaii| muni ne jJAna se usakA bhAva jAnakara kahA, 'he mugdha ! aisA khoTA vairAgya mata laa| mRtyu se koI bhI manuSya kare hue karmoM se chUTatA nahIM haiM / zubha athavA azubha jo kucha karma kiye ho vaha bhugatane hI par3ate haiN| zrI vItarAga paramAtmA bhI dharma se hI apane pUrva ke pApakarmoM se chUTate hai| isalie tU AjIvana zuddha dharma grahaNa kara jisase tU agale bhava meM sukhI ho paayegaa|' aise upadeza se vairAgya pAkara, naMdiSeNa ne guru se dIkSA vrata grahaNa kiyA aura vinayapUrvaka adhyayana karane lage aura dharmazAstra meM gItArtha bane / unhoMne AjIvana chaThTha ke pAraNe se AyaMbila aura laghu, vRddha yA rogavAle sAdhuoM kI sevA (vaiyAvacca) karane ke bAda hI bhojana karane kA abhigraha liyA, aura isa prakAra ve nitya vaiyAvacca karane lge| naMdiSeNa kI isa uttama vaiyAvacca ko avadhijJAna se jAnakara indra ne apanI sabhA meM kahA, 'naMdiSeNa jaisA vaiyAvacca meM nizcala anya koI manuSya nahIM hai|' eka deva ne yaha bAta na mAnI, naMdiSeNa kI parIkSA karane kA vicAra kiyA aura eka rogI sAdhU kA rUpa liyA evaM atisArayukta deha banAI aura anya sAdhU kA rUpa lekara naMdiSeNa jahA~ Thahare the usa upAzraya para phuNce| vahA~ naMdiSeNa bhikSA lAkara iryApathikI jina zAsana ke camakate hIre * 98 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikramI, paccakhANa pAlakara gocarI (AhAra) lene baitthe| usa samaya sAdhU ke rUpavAle deva ne kahA : Apane sAdhU kI vaiyAvacca karane kA niyama kiyA hai, phira bhI Apa aisA kare binA anna kyoM le rahe ho?' naMdiSeNa ke pUchane para usane batAyA ki nagara ke bAhara eka rogI sAdhU hai / use zuddha jala caahie|' yaha sunakara zuddha jala lene ke liye naMdiSeNa zrAvaka ke ghara gye| jahA~ jahA~ ve jAte vahA~ vahA~ vaha deva-sAdhU jala ko azuddha kara dete the| bahuta hI bhaTakane bAda apanI labdhi ke pratApa se jyoM tyoM zuddha jala prApta karake usa deva-sAdhU ke sAtha naMdiSeNa nagara se bAhara rogI sAdhU ke pAsa gye| unheM atisAra se pIr3ita dekhakara, 'unakI vaiyAvacca se maiM kRtArtha ho jAU~gA' aisA mAnakara unheM jala se sApha kiyA lekina jyoM jyoM sApha karate jA rahe the tyoM tyoM bahuta hI durgaMdha nikalane lgii| isase ve socane lage, 'aho! aise bhAgyavAna sAdhU phira bhI aise rogavAle haiM, rAjA yA raMka, yati yA indra koI bhI karma se chUTatA nahIM hai|' ve sAdhU ko kaMdho para biThAkara pauSadhazAlA meM le jAne ke liye cala pdd'e| rAste meM ye deva-sAdhu naMdiSeNa para malamUtra karate hai, isakI bahuta hI durgaMdha Ane para bhI burA nahIM mAnate haiM / ve dhIme calate haiM to kahate haiM, 'tU mujhe kaba pahu~cAyegA? rAste meM hI merI mauta ho jAyegI to merI durgati hogii| maiM ArAdhanA bhI nahIM kara skuuNgaa|'ve teja calate hai to kahate haiM, isa prakAra calegA to mere prANa hI nikala jAyeMge, tUMne yaha kaisA abhigraha liyA hai? aisA sunate sunate bhI naMdiSeNa ko sAdhU ke prati jarA sI bhI ghRNA, krodha aura dveSa na huA aura unheM upAzraya para le aaye| upAzraya para lejAkara socane lage ki ina sAdhU ko nirogI kaise kiye jAye! maiM svayaM yogya cikitsA nahIM kara sakatA hU~ aisA samajhakara svayaM apanI niMdA karate haiN| devasAdhU ne jAna liyA ki naMdiSeNa vaiyAvacca karane meM merU samAna nizcala haiN| unhoMne prakaTa hokara sarva durgaMdha sameTa lI aura naMdiSeNa para puSpavRSTi karake kahA, 'he muni! Apako dhanya hai! indra ne varNana kiyA thA usase bhI Apa bar3hakara ho|' isa prakAra kahakara kSamAyAcanA kara deva svarga ko lauTa cle| tatpazcAt naMdiSeNa muni ne bAraha hajAra varSa taka tapa kiyA aura tapa ke aMta meM anazana prAraMbha kara diyaa| tapasvI ko vaMdana karane apanI strI sahita cakravartI vahA~ aaye| strI kI kAyA tathA ati sukumAra aura komala keza dekhakara unhoMne saMkalpa kiyA ki 'maiM isa tapa ke prabhAva se aisI kaI striyoM kA vallabha bnuuN|' vahA~ se mRtyu pAkara ve mahAzukra devaloka meM devatA bane / vahA~ se ve sUryapurI ke aMdhaka vRSNi kI subhadrA nAmaka strI ke dasaveM vAsudeva nAmaka putra hue| vahA~ naMdiSeNa ke bhava ke saMkalpa ke kAraNa bahattara hajAra striyoM se unakA byAha huaa|ve hI zrIkRSNa ke pitA vAsudeva ! jina zAsana ke camakate hIre * 99 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 -caMdanabAlA caMpApurI kA rAjA dadhivAhana ceTaka rAjA kI putrI - padmAvatI jisakA dUsarA nAma dhAriNI - se byAhA thaa| unheM vasumatI nAmaka putrI thii| isa dadhivahana rAjA ko zatAnika rAjA ke sAtha duzmanI thii| isa kAraNa zatAnika rAjA ne apane sainya ke sAtha caMpApurI para gherA ddaalaa| ghora yuddha huaa| hajAroM manuSya usameM mAre gye| dadhivAhana rAjA rAjya chor3akara bhAga gyaa| zatAnika rAjA ne caMpApurI ko luuttaa| eka sainika ne dadhivAhana rAjA kI rAnI dhAriNI aura putrI vasumatI ko pkdd'aa| - sainika ne dhAriNI ko apanI strI banane ko kahA lekina dhAriNI ne sainika ko dhUtkAra kara kahA : 'are! adhama aura pApISTa ! tU yaha kyA bola rahA hai? maiM parastrI hU~, aura parastrI laMmaTa to marakara naraka ko jAtA hai|' sainika ne dharmavacanoM ko anasUne kara dhAriNI kA zIla khaNDana karane ke lie usa para balAtkAra karane lagA to dhAriNI ne prANatyAga kara diyaa| mAtA ke viyoga se vasumatI vilApa karane lgii|krunn AnaMda karatI huI kahane lagI, he mAtA! tU mere upara kA sneha chor3akara cala dI! mujhe aba parAye hastoM meM jAnA par3egA, usase to acchA ho gayA hotA ki merI mRtyu ho jaaye|' isa prakAra rote-macalate hue mRta mAtA ke caraNa pakar3a liye aura 'tUjhe maiM aba nahIM jAne dUMgI, mujhe chor3akara nahIM jAne dUMgI' - aisA karuNa vilApa karane lgii| vasumatI ke aise rudana-vacana sunakara sainika ne kahA : 'he mRgAkSI ! maiMne tUjhe koI bhI kuvacana nahIM kahe haiM / tU aisA socanA bhI mata ki maiM tujhase zAdI kruuNgaa|' isa vasumati ko samajhAkara dhAriNI ke zarIra para se hAra vagairaha mukhya mukhya alaMkAra utAra liye aura vasumati ko apane ghara le gyaa| ghara para usakI strI ne use kaTu zabdoM meM sunA diyA ki isa parastrI ko Apa ghara lAyeM ho lekina maiM sahana nahIM kruuNgii| ise ghara se bAhara nikAla do| ghara se aise vacana sunakara vasumati ko lekara sainika bAjAra meM becane calA / bAjAra meM vasumati kA rUpa dekhakara kaI kharIdanevAle taiyAra ho gye| gA~va kI vezyAe~ use kharIdanA cAha rahI thii| eka vezyA ne vasumati kA hAtha pakar3A to rAjakumArIne usako pUchA, 'tumhArA kula kaunasA hai aura tuma karatI kyA ho?' vezyA ne uttara diyA, 'tUjhe kula se kyA kAma? uttama vastra aura uttama bhojana hamAre yahAM tUjhe mila jaayegaa|' vasumati samajha cukI thI ki ye to vezyAe~ haiN| isase unake sAtha jAne kI manAhI kara dii| use le jAne ke liye jina zAsana ke camakate hIre * 100 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdanabAlA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdanabAlA caMdanabAlA (vasumati) eka rAjakumArI thii| karmAnusAra rAjya meM lUTa clii| rAjasI pitA kI mRtyu huI, mAtA dhAriNI aura caMdanA ko koI duSTa sainika uThA le gye| karma kI gati viSama hai| pala meM raMka, pala meM rAjA banAne kI tAkAta karma meM hI hai| caMdanA ko bharebAjAra meM beca dii| kharIdanevAle dharmiSTha seTha mile| itane kaSTa meM bhI seTha ko milakara caMdanA ko prasannatA prApta huii| paraMtu caMdanA ko dekhakara mUlA seThAnI bar3I jalatI rahatI thii| eka dina kI bAta hai| seTha ghara Aye to seThAnI ghara para na thii| caMdanA paira dhulAne lgii| usake pAnI meM girate bAloM ko seTha ne U~ce utthaaye| yaha dRzya dekhakara mUlA seThAnI zaMkita huii| zaMkA kA koI kAraNa na thaa| seTha use putrI samAna mAnate the| to bhI mAtA samAna mUlA use kaSTa meM DAlane kA prayatna karane lgii| nirdoSa bAlA kA sara muNDavA kara usake hAtha-paira meM ber3I DAlakara tahakhAne meM DalavA diyaa| tIna dina taka seTha ko jAnakArI na milii| tIsare dina seTha ko jAnakArI milI to ve bar3e duHkhI hue| use bAhara nikAlane ke liye gye| pahale use khAne ke lie sUpa ke kaune jitane Ur3ada ke dalahana diye| taba caMdanA becArI soca rahI thI ki koI bhikSuka mile to use bhojana kraauuN| caMdanA ke ahobhAgya se Aja pAMca mAha aura paccIsa dina ke upavAsI paramAtmA mahAvIradeva bhojana ke samaya caMdanA ke pAsa Aye paraMtu usakI A~kha meM AMsu na dekhakara lauTa pdd'e| pazcAt caMdanA kI A~kha meM AMsu dekhakara prabhu padhAre aura dalahana prabhu ko bhikSA meM diye taba sADe bAraha karor3a suvarNamudrikAoM kI bAriza huii| dhanya satI caMdanabAlA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vezyAoM ne bala kA AsarA liyaa| usa samaya vasumati citta se bar3A kheda vyakta karane lgii| usake zIla kI rakSA ke liye eka deva ne AkAza meM se utarakara vezyA kA nAka kATa ddaalaa| aura usakI kAyA kAlI tuMbI jaisI kara ddaalii| isase vezyAe~ ghabarAkara apane ghara calI gii|subhtt vasumati ko becane dUsare bAjAra meM gyaa| vahA~ dhanAvaha zreSThI use kharIdane AyA / use rAjakumArI ne unheM pUchA, 'Apake ghara meM mujhe kyA karanA hogA?' seTha ne kahA, 'hamAre kula meM jinadevoM kI pUjA, sAdhuoM kI sevA, dharmazravaNa, jIvadayA pAlana Adi hotA haiN|' dhanAvaha seTha kI aisI bAta sunakara harSita hokara vasumati kahane lagI, 'he subhaTa! yadi tU mujhe becanA cAhatA hai to isa seTha ko becnaa|' sainika ne use seTha ko beca diyaa| seTha vasumati ko ghara le gyaa| isa prakAra rAjaputrI zubha karma se bhale ghara phuNcii| seTha kI strI mUlA use dekhakara socane lgii| merA pati ise strI banAkara rakhane le lie lAyA lagatA hai| isa samaya to usako vaha putrI kaha rahA hai, lekina puruSa kA mana kauna samajha sakatA hai? dhanAvaha seTha ne vasumati kA nAma caMdanabAlA rakhA, jisase vasumati aba caMdanabAlA nAma se pahacAnI jAne lgii| eka bAra mUlA seThAnI par3ausana ke ghara gaI hogii| utane meM dhanAvaha seTha ghara para aaye| usa samaya caMdanabAlA seTha pitA ko Asanapara biThAkara vinayapUrvaka unake caraNa dhone lgii| usa vakta mUlA seThAnI ghara para A gii| caMdanabAlA ke kezoM kI coTI bhUmi ko chU rahI thI to seTha ne use UMce uThA rakhA thaa| caMdanabAlA ko seTha ke caraNa dhote dekhakara seThAnI socane lagI ki seTha kisI bhI samaya ise apanI strI banA legA aura mujhe nikAla degA yA viSa dekara mAra ddaalegaa| isalie viSabela ko panapane se pahale hI kATa denA caahiye| dhanAvaha seTha eka bAra bAharagA~va gaye the| usa samaya malA seThAnI ne candanabAlA kAsara muNDavA DAlA aura paira me ber3I DAlakara use tahakhAne meM chor3akara tAlA lagA diyaa| vaha apane mana se saMtoSa mAnane lagI, aura socatI rahI ki sautana ko mArane meM doSa kaisA? tahakhAne meM par3I huI candanabAlA socatI hai ki mere karma hI aise hai| nagara meM se sainika ne mujhe pkdd'aa| mArga meM mAtA kI mRtyu huii| jAnavara kI taraha bAjAra meM bikanA par3A lekina kucha acche bhAgya se vezyA ke yahA~ bikane se bcii| aba aMdhere meM bhUkhe-pyAse rahanA hai / he vItarAga! terI zaraNa hai, yahA~ ekAMta hai, dharmadhyAna karUMgI' - aisA socate hue vaha navakAra maMtra kA japa karatI rahatI hai| isa prakAra jina zAsana ke camakate hIre . 101 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIna dina bIta cuke / usake kaI karmoM kA nAza ho cukA thaa| dhanAvaha zreSThI bAharagA~va se lautte| unhoMne candanabAlA ko dekhA nahIM / jisase unhoMne patnI ko pUchA, 'candanabAlA kahA~ gaI hai?' taba seThAnI ne kahA, 'vaha to lar3ako ke sAtha ghUmatI-phiratI hai|' isa prakAra saca bAta chupaayii| eka vRddha dAsI ne seTha ko cupake se Akara mUlA tathA candanabAlA kI saba hakIkata batAyI aura dikhAyA ki candanabAlA ko kahA~ rakhA gayA hai| dhanAvaha seTha ne svayaM jAkara dvAra kholaa| dhanAvaha ne ber3I se baMdhI huI, sara muNDita aura azrubharI A~khoMvAlI candanabAlA ko dekhA aura DhAr3hasa baMdhAkara use svastha hone ko khaa| use bhUkha se tRpta karane ke lie rasoIghara meM par3e hue dalahana jAkara diye aura usakI beDI khola sake aise luhAra ko lene cala diye| ___ candanabAlA socatI hai, kaise kaise nATaka mere jIvana meM Aye! maiM rAjakumArI - kina saMyogo se bajAra meM bikI - karmayoga se kulavAna seTha ne khriidaa| kaidI kI bhA~ti ber3IyoM ke sAtha tahakhAne meM kaida huI - tIna dina ke upavAsa hue| aba pAraNA ho sakatA hai para koI tapasvI Aye aura aThThama ke pAraNe para use bhojana - bhikSA dekara vrata kholUM to AtmA ko AnaMda hogaa| koI atithi Aye, use dene ke pazcAt hI maiM bhojana karUMgI, anyathA khAU~gI hI nhiiN|' __yoM vicAra kara rahI hai, utane meM bhikSA ke lie ghUmate ghUmate zrI vIra bhagavAna vahA~ A phuNce| unakA abhigraha thA ki yadi koI strI caukhaTa para baiDhI ho; usakA eka paira ghara ke andara aura eka paira ghara ke bAhara ho, janma se vaha rAjaputrI ho para dAsatva pAyA ho, pA~va meM ber3I par3I ho, sara muNDana kiyA gayA ho va rudana karatI ho - aisI strI aThThama ke pAraNe para sUpa ke kaune se yadi mujhe bhikSA kAla vyatIta ho jAne ke bAda dalahana mujhe bhikSA meM de to usase mujhe pAraNA karanA hai|' aise abhigrahavAle vIra prabhu ko padhAre dekhakara prasanna hokara vaha kahane lagI; 'he tInoM jagata ke vaMdanIya prabhu! mere upara prasanna hokara, yaha zuddha anna svIkAra karake mujhe kRtArtha krie|' apane abhigraha ke 13 vacana meM se 1 vacana kama yAne abhigraha ke vacana saba taraha se pUrNa ho rahe the lekina eka rudana kI apUrNatA dekhakara prabhu vApisa lauTane lge| yaha dekhakara candanabAlA svayaM ko hInabhAgya samajhakara jora se rudana karane lgii| vIra bhagavAna ne rudanadhvani sunakara apanA abhigraha pUrNa huA mAnA aura dalahana kI bhikSA kA svIkAra kiyA hI thA ki turaMta hI devatAoM ne Akara bAraha karor3a suvarNamudrAoM kI vRSTi kii| usI samaya candanabAlA kI lohe kI ber3IyA~ TUTa gaI aura usake sundara AbhUSaNa bana gye| AkAza meM devadurdubhi bajane jina zAsana ke camakate hIre . 102 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lge| devaduMdubhI sunakara nagarajana ekatrita hue| vahA~ kA rAjA zatAnika bhI vahA~ A phuNcaa| vahA~ devakRtya suvarNavRSTi dekhakara vaha Azcaryacakita ho gayA aura bolA ki yaha sarva suvarNa isa candanabAlA kA ho jaaye|' isa prakAra bhagavaMta ne pA~ca mAha aura paccIsa dina bItane para pAraNA kiyaa| candanabAlA bar3e harSa se bolI, 'Aja mere mahAbhAgya se maiMne prabhu ko pAraNA karavAyA; isameM mUlA seThAnI ko bhI dhanya haiN| ve merI mAtA samAna haiN| merI mAtA dhAriNI jo kArya nahIM kara sakI ve saba merI ye mUlAdevI mAtA se siddha huA hai|' usane dhanAvaha seTha ko bhI samajhAyA ki, 'mUlAdevI ko kucha kahanA mt|' isase mUlA zrAvikA banI aura candanabAlA kA yogya samAna karane lgii| __mahAvIra prabhu yahA~ se vihAra kara gye| kramAnusAra unake sarva karmoM kA kSaya huA aura unheM kevala jJAna prApta huaa| prabhu ke pAsa Akara candanabAlA ne prabhu ko praNAma karake cAritra kI yAcanA kii| devatAoM ne diyA huA dhana sAta kSetroM meM kharca karake usane dIkSA lii| jinhoMne candanabAlA se dIkSA lI thI vaha mRgAvatI eka bAra bhagavAna kI vANI sunane gaI thii| bhagavAna kI vANI zravaNa karane ke liye sUrya, candra bhI padhAre the| unake ujAle ke kAraNa mRgAvatI upAzraya para bar3I dera se pahu~cI; rAtri ho jAne ke kAraNa candanabAlA ne unheM ddaaNttaa| ___mRgAvatI apane para lage aticAra ke lie AtmA kI niMdA karatI huI, 'aba aisA nahIM karUMgI' kahakara mithyA duSkRtya dene lgii|aatmniNdaa ke utkRSTa pariNAma svarUpa unheM kevalajJAna huaa| usI rAtrI ko mRgAvatI jo candanabAlA ke pAsa hI khar3I thI, usane candanabAlA ke samIpa se jAtA huA eka sA~pa dekhaa| usane candanabAlA kA hAtha uThAkara dUsarI aura rkhaa| taba candanabAlA bolI, "tumane merA hAtha kyoM uThAyA?' mRgAvatI ne uttara diyA, 'yahA~ se sarpa jA rahA thA, jisase maiMne ApakA hAtha uThAkara dUsarI ora rkhaa|' candanabAlA ne pUchA, 'rAtri ke ghora aMdhakAra meM tumane sarpa kaise dekhA?' mRgAvatIne kahA, 'jJAna se|' 'aho ho! pratipAti yA apratipAti jJAna?' candanabAlAne puuchaa| javAba meM mRgAvatIne 'apratipAti jJAna' khaa| candanabAlA samajha gaI ki mRgAvatI ko kevalajJAna huA hai| usane mRgAvatI se kSamAyAcanA karake mithyA duSkRtya ttaalaa| isa kAraNa se candanabAlA ne bhI kevalajJAna pAyA aura donoM ne mukti paaii| jina zAsana ke camakate hIre . 103 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 -zrI cilAtI putra eka yajJadeva nAmaka brAhmaNa... kSiti pratiSThita nagara meM rahatA thaa| vaha hamezA jinamata kI niMdA karatA thA aura svayaM ko paNDita smjhtaa| usane jAhira kiyA ki jo mujhe zAstrArtha meM jItegA usakA maiM ziSya bnuuNgaa| samaya bItane para eka bAlasAdhU ne usako zAstrArtha karane ke lie apane guru ke pAsa padhArane kA nimaMtraNa diyaa| khuza hokara yajJadeva usa bAlasAdhU ke sAtha unake guru ke yahA~ gyaa| kucha hI dera meM vaha hAra gayA aura taya kiye mutAbika una guru se dIkSA lii| eka dina zAsanadevI ne usase kahA, 'jisa prakAra cakSuvAlA manuSya bhI prakAza ke bagaira nahIM dekha sakatA, usI prakAra jIva jJAnI hone para bhI zuddha cAritra ke binA mukti nahIM pA sakatA hai|' aisI vANI sunakara yajJadeva muni anya sarva yatiyoM kI bhA~ti zuddha cAritra pAlane lge| yajJadeva ke sAdhU banane ke kAraNa unakI strI virahavedanA na saha pAI, isaliye yajJadeva ko vaza karane ke lie tapa ke pAraNe ke dina yajJadeva para jAdU-TonA kiyaa| yajJadeva kA zarIra dUbalA par3atA gayA aura mRtyu pAkara svarga ko gyaa| usakI strI bhI yaha duHkha sahana na kara pAI aura jJAna hote hI vaha bhI dIkSA grahaNa karake svarga pdhaarii| lekina apane-saMsArIpane ke pati ne bhI sAdhutA grahaNa kI thI para usake upara vazIkaraNa pheMkA thA - isakI guru ke pAsa jAkara AlocanA na kii| yajJadeva kA jIva svarga se rAjagaha nagara meM dhanasArthavAha kI cilAtI nAmaka dAsI ke udara se putrarUpa meM utpanna huaa| usakA nAma cilAtI putra rakhA gyaa| yajJadeva kI strI kA jIva bhI svarga se cilAtI dAsI kI seThAnI yAne dhanasArthavAha kI strI subhadrA kI kokha se pAMca putroM ke bAda chaThThI susumA nAmaka putrI ke rUpa meM utpanna huaa| dhanasArthavAha ne apanI putrI kI rakSA ke lie cilAtI putra ko rkhaa| susumA aura cilAtIputra sAtha sAtha khelate lekina koI kAraNa se susumA rone lagatI to cilAtIputra usake guptAMga para apanA hAtha rakhatA to sukha pAkara jina zAsana ke camakate hIre . 104 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlA susumA ronA baMda kara detii| ___ kucha samaya pazcAt zreSThI ko isa bAta kI jAnakArI milI, usane isa dAsIputra - cilAtI putra ko apane ghara se nikAla diyaa| yahA~ se nikAle jAne para vaha jaMgala meM gyaa| siMhaguphA nAmaka bhIla logoM ke dala meM phuNcaa| dalapati kI mRtyu hone para usakA zreSTha zarIra vaibhava dekhakara bhIla logoM ne use apanA svAmI bnaayaa| cilAtI putra ko susumA kI yAda satAyA karatI thiiN| viSaya rUpI zastra kI pIDA bar3hatI calI, isa kAraNa apane sarva sevakoM ko dhana sArthavAha ke yahA~ corI karane le gayA evaM sevakoM ko kahA, 'jo mAlasAmAna hAtha lage vaha sarva sevakoM kA aura susumA ko uThA lAye to vaha cilAtIputra kii|' rAtri ke samaya saba cora dhana vaha seTha ke yahA~ phuNce| kaI coroM ko dekhakara dhanaseTha apane pA~ca putroM ko lekara prANa bacAne ke lie ekAMta meM chupa gye| sAmanA karanevAlA koI na hone se coroM ne khUba dhana baTora kara aura cilAtIputra susumA ko uThAkara bidA ho gye| coroM ke ghara se bAhara nikalate hI seTha ne kuharAma macA diyA; nagararakSaka vahA~ A gye| unheM lekara seThane apane putroM ke sAtha coro kA pIchA kiyaa| nagararakSakoM aura seTha ko apane pIche pIche Ate dekhakara corI kA mAla rAste ke bIca pheMkakara cora apane rAste para dauDa cle| apane pIche seTha aura pA~ca putroM ko AtA huA dekhakara cilAtIputra ne susumA kA vadha kara ddaalaa| cilAtIputra ne teja hathiyAra se usakA sara kATakara sira hAtha meM liyA va dhaDa vahIM para chor3akara bhAga gyaa| seTha aura putroMne susumA kA dhaDa dekhaa| seTha ne apanI putrI aura pAMcoM bhAiyoM ne apanI bahina kI aisI krUratAra pUrNa mRtyu dekhakara bar3A vilApa kiyA aura ghara lauTate samaya vIra prabhu kA upadeza sunaa| dezanA sunakara pA~ca putroM ne zrAvaka dharma svIkAra aura seTha ne to saMyama hI grahaNa kara liyaa| uttamatApUrvaka saMyama pAlakarA tathA ugra tapazcaryA karake seTha svarga pdhaare| cilAtIputra susamA kA sira hAtha meM lekara teja gati se mArga kATa rahA thaa| usakA zarIra khUna se bhIgA huA thA, susumA kI hatyA ke kAraNa vaha mAnasikarUpa se TUTa cukA thaa| vaha apane Apa para krodhita ho uThA thaa| mArga meM usane eka munirAja ko kAryotsarga dazA meM khar3e dekhaa| muni ko dekhakara jina zAsana ke camakate hIre . 105 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaha bolA, 'he munizvara! jaldI se mujhe dharma kahiye, nahi to maiM isa strI ke mastiSka kI bhA~ti ApakA mastiSka bhI uDA duuNgaa|' muni ko kucha pAtratA ThIka lagI isaliye unhoMne 'upazam - viveka - saMvara' ina tIna padoM kA uccAraNa kiyA aura AkAzamArga se cala diye| cilAtIputra ne socA, 'muni ne AkAzagAminI vidyA kA uccAraNa kiyA yA kucha maMtrAkSara kahe? yA koI dharmamaMtra kahA?' aise ciMtana karake vaha muni kI jagaha khar3A rahA aura vaha upazama viveka aura saMvara ina tIna padoM kA dhyAna dharane lgaa| vaha dhyAna ke sAtha socatA gayA ki ina tIna zabdoM kA artha kyA? socate socate usane apane Apa upazam zabda kA artha biThAyA ki 'upazama yAne krodha kI upazAMti, krodha kA tyaag|' aisA socakara usane upazama kA AcaraNa kiyaa| viveka zabda kA artha socate hue usane samajhA ki 'karane yogya ho, usako hI grahaNa karo aura na karane yogya ho usakA tyAga karanA yAne vivek|' aisA samajhakara usane viveka kA grahaNa kiyaa| anta meM saMvara zabda kA artha bhI vaha samajhA ki 'pAMca indriyoM ke jo taphAna hai usakA nirodha arthAta pAMca ko unake viSaya meM jAtI huI rokanA usakA nAma hai sNvr|' yaha artha samajhakara usane saMvara kA bhI prAraMbha kara diyaa| isa prakAra vaha cilAtIputra usa tripadI kA dhyAna dharate hue vahIM kAyotsarga meM rhaa| usakA pUrA zarIra khUna se sarAbora thaa| usakI gaMdha se sUI samAna mukhavAlI (zucimukhI) cIMTIyA Akara kATane lgii| kATate kATate asaMkhya cIMTiyoM ne usakA zarIra chalanI jaisA kara ddaalaa| usane sarva vedanA dhIrajapUrvaka sahana kI aura DhAI dina meM usakI mRtyu hote hI vaha svarga meM gyaa| isa prakAra sirpha DhAI dina ke upazam, viveka aura cIMTiyoM ke daMza kI asahya pIr3A zAMta citta se sahana karake cilAtIputra svarga pdhaare| aise cilAtI ko hamAre lAkha lAkha vaMdana... 888880800 sUne hoMge, pUje hoMge, nirakhe hoMge kisI pala meM, he jagatabaMdhu citta meM dhare nahIM bhakti se, janmA prabhu isa kAraNa se duHkhadAyI saMsAra meM, hA~ bhakti vaha phalatI nahIM hai jo bhAva zUnyAcAra meN| jina zAsana ke camakate hIre . 106 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI bhadrasena ujjaina nagarI meM ekabAra sAdhU samudAya ke sAtha pU. AcArya zrI caMDarudrasurijI padhAre haiN| karmayoga se AcArya zrI ziSyoM kI skhalanA sahana na kara pAte the| isase unako bar3A duHkha pahu~catA aura ve krodhita ho utthte| ve barAbara samajhate the ki yaha krodha unakA mahAna doSa hai lekina dUsaroM kA hita karate hue unakA apanA cuka jAtA hai - yaha bhI smjhte| aise doSa ke prasaMga bAra bAra na ho isalie samudAya se thoDI dUrI para apanA nivAsa rakhate the| usa prakAra ve apane samudAya se thor3I dUrI para ekAMta bhAga me japa-tapa tathA dhyAna Adi dhArmika pravRtti meM baiThe the| usa dina gA~va ke pA~ca-sAta UcchRkhala yuvaka majAka mastI karate hue vahA~ A phuNce| eka dUsarI kI maz2Aka karate karate eka yuvaka ne dUsare eka yuvaka bhadrasena ko dIkSA lene kI bAta khii| dUsareM navayuvakoM ne 'hA~...hA~.... maje kI bAta to yaha hai ki bhadrasena to hai bhI bhdrik| vrata-tapa karatA hai| sAdhU-saMtoM kI bhakti karatA hai, vaha sAdhU bana jAye to acchaa|' yoM dillagI-ha~sI karate hue ve sAdhU samudAya ke pAsa gaye aura kahA, 'sAhaba, yaha bhadrasena dIkSA kA bhAvika hai, isakA sira muNDa ddaaliye|' yaha sunakara dUsare yuvaka ha~sIThaThThA karane lge| sAdhU samajha gaye ki ye yuvaka mAtra hAhAThIThI karane Aye haiN| sAdhU samudAya ne aMgUlinirdeza karate hue kahA, 'bhAiyoM! hamAre gurudeva AcArya zrI vahA~ baiThe haiM, vahA~ jAo aura unako apanI bAta btaao|' isa prakAra vaha TolI AcArya caMDarudrasUrijI ke pAsa pahuMcI aura kahA, 'mahArAja! yaha hamArA dosta bhadrasena! isane hAla hI meM byAha kiyA hai para saMsAra kA moha nahIM hai aura bhadrika hai| use dIkSA diijiye|' anya mitroM ne yaha sunakara hAhAhIhI karake tAlI bajAkara usameM sAtha diyaa| AcAryazrI samajha cuke the ki ye yuvakoM kI javAnI kA yaha vinoda-maz2Aka hai| __unhoMne bhadrasena ko pUchA, 'bola bhAI! terI kyA icchA hai?' bhadrasena ne majAka meM kahA, 'hA mahArAja! bAta saca hai| saMsAra meM kucha sAra nahIM hai| mujhe dIkSA de do to merA kalyANa ho jAyegA aura sukhaparvaka raha paauuNgaa|' jina zAsana ke camakate hIre . 107 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI ina yuvakoM kA vinoda samajha cuke the lekina ina yuvakoM ko pATha to par3hAnA hI cAhiyeM - aisA mAnakara bhadrasena ko kahA, 'are bhAI! tUjhe dIkSA lenI hI hai na?' bhadrasena dubArA maz2Aka meM hI kahatA hai, 'nahIM mahArAja! palaTe va dUsare! dIkSA lenI hI hai, caliye de dIjiye, maiM taiyAra haiN|' zrI caMDarudrasUrijI eka dUsare yuvaka ko thor3I dUra paDI rAkha bharI miTTI kI kuNDI paDI hai, vaha lAne ko kahate haiN| vaha yuvaka lA detA hai aura bhadrasena ke sira para malakara AcArya usake keza kA loca kara DAlate haiN| AcAryazrI kA roSa unakI mukhamudrA dekhakara yuvaka stabdha ho jAte haiM aura yaha to lene ke dene par3a gaye yUM mAnakara bhAgane kI taiyArI kI aura bhadrasena ko kahA, 'cala, aba bahuta ho gyaa| sAdhuoM ko adhika satAne meM sAra nahIM hai, cala hamAre sAtha, daur3a... bhAga cleN|' bhadrasena aba ghara jAne ke lie nA kahatA hai, usake hRdayameM nirmala vicAraNA jAga uThI hai| vaha mana hI mana kahatA hai ki 'maiM aba ghara kaise jAU~? maiMne svayaM mAMgakara vrata svIkArA hai| aba bhAgUMgA to merI khAnadAnI lajjita ho jAyegI, merA kula kalaMkita bnegaa| aba to maiM vidhipUrvaka gurumahArAja se vrata lekara merI AtmA kA kalyANa sAdha luuN| binA koI prayatna se acAnaka aisA uttama mArga mujhe mila gyaa| merA to zreya ho hI gyaa|' aisI nirmala vicAraNA karake vaha AcAryazrI ko prArthanA karatA hai, 'bhagavana! Apane kRpA karake mujhe saMsArasAgara se tArA hai, Apa vidhipUrvaka vrata dekara mujhe kRtArtha kriye| Apake mujha para anaMta upakAra haiN| tatpazcAt caMDarudrAcArya use vidhipUrvaka vrata grahaNa karAte haiM aura bhadrasena aba bhadrasena muni banate haiN| navadIkSita aba socate haiM ki 'mere mA~-bApa, sAsa, sasura, patnI vagairaha ujjaina meM hI haiM, ve yahA~ Akara mujhe dIkSA chur3avAkara ghara le jAyeMge, paraMtu kisI bhI prakAra se mujhe yaha dharma chor3anA nahIM hai| isalie gurumahArAja ko hAtha jor3akara binatI karate hai, 'bhagavAna merA kuTumba bar3A hai| unako ye yuvaka khabara de deMge, ve mujhe yahA~ lene AyeMge aura jabaradastIpUrvaka yahA~ se le jAne kA prayatna kreNge| ApakA gaccha to bahu bar3A hai| sabake sAtha zIghra vihAra to ho nahIM paayegaa| lekina hama donoM ko yahA~ se cupake se cala denA caahiye| saba vihAra kareMge to loga jAna jAyeMge aura hameM aTakAyeMge, to kRpA karake jaldI kiijiye|' jina zAsana ke camakate hIre . 108 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya mahArAja nUtanadIkSita muni ko kahate hai, 'terI bAta sahI hai| tU eka bAra rAstA dekhakara aa| isa samaya zAma hone AI hai| aMdherA ho jAyegA to rAste meM takalIpha khar3I ho jaayegii|' bhadrasena muni thoDA dUra jAkara rAstA dekha Ate hai aura AcArya zrI ko lekara usa sthAnaka se nikala jAte hai| gurumahArAja vRddha haiM aura A~khe kamajora haiM isalie bhadrasena muni unheM kaMdhoM para biThAkara jaldI jaldI vihAra karate haiN| rAstA ubaDakhAbaDa hone se kaMdhe para baiThe mahArAja ko hicakole Ate haiM aura ve nUtana dIkSita ko barAbara calane ke lie cetAvanI dete haiN| aMdherA bar3hate hI rAste ke khaDDe meM pA~va dhaMsane se bhadrasena muni kai bAra santulana ga~vA dete hai| isa kAraNa AcArya ati krodha se nUtana muni ke sira para apane DaNDe kA vAra karate haiM aura kahate hai, 'tUjhe dikhatA nahIM hai| merI isa vRddhAvasthA meM bhI tU mujhe isa prakAra duHkha de rahA hai|' DaNDe kI coTa se aura keza locana bhI usI dina kiyA hone ke kAraNa nUtana muni ke gaMje sira meM se khUna Ane lagatA hai| isa avasthA meM bhI navadIkSita bhadrasena muni samatA dhara kara socate haiM, 'dhikkAra hai merI AtmA ko, maiMne pUjyazrI ko prathama dina para hI, gurudeva ko kaSTa phuNcaayaa| mujhe dhIre dhIre saMbhala saMbhala kara calanA cAhie thaa| aise guNaratnasAgara jaise gurudeva ko maiMne roSa kA nimitta de diyaa| isameM unakA koI doSa nahIM hai| doSita to vAkaI maiM huuN|' isa prakAra hRdaya kI saralatA se bhadrika aise nUtana muni apane doSoM ko dekhakara zubha dhyAna meM DUba gaye aura kSapaka zreNI meM pahu~cate hI unhoMne kevalajJAna paayaa| kevalajJAnI aise bhadrasena muni jJAna ke yoga se saba kucha jAna sakate haiN| aba ve kaMdho para baiThe gurumahArAja ko thoDA sA bhI dhakkA na lage usa prakAra se sIdhe rAste para le jAte haiN| AcArya mahArAja kahate hai, 'aba tU vAkaI meM ThikAne A gyaa| saMsAra meM aisA niyama hai ki camatkAra ke binA namaskAra nhiiN| DaMDA par3A to kaisA sIdhA ho gayA! kyoM barAbara hai nA? aba sIdhA calane lagA n|' navadIkSita kahate hai, bhagavAna ! yaha saba ApakI kRpA kA phala hai| rAstA barAbara jAna sakatA hU~, yaha ApazrI kI madhu dRSTi eva yoga ke jJAna se patA cala jAtA hai' yaha sunakara AcArya cakita ho jAte haiM aura socate hai ki nUtana dIkSita kahatA hai ki jJAna se jAnA jA sakatA haiM to use kauna sA jJAna hogA? aba thor3A thor3A ujAlA hone se gurumahArAja ko ziSya ke sira para khUna nikalA huA dikhatA hai, ve pUchate hai, 'mere DaNDe kI coTa se tujhe yaha jina zAsana ke camakate hIre . 109 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khUna to nahIM nikalA hai na?' lekina bhadrasena mauna rahate haiN| AcArya pUchate haiM, 'tUjhe sIdhA rAstA dIkhA to kaunase jJAnayoga se? rAste meM tUjhe kucha skhalanA to nahIM AI hai nA? vatsa! kyA hakIkata hai? vaha tU mujhe yathArtha batA de|' bhadrasena kahate haiM, 'prabhu! ApakI kRpA se hI jJAna prApta huA hai| usake yoga se maiM mArga jAna sakA huuN|' AcAryazrI adhika spaSTIkaraNa karane ke lie ziSya ko pUchate hai, 'vatsa! vaha jJAna pratipAti yA apratipAti?' bhadrasena kahate haiM, 'bhagavan! aprtipaati|' yaha sunakara AcAryazrI. kaMdhe para se utarakara kevalajJAnI ziSya se kSamA-yAcanA karate haiN| apane hI krodha ke kAraNa jo aparAdha huA hai usakA unheM tIvra pazcAttApa hotA hai aura mana hI mana socate haiM, 'hA~... maiM kesA pApI? itane varSoM se saMyama, tapa, svAdhyAya Adi kI ArAdhanA karane para bhI bAta bAta meM krodha ke AdhIna hokara mujhe ugra hone meM dera nahIM lagatI hai| AcArya ke pada para Arur3ha hone ke bAvajUda maiM itanI kSamA nahIM rakha sakatA huuN| merA saMyama, merI ArAdhanA vAkaI niSphala ho gii| isa navadIkSita ko dhanya hai| abhI kala hI jisane saMyama svIkAra kiyA hai, usameM kaisI adbhuta kSamA! kaisI apratima saralatA! aura kaisA unakA anupama samarpaNa! maiM hInabhAgya huuN| yaha puNyAtmA taira gayA, maiMne pAyA hai phira bhI DUba rahA huuN|' isa prakAra socate aura kevalajJAnI nUtana muni se kSamA mA~gate hue, apanI ApakI laghutA aura saralatApUrvaka niMdA karate hue, zubha dhyAna meM lIna hokara AcArya mahArAja ne bhI kSapaka zreNI para Arur3ha hokara kevalajJAna paayaa| isa prakAra guru va ziSya donoM hI taira gye| dhanya saralatA! dhanya kSamApanA! hai prabhu pAsa ciMtAmaNi he prabhu pAsa ciMtAmaNi mero, mila gayo hIro, miTa gayo phero, nAma japu nitya tero...prabhu0 prIta lagI merI prabhujI se pyArI, jaise caMda cakoro... prabhu AnaMdaghana prabhu carana zarana hai, bahota diyo mukti ko Dero...prabhuH 'mere svAmI parama sAmarthyavAna hai, maiM unakA sevaka huuN|' aisA khyAla na Aye taba taka manuSya ke duHkho kA boja thor3A sA bhI kama nahIM hotA hai| ..............---------- jina zAsana ke camakate hIre . 110 38888888888888885603558883 4000888040:288288600000022 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 -zrI aSADhAcArya aSADhAcArya nAmaka eka ziSTa ko dharma sunAte haiN| ziSya mRtyuzayyA para hai| AcArya zrI ziSya ko pratijJA karAte haiM ki, vaha devaloka jAyegA to vahA~ se Akara AcAryazrI se bAte karegA aura Urdhvagati jAne kA mArga dikhaayegaa| navakAramaMtra sunate sunate ziSya ne sammati de dI aura kahA, 'jarUra AUMgA aura miluuNgaa|' ____ kAlAnusAra ziSya deva banA lekina vahA~ ke bhogavilAsa meM aisA Asakta ho gayA ki vaha guru ke vacana bhUla gyaa| yahA~ gurudeva rAha dekhate rhe| __isa prakAra se AcArya mahArAja zrI aSADhAcArya ne cAra ziSyoM se devaloka meM se Akara unase bAta karanI - aise vacana liye| ____ kaI varSa rAha dekhane para bhI unameM se AcArya mahArAja se bAta karane ke liye yA dharma prApta karAne ke lie koI AyA nhiiN| AcArya mahArAja ko dharma para azrRddhA jAga utthii| yaha saba tUta hai, pApa-puNya jaisA kucha hai hI nhiiN| tapa-capa saba bekAra ke prayatna haiM / yUM socate socate unhoMne sAdhutA chor3I lekina sAdhU ke bheSa meM hI rahate hai aura mana hI mana meM saMsArI banane kA taya karate haiN| cothA ziSya - jo devaloka meM hai, usane avadhijJAna se yaha bAta jAnakara gurujI ko saMsArI hone se bacAne kA nizcaya kiyA aura isI kAraNa se pRthvI para Akara gurujI ke vicaraNa mArga para Akara daivI nATaka zurU kiyaa| gurUjI nATaka dekhane meM lIna hue| nATaka dekhate dekhateM chaH mAha kharAba ho gye| deva ne mAyAvI chaH lar3ake bnaaye| ve Age vihAra karake jAte AcArya mahArAja ko jaMgala meM mile| ekAMta jaMgala meM suMdara AbhUSaNa pahine hue lar3ake milate hI aSADhA muni hoza ga~vA baitthe| lar3ako ke saba sone aura javAharAta mar3he gahane utAra liye aura lar3akoM ko mAra kara vahA~ se Age bddh'e| mArga me eka sAdhvIjI se mile| sAdhvIjI ke sAtha dharmoM kI ThIkaThIka bAteM cliiN| sUrIjI bar3e zaramAye aura mahasUsa karane lage ki kucha galata ho gayA hai| Age vihAra karane para eka bar3A sainya milA, jisameM rAjA-rAnI vagairaha kA bar3A parivAra bhI zAmila thaa| jina zAsana ke camakate hIre . 111 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAdhU kI bheMTa hone se sainya ke AdamI gurujI ke cAroM ora khar3e ho gaye / gurujI ko bhikSA ke lie binatI kii| gurujI ne AnAkAnI karake manA kara diyA / manameM thoDA ghabarAye bhii| arere... maiMne kaise pApa kiye? merI saba pola khula jaayegii| rAjA ne jarA jora se jholI pakar3akara khIMcI, gahane uchalakara bAhara gira pdd'e| gurujI thara thara kAmpane lage aura apanA mu~ha chipAkara rone lage / yaha sainya rAjA-rAnI vagairaha cauthe ziSya jo ki deva thA, usakA nATaka thaa| gurujI kA pazcAttApa dekhakara vaha prakaTa huA aura gurujI ko daivI riddhi batAI tathA kahA, 'yaha saba dharma kA prabhAva hai| ApakI kRpA kA phala hai| svarga, mokSa, puNya pApa saba sacamuca hai hI / ' nayA deva devaloka meM paidA hotA hai to vahA~ ke nATaka - ceTaka dekhane meM hI hajAroM varSa nikala jAte haiM / isaliye vaha turaMta vahA~ se pRthvI para nahIM A sakatA hai| isase loga samajhate haiM ki devaloka jaisA kucha hai hI nahIM / paraMtu yaha bAta jhUThI hai| zAstra sacce haiN| puNya-pApa ke phala barAbara milate haiM / gurudeva zrI aSAr3hAcArya saba samajha gaye / pazcAtApa karake punaH dIkSA lii| meM dRDha bane aura ucca bhAvanA vyakta karate hue usI bhava meM mokSa padhAreM / zraddhA maMgala dIpa dIpa re dIpa maMgalika dIpa; AratI utArake bar3A ciraMjIva... dIpa01 suhAvane ghara pUrva divAlI; aMbara khela rahA hai amarA jalAkara... dIpa02 dIpAla kahe use kula prakAzaka: bhAva se bhagata kahe vighana nivAraka dIpa3 dIpAla kahe use isa kalikAla meM; AratI utArI rAjA kumArapAla ne... dIpa04 hamAre ghara maMgalika, tumhAre ghara maMgalika; maMgalika caturvidha saMgha ko ho... dIpa05 jina zAsana ke camakate hIre 112 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -priyaMkara nRpati akSapura nAmaka nagara meM aridamana nAmaka rAjA rAjya karate thaa| unakA priyaMkara nAmaka putra thaa| digyAtrA se vApasa lauTate samaya apane gAMva ke samIpa A phuNcaa| rAjamahala aura apanI priyA ko chor3e lambA samaya vyatIta hone se priyA ke darzana ke ati utsuka rAjA apanI senA ko pIche chor3akara akele hI apanI nagarI meM aayaa| apanA nagara, dhvaja, toraNa vagairaha se suzobhita hote dekhakara acaMbhita hokara rAjamahala para aayaa| vahA~ apanI kAMtA ko sarva alaMkAra se zobhita aura satkAra ke lie taiyAra khar3I dekhakara rAjA ne use pUchA ki, 'he priyA! mere Ane ke samAcAra tumheM kisane diye?' usane kahA, 'kIrtidhara nAmaka munirAja ne Apake akele Ane ke samAcAra diye the, jisase Apake sammukha Ane ke liye taiyAra khar3I huuN|' / yaha sunakara aridamana rAjA ne munirAja ko bulAkara pUchA ki, 'yadi Apa jJAnI haiM to mere mana kI ciMtA khiye|' taba muni ne kahA, 'he rAjan! Apane Apake maraNa ke bAre meM socA hai|' rAjA ne pUchA, 'he jJAnI! merI mRtyu kaba hogI?' muni bole, 'Aja se sAtaveM dina bijalI girane se ApakI mRtyu hogI aura marakara azuci me beindriya kIr3e ke rUpa meM utpanna hoNge|' yaha kahakara munirAja apane upAzraya para lauTa cle| rAjA yaha vRttAMta sunakara Akula-vyAkula ho gyaa| usane apane putra priyaMkara ko bulAkara kahA, 'he vatsa, yadi maiM azuci meM kIr3A banUM to tU mujhe mAra ddaalnaa|' priyaMkara ne bAta kA svIkAra kiyaa| rAjA sAtaveM dina putra, strI evaM rAjyAdika kI tIvra mUrchA se marakara azuci me kIr3e ke rUpa meM utpanna huaa| usa vakta priyaMkara use mArane lagA, lekina vaha jIva marane ke lie rAjI na huaa| isa kAraNa priyaMkara ne muni ko pUchA : 'munirAja! kyA yaha mere pitA kA prANa hai jo duHkhI hote hue bhI maraNa nahIM cAha rahA hai?' taba munirAja bole, 'viSTA meM base kIr3e tathA svarga meM base indra kI jIne kI AMkAkSA samAna hI hotI hai; aura una donoM ko mRtyu kA bhaya bhI samAna hI hotA hai|' yaha sunakara priyaMkara rAjA ne guru ko pUchA ki kisIne na dekhA, na sunA aura na cAhA aisA parabhavagamana sarva jIva prApta karate haiN| isa prakAra mere pitA ne kIr3e kA bhava pAyA, to aisI gati meM AtmA kisa uddezya se jAtI hai?'guru ne kahA, 'jIvoM ko jisa prakAra kI lezyA ke pariNAma hote haiM vaisI gati unheM prApta hotI hai| rAjA ne pUchA, 'he svAmI! lezyA kitane prakAra kI hotI hai?' taba guru ne lezyA kA svarUpa jina zAsana ke camakate hIre . 113 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahA, 'he rAjA! AtmA ke pariNAma vizeSa se lezyAe~ chaH prakAra kI haiM / ' 'jo manuSya raudra dhyAnI ho, sadA krodhI ho, sarva para dveSI ho, dharma se varjita ho, nirdaya ho aura niraMtara baira rakhanevAlA ho use vizeSa rUpa se kRSNa lezyAvAlA jAnanA / ' 'nIla lezyAvAlA jIva AlasI, maMdabuddhi, strI me lubdha, dUsaroM ko ThaganevAlA, Darapoka aura niraMtara abhimAnI hotA hai / ' 'niraMtara zoka meM magna, sadA roSavAlA, para kI niMdA karanevAlA, AtmaprazaMsA karanevAlA, raNasaMgrAma meM bhayaMkara aura duHkhI avasthAvAle manuSya kI kApota lezyA kahI gaI hai / ' 'vidvAna, karuNAvAn, kAryAkArya kA vicAra karanevAlA aura lAbha yA alAbha meM sadA AnaMdI - aise manuSya ko pIta lezyA kI adhikatA hotI hai / ' 'kSamAvAna, niraMtara tyAga vRttivAlA, devapUjA meM tatpara, vrata ko dhAraNa karanevAlA pavitra aura sadA Ananda meM magna- aisA manuSya padma lezyAvAlA hotA hai / ' 'rAga dveSa se mukta, zoka aura niMdA se rahita tathA paramAtma bhAva ko pAyA manuSya zukla lezyAvAlA kahalAtA hai|' ina chaH lezyA meM prathama tIna lezyAe~ azubha haiM aura anya tIna lezyAe~ zubha haiM, una chaH kA vistAra se svarUpa parakhane ke lie jAmUna khAnevAle tathA gA~va meM DakaitI DAlane vAle cha: cha: puruSa ke dRSTAMta haiM jo isa prakAra hai : kisI jaMgala meM kSudhA se kRSa hue cha: puruSoM ne kalpavRkSa samAna jAmUna kA eka per3a dekhA jisakI zAkhAe~ pake hue aura rasavAle jAmUna ke bojha se jhuka gaI thii| ve saba harSita hokara bole, 'are! sahI avasara para yaha vRkSa hamAre dekhane meM AyA hai, isalie aba svecchA se usake phala khAkara hamArI kSudhA ko zAMta kareM / ' ke unameM se eka kliSTa pariNAmavAlA thA, vaha bolA ki 'yaha durAroha vRkSa upara car3hane meM jAna kA khatarA hai, isaliye kyoM na ise teja kulhADI kI dhAra se peDa ko jar3a kATa DAle aura girAkara ArAma se saba phala khAleM / ' aise pariNAmI puruSa ko kRSNa lezyavAlA samajhanA cAhiye / tatpazcAt kucha komala hRdayavAlA bolA ki isa vRkSa ko kATane se hameM kyA adhika lAbha? sirpha eka bar3I zAkhA tor3akara upara rahe phala khAe jaay|' aise puruSa nIla lezyA ke pariNAmavAle jAnane cAhiye / isake bAda tIsarA bolA, 'itanI bar3I zAkhAko kATane kI kyA jarUrata? usakI eka prazAkhA ko hI kATI jaaye|' aise puruSa ko kApota lezyAvAlA jAnanA cAhiye / cauthA bolA, 'ina becArI choTI zAkhAoM ko kATane se kyA lAbha hai? sirpha usake guccha tor3ane se apanA kArya siddha ho jaayegaa|' aisA manuSya tejolezyAvAlA jina zAsana ke camakate hore 114 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAnanA / pA~cavAM bolA, 'gucche ko bhI kyoM tor3A jAya? usake upara rahe bhakSaNa karane / lAyaka phala hI tor3akara kSudhA ko zAMta kara le|' aise puruSa ko padmalezyAvAlA jAnanA caahiye| aba chaTThA bolA, 'hameM vRkSa ke upara se phala tor3ane kI koI bhI jarUrata nahIM hai| hamArI kSudhA pUrNa karane jitane jAmUna to per3a ke nIce hI gire haiM, unase hI prANa kA nirvAha karanA hI zreSTha hai / isaliye isa per3a ke nIce kI DAliyA~ tor3ane kA vicAra kisalie karanA cAhiye?' isa chaThe manuSya kI vicArazailIvAloM ko zukla lezyA ke pariNAmavAle maanne| isI prakAra DakaitI DAlanevAle chaH puruSa kA dRSTAMtaH dhanadhAnyAdika se lubdha hue coroM ke cha: adhipatiyoM ne ekatra hokara eka gA~va meM DAlA ddaalaa| usa samaya unameM se eka bolA, 'isa gA~va meM manuSya, pazu, puruSa, strI, bAlaka, vRddha vagairaha jo koI bhI naz2ara Aye unheM mAra denA caahiye|' isa prakAra kRSNalezyA ke svabhAvavAle kA vAkya sunakara dUsarA nIla lezyAvAlA bolA ki, 'sirpha manuSyoM ko hI mArane cAhiye, pazuoM ko mArane meM hameM kyA lAbha?' usa samaya tIsarA kApotalezyA kA svabhAvadhArI bolA, 'striyoM ko kyoM mAranI cAhiye? sirpha puruSoM ko hI mArA jaay|' tatpazcAt cauthA tejolezyAvAlA bolA, 'puruSa meM bhI zastrarahita ko mArane se kyA lAbha? sirpha zastradhArI ko hI maareN|' yaha sunakara pA~cavA padmalezyAvAlA bolA ki, 'zastradhArI meM bhI jo hamAre sAmane yuddha karane Aye use hI mAreM, anya niraparAdhI ko kyoM mArane cAhiye?' aMta me chaThThA zuklalezyAvAlA bolA, 'aho ho! tumhAre vicAra kaise khoTe haiM? eka to dravya kA haraNa karane Aye ho aura becAre prANiyoM ko mAranA cAhate ho? isaliye yadi tuma dravya hI lene Aye ho to bhale hI dravya lo, lekina unake prANoM kI rakSA to kro|' isa prakAra cha: lezyAvAle jIva marakara bhinna bhinna gati pAte haiN| kahA hai ki 'kRSNa lezyAvAlA narakagati pAtA hai, nIla lezyAvAlA thAvarapanA pAtA hai, kApota lezyAvAlA tiryaMca banatA hai, pIta lezyAvAlA manuSyagati prApta karatA hai, padma lezyAvAlA devaloka meM jAtA hai aura zukla lezyAvAlA jIva zAzvata sthAna pAtA hai| isa prakAra bhavya jIvoM ko lezyAoM ke vicAra jAnane caahiye| guru ke mukha se lezyA ke svarUpa jAnakara priyaMkara rAjA ne pratibodha pAyA aura niraMtara zubha lezyA meM rahakara zrAvaka dharma svIkArA aura aMta meM sadgati paaii| apane pitA aridamana rAjA kI kApota lezyA ke pariNAmavAlI kathA sunakara tathA unakI kIr3e ke rUpa meM utpatti kI bAta mahArAja ke mukha se jAnakara priyaMkara rAjA bhale dharma ko denevAlI zubha lezyAvAlA bnaa| jina zAsana ke camakate hIre . 115 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52-zrI kaMDarIka - puMDarIka jaMbUdvIpa ke mahAvideha kSetra meM puMDarIkiNI nAmaka nagarI meM mahApadma nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| usako do putra hue| rAjA ko vairAgya utpanna hone se bar3e putra puMDarIka ko rAjagaddI dekara apane choTe putra kaMDarIka ko yuvarAja padavI dii| svayaM dIkSA lekara karmakSaya karake mukti paaii| ___ eka bAra kaI sAdhU usa nagarI meM padhAre / unako vaMdana karane donoM bhAI gye| unhoMne muni ko dharma kA tattva samajhAte hue kahA, 'jo prANI isa saMsAra samudra meM bhaTakakara mahA kaSTa se prApta jahAja jaise manuSya bhava ko bekAra ga~vA detA hai, usase adhika murkha kise kahA jAya?' ___aisI dezanA sunakara dono bhAI ghara lautte| puMDarIka ne choTe bhAI ko kahA, 'he vatsa! isa rAjya ko grahaNa kara, maiM dIkSA grahaNa kruuNgaa|' kaMDarIka bolA : 'he bhAI! saMsAra ke duHkho meM mujhe kyoM dhakela rahe ho? maiM dIkSA luuNgaa|' ___bar3e bhAI ne kahA, 'he bhAI! yuvAvasthA meM indriyoM ke samUha ko nahIM jItA jA sakatA hai aura pariSaha bhI sahana nahIM ho sakate haiN|' kaMDarIka bolA, 'he bhAI! naraka ke duHkha ke sAmane pariSaha Adi kA duHkha adhika nahIM hai, isaliye maiM to cAritra hI grahaNa kruuNgaa|' kaMDarIka kA aisA Agraha dekhakara puMDarIka ne use anumati de dii| usane bar3e utsAhapUrvaka dIkSA grahaNa kI aura paMDarika maMtriyoM ke Agraha se bhAvacAritra dharakara ghara meM hI rhaa| kaMDarIka RSine gyAraha aMgo kA adhyayana kiyA, kintu rUkhe-sUkhe bhojana evaM kar3A tapa karane se usake zarIra meM kaI roga utpanna hue| guru ke sAtha vihAra karate karate kaMDarIka muni apane nagara puMDarIkiNI meM aaye| puMDarIka rAjA unheM vaMdana karane gye| saba sAdhuoM ko vaMdana kiyA lekina zarIra kRza ho jAne ke kAraNa apane bhAI ko na phcaanaa| bhAI sambandhI samAcAra guru ko puuche| guru ne kaMDarIka muni ko batAkara kahA, 'ye jo mere pAsa khaDe hai ve hI Apake bhAI haiN|' rAjA ne unheM praNAma kiyA, tatpazcAt unakA zarIra rogagrasta jAnakara guru se AjJA lekara rAjA zahara meM le gyaa| unheM apanI vAhanazAlA meM rakhakara acche acche rAjaauSadhoM se unheM rogarahita jina zAsana ke camakate hIre . 116 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara diyaa| vahA~ svAdiSTa bhojana karane se muni rasalolupa bana gaye isalie vahA~ se vihAra karane kI icchA na huii| rAjA unheM kahane lagA, 'he pUjya muni! Apa to aharniza vihAra karanevAle ho; dravya, kSetra, kAla aura bhAva ina cAroM prakAra ke pratibaMdha se rahita ho| nirogI hone se aba vihAra karane ke lie Apa utsuka bane hoNge| Apake nigraMtha ko dhanya hai| maiM adhanya hU~ kyoMki bhogarUpI kIcar3a meM pha~sA hone para bhI kadarthanA pAtA huuN|' ityAdi vacana rAjAne bAra bAra khe| isaliye kaMDarIka muni lajjita hokara vihAra karake guru ke pAsa gye| basaMta Rtu meM apanI apanI strIyoM ke sAtha krIDA karate hue nagarajanoM ko dekhakara eka dina cAritrAvaraNIya karmoM kA udaya hone se kuMDarika kA mana cAritra se calAyamAna huaa| isa kAraNa guru kI AjJA liye bagaira ve DarIkiNI nagarI ke pAsa ke eka upavana meM Aye aura pAtrA vagairaha upakaraNa per3a kI DAlI para laTakAkara komala hare ghAsa para loTane lge| saMyama se bhraSTa cittavAle hue kaMDarIka ko unakI dhAvamAtA ne dekhaa| usane nagara meM jAkara 'puMDarika rAjA ko bAta btaaii| yaha sunakara rAjA parivAra sahita vahA~ aayaa| usa vakta kaMDarIka ko ciMtAtura, pramAdI aura bhUmi kuredate hue dekhakara rAjA ne kahA, 'he sukhaduHkha meM samAna bhAvavAle! he niHspRha! he nigraMtha! he muni! Apa puNyazAlI ho aura saMyama pAlana meM dhanya ho|' ityAdi aneka prakAra se unakI prazaMsA kI lekina ve nIcA hI dekhate rahe tathA koI uttara bhI na diyaa| isaliye rAjA ne use saMyama se bhraSTa banA aura saMyama kI aniSTatAvAlA mAnakara pUchA, 'he muni! isa bhAI ke sAmane kyoM nahIM dekhate ho? prazasta dhyAna meM magna ho yA aprazasta dhyAna meM? yadi aprazasta dhyAna meM ArUDha hue ho to Apane pUrva meM jabaradastI se bar3e bhAvarAjya ko grahaNa kiyA hai| usake cihnabhUta pAtra Adi mujhe dIjiye aura mahA virasa phala denevAle rAjya ke cihnabhUta ye paTTahastI vagairaha Apa grahaNa kiijie|' rAjA ke isa prakAra ke vacana sunakara kaMDarIka bahuta harSita huA aura zIghra hI paTTahastI para savAra hokara nagara meM gayA / sAdhUzreSTha aise puMDarIka ne vilApa karatI rAniyA~ Adi ko sarpa kI keMculI kI bhA~ti choDakara yati kA bheSa dhara kara turaMta hI vahA~ se vihAra kiyaa| usI dina lambe arase se bhUkhA hone ke kAraNa apanI icchAnusAra bhakSAbhakSa ke viveka binA kaMDarIka ne aneka prakAra kA bhojana kiyaa| kRza zarIra ko jina zAsana ke camakate hIre * 117 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhAra na pacane va rAtri ke bhogavilAsa ke jAgaraNa ke kAraNa zIghra hI rAtri ko visUcikA vyAdhi utpanna huii| peTa car3ha gyaa| vAyu baMda ho gaI aura tRSAkAMta hone se atyaMta pIr3A hone lgii| avasara para vrata kA bhaMga karanevAlA hai aura ati pApI hai' - aisA mAnakara sevaka puruSoM ne usakI koI cikitsA na kii| usane socA, 'yadi rAtri bIta jAye to prAta:kAla meM hI saba sevakoM ko mAra ddaaluuN|' isa prakAra raudra dhyAna meM hI usI rAtri ko kaMDarIka ne mRtyu pAyI aura sAtaveM naraka meM apratiSThAna nAmaka narakAvAsa meM utpanna huaa| puMDarIka rAjarSi ne apanI nagarI se calate hI abhigraha liyA ki 'guru ke pAsa jAkara vrata grahaNa karane ke pazcAt hI AhAra luuNgaa|' aisA abhigraha karake calate hue mArga meM kSudhA, dvaSA vagairaha parisaha sahana karane pdd'e| komala deha phira bhI kheda na paayaa| do dina chaThThI kA tapa hone para guru ke pAsa pahu~cakara cAritra liyaa| guru kI AjJA lekara pAraNA karane ke liye gocarI lene gye| usameM tuccha aura rukhA AhAra pAkara unhoMne prANatRpti kii| paraMtu aisA tuccha AhAra pahale kabhI kiyA na thA jisase unheM ati tIvra vedanA huii| phira bhI ArAdhanA karake puMDarIka rAjArSi kI mRtyu huii| aura ve sarvArtha siddhi nAmaka vimAna meM utpanna hue| isalie jJAniyoM ne kahA hai ki hajAra varSa taka vipula saMyama pAlane para bhI yadi aMta meM kliSTa adhyavasAya ho to ve kaMDarIka kI bhA~ti siddhi pada nahIM pA sakate aura kucha samaya ke lie bhI cAritra grahaNa karake yathArtha pAlate haiM, ve puMDarIka RSi kI bhA~ti apanA kArya siddha kara lete haiN|' 'isa prakAra samyak prakAra se cAritra pAlakara kaI jIva thoDe samaya meM mokSagati pAteM haiM aura anya aticAra sahita lambe samaya taka cAritra pAlate haiM phira bhI ve siddhi pada nahIM pA skte|' jo dRSTi prabhu darzana kare usa dRSTi ko bhI dhanya hai, jo jIbha jinavara ko bhaje usa jIbha ko bhI dhanya hai| pIve mRda vANI, sudhA, ve karNa ko isa yuga meM dhanya haiM terA nAma maMtra vizada ghare, usa hRdaya ko nitya dhanya hai| jina zAsana ke camakate hIre . 118 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 zrI mammaNa zeTha - rAjagRhI nagarI meM zreNika rAjA rAjya karate the / cellaNA nAmaka unakI paTarAnI thii| eka bAra caumAse kI Rtu meM rAjA-rAnI jharokhe meM baiThakara barasate hue barasAta meM rAtri ke samaya bAteM kara rahe the ki, mere rAjya meM koI duHkhI nahIM hai / itane meM bijalI kI camaka meM rAnI ne eka manuSya ko nadI meM bahatI huI lakar3iyoM ko khIMca lAte hue dekhA aura kahA, 'Apa kahate ho ki mere rAjya meM koI duHkhI nahIM hai, to yaha manuSya duHkhI nahIM hone para bhI aisA kyoM karatA hai ?" rAjA ne sipAhI bhejakara usa manuSya ko bulAkara pUchA, 'tUjhe kyA duHkha hai ki aisI aMdherI rAtri meM nadI meM se lakar3iyA~ khIMca rahA hai?' usane kahA, 'mere pAsa do baila haiN| unameM se eka baila kA sIMga adhUrA hai| use pUrNa karane ke liye udyama kara rahA huuN| ' zreNika ne kahA, 'tUjhe acchA baila dilA dUM to ?' usane kahA, 'eka bAra mere baila ko dekho, bAda meM dilAne kI bAta karanA / ' rAjA ne usakA patA likhakara kahA, 'maiM subaha tere baila dekhane AU~gA / ' aisA kahakara use bidA kiyaa| prAta: hote hI rAjA usake ghara gyaa| use tahakhAne meM lejAkara baila dikhAye / nagada sone - hIre, mANika se mar3he huai baila dekhakara rAjA Azcaryacakita hokara kahane lagA, 'tere ghara meM itanI sArI saMpatti hone para bhI tU aise daridratA ke veza meM kyoM ghUmatA hai? aura aisA halakA kArya kyoM karatA hai?' usane kahA : 'yaha saMpatti kucha jyAdA nahIM hai| jyAdA dravya kamAne merA putra paradeza gayA hai|' mujhe dUsarA koI kAma na sUjhane para yaha kArya karatA hU~ / baila ke sIMgoM ke upara ratna jar3ane ke liye saMpatti ikaThThI karanI jarUrI hai| isaliye maiM aise udyama karatA huuN| isameM zarma kaisI ? manuSya ko koI na koI udyama to karanA hI cAhiye na?' rAjA ne pUchA, 'Apake udyama ke hisAba se ApakA AhAra bhI acchA hI hogA?' usane kahA, 'maiM tela aura caurA khAtA hU~ anya anAja mujhe pacatA hI nahIM hai| dUsaroM ko acchA khAte dekhakara mujhe cubhana hotI hai ki khAne-pIne meM loga bekAra meM itanA sArA kharca kyoM karate hai ? " yaha sunakara rAjA ne nAma puuchaa| usane kahA, 'merA nAma mammaNa seTha hai|' tatpazcAt rAjA ne mahala meM jAkara mammaNa seTha kI saba hakIkata cellaNA ko khii| dUsare dina vIra prabhu ko vaMdana karane zreNika aura cellaNA gaye / mammaNa seTha jina zAsana ke camakate hIre * 119 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI hakIkata kahI aura prabhu ko pachA, 'mammaNa ke pAsa Dhera sArA dravya hone para bhI aisA jIvana vyApana kyoM karatA hai?' prabhu ne kahA, 'pUrvabhava meM usake ghara koI munirAja bhikSA ke lie aaye| prabhAvanA meM pAyA huA uttama maha~kadAra modaka bhikSA me diyaa| tatpazcAt kisIke kahane se use jJAta huA ki modaka bahuta hI svAdiSTa thaa| yaha sunakara vaha bhikSA meM diyA huA modaka vApisa lene gyaa| rAste meM pazcAttApa karate hue socatA gayA ki aisA acchA laDDu bekAra meM hI mahArAja ko arpaNa kara diyaa| muni ke pAsa pahuMcakara bhikSA meM diyA huA laDDu usane vApisa maaNgaa| muni ne kahA, 'dharmalAbha dekara liyA huA hama kucha bhI lauTA nahIM sakate hai|' paraMtu usane jida karake laDDu prApta karane ke lie pAtroM kI khIMcAtAnI kii| khIMcAtAnI me modaka nIce par3I huI reta meM gira par3A aura dhUla dhUla ho gyaa| muni ne vahIM khaDDA khodakara use jamIna meM utAra diyaa| isa kAraNa diye hue dAna kI niMdA va pazcAttApa karane se dhane bhogAMtarAya va upabhogAMtarAya karma bAMdhakara mammaNa seTha ke rUpa meM utpanna huA hai| va na hI kucha khA acchA sakatA hai aura na hI prApta kI huI saMpatti ko bhoga sakatA hai| phira dAna dene kI to bAta hI kyA? vAkaI meM kRpaNa kA dhana kaMkara samAna hai| 8888888888888888888888888888888888888288888888888888888888 38888888883333338838 mAyA kI sajjhAya samakita kA jAnIye mala satya vacana sAkSAtaH sacameM base samakita, mAyA meM mithyAtva re, prANI mata kara mAyA tanika vizvAsa...1 mukha mIThA jUThA mana, kUDa kapaTa kA re koTa jIbha to jI jI kare, citta mAhe tAke coTa re... prANI 2 Apa garaja se dUra paDe, lekina na dhare vizvAsa mana se rakhe aMtara, vaha mAyA kA hai vAsa re... prANI03 jisase bAMdhe prIta. usase rahe pratikUla maila na chUTe manakA, yaha mAyA mUla re... prANI-4 tapa kiyA mAyA karake, mitra se rakhA bheda; malli jinezvara jAnanA to pAoge zrIveda re... prANI-5 udayaratana kahe sunanA jI, chor3o mAyA kI buddha muktipurI jAne jaisA, yaha mArga hai zuddha re... prANI 6 38688 38888888888 38863 jina zAsana ke camakate hIre . 120 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -puNIA zrAvaka ekabAra vyAkhyAna pUrA hone para bhagavAna mahAvIra ko rAjA zreNikane pUchA, 'bhagavAna! mujhe naraka kA baMdhana hai to naraka Tale aisA koI upAya btaaiye|' prabhu ne mArga batAyA; usameM eka rAstA yaha batAyA ki, 'puNIA zrAvaka ke pAsa jAkara usakI sAmAyika kA phala mola le aa| yaha phala yadi mila gayA to naraka nahIM jAnA pdd'egaa|' zreNika mahArAja ko yaha bAta sarala lgii| usane puNIA zrAvaka ko bulAkara kahA, 'terI eka sAmAyika kA phala mujhe mola de de| tuma kaho vaha kImata dene ke liye maiM taiyAra huuN| bolo tumheM kitanI kImata cAhiye?' / ___puNIA zrAvaka ne kahA, 'nahIM, dhArmika kriyA kA phala isa prakAra beca nahIM sakate, aura usakI kyA kImata lagAI jAya usakA bhI mujhe khyAla nahIM hai; lekina jisane Apako sAmAyika kA phala mola lene ko kahA hai, use hI usakI kImata puucho|' mahArAjA zreNika ne bhagavAna ke pAsa jAkara zrAvaka kA javAba sunAyA aura binatI kI ki, isa zrAvaka kI sAmAyika kI kImata kitanI lagAI jAya vaha prabhu, mujhe vaha btaaiye| taba bhagavAna ne batAyA; 'terA samagra rAjya aura Rddhi de de to bhI kI usakI kImata bharapAI nahIM ho sakatI, sirpha usakI dalAlI hI cukAI jA sakatI hai, kImata to bAkI hI rhegii|' dUsarI rIta se samajhAte hue kahA, koI azva kharIdI ke liye jAye, usakI lagAma kI kiMmata jitanI terI samagra rAjaRddhi ginI jAya aura azva kI kImata to bAkI hI rahegI, usI prakAra puNIA zrAvaka kI sAmAyika amUlya hai| usakI kImata nahIM AMkI jA sktii|' yaha sunakara rAjA zreNika nirAza hue lekina puNIA zrAvaka kI sAmAyika kI prazaMsA karane lge| aba isa puNIA zrAvaka kA jIvana kaisA thA vaha dekhe : puNIA zrAvaka prabhu mahAvIra kA yathArtha bhakta thaa| vIra kI vANI sunakara usane sarva parigrahoM kA tyAga kiyA thaa| AjivIkA calAne ke lie rUI kI pUniyA~ banAkara becatA va usameM se milate do Ane se saMtoSa paataa| lAbhAMtarAya ke udaya se use jyAdA kucha milatA thaa| vaha aura usakI strI donoM hI svAmI jina zAsana ke camakate hIre . 121 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcchala karane hetu ekAMtara upavAsa karate the| do kI rasoI banatI aura bAhara ke eka ko bhojana karAte / eka ko upavAsa karanA par3atA thaa| donoM sAtha baiThakara sAmAyika karate the| apanI sthiti meM saMtoSa mAnakara sukhapUrvaka rahate the / eka dina sAmAyika meM citta sthira na rahane se zrAvaka ne apanI strI ko pUchA, 'kyoM! Aja sAmAyika meM citta sthira rahatA nahIM hai| usakA kAraNa kyA? tuma kucha adatta yA anIti kA dravya lAI ho?" zrAvikA ne socakara kahA, 'mArga meM gohare par3e the vaha lAyI thii| dUsarA kucha lAI nahIM huuN|' puNIA zrAvaka bolA, 'mArga meM girI huI cIja hama kaise le sakate hai? vaha to rAjadravya ginA jAtA hai| so gohare vApisa mArga para pheMka denA aura aba dubArA aisI koI cIja rAste para se uThA mata laanaa| hameM behakka kA kucha bhI nahIM cAhiyeM / ' dhanya puNIA zrAvaka... jisake bakhAna bhagavAna mahAvIra ne svamukha se kiye / ******.***. JOUR, kanyA pyAra ke samudra jaisA mIThA jhAyakA chor3akara komala kalI parAye ghara pahu~ca gii| lekina kiratAra ne usake kaleje meM abIja samarpaNa-kalA bharI thii| ubalatI dAla meM apanA svatva gaMvAkara dAla kA svAmItva pAnevAle namaka kI bhA~ti sabake sAtha mIThAsa se ghulamila gii| parAyoM ko apanA bnaayaa| anajAne ko AtmIya bnaayaa| samarpaNa ke dvArA pitA kA kula dIpAyA aura sevA dvArA pati ke kula ko ha~sAyA / aura isa prakAra sevA kI nadI sarvatra bhaayii| sAsa-sasura, devara, nanaMda, / hRdaya meM se usane mAtA, pitA aura bhAI-bahina ke sneha kA jharanA bahAkara, sabakI ! lAr3alI bana gii| apane sukha ko TAlakara sabakA sukha caahaa| tAne-marmavacana sunakara bhI sabako prasanna rakhA.... to use sAsa-sasura ke sneha kA sirachatra milaa| svAminI hRdayasvAminI bana gaI va saMsAra ne use 'kulalakSmI' kahakara birdaayaa| au...ra isI kAraNa prabhu ko bhI usakI kokha meM bAlaka banakara avatAra / dharane kA mana huaa| kanyA kI bhA~ti sneha kA jharanA bhaayeN| jina zAsana ke camakate hIre * 122 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana seTha sudarzana seTha pakke zIla saMpanna hone ke kAraNa bar3e prasiddha the|shiil kA Adarza prastuta karane ke lie mukhataH isa puNyAtmA kA nAma liyA jAtA hai| zrI sudarzana jisa prasaMga ke yoga se khyAti prApta kara sake vaha prasaMga sAmAnya zreNi kA nahIM hai| prAraMbha se lekara aMta taka sudarzana seTha ne jo dRr3hatA batAI hai, sadAcAra ke sevana meM thor3I sI bhI DhIla nahIM chor3I hai, use yadi barAbara se vicArA jAye to samajha meM AyegA ki bhautika anukUlatA kA arthapanA Tale binA aisA bananA asaMbhava hai| ___aMgadeza kI caMpApurI nagarI ke rAjA dadhivAhana ko abhayA nAmaka patnI thii| sudarzana seTha isa caMpApurI meM basate the| unheM manoramA nAmaka patnI thii|sudrshn seTha ko caMpApurI ke purohita se gAr3ha maitrI thii| mitrAcArI itanI gAr3ha thI ki purohita sudarzana ke sAtha adhikatara rahatA thaa| isa maitrI ke kAraNa purohita apane nityakarma ko bhI kaI bAra bhUla jAtA / purohita kI aisI hAlata dekhakara usakI patnI kapilA ne eka bAra use pUchA, 'nityakarma ko bhUlakara Apa itanA sArA vakta kahA~ bitAte ho?' purohita ne batAyA, 'maiM kahIM aura nahIM jAtA huuN| mere parama mitra sudarzana ke pAsa hI rahatA huuN|' ___kapilA ke 'sudarzana kauna hai' pUchane para javAba meM purohita ne kahA, 'vaha RSabhadAsa zreSThi kA putra hai|' buddhizAlI va rUpa meM kAmadeva samAna hai| sUryasamAna tejasvI hai / mahAsAgara jaisA gaMbhIra hai| usameM aneka guNa haiM / usakA sadAcAra rUpI zIlaguNa adbhuta hai| usakA sadAcaraNa thor3A sA bhI DhIlA nahIM par3atA hai|' _ purohita guNAnurAgI thaa| vaha sudarzanoM ke guNoM se mugdha bana gayA, usakI kI huI prazaMsA kA pariNAma kapilA ke lie ulaTA siddha huaa| 'guNa aura rUpa meM jisakI jor3I nahIM hai - aisA sudarzana hai' - sunakara kapilA kAmavihvala bana gii| kAmAtura banI kapilA ne sudarzana ko apane pAsa lAne kI icchA vyakta kii| vaha sudarzana ke sAtha bhoga ke lie bekarAra thI lekina usakI icchA pUrti honA koI sarala kArya na thaa| acAnaka rAjA ke hukma se purohita ko bAharagA~va jAnA pdd'aa| kapilA isa avasara kA lAbha uThAne ke liye sIdhI sudarzana ke ghara pahuMcI aura sudarzana ko kahA, 'tumhArA mitra atyaMta bImAra ho gayA hai aura Apako bulA rahA hai| isalie mere sAtha mere ghara para tumhAre mitra ko milane clo| bhole bhAva se jina zAsana ke camakate hIre . 123 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudarzana ne yaha bAta saca mAna lii| isameM kucha kapaTa hogA? aisA khayAla taka use na AyA aura vaha kapilA ke sAtha ghara aayaa| makAna meM dAkhila hote hI usane pUchA, 'purohita kahA~ hai?' use ghara ke andara Age lejAkara AkhirI kamare meM pahu~cate hI kapilA ne daravAjA andara se baMda kara diyA aura nirlajja, bIbhatsa nakhareM karane lagI va krIr3A kI mA~ga kii| sudarzanapUrI sthiti ko pahacAna gaye aura kapaTa-jAla se pUrNarUpa se bacane kA upAya socane lge| sahI DhaMga se samajhAne se kapilA mAnanevAlI thI nhiiN| use samajhAne se na samajhe va khoTA Aropa bhI lagA de to? cillA-cillAkara logoM ko ikaThThA kara le va beijjatI ho aisA samajhakara ha~sakara sudarzanane kahA : are mUrakha! tUne bar3I bhUla kI hai| jo kArya ke lie tU mujhe yahA~ lAI hai, usake lie to maiM bekAra huuN| maiM napuMsaka hU~ aura mere puruSa bhesa se tU dhokhA khA gaI hai|' sudarzana kA javAba sunakara kapilA ThaMDI par3a gii| usakA kAmAveza baiTha gyaa| kitanI mehanata aura kaisA pariNAma! apanI mUrkhatA ke pariNAma se baicena ho uThI aura sudarzana ko dhakkA mArakara 'calatA bana' kahakara ghara se bAhara nikAla diyaa| sudarzanane socA, 'maiM jhUTha nahIM bolA huuN| parastrI ke lie maiM napuMsaka hI huuN| ve zIghratA se apane ghara A gye| dubArA kabhI bhI aisA na ho isaliye kisIke ghara bhaviSya meM akele na jAne kI pratijJA kii| eka bAra caMpAnagarI ke rAjA dadhivAhana ne indramahotsava kA Ayojana kiyaa| vahA~ mahArAnI abhayA ke sAtha purohitapatnI kapilA' bhI thii| eka ora sudarzana seTha kI patnI manoramA bhI apane chaH putroM ke sAtha mahotsava meM bhAga le rahI thii| use dekhakara kapilA ne mahArAnI abhayA ko pUchA : 'yaha rUpalAvaNya ke bhaNDAra samAna bAI kauna hai?' abhayA ne kahA, 'are! tU ise pahacAnatI nahIM hai? yaha seTha sudarzana kI patnI hai aura usake sAtha usake cha: beTe haiN| yaha sunakara kapilA ko Azcarya huaa| yadi sudarzana kI gRhiNI hai, to bar3I kuzala strI hai - aisA mAnanA pdd'egaa|' rAnI abhayA ne pUchA, 'kaunasI kuzalatA?' kapilA ne kahA, 'vahI ki itane putroM kI mAtA hai?' rAnI kucha jAnatI na thI so samajha na sakI isalie kahA, 'jo strI kA svAdhIna pati hai - vaha aise rUpavAna aura itane putroM kI mAtA bane usameM usakI kyA kuzalatA?' kapilA ne kahA, 'devI! ApakI bAta to hai saccI lekina vaha taba ho sake jaba pati puruSa ho, sudarzana to puruSa ke bhesa meM napuMsaka hai|' abhayA ne pUchA, 'tUne kisa prakAra jAnA?' rAnI ke pUchane para kapilAne atha se iti taka kI svayaM anubhava jina zAsana ke camakate hIre * 124 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI sudarzana ke sAtha sambandha banAne kI bAta kaha sunaaii| rAnI ne kahA, 'tere sAtha aisA huA? yadi tU kahatI hai aisA sacamuca banA hai to tU dhokhA khA gaI hai| sudarzana vyaMDhala hai lekina parastrI ke lie, svastrI ke lie to bharapUra puruSatvavAlA hai|' aisA sunakara kapilA ko atyaMta kheda huaa| usake dila meM IrSyA jAga utthii| usane abhayA ko kahA, 'maiM to mUr3ha hU~ isalie dhokhA khA gaI para Apa to buddhizAlI haiN| Apa meM kuzalatA ho to AjamAiye aura sudarzana ke sAtha bhoga kiijiye|' abhayA ne garva se kahA, 'mugdhe! rAga se maine jo hAtha pakar3A to patthara bhI pighala jAtA hai to saMjJAvAn puruSa ke lie to kahanA hI kyA? cAlAka ramaNIoM ne to kaThora vanavAsiyoM va tapasviyoM ko bhI phaMsAyA hai to yaha to mRdu manavAlA gRhastha hai|' IrSyA se jalatI kapilA ne kahA, 'devI! aisA garva na karo! yadi aisA hI abhimAna hai to sudarzana ke sAtha khelo|' kapilA ke aise kathana se abhayA kA garva bar3ha gyaa| usane kahA, 'aisI bAta hai! to tU samajha le ki maiM sudarzana ke sAtha khela cukii|' itanA kahakara ahaMkAra ke Aveza meM hoza khokara abhayA ne pratijJA lI, 'sudarzana ke sAtha yadi maiM ratikrIDA na kara pAU~ aura yadi use pha~sA na lUM to maiM agni meM praveza kruuNgii|' rAnI abhayA ne apane mahala meM jAkara yaha kUTa pratijJA kI bAta sAtha maiM rahatI paNDitA nAmaka dhAvamAtA ko btaaii| dhAvamAtA ne usako kahA, 'tUne yaha ThIka nahIM kiyaa| tUjhe mahAna AtmAoM kI dhairyazakti kI khabara nahIM hai / sAdhAraNa zrAvaka bhI paranArI kA tyAgI hotA hai, yaha to mahAsattva ziromaNi sudarzana ke lie terI dhAraNA anusAra bananA lagabhaga asaMbhava hai| garviSTha abhayA aisA samajha sakanevAlI na thii| vaha bolI, 'kucha bhI karake-yenakena prakAreNa sudarzana ko eka bAra mere AvAsa meM le aao| bAda meM maiM sabakucha saMbhAla luuNgii|' paNDitA Akhira thI to eka naukarAnI hI aura isase usakI tAbedAra hI thii| 'paNDitA ne kahA, 'mujhe eka hI mArga ThIka lagatA hai| use samajhA-bahakAkara to yahA~ nahI lAyA jA sktaa| vaha jaba parva ke dina zUnya ghara Adi meM kAyotsarga karatA hai, sirpha usI vakta use uThA lAnA caahiye| dUsarA anya koI upAya dikhatA nahIM hai|' rAnI ne bhI kahA : vahI ThIka hai, tU aisA hI karanA!' zahara meM kaumudI mahotsava kA samaya aayaa| isa mahotsava ko dekhane hareka ko AnA hogA - aisA rAjA kA pharamAna niklaa| usa dina dhArmika parva hone se jina zAsana ke camakate hIre * 125 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA se milakara dharma ArAdhanA karane ke lie seTha nagara meM rUkane kI AjJA le aaye| ve nagara ke ekAMta sthala meM pauSadha vrata lekara kAyotsarga meM sthira rhe| ___abhayA rAnI evaM dhAvamAtA paMDitA aise hI mauke kI tAka meM thii| unheM mAlUma homayA ki sudarzana seTha kaumudI mahotsava dekhane jAnevAle nahIM hai| nagara meM rukakara "kAyotsarga meM rheNge|abhyaa ke pAsa jAkara paMDitA ne kahA, 'tere manoratha zAyada Aja pUrNa hoNge| tU udyAna meM kaumudI mahotsava dekhane mata jaanaa|' isa hisAba se rAnI bhI saradarda ho rahA hai - aisA bahAnA nikAlakara mahotsava me na gii| bhole bhAva se rAjA ne bhI bahAnA mAna liyaa| ve rAnI ko AvAsa meM hI chor3akara mahotsava me bhAga lene gye| ___aba dhAvamAtA ne apanA dAva aajmaayaa| rAjamahala meM kucha mUrtiyA~ Dhakakara lAnI hai - aisA kahakara pahale kucha mUrtiyA~ Dhakakara sevakoM se uThavAyIM aura kAyotsarga meM khar3e sudarzana seTha ko bhI kapar3o se Dhakakara sevakoM dvArA uThavAkara rAnI ke AvAsa me rakha diye |sudrshn seTha to kAyotsarga meM the jisake kAraNa sevakoM ko sahUliyata mila gaI thii| ' sudarzana ko lAne ke bAda paNDitA vahA~ se cala dI aura abhayA ne apanI nirlajjatA dikhAnA zurU kara diyaa| prathama binatI karake samajhAne kA prayatna kiyA aura tatpazcAta aMgasparza, AliMgana vagairaha karake dekhA, paraMtu sudarzana ke eka roma para bhI usakA asara na huaa| meru kI bhA~ti ve aTala rahe / jisa prakAra jaDa pUtale ko kucha asara nahIM hotA hai usI prakAra sudarzana ke upara abhayA kI kAmaceSTA kA kucha asara na pddaa| ve nirvikAra hI rhe| rAnI abhayA ne jaba aMgasparza Adi kI bhayaMkara kuTilatA prAraMbha kI to sudarzana ne mana se pratijJA kara lI ki 'jaba taka yaha upasarga na Tale taba taka mujhe kAyotsarga hI rahe aura jaba taka kAyotsarga na Tale taba taka merA anazana ho|' isa pratijJA ko samatApUrvaka pAlane ke lie sudarzana dharma-dhyAna meM susthira bne| eka tarapha pUrI rAta abhayA kI kuceSTAe~ calatI rhii| jaba aise upasargo se bhI sudarzana jarA se bhI calita na hue to abhayA ne dhamakiyA~ denA zurU kiyA aura sApha zabdoM meM kaha diyA, 'yA to mere vaza ho jA, nahIM to yama ke vaza honA par3egA, merI avagaNanA mata kara, mujhe vaza na huA aura merI icchA kI pUrti na kI to samajha le aba terI mauta ho jaayegii| sudarzana jiMdagI ko priya samajhakara sadAcAra chor3ane ke liye taiyAra na the| asAdhAraNa dRr3ha mana se pUrI rAta abhayA dvArA hote upasargoM ko sahana kiyaa| prabhAta jina zAsana ke camakate hIre . 126 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hone AyA lekina abhayA kI yukti kAma na aaii| isase vaha ghabarA gii| bahuta socakara aba aMta meM vaha sudarzana para tohamata lagAne kA vicAra karane lgii|sudrshn ko kalaMkita ThaharAne ke liye usane svayaM apane Apa zarIra para kharoMce bharI aura 'bacAo, bacAo... mujha para koI balAtkAra karane AyA hai' aisA cillAne lgii| AvAz2a - cIkhapukAra sunakara kaI naukaroM ne vahAM Akara seTha kI kAyotsarga mudrA dekhI, yaha saMbhava nahIM aisA mAnakara ve rAjA ko bulA laaye| rAjAne Akara pUchA : 'kyA hai?' ___abhayA ne kahA, 'maiM yahA~ baiThI thI, itane meM pizAca jaise isako acAnaka AyA haA maiMne dekhA / bhaiMse samAna unmata bane isa pApI kAmavyasanIne kAmakrIDA ke lie aneka prakAra se namratApUrvaka mujhako prArthanA kI lekina maiMne isako dhutkAra diyA, 'tu | asatI kI taraha satI kI icchA mata kara, paraMtu merA kahA isane mAnA nahIM aura balAtkAra se isane mujhe aisA kiyaa|' isa prakAra kahakara usane kharoMce batAI aura aMta meM kahA, 'isa kAraNa maiM cillAne lagI, abalA aura kare bhI kyA?'rAnI ne aisA kahA lekina rAjA ko vicAra AyA ki 'sudarzana ke liye yaha saMbhava nahIM hai|' . sudarzana ko aMta:pura meM khar3e dekhA aura khuda apanI paTarAnI ne Aropa lagAyA, julma gujArA ho aise cihna bhI rAjA ne dekhe / aise dArzanika Thosa sabUta hone para bhI rAjA ne socA, 'sudarzana ke lie yaha saMbhavita nahIM hai!' sudarzana kI khyAti, dharmazIlatA evaM usakI pratiSThA ne caMpAnagarI ke mAlika rAjA dadhIvAhana ko soca meM DAla diyaa| rAnI kI hAjirI meM rAjA ne sudarzana ko kahA, 'jo bhI ho vaha saca kaho! isameM satya kyA hai?' sudarzana to kAyotsarga meM hI sthira the| rAjA ne bAra bAra pUchA lekina sudarzana mauna rahe / ve samajhate the ki 'maiM begunAha hU~ lekina saccI bAta kahU~gA to rAnI kA kyA hogA? jo Apatti mujhe iSTa nahIM hai vaha rAnI para aayegii| rAnI badanAma ho jAyegI aura zAyada sUlI para laTakanA pdd'egaa|' sudarzana aba mauna rahate haiM to Apatti unheM jhelanI par3atI hai aura yadi bolate haiM to Apatti rAnI ko uThAnI par3e aisA hai| sudarzana ne socA ki merA dharma kyA hai? ahiMsA pAlana - yaha sadAcAra hai| aura hiMsA anAcAra hai| ahiMsA pAlanarUpI sadAcAra kI rakSA karane kA kartavya eka sadAcArI ke sammukha maukA banakara khar3A thaa| __kucha bhI ho, dRr3hatA se mauna rahane kA nizcaya kara liyA, apanI badanAmI hI nahIM, apitu sUlI bhI saMbhava hai| zIlarakSA ke lie abhayA kA kaSTa sahA aba dayApAlana ke lie jo bhI Aphata Aye vaha sahane ke lie sudarzana taiyAra hue| bAra jina zAsana ke camakate hIre . 127 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra pUchane para bhI sudarzana mauna hI rahe aura rAjA ne socA, 'saMbhava hai ki sudarzana doSita ho| kyoMki, 'mauna' vyabhicAriyoM kA aura coroM kA eka lakSaNa hai|' isa kAraNa rAjA krodhAdhIna huA aura apane sevakoM ko sudarzana kA vadha karane kI AjJA de dii| sudarzana ko aise sajA dI jAye to nagara meM, logo meM uttejanA phaila jaayegii| sadAcArI mAne jAte sudarzana ko aisI sajA sAdhAraNatayA nagarajana sahana nahIM kareMge. isalie pahale sudarzana ko gA~va meM ghUmAkara, usake doSoM kI vijJapti karane ke bAda hI usakA vadha karane kI AjJA rAjA ne phrmaayii| rAjA kI AjJAnusAra rAjasevakoM ne sudarzana ko pakar3akara mu~ha para masI potI aura zarIra para lAla geru kA lepa lgaayaa| gale meM vicitra prakAra kI mAlAe~ pahanAI aura gadhe para biThAkara sUpa kA chatra dharA / aura phaTA huA Dhola usake Age pITate pITate sudarzana ko gA~va meM grajasevaka ghUmAne lge| ve udghoSaNA karate hue kahate the ki 'sudarzana ne rAnIvAsa meM gunAha kiyA hai, isalie usakA vadha kiyA jA rahA hai, rAja-AjJA hai, lekina isameM rAjA kA koI doSa nahIM hai|' itanA bItane para bhI sudarzana to apane dhyAna meM pUrvavata sthira hI rahe haiN| svayaM sarvadA nirdoSa hone para bhI kevala sadAcAra kI rakSA ke khAtira Aphata jhelanI par3I haiN| khuda ke upara durAcArI kA kalaMka Aye, pUrvakAlIna azubhodaya AyA ho to hI aisA ho sakatA hai| nirdoSa hone para bhI doSita banakara zikSA bhogane kA vakta A gayA hai| sudarzana ko pUre gA~va meM ghUmAte ghUmAte usake ghara ke sAmane lAyA gyaa| usakI strI mahAsatI manoramA ne yaha saba dekhA, sunA aura socA, 'mere pati sadAcArI haiN| mere pati aisA kArya kara hI nahIM skte| vAkaI yaha pUrva ke azubha karma kA hI phala upasthita huA hai|' usane manomana nizcaya kiyA ki 'jahA~ taka mere pati para AyI huI vipatti TalegI nahIM vahA~ taka mujhe kAyotsarga meM rahanA hai aura anazana karanA hai|' mahAsatI manoramA kI dRDha pratijJA evaM sudarzana seTha kA pavitra zIla aMta meM vijayI bane / asatya ke gAr3ha AvaraNa TUTa gye| rAjA ke nokaroM ne sudarzana seTha ko sUlI para caDhAyA to sUlI TUTa gaI aura Azcarya ke sAtha sone ke eka siMhAsana para seTha dikhAI diye| sudarzana zreSThI kI jayajayakAra huii| zAsana devatAoM ne isa avasara para rAnI kI pola khola kara rahasyodghATana kiyaa| rAnI paradeza bhAga gii| rAjA ne seTha ko AdarapUrvaka namaskAra kiyA aura aparAdha ke lie kSamA maaNgii| donoM ne eka-dUsare ko sAMtvanA dii| kramAnusAra saMyama grahaNa karake sudarzana seTha kevalajJAna pAkara muktipurI meM phuNce| jina zAsana ke camakate hIre . 128 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI haribhadrasUri citrakUTa mahArAjA ke purohita kA gauravapUrNa pada, darzana zAstrI kI gaharI vidvatA hone para bhI bAlaka jaisI saralatA se haribhadra meM samAyA huA vyaktitva acche acche paMDitoM ko vyAkula kara detA thaa| . ___choTe-naye vidyArthI jaisA jijJAsA kA bhAva unameM bharA par3A thaa| nayA jAnane, sunane evaM samajhane ke lie haribhadra hamezA utsuka rahate the| __kula evaM vaMzaparaMparAgata mithyA zAstroM kI birAsata haribhadra purohita ko svAbhAvikatA se milI thii| isa kAraNa jaina zAstroM, jaina darzana yA usake pavitra dharmasthAnoM ke prati unako sahaja arucibhAva thaa| ho sake to ina sabase dUra rahane ke ve abhyasta ho cuke the| eka dopahara ko khAsa kAraNa se rAjadarabAra meM jAne kA avasara aayaa| rAste se gujarate hue paMDita ke pIche, 'bhAgo, daur3o, pAgala hAthI daur3A calA A rahA hai' kI cIkha pukAra hotI sunakara paMDita ne pIche mur3akara dekhaa| mAno sAkSAta mRtyu A rahI ho aisA rAjahastI madonmatta banakara jo bhI capeTa meM A jAye use pachADatA aura ghanaghora garjanAe karatA huA daur3A calA A rahA thaa| paMDitajI vyAkula ho gaye, karuM kyA ? kSaNabhara ke lie ulajhana meM par3a gye| rAstA saMkarA thaa| daur3akara Age bar3hane meM bhayaMkara khatarA thA, jisase ve naz2adIka ke makAna meM ghusa gye| paMDitajI ne aMdara jAkara dekhA to makAna sAdA na thA, vaha sundara jina maMdira thaa| zrI vItarAga arihaMta deva kI bhavya mUrti birAjamAna thii| lekina kula paraMparAgata aruci hRdaya meM bharapUra thii| isaliye jinezvara deva kI stuti karate hue unake hRdaya meM sadbhAva na jagA aura stuti karate hue ve bole : ___'vapureva tavAcaSTe spaSTaM miSTAnna bhojnm|' vAha! terA zarIra hI spaSTa batA rahA hai ki 'tUM miSTAnna khAtA hai|' jina zAsana ke camakate hIre . 129 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI tIrthaMkara deva jainoM ke devoM kI majAka uDAne meM haribhadra ko bahuta majA aayaa| kucha hI samaya meM hAthI vahA~ se guz2ara gayA thaa| bhaya dUra ho gayA so paMDita apane ghara A gyaa| isa jagata meM bahuta kucha jAnanelAyaka hai aisA ve mahasUsa karate the| apane jJAna kA garva hone para bhI kucha nayA batAnevAlA mile to samajha meM na Ane para usake caraNoM meM girakara lauTane kI sahRdayatA isa rAjapurohita meM apUrva thii| eka sAyaMkAla ko rAjakArya nibaTAkara dera se ghara kI aura zIghratA se paMDita haribhadra jA rahe the| acAnaka unake kAnoM meM kucha madhura zabda TakarAne lge| svara strI kA thaa| zabda bar3e aparicita the| mArga para ke makAna kI khir3akI se Ate una zabdoM ko haribhadra purohita ne dhyAnapUrvaka suneN| cakkI dugaM haripaLa gaM paLaga cakkiNa kesavo cakkI kesavo cakki kesava du __ cakki ke sIa cakki haribhadra ko yaha gAthA naI lgii| usameM rahe caka, caka zabda paMDita ko samajha meM na aaye| ghara jAne kI jaldI thI phira bhI jijJAsAbhAva utkaTa bnaa| ve makAna meM gye| vaha AvAsa jaina sAdhviyoM kA thaa| sAdhvIjI svAdhyAya Adi dhArmika pravRttiyoM meM magna thii| gAthA bolanevAlI sAdhvIjI ke pAsa jAkara ve vinayapUrvaka bole : 'mAtAjI ! yaha cAka-cIka kyA hai ? yaha gAthA samajha nahIM A rhii| kRpayA isakA artha smjhaaiye|' umra meM kucha praur3ha aisI yakinI mahattarA sAdhvIjIne javAba diyA, 'bhAI ! isa rAtri ke avasara para hama koI puruSa ke sAtha bAta nahIM kara sktii| hamArI yaha maryAdA hai| usakA pAlana hamAre lie ucita va hitakArI hai| upadeza dene kA kArya hamAre AcArya mahArAja kA hai| ve Apako isa gAthA kA artha smjhaayeNge|' sAdhvIjI ke mukha se dhIra-gaMbhIra zailI se kahI gaI yaha bAta haribhadra ke gale meM utara gii| ___ AcArya mahArAja kA sthAna jJAta karake purohita vahA~ gye| vaMdana karake jina zAsana ke camakate hIre * 130 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahumAnapUrvaka jainAcArya zrI jinabhadrasUri mahArAja zrI ke pAsa ve baitthe| aba taka jaina zramaNoM se dUra rahanevAle haribhadra paMDita ko jaina zramaNoM ke vAtAvaraNa meM rahI pavitratA, vidvatA tathA udAratA ke pahalI bAra vahA~ darzana hue| unakA nirmala hRdaya vahA~ jhuka gyaa| sahaja jijJAsA se pUchA, 'bhagavan ! mAtAjI ke mukha se jo gAthA sunI hai, usakA artha kRpayA smjhaaiye|' javAba meM AcArya mahArAja ne jainazAstra anusAra kAla kA avasarpiNI - utsarpiNI ityAdi svarupa vistArapUrvaka haribhadra ko samajhAyA, 'eka avasarpiNI meM kramAnusAra do cakravartI, pA~ca vAsudeva, pA~ca cakravartI, eka vAsudeva, eka cakravartI, eka vAsudeva eka cakravartI, eka vAsudeva, do cakravartI, eka vAsudeva, eka cakravartI - isa prakAra utsarpiNI kAla meM bhI bAraha cakravartI tathA nau vAsudeva hote haiN|' . jaina siddhAMtoM meM rahe kAla Adi ke aise susaMvAdI svarUpa sunanesamajhane ke pazcAt haribhadra ko apane jJAna kA garva utara gyaa| unakI saralatA jIta gii| unako jaina darzanazAstroM kA adhyayana karane kI caTapaTI lgii| unhoMne apanI pratijJA kA pAlana zurU kiyaa| __AcArya mahArAja ke pAsa jAkara unhoMne dIkSA grahaNa kii| zrI jinamaMdira meM birAjamAna zrI vItarAga paramAtmA kI bhavya mUrti dekhakara unheM naI dRSTi prApta huI, mithyAtva kA AMcala dUra huaa| sahasA hRdaya ke bahumAna bhAva se ve bola uThe - 'vapureva tavAcaSTe vItarAgatAm / ' ___'he bhagavan ! ApakI AkRti hI kaha rahI hai ki Apa rAga Adi doSoM se dUra haiM - aisI vItarAga dazA ke sAkSAt svarUpa Apa haiN|' dIkSAkAla meM unhoMne jaina AgamoM kA abhyAsa kiyaa| jyoM jyoM abhyAsa bar3hatA gayA tyoM tyoM sAdhU zrI haribhadra ke aMtara meM divya dRSTi kA teja prakaTa hone lgaa| saMsAra mAtra tAraka ke rUpa meM jaina AgamoM kI upakArakatA unheM samajha meM A gii| zrI jinezvara deva kI stavanA karate hae unakI AtmA aMdara se pukAra uThI, 'he trilokanAtha ! duHSama kAla ke mithyAtva Adi doSoM se duSita hama jaisI anAtha AtmAoM ko yadi Apa ke Agama prApta hue na hote jina zAsana ke camakate hIre . 131 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to hamArA kyA hotA?' ve dharmagraMtho kI racanA karane lge| ve AcArya bane lekina sarvaprathama mArgadarzaka banakara jisane naI gAthA kA zravaNa karAyA thA, usa yAkinI sAdhvIjI ko apanI dharmamAtA ke rUpa meM kabhI na bhuule| aura isaliye ve jainazAsana meM 'yAkinI dharmaputra' ke nAma se prasiddha hue| jIvana ke daurAna unhoMne mahAna graMtha race haiM, jisameM zrI nandIsUtra, anuyoga dvAra sUtra, Avazyaka sUtra Adi AgamoM para viSad TIkAe~ bhI racI haiN| SaDdarzana sammucaya, zAstravArtA sammucaya, lalita vistarA nAmaka caityavaMdana sUtravRtti, paMcAzaka, yogabiMdu, yogavizikA, dharmabindu Adi unake prasiddha graMtha hai| unakA sAhitya vividha maulika aura gaharA ciMtanavAlA hai| unhoMne 1444 graMtho kI racanA kI thii| 1440 graMtha race jA cuke the lekina cAra graMtha bAkI the| usa samaya unhoMne cAra graMtha ke sthAna para 'saMsAra dAvAnala' zabda se prAraMbha honI cAra stuti banAyI, usameM cauthI zrutidevI kI stuti kA prathama caraNa racA aura unakI bolane kI zakti baMda ho gii| bAkI kI tIna caraNarUpI stuti unake hRdaya ke bhAvAnusAra zrI saMgha ne racI, taba se tIna caraNa zrI saMgha dvArA 'jhaMkArA rAva sArA' pakkhI aura saMvatsarI pratikramaNa meM ucca svara se bolI jAtI hai| 588 - 296608603252200000 8888 41.00000000000000000000 gurucaranana kI morI lAgI laTaka gurucaranana kI carana binA mohe kachu nahIM bhAve jhUThI mAyA saba sapanana kI morI bhavasAgara aba sUka gayA hai phikara nahIM mujhe taranana kI. morI mIrA kahe prabhu giradharanAgara ulaTa bhaI more nayanana kI* morI jina zAsana ke camakate hIre . 132 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI nAgila (17 bhojapura nagara meM lakSaNa nAmaka eka dhArmika vaNika rahatA thaa| use nau tattva kI jJAtA naMdA nAmaka putrI thii| lakSaNa putrI ke lie vara khoz2a rahA thaa| eka bAra apane pitA ko naMdA ne kahA, 'he pitAjI ! jo puruSa kAjala bagaira kA, batI rahita tela ke vyaya bagaira kA - aura caMcalatA se rahita dIpaka ko dhAraNa kare vahI merA pati bne|' putrI kA yaha vacana sunakara, usakI duSkara pratijJA jAnakara ciMtAtura bane lakSaNa seTha ne isa bAta kI nagara meM udghoSaNA kii| yaha bAta nAgila nAmaka eka juArI ne sunI, so usane kisI yakSa kI sahAya se eka aisA dIpaka banavAyA jisako dekhakara lakSaNa zreSThi harSita hue aura apanI putrI naMdA kI zAdI nAgila se kara dii| naMdA apane pati ko vyamana-Asakta jAnakara bar3I duHkhI rahane lgii| para nAgila ne koI vyasana chor3A nahIM, isase hamezA dravya kA vyaya hotA gyaa| lakSaNa seTha putrI ke sneha ke kAraNa dravya dete jAte the aura naMdA pati ke sAtha mana nahIM hone para bhI sneha rakhatI thii| eka bAra nAgila ko aisA vicAra AyA ki, 'aho ho ! yaha strI kaise gaMbhIra manavAlI hai ki maiM bar3A aparAdhI hone para bhI mujha para roSa karatI nahIM hai| isa vicAra se nAgila ne eka bAra koI muni ko bhaktipUrvaka pUchA, 'he mahAmuni ! yaha merI priyA zuddha AzayavAlI hai phira bhI mujha meM mana kyoM nahIM lagAtI ? usakA kAraNa kyA ?' muni ne nAgila ko yogya jAnakara usake aMtaraMga dIpaka kA svarUpa isa prakAra batAyA, 'terI strI kI aisI icchA thI ki, jo puruSa ke aMta:karaNa meM mAyArUpa kAjala na ho, jise nau tattva ke bAre meM azraddhArUpI battI na ho, jisameM sneha ko naSTa karane rUpa taila kA vyaya na ho aura jisameM samakita ke khaNDana rUpa kaMpa (caMcalatA) na ho aise vivekarUpI dIpaka ko dhAraNa kiyA ho vaha merA pati bne|' isa prakAra dIpaka kA artha naMdA ne socA thA jise koI jAna nahIM paayaa| tUne dhUrtapane se yakSa kI ArAdhanA karake kRtrima bAhya dIpaka banAyA isaliye zreSThI ne apanI putrI tUjhe dii| aba tU mahAvyasanI to hai hii| tUjha para zIla Adi guNayukta aisI terI strI kA mana lagatA nahIM hai; isaliye yadi tU vrata ko svIkAra karegA to terA icchita pUrNa hogaa|' jina zAsana ke camakate hIre * 133 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgila ne pUchA, 'he bhagavan ! sarva dharma meM kaunasA dharma zreSTha hai ?' muni bole, 'he bhadra ! zrI jinenda prabhu ne apanI mahaka se tInoM bhuvana ko sugaMdhita karanevAlA, samakitapUrvaka zIladharma ko sarvadharma meM zreSTha kahA hai|' usake bAre zAsana meM kahA hai, 'jisa puruSa ne apane zIlarUpI kapUra kI sugaMdha se samasta bhuvana ko khuzabudAra kiyA ho usa puruSa ko hama bAra bAra namaskAra karate haiN|' Age kahA hai ki, ' kSaNa bhara bhAvanA vyakta karanI, amuka samaya dAna denA, phalA~ tapasyA karanI, vaha svalpakAlIna hone se sukara hai lekina AjIvana zIla pAlanA duSkara hai|' nArada saba jagaha para kleza karAnevAlA, sarva janoM kA vidhvaMsa karanevAlA aura sAvadya yoga meM tatpara hone para bhI siddhi ko pAtA hai sau nizcaya hI zIla kA hI mAhAtmya hai|' isa prakAra ke guru vacana sunakara nAgala ne pratibodha pAyA aura tatkAla samakitazIla aura vivekarUpI dIpaka kA svIkAra karake vaha usa dina se zrAvaka dharma kA AcaraNa karane lagA / eka bAra naMdA ne kahA, 'he svAmI ! Apane bahuta acchA kiyA AtmA ko vivekI bnaayaa| zAstra meM kahA hai ki jinezvara kI pUjA, muni ko dAna, sAdharmI kA vAtsalya, zIla pAlana aura paropakAra Adi vivekarUpI vRkSa ke pallava haiM / ' nAgila bolA, 'priyA ! sarva ko AtmA ke hita ke liye viveka se dharma karanA hai| vivekarUpI aMkuza ke binA manuSya sarvadA duHkhI hI hotA hai| isa prakAra ke vacana sunakara naMdA bahuta hI harSita huI aura bhAva se pati kI sevA karane lagI / ' eka bAra naMdA pitA ke ghara gaI thI / nAgila akelA candramA ke UjAle meM so rahA thaa| itane meM kisI pativiyogI vidyAdhara kI putrI ne usako dekhA aura tatkAla kAmAtura hokara vahA~ AyI aura kahA, 'he mahApuruSa ! yadi mujhe strI ke rUpa meM svIkAroge to maiM tumheM apUrva vidyA sIkhAU~gI / yaha merA lAvaNya dekho, mere vacana ko mithyA mata krnaa|' isa prakAra kahakara tharatharAtI huI vaha bAlA nAgila ke caraNoM meM gira pdd'ii| isa kAraNa nAgila mAno agni se jala rahe ho vaise pA~va saMkora liye / bAlA lohe kA agni se garma kiyA huA golA batAkara kahane lagI, 'are adhama ! mujhe bhaja, nahIM to maiM tUjhe bhasmIbhUta kara DAlUMgI / ' yaha sunakara nAgila nirbhayatA se socane lagA ki, 'dasa mastiSkavAle rAvaNa jaisA, kAmadeva samAna rAkSasa, jo deva-dAnavoM se durjaya hai, vaha bhI zIla-samAna astra se sAdhya hotA hai|' yUM ve soca rahe the ki sutkAra zabda kahatI huI usa bAlA ne agnimaya raktavarNI lohe jina zAsana ke camakate hIre 134 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA golA usake upara pheNkaa| usa vakta nAgila jisa namaskAra mantra kA smaraNa kare jA rahA thA usake prabhAva se gole ke choTe choTe TukaDe ho gaye / isase bAlA lajjita hokara adRzya ho gaI aura kucha hI dera meM naMdA kA rUpa lekara esa dAsI dvArA khole gaye daravAje se vahA~ AyI aura madhura vANI se bolI, 'he svAmI ! Apake binA mujhako pitA kA ghara nahIM bhaayaa| isa kAraNa rAtrI hone para bhI maiM yahA~ calI aaii|' use dekhakara nAgila soca meM par3a gayA ki, 'naMdA viSaya bhoga meM svapati ke sambandha bhI saMtoSI hai, isaliye usakI aisI ceSTA saMbhavita nahIM hai| isakA rUpa-raMga saba kucha naMdA jaisA hai lekina pariNAma usake jaise dikhate nahIM hai| isaliye usakI parIkSA kie binA vizvAsa karanA yogya nahIM hai| aisA socakara nAgila ne kahA : 'he priye ! yadi tU vAkaI meM naMdA ho to mere samIpa askhalitapUrvaka calI aa|' yaha sunakara vaha khecarI jaisehI usake sAmane calI vaise hI vaha mArga meM sthira ho gii| bar3e kaSTa ke bAda bhI pA~va na utthaa| dharma kI mahimA se nAgila ne usakA sarva kapaTa jAna liyaa| tatpazcAt usane socA, kabhI anya kisIke kapaTa se isa prakAra zIla kA bhaMga bhI ho sakatA hai so sarva prakAra se viratitA hI grahaNa karane yogya hai / aisA socakara usane tatkAla keza locana kiyA aura usa yakSadIpa ko kahA, 'aba tu tere sthAna para lauTa jaa|' yakSa ne kahA, 'maiM AjIvana ApakI sevA kruuNgaa| mere teja se Apako ujehI (dIpaka kI jo ujehI giratI hai, vaha sthAna muni ko varNya hai) nahIM pdd'egii|' tatpazcAt sUrya kA udaya hote hI nAgila ne naMdA ke sAtha guru ke pAsa jAkara vrata grahaNa kiyA aura yakSadIpa ke sAtha Azcarya sahita pRthvI para vihAra karake saMyama pAlate hue daMpatI mRtyu pAkara harivarSa kSetra meM yugaliye janmeM / vahA~ se devatA banakara punaH narabhava pAyA aura mokSa prApta kiyaa| isa nAgila ne dravyadIpa se zubha aise bhAvadIpa kA ciMtana kiyA aura svadArA saMtoSa ke vrata meM dRDha pratijJA pAlI to vaha vidyAdharI se bhI kaMpita nahIM huaa| isaliye sarva prANiyoM ko svadArA saMtoSa vrata dRDhatA se dhAraNa karanA caahiye| arhanto bhagavanta indramahitA: siddhArtha siddhisthitAH AcAyAjina zAsanAnnatikarAH panyA upAdhyAyakA zrI siddhAnta-supAThakA manivarA, ratnacyArAdhakA paMcairte parameSThinaH pratidinaM kurvantu vo mNglm| jina zAsana ke camakate hIre . 135 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 -jinadAsa aura saubhAgyadevI basaMtapura nAmaka nagara meM zivazaMkara zrAvaka rahatA thaa| eka dina usa nagara meM dharmadAsa nAmaka eka sUri pdhaare| unheM vaMdana karane zivazaMkara gyaa| vaMdana karake guru se kaI AlocanA lI aura harSapUrvaka bolA, 'he bhagavan ! mere mana meM lAkha sAdharmika bhAiyoM ko bhojana karAne kA manoratha haiM, paraMtu utanA dhana mere pAsa nahIM hai| maiM kyA karUM jisase merI yaha manokAMkSA pUrNa ho jAye ?' guru ne kahA : 'tU muni suvratasvAmI ko vaMdana karane bharuca jA, vahA~ jinadAsa nAmaka zrAvaka rahatA hai, usakI saubhAgyadevI nAmaka bhAryA hai| tU una donoM ko terI sarvazakti aura bhAva se bhojana, alaMkAra vagairaha dekara prasanna kr| unake vAtsalya se tumako eka lAkha sAdharmika ko bhojana karAne jitanA puNya hogaa|' isa prakAra ke guruvacana sunakara zivazaMkara ne batAye anusAra kraa| bhojanAdika bhakti se jinadAsa aura saubhAgyadevI kI sevA kii| zivazaMkara Azcarya ke sAtha socate rahe ki isa daMpatI meM aise kyA guNa hoMge ki sUrijI ne unakI bhakti karana se lAkha sAdharmika bhAiyoM ko bhojana karAne jitanA puNya upArjana hogA - aisA kahA / isakA kAraNa jAnanA - samajhanA caahiye| aise vicAra se unhoMne gA~va ke logoM ko pUchA ki yaha jinadAsa sacamuca uttama manuSya hai ki dAMbhika ? taba logoM ne kahA, 'he bhAI sUna / yaha jinadAsa sAta varSa kA thA taba eka dina upAzraya para gayA thaa| vahA~ guru mukha se zIlopadeza mAlA kA vyAkhyAna sunakara usane ekAMtarA brahmacarya pAlana kA niyama grahaNa kiyaa| isa prakAra saubhAgyadevI ne sabhI bAlyAvasthA meM sAdhvI se ekAMtarA zIla pAlana kA vrata grahaNa kiyaa| daiva yoga se donoM kA paraspara pANigrahaNa kiyA lekina zIla pAlana ke krama meM jisa dina jinadAsa ko chUTa thI usI dina saubhAgyadevI ko vrata rahatA thA aura saubhAgyadevI ko chUTa thI usI dina jinadAsa vrata se baMdhA huA thaa| zAdI ke bAda yaha bAta eka dUsare ko jJAta huI to saubhAgyadevI ne jinadAsa ko kahA, 'he svAmI! maiM to niraMtara zIla pAlUMgI, Apa khuzI se anya strI ke sAtha zAdI kiijie|' lekina z2inadAsa ne javAba diyA, 'mujhe to dUsarA byAha karanA hI nahIM hai, lekina maiM yogya samaya para jina zAsana ke camakate hIre . 136 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSA luuNgii|' tatpazcAta daMpatI ne guru ke pAsa jAkara jIvanaparyaMta sadA ke liye brahmacarya vrata grahaNa kiyA aura bheMTa-upahAra vagairaha arpaNa karake zrIsaMgha kA satkAra kiyaa| isa daMpatI jaise bAla brahmacArI hamane to kabhI sUne nahIM hai|' uparokta vRttAMta sunakara zivazaMkara jinadAsa va saubhAgyadevI kI vizeSa prakAra se sevAbhakti karake apane gA~va lauttaa| aise zIlavAna daMpatI kI bhojana Adi kI bhakti kA lAbha prApta kiyA aura isake lie mArga dikhAnevAle dharmadAsa muni ko parama upakArI maanaa| 8888888888833333388888888883 28888888888888888888888888888888888888888888888 he bhagavAna ! maiM bahuta bhala gayA he bhagavAna! maiM bahuta bhUla gayA, maiMne Apake amUlya vacanoM ko lakSya meM liye nhiiN| maiMne Apake kahe anupama tatva kA vicAra kiyA nhiiN| tumhAre praNIta kiye hue uttama zIla kA sevana nahIM kiyaa| tumhAre kahe dayA, zAMti, kSamA aura pavitratA ko maiMne pahacAnA nhiiN| he bhagavAna ! maiM bhUlA, bhaTakA, bekAra ghUmA phirA aura anaMta saMsAra kI viTambanA meM girA huuN| maiM pApI huuN|| maiM khUba madonmata va karma dhUli se malina banA huuN| he paramAtmA ! tumhAre kahe | tattva ke binA merA mokSa nahIM hai| maiM niraMtara prapaMca meM paDA huuN| ajJAnatA se aMdha huA huuN| mujhameM vivekazakti nahIM hai aura maiM mUr3ha hU~, nirAzrita hU~, | anAtha huuN| nirAgI paramAtmA ! aba maiM ApakI, Apake dharma kI aura Apake munikI zaraNa grahaNa karatA huuN| mere aparAdha kSaya hokara una saba pApa se mukta ho jAUM aisI merI abhilASA hai| pUrva maiMne kiye hue pApoM kA aba maiM pazcAttApa karatA huuN| jyoM jyoM maiM sUkSma vicAra meM gaharA DUba jAtA haiM tyoM tyoM tumhAre tattva ke camatkAra mere svarUpa ko prakAzita karate haiN| Apa nirAgI, nirvikArI sacidAnaMda svarUpa, sahajAnaMdI, anaMtajJAnI, anaMtadarzI aura trailokya prakAzaka ho| maiM mAtra mere hita ke kAraNa ApakI sAkSI meM kSamA cAhatA huuN| eka pala bhI Apake kahe tattva kI zaMkA na ho, maiM Apa ke kahe mArga meM ahorAtra hI rhuuN| yahI merI AkAMkSA aura vRtti ho| he sarvajJa bhagavana ! Apako maiM vizeSa kyA kahU~ ? Apase kucha anajAnA nahIM hai| mAtra pazcAtApa se maiM karmajanya pApa kI kSamA cAhatA huuN| ___ OM zAMtiH zAMtiH zAMtiH jina zAsana ke camakate hIre . 137 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajrasvAmI sunaMdA dojIvA huI hai - aisA jJAta hone hI pUrvAnusAra huI zarta ke anusAra usakA prati prabhu vIra ke patha para dIkSA lene cala pdd'aa| sunaMdA kI kokha se vrajasvAmIne janma liyaa| janma ke sAtha hI vRddhAoM ke mukha se vajrasvAmI ne sunA, 'isa bAlaka ke pitA ne dIkSA na lI hotI to isa bAlaka kA janmamahotsava dhAmadhUma se sampanna hotaa|' ina zabdoM ko sunakara hI turaMta janme bAlaka ko jAtismaraNa jJAna huA aura dIkSA lekara kalyANa karane kI bhAvanA jAgrata huii| unheM lagA ki mAtA mujha jaise bAlaka ko dIkSA nahIM lene degii| mAtA ko ukatAne ke lie unhone ronA zurU kara diyaa| eka-do dina nahIM, eka do mahine nahIM lekina lagAtAra cha: mAha taka rote rhe| kita kitane hI ucca saMskAra isa bAlaka kI AtmA meM bhare hoMge isalie hI ve dIkSA lene kI bhAvanA se roye hoNge| satata rudana se mA~ ukatA gii| usane sAdhU bane apane pati jisa upAzraya meM jAkara Thahare the usa upAzraya jAkara, 'lo yaha tumhAra beTA ! maiM to thaka gii| cupa hI nahIM rahatA hai, saMbhAlo tum|' aisA kahakara chaH mAha ke choTe bAlaka vajrakumAra ko arpaNa kara diyaa| zrAvikA bahine usakI dekhabhAla karatI haiM / sAdhvIjiyoM ke pAsa ve palane meM jhUla rahe haiN| sAdhvIjI jo vidyAbhyAsa par3hatI thI vaha sunate sunate ve gyAraha aMga sIkha gye| sunaMdA aba socatI hai, 'aise catura bAlaka ko maiMne arpaNa kara diyA. yaha ThIka na kiyaa|' aisA socakara mAtA bAlaka ko vApisa lene jAtI hai| guru mahArAja aura saMgha ne use lauTAne kI nA kahI so mAtA ne rAjA ke pAsa jAkara phariyAda kii| rAjA ne nyAya tolA : 'jisake pAsa jAya usIkA yaha baalk|' mAtA ne khilaune, mIThAiyA~ vagairaha aneka vastue~ bAlaka ko lubhAne ke lie rakhIM lekina sAdhU mahArAja ne oghA va muhapatti rkheN| rAjA bIca meM khar3e jina zAsana ke camakate hIre . 138 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai| saMgha dekha rahA hai, mAtA mAnatI hai ki abhI bAlaka mere pAsa AyegA aura | mujhe mila jaayegaa| bAlaka to thaa| vairAgI thA isalie khilaune yA miThAiyoM se bahakanevAlA na thaa| vaha to zIghra hI oghA aura muhapatti lekara nAcane lagA aura jainazAsana kI jayajayakAra huii| yaha vajrasvAmI nAmaka bAlaka... 8 varSa kI umra meM dIkSA lii| devoM dvArA lI gaI parIkSA meM do bAra utIrNa hue| devI ne prasanna hokara vaikriya labdhi aura AkAza meM uDane kI vidyA dii| unhoMne boddha rAjA ko upadeza dekara jainadharmI bnaayaa| eka bAra suvarNamudrAe~ lekara koI strI vajrasvAmI ke sAtha byAha karane kI manokAmanA se aaii| use bodha dekara bidA dii| akAla ke samaya unhoMne apane saMgha kA rakSaNa kiyaa| svayaM bhadragupta AcArya se dazapUrva kA abhyAsa kiyA thaa| unhoMne AryarakSita sUri mahArAja ko sAr3he nau pUrva kA abhyAsa kraayaa| aMta meM vajrasena nAmaka bar3e ziSya pATa para sthApita karake aneka sAdhuoM ke sAtha sthAvartagiri para jAkara tapa prAraMbha kiyaa| tapa ke prabhAva se indra mahArAjA vaMdanArtha pdhaareN| unhoMne jaina zAsana kI vijaya patAkAe~ phaharAyI aura zAsana kI unnati ke aneka kArya kara svarga pdhaareN| * dayA ke samAna koI dharma nhiiN| * hara kalI meM phUla kA aramAna chipA beThA hai hara mAnava meM bhagavAna chipA baiThA hai * pAMca pApoM se sajAyA hai jisane jIvana, vaha mAnava se zaitAna bana baiThA hai| jo bhUla na kare vaha bhgvaan| jo bhUla karake mAphI mAMge vaha iNsaan| jo bhUla ko bhUla na mAne vaha beImAna / bhUla karake Upara se ahaMkAra kare vaha shaitaan|| jina zAsana ke camakate hIre . 139 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -bhavadeva - nAgilA magadha deza meM sugrAma nAmaka eka gA~va thaa| usameM rASTrakUTa nAmaka kisAna va usakI strI revatI rahate the| kramAnusAra usake bhavadatta aura bhavadeva nAmaka do putra hue| - eka bAra susthita AcArya se vairAgyadhArI bhavadatta ne dIkSA grahaNa kii| ve zAstra sIkhakara gItArtha hue| eka bAra unake guru ne kahA : 'he prabhu, saMsArI sage-sambandhI ko vaMdana-namaskAra ke lie jAne kI mujhe icchA hai to mujhe AjJA diijie|' guru ne AjJA dI, so ve sugrAma gA~va gye| vahA~ unake choTe bhAI bhavadeva kA nAgilA ke sAtha byAha ho rahA thA so koI jAna nahIM pAyA ki sAdhU Aye haiN| ve guru ke pAsa vApisa lauTe, anya sAdhUoM ne unakI ha~sI, uDAyI phalasvarUpa bhAI ko pratibodha prApta karAne (bhAI ko dIkSA dilAne ke lie) kI pratijJA kii| ve punaH sugrAma gA~va pdhaare| usa vakta nAgilAko AbhUSaNa pahanAne kA utsava cala rahA thA / AdhA zRMgAra sajA cuke the usI samaya bhavadatta aaye| unake Ane kI khabara sunakara bhavadeva ne Akara unheM zIza jhukaayaa| unako zraddhApUrvaka zuddha anna-jala kI bhikSA dekara ve pratilAbhita hue| jAte samaya bhavadatta ne bhavadeva ko thoDI dUrI taka sAtha calane ko kahA aura bole, 'he bhavadeva ! tUjhe dhanya hai ki sAdhU para terI aisI bar3hiyA bhakti hai|' bacapana kI bAte karate karate bhavadatta bhavadeva ko guru mahArAja jahA~ Thahare the vahA~ taka le Aye aura guru mahArAja ko praNAma karake bhavadatta ne kahA, 'he bhagavAna ! mere isa bhAI ko maiM Apake pAsa lAyA hU~, use dIkSA lene kI icchA hai|' aisA kahane para gurujI ne bhavadeva ko dIkSA dii| bhavadeva bhAI ko nA na kaha skaa| tatpazcAt bhavadatta ne ekamuni aura apane bhAI bhavadeva ko sAtha lekara namaskAra ke anyatra vihAra kara diyaa| bhavadeva bhAI ke vacana ke kAraNa saMyama pAlane lagA lekina jaise hastI ko hastInI kI yAda satAye vaise hI usako nAgilA yAda Ane lgii| kAlAnusAra bhavadatta to tIvra tapazcaryA karake kAladharma pAkara svarga ko gaye isaliye akele par3ane para bhavadeva anya sAdhuoM ko vahIM sotA huA chor3akara nAgilA kA smaraNa karate hue rAtri ke samaya nikala pdd'e| bhavadeva calate calate sugrAma gA~va kI sivAna meM sthita eka maMdira meM tthhre| nAgilA ko bhavadeva ke Ane ke samAcAra mile aura usake lie hI bhavadeva cAritra chor3a dene ke lie taiyAra hue haiM aisA patA calane para eka vRddha zrAvikA ko saba bAta smjhaayii| eka bAlaka ko thor3A samajhA-sIkhAkara taiyAra kiyA thaa| jina zAsana ke camakate hIre * 140 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtrI pUrI hone para vRddha strI nAgilA ke sAtha bhavadeva jahA~ thA usa maMdira meM aaii| bhavadeva ne pUchA, 'yahA~ nAgilA kahA~ rahatI hai ? vaha kyA karatI hai ?' usa samaya pahale se sIkhAyA huA bAlaka vahA~ AyA aura kahane lagA, 'he mAtA ! mujhe Aja gA~va meM bhojana kA AmaMtraNa milA hai, vahA~ dakSiNA bhI milanevAlI hai, so tU ghara cala; vilamba mata kara / mujhe prathama to dUdha pIkara vamana karake nikAla denA hai aura vahA~ bhojana-dakSiNA le Ane ke bAda vamana kiyA huA vApisa pI jaauuNgaa|' aisA sunakara bhavadeva ha~sakara kahane lage, 'aho... yaha bAlaka ! aisA vamana kiyA huA niMdA ke yogya dUdha phira se pIyegA?' ___yaha sunakara nAgilA bolI, maiM ApakI strI nAgilA huuN| pUrva Apake dvArA tyAga kI huI mujhe punaH Apa kyoM grahaNa karanA cAha rahe ho| aisA kauna ajJAnI hai jo vamana kiye hue AhAra ko punaH grahaNa karane ke bhAMti choDI huI strI ko prApta karanA cAhe / strI ko anaMta du:kha kI khAna samAna kahI hai, isaliye he mUDhAzaya ! navavivAhita vadhU bhA~ti mujhe yAda karate hue Apa yahA~ pdhaareN| lekina aba avasthA se jarjarita mujhe dekho|sNsaar meM kyA sAra hai ? aura he sAdhaka ! saMsAra samudra meM girate prANiyoM ke tAraka jahAja samAna isa dIkSA kA tyAga karake durgati denevAlI strI ko kyoM grahaNa karanA caahiye|' __ Akhira meM mujhe kahate hue AnaMda A rahA hai ki maiMne guru se AjIvana zIlavrata grahaNa kiyA hai kyoMki strIyoM ko zIla hI eka uttama AbhUSaNa hai / isaliye he nAtha ! Apa guru ke pAsa jAo aura zuddha cAritra prApta kara lo|' strI se pratibodhita aura khuza hue bhavadeva nAgilA se kSamA yAcanA karake apane guru ke pAsa gye| vahA~ unhoMne apanA duzcaritra samyak prakAra se chor3akara punaH cirakAlaparyaMta zuddha caritra paalaa| kAlAnusAra ve saidharma devaloka meM devatA bne| isa bhavadeva kA jIva zivakumAra ke rUpa meM vitazokA nagarI meM padmaratha rAjA kI paTarAnI vanamAlA kI kokha se utpanna huaa| apanI icchA hone para bhI mA~-bApa kI anumati na milane se zuddha zrAvaka dharma pAlakara aMta meM anazana grahaNa kiyA aura bhAva cAritravAna zivakumAra brahmadeva loka meM vidyutamAlI devatA bne| ___ yahI bhavadeva yAne vidyutamAlI kA jIva vahA~ se RSabhadatta seTha kA putra jaMbUkumAra ke rUpameM avatarita huaa| vaha kevalajJAna prApta karake, mokSa jAyeMge aura kevalI hoNge| unake pazcAt anya koI jIva kevalajJAna isa avasarpiNI kAla meM bharata kSetrameM nahIM paayegaa| isaliye mokSa bhI koI jIva jaMbUsvAmI ke bAda nahIM jaayegaa| jina zAsana ke camakate hIre . 141 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - satI sulasA rAjagRhI nagarI meM zreNika rAjA rAjya karatA thaa| usake yahA~ nAga nAmaka sArathi thaa| zreSTha zIla se, guNa se zobhita sulasA nAmaka unakI strI thii| A~gana meM mastI se khelate hue anya zreSThI putroM ko khelate hue dekhakara vaha socane lagA, 'aho ! jahA~ choTe choTe bAlaka na hoM una gharoM ko ghara na kahA jaaye| haM... merA acchA vaibhava lekina saMtati na ho vaha acchA nahIM' - aise vicAra se vaha ciMtA karane lgaa| ___ apane pati ko zokapIr3ita dekhakara sulasA bolI, 'svAmI Apa kyoM kheda karate ho? dharma kA vizeSa rUpa se sevana kiijiye| dharma ke prabhAva se ApakI sarva manokAmanAeM pUrNa hogI aura Aja se maiM bhI vizeSarUpa se dharma ArAdhanA kruuNgii|' ____donoM hI dharmaArAdhanA bhalI prakAra se kara rahe the| putra na hone kI ciMtA nAga rathika ko sadaiva satAye jA rahI thii| pati kI isa sthiti ko dekhakara sulasA ne ekabAra pUchA : aho... prANeza ! kyoM, kisakI ciMtA karate ho? aise khoye khoye kyoM rahate ho? Apake citta meM jo bhI ciMtA ho vaha kho|' priyA ke aise vacana sunakara nAga rathika ha~sakara bolA, 'he priye ! mujhe tujhase chipAne jaisA kucha bhI nahIM hai jo tujhe na kahA jAya, tujhe Aja taka putra nahIM huA usakA mujhe bhArI dukha hai|' pati ke aise vacana sunakara sulasA bolI, 'he svAmInAtha ! aisA lagatA hai ki mere udara se bAlaka kI utpatti nahIM hogii| Apa dUsarI strI le Ao, use putra hogA so Apa putravAna bneNge|' taba pati ne kahA, 'he prANezvarI ! yadi mujhe koI rAjyasahita.apanI putrI de to bhI maiM anya strI kI kAmanA nahIM rkhtaa| khIra ko chor3akara daliyA kauna khAnA cAhe ? yadi isa bhava meM tUjha se putra prApti hogI to ThIka, nahIM to putra binA rheNge|' . svAmI ne aisA kahA isaliye sulasA soca meM DUba gii| ____ 'manuSya ke liye dharma hI kalpavRkSa hai, vahI ciMtAmaNi hai aura vahI usakI kAmadhenu hai, so dharma hI icchita phala prApta karane kA ekamAtra sAdhana hai|' aisA vicAra karake sulasA dharmakArya ke lie vizeSa tatpara huI; jinapUjA karane lagI aura caturvidha AhAra supAtroM ko dene lgii| aura brahmacarya, bhUmi para zayana aura AyaMbila kA tapa jina zAsana ke camakate hIre * 142 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karane lgii| indra ne usakA sattva avadhijJAna se jJAta karake, apanI sabhA meM usakI prazaMsA kI, 'isa samaya mRtyuloka meM sulasA nAmaka zrAvikA hai| vaha aisI hai ki use dharmakArya meM se koI bhI calita nahIM kara sktaa|' yaha prazaMsA sunakara hariNegameSI deva sulasA kI parIkSA karane ke liye svarga se do sAdhuoM kA rUpa lekara nAgarathika ke ghara padhAre / do sAdhuoM ko Ate dekhakara sulasA prasanna hokara khar3I ho gaI aura sAdhU mAnakara unheM vaMdana kiyaa| taba ve bole, 'zraddhAlu zrAvikA ! eka sAdhU bImAra ho gaye haiM, unheM zarIra para lagAne ke liye sahasrapAka nAmaka taila kI hameM jarUrata hai, isakI vyavasthA hai ? usane hA~ kahI aura taila kI botaleM jahA~ rakhI thI vahA~ zraddhApUrvaka botala lene gaI / vahA~ se botala lekara dene jA rahI thI kI devatA kI mAyA se jamIna para girakara botala TUTa gii| taba sulazA dUsarI botala lene gaI, vaha bhI Ate Ate TUTa gii| isa prakAra sAta botaleM TUTane para usakA bhAva pUrvAnusAra kA hI dekhakara devatA prakaTa hue aura abhinaMdana dekara bolA, he kalyANI, tU DaranA nhiiN| indra mahArAja ne tere sattva kI prazaMsA kI jisase terI parIkSA karane maiM sAdhU rUpa dhAraNa karake AyA huuN| vAkaI meM tU sattvadhArI hai| terA sattva dekhakara maiM bahuta hI prasanna huA huuN| isaliye tU mujhase kucha vara maaNg|' usane kahA, 'yadi aisA hI hai to mujhe putra ho aisA varadAna do|' devatA ne khuza hokara battIsa goliyAM dekara kahA, 'isameM se eka eka golI khAne se eka eka putra hogA' kahakara taila kI botaleM punaH jor3akara devatA apane sthAnaka para gyaa| __ prabhupUjA meM tatpara aisI sulasA bhogavilAsa karate karate eka bAra RtukAla prApta hone para bhI dharmazIla sulasA socane lagI, mujhe adhika putroM kA kyA karanA hai? yadi eka hI puNyavAn aura sarvajJa kI pUjA karanevAlA putra hogA to eka se bhI sukha prApta hogaa| battIsa putra hone para unake mala-mUtrAdi se dharmakArya meM bar3A vighna hogaa| isaliye battIsa lakSaNavAlA eka hI putra ho to acchaa| aisA socakara sulasA vaha battIsa guTikA eka sAtha khA gii| isase battIsa garbha eka sAtha usake peTa meM Thahara gye| usa bojha ke kAraNa use asahya vedanA hone lgii| usane 'hariNIgameSI' deva ke nAmakA kAussaga kiyA to deva unake pAsa aayaa| usane sulasA kI vedanA hara lI aura kahA, 'tUne baDA ayogya kAma kara DAlA, kyoMki tU battIsa goliyA~ eka sAtha khA gaI hai to tU battIsa putroM ko eka sAtha janegI, itanA hI nahIM una sabakA AyuSya ekasA hogaa| ve saba eka sAtha mRtyu paayeNge| jina zAsana ke camakate hIre * 143 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taba sulasA bolI, 'jIva jo zubhAzubha karma bAMdhatA hai, vaha bhoge binA usakA chUTakArA nahIM hotaa|' hariNegameSI deva ne bhI kahA, 'barAbara hai, bhavitavyatA kA koI ullaMghana kara nahIM sakatA / ' sulasA bolI : ' he hariNegameSI ! mujhe aba kyA karanA ? maiMne yaha kArya galata to kiyA hI hai; yadi karma mere anukUla ho aura tumhArI zakti ho to merI udara vyathA dUra kara, nahIM to maiM merA karma bhoguuNgii| yadi tU merI vyathA dUra karegA to jinazAsana kI unnati hogii| isase deva ne prasanna hokara usake udara kI pIr3A dUra kara dI aura apane sthAna para lauTa gyaa| tatpazcAt sulasA dharma meM citta jor3akara, zubha AhAra se garbha kA poSaNa karane lagI aura usane saMpUrNa samaya para susvapna meM sUcita aise battIsa putroM kI janma diyA / nAgarathika ne mahAdAna dekara unakA janmotsava mnaayaa| kAlakramAnusAra battIsa putra yuvA hue aura ve battIsa bhAI zreNika rAjA ke vizvAsu sevaka bneN| usa samaya vizAlA nagarI meM ceTaka nAmaka rAjya karatA thA / usako sAta putriyA~ thii| usameM sujyeSThA sabase bar3I thii| eka bAra koI tapasvinI darabAra meM mA~gane ke lie AyI thI / usane apane mithyAtvaM dharma ke bakhAna kiye, sujyeSThA ne usakA tiraskAra karake hA~ka nikaalaa| isa kAraNa jogana ne sujyeSThA para kopAyamAna hokara usake rUpa kA eka citra banAkara zreNika rAjA ko dikhAyA / sujyeSThA kA sauMdarya atyaMta prazaMsAlAyaka hone ke kAraNa zreNika rAjA usa para mohita huA aura usake sAtha zAdI karane kA socA paraMtu ceTaka rAjA ke sAtha lambe arase se duzmanI hone ke kAraNa vaha zAyada apanI putrI se zAdI nahIM karAyegA - aisA socakara mana meM udAsa rahane lgaa| abhayakumAra usakA putra aura mukhya dIvAna hone se udAsI kA kAraNa zreNika se jAna liyA / C abhayakumAra ne vizAkhA nagara meM jAkara vaNika banakara darabAra ke daravAje ke naz2adIka eka dukAna lagAI / darabAra kI dAsiyA~ isa dukAna se mAla kharIdane lagI para sujyeSThA kI dAsI mAla kharIdane AtI to abhayakumAra rAjA ke citra kI pUjA karane ke lie baiThatA / hararoja aisA hone se dAsI ne pUchA, 'yaha kisakI pUjA karate ho ?' usane javAba diyA, 'satyavAdI aura pUrNa nyAyI rAjA zreNika kI pUjA karatA huuN| aisA kahakara zreNika kI tasvIra btaayii| tasvIra dekhakara vaha mohita ho jina zAsana ke camakate hIre * 144 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaI aura use lejAkara sujyeSThA ko btaaii| sujyeSThA bhI dekhanemAtra se mohita ho gii| usane abhayakumAra ko kahalavAyA ki mere bApa se chipAkara mujhe zreNika ke sAtha zAdI karanI hai, usameM tU sahAyaka ho|' usakI marajI dekhakara abhayakumAra ne rAjagRhI se usake mahala taka kI suraMga bhUmi meM banavAI aura dAsI ke sAtha kahalavAyA ki amuka dina rAjA svayaM suraMga mArga se tUjhe lene aayeNge| zreNika ko bhI kahalavAyA / nizcita kiye hue dina zreNika apane cunaMde battIsa Apta puruSa (sulasA ke putroM) ko lekara suraMga mArga se aayaa| sujyeSThA vahA~ se ravAnA hone lagI to usakI choTI bahina celaNA ne bhI zreNika ke sAtha zAdI karane kI jidda pakaDI, vaha bhI sujyeSThA ke sAtha suraMga meM A gii| kucha mArga kATane ke bAda sujyeSThA ko taba yAda AyA aura bolI, 'mere AbhUSaNa kA DibbA maiM bhUla AI hU~, maiM vApisa jAkara le AU~ taba taka Apa yahA~ se Age bar3hanA mt|' aisA kahakara vaha vApisa lauttii| paraMtu celaNA ne to turaMta zreNika ko kahA, 'mahArAja, zatru kI sImA meM adhika samaya taka rahanA khatare se bharA huA hai|' aisA samajhAkara usake sAtha cala niklii| sujyeSThA AbhUSaNoM ko lekara AI to zreNika aura celaNA ko na dekheM, isaliye una para kopAyamAna hokara apane mahala vApisa lauTI aura cillAne lagI, 'are ! yaha koI duSTa merI bahina celaNA ko uThAkara bhAga rahA hai, haraNa karake le jA rahA hai|' yaha sunakara rAjA aura sainika A phuNce| rAjA ke hukma se sainika suraMga mArga zreNika ke sAtha yuddha karane daudd'e| usa samaya zreNika kI ora se sulasA ke battIsa putra sAmanA karake sainikoM ke sAtha yuddha karane lge| usa samaya zreNika celaNA ko lekara bahuta Age nikala cukA thA aura apane nagara meM pahuMcakara turaMta usake sAtha zAdI kara lii| saMgrAma meM sulasA ke battIsa putra eka sAtha mAre gye| yaha khabara sunakara sulasA duHkha vyakta karane lagI taba abhayakumAra ne use samajhAyA ki, samakitadhArI hokara tU avivekI ke bhA~ti kyoM zoka karatI hai ? yaha zarIra to kSaNika hai isaliye zoka karane se kyA hogA ? isa prakAra dhArmika rUpa se sAMtvanA dekara sulasA ko zAMta kiyaa| eka bAra caMpAnagarI se aMbaDa parivrAjaka (saMnyAsI vedhadhArI eka zrAvaka) rAjagRhI nagarI jAne ke liye taiyAra huA / usane zrI mahAvIra svAmI ko vaMdanA karake binatI kI, 'svAmI ! Aja maiM rAjagRhI jA rahA huuN|' bhagavaMta bole, 'vahA~ mulasA zrAvikA ko hamArA dharmalAbha kahanA / ' vaha vahA~ se nikalakara rAjagRhI nagara A jina zAsana ke camakate hIre * 145 100 10 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phuNcaa| usane mana meM socA, jisake liye prabhu svayaM apane mukha se dharmalAbha kahalavA rahe haiM to vaha vAkaI dRr3hadharmI hI hogii| usakI dharma ke viSaya meM sthiratA kaisI hai isa bAre meM mujhe usakI parIkSA karanI caahiye| isa prakAra ke vicAra se vaha pahale dina rAjagRhI ke pUrva dizA ke daravAje para apane tapobala se utpanna zakti se sAkSAt brahma kA rUpa lekara baitthaa| aisA camatkAra dekhakara nagara ke sarva loka darzana ke liye Aye para sulasA zrAvikA na aaii| dUsare dina dUsare daravAje para mahAdeva kA rUpa dharakara baitthaa| vahA~ bhI nagara ke saba loga bhakta banakara usake darzana ke liye Aye lekina sulasA na aaii| tIsare dina tIsarI dizA ke daravAje para viSNu kA rUpa dharakara baitthaa| vahA~ bhI nagara ke saba loga Aye para sulasA na aaii| cauthe dina cauthe daravAje para samavasaraNa kI racanA kI, paccIsaveM tIrthaMkara kA rUpa lekara baiThA / vahA~ bhI dUsare loga Aye lekina sulasA na AI, isaliye usane koI manuSya ke sAtha sulasA ko kahalavAyA ki tUjhe paccIsaveM tIrthaMkara ne vaMdana ke liye bulavAyA hai taba sulasA ne uttara diyA, 'bhadra ! paccIsaveM tIrthaMkara kabhI ho hI nahIM sakate, vaha to koI kapaTI hai aura logoM ko Thagane ke liye AyA hai / maiM to sacce tIrthaMkara mahAvIra svAmI ke sivAya dUsare kisIko vaMdana karUMgI nhiiN| aMbaDa zrAvaka ko lagA ki yaha sulasA thor3I bhI calAyamAna hotI nahIM hai isaliye vaha vAkaI vaha sthira svabhAvavAlI hai, aisA jAnakara aMbaDa aba zrAvaka kA bheSa lekara sulasA ke ghara gyaa| sulasA kI bar3I prazaMsA karake bolA, 'hai bhadre ! tU vAkaI puNyazAlI hai kyoMki bhagavaMta zrI mahAvIra svAmI ne mere sAtha 'dharmalAbha' kahalavAyA hai|' itanA sunate hI vaha turaMta uTha khar3I huI aura bhagavaMta ko namaskAra karake stavana karane lagI, 'moharAjA rUpI pahalavAna ke bala kA mardana kara DAlane meM dhIra, pAparUpI kIcar3a ko svaccha karane ke lie nirmala jala jaise, karmarUpI dhUla ko harane meM eka pavana jaise, he mahAvIra prabhu !Apasadaiva jayavaMta rheN|'aNbdd zrAvaka sulasA ko aisI dRr3ha dhArmiNI dekhakara kaI kaI anumodanA karake svasthAnaka lautte| sulasAne aise uttama guNoM se zobhita acche dharmakRtya karake svarga kI saMpadA prApta kii| vahA~ se isa bharatakhaNDa meM agalI caubIsI meM nirmama nAmaka pandrahaveM tIrthaMkara banakara mokSapada prApta hogaa| jina zAsana ke camakate hIre * 146 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zIlavatI jo manuSya apanI vivAhita strI se saMtuSTa hokara parastrI se vimukha rahate haiM ve gRhastha hote hue bhI brahmacArIpane se yati samAna kahalAte haiN|' isa bAre meM nimnAnusAra prabaMdha hai| zrIpura nagara meM kumAra evaM devacandra nAmaka do rAjakumAra baMdhu the| eka bAra ve dharmaguru kI dezanA sunane udyAna meM gye| vahA~ guru ne dezanA meM kahA ki 'koI manuSya koTI suvarNamudrAoM kA dAna de athavA zrI vItarAga kA kaMcanamaya prAsAda banAyeM to isase use utanA puNya nahIM hotA jitanA brahmacarya dhAraka ko hotA hai| kitane hI prANI zIlavatI kI bhA~ti dukha meM bhI apanA zIlavrata choDate nahIM hai, yaha kathA isa prakAra hai| __lakSmIpura nagara meM samudradatta nAmaka zreSThI thaa| vaha apanI zIlavatI nAmaka priyA ko ghara para chor3akara somabhUti nAmaka eka brAhmaNa ke sAtha paradeza gyaa| vipra to kucha dina rahakara zreSThi kA saMdezapatra lekara apane ghara lauTa aayaa|khbr milate hI zIlavatI apane pati kA bhejA huA saMdezapatra lene ke lie somabhUti ke ghara gii| vipra usa suMdara strI ko dekhakara kAmAtura huaa| vaha bolA, 'he kRzodarI ! prathama mere sAtha krIDA kara, tatpazcAt maiM tere pati kA saMdezapatra dUMgA / vaha catura strI socakara bolI, 'he bhadra ! rAtri ke prathama prahara meM Apa mere ghara aaeN|' isa prakAra kahakara vaha senApati ke pAsa gaI aura kahA, 'he deva ! somabhUti mere pati kA saMdezapatra lAyA hai lekina mujhe detA nahIM hai| yaha sunakara aura usake sauMdarya para mohita hokara vaha bolA, 'he suMdarI ! prathama to maiM kahU~ vaha svIkAra le to tujhe patra dilA duuN|' vratabhaMga ke bhaya se use dUsare prahara meM apane ghara padhArane kA nimaMtraNa dekara maMtrI ke pAsa gii| usako phariyAda kI, usane bhI mohita hokara vaisI hI pApI mA~ga kii| aura tIsare prahara rAtri ko apane ghara padhArane kA kahakara vaha rAjA ke pAsa zikAyata karane gii| rAjA ne bhI use vaisI hI bAta kii| isa kAraNa vaha cauthe prahara apane ghara padhArane kA nimaMtraNa dekara apane ghara lauTa aaii| apanI sAsa ke sAtha saMketa nizcita kiyA ki, Apa mujhe rAtri ke cauthe prahara meM bulAyegI, isa prakAra saMketa batAkara vaha apane ekAMtavAsa meM taiyAra khar3I rhii| jina zAsana ke camakate hIre * 147 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama prahara meM vaha brAhmaNa aayaa| snAna-pAna vagairaha meM usane prathama prahara vyatIta kara diyaa| taya kiye hue saMketa anusAra senApati kA Agamana huaa| yaha jAnakara brAhmaNa bhaya se kAMpane lgaa| isa kAraNa use baDe saMdUka ke eka khAne meM ddaalaa| isI prakAra senApati, maMtrI aura rAjA ko bhI saMdUka ke khAnoM meM baMda kara diyaa| isa prakAra cAroM ko baMda karake prAta:kAla meM rudana karane lgii| AsapAsa rahate paDausiyoM vagairaha ne Akara pUchA : bhadre ! rudana kyoM kara rahI ho ?' vaha bolI, 'mere svAmI kI duHkhakathA sunakara ro rahI huuN|' aisA sunakara isa seTha ke aputra nidhana ho jAne ke kAraNa samAcAra dene ke liye usake riztedAra rAjA, maMtrI evaM senApati ke pAsa gaye, lekina ve to apane sthAna para the hI nahIM, isa kAraNa unhoMne rAjaputra ke samakSa jAkara sUcanA dI, 'he kumAra ! samudradatta zreSThI kA paradeza meM hI aputra nidhana huA hai| usakI samRddhi Apa grahaNa kiijye|' kumAra usake ghara gayA, ghara meM to use kucha na dikhA, eka bar3A saMdUka najara aayaa| rAjabhavana meM lejAkara usane saMdUka khulavAyA to usameM se vipra, senApati, maMtrI evaM rAjAjI - cAroM lajjita hote hue bAhara nikle| rAjA ne brAhmaNa, senApati aura maMtrI-tInoM ko dezanikAlA diyA aura zIlavatI kA bhalI bhA~ti satkAra kiyA va usakI bar3I prazaMsA kii| isa prakAra guru se dharma sunakara kumAra ne svadArA saMtoSavrata grahaNa kiyA aura devacandra muni vihAra karate karate zrIpura ke najadIka eka devAlaya meM AkAra ruuke| yaha jJAta hote hI kumAracandra rAjA unake darzanArtha gaye aura vApisa lauTe / yaha khabara jAnakara rAnI ne aisA abhigraha kiyA ki kala sabere devacandra yati ke darzana - vaMdanA ke bAda hI bhojana kruuNgii|' prabhAta ke samaya muni ko vaMdana karane nikalI, usa samaya nadI meM bAr3ha AI thI aura bAriza barasa rahI thI so rAnI ciMtA karatI huI kinAre para hI khar3I rhii| rAjA ne use bulAkara kahA, 'he priye ! tuma nadI ko aisA kaho ki 'he nadI devI! jisa dina se mere devara ne dIkSA lI hai usa dina se mere pati vAkaI me brahmacarya vrata ko dhAraNa kara rahe ho to mujhe mArga diijie|' aisA sunakara rAnI ne socA ki, merA pati yUM kahatA to hai lekina usake brahmacarya kI bAta maiM kyA nahIM jAnatI ? to bhI yaha ThIka rahegA; jo bhI hogA vaha mAlUma ho jaayegaa| isaliye abhI to maiM pati kI bAta svIkAra lUM, kyoMki pati ke vAkya meM zaMkA lAUMgI to merA pativrata khaNDita ho jaayegaa|shaastr meM kahA hai ki jo satI strI pati ke vAkya jina zAsana ke camakate hIre * 148 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM, sevaka rAjA ke vAkya meM aura putra pitA ke vAkya meM zaMkA lAye to vaha apane vrata ko khaNDita karate haiN|' aisA khayAla karake nadI ke pAsa gaI aura vinaya se apane pati ke vAkya kahe, 'he nadI devI ! jisa dina se mere devara ne vrata liyA hai usa dina se lekara yadi mere pati vAkaI brahmacarya vrata ko dhAraNa kara rahe ho to mujhe mArga diijie|' isa kAraNa nadI ne tatkAla mArga diyaa| vaha nadI utarakara dUsarI ora ke devAlaya me pahu~cakara apane devara muni se dharma sUnA / muni ne pUchA, tumako nadI ne kisa prakAra mArga diyA? isaliye usane jo yathArtha thA vaha kaha sunaayaa| muni ne kahA, 'he bhadre, suna ! mere sahodara baMdhu bhI mere sAtha vrata lenA cAha rahe the lekina logoM ke anugraha se unhoMne rAjya kA svIkAra kiyA hai| ve vyavahAra se rAjya va indriyoM ke bhoga kA anubhava karate haiM yadyapi ve nizcaya se brahmacArI haiN| kIcar3a meM kamala kI taraha gRhavAsa rahate hue rAjA kA mana nirlepa hone se ve brahmacArI hI haiN| tatpazcAt rAnI kA abhigraha pUrA hone se eka kaune meM jAkara sAtha lAye zuddha AhAra se apane devara mahArAja ko pratilAbhita kiyA aura svayaM bhI bhojana kiyaa| jaba rAnI ko vApisa lauTane kI icchA huI taba calate vakta rAnI ne muni ko pUchA ki nadI pAra kaise karanI ? muni bole : 'Apa nadI ko isa prakAra prArthanA karanA, 'he nadI devI ! jaba se ina muni ne vrata grahaNa kiyA hai taba se ve sadaiva upavAsI rahakara vicarate ho to mujhe mArga do|' isase cakita hokara rAnI nadI kinAre gaI aura mani ke kahe anusAra vAkya sunAte hI nadI ne mArga de diyaa| vaha mArga utarakara apane ghara aaii| vismaya pAkara rAnI ne rAjA ko vRttAMta sunAkara kahA, he svAmin! Aja hI maiMne Apake baMdhu muni ko pAraNA karAyA thA phira bhI unheM upavAsI kaise kahA jAya ! rAjA bolA : he devI sUnoH isake bAre meM zAstra meM kahA hai ki sAdhU niravadha AhAra karate hone se nitya upavAsI haiM, sirpha uttara guNa kI vRddhi karane ke lie hI be zuddha AhAra lete haiM, phira bhI ve upavAsI hI haiM / pati tathA devara ne mana, vacana, kAyA se zIlAdi dharma svIkArA thA uparokta anusAra zIla vrata ke mahAtmya se jisa nadI ne rAjA kI priyA ko mArga diyA, usI prakAra jo prANI usa vrata ko mana se dhAraNa karate haiM, usake karmarUpa samudra bhI akSara aise ziva ko mArga dete haiN|' jina zAsana ke camakate hIre . 149 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -siMha zreSThI basaMtapura nAmaka nagara meM kIrtipAla nAmaka rAjA the| unheM bhIma nAmaka eka putra thaa| aura usako siMha nAmaka eka pakkA jaina mitra thaa| vaha apane kumAra se bhI rAjA ko vizeSa priya thaa| eka bAra kisI puruSa ne AkAra rAjA ko kahA, 'he deva ! nAgapura ke rAjA nAgacandra ko ratnamaMjarI nAmaka eka rUpavatI kanyA hai, usake eka roma ke darzana karane se do brahma kA anubhava hotA hai aura usakA darzana karane se do kAmadeva kI pUrNatA hotI hai / usa kanyA ke samAna anya koI kanyA nahIM hai| vaha kanyA Apake kumAra ke yogya haiM, aisA socakara mujhe apanA vizvAsu jAnakara, Apake pAsa prArthanA karane bhejA hai; isaliye usake sAtha byAha karane Apake kumAra ko mere sAtha bhejo|' ____ dUta ke aise vacana sunakara rAjA ne apane priya mitra siMha ko kahA, 'mitra ! hamAre do meM kucha bhI aMtara nahIM hai |aap kumAra ko lekara nAgapura jAo aura vivAha karake aao|siNh zreSThi ne anartha daNDa ke bhaya se rAjA ko kucha bhI uttara na diyA; isa kAraNa rAjA krodhita hokara bolA, 'kyA Apako yaha sambandha jacatA nahIM hai ?' zreSThI bolA, rAjendra ! mujhe jacatA to hai lekina maiMne 100 yojana ke uparAMta kahIM bhI nahIM Ane-jAne kA niyama liyA hai| aura yahAM nAgapura savAso yojana dUra par3atA hai; isa kAraNa vrata bhaMga hone ke bhaya se maiM vahA~ jAU~gA nhiiN| yaha sunate hI agni meM ghI homane se agni ke samAna rAjA kI kopAgni kI jvAlAe~ vizeSa prajvalita ho uThI, aura vaha bolA, are ! kyA tU merI AjJA nahIM mAnegA? tujhe U~Ta para biThAkara sahasra yojana taka bheja duuNgaa|' siMha bolA, 'svAmI ! maiM ApakI AjJAnusAra kruuNgaa|' yaha sunakara rAjA prasanna huaa| apane putra ko sainya ke sAtha taiyAra karake siMha zreSThi ko hareka kriyA kA mukhiyA banAkara kumAra ke sAtha bheja diyaa| mArga meM siMha ne pratibodha dekara bhImakumAra kI saMsAravAsanA tor3a ddaalii| sau yojana calane ke bAda siMha zreSThi Age na bddh'aa| sainikoM ne kumAra ko ekAMta meM kahA : 'kumAra ! rAjA ne hameM gupta AjJA dI hai ki yadi siMha zreSThi sau yojana se Age na bar3he to Apako use baMdI banAkara nAgapura le jaanaa|'kumaar ne apane dharmaguru siMha zreSThi ko isa bAta kA nivedana kiyaa| siMha ne rAjakumAra ko kahA, 'kumAra ! jina zAsana ke camakate hIre * 150 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa saMsAra meM prANI kA zarIra bhI apanA nahIM hai to anya koI kaise hogA ? isaliye maiM to yahIM pAdapopagama anazana kruuNgaa| pazcAt ve mujhe yahA~ se bAMdhakara le jAyeMge to bhI kyA kareMge ?' isa prakAra siMha zreSThi zera kI taraha anazana lene claa| kumAra bhI usake sAtha gyaa| rAtri huii| sainikoM ne kumAra aura siMha ko dekhA nahIM to ve cAroMora unheM DhUMDhane lge| aisA karate hue thor3e dUra parvata para ve donoM unake dekhane meM Aye / paraMtu dIkSA aura anazana kA prAraMbha kara baiThe una donoM ko dekhakara sainikoM ne praNAma karake kahA : 'he mahAzayo ! hamArA aparAdha kSamA kreN| paraMtu he svAmI ! yaha khabara sunakara mahArAjA hameM kolhU meM DAlakara pIsa ddaalegaa|' isa prakAra kahakara ve bahuta gidd'gidd'aae| phira bhI unhoMne jarA sA bhI kSobha na paayaa| kahA gayA hai ki 'saMtoSarUpI amRta tRpta hue yogI bhoga kI icchA nahIM karate hai; kyoMki ve to miTTI tathA svarNa meM aura zatru tathA mitra meM kucha pharka samajhate nahIM hai| anukrama se yaha bAta kIrtipAla rAjA ko jJAna huI, isase usane nizcaya kiyA ki 'kumAra ko bAMdha kara zAdI karA denI va siMha ko zatru kI taraha mAra ddaalnaa|' isa vicAra se rAjA unake pAsa AyA to vahA~ bAgha Adi prANiyoM ko donoM ke caraNoM kI sevA karate dekhakara rAjA Azcarya meM par3a gayA aura socA, 'ina donoM ko bhakti vacana se hI bulaauuN| isa prakAra vaha vinayI vAkyoM se unheM bulAne lgaa| paraMtu dRDha pratijJAvAle ve thor3A sA bhI calita nahIM hue| kramAnusAra mAsopavAsa ke aMta meM kevalajJAna prApta karake sura-asuroM ne jinhe zIza jhukAyA ve donoM mukti ko prApta hue| unakA mukti prayANa jAnakara kIrtipAla rAjA ne ucca svara meM kahA, 'he mitra ! terA to aisA nizcaya thA ki sau yojana se adhika jAnA nahIM, paraMtu isa bAra tU mujhe chor3akara asaMkhya yojana dUra rahe zivanagara ko kyoM calA gayA ?' isa prakAra vilApa karate hue rAjA apane nagara meM AyA / ' prANa tyAga karanA par3e bhale hI lekina svIkAra kiye hue vrata kA tyAga karanA ThIka nahIM aisA dRr3ha vicAra rakhakara saba bhavya prANiyoM ko siMha zreSThi jaisA digvirati vrata grahaNa karanA cAhie / - OMkAra bindu-saMyukta, nityaM dhyAyanti yogina; kAmAdaM mokSadaM caiva, OMkArAya namo namaH / jina zAsana ke camakate hIre 151 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * puSpacUlA gaMgA nadI ke taTa para puSpabhadrA nAmaka nagara thaa| vahA~ puSpaketu nAmaka rAjA rAjya karatA thA / usakI puSpAvatI nAmaka rAnI thii| usa rAnI ne eka bAra eka sAtha do bAlaka jane / usameM eka putra aura eka putrI thii| una donoM ke nAma anukrama se puSpacUla aura puSpacUlA rkhe| 64 - sAtha sAtha khelate khelate bar3e hote ve donoM bAlakoM ko dekhakara rAjA ko eka vicAra huA ki yadi ina donoM bAlako ko byAha ke kAraNa alaga honA par3egA to unakA sneha khaNDita hote hI ve tarasate hue tar3apa tar3apa kara mara jaayeNge| maiM bhI unakA viyoga sahana na kara sakUMgA, so unakA byAha kara diyA jAye to ThIka rahegA / aise vicAra se usane rAjyasabhA meM maMtrI ke sammukha prakaTarUpa se pUchA, 'aMta:pura meM jo ratna utpanna hote haiM unakA svAmI kauna ?' maMtrI ne uttara diyA, 'Apa hI unake svAmI kahe jaaoge|' isase apane putra-putrI kA paraspara vivAha kara diyA / yaha duSkRtya rAnI mA~ sahana na kara paaii| unhoMne bar3A kheda pAyA aura vairAgya pAkara vrata dhAraNa kara liyaa| tIvra tapazcaryA karake rAnI mRtyu pAkara svarga meM devatA ke rUpa meM utpanna huii| puSpaketu rAjA kI bhI mRtyu ho gaI so puSpacUla ne rAjyapada dhAraNa kiyA aura apanI sagI bahina ke sAtha saMsAra - vyavahAra ke bhoga bhogate rahA / puSpAvatI kA jo jIva devarUpa meM utpanna huA thA, usane vadhijJAna se aisA akRtya hotA dekhakara socA, 'are re ! isa jagata ke jIva itane adhika kAmAMdha haiM ki rAga meM Asakta hokara kArya-akArya ke bAre meM kucha socate hI nahIM hai / ina donoM ko kucha na kucha bodha denA jarUrI hai aisA socakara puSpacUlA para bar3A prema hone ke kAraNa usako naraka ke duHkha svapna meM diikhaayeN| aise svapna dekhakara bhayabhIta hokara puSpacUlA apane pati ko kahane lagI, 'pApa karane se naraka ke kaise dukha jhelane paDate hai ? Aja naraka ke duHkha dekhakara bar3A Dara utpanna ho gayA hai|' rAjA ne dUsare dina jogI, bAbA Adi ko rAjasabhA meM bulAkara pUchA, 'naraka kaisA hotA hai ?' kisIne kahA ki isa jagata meM garbhAvAsa meM rahanA hI naraka hai| dUsare kisIne kahA ki baMdIgRha meM par3anA hI naraka hai, kisIne kahA ki daridratA hI naraka hai, koI bolA ki parAyI tAbedArI hI naraka hai| jina zAsana ke camakate hIre * 152 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAnI ko saba uttara jace nahIM so aMta meM usane jaina muni ke pAsa jAkara rAjA ko naraka kA svarUpa pUchA / unhoMne kahA, naraka sAta haiN| usameM pahale narka meM eka sAgaropama kA, dUsare meM tIna sAgaropama kA yUM sAtaveM naraka meM taiMtIsa sAgaropam kA AyuSya hai / kaI narakoM meM kSetra vedanA hai va kaI meM paradhAmInI vedanAe~ hai| rAnI ne rAtri ko svapna meM jo dekhA thA aisA hI naraka kA svarUpa jainAcArya ke mukha se sunakara vaha bolI ki, 'Apako bhI aisA svapna AyA thA kyA ?' jainAcArya ne kahA, 'he bhadre ! hameM svapna AyA nahIM hai para hama jaina AgamoM se saba kucha jAna sakate hai|' rAnI ne pUchA, 'mahArAja! kyA kyA kArya karane se prANI ko naraka par3atA hai ?'guru ne uttara diyA, 'eka to mahAAraMbha karane se, dUsarA mahAparigraha para mUrchA rakhane se, tIsarA mAMsa yA mAMsa jaisA bhojana karane se aura cauthA paMcendri jIva kA vadha karane se prANI naraka meM utpanna hotA hai|' dUsare dina rAtrI meM devatA ne rAnI ko devaloka ke svapna diikhaayeN| yaha sunakara sarva darzanoM ke muniyoM ko rAjA ke pUchane para uttara ThIka na milane se jainAcArya ko pUchA to rAnI ne jaisA svapna dekhA thA vaisA hI varNana sunakara, 'baDI khuza hokara pUchane lagI ki svarga kA sukha kaise pAyA jAya ?' guru bole, 'zrAvaka athavA sAdhU kA dharma pAlane se svarga kI prApti hotI hai|' rAnI yaha sunakara una para bar3I prasanna huii| apane pati ko kahane lagI, 'svAmin ! Apa AjJA de to maiM dIkSA luuN|' rAnI para usako itanA sArA prema thA ki vaha usakA viyoga pala bhara bhI nahIM saha sakatA thaa| lekina rAnI ke bahuta Agraha para rAjA ne kahA, 'yadi tU sadaiva mere ghara para bhojana lene Ave to maiM tujhe dIkSA lene kI anumati duuN|' yaha bAta mAnya karane para rAjA ne araNikA putrAcArya se bar3e mahotsavapUrvaka usako dIkSA grahaNa krvaaii| dIkSA lene ke bAda vaha hara roja eka bAra rAjA ko darzana dene jAtI thii| isa prakAra kucha samaya bItane ke bAda vahA~ jJAna ke upayoga se akAla par3ane kA jJAta hote hI AcArya dvArA apane ziSyoM ko anya deza meM vihAra karane kA kahane para unhoMne vahAM se vihAra kiyaa|aacaary mahArAja akele hI vahA~ rhe|pusspcuulaa AcArya mahArAja ko AhAra, pAnI vagairaha lA detI thii| suzruSA va vaiyAvacca (sevA) karane meM beglAnapUrvaka tatpara rahatI thii| isa prakAra vaiyAvacca karate rahane meM kucha kAla bItane para kSapaka zreNI meM pahuMcate hI use kevalajJAna utpanna huA phira bhI guru kI vaiyAvacca karane meM vaha hamezAM tatpara rahatI thI aura unako jo cIja para ruci ho vahI le AtI thii| eka bAra guru ne usako pUchA, 'bhadre ! bar3e lambe samaya se tU mere manacAhe AhAra-pAnI - jina zAsana ke camakate hIre * 153 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ le AtI ho, to isakA patA tUjhe kaise calatA hai ? tUjhe kucha jJAna huA hai ? usane kahA, 'he pUjya ! jo jisake pAsa rahate haiM to sahavAsa se unake vicAra kyA nahIM jAna sakate? (mujhe kevalajJAna prApta huA hai - aisA batAyA nahIM kyoMki aisA jJAta hone para AcArya usase AhAra-pAnI na maMgavAte) eka bAra vaha barasate barasAta meM AhAra-pAnI le aayii| AcArya ne kahA, 'he kalyANI ! tU zrutasiddhAMta ke jJAna se AhAra-pAnI lAne ke AcAra kI jJAtA phira bhI barasate barasAta meM AhAra-pAnI kyoM lAI ?' usane kahA, 'jahA~ jahA~ apakAya acita varSa hai usa usa pradeza meM rahakara AhAra lAyI hU~ isaliye yaha AhAra azuddha nahIM hai|' guru ne pUchA, 'tUne acita pradeza kaise jAnA ?' usane uttara diyA, 'jJAna se|' AcArya ne pUchA, 'kaunase jJAnase ? pratipAtI (Ane ke bAda cale jAya) yA apratipAtI?' (Ane ke bAda calA na jAye) vaha bolI, 'ApakI kRpA se apratipAtI (kevala) jJAna se jJAta huaa|' AcArya mahArAja bola uThe, 'aho ! maiMne kevalI AzAtanA kI hai|' aisA kahakara usase kSamA-yAcanA karake puSpacUlA ko pUchA, 'mujhe kevalajJAna hogA yA nahIM ? kevalI ne kahA, 'hA~, Apako gaMgA nadI ke pAra utarate hI kevalajJAna utpanna hogaa| kucha samaya bAda AcArya kaI logoM ke sAtha gaMgA-nadI pAra kara rahe the| jisa ora AcArya baiThe the, nAva kA usa ora kA chora jhukane lgaa| bIca meM baiThe to pUrI nAva DUbatI dekhakara saba logoM ne unheM nadI meM dhakela diyaa| pUrvabhava meM AcArya dvArA apamAnita pUrvabhava kI strI vyaMtarI banI thI jo nAva DUbA rahI thii| pAnI meM eka sUlI khar3I kI gaI hone se nadI meM dhakele gaye AcArya pAnI meM girate hI lahUluhAna ho gye| phira bhI 'hA hA ! mere isa khUna se apakAya jIva kI virAdhanA hotI hai' - aisA socate socate unako vahIM kevalajJAna utpanna hone se aMtagaDa kevalI hokara mokSa gaye (kevalajJAna pAkara kucha samaya meM hI mokSa para jAye to to aMtagaDa kevalI kahA jAtA hai)| unake pAsa Akara devatAoM ne unakA kevala mahotsava kiyA jisane vahA~ 'prayAga' nAmaka tIrtha pravRtta huaa| kailAsa pAne va abhISTa pAne ke lie mahezvarI loga apane aMga para vahA~ ArA rakhavAte haiN| puSpacUlA kevalI pRthvI para vicarakara kaI logoM ko bodha va lAbha dekara aMta meM sarva karmoM kA kSaya karake mokSa gii| ___ isa puSpacUlA kA guNoM se pavitra caritra sUnakara jo bhavya apane guru ke caraNakamala sevana meM tatpara rahatA hai, vaha zAzvata sthAna pAtA hai| jina zAsana ke camakate hIre . 154 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jamAlI kuMDapura nAmaka nagara meM jagadguru zrI mahAvIra svAmI kI bahina kA putra (bhAnajA) jamAlI nAmaka eka rAjaputra rahatA thaa| vaha mahAvIra svAmI kI putrI priyadarzanA se byAhA thaa| kevalajJAna prApti ke pazcAt eka bAra zrI vIra bhagavAna vicarate vicarate usa nagara ke udyAna meM aaye| yaha jJAta hote hI jamAlI unakI vedanA karane gyaa| pradakSiNA dekara unake pAsa baitthaa| prabhu ne dezanA sunAI : ___'ghara, mitra, putra, strI varga, dhAnya, dhana yaha saba mere haiM, ise maiMne kamAyA hai - aisA vicAra karate haiM para mUrkha aisA nahIM socate haiM ki 'saba yahIM chor3akara jAnA hai|' prabhu kI aisI vANI sunakara ghara Akara bar3e Agraha se mAtApitA kI AjJA lekara jamAlI ne pA~casauM kSatriyoM ke sAtha aura priyadarzanA ne eka hajAra striyoM sahita prabhu ke pAsa Akara dIkSA grahaNa kii| gyAraha aMgo adhyayana ke bAda jamAlI ne bhagavaMta ke pAsa Akara pA~casauM ke sAtha alaga vihAra karane kI anumati maaNgii| bhagavaMta ke kucha bI uttara na dene para use anumati samajhakara usane apane pAMcasau ziSyoM ke sAtha alaga vihAra kiyaa| eka bAra ve zrAvastI nagara ke tiMdUka nAmaka udyAna meM tthhre| vahA~ aMtaprAMta tuccha AhAra milane se jamAlI ke zarIra meM aisA roga utpanna huA ki usakI zakti calI jAne se vaha baiTha nahIM pAtA thA, isaliye ziSyoM ko AjJA dI, 'mujhase baiThA nahIM jA rahA hai to mere lie jaldI se 'saMthArA bichA do, 'jisa para maiM so jaauuNgaa|' ziSya saMthArA bichAne lage para dAhajvara vagairaha kI vedanA atyaMta bar3ha jAne se adhIra hokara jamAlI ne pUchA, 'are saMthArA bichAyA yA nahIM?' ziSyoM ne saMthArA AdhA bichAyA thA aura AdhA bichAnA bAkI thA phira bhI unheM sAtA dene ke lie uttara diyA, 'hA~... bichA diyA hai|' vedanA se ukatA uThA jamAlI vahA~ Akara dekhatA hai to saMthArA pUrA bichA huA na thA, vaha krodhAyamAna hokara 'karamANekaDe' (karane lagA vaha huA) aisA siddhAMta kA vAkya yAda karake mithyAtva kA udaya hone se socane lagA ki kakamANekaDe calamANe calIe' Adi bhagavaMta vAkya jhUThe haiM / mujhe pratyakSa dikhatA hai ki yaha saMthArA karane lage haiM lekina huA nahIM hai, so samasta jina zAsana ke camakate hIre * 155 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastu karanA prAraMbha kiyA to ho gayI' aisA na kahA jaayegaa| ho jAne ke bAda ho gayI' kahA jaayegaa| jo ghaTa Adi kArya hai ve krayA kAla ke aMta meM hI hue dIkhate haiN| miTTI ke piMDa vagairaha kAla meM ghaTAdi kArya huA yUM na kahA jAyegA. yaha bAta bAlaka se lekara sarvajana prasiddha hai hii| jo kArya hai vahI kriyA bAda meM hI hotI hai|' aisA vicAra karake apane ziSyoM ko svakalpita Azaya khaa| taba apane gaccha meM rahe zrutaMsthaviroM ne kahA, 'he AcArya ! bhagavaMta kA vacana ApakI samajha meM barAbara AyA nahIM hai jisase Apako asatya lagatA hai, para yaha vAkya pratyakSa viraddha nahIM hai| eka ghaTAdi kArya meM avAMtara (bIca ke bhAga meM) kAraNa aura kArya itane adhika hote haiM ki unakI saMkhyA bhI nApI nahIM jA sktii| miTTI lAnI, mardana karanA, piMDa bAMdhanA, cAka para car3hAnA, daNDa se cakra kA bhramaNa karAnA vagairaha jo kAraNa haiM, vaha kArya banane ke bIca meM dekhe jAte haiM, vaha ghaTa nivartana kriyA kAla hai aisA ApakA abhiprAya hai lekina vaha ayukta hai| upara ke jo jo kAraNa haiM ve sarva ghaTarUpa kArya ke hI kAraNa hai, ve jahA~ se zurU hue vahAM se unheM kArya banane para aMta meM ghaTarUpa kArya ho sakate haiN| bIca ke kAraNa bane bagaira aMta kA ghaTa rUpa kArya nahIM bana paataa| bIca ke jo bhinna bhinna kArya hote haiM ve hue bagaira ghaTarUpa kArya kI siddhi ho hI nahIM paatii| ghaTa to aMtima kAla para hogA lekina bIca ke jo kArya hue ve bhI ghaTakArya gine jaayeNge| yahA~ ardha sthAna meM saMthArA to huA hI, bAkI aba usake upara vastra AcchAdana karanA vagairaha kArya bAkI haiM, vaha kArya saMthAre kI pUrNatA kA hai| vaha karane se pUrva bhI saMthArA bichAyA nahIM hai - aisA koI kaha nahIM sakatA, so bhagavaMta kA yaha vAkya viziSTa prakriyA kI apekSAvAlA hai - yUM smjhnaa| kevalajJAna ke Aloka se trailokya kI vastuoM ke jJAtA - aise sarvajJa zrI vIraprabhu kA kathana hI hamAre lie pramANa hai| unake sAmane tumhArI saba yuktiyA~ mithyA haiN| he jamAlI ! tumane kahA ki, 'mahAna puruSoM ko bhI skhalanA hotI hai' vaha tumhArA vacana matta, pramatta aura unmattatA jaisA hai| 'jo karA jA rahA ho use karA huA' kahanA aisA sarvajJa kA bhASita sahI hI hai| nahIM to unake vacana se tumane rAjya chor3akara dIkSA kisalie lI ? ina mahAtmA ke nirdoSa vacanoM ko dUSita karate hue tumheM lAja nahIM AtI? aura aise svakRta karmoM se tuma kyoM bhavasAgara meM nimagna hote ho ? so Apa vIraprabhu ke pAsa jAkara jina zAsana ke camakate hIre * 156 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa bAta kA prAyazcita grahaNa karie, ApakA tapa aura janma nirarthaka ga~vAo mata / ' jo prANI arihaMta ke eka akSara para zraddhA nahIM rakhate, ve prANI mithyAtva ko pAkara bhavaparamparA meM bhaTakate haiM / isa prakAra sthavira muniyoM ne jamAli ko bar3A samajhAyA phira bhI apanA kumata chor3A nahIM, mAtra mauna dhara liyA / isa kAraNa kumatidhArI jamAli ko chor3akara kaI sthavira muni to zIghra hI prabhu ke pAsa cale gaye aura kaI usake pAsa rhe| priyadarzanA ne parivAra sahita strIjAti ko sulabha aise moha (ajJAna) se aura pUrva ke sneha se jamAli ke pakSa kA svIkAra kiyaa| jamAli unmata hokara anya manuSyoM ko bhI apanA mata grahaNa karAne lagA aura ve bhI kumata ko phailAne lge| jinendra ke vacana kI ha~sI uDAtA aura 'maiM sarvajJa hU~ / ' aise kahate hue jamAli parivAra sahita vihAra karane lagA / priyadarzanA eka bAra DhaMka nAmaka kuMbhakAra zrAvaka ke ghara ThaharI, use apane mata meM khIMcane ke lie bahakAne lgii| paraMtu usane jAna liyA ki, isako vAkaI mithyAtva kI vAsanA ho gaI hai, usane usako samajhAne kI buddhi se kahA ki aisI bArIka bAtoM meM maiM kucha nahIM smjhtaa|' eka bAra apane A~ve (bhaThThI) meM se ghar3e ko nikAlate - rakhate samaya kumhAra se priyadarzanA ke vastra ke eka chora para aMgArA girA jisase usakI siMghADI para eka cheda ho gyaa| isa kAraNa vaha bola par3I, 'he zrAvaka ! tUne merI siMghADI jalA DAlI / ' kumhAra bolA, 'bhadre ! Apa yaha kyA bola rahI ho ? yaha to bhagavaMta kA vacana hai / Apa ise kahA~ mAnatI ho ? yaha ApakI siMghADI pUrI jala gaI hotI to Apa kaha sakatI thI ki siMghADI jala gaI, paraMtu siMghADI kA eka kaunA jalane se yaha jala gaI aisA kahA nahIM jAyegA, kyoMki Apa to kArya pUrNa hone para hI kArya huA aisA mAnatI ho, isaliye isa siMghADI kA eka kaunA jalane se vaha jala gaI aisA nahIM kahA jaayegaa| pUrI jala gaI hotI to hI tumhAre se jalI aisA kahA jaayegaa| aise vacana se priyadarzanA tatkAla samajha gaI aura bolI, 'yaha sahI yukti mujhe samajhAkara tUne ThIka hI kiyaa| 'tatpazcAt bhagavaMta kA vacana kharA hai yUM mAnakara pUrva kI kuzraddhA ko micchAmi dukkaDaM kiyaa| jamAlI ke pAsa jAkara vaha yukti se bodha dene lagI lekina usake thor3A sA bhI na mAnane para gaccha chor3akara bhagavaMta ke pAsa calI gii| jina zAsana ke camakate hIre * 157 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaba bhagavaMta caMpAnagara meM Aye taba jamAlI unake pAsa Akara kahane lagA, 'eka mere sivA Apake sarva ziSya chadmastha hai aura maiM svayaM hI kevalI hU~, sarvajJa huuN|' taba gautama svAmI ne kahA, 'aisA asaMbhava bola mata kyoMki bhagavaMta kA vacana kabhI bhI skhalAyamAna hotA hI nhiiN| yadi tU kevalI hai to mere prazna kA uttara de : 'yaha loka zAzvata hai yA azAzvata ? ye jIva zAzvata hai yA azAzvata hai ?' (nitya haiM yA anitya)' inakA uttara nahIM milane se vaha baMdI patita sarpa kI bhA~ti mauna ho gyaa| bhagavaMta ne kahA, 'he jamAlI ! ye hamAre kaI chadmastha ziSya haiM ve bhI isakA uttara de sakate haiM ki thA, hogA aura hai - aise tIna kAla kI apekSA se yaha loka zAzvata hai va utsarpiNI avasarpiNI kAla kI apekSA se yaha loka azAzvata hai| dravyarUpa se yaha jIva zAzvata hai aura nara, nAraka, tiryaMca Adi paryAya kI apekSA se ye jIva azAzvata haiN|' 1 aise vacana prabhu ne kahe phira bhI use nahIM mAnakara kaI utsUtroM kI prarUpaNA karake mithyAbhiniveSI mithyAtva se logoM ko bahakAte hue, aMta meM anazana karake AlocanA liye bagaira va usa pApa kI kSamAyAcanA kare bagaira usane chaThe lAMtaka devaloka meM deva rUpa meM utpanna huaa| __jamAlI ko mRtyu pAyA jAnakara gautama ne zrI vIra prabhu kI vaMdanA karake pUchA, 'he svAmI ! vaha mahAtapasvI jamAlI kisa gati ko pAyA hai ?' prabhu ne kahA, 'vaha tapodhana jamAli lAMtaka devaloka meM teraha sAgaropama AyuSyavAlA kilviSika devatA banA hai|' gautama ne dubArA pUchA ki usane mahA ugra tapa kiyA thA to bhI vaha kilviSika deva kyoM huA? vaha vahA~ se kahA~ jAyegA?' prabhu ne kahA, 'jo prANI uttama AcAravAle dharmaguru (AcArya), upAdhyAya, kula, gaNa tathA saMgha ke virodhI ho, ve cAhe jitanI tapasyA kare to bhI kilviSikAdi nimna jAti ke devatA hote haiN| jamAlI bhI isa doSa se hI kilviSika deva huA hai| vahA~ se vaha pA~ca pA~ca bhava tiryaMca, manuSya va nArakI meM bhaTaka bhaTaka kara bodhibIja prApta karake aMta meM nitadi paayegaa| isalie kisI bhI prANI ko dharmAcArya vagairaha kA virodhI nahIM banatA caahiye|' 393928933665839893333898 asAra isa saMsAra meM, khelate saba svArtha meM, isa divya jIvana ko pAkara, ta lagAnA paramArtha meM jina zAsana ke camakate hIre * 158 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlibhadrajI 1. zAlibhadra ke pitA deva bneN| ve divya khAnapAna, vastra, javAhirAta kI 99 peTiyA~ nitya bhejate the| paraMtu mAtA dvArA 'zreNika hamAre | mAlika rAjA hai' aisA jJAta hote hI virakta ho gye| 2. dhannAjI snAna karate, the usa samaya patnI subhadrA bolI : 'merA bhAI zAlibhadra dIkSArtha roja apanI 1-1 patniyoM kA tyAga karatA hai' yaha sunakara dhannAjI ne kahA, 'isameM kyA ?' subhadrA ne kahA, bolanA sarala hai, karanA ktthin|' taba dhannAjI dIkSA lene cala pdd'e| 3. dhannAjI zAlibhadra ko kahate haiM, 'vairAgya hai to eka patnI ko kyoM chor3anI ? sabakA eka sAtha tyAga karanA cAhIye cala ! isI samaya hama donoM dIkSA le le|' 4. zAlibhadra, dhannAjI - donoM prabhu mahAvIra deva se dIkSA lekara mani baneM aura ugra tapasyA kii| 5. zAlibhadra bhUtapUrva mAtA ke yahA~ bhikSA lene gaye lekina tapa se kRza bane muni ko na pahacAnane ke kAraNa bhikSA na milii| taba lauTate samaya pUrvabhava kI mAtA ne mArga meM dahIM bhoraayaa| vebhAragiri para aMtima anazana karake anuttaravAsI deva bne| zokAtura mAtA ko zreNika AzvAsana tathA dhanyavAda dete haiN| dhanya zAlibhadra kI AtmA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAlibhadra dhanAjI Don Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dhannA / zAlibhadra dhanyA nAmaka strI rAjagRhI nagara ke naz2adIka zAli nAmaka gA~va meM A basI thii| usake pUre vaMza kA uccheda ho gayA thaa| mAtra saMgamaka nAmaka eka putra bAkI rahA thaa| vaha use sAtha le AI thI kyoMki kaise bhI duHkha meM apane udara se paidA hue saMtAna ko chor3a denA asaMbhava hai|' saMgamaka nagarajanoM ke bachaDe carAtA thaa|griib hone se aisI mRdu AjIvikA bhI jarUrI thii| eka bAra kisI parvotsava kA dina thaa| usa samaya ghara ghara khIra ke bhojana hote saMgamaka ko dekhane meM Aye / isase mugdha bAlaka ne ghara jAkara mAtA se khIra kI mAMga kii| mAtA bolI, 'putra ! maiM daridra huuN| mere pAsa khIra kA sAdhana kahA~ se hogA?' jaba ajJAnavaza bAlaka bArabAra aisI mA~ga karane lagA taba dhanyA apane pUrva vaibhava ko yAda karake rudana karane lgii| usakA rudana sunakara usakI paDausanoM ne vahA~ Akara usake duHkha kA kAraNa puuchaa|so dhanyA ne gadgad kaNTha se apane duHkha kA kAraNa khaa| tatpazcAt sabane milakara usako dUdha, zakkara vagairaha lA diye usane khIra pakAI aura eka thAla meM nikAlakara apane putra ko dekara apane kisI gRhakArya ke lie bAhara gii| usa samaya mAsakSamaNa ke tapasvI mani apane pAraNe ke lie aura saMgamaka ko bhavasAgara pAra karAne ke lie vahA~ A pahu~ce / unako dekhakara saMgamaka socane lagA ki 'yaha sacetana ciMtAmaNi ratna, cala kalpavRkSa aura kAmadhenurUpI muni mahArAja mere bhAgya se yahA~ A pahu~ce yaha bar3A acchA huaa| nahIM to mere jaise garIba ko aise uttama pAtra kA yoga kahA~ se ho? mere koI bhAgya ke yoga se Aja citta, vitta aura pAtra-tInoM kA triveNI saMgama huA hai|' aisA socakara thAla kI saba khIra muni ko gocarI meM arpaNa kara dii| dayAlu muni ne apane anugraha ke lie grahaNa bhI kara lii| muni ghara se bAhara niikle| dhanyA bAhara se vahA~ AyI aura thAla meM khIra na dekhane se apanI dI huI khIra putra khA gayA hogA' - aisA socakara usane dubArA khIra dii| vaha khIra saMgamaka ne atRpta rUpa se kaNTha taka khAyI jisase ajIrNa ho jAne se usI rAtri ko una muni yo yAda karate hue saMgamaka ne mRtyu paaii| muni-dAna ke prabhAva se saMgamaka kA jIva rAjagRhI nagarI meM gobhadra seTha kI bhadrA nAmaka strI ke udara meM phuNcaa| bhadrA ne svapna meM pakA huA zAkikSetra dekhaa| usane yaha bAta apane pati ko khii| pati ne use 'putra hogA' aisA khaa| tatpazcAt 'maiM dAna-dharma' vagairaha sukRtya karUM' aisA bhadrA jina zAsana ke camakate hIre . 159 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko dohada utpanna huA / gaubhadra seTha ne usakI manokAmanA pUrNa kii| pUrNa samaya hone para bhadrA ne putra ratna ko janma diyaa| dekhe hue svapna ke anusAra mAtApitA ne zubhadina para usakA nAma zAlibhadra rakhA / vaha ATha sAla kA huA taba usake pitA ne skUla meM dAkhila karAke saba kalAoM kA adhyayana kraayaa| yuvA avasthA prApta hote hI samAna Ayu ke mitroM ke sAtha vaha khelane lgaa| usa nagara ke zreSThIoM ne apanI apanI battIsa kanyAe~ zAlibhadra ko dene ke lie gaubhadra seTha ko vijJapti dii| gobhadra seTha ne harSita hokara usakA svIkAra kiyA aura sarvalakSaNa saMpUrNa battIsa kanyAoM kA byAha zAlibhadra se kiyaa| tatpazcAt vimAna jaise ramaNIya apane maMdira meM striyoM ke sAtha zAlibhadra vilAsa karane lagA / mAtApitA usakI bhogasAmagrI kI pUrI karate the / gaubhadra seTha zrI vIraprabhu se dIkSA lekara va vidhipUrvaka anazana karake devaloka gye| vahA~ se avadhijJAna dvArA apane putra zAlibhadra ko dekhakara puNya se vaza hokara putravAtsalya meM tatpara bane aura kalpavRkSa kI bhA~ti use aura usakI battIsa striyoM ko pratidina divya vastra va nepathya vagairaha kI pUrti karane lage / yahA~ puruSa ke lAyaka jo jo kArya the ve saba bhadrAmAtA karatI thI aura zAlibhadra to pUrvadAna ke prabhAva se kevala bhoga hI bhugatate the| eka bAra koI paradezI vyApArI ratna kaMbala lekara zreNika rAjA ko becane AyA lekina usakI kiMmata adhika vizeSa hone ke kAraNa zreNika ne use kharIdA nhiiN| vaha nirAza hokara ghUmate ghUmate bhadrA ke bulAne para zAlIbhadra ke yahA~ pahu~cA / bhadrAmAtA ne mu~ha mAMgA mUlya cukAkara sarva kaMbala kharIda lI / zreNika kI rAnI celaNA ne usI dina zreNika ko kahA, 'mere yogya eka ratna kaMbala lA do|' isa kAraNa zreNika rAjA ne eka ratna kaMbala kharIdane ke lie vyApArI ko dubArA bulvaayaa| vyApArI ne kahA, 'ratna kaMbala to saba bhadrA mAtA ne kharIda lI hai / ' zreNika rAjA ne eka catura puruSa ko mUlya dekara ratnakaMbala lene ke lie bhadrA ke pAsa bhejaa| usane jAkara ratnakaMbala mAMgA to bhadrA bolI, 'zAlibhadra kI striyoM ke paira poMchane ke lie ratnakaMbala ke TukaDe karake maiMne de dIye haiM, isaliya ye yadi jIrNa ratnakaMbaloM se kArya cala jAye to rAjA zreNika ko pUchakara Ao aura le jaao|' catura puruSa ne yaha vRttAMta rAjA ko khaa| yaha sunakara celaNA rAnI bolI, 'dekho ! tumhAre aura vaNika meM pitala va suvarNa jitanA aMtara hai| tatpazcAt rAjA kutUhalatA se usI puruSa ko bhejakara zAlibhadra ko apane pAsa bulaayaa| taba bhadrA ne rAjA ke pAsa jAkara kahA, 'merA putra kabhI ghara se bAhara nikalatA nahIM hai, isaliye jina zAsana ke camakate hIre 160 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Apa hI mere ghara para padhArane kI kRpA kreN| zreNika ne kutUhalatAvaza yaha maMjUra kara liyaa| thor3I dera bAda Ane kA AmaMtraNa dekara bhadrA ghara lauTa AyI tathA utane kama samaya meM bhI suMdara vastra va ranoM se rAjamArga kI zobhA rAjamahala se apane ghara taka kI suMdara DhaMga se sajavA dI / samaya hote hI zreNika rAjA mArga kI zobhA dekhate dekhate zAlibhadra ke ghara padhAre / ghara para suvarNa ke staMbhoM para indra nIlamaNi ke toraNa jhUla rahe the|' dvAra para motiyoM ke svastika kI paMktiyA~ kI huI thii|sthaan sthAna para divya vastroM ke caMdove baMdhe hue the aura pUrA ghara sugaMdhita dravya se mahaka rahA thaa| cakita hokara A~khe phailAye hue rAjA cauthI maMjila taka car3hakara suzobhita siMhAsana para baiThe / pazcAt bhadrA mAtA ne sAtavIM maMjila para rahate zAlibhadra ke pAsa jAkara kahA, 'putra ! zreNika AyA hai to tU use dekhane cl|'shaalibhdr bolA : mAtA ! isa bAre meM Apako sarva jJAta hai to mUlya denA yogya ho vaha Apa dedo| mujhe vahA~ Akara kyA karanA hai ?' bhadrA bolI : 'putra ! zreNika koI kirAnA (kharIdane kA padArtha) to nahIM hai / vaha to saba logoM kA aura terA bhI svAmI hai|' yaha sunakara zAlibhadra ne kheda pAyA, aura socane lagA, mere isa sAMsArika aizvarya ko dhikkAra hai ki jisameM merA bhI anya koI svAmI hai; isalie majhe sarpa ke phana jaise bhogoM kA kyA kAma ? aba to maiM zrI vIra prabhu ke caraNoM meM jAkara zIghra hI vrata grahaNa kruuNgaa|' isa prakAra use utkaTa saMvega prApta huA, yadyapi mAtA ke Agraha se striyoM sahita vaha zreNika rAjA ke pAsa AyA aura vinaya se rAjA ko praNAma kiye| rAjA zreNika ne use gale se lagAkara svaputravat apanI goda meM biThAyA aura sneha se mastiSka taka kucha kSaNoM ke lie harSAzru bahe / tatpazcAt bhadrA bolI, 'he deva ! aba use chor3a dIjiye, vaha manuSya hai lekina manuSya kI gaMdha se pIr3ita hotA hai| usake pitA devatA hue haiN| ve strIyA~ sahita apane putra ko divya bheSa vastra tathA aMgarAga vagairaha pratidina dete haiN|' yaha sunakara rAjA ne zAlibhadra ko anumati dI aura vaha sAtavIM maMjila para calA gyaa| bhadrAmAtA kI vijJapti se rAjA zreNika bhojana lene ke liye ruukaa| bhadrA mAtA ne rasoI taiyAra karAyI aura rAjA ko yogya taila aura cUrNa se snAna kraayaa| snAna karate samaya zreNika kI aMgUThI bhavana kI bAvar3I gira gii| rAjA idhara-udhara DhUMr3hane lagA, bhadrA ke kahane se dAsI ne bAvaDI kA jala dUsarI aura nikAla ddaalaa| aisA karane se bAvaDI ke bIca meM par3e AbhUSaNoM ke bIca phIkI dikhatI mudrikA dekhakara rAjA vismita ho gyaa| kAraNa jAnane ke lie rAjA ne dAsI se pUchA, 'ye saba kyA hai ?' dAsI bolI, 'zAlIbhadra evaM usakI striyoM ke nirmAlya AbhAraNa zekhAnA jina zAsana ke camakate hIre * 161 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikAla kara pheMka diye jAte haiM - ye vahI haiN| yaha sanakara rAjAne socA ki, 'sarvathA zAlibhadra dhanya hai evaM maiM bhI dhanya hUM ki mere rAjya meM aise dhanADhya puruSa bhI basate haiN|' tatpazcAt rAjA ne parivArasahita bhojana kiyA aura rAjA apane rAjamahala lauttaa| ____ aba zAlibhadra saMsAra se mukta hone kA soca rahA thaa| itane meM usake dharmamitra ne kahA, 'eka dharmaghoSa nAmaka muni udyAna meM padhAre haiN|' yaha sunakara zAlibhadra harSa se ratha meM baiThakara vahA~ pdhaaraa| AcArya evaM anya sAdhuoM ko vaMdanA karake Age baitthaa| sUrI ke dezanA dene ke bAda usane pUchA, 'he bhagavAn ! kaunase karma se rAjA svAmI na hove?' muni bole, 'jo dIkSA grahaNa karate haiM ve pUre jagat ke svAmI banate haiN|' zAlibhadra ne kahA, 'yadi aisA hI hai to maiM ghara jAkara merI mAtAjI kI anumati lekara dIkSA luuNgaa|' sUrI bole, 'dharmakArya meM pramAda na krnaa|' tatpazcAt zAlibhadra ghara gayA aura mAtA ko namaskAra karake kahA, 'he mAtA ! Aja maiMne zrI dharmaghoSa sUri ke mukha se dharma sunA hai ki jo dharma isa saMsAra ke sarva duHkha se chUTane kA upAyarUpa hai|' bhadrA bolI, 'vatsa ! tUne bar3A acchA kiyA, kyoMki tU bhI vaise hI dharmI pitA kA putra hai|' zAlibhadra ne kahA, 'mAtA ! yadi aisA hI hai to mere para prasanna hokara mujhe svIkRti de do, maiM vrata grahaNa karUMgA, kyoMki maiM bhI baise hI pitA kA patra haiN|' bhadrA bolI, 'vatsa ! terA vrata lene kA manoratha yukta hai, paraMtu usameM niraMtara lohe ke cane cabAne pddeNge| tU prakRti se komala hai aura divya bhoga bhogatA rahA hai, isalie bar3e ratha ke choTe bachar3e kI taraha tU vrata kA bhAra kaise Dho sakegA?'. zAlibhadra bolA : 'he mAtA ! bhogalAlita bane loga vrata ke kaSToM ko sahana kare nahIM to unheM kAyara samajhanA, saba koI aise nahIM hote haiN| bhadrA ne kahA : he vatsa ! yadi terA aisA hI vicAra ho to dhIme dhIme thor3A thor3A bhoga tyAga kara, pazcAt vrata grahaNa krnaa|' zAlibhadra ne zIghra vacana mAnya kara liyA aura usa dina se rojAnA eka eka strI aura eka eka zayyA kA tyAga karane lgaa| usa nagara meM dhanya nAmaka eka dhanavAna seTha rahatA thaa| jisako pUrva janma meM zAlibhadra kI bhA~ti garIba mA~ ne dUdha, cAvala, zakkara vagairaha paDausanoM se mAMgakara khIra banAkara khAne ko dI thI aura vaha khIra tapasvI muni ke padhArane para gocarI meM dedI thI usI puNyakarma ke isa bhava usane riddhisiddhi pAyI thii| vaha zAlibhadra kI bahina se byAhA thaa| apane baMdhU ke vrata lene ke samAcAra sunakara apane pati dhanya ko snAna karAte samaya usakI A~khoM se azru phUTa pdd'e| yaha dekhakara dhanya ne pachA, 'tU yoM ro rahI hai ?' taba vaha gadagada hokara bolI, 'he svAmI! merA bhAI zAlibhadra vrata lene ke lie pratidina eka eka strI evaM eka eka zayyA chor3a rahA jina zAsana ke camakate hIre . 162 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai, isaliye mujhe rUdana A jAtA hai|' yaha sunakara dhanya ne maz2Aka meM kahA, 'jo aisA karatA hai vaha to lomar3I kI kI bhA~ti Darapoka mAnA jAtA hai / yadi vrata lenA hai to eka eka kyoM ? marda kI bhA~ti ekasAtha chor3akara vrata lenA caahiye| isalie terA bhAI to sattvahIna lagatA hai|' yaha sunakara dUsarI strIyA~ ha~sakara bolI, 'he nAtha ! yaha vrata lenA sarala hai to Apa kyoM nahIM lete ?' dhanya bolA : are ! mujhe vrata to lenA hI hai para tuma saba vighnarUpa thI, Aja puNyabala se anukUla ho gaI, maiM bhI aba zIghra vrata luuNgaa|' ve bolI, 'prANeza ! prasanna ho, hama to maz2Aka kara rahI thii|' striyoM ke aise vacana ke uttara meM strI aura dravya sarva anitya hai, isaliye niraMtara tyAga karane yogya haiM, isalie maiM to dIkSA avazya guuNgaa|' isa prakAra bolate hue dhanya turaMta khar3A ho gyaa| hama bhI Apake pIche dIkSA leMgI' sarva striyoM ne khaa| apanI AtmA ko dhanya mAnanevAle mahA manasvI dhanya ne unako sammati dii| prabhu mahAvIra usa samaya vaibhAragiri para padhAre / dInajanoM ko bahuta dAna dekara striyoM ke sAtha dhanya mahAvIra prabhu se dIkSA lene cala pdd'aa| mArga meM zAlibhadra kA makAna AyA to use AvAz2a dekara bulAyA aura kahA : are mitra !vrata lenA usameM dhIre dhIre kyA? chor3anA ho to ekasAtha ! cala, maiM saba striyoM ko chor3akara dIkSA grahaNa karane jA rahA huuN| dIkSA lenI hI ho to cala mere sAtha / zAlibhadra to taiyAra hI thaa| vahA~ se sIdhe saba bhagavAna mahAvIra ke pAsa padhAre aura dIkSA grahaNa kii| donoM ugra tapasyA karane lge| mAha, do mAha, tIna mAha aura cAra mAha ke upavAsa karate karate mAMsa va rudhira zarIravAle prabhu mahAvIra ke sAtha vihAra karate karate ve apanI janmabhUmi rAjagRhI padhAre / apane mAsakSamaNa ke pAraNe ke dina donoM mahAtmA bhikSA lene jAne kI AjJA lene prabhu ke pAsa aaye| prabhu ne zAlibhadra ko kahA, 'Aja tumhArI mAtA se mile AhAra se tumhArI pAraNA hogA aisI merI icchA hai|' yaha sunakara zAlibhadra aura dhanyamuni donoM nagara meM gye| donoM muni bhadrA ke gRhadvAra ke samIpa Akara khar3e rhe| paraMtu tapasyA se atyaMta kRzatA ke kAraNa kisIke pahacAnane meM na aaye| prabhu ke sAtha zAlibhadra aura dhanya bhI padhAre haiM aisA jAnakara bhadrA mAtA unheM vaMdanA karane jAne kI taiyArI kara rahI thI isaliye usakA bhI dhyAna una para gayA nhiiN| donoM muni thor3A samaya khaDe rahe aura vApasa lauTa cle| ve nagara ke daravAje se bAhara nikala rahe the utane meM zAlIbhadra kI pUrvajanma kI mAtA nagara meM dahI-ghI becane ke lie sAmane AtI huI dikhii| zAlibhadrako dekhakara usake stana meM se paya bahane lgaa| donoM muniyoM ke caraNoM meM vandana karake usane bhaktipUrvaka dahIM kI bhikSA dii| ve donoM prabhu ke pAsa Aye aura gocarI bheMTa kii|aNjli chiDakI jina zAsana ke camakate hIre . 163 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ora tatpazcAt hAtha joDakara prabhu ko pUchA : 'he prabhu ! Apake kahe anusAra merI mAtA se AhAra kyoM na milA?' sarvajJa prabhu bole, 'he zAlibhadra ! dahIM kI bhikSA denevAlI tumhArI pUrvajanma kI mAtA dhanyA thii|' dahIM se pAraNe karane ke bAda, prabhu se AjJA lekara zAlibhadra muni dhanya ke sAtha anazana karane ke lie vaibhAragiri para gye| vahA~ dhanya aura zAlibhadra ne zilAtala para pratilehaNA karake pAdapopagama nAmaka AjIvana anazana svIkAra kiyaa| ___ vahA~ zAlibhadra kI mAtA bhadrA va zreNika rAjA usI samaya bhaktiyukta citta se zrI vIraprabhu ke pAsa aaye| prabhu ko namaskAra karake bhadrA ne pUchA, 'he jagatpati ! dhanya aura zAlibhadra muni kahA~ haiM ? ve hamAre ghara bhikSA ke lie kyoM nahIM padhAre?' sarvajJa ne kahA : 've muni Apake ghara gocarI ke liye Aye the lekina Apa yahA~ Ane kI vyagratA meM thii| ve Apake dekhane meM na aaye| tatpazcAta Apake putra kI pUrvajanma kI mAtA dhanyA nagara tarapha A rahI thI usane dahIM kI bhikSA arpaNa kI, usase pAraNA karake donoM muniyoM ne saMsAra se chUTane ke lie hAla hI meM vaibhAragiri para jAkara anazana grahaNa kiyA hai|' yaha sunakara bhadrA zreNika rAjA ke sAtha tatkAla vaibhAragiri para phuNcii| vahA~ ve donoM muni mAno ki pASANa se ghaDe gaye ho aise sthira dekhe gye| unake kaSTa dekhakara pUrva ke sukhoM ko yAda karatI huI bhadrA behada rone lagI aura bolI : he vatsa ! tuma ghara Aye lekina maiM abhAgana pramAda ke kAraNa tumheM dekha na pAyI, isalie mujha para aprasanna mata ho| ghara tyAgakara vrata liyA to merA manoratha thA ki koI samaya para merI dRSTi ko AnaMda doge lekina he putra ! isa zarIra tyAga heturUpI AraMbha se tumane merA vaha manoratha bhI tor3a DAlA hai|he muniyoM ! Apane jo ugratapa kA prAraMbha kiyA hai usameM maiM vighnakArI nahIM banUMgI; paraMtu merA mana isa zilAtala kI bhA~ti atizaya kaThora ho gayA hai, kyoMki aise bhayaMkara kaSTa meM bhI vaha phUTa nahIM jaataa|' zreNika rAjA ne kahA : he bhadre ! harSa ke sthAna para Apa rudana kyoM karatI ho? apanA putra aisA mahAsattvavAna hone se Apa ekahI sarva striyoM meM saccI putravatI ho| he mugdhe ! ye mahAzaya jagata svAmI ke ziSya ko zobhA deve aisA tapa kara rahe haiN| isameM Apa strI svabhAva se vRthA paritApa kyoM kara rahI ho?' isa prakAra rAjA ke pratibodha karane para bhadrA una muniyoM kI vaMdanA karake khedayukta citta se apane ghara gii| zreNika rAjA bhI apane sthAna para gye| ve donoM muni dhanya aura zAlibhadra kAlAnusAra sarvArthasiddha nAmaka vimAna meM harSarUpa sAgara meM magna hue phira bhI taiMtIsa sAgaropama ke AyuSya ke deva rUpa meM utpanna hue| vahA~ mahAvideha meM janma pAkara siddha pada paayeNge| jina zAsana ke camakate hIre . 164 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 -jIvAnaMda vaidya jaMbUdvIpa ke videha kSetra meM kSitipratiSThita nagara meM suvidhi baidya ke ghara jIvAnaMda nAmaka putra thaa| usa nagara meM usI arase meM cAra bAlaka utpanna hue| unameM prathama izAnacaMdra rAjA kI kanakAvatI nAmaka strI se mahIdhara nAmaka putra huaa|duusraa sunAzIra nAmaka maMtrI kI lakSmI nAmaka strI se lakSmIputra ke samAna subuddhi nAmaka putra huaa| tIsarA sAgaradatta nAmaka sArthavAhakI abhayamatI nAmaka strI se pUrNabhadra nAmaka putra huA aura cauthA dhanazreSThi kI zIlamatI nAmaka strI se zIlapUMja'samAna guNAkara nAmaka putra huaa| usake sivA usI nagara meM Izvaradatta seTha ke yahA~ kezava nAmaka putra huaa| ye cha: mitra ke rUpa meM khelate khelate bar3e hue| unameM se suvidhi baidya kA putra jIvAnaMda auSadhi aura rasavIrya ke vipAka se apane pitA se pAyI huI vidyA ke pratApa se aSTAMga Ayurveda jAnakAra banA |hstii meM airAvata aura navagraha meM sUrya kI taraha prAjJa aura nirdoSa vidyAvAlA sarva baidyo meM agraNI bnaa| ve chaH mitra mAno sahodara ho vaise niraMtara sAtha khelate the aura paraspara eka dUsare ke ghara ikaTThe hote the| eka bAra baidyaputra jIvAnaMda ke ghara ve baiThe the, utane meM eka guNAkara nAmaka sAdhU gocarI ke lie aaye|mhaatpsyaa karate hone se unakA zarIra kRza ho gayA thaa| baimauke va apathya bhojana karane se unheM kRmikuSTha vyAdhi huA thaa|srvaaNg meM kRmikRSTha vyApta ho gayA thA; phira bhI ve mahAtmA koI bAra bhI auSadha kI yAcanA na karate the| mukti ke sAdhakoM ko kAyA para mamatva nahIM hotaa| una sAdhU ko chaThTha ke pAraNe para ghara ghara ghUmakara Ate hue dekhaa| usa samaya jagata ke advitIya baidya jIvAnaMda ko mahIdhara kumAra ne kucha vyaMgapUrvaka kahA, 'Apako vyAdhi kA jJAna hai, auSadha kA vijJAna hai aura cikitsA meM bhI kuzala ho; paraMtu ApameM eka dayA nahIM hai / vezyA jisa prakAra dravya ke bagaira sAmane dekhatI nahIM hai, usa prakAra Apa pIDitajanoM ke sAmane dekhate bhI nahIM hai, lekina vivekI ko ekAMta arthalubdha nahIM honA caahiye| kisI samaya para dharma grahaNa karake bhI cikitsA karanI caahiye| nidAna evaM cikitsA meM ApakI kuzalatA hai / Apako dhikkAra hai ki aise rogI muni kI bhI Apa upekSA karate ho?' aisA sunakara vijJAna ratnAkara jIvAnaMda svAmI ne kahA : 'Apane mujhe smaraNa karAyA yaha bahuta acchA huaa|yemhaamuni avazya cikitsA karane lAyaka hai, paraMtu isa samaya mere pAsa auSadha sAmagrI nahIM hai, yaha viDambanA hai, usa vyAdhi ke lAyaka auSadha lakSapAka taila mere pAsa hai, paraMtu gozIrSa caMdana aura ratnakaMbala nahIM hai, vaha ApalA do|"yh donoM cIja hama lA deNge|'aisaa kahakara ve pAMcoM bAjAra jina zAsana ke camakate hIre . 165 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM gaye aura muni svasthAna pdhaare| una pAMcoM mitroM ne bAjAra meM kisI vRddha vyApArI ke pAsa jAkara kahA, 'hameM gozIrSacaMdana aura ratnakaMbala kI jarUra hai| jo bhI mUlya ho vaha lekara hameM do|' usa vyApArI ne kahA, 'ye hareka cIja kA mUlya eka lAkha suvarNamudrAe~ haiM, dekara le jAo, paraMtu isase pUrva usakA tumheM kyA prayojana hai vaha kho|' unhoMne kahA : 'jo mUlya ho vaha lelo aura donoM cIjeM hameM do| usase hameM eka mahAtmA ke roga kI cikitsA karanI hai| aisA sunakara seTha kI A~khe Azcarya se phaila gaI, romAMca se unake hRdaya ne AnaMda jatAyA aura citta meM ve isa prakAra se socane lage, 'aho ! unmAda, pramAda aura kAmadeva se adhika madavAlA ina sabakA yauvana kahA~? aura vayovRddha ko ucita aisI vivekazIla unakImatikahA~? mere jaise jarAvasthA se jarjara kAyAvAle manuSya ko karanelAyaka zubhakArya ye sarva karate haiM aura damana karane yogya bojhA ve Dho raheM haiN|' aisA socakara vRddha vyApArI ne kahA : he bhadre ! yaha gozIrSacaMdanavaratnakambala le jaao|aapkaa kalyANa ho !mUlya kI koI jarUrata nahIM hai |aapne sahodara ke bhA~ti dharmakArya meM bhAgIdAra kiyA hai isaliye dharmarUpI akSaya mUlya mujhe milA hai| isa prakAra se auSadha sAmagrI grahaNa karake mitra jIvAnaMda ke sAtha muni ke pAsa gye| ve muni mahArAjA eka vaTavRkSa ke nIce vRkSa ke pAda ho usa prakAra nizcala hokara kAyotsarga rahe the| unako namaskAra karake ve bole, 'he bhagavana ! Aja cikitsA kArya se hama Apake dharmakArya meM vighna kareMge: Apa AjJA kareM aura puNya se hameM anugrahati kreN|' muni ne cikitsA karane kI mUka sammati dii| ve zIghra hI marI huI gAya kA zava lAyeH (gomRtaka) kyoMki subaidya kabhI viparIta (pApayukta) cikitsA nahIM krte| unhoMne muni ke hareka aMga meM lakSapAka taila se mardana kiyA; nahara kA jala jisa prakAra udyAna meM vyApta ho jAtA hai - vaise muni kI hareka nasa meM taila vyApta ho gyaa|bdd'e uSNa vIryavAn usa taila se munisaMjJArahita ho gye| ugra vyAdhi miTAne ke liye ugra auSadha hI caahiye| jisa prakAra jala bila meM DAlane se cIMTiyA~ bAhara nikala AtI haiM usa prakAra taila se vyAkula kRmi muni ke kalevara meM se bAhara nikalane lge| jisa prakAra candra apanI cAMdanI se AkAza ko AcchAdita karate haiM usa prakAra jIvAnaMda ne ratnakaMbala se muni ko AcchAdita kiyA |griissmRtu ke madhyAhna ke samaya tapI huI machaliyA~ kAI meM lIna ho jAtI hai vaise usa ratnakaMbala meM zItalatA hone se sarva kRmi usameM lIna ho gye| tatpazcAt ratnakaMbala ko hilAye binA dhIre se uThAkara sarva kRmioM ko gAya ke mRtaka para rkhe| satpuruSa sarva sthAnoM para dayAyukta hote haiM / isake bAda jIvAnaMda ne amRta rasa samAna prAmI ko jIvanadAna denevAle gozIrSa candana ke vilepana se muni kI AzvAsanA kii|is prakAra prathama tvacAgata kRmi nIkale, isaliye phira se unhoMne tailAbhyaMgana kiyA aura udAna vAyu se jisa prakAra rasa nikale jina zAsana ke camakate hIre * 166 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa prakAra mAMsa meM rahe kaI kRmi bAhara niikle| pUrva kI taraha phirase ratnakaMbala kA AcchAdana kiyA so kRmi ratnakambala para tairane lage aura unakA pUrva kI taraha hI gomRtaka meM saMkrAnta kiyaa| aho ! kaisA usa baidya kA buddhikauzalya ! jisa prakAra megha grISmaRtu se pIr3ita hue hAthI ko zAMta kare usa prakAra jIvAnaMda ne gozIrSa candana ke rasa kI dhArA se muni ko zAMta kiyaa| thor3I dera ke bAda tIsarI bAda abhyaMga kiyA, isase asthigata kRmi rahe the ve bhI nikale; una kRmiyoM ko bhI pUrva kI taraha ratnakaMbala meM lekara gomRtaka meM ddaale| adhama ko adhama sthAna hI caahiye| tatpazcAt usa baidya ziromaNi ne paramabhaktipUrvaka jisa prakAra deva ko vilepana karA jAya usa prakAra gozIrSa candana ke rasa se muni ko vilepana kiyaa| isa prakAra auSadha karane se muni nIrogI aura navIna kAMtivAle bane aura mAMjI huI suvarNa kI pratimA jisa prakAra zobhAyamAna ho usa prakAra zobhAyamAna lge| bhakti meM dakSa una mitroM ne muni se kSamApanA maaNgii| muni bhI vahA~ se vihAra karake dUsare sthAna para cale gaye kyoMki sAdhu-mahAtmA eka jagaha para sthAyI nahIM rhte| bAkI bace gozIrSa aura ratnakaMbala ko becakara una buddhimaMtoM ne suvarNa khriidaa| usa suvarNa meM apanA suvarNa bhI joDA aura unhoMne meru zikhara jaisA ahaMta caitya bnvaayaa| jina pratimA kI pUjA evaM guru kI upAsanA meM tatpara una saba ne kucha kAla vyatIta kiyA aura samaya bItane para cha: mitroM ko saMvega (vairAgya) prApta huA, isase koI muni mahArAja ke pAsa jAkara unhoMne dIkSA grahaNa kI aura nagara, gA~va aura vana meM niyatakAla na rahate, ve vihAra karane lge| upavAsa, chaThTha evaM aTThama vagairaha taparUpI zaraNa se apane cAritra ratna ko atyaMta nirmala kiyaa| tatpazcAt unhoMne dravya se aura bhAva se saMlekhanA karake karmarUpI parvata kA nAza karane meM vajra jaisA anazana vrata grahaNa kiyaa| samAdhi ko bhajanevAle unhoMne paMcaparameSThI kA smaraNa karate hue apanI deha choDI aura acyuta nAmaka bArahaveM devaloka meM indra ke sAmAnika deva hue| vahA~ se bAIsa sAgaropama kA AyuSya pUrNa karake lavaNa samudra ke naz2adIka puMrIrAkiNi nagarI meM vajrasena rAjA kI dhAraNI nAmaka rAnI kI kokha se ve pA~ca putra ke rUpa meM kramAnusAra utpanna hue| unameM jIvAnaMda baidya kA jIva vajranAbha nAmaka prathama putra huaa|smy pakane para saba bhAIyoM ne dIkSA lekara kaI labdhiyA~ prApta kii| aMta meM vajranAbha svAmI ne bIsa sthAnaka kI ArAdhanA se tIrthaMkara nAma-gotrakarma dRDhatA se upArjana kiyA aura khaDga kI dhArA jaisI pravajyA kA caudaha lAkha pUrvataka pAlana karake pAdapopagamana anazana svIkAra kara sarvArtha siddhi nAmaka pA~cave anuttara vimAna meM tIsa sAgaropama ke AyuSyavAle devatA bne| usI vajranAbha kA jIva prathama tIrthaMkara RSabhadeva ke nAma se marUdevI mAtA kI kokha se avatarita hue| jina zAsana ke camakate hIre . 167 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haMsarAjA rAjapurI meM haMsa nAmaka eka rAjA thaa| eka bAra vaha upavana kI zobhA dekhane nagara ke bAhara gyaa| vahA~ eka muni usako dekhane aaye| rAjA unake pAsa baiThA, isase muni ne dezanA dii| 'satya yaza kA mUla hai, satya vizvAsa kA kAraNa hai, satya svarga kA dvAra hai aura satya siddhi kA sopAna (sIr3hI) hai / aura jo asatya bolate haiM ve bhavAMtara se durgaMdhI mukhavAle, aniSTa vacana bolanevAle, kaThorabhASI, bahare aura gUMge hote haiN| ve sarva asatyavacana ke pariNAma hai|' isa dharmadezanA sunakara haMsarAjA ne satyavrata grahaNa kiyaa| ___ eka bAra haMsarAjA alpa parivAra lekara ratnazikharagiri para caitrI mahotsava ke prasaMga para zrI Adizvara prabhu ko vaMdana karane niklaa| AdhA mArga gujarane ke bAda kisI sevaka ne tatkAla vahA~ pahu~caka kahA, 'he deva! Apa yAtrA karane nikale ki turaMta sImA para ke rAjA ne AkAra Apake nagara para jabaradastI se kabjA jamA liyA hai| Apako jaisA jace vaisA kiijiye|' sAtha rahe subhaToM ne bhI rAjA ko vApisa lauTane ke lie khaa| rAjA ne kahA, 'prANI ko pUrva karma vaza saMpatti aura vipatti kI prApti hotI hI rahatI hai| isa kAraNa jo saMpatti meM harSa aura vipatti meM kheda pAte haiM ve sacamuca mUDha haiN| aise avasara para sadbhAgya se prApta jina yAtrA mahotsava ko chor3akara bhAgya se labhya aise rAjya ke lie daur3anA yogya nahIM hai| isake alAvA kahA gayA hai ki 'jisake pAsa samakita rUpa amUlya dhana hai, dhanahIna hone para bhI use dhanavAna samajhanA / kyoMki dhana to eka bhava meM hI sukha detA hai paraMtu samakita to bhavobhava meM anaMta sukhadAyaka hai|' isa prakAra kahakara rAjA vApisa na lauTakara Age claa|prNtu zatru Ane ke samAcAra sunakara eka chatradhAraka ke sivA dUsare sarva parivAra apane ghara kI khabara lene ke lie vApisa lauTa gye| rAjA apane alaMkAra chipAkara, chatradhAraka ke vastra pahinakara Age claa| vahA~ kisI rAjA ke dekhate hI koI eka mRga pAsa kI latAkuMja meM ghUsa gyaa| usake pIche turaMta hI dhanuSa para bANa car3hAkara koI bhIla AyA aura rAjA ko pUchA : 'are ! mRga kisa ora gayA? vaha btaa|' yaha sunakara rAjA ne mana meM socA ki jo prANiyoM kA ahita hotA ho to vaha satya ho to bhI kahanA nahIM cAhiye aura aisA prasaMga Aye taba pUchanevAle ko prapaMcabharA javAba sadbuddhivAn puruSa ko denA caahiye|' aisA ciMtana karake rAjA bolA, 'are bhAI ! maiM mArgabhraSTa huA huuN|' bhIla ne dubArA pUchA taba rAjA ne kahA, 'maiM haMsa huuN|' isa prakAra ke rAjA ke vacana sunakara vaha bhIla krodha se bolA, 'are vikala ! aise ulaTe utara kyoM de rahA hai ?' taba rAjA ne kahA, 'aba jina zAsana ke camakate hIre . 168 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tuma mujhe jo mArga batAoge usa mArga para maiM jaauuNgaa| isa prakAra ke viruddha vacana sunakara bhIla use pAlaga va AdhA baharA mAnakara nirAza hokara vApisa calA gyaa| vahA~ se rAjA Age claa| utane meM eka sAdhUusake dekhane meM AyA, use namaskAra karake vaha Age bddh'aa| vahA~ hAtha meM zastra dhAraNa kiye hue do bhIla rAjA ko sAmane mile / unhoMne rAjA ko pUchA : are pArtha ! hamAre svAmI corI karane jA rahe the, vahA~ bIca meM eka sAdhU sAmane se AtA huA milaa| apazakuna hue jAnakara hamAre svAmI vApisa lauTe aura sAdhU ko mArane ke lie hameM bhejA hai to vaha sAdhU tere dekhane meM AyA ho to btaa|' rAjA usa samaya bhI asatya bhI satya jaisA hai - aisA mAnakara bolA, 'vaha sAdhU bA~yI ora se jA rahA hai lekina vaha Apako milegA nahIM kyoMki usakI gati ekadama teja hai|' aisA utara sunakara ve donoM vApisa lauTa gye| tatpazcAt rAjA sUkhe pattoM vagairaha kA AhAra karake rAtri ko sone kI taiyArI kara rahA thaa| utane meM usane kucha kolAhala sUnA / usane aise zabda sune ki hama tIsare dina saMgha ko luutteNge|' vaha sunakara rAjA ciMtAtura bnaa| kSaNa bhara kI derI ke bAda kaI subhaToM ne Akara pUchA, 'are ! tUne kahIM cora ko dekhA ? hama godhIpura ke rAjA ke sevaka haiM, aura rAjA ne saMgha kI rakSA karane ke lie hameM bhejA hai|' yaha sunakara rAjA ne kahA, 'yadi maiM coroM ko batAUMgA to ye rAjasevaka avazya unheM mAra DAleMge aura nahIM batAUMgA to cora loga saMgha ko lUTa leNge| aba mujhe yahA~ kyA bolanA ucita hai ?' rAjA kucha socakara bolA, 'maiMne coroM ko dekhA nahIM haiM paraMtu koI ThikAne para unheM DhUMDha nikAlanA athavA DhUMDhane kI kyA jarUrata hai ? tuma saba saMgha ke sAtha rahakara usakI rakSA kro|' utara sunakara ve cale gye| unake jAne ke bAda subhaToM ke sAtha huI bAtoM ko sunane vAle cora rAjA ke pAsa Aye kahane lage, 'are bhadra ! tUne hamAre prANa bcaaye| isalie aba hama corI yA hiMsA nahIM kreNge| isakA lAbha Apako prApta hove|' isa prakAra kahakara cora apane sthAna para cale gye| ____ vahA~ se rAjA Age cle| utane meM kaI ghur3asavAroM ne Akara pUchA, 'are pArtha ! hamAre zatra haMsarAja ko tUne kahIM dekhA hai ? vaha hamArA kaTTara zatru hai so usakA hameM vinAza karanA hai|' asatya nahIM bolanA hai - aise nizcaya se rAjA bolA, 'maiM svayaM haMsa huuN|' aisA sunakara unhoMne krodha se rAjA ke mastiSka para khaDga se prahAra kiyA, paraMtu usI samaya khaDga ke saiMkaDoM Tukar3e ho gaye aura rAjA para puSpavRSTi huI / tatkAla eka yakSa prakaTa hokara bolA, 'he satyavAdI rAjA ! ApakI cirakAla jaya ho| he nRpa! Apako Aja hI jinayAtrA karA sakU~ isalie Apa isa vimAna ko alaMkRta kreN|' yakSa ke aise vacana sunakara yAtrA pUrNa kii| yakSa ke sAMnidhya zatru ko jIta kara, rAjya bhogakara kAlAnusAra rAjA dIkSA lekara svarga meM gye| - jina zAsana ke camakate hIre * 169 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69- zrI kAlikAcArya aura sAgarAcArya ujjaina nagarI meM zrI kAlikAcArya nAmaka AcArya ugravihArI aura mahAjJAnI the| paraMtu unake ziSya sAdhU ke AcAra pAlane meM zithila the| unheM AcArya hamezA sIkha dete the magara ve kutte kI duma kI bhA~ti vakratA chor3ate na the| isase kheda pAkara AcArya ne socA, 'ina ziSyoM ko sudhArane meM merA svAdhyAya bigar3atA hai - barAbara nahIM ho sktaa| ve merI sIkha ko yogya dAda dete nahIM hai isaliye inakA dUsarA koI upAya karanA caahiye|' ___ eka bAra sImaMdhara svAmI ko indra ne pUchA ki, 'he svAmI ! isa samaya bharatakSetra meM aisA koI vidvAna hai ki jinheM pUchane para Apane varNana kiyA vaisA nimoda ke svarUpa kA yathArtha varNana kareM?' taba prabhu ne kahA, 'he indra ! isa samaya bharatakSetra meM Arya kAlikAcArya haiM jo zruta pATha ke bala se, maiMne kahA usI prakAra se nirmoda kA svarUpa kaha sakate haiN|' yaha sunakara indra ne usakI parIkSA karane ke liye vRddhAvasthA se jhIrNa huA zarIra banAkara dhIre dhIre lakar3I ke sahAre calate hue kAlikAcArya ke pAsa AyeM aura luhAra kI dhauMkanI ke bhAMti zvAsocchazvAsa lete hue guru ko vaMdana karake pUchA, 'he svAmI ! maiM vRddha hU~ aura vRddhAvasthA se pIDita huuN| merA kitanA AyuSya aura bAkI hai vaha Apa merI hastarekhAe~ dekhakara zAstra ke AdhAra se kho| mujha para kRpA kro| mere putroM tathA strI ne mujhe nikAla diyA hai| maiM akelA mahAkaSTa meM dina bItA rahA huuN| Apa dayAvAna ho, isase mujha para kRpA kro|' zrI kAlikAcArya jJAnabala se jAna gaye ki ye saudharma devaloka ke indra haiM, isalie ve mauna rahe taba dubArA vaha vRddha bolA, 'maiM bur3hApe se pIDita hU~, isaliye jyAdA samaya yahA~ rahane ke liye azakta hU~ sau mujhe jaldI uttara dIjiye ki aba merA AyuSya kitanA zeSa hai ? kyA pAMca varSa zeSa haiM yA usase adhika haiM ?' AcAryazrI ne kahA, 'usase bhI adhika hai|' vRddha bolA : 'kyA dasa varSa kA hai ?' guru ne kahA, 'usase bhI adhika hai|' vRddha ne phira pUchA, 'kyA bIsa yA tIsa varSa kA AyuSya bAkI hai ? he guru ! satya kheN|' gurune kahA, 'bAra bAra kyA pUchate ho? ApakA AyuSya aMko kI ginatI meM Aye vaisA nahIM hai, kyoMki vaha aparimita jina zAsana ke camakate hIre * 170 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (asaMkhyAta) haiN| muni suprata svAmI ke samaya meM Apa indra hue ho, vartamAna caubIsI ke AkharI cAra tIrthaMkaroM ke pAMca kalyANakoM kA utsava Apane kiyA hai| aura agalI caubIsI ke kaI tIrthaMkaroM kI vaMdanA tathA pUjA Apa kroge| ApakA AyuSya do sAgaropama meM kucha kama bacA hai|' kAlikAcArya ke vacana sunakara indra bar3A harSita huaa| tatpazcAt nigoda kA svarUpa pUchakara use samajhakara niHzaMka bne| aura zrI sImaMdhara svAmI ne kI huI prazaMsA sunAkara unhoMne kahA, 'he svAmI ! mere lAyaka kAma btaaiye|' taba guru bole, 'dharma meM Asakta hue saMgha kA vighna nivAraNa kreN|' tatpazcAt indra ne apanI icchA se apane Ane kI nizAnI ke rUpa divya va manohara upAzraya kA eka dvAra dUsarI dizA meM karake zIghra hI svarga lauTa gye| sUrIjI ke ziSya jo gocarI ke liye nagara meM gaye the ve Aye, unhoMne guru ko kahA, 'he svAmI ! isa upAzraya kA dvArA dUsarI dizA meM kaise ho gayA? Apa bhI vidyA ke camatkAra dekhane kI spRhA rakhate haiM ? to hamAre jaisoM ko vaisA karane meM kyA doSa?' aisA sunakara guru ne indra kA Agamana vagairaha sarva vRttAMta yathArtha khaa| taba ziSya bole, 'hameM bhI indra kA darzana kraaiiye|' guru ne kahA, 'devendra mere vacanoM ke AdhIna nahIM hai| ve to apanI icchA se Aye the aura gye| unake lie durAgraha karanA ucita nahIM hai|' guru ke aisA kahane para bhI vinayarahita ziSyoM ne durAgraha chor3A nahIM aura vinaya rahitatA se AhAra vagairaha karane - karAne lge| isase udvegita hokara guru eka rAtri ke aMtima prahara meM saba ziSyoM ko sotA chor3akara, eka zrAvakako jagAkara, paramArtha samajhAkara nagarI ke bAhara nikala cle| anukrama se vihAra karate karate ve dakSiNa deza kI svarNabhUmi para A phuNce| vahA~ buddhimAna sAgara nAmaka apane ziSya ke ziSya rahate the| unake pAsa Akara iryApathikI pratikramaNa karake pRthvI pramArjana karake rhe| sAgara muni ne unheM kabhI dekhA na thA isalie unheM pahacAnA nhiiN| aura isI kAraNa ve khar3e nahIM hue tathA vaMdanA bhI na kii| unhoMne sUrI ko pUchA, 'he vRddha muni! Apa kisa sthAna se padhAra rahe haiM?' gAMbhIrya ke samudra samAna guru zAMta citta se bole, 'avanti nagarI se| tatpazcAt unako jJAnapUrvaka samagra kriyA karate dekhakara sAgara muni ne socA, 'vAkaI yaha vRddha buddhimAna jina zAsana ke camakate hIre * 171 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai|' tatpazcAt usane apane ziSyoM ko vAcanA dete hue buddhi ke mada se sUrI ko kahA, 'he vRddha! maiM zrRta skaMdha par3hA rahA huuN| vaha Apa suune|' yaha sunakara guru to mauna hI rahe / tatpazcAt sAgaramuni apanI buddhi kI kuzalatA batAne ke lie kaI sUkSma buddhivAloM se grahaNa ho sake aisI paribhASA kA vistAra karane lge| paribhASA rasa meM tallIna hone se bemauke para anadhyAya kA samaya jAnA nhiiN| ___ ujjaina nagarI meM prAtaHkAla ziSya utthe| vahA~ guru ko dekha nahIM, jisase ve atyaMta Akula-vyAkula ho gaye aura saMbhrAta citta bastI ke svAmI zayyAtara zrAvaka ke pAsa jAkara pUchA, 'hameM chor3akara hamAre guru gaye kahA~ ? taba usa zrAvaka ne kopa karake kIM, 'zrImAna AcArya ne Apako khUba upadeza diyA, Apako bahuta samajhAyA, preraNA kI phira bhI Apa sadAcAra meM pravarta na hue| tumhAre jaise pramAdI ziSyoM se guru ke kArya kI kyA siddhi honevAlI thI? isaliye ve tumheM chor3akara cale gye|' yaha sunakara ve lajita ho gaye aura kahA, 'Apa hama para prasanna hove aura hamAre guru ne pavitra kI huI dizA hameM dikhaaye| isa prakAra ziSyoM ne bar3e AgrahapUrvaka pUchA isaliye usa zrAvaka ne guru ke vihAra kI dizA btaayii| ve saba vahA~ se cala pdd'e| anukrama se guru ko DhUMDhate DhUMDhate ve sAgara muni ke pAsa Aye aura unako pUchA, 'pUjya aise kAlikAcArya kahA~ hai?' sAgara muni ne uttara diyA, 've to mere pitAmaha guru lagate haiN| ve to yahA~ nahIM Aye haiM, paraMtu jinheM maiM pahacAnatA nahIM hU~ - aise koI vRddha muni ujjaina nagarI se yahA~ padhAre haiN| Apa unheM dekho, ve isI sthAna meM hai|' tatpazcAt ziSyoM ne sAgara muni dvArA batAye sthala para dekhaa| vahA~ guru ko dekhakara hIna mukha se apane apane aparAdha kI bAra bAra kSamA maaNgii| yaha dekhakara sAgaramuni ne lajjA se namra mukha se socA, 'aho ! ina guru ke pAsa pAMDitya dikhAyA! yaha maiMne yogya nahIM kiyaa| maiMne sUrya kI kAMti ke pAsa khadyota jaisA va Ama ke vRkSa para toraNa bAMdhane jaisA kiyaa|' aisA socakara unhoMne uThakara vinayapUrvaka kSamApanA karake guru ke caraNakamala meM ziza rakhakara kahA, 'he gurudeva! vizva ko pUjya aise ApakI maiMne ajJAnatA se AzAtanA kI hai, usakA mujhe mithyA duSkRta ho|' jina zAsana ke camakate hIre * 172 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpazcAt AcArya ne sAgaramuni ko pratibodha dene ke lie eka pyAlA bhara kara nadI kI reta aura eka chalanI mNgvaaii| chalanI meM usa reta ko chAnA gayA to bArIka reta nikala gaI aura chalanI meM bar3e kaMkara bAMkI rhe| unhe dUra pheMkakara reta ko dUsare sthAna para ddaalii| bAda meM dubArA reta ko vahA~ se uThAkara anya sthAna para ddaalii| vahA~ se bhI reta uThAkara anya sthAna para ddaalii| isa prakAra bhinna bhinna sthAna para r3AlI aura utthaayii| isa prakAra karate hue bahuta kama reta zeSa bcii| isa prakAra reta kA dRSTAnta batAkara guru ne sAgaramuni ko kahA, 'he vatsa ! jisa prakAra nadI meM svAbhAvika taura para bahuta reta hotI haiM usI prakAra tIrthaMkaro meM saMpUrNa jJAna rahA hai| jisa prakAra pyAle se nadI meM se thor3I reta lI usa prakAra gaNadharoM ne jinendroM se thor3A zruta grahaNa kiyA, aura jisa prakAra reta ko bhinna bhinna sthAnoM para DAlakara vApisa lene se naI naI bhUmi ke yoga se kama hote hote thor3I zeSa bcii| isa prakAra zruta bhI gaNadhara dvArA calatI paramparA ke kramAnusAra kAlAdika ke doSa ke kAraNa alpatama buddhivAle ziSyoM kI vismRti vagairaha ke kAraNa se kSINa hokara aba bahuta kama bacA hai| isameM chalanI kA upanaya isa prakAra samajhanA hai ki sUkSmajJAna kA sarvanAza ho gayA hai, aba sthUla jJAna hI rahA hai| isaliye he vatsa ! tUne zruta kA abhyAsa acchI taraha se kiyA hai paraMtu zruta jJAna ke prathama AcAra ko tU barAbara samajha nahIM pAyA hai; kyoMki tU besamaya svAdhyAya karatA hai / isake bAre meM nizIdha cUrNI meM kahA hai ki '1. sUryodaya se pUrva, 2. madhyAhna samaya, 3. sUryAsta samaya aura 4. ardharAtri ko cAra saMdhyA samaya para svAdhyAya na krnaa|' yaha upadeza guru ke mukha se sunakara sAgara AcArya ne mithyA duSkRta dekara vaMdana kiyA guru caraNoM meM zIza jhukAyA aura vizeSa rUpa se guru kI sevA karane lage / 'jo koI sAgara AcArya kI bhA~ti ahaMkAra se yogya kAla ko atikramita karake zrutAdika paThana karate haiM ve vidvAna sAdhU kI sabhA meM kaI prakAra se lajjita hokara niMdA ko prApta karate haiM / ' jina zAsana ke camakate hIre 173 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 -mAnatuMgasUri __ bhoja rAjA kI dhArA nagarI meM bANa evaM mayUra - nAmaka sAlA bahanoI - do paNDita rahate the| donoM apanI paNDitAI ke lie paraspara IrSyA rakhate the| donoM ne apanI apanI paNDitAI se rAjyasabhA meM pratiSThA pAyI thii| donoM rAjyamAnya paNDita the| eka bAra bANa kavi apanI bahina se milane usake (mayUra ke) ghara gye| vahA~ usakA acchA satkAra karake rAtri ko dAlAna meM bichAnA lagAkara use sulaayaa| ghara meM mayUra aura usakI strI (bANa kI bahina) so gaye paraMtu rAtri ke samaya dampati meM kisI bAta para takarAra ho gii| vaha saba TaMTA bAhara sote bANa ne suna liyaa| mayUra apanI strI ko khUba samajhAtA hai para vaha strI mAnatI nahIM hai| prAtaH hone lagI thI to mayUra use manAne ke lie eka kavitA bolane lgaa| usake tIna pada strI ko sunAye taba bAhara sote hue bANa se rahA na gayA, so cauthA pada usane pUrNa kiyaa| sunakara bahina ko krodha cddh'aa| apane mIThe kalaha meM anacAhI rIta se bhAI kI dakhalagirI hone se use zrApa diyA ki 'jA tU 'kuSTi' koDhI ho jaayegaa|' vaha satI strI thI, isaliye bANakavi zIghra koDhI bana gyaa| prAta:kAla rAjasabhA meM mayUra kavi pahale se baiThA huA thA taba bANakavi aayaa| taba mayUra bolA, AIye... padhAriye, koDhI bANa ! aaiiye|' mayUra ke aise vacana sunakara rAjA bhoja bolA, 'use koDha kisa prakAra huA?' mayUra ne hakIkata kaha sunAI / itanA hI nahIM, bANa ke aMgo para pratyakSa koDha ke sapheda dadore btaaye| isa kAraNa bhoja rAjA ne jaba taka use kor3ha miTe nahIM taba taka rAjasabhA meM Ane kI tathA nagara meM rahane kI sakhta manA pharamA dii| bANa kavi isase bar3A lajjita huA aura abhimAna vaza vahA~ se uThakara tatkAla nagara ke bAhara cala diyaa| nagara ke bAhara Amane-sAmane bA~sa ke do staMbha khar3e karake, bIca meM U~cI rassI bAMdha dI aura usameM eka chaH baMdhanavAlA sIMkA bAMdhakara usameM vaha syavaM (bANa kavi) baiThA aura nIce aginakuNDa jalAkara sUryadevatA kI stavanA saMbaMdhI eka eka kAvya racakara bolakara eka eka sIke se rassI apane hAtha jina zAsana ke camakate hIre * 174 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se chedate hue, pAMca kAvya bole aura pA~ca rassiyA~ cheda ddaalii| chaTThA kAvya bolane ke bAda jaba vaha aMtima rassI kATane kA AraMbha karatA hai taba usako dekhane ikaTThe hue kaI manuSyoM kI bhIr3a ke bIca meM sUryadevatA ne pratyakSa darzana diye, itanA hI nahIM usakA koDha dUra karake suvarNakAMti jaisA usakA zarIra kara diyaa| aisI ghaTanA ghaTane se dUsare dina rAjA ne bar3e ThATha se bAjegAje ke sAtha darabAra meM bulvaayaa| jaba vaha AyA to apane bahanoI (mayUra) ko kahA, 'kAle muMha vAle kaue jaisa zUdra pakSI ! mujha garuDa samAna ke Age terI kyA zakti hai? yadi zakti hai to dikhA de? beThA kyoM hai?' usa samaya mayUra ne kahA, 'hai, hai, hai : hamameM bhI aisI zakti hai, yadyapi nIrogI ko auSadha kI kucha jarUrata nahIM phira bhI tere vacana ko anyathA karane ke lie isa sabhA ke samakSa merI zakti batA detA hU~ to tU terI A~khe kholakara dekha le|' aisA kahakara usane eka churI maMgavAI aura apane hAtha-paira kI U~galiyA~ apane hAtha se kATa DAlI aura caNDIdevI kI stavanA karate hue kAvya raca kara bolane se kavitA ke chaTe akSara kA uccAra karate hI devI prasanna hokara AyI aura khar3I rhii| vaha bolI, 'mahAsAttvika ! mA~ga, maiM tUjha para prasanna hU~, tU jo mA~gegA vaha duuNgii|' usane zIghra hI devI se vara mA~gakara apanI kaTI huI U~galiyA ThIka karavA dii| itanA hI nahIM, prasanna huI devI ne usakA zarIra bhI vrajamaya dRDha kara diyaa| yaha camatkAra dekhakara pUrI sabhA Azcarya se stabdha ho gii| isase rAjA ne bhI usakA bar3A sammAna kiyA aura usake varSAsana meM bhI bar3I baDhottarI kara dii| . ___ isa avasara para jaina dharma para dveSa rakhanevAle kisI vipra meM sabhA ke bIca bAta calAI ki 'jaina dharma meM aisI camatkArika kavitA racanevAle paNDita nahIM dekhe gaye haiN| yadi koI aisI camatkArika kavitA racane meM apanI cAlAkI dikhAye to ThIka hai paraMtu yadi aisA koI bhI prabhAvaka unameM na ho taba bekAra meM hI isa Arya dezameM unheM kyoM Ane-jAne deM ? sabhA meM baiThe hue bar3e bhAga ke jainadveSI hone se sabakA dhyAna isa bAta meM AkarSita huaa| isa kAraNa rAjA ne turaMta apane sevakoM ko bhejakara dUra deza meM vicarate zrI mAnatuMgAcArya nAmaka jainAcArya ko rUbarU bulavAyA aura pUchA ki 'Apake yahA~ koI bhI camatkArika kavitAe~ racane meM pravINa ho to hameM milvaaiye| yadi koI bhI aisA vidvAna jina zAsana ke camakate hIre * 175 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApameM na ho to Apake lie hameM bhI kucha socanA pdd'egaa|' mAnatuMgAcArya ne kahA, 'aho ! isameM kyA? aise camatkAra to maiM bhI kaI jAnatA huuN|' rAjA ne kahA, 'to isI samaya btaao|' zrI mAnatuMgAcArya ne hA~ kaha dI aura kahA, 'mujhe eka kamare meM baMda kara do aura mere zarIra ko cAroM ora lohe kI jaMjIra baaNdho| hAtha-paira ber3iyoM se baaNdho| daravAjA baMda karake use cauvAlIsa tAle lgaao| maiM stotra racatA jAU~gA aura jaMjIra aura tAle TUTate jAyeMge aura maiM kamare se bAhara A jaauuNgaa|' rAjA ne tatkAla isa prakAra prabaMdha karAkara zrI mAnutuMgAcArya ko eka kamare meM biThAkara jaMjIre vagairaha bAMdhakara daravAjA baMda kara diyA aura cauvAlIsa tAle lagA diye / zrI mAnatuMgAcArya ne prabhu Adezvara ko prArthanA kI, hRdaya meM zrI Adezvara tIrthaMkara kI sthApanA kI aura eka ke bAda eka bhaktAmara stotra kI gAthA apanI anokhI kavitva zakti se banAte gaye aura sabako sunAte gaye / jyoM jyoM gAthA bolate gaye tyoM tyoM jaMjIra beDiyA~ aura tAle TUTate gaye, aMtima gAthA bolakara mahArAja zrI baMdhanamukta hokara kamare se bAhara A gaye / rAjA aura rAjyasabhA ke kaI logoM ne yaha camatkAra dekhA / aisA camatkAra dekhakara jaina zAsana kI bar3I unnati huI, sirpha itanA hI nahIM, rAjA aura usakI sabhA kA bar3A bhAga jo jainoM kA dveSI thA vaha bhadrika banA aura aMta meM jaina dharma kA bodha paayaa| jo cauvAlIsa gAthAoM kI unhoMne racanA kI vaha Aja 'bhaktAmara stotra' nAma se suprasiddha hai| digambara unameM cAra gAthAye chor3akara aDatAlIsa gAthAoM kA pATha bhI karate haiN| noMdha : jaino meM bhI kucha gola tAlA cauvAlIsa ke badale uDatAlIsa thA aisA mAnate hai / jina zAsana ke camakate hIre * 176 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 - zrI dharmaruci vasaMtapura nagarameM jinazatru nAmaka rAjA thA, use dhAriNI nAmaka rAnI thI, usase dharmaruci nAmaka eka putra thaa| eka bAra koI tApasa se dIkSA lene kI icchA se rAjA apane putra ko rAjagaddI para biThAne ke lie udyukta huaa| vaha khabara sunakara dharmaruci ne apanI mAtA ko pUchA, 'mAtA! mere pitAjI rAjya kA tyAga kyoM kara rahe haiM?' mAtA ne kahA, 'he putra ! yaha rAjyalakSmI kisa kAma kI hai? yaha rAjyalakSmI caMcala, narakAdi sarvaM duHkha mArga meM vighna rUpa, paramArtha meM pApa rUpa aura isa loka meM mAtra abhimAna karAnevAlI haiN|' yaha sunakara dharmaruci ne kahA ki 'he jananI! jaba aisI rAjyalakSmI to hai kyA maiM mere pitA ko maiM aisA aniSTa hU~, ki ve sarva doSakAraka rAjyalakSmI mere sira para mar3ha rahe haiM?' isa prakAra kahakara usane bhI pitA ke sAtha dIkSA lI aura saMpUrNa tApasa kriyA yathArtharUpa se pAlane lge| eka bAra amAvAsyA ke agale dina (caudasa) eka tApasa ne U~ce svara se vijJapti kI ki 'he tApaso! kala amAnasyA hone se anAkuSThi hai| isaliye Aja darbha, puSpa, samidha, kaMda, mUla tathA phala vagairaha lAkara rakhane jarUrI hai|' yaha sunakara dharmarUci ne guru bane pitA ko pUchA, 'pitAjI! yaha anAkuSTri yAni kyA?' unhoMne kahA, 'putra! latA vagairaha kA chedana na karanA use anAkuSTi kahate haiN| yaha amAvAsyA kA dina jo parva mAnA jAtA hai, isa dina yaha mata krnaa| kyoMki chedanAdi kriyA sAvadha mAnI jAtI hai| yaha sunakara dharmaruci socane lagA, 'manuSyAdika zarIra jyoM janmAdi dharma se yuktatapane ke kAraNa vanaspati meM bhI sajIvapanA sphuTa rUpa se pratIta hotA hai| taba yadi sarvadA anAkuSTi hove to bahuta acchaa|' isa prakAra socanevAle dharmaruci koM amAvAsyA ke dina tapovana ke naz2adIka ke mArga se jAte hue kaI sAdhU dekhane meM aaye| unhoMne sAdhuoM ko pUchA, 'kyA Apako Aja anAkuSTi nahIM hai, jisase ki Apa vana meM prayANa karate ho?' unhoMne kahA ki 'hameM to yAvajIvita anAkuSTi hai|' aisA kahakara sAdhu cale gye| yaha sunakara carcA karate hue dharmaruci ko jAtismaraNa jJAna utpanna huA; usako yAda AyA ki 'maiM pUrvabhava meM dIkSA jina zAsana ke camakate hIre . 177 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekara mRtyu pAkara, devaloka ke sukha kA anubhava karake yahA~ AyA huuN| pUrva maiMne vanaspati jIva ko abhayadAna diyA thA to aba isa bhava meM usakI hiMsA karanI mere yogya nahIM hai|' aisA socakara vaha pratijJAbaddha huaa| pazcAt usane kaMdAdika kA bhakSaNa karanevAle tApasoM ko bhI usakA paccakkhANa kraayaa| ___ 'bakare, U~Ta, hAthI aura dUsare anya pazu vagairaha ke bhaya meM lattAe, pramukha vanaspatiyoM kA tUne bhalI prakAra se bhakSaNa kiyA hai, to aba zrAvakapana ko prApta karake he jIva ! una vanaspatiyoM vagairaha kA bhalI prakAra se rakSaNa kara, jisase dharmaruci munIMdra kI taraha uttama phala prApta ho ske|' upadezAtmaka dohe * saccAI chupa nahI sakatI, kabhI banAvaTa ke usuloM se| khuzabu A nahI sakatI, kabhI kAgaja ke phUloM se|| pApa chipAyo nA chipe, jo chipe to baDe bhaag| dAbI DUbI nA rahe, ruI lapeTI Aga // * bahuta bItI thoDI rahI, aba to surata sNbhaar| para bhava nizcita cAlaNo, vRthA janma mata hAra // * dhana de tana ko rAkhIye, tana de rAkhIye laaj| dhana tana lAja de, eka dharma ke kAja // ..siMha gamana puruSa vacana, kela phale eka baar| tiriyA tela motI nIra, caDhe na dUjI bAra // jina zAsana ke camakate hIre * 178 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - satI aMjanA jaMbUdvIpa meM prahalAdana nAmaka nagarameM prahalAdana nAmaka rAjA aura prahalAdanavatI nAmaka rAnI thii| unakA pavanaMjaya nAmaka kumAra thaa| usa samaya vaitADhya giri para aMjanaketu rAjA aura aMjanavatI rAnI ko aMjanA nAmaka putrI thii|yuvaavsthaa meM Ate hI usakA pANigrahaNa karavAne ke lie aMjanaketu rAjA aneka kumAroM ke citra paTa para Alekhita karavAkara use batAtA thA, yadyapi use koI bhI kumAra para prIti nahIM hotI thii| eka bAra rAjA ne bhaviSyadatta aura pavanaMjaya kumAra ke rUpa citrapaTa para Alekhita karavAra kara maMgavAye aura use btaaye| donoM kumAra ke rUpa, kula, zIla, bala vagairaha dekhakara donoM citroM ko apane pAsa rkhe| eka bAra rAjA aMjanaketu maMtriyoM ke sAtha una kumAroM ke guNa vagairaha kA vicAra karane lge| unhoMne mukhyamaMtrI ko pUchA ki 'ina kumAroM meM vizeSa rUpa se bar3hakara kauna hai?' maMtrI ne kahA, 'mahArAja! bhaviSyadatta kumAra meM kaI guNa haiM yadyapi zrI bhagavaMta ne kahA hai ki, bhaviSyadatta aThAraha varSa kI Ayu meM mokSa pAyegA, isalie vaha hamArI kanyA ke anurUpa vara nahIM hai; sarva rUpa se yaha pavanaMjaya kumAra hI yogya hai| isa prakAra maMtrI ke kahane se rAjA ne aMjanA kA vivAha taya kiyaa| yaha samAcAra pavanaMjaya kumAra ko milate hI vaha RSabhadatta nAmaka apane mitra ko sAtha lekara aMjanA kA lAvaNya tathA usakA prema dekhane vahA~ aayaa|donoN nIle vastra dhAraNa karake rAtri ko guptarUpa se zvasuragRha ke aMta:pura meM dAkhila hue| vahA~ madhura AlApa hotA sunAI diyaa| koI sakhI aMjanA ko kahane lagI, 'svAminI! Apane aMtima jo do kumAroM ke citra dekhe the, unameM jo bhaviSyadatta hai vaha guNoM se adhika aura dharmajJa hai paraMtu vaha alpa AyuSyavAlA hai - aisA jAnakara use chor3a diyA hai aura dUsarA pavanaMjaya dIrghAyu hone se usake sAtha ApakA sambandha kiyA hai|' yaha sunakara aMjanA bolI, 'sakhI! amRta ke chIMTe thoDe para mIThe aura durlabha hote haiM, aura viSa bahuta adhika ho to bhI vaha kisI kAma kA nahIM hotaa|' yaha sunakara pavanaMjaya kumAra krodhAyamAna hokara khar3aga khIMcakara use mArane ke liye taiyAra huaa| usake mitra ne use rokA aura kahA, "mitra! isa samaya rAtri hai| hama parAye ghara Aye haiN| aura yaha kuMvArI kanyA hai| jaba taka usase ApakA byAha nahIM huA taba taka vara parakIyA jina zAsana ke camakate hIre . 179 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai, isaliye use haNanA yogya nahIM hai| isake bAda donoM apane sthAna para cale gye| tatpazcAt usake sAtha pANigrahaNa karane kI icchA na thI yadyapi usake pitA vagairaha ne jyoM tyoM karake samajhAkara usakA byAha kraayaa| paraMtu caurI maNDapa meM pavanaMjaya kumAra ne rAga se usake mukha ke sAmane bhI dekhA nahIM aura zAdI ke bAda bhI use bulAyA nhiiN| isase aMjanA niraMtara duHkha kI sthiti kA anubhava karane lgii| bar3e upAyoM ke bAda bhI use bharatAra kA sukha prApta nahIM huaa| isa prakAra bAraha varSa bIta gye| ___isa avasara para prativAsudeva rAvaNa vidyAdhara varuNa ko sAdhane gayA thaa| vahA~ usakA eka dUta prahalAdana rAjA ko bulAne ke liye aayaa| prahlAdana rAjA ko vahA~ jAne ke lie taiyAra hote dekhakara pavanaMjaya ne unako rokakara, unakI AziSa lekara, dRSTimArga meM khar3I aMjanA ke sAmane dekhe bagaira vahA~ se cala pddaa| prayANa mArga meM bIca meM mAnasarovara aayaa| vahA usane paDAva kiyA, vahA~ kamalavana vikasita huA dekhakara usane AnaMda paayaa| rAtri ko cakravAka pakSI kI strI ko karuNa svara meM vilApa karatI huI usane suunii|vh sUcita kara rahI thI ki pati ke viyoga se Atura aisI yaha cakravAkI rAtri meM AtI hai, jAtI hai, dubArA AtI hai| kamala ke aMkura ko khIMcatI hai, paMkha phaDaphar3AtI hai, unmAda karatI hai, ghUmatI hai aura maMdamaMda bolatI hai| isa prakAra ke vacana sunakara apane mitra RSabhadatta ko usakA kAraNa pUchA, isase vaha bolA, 'mitra! daivayoga se ina pakSiyoM kA viyoga rAtri ko hI hotA hai| yaha pakSiNI isa prakAra pukAra macAtI huI mRtaprAyaHho jAyegI paraMtu prabhAta hote hI usakA pati use milegA taba vaha phira se praphulla va tAjagIbharI bana jaayegii|' / ___usa samaya aMjanA kA pUrva bAMdhA huA bhogAMtarAya karma kSaya pA cukA thA, isaliye pavanaMjaya ke mana meM tatkAla aisA vicAra AyA, 'are! merI patnI aMjanA ko chor3e hue mujhe bAraha varSa bIta cuke haiM, to usa becArI ke ye varSa kisa prakAra vyatIta hue hoMge? isaliye yahA~ se calUM aura ghara vApisa jAkara eka bAra mila aauuN| aisA socakara kumAra rAtri ko guptarUpa se ghara AyA aura usI dina RtusnAtA huI aMjanA kA upabhoga premapUrvaka kiyaa| bAda meM apane nAma se aMkita mudrikA nizAnI ke lie aMjanA ko dI aura apane kaTaka meM punaH lauTa gyaa| usake jAne para kramAnusAra aMjanA ko garbha Thahara gyaa| udaravRddhi hote dekhakara usakI sAsa ne kalaMkinI mAnakara kaThora vacana kheN| aMjanA ne apane pati ke nAma se aMkita mudrikA batAI phira bhI vaha kalaMka miTA nahIM, aura eka dAsI ke sAtha use gRha jina zAsana ke camakate hIre * 180 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se bAhara nikAla diyaa| vahA~ se nikalakara vaha apane pitA ke ghara AyI, lekina vahA~ bhI kalaMkita jAnakara use vahA~ rahane na diyaa| isa kAraNa mAtra eka dAsI ke sAtha vana meM bhaTakane lgii| pUrNa mAsa bItane para usane eka putra ko janma diyA, aura mRgabAla kI bhA~ti usakA pAlana karane lgii| eka bAra dAsI jala lene gaI thI, vahA~ usane mArga meM eka muni ko kAyotsarga meM khaDe dekhaa| usane aMjanA ko vaha bAta batAI, isalie aMjanA unake pAsa pAsa jAkara namaskAra karake baitthii| kAyotsarga pUrNa karake muni ne dharmadezanA dii| vaha sunakara aMjanA ne apane para paDe duHkha kA kAraNa pUchA |muni ne avadhijJAna se usakA pUrvabhava batAyA, 'he aMjanA! kisI gA~va meM eka dhanavAna zreSThi kI tU mithyAtvI strI thii| terI dUsarI eka sapatnI thI vaha paramazrAvikA thii| vaha pratidina jina pratimA kI pUjA karane ke bAda bhojana karatI thii| usa para dveSa dhAraNa karatI hone se eka dina tUne usakI jina pratimA ko kUr3e meM chipA diyaa| isa kAraNa jinapUjA na ho sakane se usane mukha meM jala bhI nahIM DAlA aura bar3I AkulavyAkula ho gii| vaha hara kisIko pratimA ke bAre meM pUchane lagI, itane meM kUr3e meM paDI pratimA koI batAne lagA, para tUne na dikhAne ke hetu se usa para dhUla ddaalii| isa prakAra bAraha muhUrta taka jaba vaha bahuta duHkhI huI taba dayA batAkara tUne use pratimA lAkara dii| isa pApa ke kAraNa tere pati kA tujhase bAraha varSa kA viyoga huA thaa| aba tere karmakSINa ho jAne se terA mAmA yahA~ Akara tujhe apane ghara le jaayegaa| vahA~ terA svAmI bhI tUjhe milegaa|' isa prakAra muni kaha rahe the ki eka vidyAdhara upara se gujara rahA thaa| usakA vimAna vahA~ skhalita huaa| vidyAdhara ne usakA kAraNa jAnane ke lie nIce dekhA to apanI bhAnajI aMjanA ko pahacAna liyA; isaliye tatkAla nIce utarakara dAsI evaM putra sahita aMjanA ko apane vimAna meM biThAkara AkAzamArga se cala pdd'aa| ___aMjanA kA bAlaka bar3A capala aura ugra parAkramI thaa| usane calate vimAna ke bUMgharu kI AvAz2a sunI / bAlaka ko bUMgharuM lene kI jijJAsA huii| vaha apanA hAtha baDhA rahA thA ki Akasmika rUpa se vimAna meM se nIce gira pdd'aa| vaha dekhakara aMjanA ko bar3A dukha huA aura AkraMda svara meM rudana karate hue kahA : are prabhu! yaha kyA gajaba! are! hRdaya kyA vajra se ghar3A huA hai ki vaha pativiyoga se TUTA nahIM aura aba putraviyoga se bhI khaNDita nahIM hotA hai? itanI UMcAI se girA putra kyA bacanevAlA hai? yaha sunakara usakA mAmA pRthvI para utraa| eka zilA kI reta para par3e bAlaka ko jyoM tyoM uThAkara usakI mAtA ko diyaa| bAda meM vaha vidyAdhara jina zAsana ke camakate hIre * 181 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMjanA ko bAlaka sahita apane ghara chor3akara apane kisI kAryavaza anya sthAnaka para cala diyaa| pavanaMjaya varuNa vidyAdhara kI sAdhanA karake ghara lauttaa| mAtApitA ko praNAma karake apanI patnI ke AvAsa meM gayA, vahA~ apanI strI ko dekhA nhiiN| tatkAla mAtApitA ko pUchA taba unhoMne kalaMka lagane se nikAlane sambandhita kathA btaayii| yaha sunakara spaSTIkaraNa karate hue usane batAyA ki rAtri ko vaha svayaM AyA thA aura sarva hakIkata btaayii| aMjanA satI ko duHkhI karake atyaMta tejI se gairajimmedArIpUrvaka kadama uThAyA hai| pavanaMjaya viraha vyAkula hokara marane ke liye caMdana kI citA racakara marane ke liye taiyAra huaa| usa samaya usake mitra RSabhadatta ne kahA, 'sakhe ! yadi maiM aMjanA ko DhUMDha kara tIna dina ke bhItara na lA dUM to yogya lage vaisA karanA' isa prakAra kahakara usakA nivAraNa karake RSabhadatta vimAna meM baiThakara AkAza mArga se paribhramaNa karatA huA tIsare dina sUryapura A pahu~cA / vahA~ upavana meM bAlakoM va striyoM ke bIca hotI goSThI usane sunii| usa vakta kisI bAlaka ne kahA ki, 'mitroM! yahA~ aMjanA nAmaka koI suMdarI putra sahita AI hai / vaha hamAre rAjA sUryaketu kI sabhA meM rojAnA AtI haiN| aise zabda Akasmika rUpa se sunakara RSabhadatta ne bar3A harSa pAyA aura tatkAla jAkara unase milaa|aNjnaa usako dekhakara lajjA se namra mukha karake apane mAmA ke pIche khar3I rhii| RSabhadeva se pati ke digvijaya aura usakI virahavyAkula kI bAta sunakara vahA~ jAne ke lie utsuka bnii| tatpazcAta usane mAmA kI AjJA lii| mAmA ne bhI aMjanA ko putra sahita RSabhadatta ko sauMpa dii|Rssbhdtt unheM lekara bar3e vega se pavanaMjaya ke nagara meM aayaa| unake Ane kI khabara sunakara pavanaMjaya ne bar3A harSa pAyA aura bar3A utsava karake apane strI, putra ko nagara praveza kraayaa| sarva nagarajanoM ne bhI Ananda paayaa| pavanaMjaya aura aMjanA donoM meM pratidina prIti meM vRddhi hone lgii| putra kA nAma unhoMne hanumAna rkhaa| vaha atulita balavAna thaa| eka bAra bIsaveM tIrthaMkara zrI muni suvrata svAmI ke tIrtha ke koI muni vahA~ pdhaare| unakI dezanA sunakara pavanaMjaya aura aMjanA ne vairAgya pAkara dIkSA lii| bAlaka hanumAna bar3A hokara vIra hanumAna banA, aura zrI rAmacandra kI senA kA adhyakSa bnaa| ____ pavanaMjaya muni tathA satI aMjanA sAdhvI niratisAra vrata pAlana karake svarga gye| - jina zAsana ke camakate hIre * 182 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 -jitazatru aura sukumAlikA campApurI meM jitazatru nAmaka rAjA rAjya karate the, unheM suyogya nAmavAlI sukumAlikA nAmaka rAnI thii| rAjA jitazatru usa para itanA Asakta thA ki vaha rAjyAdika kI bhI ciMtA karatA nahIM thaa| rAjA ke isa prakAra ke AcaraNa se maMtrI varga ne rAjA ko strI sahita madirApAna karAkara araNya meM chor3a diyA aura usake putra ko rAjagaddI para bitthaayaa| madirA kA nazA utarane ke bAda rAjA-rAnI donoM socane lage, 'are! hama yahA~ kahA~ se? hamArI komala zayyA kahA~ gayI? hamAre rAjyavaibhava kA kyA huaa| aisA socakara donoM vahA~ se Age bar3he thor3I dUra cale to kusumAlikA ko pyAsa lgii| usakA kaNTha aura tAlU sUkha cUke the| usane rAjA ko kahA, 'svAmI! mujhe jIvita rakhane ke lie kahIM se jala lA do|' rAjA jala lene gayA magara kahIM para jala dekhane meM nahIM aayaa| pazcAt palAza vRkSa ke pattoM kA donA banAyA, usameM apane bAhu kI nasa meM se rudhira nikAla kara bhraa| vaha donA rAnI ke pAsa lAkara kahA, 'priye! isa Dabare kA jala ati malina hai, use AMkha baMdha karake pI jaa|' rAnI ne vaisA karake pAna kiyaa| kucha dera ke bAda vaha bolI, 'svAmI! mujhe bahuta bhUkha lagI hai|' rAjA kucha dUra jAkara apanI jAMgha kA mA~sa kATakara use agni meM pakAkara rAnI ke pAsa rakhA aura pakSI kA mA~sa kahakara use khilaayaa| kramAnusAra vahA~ se kisI deza meM jAkara apane AbhUSaNoM ko becakara kucha vyapAra karake rAjA usakA poSaNa karane lgaa| eka bAra rAnI ne kahA, 'svAmI! jaba Apa vyApAra karane bAhara jAte ho taMba maiM akelI ghara meM nahIM raha pAtI huuN|' aise vacana sunakara rAjA ne eka paMgu manuSya ko caukIdAra ke rUpa meM ghara para rkhaa| paMgu manuSya kA kaNTha bar3A madhura thaa| isa kAraNa usa para mohita hokara rAnI ne usako svAmI svIkAra liyA, taba se sukumAlikA apane pati jitazatra ko mArane ke vicAra karane lgii| eka bAra rAjA rAnI ko lekara basaMtaRtu meM jalakrIDA karane ke liye gaMgA taTa para gaye rAjA ne madyapAna kiyaa| jina zAsana ke camakate hIre . 183 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaba rAjA behoza ho gyaa| vahA~ taba rAnI ne use gaMgA ke pravAha meM bahatA chor3a diyaa| tatpazcAt rAnI sukumAlikA usa paMgu kI svecchA se gAna krvaatii| kaMdhe para biThAkara bhIkha mA~gatI huI ghUmane lgii| yaha dekhakara loga use pUchane lage ki, 'yaha kauna hai?' taba vaha kahatI, 'mere mAtA-pitA ne aisA pati dekhA hai, isaliye skaMdha para usakA vahana karatI huuN|' vahA~ jitazatru ko gaMgA meM bahate hue hoza A gayA, eka lakar3I kA takhtA hAtha lgaa| usake sahAre vaha taira kara bAhara nikalA evaM nadI taTa para eka vRkSa ke nIce jAkara so gyaa| usa samaya samIpa ke nagara ke rAjA kI mRtyu ho jAne se usake maMtriyoM ne paMcadivya kiye, ve usa vRkSa ke pAsa Akara khar3e rahe tathA maMtriyoM ne rAjA ko jAgrata karake rAjyagaddI para bitthaayaa| daiva yoga se vaha sukumAlikA paMgu ko lekara usa nagarI meM A phuNcii| ve donoM satIpane aura gItamAdhurya se usa nagarI meM vikhyAta hue| unakI prasiddhi sunakara rAjA ne unako apane pAsa bulvaayaa| donoM ko dekhakara rAjA ne pahacAna liyaa| rAjA bolA, 'he bAI! aise bIbhatsa paMgu ko uThAkara tU kyoM ghUmatI hai?' vaha bolI, 'mAtApitA ne jaisA pati DhUMDhA ho use satiyoM ko indra jaisA mAnanA caahiye|' yaha sunakara rAjA bolA, 'he pativratA! tUjhe dhanya hai| pati ke bAhu kA rudhira piyA aura jAMgha kA mAMsa khAyA to bhI aMta meM gaMgA ke pravAha meM chor3a diyA hai| aho! kaisA terA satIpanA!' isa prakAra kahakara usa nyAyI rAjA ne strI ko avadya mAnakara apane deza kI sImA se bAhara nikalavA diyA aura isa prakAra pratyakSa strIcaritra dekhakara usane sarva striyoM kA tyAga karane rUpa mahAvrata liyaa| sukumAlikA kA caritra dekhakara jitazatru rAjA viSayasukha se virakta banA aura kAma-krodhAdi zatruoM para jaya pAkara apanA jitazatru nAma sArthaka kiyaa| tubhyaM namastribhuvanArtiharAya nAtha! tubhyaM namaH kssititlaamlbhuussnnaay| tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya tubhyaM namo jina! bhavodadhizoSaNAya // 26 // jina zAsana ke camakate hIre * 184 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 * pethaDa zAha - kAMkareja ke naz2adIka eka gA~va meM pethaDa nAmaka eka osavAla jAti kA bhalA vaNika rahatA thaa| use padminI nAmaka patnI thI / use DaMkANa nAmaka eka putra bhI thA / daridrAvasthA ke kAraNa vaha bAlaka dukhI rahatA thaa| dharmaghoSa nAmaka AcArya vahA~ padhAre to unase pA~cavA parigraha parimANa vrata aMgIkAra karate hue pethaDa ne 'eka hajAra ke uparAMta dravya mujhe rakhanA nahIM' aisA kahA / isaliye AcArya mahArAja ne kahA, 'jJAna aura ceSTA se ApakA bhAgya bahuta acchA dikhAI de rahA hai, so he zrAvaka itane dravya se ApakA kyA hogA : 'bhagavan ! isa samaya to mere pAsa kucha bhI dravya nahIM hai, paraMtu Apake kahe anusAra yadi Age mila jAyegA to pA~ca lAkha se upara kA dravya maiM dharma mArga meM kharca ddaaluuNgaa|' usakI dRr3hatA dekhakara guru ne use usa prakAra kA paccakhAna karAyA, tatpazcAt daridrAvasthA kA dukha vRddhi pAyA dekhakara putra ko chabar3e meM sira para uThAkara mAlavA tarapha calA / : kAlAnusAra usa deza ke mukhya gA~va meM ghUsate hI sarpa ko usakA mArga kATate dekhA isaliye vaha aTaka kara khar3A raha gyaa| usa samaya vahA~ eka zukunavidva vahA~ A phuNcaa| usane pethaDa ko pUchA, 'kyoM khar3A raha gayA?' taba usane mArga kATate hue sarpa ko dikhAyA / zukunavidva ne sarpa kI ora dRSTi karake dekhA to usake mastiSka para kAlI devI (cIr3iyA) baiThI huI dekhI / vaha tatkAla bolA, 'yadi tU aTake bagaira cala diyA hotA to tujhe mAlavA kA rAjya mila jAtA, yadyapi isa zukuna ko mAna dekara isI samaya praveza kr| isa zukuna se tU mahAdhanavAna ho jaaegaa|' zukunazAstra meM kahA hai ki 'yadi gA~va se nikalate samaya bA~yI ora svara hove, sarpa dAhinI ora hove aura bA~yI ora lomar3I bole to strI svAmI ko kahatI hai, he svAmInAtha ! sAtha meM kucha pAtheya mata lenA, yaha zukuna hI pAtheya de dege / ' apane ko hue zukuna kA aisA phala jAnakara pethar3a gA~va meM dAkhila jina zAsana ke camakate hIre * 185 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huaa| vahA~ ghoghA rANA ke maMtrI ke ghara sevaka banakara rhaa| eka bAra rAjA ne kaI azva mola liye| usakA dhana dene ke liye maMtrI ko kahA, maMtrI ne kahA, 'mere pAsa dhana nahIM hai|' rAjA ne pUchA, 'kyoM? dhana kahA~ gayA? hisAba dikhaao|' maMtrI digmUr3ha ho gayA, usase vaha kucha bola sakA nhiiN| rAjA ne tatkAla usa para paharA lagA diyaa| yaha samAcAra maMtrI kI strI ko milate hI sarva vRttAMta pethaDa ko btaayaa| pethaDa rAjA ke pAsa AyA aura bolA, 'svAmI! maMtrI ko bhojana ke lie bhejo|' rAjA ne kahA : 'bahIkhAte dekhe bagaira bhejUMgA nhiiN|' pethar3a ne kahA : 'maiM pethaDa nAmaka usakA sevaka hU~ eka varSa kA hisAba maiM duuNgaa|' bAda meM rAjA ne use chodd'aa| maMtrI ko bhojana karAkara use rAjA ke sammukha peza kiyaa| pethaDa ko catura jAnakara rAjA ne use maMtrI banAyA; isase alpa samaya meM pethaDa ke pAsa pA~ca lAkha dravya kI saMpatti ikaThThI ho gyii| isake pazcAt jo bhI adhika lAbha huA usase usane caubIsa tIrthaMkaroM ke caurAsI prAsAda kraaye| apane guru vahA~ padhAre taba unako nagara meM praveza karavAkara bahattara hajAra dravya kharca kiye| battIsa varSa kI Ayu meM unhoMne zIlavrata grahaNa kiyaa| bAvana ghaDI pramANa suvarNa devadravya meM dekara indramAla pahanI aura giranAra tIrtha digambaroM ke kabje meM jAtA huA bcaaliyaa| siddhagiri para zrI RSabhadeva prabhu ke caitya ko ikkIsa ghar3I suvarNa se mar3hakara mAno suvarNa kA zikhara ho aisA suvarNamaya bnvaayaa| isa prakAra bahuta sA dravya dharmakArya meM lgaayaa| yaha pA~cavAM jo parigraha parimANa nAmaka vrata hai vaha dharma ke liye saMpatti kA eka mahatta sthAna hai, use saMpAdana karake jisa prakAra pethaDa zAha ne sthAna sthAna para samRddhi aura sukha saMpAdana kiyA vaise hara koI usa vrata ko dRr3hatA se dhAraNa kreN| * kaMcana tajavo sahaja hai, sahaja triyA ko neha, mAna bar3AI IrSyA tajabo, bahu durlabha eh| jina zAsana ke camakate hIre * 186 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 mRgAvatI sUrapriya nAmaka yakSa sAketa nagara meM rahatA thaa| vahA~ ke loga usa yakSa ko khUba mAnate the| hara sAla usakI yAtrA ke dina usake vicitra rUpa ko citrita karate the| vaha yakSa usa hareka citrakAra ko mAra DAlatA thaa| yadi citra citrita nahIM kiyA jAtA to vaha yakSa pUre varSa bhara logoM kA pakar3a pakar3a kara nAza karatA thaa| isa prakAra citrakAroM kA vadha ho jAne ke kAraNa kaI citrakAraparivAra vahA~ se bhAgakara dUsare nagara meM cale gye| isa duSTa yakSa ke Dara se rAjA ne apane sainiko ko bhejakara una citrakAroM ko vApisa bulavAyA aura una sarva ke nAmoM kI parciyAM likhakara ve saba eka ghar3e meM DAlI, aura jisakA nAma AtA vaha yakSa kI yAtrA ke dina citra citrita kareM aura yakSa usakA vadha kare - aisA nirNaya liyA gyaa| isa prakAra lambA kAla vyatIta huaa| eka bAra kozAMbI nagarI se citrakalA sIkhane ke liye kisI citrakAra kA putra sAketapura nagarI meM AyA aura eka citrakAra kI vRddha strI ke ghara tthhraa| use usa vRddhA ke putra se maitrI ho gii| daivayoga se usa varSa usa vRddhA ke putra ke nAmakI hI ciThThI nikalI, jo ki vAkaI meM yamarAja kA AmaMtraNa hI mAnI jAtI thii| yaha khabara sunakara vRddhA rudana karane lgii| yaha dekhakara kauzAMbI ke yuvA citrakAra ne rudana karane kA kAraNa pUchA; taba vRddhA ne apane putra para A paDI vipadA kI bAta kaha sunAyI / vaha bolA, mAtA! ghabarAnA mata, ApakA putra ghara hI rahegA, maiM jAkara citrakArabhakSaka yakSa kA citra bnaauuNgaa|' vRddhA ne kahA, 'vatsa! tU bhI merA putra hI hai|' vaha bolA, 'mAtA maiM bhI hU~ magara merA bhAI svastha rhe|' tatpazcAta vaha yuvaka citrakAra ne chaThThI kA tapa karake, snAna karake caMdana kA vilepana kiyA, mukha para pavitra vastra ATha parateM karake bAMdhA / naI tulikA va suMdara raMgo se yakSa kI mUrti citrata kii| tatpazcAt vaha bAlacitrakAra yakSa ko zIza jhukAkara bolA, 'he sUrapriya deva! ati catura citrakAra bhI ApakA citra banAne meM samartha nahIM hai, to maiM to garIba bAlaka mAtra ! usake sAmane kyA hU~? yadyapi he yakSarAja ! maiMne merI zakti se jo kucha banAyA hai, vaha yukta yA ayukta jo bhI ho use svIkAra kareM aura kucha bhI bhUlacUka huI ho to usake lie mujhe kSamA karanA; kAraNa Apa nigraha aura anugraha karane meM samartha jina zAsana ke camakate hIre . 187 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ho / ' citrakAra kI vinaya se bharI vANI se yakSa prasanna hokara bolA, 'he citrakAra, vara maaNg|' vaha bAla citrakAra bolA, 'he deva! yadi Apa isa garIba para prasanna hue ho to maiM aisA varadAna mA~gatA hU~ ki aba kisI citrakAra ko mAre nahIM / yakSa bolA, 'maine tUjhe mArA nahIM, taba se hI kisI ko bhI mAranA aba baMda hai| paraMtu he bhadra ! tere svArtha kI siddhi ke lie aba dUsarA varadAna mA~ga le|' yuvA citrakAra bolA, 'he deva ! Apane isa nagarI kI mahAmArI haTAyI, usase hI maiM kRtArtha ho gayA huuN|' yakSa vismita hokara bolA, 'kumAra ! paramArtha ke liye varadAna mAMgA, jisase maiM tujha para punaH saMtuSTa huA hU~ / isaliye svArtha ke liye kucha varadAna mA~ga le|' citrakAra bolA, 'he deva ! yadi vizeSa saMtuSTa hue ho to mujhe aisA varadAna do ki jisase koI manuSya, pazu yA anya kA maiM eka aMza dekhUM to usa aMza ke anurUpa usake pUre svarUpa ko vAstavika rUpa se Alekhita karane kI zakti mujhe prApta ho / ' yakSa ne 'tathAstu' kahA / tatpazcAt nagarajanoM se bahumAna pAkara vaha usa vRddhA tathA apane mitra patrakAra se anumati lekara zatAnika rAjA se adhiSThita kauzAMbI nagarI meM AyA / kauzAMbI meM eka bAra rAjA lakSmI se garvita aisIrAjyasabhA meM baiThA thaa| usa samaya deza-paradeza Ate jAte eka dUta ko pUchA, 'he dUta ! jo anya rAjAoM ke pAsa hai aura mere pAsa nahIM hai aisA kyA hai vaha mujhe btaao|' dUta bolA, 'he rAjan ! Apake yahA~ eka citrasabhA nahIM hai|' yaha sunakara zatAnika rAjA ne apane nagara meM base citrakAroM ko bulavAkara eka citrasabhA banAne kI AjJA dii| citra banAne ke liye hareka citrakAra ko unakI jarUrata ke anusAra jagaha bA~Ta dii| usa yuvA citrakAra ko aMtaHpura ke naz2adIka kA eka bhAga citrakAma ke liye milA / vahA~ citrakArya karate hue eka khir3akI meM se mRgAvatI devI kA aMgUThA use dikhAI diyaa| isa para se' yaha mRgAvatI devI hogI' - aisA anumAna karake usa citrakAra yakSarAja ke varadAna se usakA svarUpa yathArtha rUpa se Alekhita karane lagA / aMta meM usake netroM kA Alekhana karate samaya tulikA se masI kA eka biMdu citra meM mRgAvatI kI jAMgha para girA / tatkAla citrakAra ne vaha poMcha liyaa| dubArA masI kA biMdu vahIM jA girA use bhI poMcha ddaalaa| tatpazcAt tIsarI bAra biMdu girA dekhakara citrakAra ne socA, jarUra isa strI ke uru pradeza meM aisA lAMchana hogaa| to yaha lAMchana bhale hI rahA, maiM aba pochUMgA nhiiN| tatpazcAt usane mRgAvatI kA pUrA citra Alekhita kiyaa| itane meM citrakArya dekhane ke lie rAjA vahA~ aayaa| citra dekhate mRgAvatI ke citra me jA~gha jina zAsana ke camakate hIre * 188 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para lAMchana dekhakara rAjA ekadama krodhita huA aura mana se socA, 'jarUra isa pApI citrakAra ne merI patnI ko bhraSTa kI ho aisA lagatA hai, nahIM to vastra ke bhItara ke lAMchana ko vaha kisa prakAra jAna sakA?' aisA mAnakara kopa karake usakA doSa batAkara use pakar3akara rakSakoM ke svAdhIna kiyaa| usa samaya dUsare citrakAroM ne milakara rAjA ko kahA, 'he svAmI! yaha citrakAra koI yakSa deva ke prabhAva se eka aMza dekhakara pUrNa svarUpa yathArtha rUpa se Alekhita kara sakatA hai| isaliye isakA koI aparAdha nahIM hai|' usake aise vacana se kSudra cittavAle rAjA ne usa uttama citrakAra kI parIkSA karane ke liye eka kubaDI dAsI kA mAtra mukha dikhaayaa| usa para se catura citrakAra ne usakA yathArtha svarUpa Alekhita kara dikhaayaa| yaha dekhakara rAjA ko bharosA huA lekina IrSyA huI, jisase krodha huA aura citrakAra ke dAye hAtha kA aMgUThA usane kaTavA ddaalaa| usa citrakAra ne yakSa ke pAsa jAkara upavAsa kiyaa| yakSa ne use kahA, 'tu bA~ye hasta se bhI vaise citra aMkita kara pAyegA' - aisA varadAna diyaa| __ citrakAra ne krodha se socA ki, 'zatAnika rAjA ne mujha niraparAdhI kI aisI dazA kI, isaliye koI upAya se usakA badalA le luuN|' aisA socakara eka paTTa para vizvabhUSaNa mRgAvatI devI ko aneka AbhUSaNoM sahita aMkita kiyA, tatpazcAt strI-laMpaTa aura pracaNDa aise caNDapradyota rAjA ke pAsa jAkara vaha manohara citra dikhaayaa|use dekara caMdrapradyota bolA : he uttama citrakAra! terA citrakauzalya vAkaI vidhAtA jaisA hI hai - aisA maiM mAnatA huuN| aisA svarUpa isa manuSyaloka meM pUrva kahIM dekhane meM AyA nahIM haiM / he citrakAra ! aisI strI kA hai| vaha mujhe sacamuca batA de to maiM turaMta use pakar3a le AU~, kyoMki aisI strI kisI bhI sthAna para ho to vaha mere lAyaka hai|' rAjA ke aise vacana sunakara, 'aba merA manoratha pUrA hogA' - aisA mAnakara citrakAra ne harSita hokara kahA, 'he rAjA!kauzAMbI nagarI meM zatAnika nAmaka rAjA hai| usakI mRgAvatI nAmaka yaha mRgAkSI zera jaise parAkramI rAjA kI paTarAnI hai| usakA yathArtha rUpa Alekhita karane vizvakarmA bhI samartha nahIM hai| maiMne to isameM thoDArUpamAtra Alekhita kiyA hai| caNDapradyota ne kahA, 'mRga ko dekhakara zera jisa prakAra mRganI grahaNa karatA hai usa prakAra maiM zatAnika rAjA ke sAmane usa mRgAvatI ko grahaNa kruuNgaa| yadyapi rAjanIti anusAra usakI mAMga karane ke lie prathama dUta bhejanA hI yogya hai, jisase merI AjJA mAne to kucha bhI anartha nahIM hogaa|' jina zAsana ke camakate hore . 189 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aisA vicAra karake caNDapradyota ne apane dUta ko samajhAkara zatAnika rAjA ke pAsa bhejaa| usa dUta ne zatAnika rAjA ke pAsa jAkara kahA, 'he zatAnika rAjA ! caNDapradyota rAjA Apako AjJA dete hai ki tumane daivayoga se mRgAvatI devI ko prApta kiyA hai paraMtu vaha strIratna mere yogya hai, tU to nAmamAtra hai; isaliye yadi rAjya aura prANa pyAre ho to use zIghra yahA~ bheda de|' dUta ke aise vacana sUnakara zatAnika bolA, 'are adhama dUta! tere mukha se tU aise anAcAra kI bAta bola rahA hai paraMtu jA, dUtapane kAraNa Aja maiM tujhe mAratA nahIM hU~, jo strI mere AdhIna hai usake lie bhI tere pApI rAjA kA aisA AcAra hai to apanI svAdhIna prajA para vaha kaisA julma karatA hogA?' isa prakAra se kahakara zatAnika ne nirbhikatApUrvaka dUta ko tiraskRta karake nikAla diyaa| dUta ne avaMti Akara yaha bAta camDa pradyota ko khii| vaha sunakara caNDapradyota ko bar3A krodha cddh'aa| jisase maryAdArahita sainya lekara kauzAMbI tarapha claa| caNDapradyota ko AtA sunakara zatAnika rAjA kSobha va atisAra pIr3ita ho jAne kAraNa tatkAla mRtyu pA gyaa| devI mRgAvatI ne socA, 'mere pati to mRtyu pA gaye / udayanakumAra abhI bAlaka hai|' balavAna ko anusaranA' aisI nIti hai| paraMtu strIlaMpaTa rAjA ke sambandha meM aisA karane se mujhe kalaMka lagegA, so usake sAtha kapaTa karanA hI yogya hai, isa kAraNa aba to yahIM rahakara anukUla saMdezA bhejakara use lAlAyIta karake yogya samaya Aye taba taka kAla nirgamana kara luuN|' aisA vicAra karake mRgAvatI ne eka dUta ko samajhAkara caNDapradyota ke pAsa bhejA / vaha dUta chAvanI meM rahe caNDapradyota ke pAsa jAkara bolA, 'devI mRgAvatI ne kahalavAyA hai ki mere pati zatAnika rAjA svarga padhAre haiM, aba mujhe ApakI hI zaraNa hai, paraMtu merA putra abhI balarahita bAlaka hai, isaliye yadi maiM abhI use chor3a dU~ to pitA kI vipatti se hue ugra zokAvega kI taraha zatru rAjA bhI usakA parAbhava kreNge| mRgAvatI kI aisI binatI sunakara caNDapradyota bar3A harSa pAyA aura bolA, 'maiM rakSaka, phira bhI mRgAvatI ke putra kA parAbhava karane ke liye kauna samartha hai?' dUta bolA, 'devI ne aisA bhI hI kahA hai ki pradyota rAjA svAmI, to mere putra kA parAbhava karane ke lie kauna samartha hai ?" paraMtu Apa pUjya mahArAjA to bar3e dUra rahate ho aura zatru rAz2A to nikaTa rahanevAle haiM, isase 'sarpa takiye para aura auSadhiyA~ himAlaya para' - aisA hai to yahA~ kA hita cAhate ho to ujjayanI nagarI se iMTe lAkara kauzAMbI ke cAroM ora majabUta killA jina zAsana ke camakate hIre * 190 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banavA de|' garajavAna ko akla nahIM hotI hai, jisase caNDapradyota ne vaisA karanA svIkArA aura kucha samaya meM kauzAMbI ke cAroMora majabUta killA banavA diyaa| tatpazcAt mRgAvatI ne phira se dUta bhejA aura kahalavAyA, 'he pradyota rAjA! Apa dhana, dhAnya aura IMdhana Adi se kauzAMbI nagarI ko bharapUra kara do|' caNDapradyota ne vaha kArya bhI zIghra karA diyA; AzA-pAza' se baMdhA puruSa kyA nahIM karatA?' buddhivAna mRgAvatIne jAnA ki, 'aba nagarI virodha karane yogya hai jisase usane daravAje baMda kiye aura kille para sainikoM ko cddh'vaayaa| caNDapradyota rAjA phala se bhraSTa hue kapi kI taraha atyaMta bilakha kara nagarI ko gherA DAlakara par3A rhaa| eka bAra mRgAvatI ko vairAgya huA, 'jahA~ taka zrI vIraprabhu vicara rahe haiM, vahA~ taka maiM unase dIkSA luuN|' usakA aisA saMkalpa jJAna se jAnakara zrI vIraprabhu suraasura ke parivAra ke sAtha vahA~ padhAre / prabhu ke bAhara padhArane kA sunakara, mRgAvatI pura ke dvAra kholakara nirbhikatA se bar3I samRddhi ke sAtha prabhu ke pAsa pdhaarii| prabhu ko vandanA karake yogya sthAna para baitthii| caNDapradyota bhI prabhu kA bhakta hone se vahA~ Akara baira chor3akara baiThA aura saba vIra prabhu kI dezanA sunane lge| 'yahA~ sarvajJa padhAre hai' - aisA jAnakara eka dhanuSyadhArI puruSa prabhu ke pAsa AyA aura naz2adIka khar3A rahakara prabhu ko mana se hI apanA saMzaya pUchA / prabhu bole : 'are bhadra ! terA saMzaya vacana dvArA kaha batA ki jisase ye anya bhavya prANI pratibodha paaye|' prabhu ne isa prakAra kahA to bhI vaha lajjAvaza hokara spaSTa bolane ke liye asamartha thA jisase vaha thor3e akSaroM meM bolA, 'he svAmI! yAsA, saasaa|' prabhu ne bhI choTA hI uttara diyA, eva mev|' yaha sunakara gautama svAmI ne pUchA, 'he bhagavaMta! 'yAsA, sAsA' isa vacana kA kyA artha hai?' prabhu bole, 'isa bharata kSetra kI campAnagarI meM pUrva eka strIlaMpaTa suvarNakAra thaa| vaha pRthvI para ghUmatA thA aura jo jo rUpavatI kanyAe~ dekhatA unheM pAMcasauM - pAMcasauM suvarNamudrAe~ dekara unase byAha karatA thaa| isI prakAra kramAnusAra vaha pAMcasauM strIyoM se byAhA aura pratyeka strI ko usane sarva aMgoM ke AbhUSaNa karA diye the jisase bAda meM jisa strI kI bArI AtI taba vaha strI- snAna, aMgarAga vagairaha karake sarva AbhUSaNa pahinakara usake sAtha krIDA karane ke liye sajja banatI thii| usake sivA dUsarI koI bhI strI apane bheSa meM kucha bhI parivartana karatI to usakA tiraskAra karake mAra-pITa karatA thaa| apanI striyoM kI ati irSyAlutA se unake rakSaNa meM jina zAsana ke camakate hIre * 191 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpara vaha sonI najarakaida kI bhA~ti - kadApi gRhadvAra chor3atA na thaa| aura svajanoM ko bhI apane ghara bulAtA nahIM thA tathA striyoM se avizvAsa ke kAraNa vaha svayaM bhI anya ke ghara bhojana ke lie na jA pAtA thaa| ___ eka bAra usakI jAne kI cAha nahI thI phira bhI usakA koI priya mitra atyAgraha karake apane ghara bhojana karane le gayA, kyoMki vahI maitrI kA AdyalakSaNa hai| sonI ke bAhara jAne para saba striyo ne socA ki 'hamAre ghara, hamAre yauvana aura hamAre jIvana ko dhikkAra hai ki jisameM hama yahA~ kArAgRha kI bhA~ti baMdIvAna hokara rahatI haiN| hamArA pApI pati yamadUta kI bhA~ti kadApi bAhara jAtA nahIM hai paraMtu Aja vaha kahIM gayA hai, isaliye ThIka huA hai, calo Aja to hama thor3I dera jo jI meM Aye vaisA kre|' aisA socakara sarva striyoM ne snAna karake, aMgarAMga lagAkara uttama puSpamAlA Adi dhAraNa karake suzobhita veSa dhAraNa kiyaa| tatpazcAta darpaNa lekara ve saba apanA apanA rUpa nihAra rahI thI, utane meM sonI AyA aura yaha saba dekhakara bar3A krodhita huaa| unameM se eka strI ko pakar3akara usane aisA pITA ki hAthI ke paira nIce rauMdI gaI kamalinI kI bhA~ti usakI tatkAla mRtyu ho gii| yaha dekhakara dUsarI striyoM ne socA ki 'isa taraha hameM bhI yaha duSTa mAra DAlegA, isaliye hama ikaTThI hokara use hI mAra ddaale| aise socakara una saba ne niHzaMka hokara cArasau ninyAnaveM darpaNa usa para pheNke| sonI tatkAla mRtyu pA gyaa| isake bAda sarva striyA~ pazcAttApa karatI huI citAvata gRha ko jalAkara bhItara hI rahakara jala marI / pazcAttApa ke yoga se akAma nirjarA hone se ve cArasauM ninyAnaveM striyA~ mRtyu pAkara puruSarUpa meM utpanna huii| durdaiva yoga se ve saba ikaThThI milakara koI araNya meM killA banAkara rahate aura corI karane kA dhaMdhA karane lage the| vaha sonI mRtyu pAkara tiryaMca gati meM utpanna huaa| usakI eka palI jisane prathama mRtyu pAI thI vaha bhI tiryaMca meM utpanna huI aura dUsare bhava bhava meM brAhmaNa kula meM putra ke rUpa meM utpanna huii| usakI pA~ca varSa kI Ayu hote hI vaha sonI bhI brAhmaNa ke ghara kanyA ke rUpa meM avatarita huaa| bar3A bhAI apanI bahina kA ThIka taraha se pAlana karatA thA tathApi ati duSTatA se vaha royA karatI thii| eka bAra vara dvija putra ne usake udara ko sahalAte hue acAnaka usake guhyasthAna para sparza kiyA, to vaha rotI baMda ho gyii| jisase usake rudana ko baMda karane kA upAya samajhakara jaba jaba vaha rotI taba usake guhyasthAna jina zAsana ke camakate hIre * 192 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA sparza karatA to vaha ronA baMda kara detI thii| eka bAra usake mAtApitA ne use aisA karate hue dekha liyA so krodha karake nikAla diyaa| taba vaha gira kI koI guphA meM calA gyaa| kAlAnusAra vaha jahA~ cArasau ninyAnave cora rahate the vahA~ pahu~ca gayA aura unake sAtha dhaMdhe meM zAmila ho gyaa| usakI bahina jo dvija ghara meM bar3I ho rahI thI, yuvAvasthA meM pahu~cate hI kulaTA bnii| svaicchA se ghUmatI huI eka gA~va meM phuNcii| vahA~ coroM ne gA~va lUTA aura usa kulaTA ko pakar3akara sabakI strI ke rUpa meM rakha lii| kucha hI dina meM coroM ko huA ki yaha becArI akelI hai, hama saba ke sAtha bhogavilAsa karane se jarUra thor3e samaya meM mRtyu pAyegI isalie koI anya strI le Aye to tthiik|' aise vicAra se ve eka anya strI ko pakar3a laaye| taba vaha kulaTA strI IrSyA se usake chidra DhUMDhane lagI aura use apanA hissedAra mAnane lgii| eka bAra saba cora koI ThikAne corI karane gaye the, usa samaya chala karake vaha kulaTA strI kucha nayA dikhAne ke bahAne eka kue~ ke pAsa usa strI ko le gayI aura ku~e meM dekhane ke lie khaa| sarala strI kue~ meM dekhane lagI to use dhakkA mArakara ku~e meM girA diyaa| coroM ne Akara pUchA ki 'vaha strI kahA~ hai?' taba usane kahA, 'mujhe kyA khabara? tuma tumhArI patnI kI kyoM dekhabhAla nahIM karate? cora samajha gaye ki jarUra usa becArI ko isane irSA se mAra DAlA hai|' jo brAhmaNa cora banA thA usane socA ki 'sarvajJa yahA~ padhAre haiN|' isaliye vaha yahA~ AyA aura apanI bahina ke duHzIla ke bAre meM pUchane kI lajjA Ane se prathama mana se pUchA, bAda meM maine kahA, vANI se pUcha - isaliye usane 'yAsA sAsA' aise akSaroM se pUchA ki kyA vaha strI merI bahina hai?' usakA uttara hamane 'eva meva' kahakara batA diyA, 'vaha usakI bahina hai|' isa prakAra rAgadveSAdika se mUr3ha bane prANI isa saMsAra meM bhavobhava bhaTakate haiM aura vividha duHkha bhugatate haiN| isa prakAra sarva hakIkata sunakara vaha brAhmaNa puruSa parama saMvega pAkara prabhu se dIkSA aMgIkAra karake vApisa pallI meM AyA aura cArasauM ninyAnaveM ko pratibodhita karake sabako vrata grahaNa kraayaa| yogya samaya para mRgAvatI ne uTha kara prabhu ko zIza jhukAte hue kahA ki 'caNDapradyota rAjA kI AjJA pAkara maiM dIkSA luuNgii|' tatpazcAt caNDapradyota ke pAsa Akara kahA ki 'yadi ApakI saMmati ho to maiM dIkSA lUM kyoM ki maiM isa saMsAra se udvegita huI hU~ aura merA putra to Apako sauMpa hI diyA hai|' yaha sunakara prabhu jina zAsana ke camakate hIre * 193 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke prabhAva se pradyota rAjA kA vaira zAMta ho gayA so usane mRgAvatI ke putra udayana ne kauzAMbInagarI kA rAjA banAyA aura mRgAvatI ko dIkSA lene kI AjJA dii| tatpazcAt mRgAvatI ne prabhu se dIkSA lii| usake sAtha aMgAravatI vagairaha rAjA kI ATha striyoM ne bhI dIkSA lii| prabhu ne kaiyoM ko zikSA dekara unheM caMdanA sAdhvI ko sauMpa diyaa| unhoMne sAdhvI candanabAlA kI sevA karake sarva jAnakArI paalii| bhavyajanoM ko pratibodha karate hue zrI vIra bhagavaMta phira se kauzAMbI nagarI meM pdhaare| dina ke AkhirI prahara para candra, sUrya zAzvata vimAna meM baiThakara prabhu ko vaMdanA karane Aye, unake teja se AkAza meM udyota huA dekhakara loga kautuka se vahI baiThe rhe| rAtri jAnakara apane uThane kA samaya jAnakara caMdanA sAdhvI apane parivAra ke sAtha vIra prabhu ko vandanA karake upAzraya pahu~ca gayI, lekina mRgAvatI sUrya ke udyota ke teja ke kAraNa dina ke bhrama se rAtri huI jAnI nhiiN| isase vaha vahA~ hI baiThI rhii| tatpazcAt jaba sUrya-candra cale gaye taba mRgAvatI 'rAtri ho gaI' jAnakara kAlAtikramaNa ke bhaya se cakita hokara upAzraya para aayii| candanA ne usako kahA, 'are! mRgAvatI! tere jaisI kulIna strI ko rAtri meM akelA rahanA zobhA detA hai?' ye vacana sUnakara mRgAvatI candanA se bAra bAra kSamApanA karane lagI isa prakAra zubha bhAva se ghAtI karmoM ke kSaya se mRgAvatI ko kevalajJAna utpanna huaa| usa samaya nidrAvaza banI huI candanA ke samIpa se eka sarpa jA rahA thaa| use kevalajJAna kI zakti se dekhakara mRgAvatI ne unakA hAtha saMthAre para se uThA liyA, isase candanA ne jAgakara pUchA ki 'merA hAtha tUne kyoM uThAyA?' mRgAvatI bolI, 'yahA~ se eka bar3A sarpa jA rahA thaa|' candanA ne pUchA, 'are mRgAvatI! aise aMdhere meM tUne sarpa ko kisa prakAra dekhA? usakA mujhe Azcarya hotA hai|' mRgAvatI bolI, 'he bhagavatI satI! mujhe utpanna hue kevalajJAna cakSu se usako maiMne dekhaa| yaha sunakara vaha bola uThI : 'are kevalI kI AzAtanA karanevAlI esemeM - mujhe dhikkAra hai !' isa prakAra apanI AtmA kI niMdA karane se caMdanA ko bhI kevalajJAna huaa| noTa : mRgAvatI ke kevalajJAna kA byaurA caMdanabAlA ke caritra meM A cukA hai phira bhI rasakSati na ho isalie vaha yahA~ dubArA Alekhita kiyA gayA hai| jina zAsana ke camakate hIre . 194 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 -zrI zubhaMkara pRthvIpura nAmaka nagara meM zubhaMkara nAmaka eka brAhmaNa rahatA thaa| usako dharma kA marma jAnanevAlI jainamati - guNavaMtI nAmaka bhAryA thI / yaha brAhmaNa vidyAbhyAsa karane ke liye paradeza gyaa|vhaaN usane cAra veda, aThThAraha purANa, vyAkaraNa, alaMkAra, nyAya, sAhitya, koza vagairaha kaI zAstroM kA abhyAsa kiyaa| tatpazcAt sthAna sthAna para aneka vidvAnoM ko vAda-vivAda meM jItakara jaya pAtA huA apane ghara lauttaa| vahA~ bhI vaha apane zAstrajJAna kA ADambara saba logoM ko dikhAne lgaa|vh dekhakara usakI jaina dharmI bhAryA ne socA ki 'yaha merA pati ekAMtavAdI zAstra par3hA hai, paraMtu syAdvAda mArga ko nahIM jAnanevAlA manuSya vastu kA yathAyogya vivecana jAnatA nahIM hai, isaliye maiM usako kucha pUchu / ' aisA nirNaya karake apane pati ko pUchA, 'he svAmI ! sarva pApa kA bApa kauna?' brAhmaNa ne kahA, 'he priyA! maiM zAstra meM dekhakara btaauuNgaa|' isake bAda jitane zAstra kA abhyAsa kiyA thA ve saba usane dekhe magara usameM se pApa kA bApa kahIM bhI nikalA nhiiN| isase kheda pAkara usane strI ko kahA, 'he priyA! tere prazna kAuttara to kisI zAstra meM se nikalatA nahIM hai paraMtu tUne yaha prazna sunA kahA~ se?' vaha bolI, 'rAste meM jAte hue koI jaina muni ke mukha se sunA thA ki 'sarva pApoM kA eka pitA hai' so maiM ApakA usakA nAma pUchatI huuN|' vipra bolA, 'maiM sAdhu ke pAsa jAkara pUcha AU~ aura saMdeharahita ho jaauuN|' bAda meM vaha vipra jaina sAdhU ke pAsa jAkara baiThA aura saMskRta bhASA meM kaI prazna kiye; usake yathocita uttara sunakara vaha bar3A khuza huaa| tatpazcAt usane pUchA, 'he svAmI! pApa ke bApa kA nAma kho|' guru ne kahA, 'saMdhyA samaya para Apa yahA~ AnA, usa samaya maiM usakA nAma khuuNgaa|' brAhmaNa apane ghara lauttaa| guru ne socA, 'isa brAhmaNa ko pratibodha karAne ke liye jarUra isakI bhAryA ne bhejA lagatA hai, isalie koI bhI upAya se use pratibodhita kruuN|' yoM socakara eka zraddhAlu zrAvaka ko guru ne kahA, 'Apake ghara se do amUlya ratna lAkara mujhe dIjiye, eka vyakti ke pratibodhita karane ke liye jarUrata hai aura dUsarA koI cANDAla se eka gadhe kA murdA uThavAkara isa upAzraya se so gaja kI dUrI para ekAMta jagaha rakhavA de|' zrAvaka ne donoM kArya zIghra kara diye| saMdhyA samaya hote hI vaha brAhmaNa guru ke pAsa aayaa| guru ne use ekAMta meM kahA, 'hamArA eka kArya karanA jina zAsana ke camakate hIre * 195 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kabUla kare to yaha eka ratna dUM aura kArya samApta karane ke bAda yaha dUsarA ratna bhI duuNgaa|' brAhmaNa ne ratna dekhakara harSa se kahA, 'he pUjya ! kAma btaaiye|' guru ne kahA, 'isa upAzraya ke naz2adIka eka gadhe kA zava par3A huA hai jisake par3e hone ke kAraNa hameM hamAre svAdhyAya vagairaha dharmakArya meM vighna hotA hai, arthAt hama kara sakate nahIM hai, isaliye tU use uThAkara gA~va bAhara pheMka aa|' brAhmaNa ne socA, 'isa samaya aMdherA ho cukA hai jisase mujha vedapAragAmI ko kauna pahacAna sakegA? isalie svArtha sAdha luuN|' aisA socakara cANDAla jaisA bheSa banAkara vaha zava kaMdhe para car3hAkara, yajJopavIta chupAkara use raNava bAhara pheMka aayaa| tatpazcAt snAna karake jaldI se guru ke pAsa AyA aura kahA, 'he svAmI! ApakA kArya kara AyA! isaliye ApakA vacana Apa pAlo aura dUsarA ratna de do|' gurujI ne dUsarA ratna bhI use diyaa| tatpazcAt brAhmaNa ne sUri ko apane prazna kA uttara pUchA, taba guru ne kahA, 'kyA aba bhI tU tere prazna kA uttara nahIM samajha pAyA hai?' yaha sUnakara laghukarmI aura sulabha hone tathA aneka zAstroM kA jJAtA hone se acchI taraha soca-vicAra karane se usakI samajha meM AyA, 'aho! maiM brAhmaNa! jisakA artha 'brahmatattva jAnakAra' hotA hai, tathA gAyatrI kA japa karanevAlA phira bhI lobhavaza aisI niMdanIya dazA paayaa| dharmazAstroM meM kahA hai ki atyaMta pApakarma ko utpanna karanevAlA pApa kA bApa yadi lobha hove to anya pApa se kyA? yadi satya ho to tapa kI kyA jarUrata hai? yadi mana pavitra hoveM to tIrtha meM ghUmane se vizeSa kyA? yadi sujanatA ho to Apta manuSya kA kyA kAma hai? yadi mahimA ho to alaMkAra pahanane se kyA vizeSatA hai? yadi acchI vidyA hove to dhana kI kyA jarUrata? aura yadi apazaya ho to phira mRtyu se bar3hakara kyA hai? athavA apayaza hI mRtyu hai|' aisA vicAra karake vaha brAhmaNa apane ghara jAkara apanI strI ko kahane lagA, 'he priyA! jaina sAdhU ne mujhe acchA bodha prApta krvaayaa| lobha pApa kA bApa hai - yaha mujhe samajha meM aayaa| jaina dharma sarva dharma meM uttama aura lokottara hai| mAtra eka lobha nahIM jItane pAne se sarva dharmakRtya vyartha hai / lobhI manuSya sarva prakAra ke pApa karatA hai|' bAda meM vaha brAhmaNa guru ke pAsa AyA aura guru ko kahA, 'he svAmI! ApakI kRpA se mujhe jJAna, darzana aura cAritrarUpI tIna ratna prApta hue haiM' ityAdi guru kI prazaMsA karake unakA atyaMta upakAra maanaa| ___ isa bAta kA tAtparya yaha hai ki lobha kA nAza karane jaisA anya koI dharma nahIM hai aura lobha ke vaza hone jaisA anya koI pApa nahIM hai|'' jina zAsana ke camakate hIre . 196 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 ziyalavatI jaMbUdvIpa ke naMdana nAmaka nagara meM ratnAkara nAmaka eka zreSThI rahatA thaa| usako putra na thaa| isa kAraNa usane ajitanAtha bhagavaMta kI zAsanadevI ajitabAlA kI ArAdhanA kI, jisase ajitasena nAmaka putra huaa| vaha bar3A hokara ziyalavatI nAmaka strI se byaahaa| ziyalavatI ne zakuna zAstrAdi kA abhyAsa kiyA thaa| zakuna zAstra anusAra vyApAra karane se aneka prakAra se dravya bar3hatA jAtA thA jisase vaha ghara kI vizeSa cahetI aura adhiSThAtrI bana cukI thii| usakA svAmI ajitasena buddhi bala se rAjA kA maMtrI banA thaa| eka bAra sarahada ke rAjA para car3hAI karane jA rahe the taba ajitasena ko sAtha calane kI AjJA dii| maMtrI ne ziyalavatI ko pUchA, 'priyA! mujhe rAjA ke sAtha jAnA par3egA, tU akelI ghara kaise raha sakegI? kAraNa striyoM kA zIla to puruSa samIpa rahane se hI rahatA hai| jo strI proSitabhartRkA (jisakA pati paradeza gayA ho aisI) ho to vaha unmatta gajendra ke samAna kaI bAra svecchA se krIDA karatI hai|' pati ke aise vacana sUnakara netra meM azru lAkara ziyalavatI ne zIla kI parIkSA batAnevAlI eka puSpa kI mAlA svahasta se gUMtha kara pati ke kaNTha meM Aropita kI aura bolI, 'he svAmI! jaba taka yaha mAlA murajhAyegI nahIM taba taka merA zIla akhaNDa hai aisA maannaa|' tatpazcAt maMtrI nizciMta hokara rAjA ke sAtha bAharagA~va gyaa| thoDe dinoM ke bAda rAjA ne maMtrI ke kaNTha meM na murajhAtI huI mAlA ko dekhakara usake bAre meM apane AdamiyoM ko pUchA, taba usakI strI ke satItva kA varNana kiyaa| bAda meM kautukavaza rAjA ne rAjasabhA ke bIca paraspara hAsyavArtA karanevAle maMtriyoM ko kahA, 'hamAre ajitasena maMtrI kI strI kA satItva vAkaI bahuta baDhiyA hai|' yaha sunakara anya eka azoka maMtrI bola uThA, 'mahArAja! unako inakI strI ne bharamAyA hai| striyoM meM satItva hai hI nhiiN| kahA hai ki ekAMta yA samaya mile nahIM taba taka hI strI kA satIpanA hai / isaliye yadi parIkSA karanI ho to mujhe vahA~ bhejo|' azoka nAmaka ha~sI uDAnevAle maMtrI ko AdhA lAkha dravya dekara rAjA ne ziyalavatI ke pAsa bhejaa| azoka ujjvala bheSa dhAraNa karake nagara meM gyaa| vahA~ koI mAlana strI ko milakara kahA, 'tU ziyalavatI ke pAsa jAkara kaha ki koI saubhAgyavAna puruSa tumase milane kI icchA rakhatA hai|' mAlana ne kahA, 'isake lie dravya adhika cAhiye jina zAsana ke camakate hIre * 197 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyoMki dhana hI manuSyoM kA vazIkaraNa hai|' azoka ne kahA, 'yadi kArya siddha ho jAyegA to ardha lakSa dravya duuNgaa|' isase mAlana saMtuSTa hokara ziyalavatI ke pAsa gaI aura ziyalavatI ko saba vRttAMta btaayaa| ziyalavatI ne mana meM socA, parastrI ke zIla kAkhaNDana karane kI icchA rakhanevAlA yaha puruSa apane pApa kA phala bhoge|' aisA mAnakara usane mAlana kI bAta svIkAra kara lI aura mAlana se ardhalakSa dravya maaNgaa| mAlana ne vaha denA svIkAra kiyaa| isaliye milane kA dina taya kiyaa| tatpazcAt ziyalavatI ne apanI buddhi se vicAra karake ghara ke eka kamare meM ku~e jitanA gaharA khaDDA khudvaayaa| usake upara nivAra binA kI cArapAI rakhakara upara cAdara bAMdhakara DhIlA rkhaa| milane kA samaya hote hI azoka maMtrI apanI AtmA ko kRtArtha mAnakara ardhalakSya dravya lekara vahA~ aayaa| pUrva se sikhAI huI dAsI ne kahA, 'lAyA huA dravya mujhe dIjiye aura andara cArapAI para jAkara baittho|' azoka ardha lakSya dravya dekara jaldI aMdhere kamare meM jAkara cArapAI para baiThA, saMsAra meM bahukarmI prANI girate haiM usa prakAra turaMta hI khaDDe meM giraa| khaDDe meM par3A azoka jaba kSudhAtura hotA taba upara se ziyalavatI khappara pAtra meM annapAnI detI thI aura isa prakAra bahuta dina rahane se azoka meM se 'a' nikala gayA aura maMtrI zoka rUpa bana gyaa| eka mAha bItane para bhI azoka maMtrI vApisa na lauTA to kAmAMkura nAmaka dUsarA maMtrI vaisI hI pratijJA lekara aayaa| ziyalavatI ne usake pAsa se bhI ardhalakSa dravya lekara usI khaDDe meM DAla diyaa| tatpazcAt eka mAha bAda lalitAMga nAmaka eka tIsarA maMtrI AyA / usane bhI ardha lAkha dravya lekara usI khar3e meM DAla diyaa| cauthe mAha ratikelI nAmaka eka maMtrI AyA, usako bhI sabake bhAMti lakSa dravya lekara eka khaDDe meM ddaalaa| isa prakAra cAroM maMtrI caturgatirUpa saMsAra meM duHkha kA anubhava karane lge| ___kAlakramAnusAra rAjA zatru para vijaya pAkara vApisa lauTA aura bar3e utsava ke sAtha usane nagarapraveza kiyaa| usa samaya una maMtriyoM ne ziyalavatI ko kahA, 'he svAmInI! hamane ApakA mAhAtmya dekhA, hamAre kRtya kA phala bhI bhogA, aba hameM bAhara nikaalo|' ziyalavatI ne kahA, 'jaba maiM bhavata' (ho) kahU~ taba Apa sabako 'bhagavatu' kahanA pdd'egaa| maMtriyoM ne vaha svIkRta kiyaa| tatpazcAt ziyalavatI ne apane pati ko kahakara rAjA ko bhojana kA AmaMtraNa diyaa| agale dina sarva bhojanasAmagrI taiyAra karake khaDDevAle kamare meM rkhii| rAjA ke bhojana karane Ane ke dina rasoIghara jina zAsana ke camakate hIre * 198 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM agni bhI jalAyA nahIM aura jala ke sthAna para jala bhI rakhA nhiiN| aura koI bhI bhojana karane padhArA taba usane koI bhojana sAmagrI dekhI nahIM, usase Azcarya pAkara vaha baitthaa| ziyalavatI snAna karake kamare meM jAkara puSpamAlA hAtha meM rakhakara dhUpa-dIpa karake baiThI aura bolI, 'rAjA bhojana karane Aye haiM isaliye nAnA prakAra ke pakavAna bhavatu (ho jaaye)|' aisA bolane para cAroM maMtriyoM ne ucca svara meM kahA, 'bhavatu / ' tatpazcAt modaka vagairaha sAmagrI usa kamare meM se bAhara lAI gyii| phira ghRta, sabjI vagairaha ke lie bhI vaisA hI kahA aura hareka bAra bhavatu zabda khaa| isa prakAra rAjA kA bhojana pUrNa huaa| bAda meM tAMbula vagairaha dekara maMtrI ajitasena rAjA ke caraNoM meM giraa| rAjA ne maMtrI ko pUchA : maMtrI! isa prakAra rasoI kaise taiyAra ho gayI? maMtrI ne kahA, 'usa kamare meM mujhe prasanna hue cAra yakSa haiM jo hama mAMgate haiM - vaha dete hai|' rAjA ne kahA, 've hameM dedo, kyoMki hameM nagara ke bAhara jAnA par3atA hai taba vahA~ bhojana mA~ge to vacana mAtra meM ho jaaye|' rAjA ke Agraha se maMtrI ne unheM denA svIkRta kiyaa| tatpazcAt rAjA se chipAkara gupta DhaMga se cAroM ko khaDDe meM se nikAlakara eka bar3e Tokare meM baMda karake acche vastroM se Dhakakara rAjA ko arpaNa karate hue kahA, 'isa yakSa kA svarUpa kisIko dikhAnA nhiiN| rAjA ne Tokare ko ratha meM chor3akara svayaM paidala calakara rAste meM pavitra jala chir3akavAte hue darabAra meM laayaa| aMtapura kI striyA~ pIche pIche calatI huI yakSa ke guNa gAne lgii| isa prakAra unheM darabAra meM lAkara eka pavitra sthAna para rakhavAye aura prAta: rasoiyoM ko rasoI karane kI manAhI pharamA dii| prAta:kAla hote hI bhojana ke samaya bar3I pavitratA se rAjA ne pUjA kii| rAjA ne vijJapti kI, 'he svAmI! pakavAna tathA dAla-cAvala diijiye|' isaliye una cAroM ne bhavatu' kahA lekina kucha huA nhiiN| isa kAraNa rAjA ne TokarA kholA to usameM pizAca ke samAna cAra manuSya dekhane meM aaye| dADhI, mUcha va sira ke keza bar3ha gaye the| mukha gala gaye the| kSudhA se kRza ho gaye the aura netra gahare dhaMsa gaye the| rAjA ne unako pahacAnA to ha~samukhe maMtrI kaue kI taraha upahAsa ke pAtra bane / rAjA ne hakIkata pUchI to unhoMne sarva vRttAMta btaayaa| isase rAjA ne hakIkata pUchI to unhoMne sarvavRttAMta btaayaa| isase rAjA Azcaryacakita hokara mastiSka hilAne lgaa| ziyalavatI kA zIla, usakI buddhi kA prakAza aura puSpamAlA murajhAyI nahIM isakA kAraNa rAjA kI samajha meM aayaa| isa kAraNa ziyalavatI kI pratiSThA logoM meM bar3ha gii| tatpazcAt ve dampatI kramAnusAra dIkSA lekara mRtyu pAkara pA~caveM devaloka meM gaye aura kramAnusAra mokSa bhI prApta kreNge| jina zAsana ke camakate hIre . 199 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 -zrI bhogasAra kAMpilyapura meM bhogasAra nAmaka bAraha vrata ko dhAraNa karanevAlA zrAvaka rahatA thaa| usane zrI zAMtinAtha bhagavAna kA prAsAda banavAyA thaa| vahA~ vaha hamezAM kisI bhI prakAra kI lAlasA bagaira bhagavAna kI tIna kAla kI pUjA karatA thaa| eka bAra usakI strI kA AyuSya pUrNa ho jAne se mRtyu ho gii| taba 'strI ke binA ghara kA nirvAha calegA nahIM' aisA mAnakara usane dUsarI strI se byAha kiyaa|vh strI svabhAva se ati capala thii| isa kAraNa usane dUsarI strI se byAha kiyaa| vaha strI svabhAva se ati capala thii| isa kAraNa usane gupta DhaMga se dhana ikaTThA karane lagI aura apanI icchAnusAra khAne-pIne lgii| kramAnusAra zreSThI kA sarva dhana khatma ho gayA isase vaha dUsare gA~va meM rahane gyaa| paraMtu donoM prakAra kI jinapUjA (dravya pUjA tathA bhAva pUjA) vaha bhUlatA na thaa| usameM bhI vaha bhAvapUjA to hamezA trikAla krtaa| ___ eka bAra usakI strI tathA anya kaI logoM ne use kahA 'he zreSThi! nigraha yA anugraha ke phala ko na denevAle vItarAga deva ko Apa kyoM bhajate ho? usakI bhakti karane se ulaTA Apako pratyakSa dAridra prApta huaa|isliye hanumAna, gaNapati, caNDikA, kSetrapAla vagairaha pratyakSa devoM kI sevA karo jisase ve prasanna hokara tatkAla mana cAhA phala de|' isa prakAra sunate hI zreSThine vicAra kiyA, 'aho! ye loga paramArtha se anajAna hai aura moharUpI madirA kA pAna kiyA hone ke kAraNa jyoM tyoM bola rahe haiN| pUrva janma meM nyUna puNya karake isa janma meM saMpUrNa puNya ke phala bhogane kI spRhA karate haiN| yaha sarva mithyAtva kI mUr3hatA kI ceSTA hai| yahA~ hanumAna, gaNeza vagairaha deva kyA nihAla kara dete haiM / jaisA boo vaisA hI kATo, isameM unakA koI doSa nahIM hai paraMtu saMsAra ke daHkho kA vismaraNa karane ke liye paramAtmA kA smaraNa aharniza karanA cAhiye, kyoMki vItarAga ke guNoM ko yAda kiye binA saMsAra kA moha kaise nAza pAye? mithyAtva meM magana bane mUDha puruSoM ko dhikkAra hai, jo sAMsArika icchA pUrNa karane ke liye deva-devIyoM ko bhajate haiM aura mAnate haiM ki merI icchA ina devoM ne pUrNa kii| yaha mithyA bhramaNA hai| aisA socakara zreSThi ne apane mana meM jarA bhI vicikitsA dhAraNa nahIM kii| dhana abhAva ke kAraNa zreSThi khetI karane lgaa| usakI strI hamezA pakavAna vagairaha panapasaMda bhojana karatI hai aura zreSThi ko caurA vagairaha kutsita anna detI hai| isa kAraNa zreSThi to mAtra nAma se bhogasAra hI rahA paraMtu usakI strI to vAkaI bhogavatI banI / yathAkrama kulaTA banI aura para puruSa ke sAtha yatheSTa jina zAsana ke camakate hIre * 200 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhoga bhogane lgii| ___eka bAra zAMtinAtha prabhu ke adhiSThAyaka deva ne socA, 'isa samaya aneka logoM ke mana ko Ananda denevAlI aura udAra aisI, dhUpAdika sugaMdhI dravyoM se bhagavAna kI pUjA hotI kyoM nahIM hai?' tatpazcAt avadhijJAna ke upayoga se bhogasAra kI | daridratA aura usakA kAraNa jAnakara usane socA, 'yaha zreSThi jinezvara kA pUrNabhakta hai aura Aja use caure kI phasala kATane kA samaya AyA hai; aura usakI strI kulaTA bana gaI hai aura vaha zreSTI para jarA sA bhI bhaktibhAva rakhatI nahIM hai sau mujhe isa zreSThi kA sAMnidhya karanA caahiye|' aisA socakara devatA ne zreSThi ke bhAnaje kA rUpa liyA aura mAmA ke ghara jAkara mAmI ko praNAma kiye va pUchA, 'mere mAmA kahA~ hai?' mAmI bolI, 'tere mAmA kheta meM gaye haiM, vahAM hala jota rahe hoNge|' yaha sunakara vaha kheta meM gyaa| vahA~ mAmA ne pUchA, 'tU kyoM AyA hai?' bhAnaje rUpI devatA bolA, 'maiM sahAyatA karane AyA huuN|' mAmA ne kahA, 'ghara jAkara khA le|' bhAnajA bolA, 'hama sAtha hI khaayeNge|' mAmA ne kahA, 'Aja kheta meM kaTAI kA kAma cala rahA hai, jisase baDI dera ho jAyegI aura tU bAlaka hai to bhUkha kaise sahana kara pAyegA?' bhAnaje ne kahA, 'kucha harakata nahIM, maiM bhI Apake sAtha kaTAI kA kArya kruuNgaa|' aisA kahakara usane daivI zakti se sampUrNa kheta kI phasala kaTAI thor3e samaya meM pUrNa karake ekatra kara lii| tatpazcAt mAmA bolA, 'ye saba caure ghara kisa prakAra le jAyeMge?' yaha sunakara vaha devatA sarva caure uThakAra ghara kI ora claa| unheM AtA dekhakara usa strI ne ghara meM AyA huA jAra puruSa caranI meM chupA diyA aura lapasI vagairaha miSThAna eka koThI meM chipA diye| itane meM bhAnaje ne mAmI ko juhAra karate hue kahA, 'mAmA padhAre haiM unakI AvAbhagata kreN|' aisA bolate bolate caurA kA bhArA jora se caranI meM DAlA aura dAne nikAlane ke liye caure kUTane lgaa| usake prahAra se vaha jAra puruSa jarjarita ho gayA aura svayaM hI mRtyu pA jAyegA aisA mAnane lgaa| bhogavatI ne apane jAra puruSa ko mRtaprAyaH hotA dekhakara apane bhAnaje ko kahA, 'Apa donoM thaka gaye hoMge, isaliye pahale bhojana kara lo|' yaha sunakara mAmA-bhAnajA donoM bhojana karane baiThe, to mAmI caurA Adi kutsita anna parosane lgii| taba bhAnajA bolA, 'aisA kutsita anna maiM nahIM khaauuNgaa|'maamii bolI, / 'acchA khAnA maiM kahA~ se dUM?' bhAnajA bolA, 'he mAmI! maiM yahA~ baiThe baiThe koThI meM pratyakSa lapasI dekha rahA hU~ vaha kyoM nahIM parosa rahI ho? svAmI se adhika koI nahIM hai aisA nizcaya jaannaa|' yaha sunakara mAmI to cakita hI ho gyii| bAda meM lapasI parosakara usane vicAra kiyA, 'aho! yaha to bar3A Azcarya! merI guptatA isane kaise jAna lI? vAkaI meM isameM koI bhUta, preta, vyaMtara yA DAkinIpanA honA cAhiye, nahIM jina zAsana ke camakate hIre * 201 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to vaha chipAyA huA kisa prakAra jAna sakA?' tatpazcAt bhojana karake donoM so gye| usa samaya maukA dekhakara vaha jArapuruSa nikala gyaa| yaha saba devatA to jAnatA thA phira bhI usane mauna rkhaa| tatpazcAt bhAnaje ne mAmA ko pUchA, 'yaha Apake zAmale kA vivAha kyoM nahIM karate?' taba mAmA ne kahA, 'he bhAnaje! yaha manoratha dhana bagaira kaise pUrNa hogA?' bhAnajA bolA, 'he mAmA! uuttho| maiM tumheM pRthvI meM chipA dhana btaauuNgaa| aisA kahakara strI ke dekhate hI usane bhUmi me gADhA huA dhana nikAla diyaa| dekhakara strI bilakha paDI aura mana meM bolI, 'maiMne corI karake jitanA dhana gupta rakhA thA vaha sarva isane prakaTa kara diyaa| isalie vAkaI meM yaha koI DAkinI hI hai| nananda kA putra nahIM hai, vaha yahA~ AyA kahA~ se? to bhI usakA anunaya acchI taraha se karUM / nahIM to kopita huA hai to meDI saba gupta bAta prakaTa kara degaa|' aisA socakara aMdara se kAluSya bhAva rakhakara bAhara se mIThI vANI bolI : 'he bhAnaje! tumhArI buddhi ko dhanya hai, hamArI daridratA kA tumane nAza kara diyaa|' zreSThi ne zubha dina dekhakara putra vivAha utsava kA prAraMbha kiyaa| usa samaya apane iSTa jArapati ko usa strI ne AmaMtraNa diyA aura samajhAyA, 'tUM strI veSa dharakara saba striyoM ke sAtha bhojana karane aanaa|' zAdI ke dina vaha jAra puruSa strI veSa pahinakara aayaa| use striyoM ke madhya meM baiThA dekhakara bhAnajA bolA, 'mAmA! Aja parosane ke lie maiM rhuuNgaa|' mAmA ne kahA, 'bahuta acchaa|' vaha parosane lgaa| parosate parosate jaba vaha usa jAra ke pAsa gayA taba usane dhIme se kahA, 'tUjhe caranI meM jarjarita kiyA thA vahI tU hai na? usake 'nA' kahane para isa prakAra do tIna bAra kahA, taba anya logoM ne bhAnaje ko pUchA, 'tU bArabAra isa mugdhabAlA ko kyA pUchatA hai?' taba bhAnajA bolA, 'isa strI ko maiM parosane jAtA hU~ taba vaha kucha bhI letI nahIM hai aura sarva pakavAna kA niSedha karatI hai| taba maiM use kahatA hU~, 'he strI jaba tU thoDA bhI khA nahIM rahI hai to striyoM ke madhya baiThanA tere yogya nahIM hai| ta thoDI bhUkhI laga rahI hai|' isa prakAra bolakara devatA ne usako kucha bhI parosA nhiiN| taba bhogavatI ko usake lie bar3A ucATa huaa| vahA~ se vaha uThI aura gupta rIta se laDDa lekara usakI thAlI meM parosa diye / usa jAra ne thor3e khAye aura cAra laDDu apanI kukSi meM chupA liye| sarva striyA~ khA cukI taba bhAnajA bolA, 'hareka strI mere mAmA ke maNDapa ko akSata se badhAve / yaha sunakara striyoM ne mAMgalika ke lie maNDapa kI akSata se pUjA kI taba vaha jAra maNDapa badhAne Aye nhiiN| taba bhAnajA bolA, 'he mAtA! Apa kyoM maNDapa badhAtI nahIM hai? striyoM kI paMkti meM bhojana karane baiThI thI to aba jina zAsana ke camakate hIre * 202 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa paMkti se alaga honA yogya nahIM hai|' yaha sunakara vaha maNDapa badhAne nIce jhukI to usakI kukSi meM chipAye hue modaka gira pdd'e| jisase vaha khUba zaramAkara eka dama bhAga gyaa| mAmA ne bhAnaje ko pUchA, 'yaha modaka kahA~ se Aye?' vaha bolA, 'Apake putravivAha utsava meM maNDapa ne modaka kI vRSTi kii|' mAmA bolA, 'he bhAnaje! tU itanA jJAnI kaise banA?' vaha bolA sarva bAta ekAnta meM btaauuNgaa|' vivAha kA sarva kArya pUrNa huA taba apanA deva svarUpa prakaTa karake zreSThI ko sarvavRttAMta khaa| zreSThI kI strI ko devatAoM ne kahA, 'he strI! terA pati kaisA paramAtmA kI bhakti meM tatpara hai? vaisI tU bhI bana / tU jArapati ke sAtha hamezA krIDA karatI hai, Adi sarva vRttAMta maiM jAnatA hU~ paraMtu tIna bhuvana ke advitIya zaraNarUpa zrI vItarAga ke bhakta kI tU bhAryA hai isase Aja taka maine terI upekSA kI hai| isalie aba tU samagra daMbha choDakara dharmakArya meM pravRtti kr| manuSya pUrva meM anaMta bAra bhogabhogatA haiM phira bhI ajJAna va bhrama ke kAraNa - socatA hai ki 'maiMne koI bhI samaya bhoga bhoge hI nahIM hai| aisA hone se mUrkha manuSyoM kI kAma bhoga sambandhI tRSNA kadApi zAMta hotI hI nahIM hai| unakA vairAgya honA bhI ati durlabha hI haiN| zrI AdhyAtmasAra meM kahA hai ki 'jisa prakAra zeroM ko saumyapanA durlabha hai aura soM ko kSamA durlabha hai usI prakAra viSaya meM pravRtta hae jIvoM ko vairAgya durlabha hai| isase he strI! AtmA ke bAre meM vairAgya dhAraNa karake aneka bhava meM upArjana kiye pApakarma kA kSaya karane ke liye aura anAdi kAla kI bhrAMta ke nAza ke liye sarvathA dravya aura bhAva se daMbha kA tyAga karake aneka uttama aura zubha kAryoM ke lie udyama kara / daMbha hI sarva pApa kA mUla hai tathA aneka sadguNoM kA nAza karanevAlI hai| kahA hai, 'jihvA rasa kI lolupatA chor3I jA sakatI hai, zarIra para ke alaMkAroM kA moha choDA jA sakatA hai, usI prakAra kAmabhoga bhI chor3A jA sakatA hai| paraMtu daMbha kA sevana chor3anA muzkila hai' aura samudra ko pAra karanevAloM ko nAva meM eka lezamAtra bhI chidra hove to vaha DUbane kA kAraNa hai, usI prakAra jisakA citta adhyAtma dhyAna meM Asakta hai use thoDA sA bhI daMbha rakhanA ucita nahIM hai kyoMki vaha saMsAra meM DUbane vAlA hai| upadeza sunakara usa strI ne pratibodha pAyA aura zrAvaka ke bAraha vrata aMgIkAra kiye| devatA zreSThI ko lAkha suvarNamudrAe~ dekara aMtardhAna huaa|krmaanusaar bhogasAra zreSThi apanI patnI sahita zrAvaka dharma pAlakara svarga meM gayA aura vahA~ se kramAnusAra thoDe hI bhava karake mukti sukha ko paayeNge| bhogasAra zreSThi kI bhA~ti dharma kriyA meM vicikitsA kA tyAga karanA, aise jIvoM kA devatA bhI sevaka kI bhA~ti sAnnidhya karate haiN| jina zAsana ke camakate hIre . 203 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 70 -nirmalA rAjA prajApAla ke rAjakula meM modI dharmamitra kA calana thaa| dharmamitra prAmANika vyApArI thaa| rAjakula meM mahArAnI se lekara eka sAmAnya dAsI ko bhI usakI dukAna meM ThagA jAne kA bhaya nahIM thaa| gA~va meM bhI dharmamitra kA nAma AyA to usake mAla yA bhAva ke liye kisIko kucha pUchane kI jarUrata nhiiN| rAjA ke modI kI prAmANikatA ke liye yadi koI preraNAmUrti thI to vaha dharmamitra kI suzIla patnI nirmalA thii| nirmalA rUpa rUpa kA aMbAra rUpI rati kA avatAra thI, phira bhI usake deha saundarya ke pIche AtmA kA saundarya anupama thaa| strI zarIra kA zIlahIna saundarya avazya vikRta puruSoM ke saMsAra ke liye zrAparUpa hai lekina yadi usa saundarya ke sAtha suzIlatA bharI paDI ho to vaha strI samasta saMsAra meM AzIrvAda rUpa hai| suvAsa jyoM puSpa kA mUlya hai, tyoM suzIlatA strI ke zarIra kI mahAmUlya sampati hai| prajApAla kI rAjasabhA meM kaI hajUriye the, usameM eka vighnasaMtoSI nAI thaa| ayogya manuSya kA saMsarga bhI acche manuSyoM ke jIvana meM dAga lagAnevAlA banatA hai| prajApAla rAjA ke lie bhI aisA hI huaa| ___eka bAra rAjA ke yahA~ gA~va kI gapazapa cala rahI thI, usa samaya jIvA nAI ne dhIme se bAta rakhI, 'mAlika! kahatA hU~, zAyada jyAdA mAnA jAyegA phira bhI hujUra ke samakSa kahane meM kyA zarma? hamAre pUre rAjya meM modI ke ghara meM jaisA manuSya hai vaisA to koI sthAna para milegA hI nhiiN| are khuda mAlika ke aMtapura meM bhI nhiiN| nAI kI jIbha para tAlA na thaa|aaNkhoN kA camakArA karate hue bAta kA muramurA rkhaa| rAjA ke nikaTa usa samaya aise hI khuzAmatakhoroM ke sivA anya koI bhI na thaa| sabane nAI kI bAta meM hAmI bhrii| rAjA kA caMcala mana pala bhara meM vicAroM ke jhUle meM jhUlane lgaa| jIvA vikAra kA viSa bar3hAne lagA, 'kyA rUpa? kyA teja? are! kyA teja? are! kyA saundarya! mAno indraloka kI apsarA / hujUra! aisA rUpa to jIvanabhara meM dekhA nahIM hogaa|'naaii ko bolane kI kalA kisIse sIkhanI nahIM par3atI hai| rAjA kI manovRtti meM vikAra kA jahara yo dhIre dhIre ghusatA gyaa| "aisI sundara strI mere modI ke yhaaN| eka bAra to use dekha hI lenI cAhiye, aura isake bAda usakI tAqata bhI kyA hai ki merI 'hA~ meM 'nA' kaha sake?" rAjA ke muMha meM pAnI A gayA hai aisA jAnakara maukA pAkara jIvA nAI kahA karatA thA ki mAlika! aisA strI ratna to Apake rAjamahala meM hI zobhA degaa| kaue jina zAsana ke camakate hore * 204 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke kaNTha meM motI kI mAlA na hove / hIre kA hAra to rAjA ke gale meM hI phbegaa|' rAjA ne modI kI strI ko lAlAyita karane ke peMtare prAraMbha kara diye| apane khAsa dAsa-dAsiyoM dvArA kImati vastu nirmalA ko vaha upahAra rUpa bhejane lgaa| zANI nirmalA rAjA kI bUrI bhAvanA pahacAna gii| aise hRdayahIna rAjavI kI meharabAnI bhI agni kI jvAlA ke sAtha khelane samAna hai, vaha turaMta samajha gyii|apne mahAmUlya zIladhana kI rakSA ke lie vaha sajaga thii| avasara Ane para bala ke bajAya akla se kAma lene kA usane nizcaya kiyaa| hamezA bheje jAte upahAra nirmalA AnAkAnI bagaira svIkAra letI hai aisA jAnane ke bAda taya kiyA : 'paMchI jarUra pIMjare meM A gayA hai|' kAraNa-vikAravaza AtmAoM kI sRSTi, unake apane mAnasika, vikAroM kI pratikriyA rUpa hI lagatI hai| jaisI dRSTi aisI sRSTi' - yaha lokokti aisI AtmAoM ke mAnasa kA pratibimba rakhatI hai| rAjA ne nirmalA ko milane ke liye nayI tuka lddaayii| usane khAsa kAma batAkara modI ko eka saptAha ke bAharagA~va jAne kA Adeza diyaa| dharmamitra ne jaba nirmalA ko bAharagA~va jAne kI bAta kahI taba catura aisI nirmalA rAjA kI manobhAvanA pahacAna gyii| usane jAte samaya pati ke sammukha atha se iti taka sarva hakIkata kaha sunaaii| dharmamitra ko nirmalatA kI pavitratA, dRDhatA tathA dhIratA ke prati pUrNa zraddhA thii| vaha bAharagA~va gyaa| ghara ke dAsa dAsIyoM ko nirmalA ne sAvadhAna rahane kI sUcanA de dii| rAjA ne dUsare dina khAsa vyakti dvArA gupta saMdezA bhejA, 'Aja sAMya rAjAjI Apake yahAM AnevAle hai|' nirmalA pahale se hI jAnatI thI ki aisA kucha hogaa| usane rAjA ke yogya saba taiyAriyA~ krvaaii| prajA ke bAlaka mAne jAte rAjA ke dila meM pApa bhAvanA kA aMdherA jyAdA gAr3ha banA / sAMya gupta rUpa se modI ghara meM akelA ghuusaa| nirmalA ne rAjavI ke Atithya ke liye saba taiyArI kara dI thii| rAjA ekAMta cAha rahA thaa| nirmalA ke dehasaundarya ke pIche pAgala bane hue rAjA ko Aja koI hoza na thaa| nirmalA ke sAtha ekAMta bhogane ke lie bAvalA banA thaa| nirmalA ke Adeza anusAra ghara ke nokara suvarNajar3ita thAla meM eka ke bAda vyaMjana parosane lge| mahAmUlyavAna kaToroM meM suMdara gulAbajAmUna prose| rAjA ke mukha meM pAnI chUTA aura mana se samajhA ki khAsa mere lie hI merI priyatamA ne vyaMjana taiyAra kiye haiN| bhojana prAraMbha karane se pUrva hareka mIThAI thor3I thor3I khAI huI tathA kisIkI jhUThI kI huI mAlUma pdd'ii| jina zAsana ke camakate hIre * 205 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ turaMta rAjA sattAvAhI AvAja meM bolA, 'kauna hai yahA~?' 'jI hujUra maiM hU~' kahatI huI eka dAsI hAjira huii| rAjA ne pUchA, 'yaha saba thAla kisane bheje haiM?' 'mAlika! hamArI seThAnI ne|' dAsI ne uttara diyaa| 'kahA~ hai terI seThAnI?' rAjA ne puuchaa| dAsI ne kahA, 'khudAviMda! Apa nAmadAra ke svAgata kI yogya taiyArI karane ke lie...' rAjA ne samajhA, abhI thor3I dera meM suMdara zRMgAra saja-dhaja kara nirmalA vahA~ aayegii| itane rAjA ke liye peya cIjeM hAjira huii| -15-20 mahAmUlya pyAloM meM kesarI dUdha rakhA huA thaa| rAjA pyAlA uThAkara dUdha dekhane lgaa| dUsarA, tIsarA yoM pyAle uThAkara dekhane para use lagA ki hareka pyAle meM eka hI cIja thii| usane cakhakara dekhA ki koI bhI pyAle meM anya peya na thaa| rAjA ne dAsI ko hukma diyA, 'jA, terI seThAnI ko bulA lA / ' zIghra hI nirmalA pAsa ke kamare se vahA~ A phuNcii| usakA anupama tejasvI dehalAvaNya dekhakara rAjA kI vikArI dRSTi meM yaha teja asahya banatA jA rahA thaa| pavitra tathA sattvazAlI nirmalA kI bhavya dehalatA, tejapuMja mukhAkRti aura madhura smita prajApAla rAjA ko mUrcchita banAne lge| , thoDI dera cupakIdI chA gii| rAjA ne mauna toDA / kucha zvAsa ghoMte hue mIThe zabdoM meM ha~sate ha~sate vaha bolA, 'yaha saba kyA khela hai?' ___ 'kise Apa khela kaha rahe ho?' nirmalA ne hRdaya ke bhAvoM ko gUDha rakhakara choTA sA javAba diyaa| 'kyoM! itanA nahIM samajhA jA sakatA?' prajApAla ne dubArA mIThI AvAz2a meM khaa| ___nirmalA apanI cAla meM thii| mArga bhUle hue rAjA ko rAha para lagAne kA maukA usane jAnabujakara khar3A kiyA thaa| usane vyaMga meM javAba diyA : 'mAlika! samajha meM AtA hai vaha nahIM samajha sakatI aura nahIM samajha meM AtA hai vaha samajha sakatI huuN|' rAjA modI kI strI meM rahI huI gajaba kI cAlAkI prathamabAra dekhakara cakita ho gyaa| rUpa ke sAtha caturAI ke teja kA mizraNa dekhakara vaha daMga ho gyaa| aisI cakora strI kI vANI meM rahI gUDhatA ko samajhane ke lie usane khUba koziza kii| aMta meM cir3hakara vaha bolA : yaha kisIkI khAI huI jhUThI mIThAI yahA~ kyoM rakhI hai? maiM kyA yahA~ kisIkI jhUThana khAne AyA hU~?' 'mahArAja! isameM nayA kyA hai?' Apa yahA~ kisalie Aye ho? yaha maiM aura Apa hI jAnate haiM / parAyI jhUThana ko apavitra karane hI Apa yahA~ padhAre ho| aba yaha kahA~ anajAnA hai?' nirmalA ne mohaka lekina vedhaka jabAna meM rAjA ko spaSTa zabdo meM sunA diyaa| jina zAsana ke camakate hIre . 206 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara sunakara rAjA hakkA bakkA raha gyaa| usane nahIM socI huI paristhiti yUM sahasA khaDI ho gayI, vaha vicAramagna bnaa| nirmalA ne rAjA ko kahA, 'rAjan! Apa prajA ke mAlika ho, prajA ke pAlaka pitA ho / prajA Apake putra-putrI rUpI saMtati hai / prajA ke zIla, prajA kI pavitratA aura usakA dharma - ina sabake rakSaka Apa, Aja ApakI putrI samAna kahI jAUM aisI; merA zIladhana lUTane Apa yahA~ Aye haiM; yaha Apake jaise prajApAlaka ko lAMchana rUpa nahIM hai? Apake jaisA pitA, modI kI jhUThana jaisI mujhe, dekhakara-sunakara mohavaza banakara akArya karane ke liye Apa taiyAra hue ho - yaha samajha meM AtA hai, lekina Apa jaise nahIM samajhate yaha Azcarya jaisA hai|' rAjA ke dila meM ye zabda ArapAra ho gye| usake baMdha viveka-cakSu khulane lge| usane phira se pUchA, 'ina vividharaMgI kImati kaToroM meM eka sA dUdha kyoM thoDA thoDA rakhA hai? eka hI pyAle meM saba samA sake aisA thA, to saba pyAle bekAra kyoM bigaDe?' narama svara meM rAjA ne hRdaya kI gutthI btaaii| ___nirmalA javAba dene ke liye taiyAra thii| rAjA kI sudha-budha khoyI huI AtmA ko ThikAne lagAne ke liye sAvadhAna thii| usane spaSTatA kI, 'mahArAja! ye pyAle bigADe paraMtu usakI kiMmata kyA hai? pyAle bigar3e vaha Apasamajha sake paraMtu Apake karor3oM-arabo kI saMpatti se bhI adhika mUlyavAna yaha mAnavabhava bigAr3ane ke liye taiyAra hue ho; isakA kyA? alaga alaga raMga ke pyAloM meM cIja to eka hI thI, yaha Apa jAna sake; to rUpa-raMga yA dehAkRti se alaga alaga mAnI jAtI striyoM meM cIja to eka hI hai| phira bhI Apa isa prakAra pAgala banakara adhama mArga para jAne ke liye taiyAra hue ho - yaha Apake jaise navapuMgava rAjA ko kalaMkarUpa apakRtya nahIM hai kyA? Apake aMdhepana ko TAlane ke lie hI maiMne yaha saba kiyA hai| isake sivA Apake aMtarcakSu para se yaha moha kA AvaraNa kisI bhI prakAra se haTa sake aisA na thaa| nirmalA jaisI suzIla satI strI ke dRDhatApUrvaka kahe zabda rAjA ke aMtara ko prakAzita kara gye| usakI ajJAnatA ke paTala dUra hue aura tabase usakA jIvana rAha badala gyaa| kharAbe meM car3hI apanI jIvana naiyA ke rAha para lAkara apane liye mArgadarzaka guru bananevAlI modI kI strI nirmalA ne kiye hue ananya upakAra ko rAjA prajApAla jIvanabhara kadApi na bhUla paayaa| ___vaha vApisa lauTA sadaiva ke liye aise akArya se| dhanya ho nArIzakti kI pavitratA ko! vAkaI meM aisI pavitra nArI, nArAyaNI hai| jina zAsana ke camakate hIre * 207 / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - subudhdi maMtrI jitazatru rAjA campA ke rAjya kA svAmI thaa| use dhAriNI nAmaka paTTarAnI thii| adInazatru nAmaka usakA yuvarAja thaa| rAjya kA saba kAryabhAra subuddhi nAmaka zramaNopAsaka usakA maMtrI calatA thaa| subuddhi vivekazIla zrAvaka thaa| jitazatru rAjya kArabhAra meM isa maMtrI kI salAha letaa| eka bAra rAjAne apane yahA~ mahotsava manAyA usa nimitta para usane apane yahA~ rAjya ke adhikArI sAmaMta evaM agraNI nAgarikoM ko bhojana ke liye nimaMtraNa diyaa| ___pAMca pakavAna, kaI sabjiyA~ ityAdi suMdara prakAra kI rasavaMtI rasoI taiyAra huii| sabake sAtha bhojana karate hue rAjA ne khUba rasapUrvaka apanI rasoI kI prazaMsA kii| sabane rAjA kI hA~ meM hA~ milAI paraMtu vivekazIla aura gaMbhIra maMtrIne thor3I dera bAda rAjA ko kahA, 'prabhu! Apane kahA thA vaha barAbara hai| pudgala ke isa prakAra ke svabhAva meM kucha bhI nayA nahIM hai phira bhI ye saba cIjeM Amataura se acchI hI haiM yA Amataura para burI hai yUM nahIM kahA jA sktaa| jo viSaya Aja manohara dikhatA hai, vaha viSaya dUsare pala meM kharAba bana jAtA hai| jo pudgala eka pala zravaNa ko pasaMda ho aisA madhura hotA hai, to dUsare pala zravaNa ko nApasaMda ho aise kaThora aura karNakaTu bana jAte haiM aura jo pudgala A~kha ko atyaMta prasannatA denevAle hote haiM ve kaI bAra dekhane bhI na cAho aise ho jAte haiM / sugaMdhI pudgala kaI bAra sira phaTa jAve utane durgaMdhayukta ho jAte haiM; aura durgaMdhI pudgala sira ko tarabatara kara de aise suvAsa denevAle bhI bana jAte haiM / jIbha ko svAda denevAle pudgala dUsare pala besvAda aura cakhanA bhI na cAhe aise bana jAte haiN| to koI bAra madhura bhI bana jAte haiM / jina pudgaloM ko sparza karane kA hameM bAra bAra mana hotA hai vahIM pudgala kaI bAra chUnA bhI na cAhe aise ho jAte haiN| isase viruddha pariNAma bhI kaI bAra Ate haiM / amuka vastu acchI aura phalAM vastu kharAba hai aisA - Amataura para niyama nhiiN| kaI bAra acchI cIje saMjogavazAt bigaDa bhI jAtI hai aura kharAba cIje sudhara bhI jAtI hai| vaha to mAtra pudgaloM ke svabhAva aura saMyoga kI vicitratA hai| vivekazIla subuddhi kI ye tattva bharapUra bAte jitazatru ko pasanda AyI nahIM, jina zAsana ke camakate hIre . 208 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyoMki usake hRdaya meM usa samaya mithyAtva praveza kara cukA thA; magara vaha carcA na karake cupa hI rhaa| ___eka bAra jitazatru rAjA ghoDe para savAra hokara bar3e parivAra ke sAtha nagara ke bAhara eka khUba durgaMdha phailAtI huI khAI ke samIpa se gujara rahA thA, usameM rahe pAnI kA raMga kharAba thA aura saDe hue murde jaisI gaMdha usameM se A rahI thii| saMkhyAbaddha kIDoM se gaMdA pAnI khadabadA rahA thaa| vahA~ pAnI kI asahya durgaMdha se rAjA ko nAka dabAnA pdd'aa| isa durgaMdha se ubakara thoDA Age jAkara usane kahA, 'kitanA kharAba hai yaha pAnI? saDe murde kI taraha gaMdha mAra rahA hai| usakA svAda aura sparza bhI kitanA burA hogA?' rAjA kI yaha bAta bhI jJAtA aura draSTA maMtrI ke sivA sabane svIkRta kii| sirpha subuddhi maMtrI ne kahA, 'svAmin ! mujhe to isa bAta meM kucha bhI navInatA nahIM lgtii| maiMne pahale kahA thA usa prakAra pudgaloM ke svabhAva kI hI saba vicitratA hai| rAjA jinazatru ko burA lgaa| usane subuddhi ko kahA, 'terA abhiprAya burA nahIM hai| mujhe to terA kathana durAgrahabharA hI lagatA hai| jo acchA hai vaha acchA hI hai aura jo burA hai vaha burA hI hai| usakA svabhAva parivartana ho jAve aisA to hotA hogA kyA? rAjA ke kathana para se subuddhi ko lagA, vastumAtra parivartanazIla hai' yaha bAta rAjA jAnatA nahIM hai; so mujhe pratyakSa prayoga karake dikhAnA cAhiye ki jaina siddhAMta meM kahA vastu kA svarUpa barAbara samajhanA cAhiye? aisA vicAra karake maMtrI ne bAjAra se nau kore ghar3e maMgavAye aura sevakoM dvArA usa gaMdI khAI kA pAnI una ghar3o meM chAnakara bhrvaayaa| tatpazcAt ghar3e sAta dina taka barAbara baMda karake rkhe| tatpazcAt anya nau ghar3o vaha pAnI chAna kara bhrvaayaa| isa prakAra lagAtAra sAta saptAha taka kiyaa| sAtaveM saptAha usa pAnI kA varNa, gaMdha, rasa aura sparza svaccha se bhI svaccha pAnI jaisA huaa| usa uttama pAnI ko - jala ko jyAdA uttama banAne ke liye sabaddhi ne usame sugaMdhita motha vagairaha dravya milAye aura rAjA ke sevakoM ko vaha pAnI diyA aura vaha pAnI bhojana samaya para rAjA ko dene kI sUcanA dii| rAjA ne bhojana kiyA, rAjA ke sevaka ne vaha pAnI diyaa| bhojana pazcAt rAjA ne pAnI ke khUba bakhAna kiye aura bhojana karane sAtha meM baiThe hue manuSyoM ko kahA, 'hamane jina zAsana ke camakate hIre * 209 14 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo pAnI isa samaya piyA vaha uttamottama hai| kyA usakA svAda! kyA usakA raMga! kyA usakI gaMdha aura kyA usakI hIma se bhI adhika zItalatA! maiM to aise pAnI ko sarvazreSTha jala kahatA huuN|' prazaMsA karate karate rAjA ne sevaka ko pUchA, 'yaha pAnI tU kahA~ se lAyA?' sevaka bolA : 'mahArAja! yaha pAnI maMtrIzvara ke yahA~ se AyA hai| rAjA ne subuddhi ko bulAkara pUchA, 'tU itanA acchA pAnI kahA~ se lAyA?' . subuddhi ne javAba diyA, 'mahArAja! yaha pAnI vahI gaMdI khAI kA hI hai|' rAjA ne vismaya se pUchA : 'kyA usI gaMdI khAI kA hai?' subuddhi ne kahA : 'mahArAja! yaha usakA hI pAnI hai| jaina zAsana kahatA hai - vastu mAtra parivartanazIla hai| jaba Apane bhojana ke bakhAna kiye aura pAnI kI niMdA kI taba Apako jaina siddhAMta kA paramArtha samajhAne kA maiMne kiyA magara Apake mAnane meM vaha bAta AyI nahIM, isaliye maiMne khAI ke gaMde pAnI para prayoga pratyakSa kara dikhaayaa|' tathApi rAjA ko subuddhi maMtrI kI bAta para vizvAsa na aayaa| usane apanI dekharekha meM khAsa AdamiyoM dvArA jala maMgavAkara subuddhi maMtrI ke kahe anusAra vaha prayoga kara dekhaa| isake bAda use pUrA bharosA baiTha gayA ki subuddhi kA kahanA pUrNarUpeNa sahI hai / isaliye usane subuddhi ko bulAkara pUchA : 'vastu ke svarUpa viSaya kA aisA jJAna tumane pAyA kahA~ se?' subuddhi ne namratA se kahA, 'prabhu jinezvara deva ke vacanoM se maiM vaha siddhAMta samajhA huuN| isa kAraNa sundara cIjeM dekhakara maiM uttejita nahIM hotA, aura kharAba cIjeM dekhakara uba bhI nahIM jaataa| vastu ke paryAyoM kA yathArtha jJAna hone se vivekI AtmA apanA samabhAva TikAkara barAbara madhyastha raha sakatI hai| isase rAgadveSa tathA kaSAyoM ke yoga se malinatA unakI AtmA meM praveza nahIM krtii|' zramaNopAsaka subuddhi maMtrI kI aisI umadA bAteM sunakara rAjA ko jaina siddhAMta kA rahasya samajhane kI tIvra utkaNThA huii| tatpazcAt subuddhi maMtrI ne rAjA ko jaina siddhAMta meM rahe jIvAdi tattvoM kA rUpa samajhAyA / rAjA ne jaina dharma aMgIkAra kiyaa| ___ kramazaH sadguru kI nizrA meM ratnatrayI kI ArAdhanA karake una donoM ne karma kSaya karake muktipada pA liyaa| jina zAsana ke camakate hIre . 210 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * marIci kumAra - bharata cakravartI kA putra marIcikumAra eka bAra cakrI ke sAtha AdIzvara bhAgavAna ko vaMdana karane gyaa| vahA~ RSabha svAmI ke mukha se syAdvAda dharma kA zravaNa karake pratibodha pAkara usane dIkSA grahaNa kii| sthavira muniyo ke pAsa rahakara gyAraha aMga kA abhyAsa kiyA aura svAmI ke sAtha cirakAla vihAra kiyA / 81 eka bAra grISma Rtu kI dhUpa se pIr3ita hue marIci muni cAritrAvaraNa karma kA udaya hone se isa prakAra socane lage, 'meru parvata jitanA bhArI aura vahana na ho sake aise muni ke guNoM ko vahana karane, sukha kI AkAMkSAvAlA maiM nirguNI aba samartha nahIM hU~, to kyA maiM liye hue vrata kA tyAga karU? nahIM... tyAga karane se to logoM meM merI hA~sI hogI, paraMtu vrata kA sarvathA bhaMga na ho ora mujhe kleza bhI na ho aisA eka upAya mujhe sUjhA hai; ye pUjya munivaroM ne haMmezA mana, vacana aura kAyA ke tInoM daNDa se parAbhava pAyA hai isaliye mujhe tridaNDa kA cihna ho / ye muni jitendriya hone se keza locana karate haiM aura maiM unake dvArA jitA huA hone se merA muNDana astre se ho, tathA mastaka para zikhA ho| ye muni mahAvrata ko dhAraNa karanevAle haiM aura maiM to aNuvrata dhAraNa karane meM asamartha huuN| ye muni sarvathA parigraha se rahita hai para mujhe to eka mudrikA mAtra parigraha ho / ye muni moha ke Dhakkanarahita aura maiM to moha se AcchAdita hU~, jisameM mere sira para chatra dhAraNa karanelAyaka ho / ye mahARSi paira meM upAnaha pahane binA hI vicarate haiM paraMtu mere pA~va kI rakSA ke liye upAnaha ho / ye muni zIla se hI sugaMdhI ke liye caMdana ke tilaka Adi ho / ye muni kaSAyarihata hone se zveta vastra dhAraNa karate haiM paraMtu maiM krodhAdi kaSAyavAlA hone se mujhe kaSAya raMgavAle vastra ho / ye muni bahuta jIvoM kI hiMsAvAle sacita jala kA tyAga karate haiM lekina mujhe to snAna tathA pAna parimita jala se ho|' isa prakAra cAritra kA nirvAha karane saMbaMdhI kaSTa sahana karane meM kAyara bane marIci ne apanI buddhi jina zAsana ke camakate hIre 211 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se vikalpa rakhakara parivrAjaka kA nayA bheSa dhraa| usako navIna veSadhArI dekhakara loga dharma pUchate the paraMtu marIci to unheM zrI jinezvara ne prarupita kiyA sAdhUdharma hI kahatA thaa| sarva ko jaba vaha aise zuddha dharma kI dezanA kA prarUpaNa karatA taba loga usako pUchate, 'Apa svayaM kyoM aise dharma kA AcaraNa nahIM karate?' usake javAba meM vaha kahatA, 'maiM usa meru samAna bhArI cAritra kA vahana karane meM samartha nahIM huuN|' aisA kahakara apane sarva vikalpa vaha kaha sunAtA thaa| isa prakAra unake saMzaya dUra karake pratibodha kiye hue ve bhavya jIva jaba dIkSA lene ke liye taiyAra hote taba marIci unako zrI yugAdIza ke pAsa hI bhejatA thaa| isa prakAra AcAra pAlate hue marIci svAmI ke sAtha hI vihAra karatA thaa| kramAnusAra vihAra karate hue svAmI vinItA nagarI meM pdhaare| bharatacakrI ne Akara prabhu ko vaMdanA kii| pazcAt bhaviSya meM honevAle tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva vagairaha kA svarUpa pUchA, to prabhu ne una sarva kA varNana kiyaa| cakrI ne pUchA, 'he svAmI! isa parSadA meM koI jIva hai jo isa bharatakSetra meM Apake jaisA tIrthaMkara bananevAlA ho?' svAmI bole, 'yaha terA putra marIci isa bharatakSetra meM vIra nAmaka caubIsavA~ tIrthaMkara hogaa| tathA usase pUrva isa bharatakSetra meM prathama vAsudeva hogA tathA mahAvideha kSetra meM cakravartI hogaa|' yaha sunakara bharatacakrI marIci ke pAsa jAkara usakI pradakSiNApUrvaka vaMdanA karake bolA, 'ApakA yaha pArivrAjakatA vaMdana karane yogya nahIM hai, phira bhI Apa bhAvi tIrthaMkara ho isaliye maiM tumhArI vaMdanA karatA huuN|' aisA kahakara prabhu kA kahA huA sarva vRttAMta marIci ko kaha btaayaa| vaha sunakara marIci mahAharSa se apanI kA~kha ko tIna bAra AsphoTita karake ucca svara meM bolA, 'maiM prathama vAsudeva banUMgA, mUkAnagarI meM maiM cakravartI banUMgA tathA aMtima tIrthaMkara bhI maiM bnuuNgaa| aho! merA kula kitanA uttama?' aura 'maiM vAsudevoM meM prathama, mere pitA cakravartI meM prathama aura mere pitAmaha tIrthaMkaro meM prathama !! aho! merA kula kitanA uttama hai?' ityAdi AtmaprazaMsA aura abhimAna karane se usane nIca gautra karma upArjita kiyaa| eka bAra usa marIci ke zarIra meM vyAdhi utpanna huA; usakI sevA kisI sAdhu ne na kI, isase vaha glAni pAkara socane lagA, 'aho! ye sAdhU dAkSiNya jina zAsana ke camakate hIre * 212 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa se rahita haiN| merI sevA to dUra paraMtu mere sAmane dekhate bhI nahIM haiN| paraMtu maiMne yaha galata vicAra kiyA, kyoMki ye munijana apane deha kI bhI paricaryA karate nahIM haiM, to mujha bhraSTa caritravAle kI sevA to kare hI kyoM? isaliye aba to jaba yaha vyAdhi zAMta ho jAve taba eka ziSya bnaauuN|' isa prakAra socate socate kaI dinoM ke bAda marIci vyAdhi rahita bnaa| ___ eka bAra use kapila nAma kulaputra milaa| dharma kA arthI thA, usane kapila ko Ahata dharma kaha sunaayaa| usa samaya kapila ne unako pUchA, 'Apa svayaM isa dharma kA kyoM AcaraNa nahIM karate ho?' marIci bolA, 'maiM yaha dharma pAlane meM samartha nahIM huuN|' kapila ne kahA, 'to kyA tumhAre mArga meM dharma nahIM hai?' aise prazna se jina dharma meM AlasI ziSya kI kAmanA rakhatA marIci bolA, 'jaina mArga meM bhI dharma hai aura mere mArga meM bhI dharma hai|' yaha sunakara kapila usakA ziSya bnaa| usa samaya utsUtra bhASaNa (mithyAdharma ke upadeza)se marIci ne koTAkoTI sAgaropama pramANa . saMsAra karma kA upArjana kiyaa| usa pApa kI koI bhI AlocanA kare binA anasana se mRtyu pAkara marIci brahma devaloka meM dasa sAgaropama ke AyuSyavAlA devatA bnaa| kapila bhI AsUri vagairaha apane ziSya banAkara unhe apane AcAra kA upadeza dekara mRtyu pAkara brahma devaloka meM deva hue| vahA~ avadhijJAna se apane pUrva janma ko jAnakara vaha pRthvI para AyA aura AsUri vagairaha ko apanA sAMkhyamata btaayaa| usake prabhAva se isa pRthvI para sAMkhyadarzana pravRtta huaa| 'AtmaprazaMsA aura abhimAna karane se marIci ne nIca gotra karma upArjita kiyA aura utsUtra kI prarUpaNA karane se asaMkhya bhava kiye| tIrthaMkara bhagavAna ke zAstroM se viruddha na bolanA aura abhimAna na karanA - itanA bodhapATha sabako grahaNa karane jaisA hai| / hai jJAna magara kucha dhyAna nahI, pahacAna ke saba kucha sotA hai| ye duniyA hai apane matalaba kI, yahAM kauna kisI kA hotA hai| jina zAsana ke camakate hIre * 213 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 -zrI mohavijetA sthUlabhadra pATalIputra ke zakaTAla maMtrI kA jyeSTha putra sthUlabhadra rUpakozA nAmaka eka nartakI ke premapAza meM jakar3A gyaa| prema ke baMdhanavasa mAtA-pitA kI AbarU kI paravAha na kI, bhaginIyoM ke sneha ko vaha bhUla gayA aura laghu baMdhu zrIyaka kI sIkha bhI kucha kAma na lgii| ___ rUpakozA ke dehasukha meM use svarga ke sukha bhI dhuMdhale lagane lge| rUpakozA ke jUDe ke liye vaha gulAba ke phUloM kI veNI svayaM gUMthatA thaa| rUpakozA ke oSTha para lAla raMga kI lAlI vaha svayaM lagAtA thaa| vividha AbhUSaNoM se rUpakozA ke deha ko svayaM sajAtA thaa| praNaya ke raMgarAMga khelate hue donoM samaya kA hoza ga~vA baiThe the| dina, mahine, sAla raMgarAga meM gUjara gye| isa prakAra karate karate bAraha varSa bIta gaye / sthUlabhadra ke pitA zakaTAla pATalIputra meM rAjA ke atyaMta prajApriya maMtrI the| unake prati vararuci nAmaka vipra atyaMta irSyA karatA thaa| vaha lagAtAra zakaTAla ke viruddha rAjA ke kAna bharatA thA, lekina rAjA usakI bAtoM ko mahattva detA na thaa| zakaTAla ke ghara zrIyaka ke byAha prasaMga para rAjA padhAranevAle the| unake sammAna ke liye zastroM kA saMgraha zakaTAla ne ghara meM kiyA thaa| vararuci ne isa mauke kA phAyadA utthaayaa| usane rAjA ko kahA, 'ApakA rAjya chInane ke liye zakaTAla ne zastroM kA bhaNDAra ikaThThA kiyA hai| Apa jA~ca krvaaiye|' rAjA ke jA~ca karAne para zastra saMgraha kI bAta saccI lagI aura rAjA kA krodha AsamAna para phuNcaa| ___ rAjA ne zakaTAla ke samagra vaMza kA nAza karane kA nirNaya le liyaa| zakaTAla ko isa bAta kA patA cala gyaa| rAjA ke kopa se apane kuTumba kI rakSA ke liye zakaTAla ne apanA AtmabalidAna dene kA nirNaya liyaa| putra zrIyaka ko zakaTAla ne kahA : beTA! kala jaba maiM mahArAjA ko praNAma karU~ taba tU talavAra se merA mastaka uDA denaa|' ___'paraMtu pitAjI! pitRhatyA kA apavitra pApa mujhase kaise hogA?' zrAyaka kI manovedanA vAcA le rahI thii| jina zAsana ke camakate hIre * 214 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'beTA! tUjhe pitRhatyA kA pApa nahIM lagegA kyoMki maiM tAlapuTa jaharavAlI hIre kI aMgUThI cUsa luuNgaa| jisake kAraNa maiM mRtyu pA hI luuNgaa| paraMtu usI kSaNa tU talavAra calA denA mere sira para...! AtmabalidAna ke bagaira rAjA kA kopa zAMta nahIM hogaa| putra! yaha tujhe merI AjJA hai|' pitA zakaTAla ne zrIyaka ko smjhaayaa| ___lAcAra zrIyaka ko pitA kI AjJA kA svIkAra karanA pdd'aa| aura dUsare dina rAjA ko praNAma karate samaya pitA kA mastaka zrIyaka kI talavAra se ur3a cukaa| sabhA meM hAhAkAra maca gyaa| rAjA ne jaba aisA apakRtya karane kA kAraNa pUchA taba zrIyaka ne saba bAta kA ghaTasphoTa kiyaa|raajaa ko aba ghora pazcAttApa huaa| rAjA ne vararuciko nikAla diyA aura zrIyaka ko maMtrImudrA svIkAra karane ko khaa| zrIyaka ne kahA : 'mahArAja! mere bar3e bhAI sthUlabhadra jIvita haiM taba taka mujha se maMtrImudrA na svIkArI jA skegii| Apa sthUlabhadra ko maMtrImudrA arpaNa kro|' rAjA kI saMmati lekara zrIyaka sthUlabhadra ko bulAne ke liye rUpakozA ke rUpabhavana meM phuNcaa| pitA ke lAla khUna se raMgI talavAra dekhakara aura zrIyaka se pitA kI hatyA kI ghaTI ghaTanA ko sunate hI sthUlabhadra kA viSayavilAsa kA moha nazA cUra cUra ho gyaa| sthUlabhadra zrIyaka ke sAtha rAjasabhA meM phuNcaa| rAjA ne sthUlabhadra kI AvAbhagata kI aura kahA, 'sthUlabhadra! Apake pitA kA sthAna Apa sNbhaalo| isa maMtrImudrA ko dhAraNa kro|' __ sthUlabhadra ne samIpa ke bagIce meM jAkara (AlocanA) vicAraNA karane kI AjJA maaNg| pitRhatyA kI isa apavitra ghaTanA se sthUlabhadra kI bhItarI AtmA jAga utthii|maut kA saudAgara aura pApoM kA bhaNDAra jaisA saMsAra aba sthUlabhadra ko asAra lagane lgaa|ruupkoshaa ke praNayasaMbaMdha kI mIThI yAdeM bhI usake vairAgya ko vicalita karane meM aba asamartha thii| sthUlabhadra ne vicAraNA karate hue AlocanA ke badale mastaka para ke bAla kA muNDa kara (AluMcana) kara ddaalaa| dharmalAbha kI zubhAziSa barasAte muni sthUlabhadra ne rAjyasabhA meM praveza kiyaa| ___isa prakAra sthUlabhadra ne maMtrImudrA na svIkArI aura kozA ke rUpa bhavana meM bhI na jAkara sIdhe AcArya zrI saMbhUtavijayajI mahArAja jahA~ birAjamAna the vahA~ pahu~cakara, unake caraNoM meM girakara apanI jiMdagI ke car3hAva-utAra kI samagra hakIkata gurudeva ko btaayii| gurudeva ne sthUlabhadra meM chipe hIre ko pahacAna liyaa| jina zAsana ke camakate hIre * 215 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura guruvara ne vidhipUrvaka sthUlabhadra ko dIkSA dii| dIkSA lene ke bAda dUsare bAraha bAraha varSa bIta gye| muni sthUlabhadra ne aisI pracaNDa sAdhanA sAdha lI thI ki tribhuvana kI koI tAqata unake zIlavrata ko khaNDita karane kA sAmarthya nahIM rakhatI thii| ____eka bAra varSARtu Ane para bhI saMbhUtavijayasUri ko vaMdanA karake tIna muniyoM ne alagaalaga abhigraha liyaa| usameM pahale muni ne kahA, 'maiM cAra mAha taka siMha kI guphA ke mukha para upavAsa karake kAyotsarga meM rhuuNgaa|' dUsare muni ne kahA, 'maiM cAra mAha taka dRSTi viSa sarpa ke bila ke mukha para kAyotsarga dhara kara upavAsI rhuuNgaa|' aura tIsare ne kahA, 'maiM cAra mAha taka kue~ ke ba~Dera para kAyotsarga karake upavAsI rhuuNgaa|' una tInoM ko yogya jAnakara guru ne usa prakAra caumAsA vyatIta karane kI AjJA dii| sthUlabhadra muni ne uThakara guru ko vijJapti kI, 'maiM cAra mAha taka kozA vezyA ke ghara meM caumAsA rhuuNgaa|' guru ne upayoga dekara unheM yogya samajhakara vaisA karane kI AjJA dii| tatpazcAt sarva muni apane aMgIkAra kiye hue sthAna para gye| usa samaya samatA guNavAle aura ugra tapa ko dhAraNa karanevAle munivaroM ko dekhakara vaha siMha, sarpa aura kue~ kA rahaTa ghUmAnevAlA - ye tInoM zAMta ho gye| - sthUlabhadra bhI kozA ke ghara gaye, unheM Ate dekhakara kozA ne socA, 'ye sthUlibhadra cAritra se udvegita hokara vrata bhaMga karane Aye lagate haiM, isaliye merA bhAgya jaga rahA hai| aisA mAnakara kozA ekadama uThakara muni ko motiyoM se badhAkara do hAtha jor3akara khar3I rahI aura bolI, 'pUjya svAmI! ApakA svAgata hai / Apake Agamana se Aja aMtarAya karma kSaya hone ke kAraNa merA puNya pragaTa huA hai| Aja mujha para ciMtAmaNi kAmadhenu, kalpavRkSa tathA kAmadeva vagairaha devatA prasanna hue - aisA maiM mAnatI huuN| he nAtha! prasanna hokara mujhe jaldI se AjJA do| yaha merA citta, vitta, zarIra aura ghara sarva ApakA hI hai| mere yauvana ko prathama Apane hI sArthaka kiyA hai, aba hima se jalI huI kamali kI bhA~ti Apake viraha se dagdha bane mere zarIra ko niraMtara Apake darzana aura sparza se AnaMdita kreN| yaha sunakara sthUlabhadra bole, 'dekha, maiM muni banA huuN| mujha se dUra rahakara jo bAta karanI ho vaha kro| maiM tere yahA~ caumAsA vyatIta karane AyA huuN| mujhe Thaharane kA sthAna btaa|' kozA mana meM cir3ha gaI paraMtu muni ko calita karane ke lie kAmazAstra anusAra banAyI huI citrazAlA sApha karake cAra mAsa taka rahane ke liye jina zAsana ke camakate hIre * 216 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dii| vahA~ muni samAdhi tAraNa karake rahe / kozA kA diyA huA kAmadeva ko pradIpta karanevAlA SaTrasayukta AhAra karake bhI muni sthira mana rakhakara baiThe rahe / kozA sundara vastrAbhUSaNa pahanakara aneka prakAra ke hAvabhAva - nakhare karatI huI muni ko kSobhita karane ke liye unake pAsa aayii| usa samaya muni ne kahA, 'sADhe tIna hAtha dUra rahakara tujhe nRtya vagairaha jo kucha karanA ho vaha kr|' tatpazcAt kozA sADe tIna hAtha dUra rahakara kaTAkSa se muni ke sAmane dekhane lgii| lajjA kA tyAga karake pUrva kI huI krIDA kA smaraNa karAne lagI aura gAtra ko mor3ane kI caturAI dvArA tridaNDI se sundara aisA madhya bhAga dikhAtI, tathA vastra kI gAMTha bAMdhane hetu gaMbhIra nAbhirUpa kUpa ko prakaTa karatI kozA unake sammukha vizva ko mohita karanevAlA nATaka karane lagI; phira bhI sthUlabhadra ne uThAkara usake sAmane dekhA bhI nahIM aura jarA sA bhI kSobha pAyA nhiiN| . tatpazcAt kozA apane sakhiyoM ko lekara vahA~ aayii| unameM se eka nipuNa sakhI bolI, 'he pUjya! kaThoratA kA tyAga karake uttara diijiye| kyoMki muniyoM kA mana hamezA karuNA ke kAraNa komala hotA hai| bhAgyahIna puruSa hI prApta hue bhoga ko gaMvAte haiM, so he pAparahita muni! Apake viyoga se kRza banI aura Apake hI liye marane ko taiyAra baiThI ApakI kAmAtura priyA ke manoratha ko saphala kro| yaha tapasyA to sukha se dubArA prApta hogI, paraMtu aisI premI yuvatI milegI nhiiN|' yaha sunakara muni ne kozA ko kahA, 'anaMta bAra aneka bhava meM kAmakrIDAdi kiye haiM to bhI aba kyoM usakI hI icchA karatI hai? kyA aba bhI tujhe tRpti nahIM huI - jo mere sammukha yaha nRtyAdi kA prayatna karatI hai? yadi zAyada aisA hI nRtya prazasta bhAva se paramAtmA kI stutipUrvaka unake samIpa kiyA hotA to sarva saphala ho jAtA : paraMtu tUM to bhoga kI icchA se dInavANI bolatI hai aura sakhiyoM ko lAkara bhogaprApti ke liye prayatna kara rahI hai, paraMtu tU kyoM yaha janma tathA jIvana vRthA ga~vA rahI hai / he buddhizAlI kozA! tU sarva prayala apanI AtmA ke hita ke liye hI kr| isa prakAra ke sthUlabhadra muni ke vacana sunakara kozA ne socA, isa muni kA jitendriyapana mere jaisI asaMkhya catura nAriyoM se bhI jItA jA sake aisA nahIM hai|' vaha bolI, 'he munirAja ! maiMne ajJAnatAvaza Apake sAtha pUrva kI huI krIDA ke lobha se Aja bhI krIDA kI icchA se Apako kSobhita karane ke aneka upAya kiye haiN| aba to merA aparAdha kSamA kreN|' bAda meM muni ne usako yogya jAnakara zrAvaka dharma jina zAsana ke camakate hIre * 217 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA upadeza diyA vaha bhI pratibodha pAkara zrAvikA banI aura 'naMdarAjA ke bheje hue puruSa ke sivA anya sarva mere baMdhu samAna haiM aisA abhigraha liyaa| aba varSARtu pUrNa ho gayI to ve tInoM sAdhU apane apane abhigraha kA yathAvidhi pAlana karake guru ke pAsa aaye| prathama siMha kI guphA ke pAsa rahanevAle sAdhU ko AtA dekhakara guru kucha uThakara bole, 'he vatsa! duSkara kArya karanevAle! terA svAgata hai, tujhe zAtA to hai na?' usa prakAra anya do sAdhu Aye taba unakA bhI guru ne bhalI prakAra se svAgata kiyaa| sthUlabhadra ko Ate dekhakara guru khar3e ho gaye aura bole, 'he mahAtmA! deha duSkara-duSkara kArya ko karanevAle terA svAgata hai|' yaha sUnakara una tIna sAdhuoM meM se siMhaguphAvAsI muni ne irSyA se socA, 'yaha sthUlabhadra maMtrI kA putra hone se. unako guru hamAre se adhika bahumAna se bulA rahe haiN| citrazAlA meM rahe SaTsa bhojana kA AhAra karanevAle aura strI ke saMga meM base ina sthUlabhadra ko guru ko duSkara duSkara kArya karanevAle kahe, to aba maiM bhI agale caturmAsa meM aisA hI abhigraha kruuNgaa| aisA socakara mahAkaSTa meM ATha mAsa vyatIta kiye| pazcAt varSAkAla AyA taba siMhaguphAvAsI abhimAnI sAdhU ne surI ko kahA, 'maiM sthUlabhadra kI bhA~ti kozA ke ghara meM yaha cAturmAsa biitaauuNgaa|' guru ne socA, yaha sAdhU sthUlabhadra se irSyA aura spardhA ke kAraNa jarUra aisA abhigraha kara rahA hai|' pazcAt guru ne upayoga dekara use kahA, 'he vatsa! tUM yaha abhigraha mata le| isa abhigraha kA pAlana karane meM eka sthUlabhadra hI samartha hai, anya koI samartha nahIM hai / kyoMki 'zAyada svayaMbhU ramaNa sAgara bhI sukha se pAra kiyA jA sakatA hai lekina yaha abhigraha dhAraNa karanA to duSkara se bhI duSkara hai| isa prakAra guru ke kahe vacanoM kI avagaNanA karake vaha abhimAnI sAdhU kozA ke ghara gyaa| kozA ne unako dekhakara bhAMpa liyA, 'jarUra yaha sAdhU mere dharmaguru se spardhA ke liye AyA lagatA hai| aisA mAnakara usane muni kI avajJA kii| muni ne cAturmAsa vyatIta karane ke liye citrazAlA meM jagaha maaNgii| vaha usane dii| tatpazcAt kAmadeva ko uddIpana karanevAlA SaTrasavAlA bhojana kozA ne muni ko bhoraayaa| muni ne AhAra kiyaa| do-cAra dina bIta gaye magara kozA muni ke pAsa jAtI nahIM haiN| aMta meM muni hI use bulAne lge| madhyAhna ke samaya prathama kI taraha hI vastrAbhUSaNa pahanakara kozA muni kI parIkSA karane aayii| usake hAvabhAva, kaTAkSa jina zAsana ke camakate hIre . 218 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA nRtyAdika dekhakara muni ne pala bhara meM hI kSobha paayaa| agni ke pAsa rahI lAkha, ghI aura moma kI taraha muni kAmAveza ke AdhIna hokara bhoga kI yAcanA karane lge| taba kozA ne unako kahA, 'he svAmI! hama vezyAe~ dhana ke bagaira indra kA bhI svIkAra nahIM karatI haiM / ' taba muni bole, 'kAmajvara se pIr3ita hue mujhako bhogasukha dekara prathama zAMta kr| bAda meM dravya prApta karane kA sthAna bhI tU jahA~ batAyegI vahA~ maiM tUjhe lA duuNgaa|' yaha sunakara use bodha dene ke liye kozA ne kahA, 'nepAla deza kA rAjA navIna sAdhU ko lakSa mUlyavAlA ratnakaMbala detA hai, to Apa vaha mere liye le Ao; bAda meM anya bAta karo / yaha sunakara beavasara varSARtu meM hI muni nepAla kI ora cle| vahA~ jAkara rAjA se ratnakambala prApta karake kozA kA dhyAna dharate hue ve muni zIghra vApisa lautte| mArga meM cora mile, unase mahAmusIbata se dInatA karake kaMbala bacAkara kozA ke pAsa A pahu~ce aura ati harSapUrvaka ratnakaMbala kozA ko diyA / vaha lekara kozA ne tatkAla apane paisara poMche aura ghara ke bAhara nAbadAna ke kIcar3a meM pheMka diyaa| yaha dekhakara sAdhU khedayukta hokara bolA; 'he sundarI ! bar3I musIbata se lAyA huA yaha ratnakaMbala tune kIcar3a meM kyoM pheMka diyA?' kozA ne kahA, 'he muni ! jaba tuma jAnate ho, to guNa ratnavAlI tumhArI isa AtmA ko kyoM narakarUpI kIcar3a meM DAla rahe ho? tInoM bhuvana meM durlabha mahAmUlyavaMta Apake saMyamadharma ko isa gaTara jaisI malamUtra se bharI huI kAyA meM ragar3ane ko kyoM taiyAra hue ho ? aura eka bAra vamana kiye hue saMsAra ke bhoga dubArA cATane kI icchA kyoM kara rahe ho? ityAdi kozA ke upadeza vAkya sunakara pratibodhita muni ne vairAgya se kozA ko kahA, 'he pAparahita suzIla! tUne mujhe saMsArasAgara meM girane se bacA liyaa| tUne bahuta acchA kiyaa| aba maiM aticAra se utpanna hue duSkarma rUpa maila ko dhone ke lie jJAnarUpa jala se bhare guru rUpI jharane kA Azraya kruuNgaa|' kozA ne bhI kahA, 'Apa ke lie merA mithyA duSkRta ho : kyoMki maiM zIlavrata meM sthita thI phira bhI maiMne Apako kAmotpAdaka kriyAoM se kheda dilAyA hai, paraMtu Apako bodha karane ke lie hI maiMne ApakI AzAtanA kI hai to kSamA karanA aura haMmezA guru kI AjJA sira para cddh'aanaa|' aisA sunakara 'icchAmI' yUM kahakara siMhaguphAvAsI muni guru ke pAsa Aye / jina zAsana ke camakate hIre * 219 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru vagairaha ko vaMdanA karake 'maiM merI AtmA kI niMdA karatA hU~' yoM kahakara muni bole, 'sarva sAdhuoM meM eka sthUlabhadra hI ati duSkara kArya ko karanevAle haiM, aisA guru ne jo kahA thA vaha yogya hI hai| puSpaphala ke rasa ko (svAda ko), madya ke rasa ko, mA~sa ke rasa ko aura strIvilAsa ke rasa ko jAnakara jo unase virakta hote haiM ve ati duSkara kArya karanevAle haiN| unako maiM vaMdana karatA huuN| aura sattva gaira kA maiM kahA~ evaM dhIra buddhivAle sthUlabhadra kahA~ ! sarasava kA kaNa kahA~ aura hemAdri parvata kahA~ ? khadyota kahA~ aura sUrya kahA~ ? isa prakAra kahakara ve muni AlocanA lekara duSkara tapa karane lage / zA apane sthUlabhadra guru kI nimna prakAra se stuti karane lagI : 'jisane sAr3e bAraha karoDa suvarNamudrAe~ mere ghara para Akara mujhe dI thI usane hI sAdhU avasthA meM mere yahA~ Akara mujhe bAraha vrata diyeM / ' 'sthUlabhadra ne dhana kA dAna dekara janmaparyaMta ayAcaka vRtti kA mujhe sukha diyA, aura vrata kA dAna dekara anaMta bhava kA sukha mujhe diyA, isaliye sarvadA ve to mujhe sukha denevAle hI bne|' (2) pATalIputra meM akAla par3A thA jisase saMgha ne sthUlabhadra vagairaha pAMcasauM sAdhuoM ko nepAla deza meM zrutakevalI bhadrabAhu svAmI ke pAsa bhejaa| unheM sUri par3hAne lge| unameM sthUlabhadra ke sivA anya sarva sAdhu sAta-sAta vAcanA kA abhyAsa karane meM nahIM pahu~ca sakane ke kAraNa apane apane sthAna para lauTa gye| sthUlabhadra muni mahAbuddhimAna the| ve akele sUri ke pAsa rhe| unhoMne ATha varSa meM ATha pUrva kA abhyAsa kiyaa| unheM eka bAra alpa vAcanA se udvega huA dekhakara sUri bole, 'he vatsa ! merA dhyAna pUrNa hone AyA hai, isake bAda maiM tumhArI icchA anusAra vAcanA duuNgaa|' sthUlabhadra ne pUchA, 'he svAmI ! aba merA kitanA abhyAsa zeSa hai?' guru ne javAba diyA, 'bindu jitanA tU sIkhA hai aura samudra jitanA bAkI hai|' sUri kA mahAprANAyama dhyAna pUrNa hote hI sthUlabhadra dasa pUrva taka gurujI ke pAsa pddh'e| itane meM sthUlibhadra kI bahine, yakSA vagairaha sAdhviyA~ unako vaMdana karane ke liye AyI / prathama sUri ko vaMdana karake unhoMne pUchA, 'he prabhu! sthUlabhadra kahA~ hai ?' sUri ne kahA, 'choTe devakula meM hai / ' aisA sunakara sAdhviyA~ usa tarapha clii| unheM AtI dekhakara sthUlabhadra jina zAsana ke camakate hIre * 220 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne Azcarya dikhAne ke liye apanA rUpa parivartita karake siMha kA rUpa dhAraNa kiyaa| ve sAdhviyA~ siMha dekhakara bhaya pAkara sari ke pAsa lauTI aura bAta btaayii| sUri ne upayoga se hakIkata jAnakara kahA, 'tuma jAkara vaMdanA karo, vahA~ tumhArA bar3A bhAI hI hai, siMha nahIM hai|' isaliye ve sAdhvI vApisa vahA~ gyii| usa samaya sthUlabhadra apane hI svarUpa meM the| unhoMne vaMdanA kii| tatpazcAt unake bhAI zrIyaka kA svargagamana kA vRttAMta kahakara aura apane saMzaya ko TAlakara sAdhviyA~ apane sthAna para gyii| tatpazcAt sthUlabhadra vAcanA lene guru ke pAsa gye| usa samaya guru ne vAcanA dI nahIM aura bole ki 'tU vAcanA ke ayogya hai|' acAnaka aisA vacana sUnakara sthUlabhadra apanA aparAdha yAda karane lage aura bole, 'he gurudeva ! maiMne koI aparAdha kiyA lagatA nahIM hai, paraMtu Apa kahe vaha shii|' guru bole, 'kyA aparAdha karake kabUla nahIM karatA? jisase kyA pApa zAMta ho gayA?' tatpazcAt sthUlabhadra ne siMha kA rUpa banAkara kI huI zruta kI AzAtanA kA smaraNa karake guru ke caraNakamala meM gira paDe aura bole, 'dubArA aisA kArya nahIM karUMgA, kSamA kiijiye|' sUri bole, 'tU yogya nahIM hai|' sthUlabhadra sarva saMgha ke pAsa gaye aura unheM prArthanA kii| guru ke pAsa bhejakara guru ko manAne lage kyoMki bar3o kA kopa bar3e hI zAMta kara sakate haiN|' sUri ne saMgha ko kahA, 'jaise isa sthUlabhadra ne abhI apanA rUpa badalA vaisA dUsare bhI kareMge aura aba manuSya maMda sattvavAle hoNge|' to bhI saMgha ke adhika Agraha se sthUlabhadra ko par3hAne ke liye kahA taba guru ne jJAna kA upayoga kiyA to jAnA ki 'bAkI ke pUrva kA mujhase abhAva nahIM hai to isa sthUlabhadra ko zeSa pUrva par3hA dUM - aisA socakara guru ne 'tujhe anya kisI ko zeSa pUrva par3hAne nahIM' - aisA abhigraha karAke sthUlabhadra ko sUtra kI vAcanA dI jisase ve caudaha pUrva ko dhAraNa karanevAle aMtima muni hue| Arya sthUlabhadra svAmI! moha ke ghara meM rahakara jisane mohavijaya pAyA vaha maharSi / jinakI zIlavratI surabhi saMsAra ko sugaMdhita karatI rahegI... jinakA nAma zIla sAdhaka AtmA prAtaH kAla paramAtmA kI taraha smaraNa kregii| aise sarvazreSTha brahmacarya ke svAmI saMtapuruSa - jinakA nAma caurAsI corAsI caubIsI taka loga yAda karate rheNge| dhanya dhanya sthUlabhadra! jina zAsana ke camakate hIre * 221 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI kSullakakumAra [bahota maI thoDI rahI] sAketa nAmaka nagara meM puMDarika nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| usakA choTA bhAI kaMDarIka yuvarAja pada para thaa| kaMDarika ko yazobhadrA nAmaka ati rUpamatI strI thii| usa strI ko dekhakara puMDarIka rAjA kAmarAga meM magna huaa| isase usane dAsI dvArA apanI icchA khlvaayii| yazobhadrA ne javAba meM kahalavAyA, 'he pUjya! ApaM samagra prajA ke svAmI ho, isase nItipatha kA tyAga karanA Apako ucita nahIM hai| isa prakAra kA yazobhadrA kA vacana dAsI ne rAjA ko kahA, so rAjA ne dubArA kahalavAyA - 'he strI!striyoM kA 'nA' kahane kA svabhAva hI hotA hai, paraMtu he kRzAMgI! maz2Aka chor3akara mujhe pati ke rUpa meM aMgIkAra kr|' yazobhadrA ne kahA, 'kula tathA dharma kI maryAdA maiM choDUMgI nhiiN| aise duSTa vacana bolate hue lajjA kyoM nahIM paataa|' yaha sunakara rAjA ne socA, 'jahA~ taka merA bhAI kaMDarIka jIvita hai vahA~ taka yaha mujhe cAhegI nahIM, isaliye use mAra ddaaluuN|' aisA mAnakara kapaTa se apane choTe bhAI ko mAra ddaalaa| vidhavA hone ke bAda yazobhadrAne socA, 'jisa duSTa ne apane bhAI kI hatyA kI vaha avazya merA bhI zIla bhaMga karegA |so mujhe paradeza jAnA yogya hai|' garbhavatI yazodA gupta rUpa se vahA~ se bhAga gaI; aura 'zIla rakSaNa karane ke lie dIkSA samAna koI zreSTha sAdhana nahIM hai|' - aisA mAnakara dIkSA grahaNa kii| anukrama se garbha vRddhi prApta karane lgaa| yaha dekhakara sarva sAdhvI vagairaha ne usase pUchA taba usane sarva satya vRttAMta kaha btaayaa| zrAvakoM ke zAsana kI helanA na ho me use rkhaa| samaya pUrNa hone para use putra janmA, vaha zrAvakoM ke ghara bar3A hone lgaa| zrAvakoM ne usakA lAlanapAlana kiyA aura usakA nAma kSullakakumAra rkhaa| vaha kumAra ATha varSa kA huA taba use dIkSA dI : paraMtu cAritrAvaraNa moha kA udaya hone se usake citta meM viSayavAsanA utpanna huii| isase usane apanI sAdhvI mAtA ko kahA, 'he mAtA! viSaya kA sukha anubhava karane ke bAda maiM phira se vrata grahaNa kruuNgaa|' usakI mAtA ne kahA : 'he putra ! aisA saMyama kA sukha chor3akara tuccha viSaya meM kyoM Asakti karatA hai? yadi tujhe saMyama kI icchA na ho to bAraha varSa taka mere vacana se mere pAsa rahakara jinezvara kI vANI suun|' isa prakAra apanI mAtA ke vacana sunakara vaha utane samaya taka rahA, aura apanI sAdhvI mAtA se hamezA vairAgyamaya vANI sunane lgaa| paraMtu usake mana meM lezamAtra vairAgya utpanna huA nhiiN| ___ bAraha varSa pUre hote hI usane mAtA se anumati mA~gI, taba usane kahA, 'he putra ! jina zAsana ke camakate hIre * 222 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tU merI gurunI ke pAsa jAkara anumati le|' taba usane bar3I sAdhvI ke pAsa jAkara anumati maaNgii| sAdhvI ne kahA, 'hamAre pAsa rahakara bAraha varSa taka dezanA sun|' vaha bhI usane kabUla kiyA aura unake pAsa rahakara aneka sUtra ke artha sUne, paraMtu kucha pratibodha pAyA nhiiN| avadhi pUrNa hone para unase chuTTI mA~gI, 'tumhAre Agraha se bar3A kaSTa sahana karake bhI rahA hU~, isaliye aba maiM jaauuNgaa|' sunakara unhoMne kahA, 'apane upAdhyAyajI guru haiM, unakI chuTTI lene ke bAda jaa|' taba usane upAdhyAyajI ke pAsa jAkara chuTTI mA~gI / upAdhyAya ne kahA, 'bAraha varSa taka hamAre pAsa rahakara dezanA sun|' usane vaha bhI kabUla kiyA, paraMtu bodha lagA nhiiN| avadhi pUrNa hone para upAdhyAya se chuTI maaNgii| taba usane kahA ki 'gaccha ke adhipati sari ke pAsa jAkara unako terI icchA kaha / ' usane vaisA kiyaa| AcArya ne bhI usako apane pAsa bAraha varSa taka rahane ke liye kahA, isa kAraNa vahA~ rahakara vaha aneka prakAra kI dezanA sunane lgaa| isa prakAra mAtA vagairaha ke Agraha se ar3atAlIsa varSaparyaMta dIkSA kA pAlana kiyA to bhI viSaya se usakA citta parADamukha nahIM huaa| tatpazcAt avadhi pUrNa hote hI usane sUri ko kahA, 'he svAmI! maiM jAtA huuN|' yaha sunakara sAvadha karma hone se sari to mauna hI rahe / taba vaha apane Apa vahA~ se cala diyaa| jAte samaya apanI mAtA ne pUrva avasthA meM (gRhasthIpane meM) lAyA huA ratnakaMbala tathA mudrA (aMgUThI) usako dii| vaha lekara aura saMyama ke sarva cihna chor3akara kramAnusAra sAketapurI rAjyasabhA meM saMdhyAkAla para pahu~cA, vahA~ koI nartakI nRtya kara rahI thii| usa nRtya ko dekhane vyagra cittavAle sarvasabhAsada use bAra bAra dhanyavAda dete the, aura ve nartakI kI prazaMsA karate the|kssullk bhI use dekhakara usameM tallIna bana gyaa|raat bahuta bIta gaI, itane meM nartakI lambe samaya se nAca kara rahI hone kAraNa thakI hone se usake netra nidrA se bojhila ho gye| yaha dekhakara usakI akkA ne saMgIta ke AlApa meM usako kahA, 'suTegAIaM suThevAiaM suTenAcciaM sAma suNdrii|' ___ 'aNu pAliya dIharAiyaM usumiNaM temAM prmaaye|' bhAvArtha : he sundarI! tUne acchA gAna kiyA, bahuta acchA bajAyA aura acchI taraha nRtya kiyA, isa prakAra rAtri adhika vyatIta kara dI aba thor3e ke lie pramAda mata kr|' isa prakAra akkA kA gIta sunakara nartakI phira se sAvadhAna ho gii| yahA~ kSullakakumArane usa gAthA ko sunakara bodha paayaa| usane usa nartakI ko apanA ratnakambala inAma meM diyA, isaliye rAjaputra ne maNijaDita kuNDala diye| maMtrI ne mudrA ratna diye|lmbe samaya se pati ke virahavAlI kisI sArthavAha kI strI ne apanA hAra diyaa| aura rAjA ke mahAvata ne aMkuza ratna inAma meM diyA / hareka inAma lakSa lakSa jina zAsana ke camakate hIre . 223 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlya kA thaa| yaha dekhakara rAjA ne una sarva ko pUchA, 'Apa ne isa prakAra tRSTidAna diyA, usakA kyA kAraNa?' taba prathama kSullaka bolA, 'he rAjA! maiM Apake choTe bhAI kA putra hU~ / chappana varSa taka saMyama pAlakara viSayavAsanA se rAjya lene maiM Apake pAsa AyA thaa| paraMtu isa gAthA ko sunakara maiMne socA, jiMdagI kA bar3A bhAga to saMyama dharma ke pAlana meM bIta gyaa| aba thor3e samaya ke liye pramAda karanA mujhe ucita nahIM hai|' aisI vairAgya kI bodhaka gAthA bhI mujhe sAdhakapana ke lie preraNAdAyI bnii| prathama guru ke sAdhaka vacana bhI mujhe bAdhArUpa bane the| aba maiM cAritrapAlana meM nizcala houuNgaa| isa kAraNa maiMne mujha para bar3A upakAra karanevAlI isa nartakI ko sarvaprathama prItidAna diyaa| aura he rAjA! yadi Apako mujhe apane choTe bhAI ke putra rUpa meM pahacAnane meM saMdeha ho to usa saMdeha ko miTAnevAlI yaha nAmamudrA dekho|' vaha dekhakara rAjA ne kSullakakumAra ko kahA, 'yaha rAjya grahaNa kr|' taba usane kahA, 'rAjyAdika meM Asakti utpanna karanevAlA moharUpI cora aba mere Atmapradeza se dUra gayA hai ! isaliye maiM rAjyAdika kA kyA karU~?' tatpazcAt rAjA ne apane putra ke prItidAna kA kAraNa pUchA : isalie vaha bolA, "he pitA! rAjya ke lobha se Aja-kala meM Apako maiM viSAdika ke prayoga se mAra DAlane ke vicAra meM thA, paraMtu vaha gAthA sunakara maiMne socA, 'pitA vRddha hue haiM, aba unakA AyuSya bahuta kama zeSa rahA hogA' so unako mArane nhiiN| aisA mAnakara maiM bar3A khuza huA jisase maiMne use prItidAna diyaa|" maMtrI ko pUchane para usane kahA, 'he svAmI! zatruoM ne mujhe apane pakSa meM milA liyA thA paraMtu yaha gAthA sunakara maiMne aise pApakarma se nivRtti pA lI hai|' tatpazcAt pati ke virahavAlI strI ko pUchane para vaha bolI, 'he prabhu! Aja-kala karate hue pati ke viraha meM maiMne bAraha varSa nirgamana kiye phira bhI ve to Aye nahIM, isa kAraNa puruSa kA viraha asahya lagane se maiM Aja parapuruSa kA sevana karake zIla bhaMga karanA cAha rahI thii| yaha gAthA sunakara phira se zIla meM dRDha banI ki lambe kAla se pAlana kiyA huA zIla thor3e samaya ke liye chor3anA nhiiN| isa kAraNa se prasanna hokara maiMne nartakI ko prItidAna diyA hai|' isake bAda mahAvata ko pUchane para usane kahA, 'maiM ApakI rAnI se lubdha huA huuN| Aja ApakA vinAza karanA cAha rahA thaa| paraMtu yaha gAthA sunakara vaise pApa-vicAra se nivRtta ho cukA hU~ aura isI kAraNa maiMne tuSTidAna diyA hai|' isa prakAra sarva ke kAraNa sunakara rAjA vagairaha sarva ne harSa pAyA aura una sabane kSullakakumAra ke sAtha jAkara dIkSA grahaNa kI, anukrama se unhoMne svargAdika gati paayii| isa dRSTAMta kA sAra yaha hai ki kAla paka gayA ho taba upadeza vacana kA asara hotA hai aura kAla na pakA ho taba cAhe jitanA kaho phira bhI asara nahIM hotaa| jina zAsana ke camakate hIre * 224 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -cArudatta __ campAnagarI meM bhAnU nAmaka zreSThI rahatA thA, use cArudatta nAmaka putra thaa| yuvA hote hI pitA ne yogya kanyA ke sAtha usakA byAha kiyA, parantu kisI kAraNavaza vairAgya A jAne se viSaya se virakta hokara vaha apanI strI ke pAsa jAtA nahIM thaa| isase usake pitA ne cAturya sIkhane ke lie use eka gaNikA ke ghara bhejaa| cArudatta dhIre dhIre usa gaNikA para Asakta bnaa| aMta meM usane vezyA ke prema meM vaza hokara apanA ghara bhI chor3a diyA aura bAraha varSa taka vezyA ke ghara rhaa| eka bAra usake pitA bhAnU zreSThI kA aMta samaya AyA so usane putra ko bulAkara kahA, 'he vatsa! tUne janma se lekara merA vacana mAnA nahIM paraMtu aba yaha aMtima eka vacana maannaa| jaba Apako saMkaTa paDe taba navakAra maMtra ko yAda krnaa|' isa prakAra kahakara usake pitA ne mRtyu paayii| thor3e dina ke bAda usakI mAtA ne bhI mRtyu paayii| cArudatta ne durvyasana se mAtApitA kI sarva lakSmI uDA dii| cArudatta kI strI apane pitA ke ghara calI gyii| ___ yahA~ jaba dhana khUTa gayA taba svArthI vezyA use ghara meM se nikAla diyA, isase vaha zvasura ke ghara aayaa| zvasura se kucha dhana lekara vaha jahAja meM cddh'aa| devayoga se jahAja ttuuttaa| paraMtu puNyayoga se lakar3I kA takhtA pAkara kuzalakSema kinAre para phuNcaa| vahA~ se apane mAmA ke ghara gyaa| vahA~ se dravya lekara kamAne ke liye pagadaNDI para cala pdd'aa| mArga meM DakaitI par3I aura sarvazdhana cora le gye| phira se duHkhI hokara pRthvI para bhaTakane lgaa| itane meM koI yogI milaa| usase AdhA AdhA bhAga ThaharAkara rasapUpikA meM se rasa lene mAMcI para biThAkara usako kUpikA meM utaaraa| rasa kA kuMbha bharakara upara AyA to kuMbha lekara yogI ne mAMcI kUpikA meM DAla dii.| cArudatta kue meM girA aura yogI bhAga gyaa| vahA~ koI mRtyu pAte puruSa ko usane navakAra maMtra sunaayaa| tIsare dina caMdana goha vahA~ rasa pIne aayii| tIna dina kA kSudhAtura cArudatta usakI pUMcha pakar3akara bar3e kaSTapUrvaka bAhara niklaa|aage calate hue usake mAmA kA putra rudradatta use milA / rudradatta ne kahA, 'do bheDa lekara hama suvarNadvIpa caleM?' cArudatta ke hA~ kahane para do bheDa lekara ve samudrakinAre para aaye| bAda meM rudradatta ne kahA, 'ina do bheDoM ko mArakara usake camar3e ke bhItara churI lekara ghuseNge| yahA~ bhAraDa pakSI aayegaa| vaha mAMsa kI buddhi se hameM uThAkara jina zAsana ke camakate hIre * 225 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvarNadvIpa meM le jAyegA / hama camar3e ko chedakara bAhara nikalakara vahA~ se suvarNa laayeNge|' cArudatta bolA, 'yaha bAta to sahI lekina hama se jIva vadha kaise hogA? itane meM to rudradatta ne zastra kA vAra karake eka bher3a ko mAra ddaalaa| usake bAda vaha dUsare para vAra karane lagA to cArudatta ne bher3a ko navakAra maMtra sunaayaa| bher3a ne anazanavrata grahaNa kiyaa| tatpazcAt donoM bher3a kI bhAthI ke camar3e meM ghuse / bhAraMDa pakSI vaha lekara udd'aa| mArga meM dUsarA bhAraMDa pakSI sAmane milane se usake sAtha yuddha hone ke kAraNa bhAraMDa mukha meM se cArudattavAlI bhAthI gira pdd'ii| bhAthI sahita cArudatta eka sarovara meM gira pdd'aa| usameM se bAhara nikalakara vaha sthAna sthAna para bhaTakane lgaa| kramAnusAra eka cAraNa muni unake dekhane meM aaye| muni ko praNAma karake vaha unake pAsa baitthaa| muni bole, 'are bhadra! isa amAnuSa sthala para tU kahA~ se AyA?' to unhoMne apanA sarva dukha btaayaa| so munirAja ne chaThThe vrata kA varNana kiyA / bhI dizA meM amuka yojana se Age jAnA nhiiN| isa vrata ko pAlane se una una dizA meM aneka bhAvi pApoM se baca sakate haiM / cArudatta ne prIti se digvirati vrata grahaNa kiyaa| isa arase meM kisI deva ne Akara prathama cArudatta ko aura bAda meM 'muni ko vaMdanA kii| usa samaya koI do vidyAdhara muni ko vaMdana karane Aye the / unameM se eka ne cArudatta ko zIza jhukaayaa| unhoMne usa deva ko pUchA : 'he deva ! Apane sAdhU ko chor3akara prathama isa gRhastha ko kyoM zIza jhukAyA?' deva bole, 'pUrva pippalAda nAmaka brahmarSi kaI logoM ko yajJa karAkara pApamaya zAstroM kA prarupaNa karake narka meM gaye the / vahA~ se nikalakara pippalAda pA~ca bhava taka bakarA bane / pA~caveM bhava meM ve yajJa meM hI home gye| chaThThA bhava bhI bakarA hue; paraMtu usa bhava meM isa cArudatta ne anazana karAkara navakAra maMtra sunaayaa| usakI mahimA se mRtyu pAkara vaha svarga meM gayA, vaha deva maiM hU~ / avadhijJAna se pUrvabhava jAnakara mere isa guru ne diye hue navakAramaMtra kI mahimA kahane aura upakArI guru kI vaMdanA karane maiM yahA~ AyA huuN| pUrva meM mere para kiye upakAra se maiMne prathama vaMdana unheM karake, bAda meM sAdhU kI vaMdanA kI hai|' isa prakAra kI hakIkata sunakara cArudatta ne vairAgya pAkara dIkSA grahaNa kI aura aneka prakAra kI tapasyA karake vaha svarga gyaa| jisa prakAra cArudatta digvirati vrata liyA na hone se aneka sthAna para bhaTakakara duHkhI huA, usa prakAra jo prANI vrata grahaNa nahIM kareMge to dukhI hoMge, isase bhavya prANiyoM ko digvirati vrata avazya grahaNa karanA cAhiye / 1 sUcanA : digvirati vrata yAne nizcita kI huI sImA se bAhara na jAnA / jina zAsana ke camakate hIre * 226 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85- zrI mRgAputra (loDhiyA) zrI vIraprabhu pRthvI ko pavitra karate karate mRga nAma gA~va ke udyAna meM pdhaare| prathama gaNadhara zrI indrabhUti prabhu kI AjJA lekara maga gA~va meM gocarI ke liye gye| vahA~ se eSaNIya annAdi lekara lauTate hue gA~va meM eka aMdha aura eka vRddha koDhI ko dekhaa| usake mukha para makkhiyA~ bhinabhinA rahI thI aura vaha kadama kadama para skhalita hotA thaa| aise duHkha ke ghara rUpa usako dekhakara gautama svAmIne (zrI indrabhUti) prabhu ke pAsa Akara pUchA, he bhagavAna! Aja maiMne eka ese mahA duHkhI puruSa ko dekhA hai ki usake jaisA vizva meM koI du:khI hogA!' prabhu bole, 'he gautama! use koI bar3A duHkha nahIM hai| isI gA~va meM vijaya rAjA kI patnI mRgAvatI nAmaka rAnI hai| usakA prathama putra loDhiyA jaisI AkRtivAlA hai, usake du:kha ke Age isakA duHkha kucha bhI nahIM hai| vaha mRgAputra mukha, netra aura nAsikAdika rahita hai| usake deha meM se durgaMdhI rudhira aura bhavAda bahatA rahatA hai / vaha janma lene ke bAda sadaiva bhUmigRha meM hI rahatA hai| isa prakAra sUnakara gautama svAmI cakita hue aura prabhu se AjJA lekara karma ke vipAka kI bhayaMkaratA ko dekhane kI icchA se rAjA ke ghara gaye / rAjApatnI mRgAvatI gaNadhara mahArAja ko acAnaka Aye hue dekhakara bolI, 'he bhagavAna! ApakA durlabha Agamana Akasmika kyoM huA hai?' gaNadhara bhagavaMta bole, 'mRgAvatI ! prabhu ke vacana se tere putra ko dekhane AyA huuN|' rAnI ne turaMta apane sundara AkRtivAle putra batAye, to gaNadhara bole, 'he rAjapatnI! inake sivA tere jisa putra ko bhUmigRha meM rakhA hai use btaa|' mRgAvatI bolI, 'bhagavAna! mukha para vastra bAMdho aura palabhara rAha dekho. jisase maiM bhUmigRha khulavAUM aura kucha durgaMdha nikala jAve aisA karUM / pazcAt kSaNa bhara bAda mRgAvatI gautama svAmI ko bhUmigRha meM le gyii| gautama svAmIne najadIka jAkara mRgAvatI ke putra ko dekhaa| vaha paira ke aMgUThe, hoTha, nAsikA, netra, kAna aura hAtha bagaira kA thA; janma se napuMsaka, badhira aura gUMgA thaa| dussaha vedanA bhogatA thaa| janma se lekara zarIra ke aMdara kI ATha nADI meM se aura bAhara kI ATha nAr3I meM se rudhira jina zAsana ke camakate hIre . 227 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA mavAda baha rahA thaa| mAno mUrtimAna pApa samAna loDhakA kRti putra ko dekhakara gaNadhara bAhara nikale aura prabhu ke pAsa Akara pUchA : 'he svAmI! yaha jIva kauna se karmakI nArakI jaisA duHkha bhogatA haiM?' prabhubole :"zata dvAra nAmaka nagara meM dhanapati nAmaka rAjA ko akkhAI rAThaura (rASTrakUTa) nAmaka eka sevaka thaa|vh pA~casoM gA~va kA adhipati thaa| usako sAtoM vyasana sevana meM bar3I Asakti thii| ve bhArI karoM dvArA logoM ko pIDA detA thaa| aura kAna, netra vagairaha chedakara logoM ko parezAna karatA thaa| eka bAra usake zarIra meM solaha roga utpanna hue| vaha isa prakAra the : zvAsa, khA~sI, jvara, dAha, peTa meM zUla, bhagaMdara, harasa, ajIrNa, netrabhrama, mu~ha para sUjana, anna para dveSa, netrapIr3A khujalI, karma vyAdhi, jalodara evaM koDha / kahA gayA hai ki : 'duSTa, durjana, pApI, krUra, karma karanevAle aura anAcAra meM pravartaka ko usI bhava meM pApa phalate haiM / usa rAThaura ne krodha va lobha vaza aneka pApa kiye| usane apanA saba kAla pApa karane meM hI gNvaayaa| isa prakAra 250 varSa kA AyuSya bhogakara, maraNa pAkara prathama naraka meM gyaa| vahA~ se nikalakara yahA~ mRgAvatI ke putra ke rUpa meM utpanna huA hai / usako mukha ma hone se usakI mAtA, rAba banAkara usake zarIra para DAlatI haiN| vaha AhAra roga ke chidroM dvArA aMdara ghusakara mavAda va rudhirapanA pAkara bAhara nikalate hai| aise mahA duHkha dvArA battIsa varSa kA AyuSya pUrNa karake mRtyu pAkara isI bharatakSetra meM vaitADhya samIpa meM siMha bnegaa| vahA~ se mRtyu pAkara dubAro prathama naraka meM jaayegaa| vahA~ se sarpaliyA (nevalA) pana pAkara dUsarA narka meM jaayegaa| isa prakAra eka bhava ke AMtare para sAtave narka taka jaayegaa| phira macchapanA paayegaa| isake bAda sthalacara jIvoM meM aayegaa| tatpazcAt khecatapakSI kI jAti meM utpanna hogaa| tatpazcAt caturiMdriya, triindriya aura dviindriya meM aayegaa| isake bAda pRthvI vagairaha pA~ca pAvara meM bhttkegaa| isa prakAra caurAsI lAkha yoni meM bAra bAra bhaTaka kara akAma nirjarA se laghukarmI hone se pratiSThAnapura eka zreSThi ke ghara putra ke rupa meM janma legaa| vahA~ sAdhU ke saMga se dharma pAlakara, mRtyu pAyegA aura devatA bnegaa| vahA se cyava kara kAlAnusAra siddhipada paayegaa| : isa prakAra zrI vIra prabhu ne gautama svAmI ko loDhaka kA sambandha khaa| yaha kathA par3hakara saba mahAnubhAva carAcara jIvoM kI hiMsA karane sa dUra rahe aura niraMtara jIvadayA - ahiMsA dharma ke AcaraNa meM rata bne| jina zAsana ke camakate hIre * 228 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 -zrIkAnta zreSThI rAjagRhI nagarI meM zrIkAMta nAmaka eka zreSThI thaa| vaha dina ko vyApAra karatA aura rAtri ko corI karatA thaa| eka bAra bAraha vrata ko dhAraNa karanevAlA jinadAsa nAmaka koI zrAvaka usa nagarI meM aayaa| zrIkAnta seTha ne use bhojana ke liye AmaMtraNa diyaa| jinadAsa ne kahA, 'jisakI AjivikA kA prakAra mujhe jJAta na ho usake ghara meM bhojana nahIM karatA huuN|' zrIkAnta ne kahA, 'maiM zuddha vyApAra karatA huuN|' jinadAsa ne kahA, 'Apake gharakharca anusAra ApakA vyApAra dikhatA nahIM hai, to jo satya ho vaha kho|' isake bAda zrIkAnta ne 'jinadAsa parAyI guptatA prakaTa kare aisA nahIM haiM' yoM bharosA par3ane para apane vyApAra evaM corI kI satya bAta khii| taba jinadAsa ne kahA, 'maiM Apake ghara bhojana karUMgA nahIM kyoMki merI buddhi bhI tumhAre AhAra se tumhAre jaisI ho jaayegii|' zrIkAnta ne kahA, 'corI ke tyAga binA jo tuma kahoge vaha - dharma maiM kruuNgaa|' jinadAsa ne kahA, 'tama prathama vrata grahaNa karo ki asatya bolanA nhiiN| asatya ke bAre meM kahA haiM ki tarAjU meM eka tarapha asatya kA pApa rakho aura dUsarI ora sarva pApa rakho to bhI asatya kA pApa adhika hotA hai| yadi koI zikhAdhArI, muMDI, jaTAdhArI, digambara yA valkaladhArI lambe samaya taka tapasyA kare to bhI yadi mithyA bole to cANDAla se niMdA karane yogya hotA hai| aura asatya to avizvAsa kA kAraNa haiaura satya vizvAsa kA mUla kAraNa hai tathA satya kA acitya mAhAtmya hai| logo meM bhI kahA jAtA hai ki draupadI ne satya bolakara AmravRkSa ko navapallavita kiyA thaa| vaha kahAnI nimna anusAra hai : hastinApura ke rAjA yudhiSThira ke udyAna meM mAgha mAsa meM aThyAsI hajAra RSi eka bAra pdhaare| rAjA ne unako bhojana ke liye nimaMtraNa diyaa| taba ve bole, 'he rAjan!' yadi Apa Amrarasa se bhojana karAe to hama bhojana kareMge, varanA nahIM khaayeNge|' yaha sunakara rAjA yudhiSThira ciMtA meM par3a gaye ki, 'yaha Amra kI Rtu nahIM hai to Amraphala mileMge kaise? itane meM Akasmika rUpa | se nArada muni vahA~ A pahu~ce / rAjA kI ciMtA ko jAnakara unhoMne kahA, 'yadi jina zAsana ke camakate hIre * 229 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApakI paTarAnI draupadI sabhA meM Akara pA~ca satya bole to isa bemauke para bhI AmravRkSa phlegaa|' rAjA ne bAta mAna lI, draupadI ko sabhA meM bulaayaa| nArada ne satI ko pUchA, 'he satI! pA~ca pati se saMtoSa pAnevAlI Apa satItva, sambandha, zuddhatA, pati prema eva mana meM saMtoSa ina pA~ca ke bAre meM jo satya ho vaha kheN|' draupadI asatya se bhaya pAkara striyoM kI jo guhya bAta thI vaha satya - satya prakAra se kahane lagI : 'he muni!' rUpavAna, zUravIra aura guNI aise mere pA~ca pati haiM phira bhI koI bAra chaThe meM mana jAtA haiN| he nArada! jahA~ taka ekAnta, yogya avasara aura koI prArthanA karanevAlA milegA nahIM taba taka hI striyoM kA satItva haiN| svarUpavAna puruSa pitA, bhrAtA yA putra ho to bhI use dekhakara kacce pAtra meM jala rIsatA ho usa prakAra striyoM ke guptAMga bhIgate rahate haiN| he nArada! jaise varSA Rtu kA samaya kaSTadAyaka hai, yadyapi AjivikA kA kAraNa hone se sarva ko pyArA lagatA hai, vaise bharathAra bharaNapoSaNa karatA hai so strI ko pyArA lagatA hai| koI prema se pyArA lagatA nahIM haiN| saritAoM se samudra tRpta hotA nahIM hai aura sarva prANiyoM se yamarAjA tRpta nahIM hotA, usa prakAra puruSoM se strI tRpta nahIM hotii| he nArada! strI agni ke kuNDa samAna hai, isase uttama logoM ko striyoM kA saMsarga chor3a denA caahiye| isa prakAra draupadI pAMca satya bolI, usameM prathama satya para Ama ko aMkura phUTe, dUsare, satya para pallava, tIsare para koMpala aura cauthe satya para maMjarI aura pA~caveM satya para pakke madhura phala laga gye| yaha dekhakara sarva sabhAsada prazaMsA karane lge| tatpazcAt Amrarasa se yudhiSThira ne sarva munio ko pAraNA kraayaa| ___isa prakAra satya vacana kI mahimA kA loka meM aura zAstra meM varNana kiyA gayA haiN| isa kAraNa he zrIkAMta zreSTha ! Apa bhI usa satya vrata sviikaareN|" ___aba zrIkAMta seTha ne yaha vrata grahaNa kiyA yadyapi unakA corI kA svabhAva to gayA hI na thaa| eka bAra zrIkAMta seTha corI karane gye| vahA~ nagaracarcA dekhane nikale zreNika rAjA evaM abhayakumAra mile| unhone zrIkAMta ko pUchA, 'tU kauna hai?' usane kahA, 'maiM svayaM huuN|' dubArA pUchA, 'tU kahA~ jAtA hai?' zrIkAMta ne kahA, 'rAja bhaNDAra meM corI karane jA rahA huuN| punaH pUchA ki tU kahA~ rahatA hai?' zrIkAMta ne kahA, 'amuka mohalle meN|' phira se pUchA, 'tumhArA jina zAsana ke camakate hIre * 230 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma kyA hai?' zrIkAMta ne kahA, 'merA nAma zrIkAMta hai|' yaha sunakara zreNika tathA abhayakumAra Azcaryacakita ho gaye, ki 'cora isa prakAra saca bolatA nahIM hai| isaliye yaha cora lagatA nahIM hai|' tatpazcAt ve Age cle| vApisa lauTate samaya zrIkAnta rAjA ke bhaNDAra meM se saMdUka lekara jA rahA thaa| use dubArA zreNika va abhayakumAra mile| unhoMne pUchA, 'yaha kyA liyA hai?' zrIkAnta ne kahA, 'rAjA ke bhaNDAra meM se yaha ratna kA sandUka lekara ghara jAtA huuN|' aisA vAkya sunakara ve rAjamahala meM gye| prAta:kAla bhaNDArI bhaNDAra meM corI huI jAnakara dUsarI aneka cIjoM kI herApherI karake cillAyA aura kotavAla ko tiraskAra ke sAtha kahA, 'bhaNDAra meM corI huI hai|' isa bAta kI rAjA ko khabara kI gayI so usane bhaNDArI ko bulAkara kahA, 'koza meM se kyA kyA gayA hai?' bhaNDArI ne kahA, 'rana ke dasa sandUka gaye haiN|' tatpazcAt rAjA ne maMtrI ke sAmane dekhA aura zrIkAnta ko bulavAyA aura pUchA, 'rAtri ko tUne kyA kyA corI kiyA hai?' zrIkAnta ne dekhA, rAtri ko do manuSya mile the ve hI ye haiM to usane kahA : 'svAmIn ! Apa bhUla gaye kyA? Apake sAmane hI maiM merI AjIvikA ke liye eka saMdUka lekara jA rahA thaa|'shrennik rAjA ne kahA, 'are cora! tU mere pAsa bhI saca bolane meM kyoM bhaya nahIM pAtA haiM?' zrIkAnta bolA, 'mahArAja! prAjJa puruSoM ko pramAda se bhI asatya nahIM bolanA cAhiye kyoMki asatya bolane se pracaNDa pavana dvArA gire vRkSa kI bhA~ti (sRkuta) bhaMga ho jAtA hai| aura Apa krodha pAoge to isa loka ke eka bhava ke sukha kA nAza karoge lekina satya vrata kA bhaMga karUMgA to mujhe anaMta bhava kA duHkha prApta hogaa|' isa prakAra ke usake vacana sunakara rAjA zreNika ne use sajA dI, 'jisa prakAra tU satya vrata pAlatA hai, usa prakAra dUsare vrata bhI paal|' zrIkAMta ne use svIkArA, so rAjA ne purAne bhaNDArI ko haTAkara usa pada para zrIkAnta ko rkhaa| kramAnusAra vaha mahAvIra svAmI ke zAsana kA zrAvaka bnaa| isa prakAra zrIkAnta cora ne jinadAsa zrAvaka ke vAkya kI dRDhatA se satya vacana rUpa dUsarA vrata liyA aura pAlana kiyA to usane isa loka meM hI iSTaphala prApta kiyaa| isa kAraNa bhavya prANiyoM ko yaha satyavrata jarUra grahaNa karanA caahiye| - - jina zAsana ke camakate hIre * 231 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87-vRddhavAdI sUrI evaM siddhasena divAkara sUrI vidyAdhara gaccha ke zrI pAdaliptasUrI ke ziSya skaMdIlAcArya se kumuda nAmaka vipra ne bur3hApe meM dIkSA lI, isase unheM vidyA jabAna para car3hatI na thii|ne U~cI AvAz2a meM (cIkha kara) rAtri ke samaya raTana karate the| isase gurumahArAja ne niSedha kiyA ki rAtri ke samaya U~cI AvAz2a se bolanA nahIM, tathApi vaha dina ko bhI bar3I AvAz2a se raTatA thA, so zrAvakoM ne kahA, 'yaha U~cI AvAja meM pUrA dina raTa raTa karatA hai to kyA musala phulAyegA?' isa vacana se vaha bar3A zaramiMdA huaa| usane sarasvatI devI kI ArAdhanA kii| ikkIsaveM upavAsa para use sarasvatI prasanna huI aura varadAna diyA ki 'tU sarva vidyA meM pAragAmI ho jAyegA, tU kahegA vaisA maiM tujhe kara duuNgii|' isa prakAra sarasvatI varadAna dekara gyii| tatpazcAt usane cauka meM eka musala lejAkara bIcobIca khar3A kiyA aura hAtha meM pAnI kI aMjali leka nimnAnusAra maMtra bolA : : 'he sarasvatI devI! hamAre jaise jar3abharata bhI terI kRpA se vAdI jaise vidvAna hote haiM, to isa musala ko phulA de|' - aisA maMtra bolakara usane musala para pAnI kI aMjali chiDakI to sarasvatI devI ne tatkAla usa musala ko phulA diyA arthAt navapallavita banA diyaa| sUke lakar3e meM bhI zIghra hI patte, phUla, phala, DAliyA~ tanA, aura jaDa saba kucha bana gyaa| hUbahU (harA peDa) dekhakara saba loga bar3e vismita hue| (yaha bAta cAroMora phaila gaI jisase unakA vAdItva sarvatra prasiddhi pA gyaa|ye vAdI aise vidvAna bane ki unake Age koI bhI vAdI vAda karane meM samartha na bana ske| unakI pratiSThA cAroMora jama gii| guru ne unheM AcArya pada diyA, jisase unakA nAma 'vRddhavAdIsUrI' pdd'aa| usa samaya ujjeyanI nagarI meM vikramAditya rAjya karatA thaa| unake rAjya meM rAjA kA priya devarSi nAmaka strI se utpanna siddhasena nAmaka putra thaa| vaha rAjya meM baDA paNDita mAnA jAtA thA, apitu vaha apane buddhi-kebala aura mithyAtva ke udaya se itanA bar3A abhimAnI ho gayA thA ki pUre jagata ko eka tinake kI taraha maantaa| siddhasena abhimAna se aisA kahatA ki jo koI bhI vAda meM mujhe jIta le to maiM usakA celA bana jaauuN|' aisI pratijJA dhAraNa karake vaha sarvatra ghUmatA thaa| utane meM usane jina zAsana ke camakate hIre . 232 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhavAdIsUrI kI kIrti sUnI, jisase una para irSA rakhakara unako jItane ke lie sammukha bddh'aa| bharUca ke najadIka eka gA~va meM vRddhavAdI sUrI mile| paraspara bAtacIta karate hue siddhasena ne vAda karane kI mAMga kii| vRddhavAdI ne kahA, vAda karane kI merI nA nahIM paraMtu yahA~ gavAha aura nyAya karanevAle kauna haiM? koI nahIM hai| jisase hamArI 'jaya-parAjaya' kA nirNaya kauna kregaa| abhimAna se uddhata bane siddhasena ne kahA ki "isa jaMgala ke gopAla (gvAle) hamAre sAkSI haiN| hamArA vAda calane do|' vRddhavAdI ne kahAH 'jaba aisA hI hai to prathama pUrva pakSa Apa hI utthaaiye|' tatpazcAt siddhasena ne turaMta hI tarka se kaThora vAkya vAle ulaTe-sUlaTe padoM kA uccAraNa kiyaa| isase gvAle uba gaye aura bole, 'are yaha to bekAra bakavAsa kara rahA hai| kucha bhI samajha meM AtA nahIM hai, aura phogaTa bhaiMsa kI bhA~ti raMbhA rahA hai, dhikkAra he use|' isake bAda vRddhavAdI kI ora dekhakara gvAle bole, 'are bhAI buDhe!' kAna ko majA Ave aisA tU jAnatA ho to bola! sUne to sahI! taba vRddhavAdI sUrI tAliyA~ bajAte hue aura nAcate hue bole: navi mAriye navi coriye paradArA gamana nivAriye thovaM thovaM dAie to sagga Taga Taga jAie gehU~ gorasa goraDI gaja guNiyala va gAna cha: gaggA yadi ihA~ mile to saggaha kA kyA kAma cUDA camarI cUnarI colI caraNA cIra cha: cacce sohe sadA satI jaisA zarIra (3) vRddhavAdI kA aisA nirAlA gIta sunakara gvAle bar3e prasanna hue| aura saba eka sAtha nAcane tathA tAlI bajAkara gIta meM sAtha dene lge|gaayn pUrA hone ke bAda binA pUche hI saba gvAle cillA uThe, 'isa bUr3he ne isa javAna ko jItA, jItA, jItA aisA kahakara tAliyA~ bajAne lge| isase siddhasena nisteja bana gyaa| idhavAdI ne usako jina zAsana ke camakate hIre . 233 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahA : 'Dara mata! isa pAsa ke bharUca nagara meM rAjyasabhA hai| vahA~ kaI - paMDita bhI haiM, hama yahA~ bAda kareMge aura usameM jo ho vaha shii|' aisA kahakara ve bharUca gye| vahA~ rAjyasabhA meM bhI vRddhavAdI kI hI jIta huI aura siddhasena haaraa| satya pratijJAvAle siddhasena ne vRddhavAdI se jainadharma kI dIkSA lii| yogyatA hone se usane 'divAkara' nAmakA biruda prApta kiyA, jisase guru ne use AcAryapada samarpita kiyaa| isake bAda ve kaI jIvoM ko pratibodha dete hue ujjaina pdhaare| isase nagara meM "ye to sarvajJa putra' hai" - aisA ghoSa hone lgaa| vikramAditya ne unakA sarvajJapanA dekhane ke lie pAsa Akara mana se namaskAra kiyaa| siddhasenasUrI ne jJAna se jAnakara zIghra hI saba sune vaise 'dharmalAbha' diyaa| vikramAditya bole, 'namaskAra kiye binA' dharmalAbha kyoM dete ho| hamArA dharmalAbha bekAra nahIM hai, dekha sun|''diirghaayu ho' aise AzIrvAda deve to kucha yogya nahIM lagatA kyoMki vaha to nArakI ke jaMtuoM meM bhI haiN| Apako kaI putra ho' aisA kahe vaha bhI ThIka nahIM hai kyoMki vaha to murgiyoM ko bacce bhI hote haiM jisase unheM kyA sukha hai? isaliye sarva sukha denevAlA yaha 'dharmalAbha' hI Apako sukhadAyI hogaa|' isase rAjA ne sarvajJapanA svIkAra kiyaa| tuSTa hokara unhoM ne eka karor3a suvarNamudrAe~ bheTa kI paraMtu nispRhI hone se unhoMne usa dravya kA svIkAra nahIM kiyaa| zrAvakoM ne ise jhIrNoddhAra va logoM ko karje se mukti dilAne vagairaha kArya meM kharca kiyaa| ___ siddhasena divAkara vahA~ se bicarate hue cittoDa gye| vahA~ eka staMbha thaa| usameM pUrva niSedhita pustaka chupAye hue the| unheM pustaka paDhane kI icchA huI paraMtu vaha staMbha aisA thA ki jise agni, pAnI, zastra (aujAra) koI bhI bheda sake yA toDa sake nahIM isa prakAra usakI parata auSadhi se vajramaya banAyI huI thii| isase unhoMne baiThakara sugaMdhI lekara unhoMne auSadhiyA phcaanii| unhoMne pratiauSadhiyA~ (virodhI auSadhiyA~) se navapallavita karake staMbha kholaa| usameM kaI camatkArika graMtha the| prathama eka pustaka hAtha meM lekara ve par3hane lge| usake pahale panne para do vidyAe~ thii| usameM pahalI vidyA thI sarasava vidyA / sarasava pAnI meM DAlane se ghor3e utpanna kiye jA sakeM aisI vidyA dekhii| dUsarI cUrNayoga se suvarNa banAne kI kriyA thii| ye donoM vidyA par3hane ke bAda Age-par3hane para zAsanadevI ne niSedha kiyA aura pustaka hAtha meM se khIMca liyA, apitu staMbha bhI vApisa vajramaya hokara baMda ho gyaa| udAsa hokara unhoMne vahA~ se vihAra kiyaa| Age calate hue ve kumArapura aaye| vahA~ devapAla nAmaka rAjA ko namaskAra karake binatI kI, 'merI sImAoM ke rAjA merA jina zAsana ke camakate hIre * 234 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjya le lenA cAhate haiM (yuddha karanevAle haiM) isaliye Apa mujha para kRpA kareM to merA rAjya sthira rahe / ' guru mahArAja ne 'hA' khii| yuddha huaa| guru kI kRpA se devapAla jItA aura rAjya sthira bnaa|raajaa jainI bnaa| guru ko baDA rAjyamAna milaa| rAjA kI prArthanA se baMdIjano kI stavanA karAte pAlakI meM baiThakara guru darabAra meM Ane lage; isa kAraNa ve pramAda meM DUbane lge| vRddhavAdIsUrI ko isa bAta kA patA calA to ve unheM bodha dene ke lie vahA~ aaye| darabAra meM jAte hue pAlakI meM baiThe siddhasena ko dekhakara pAlakI uThAnevAle eka kahAra ko khisakAkara usake badale ve svayaM yAne vRddhavAdI ne pAlakI kA eka daNDa utthaayaa| paraMtu svayaM vRddha hone se pAlakI kI cAla meM parivartana ho gyaa| pAlakI hacakole khAtI huI - teDImeDI hone lgii| isa kAraNa aMdara baiThe hue - siddhasenasUrI mada meM Akara bola uThe : bhUri bhAra bharA krAMtaH skaMdhA : ki tava baadhti| arthAt adhika bhAra bar3ha jAne se pIDIta ho rahA hai to kyA terA skaMdha (kaMdhA) dukhatA hai? siddhasena ko 'bAdhate' bolanA cAhiye thA, usake sthAna para bAdhati bolA - isa vyAkaraNa doSa ke kAraNa vRddhavAdI bole, tathA bAdhate skaMdho yathA bAdhati baaNdhte| arthAt 'unakA kaMdhA dukhatA nahIM hai, jitanA bAdhati prayoga sunane se mana meM duHkha hotA hai|' yaha sUnakara siddhasenasUrI mana meM khisiyA gye| unhoMne socA ki mere guru ke sivA merI vANI meM aisA dUSaNa batAnevAlA koI nahIM hai| kyA ye mere guru to nahIM hai? aisA mAnakara turaMta ye pAlakI me se utara gaye aura guru ke caraNoM meM gire / unhoMne apane pramAda ko chor3akara, zuddha banakara rAjA se AjJA lekara guru ke sAtha vihAra kiyA aura pUrva kI bhA~ti hI barAbara saMyama pAlana karane lge| ___ kAlAnusAra vRddhavAdI sUrI svarga meM gye| siddhasena eka samaya maggadayANaM vagairaha prAkRta pATha bolane para anya darzanIoM ke hA~sI karane para - ve zaramiMdA hue| bAlyAvasthA se hI unheM saMskRta kA abhyAsa thA aura karmadoSa ke abhimAna meM Akara siddhasena ne navakAra pada 'namorhatsiddhAcAryopAdhyAya sarva sAdhubhyaH' aisA eka pada saMskRta meM banA diyaa| pazcAt - saba siddhAMta saMskRta meM karane kI icchA rakhI taba jina zAsana ke camakate hIre * 235 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgha ne milakara kaha diyA ki : 'bAla, strI, maMda buddhivAle, mUrkha, jo cAritra lene kI icchA rakhate ho,ve prAkRta ho to saralatA se sIkha sakate haiN| una para dayA karake tattvavidvo ne prathama se hI siddhAMta prAkRta lokabhASA meM kI hai| to kyA Apa unase adhika buddhimAna ho ki prAkRta meM bane siddhAMto ko saMskRta meM palaTa rahe ho? adhika buddhimAnoM ke liye kyA caudaha pUrva saMskRta meM nahIM hai? yaha Apane jina AjJA viruddha kiyA, jisase unako 'pArAMcita' nAmaka prAyazcitta diyaa| Apako pArAMcita AloyaNa ke liye bAraha varSa taka gaccha se alaga kiyA jAtA hai|' saMgha kI AjJAnusAra sAdhu kA veSa chipAkara, avadhUta banakara, mauna dhAraNa karake saMyama sahita ve vicarane lge| saMgha ke bAhara sAtaveM varSa ujjaiyanI nagarI ke mahAkAlezvara maMdira meM Akara zivaliMga ke sAmane paira karake so rahe the| vaMdana - namana karate nahIM hai| isase pujArI vagairaha logoM ne unakA tiraskAra kiyA aura uThAne ke liye mehanata kI magara ve uThe hI nahIM, jisase yaha bhI eka kutUhala hai' - aisA mAnakara vikramAditya rAjA use dekhane Aye aura bole, 'are avadhUta!' isa zivaliMga ko tU namana kyoM nahIM karatA?' usane kahA, 'jvara se pIDita AdamI jisa prakAra modaka nahIM khA sakatA usa prakAra yaha zivaliMga hamArI kI huI stavanA saha hI nahIM paayegaa|' rAjA ne kahA, 'are jaTIla!' yaha tU kyA bakatA hai? stuti kara, jisase hama dekha sake ki kyoM sahana nahIM ho pAtI?' tatpazcAt siddhasena ne vahA~ vIra drAtriMzikA' kI racanA karake prArthanA kI, jisakA prathama kAvya nimnAnusAra hai| svayaMbhuvaM bhUta sahasra netra maneka mekAkSara bhAvaliMgam avyakta ma vyAhatavizvalokA mavAdi madhyAMtama puNyapApaM isa prakAra battIsa kAvya racakara pArzvanAtha kI stuti karate hI kalyANa maMdira kA gyArahavA~ zloka racate hI zivaliMga phaTakara usameM se bIjalI jaisA camakatA daidIpyamAna avaMti pArzvanAtha svAmI kA bimba pragaTa huaa| ise dekhakara vikrama Azcaryacakita ho gaye aura pUchane lage, 'yaha mUrti kisane bharavAyI hai?' guru ne kahA, 'yahA~ pahale bhadrA nAmaka seThAnI ko avaMti sukumAra nAmaka zrImaMta putra thaa| use battIsa rAniyA~ thii| eka samaya apane mahala ke jharokhe meM khar3A thA, usa samaya Arya suhastisUrI ke mukha se nalinI gulma nAmaka vimAna kA varNana sunakara jAtismaraNa jina zAsana ke camakate hIre * 236 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAkara unhoMne guru ko pUchA, 'kyA usa vimAna se Apa Aye ho?' guru ne kahA, aisA nahIM hai paraMtu sarvajJa ke vAkyoM se (sUtroM se ) hama yaha saba jAnate haiN| taba phira se unhoMne pUchA, 'yaha vimAna kaise milatA hai?' 'cAritra se milatA hai ' yoM guru ne kahA - jisase usane dIkSA lii| paraMtu sadaiva tapa karane kI zakti na thI tathA nalinI gulma vimAna meM jAne kI tatparatA se guru kI AjJA lekara smazAna bhUmi para jAkara unhoMne anazana kiyaa| unake pUrvabhava meM apamAnita banI strI marakara vahA~ lomar3I banI thii| usane unheM dekhA aura baira bhAva utpanna hone se rAtri ke tIna prahara taka unake zarIra kA bhakSaNa kiyA / ati vedanA sahana karate hue zubhabhAva ke cauthe - prahara kAlAnusAra - nalinIgulma vimAna ke devatA bne| yaha bAta jAnakara vairAgyabhAva se unakI mAtA ne eka garbhavatI bahU ko ghara para chor3akara bAkI ikatIsa bahUoM ke sAthe dIkSA lii| ghara para rahI bahU ko putra utpanna huaa| usane apane pitrA ke nAma kI smRti ke liye - usI sthAna para ' avaMti pArzvanAtha' kI pratinA bharavAyI / baDA jinamaMdira banavAkara usame sthApanA kii| yahI vaha biMba hai lekina vipro ne ikaTThe milakara usa pratimA ke upara hI zivaliMga kI sthApanA kara dI thii| yaha zivaliMga merI kI huI stuti kaise sahana kara pAtA ? yaha saba sunakara vikrama bar3A rAjI huaa| aura usane usa pratimA ke pUjana ke liye 100 gA~va diye tatpazcAt bolA, 'he mahArAja ! meMDhaka ko bhakSaNa karanevAle aneka catura sarpa haiM paraMtu dharatI kA dhAraNa karanevAlA to zeSanAga eka hI hai| usI prakAra nAma se to paNDita aneka haiM paraMtu tumhAre jaisA koI nahIM / aisI stavanA karake rAjA apane sthAna para lauTa gyaa| isa prakAra siddhasenane ga~vAyA huA tIrtha punaH prApta karake jainazAsana kI bar3I unnati karavAI jisase bAraha varSa kI AloyaNA ke sAta varSa vyatIta hue the / aura pAMca varSa bAkI rahe the phira bhI saMgha ne unhe punaH gaccha meM le liye aura unhoMne punaH AcArya pada sNbhaalaa| taba se ve kuvAdame aMdhakAra rUpI timira kA nAza karane se divAkara ke samAna siddhasena divAkara sUrI kahe jAne lage / vahA~ se ve vihAra karake oMkArapura padhAre vahA~ mithyAvAdiyoM kA bar3A jora thaa| ve jaina caitya banAne na dete the| isase unhoMne vikrama rAjA ko samajhAkara vahA~ jaina caitya bnvaayaa| vahA~ se ve dakSiNa kI aura vihAra karate hue pratiSThAnapura phuNce| tatpazcAt apanA AyuSya pUrNa hone AyA hai| aisA jAnakara ve anazana prAraMbha karake svarga padhAreM / jina zAsana ke camakate hIre * 237 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -madirAvatI kSitipratiSThita nagara meM ripumardana rAjA ko madanarekhA nAmaka rAnI se madirAvatI nAmaka putrI huii| vaha bAlA dUja ke candramA kI bhA~ti bar3hatI huI kramAnusAra yuvA huii| eka bAra rAjasabhA meM rAjA baiThA thA taba madanarekhA ne uttama vastroM aura gahanoM vagairaha se sajAkara madirAvatI ko rAjasabhA meM bhejaa| rAjA ne use goda meM biThAkara aizvarya ke mada ke abhimAna se sabhA ke logoM ko kahA, 'aisI divya samRddhivAlI sabhA aura mujha se adhika uttama zobhAvAlA parivAra kisake pAsa hai?' logoM ne kahA, 'Apa jaisI sabhA tathA parivAra anya kahIM nahIM hai|' yaha sUnakara madirAvatI ne ha~sakara sira hilaayaa| rAjA ne sira hilAne kA kAraNa pUchA to putrI ne kahA, 'pitAjI !' ye loga Apako prasanna karane ke liye kahate haiM, paraMtu yaha saba galata hai| loga eka se bar3hakara eka hote hI haiN| isaliye Apako isa prakAra aizvarya meM mada karanA ThIka nahIM haiN| rAjA ne logoM ko punaH pUchA, 'ApakA aisA sukha kisake prAsAda se milA hai?' logoM ne kahA, 'Apake prAsAda se|' madirAvatI ne logoM ko kahA, 'Apa galata kyoM kahate ho?' hareka jIva apane zubhAzubha karma se bhalA yA burA phala pAtA hai| isa prakAra apanI bAta toDanevAlI putrI ko apanI duzmana mAnakara rAjA ne pUchA : tU kisa kAraNa sukha bhoga rahI hai?' vaha bolI, 'maiMne pUrva bhava meM zubha karma kiye haiM jisake phalasvarUpa maiM yaha sukha bhoga rahI huuN| yadi Apa hI sarva loka ke sukha kA kAraNa haiM to sabako sukha kyoM nahIM dete?' kaI hAthI, ghoDe, pAlakI para baiThakara jAte haiM aura kaI duHkhI sevaka tumhAre Age daur3ate haiM / pApIoM ko sukha dene meM Apa samartha nahIM haiM, maiM mere puNya se Apake yahA~ utpanna huI huuN| Apa to mAtra nimitta haiN| putrI ke aise vacana sunakara krodhita bane rAjA ne kahA, yadi tU merA prasAda mAnegI to terA uttama rAjakumAra ke sAtha byAha karavAU~gA, varan dInadukhI ke sAtha byAha krvaauuNgaa|' putrI ne kahA, 'Apa garva na kreN| mere karma anusAra hogA vaha sahI hogaa|' rAjA ne krodha se sevakoM ko AjJA dI, 'koI nIca kula ke daridrI ko laao| usake sAtha karma meM mAnatI isa putrI kI zAdI karA duuN|'jiske zarIra se mavAda baha rahA thA aise eka koDhI ko sevakoM ne rAjA ke sammukha peza kiyaa| rAjA ne putrI ko kahA, 'tere karma se yaha koDhI AyA hai| isase tU byAha kr|' madirAvatIne uThakara tatkAla usa koDhI se pANigrahaNa kiyaa| usa samaya saba loga hAhAkAra karane lge| rAjA ne putrI ke sarva alaMkAra utAra liye - aura koDhI ke sAtha nagara ke bAhara dhakela diyaa| dharma me ati dRDha rucivAlI madirAvatI koDhI ke sAtha jina zAsana ke camakate hIre * 238 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devamaMdira meM jAkara dhyAna dharane lagI / koDhI ne madirAvatI ko kahA, 'rAjA ne aghaTita kArya soce samajhe bagaira kiyA paraMtu yadi tujhe sukhI honA hai to koI samRddhivAle ke sAtha byAha kara / merI saMgati se to tujhe bhI koDha laga jaayegaa| zAdI barAbarIvAloM kI hotI hai| maiM to duHkhI hU~ aura tujhe yadi duHkhI karUMgA to merA chUTakArA kisa bhava meM hogA ?" koDhI ke vacana sunakara madirAvatI ne kahA, 'he nAtha! aisA ayogya vacana bolanA Apako zobhA nahIM detaa| anaMta pAparAzI ikaThThI hotI hai taba strI kA avatAra milatA hai| isameM yadi zIla rahita hoUM to bhava bhava meM duHkhI bnuuNgii| maiMne mana, vacana kAyA se aura pitA kI anumati se Apako svAmI ke rUpa meM svIkArA hai| isaliye Apa nA kaheMge to maiM agni kI zaraNa luuNgii|' yaha sUnakara koDhI saMtoSa pAkara so gayA / maMdirAvatI pati ke paira dabAkara paMcaparamezvara kA smaraNa karane lgii| itane meM eka devI divya zRMgAra se suzobhita puruSa ko lekara AyI, madirAvatI ko kahane lagI, 'tere pitA ne terI viTaMbanA phogaTa meM kI hai, yaha dekhakara dayA se maiM tere pAsa AyI huuN| maiM isa nagara kI adhiSThAikA devI hU~ aura isa bhAgvAn puruSa ko lAyI huuN| vaha terI AjJA anusAra calegA, isa koDhI ko chor3akara magadhadeza ke narakesarI rAjA ke isa putra narazekhara ko terA pati banA / maiM tuma donoM ko jIvana paryaMta sukhasaMpatti duuNgii|' madirAvatI ne mana meM dhairya dhAraNa karake dRDhatApUrvaka kahA, 'he mAtA ! Apane mujha para bar3I kRpA kI, paraMtu maiMne mere mAtApitA aura nagarajanoM ke sammukha isa koDhI pati kA hAtha pakar3A hai to aba dUsare ko kisa prakAra varuM ? isa loka meM ora paraloka meM puNyayoga se mujhe isa koDhI puruSa se sarva manovAMchita bhogasapatti milegI, isaliye kRpA karake mere bhAI samAna isa narazekhara ko rAjyalakSI sahita usake rAjya me pahu~cA do / ' madirAvatI ke ese vacana se krodhita banI devI ne use paira se pakaDakara AkAza meM uchaalaa| gira rahI thI taba use trizUla para dhara kara kahA, 'he mUrakha ! mere kahe anusAra kara varanA mAra ddaaluuNgii|' kanyA ne nizcaya mana meM karake devI ko kahA : 'meM prANAnta ke bAda bhI zIlabhraSTa nahIM bnuuNgii| maiMne kaI bAra jIvita aura yauvana lakSmI kA sukha vagairaha icchita vastue~ pAyI haiM paraMtu ciMtAmaNi samAna nirmala zIla pAyA nahIM haiN| isaliye he devI ! yadi tU mAranA cAhe to maiM marane ke liye taiyAra hU~ paraMtu tere kahe anusAra dUsarA vara karUMgI nhiiN| isa prakAra kaha kara madirAvatI mana se navakAra maMtra smaraNa karane lgii| itane meM usane sukha se apane ko khar3A pAyA tathA devI aura narazekhara kA khar3A dekhA nahIM / koDhI ke badale vastrAbharaNayukta koI anya puruSa ko dekhakara madirAvatI mana meM socane lagI, 'yaha svapna hai kyA ? merA koDhI pati kahA~ gayA?' aisA soca rahI thI ki usa puruSa ne jina zAsana ke camakate hIre 239 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahA : 'he kanyA ! merA caritra sUna, maiM vaitADhya parvata para ke maNipura nagara kA vidyAdhara rAjA maNicUDa huuN| eka dina nagaracarcA dekhane meM rAtri ko niklaa| vahA~ uttama zloka sUnA ki sarva sthAnoM para kaue~ kAle hote haiM aura tote hare hote haiN| sukhI puruSa ko sukha milatA hai aura duHkhI ko dukha milatA hai| yaha saccA hai yA jhUThA- aise vicAra se maiM vidyA ke bala se koDhI kA rUpa lekara nagara meM khaDA rahA thaa| rAjA ke sevaka mujhe pakaDakara rAjasabhA meM le gye| he suMdarI ! vahA~ tU mujha se byAhI, paraMtu usakA kAraNa maiM jAnatA nahI hUM, tujhako duHkha utpanna karanevAlI parIkSA bhI lI, paraMtu jisa prakAra meruzikhara kampita nahIM hotA hai usa prakAra tU zIlarUpa AcAra se kampita nahIM huI / isaliye tU dhanya hai, prazaMsA - yogya hai| maiM bhI tUjhase byAha karake apane Apako dhanya mAnatA huuN|' vidyAdhara ke aise vacana sunakara madIrAvatI vicArane lgii| zIla ke prabhAva se mujhe uttama pati milaa| tatpazcAt vidyAdhara ne apanI zakti se sAta maMjila kA mahala banAkara rAtri biitaaii| sUryodaya hote hI vidyAdhara ne rAnI ko pUchA: 'tere pitA ko maiM yahA~ bhakti se bulavAU~ yA zakti se ?' rAnI ne kahA, 'unako kisAna ke bheSa meM bulAo jisase unkA mada utara jAve / ' vidyAdhara rAjA ne eka bar3e sainya ke sAtha eka dUta ko ripumardana rAjA ke pAsa bhejakara kahalavAyA ki vaitADhya parvata kA rAjA maNicUDa vidyAdhara Apake para car3ha AyA hai| yadi Apa rAjya cAhate ho to kisAna ke bheSa meM Akara unheM namaskAra kro|' rAjA krodha se uttara dene jA hI rahA thA ki pradhAnane use rokakara kahA, 'barAbarI ke ho to kopa karanA ThIka hai lekina yaha vidyAdhara rAjA ati balavAna hai| unheM namaskAra yogya - satkArapUrvaka namaskAra kareM / ' maMtriyoM ko ke kahe anusAra rAjA ne kisAna ke bheSa meM jAkara vidyAdhara rAjA ko zIza jhukAyA / vidyAdhara ne rAjA kA vastrAlaMkAra se satkAra kiyaa| apanI putrI ko vidyAdhara ke pAsa dekhakara use bahuta kheda huA taba putrI ne kahA, 'jisa koDhI ke sAtha Apane merA byAha kiyA thA vahI yaha puruSa hai| usane hI Apake zarIra para se kisAna kA veSa utArakara naye vastrAlaMkAra diye haiN|' yaha sunakara vismita bane rAjA ne vidyAdhara ko kahA, 'ApakA caritra jo ho vaha kho|' vidyAdhara ne apanA caritra kahA aura bolA, 'he rAjan! ApakI putrI uttama zIlavatI hone se Apako dhanya hai|' aisA kahakara apanI samRddhi dikhAI aura rAjA kA sanmAna karake vidyAdhara madirAvatI ko lekara vaitADhya parvata para gyaa| vahA~ madirAvatI zIla ke prabhAva se vividha prakAra ke bhoga bhogatI huI jInadharma kI ArAdhanA karane lagI aura ArAdhanA ke yoga se mRtyu pAkara devaloka meM gyii| vahA~ se cyava kara manuSyabhava meM AyI, sakala karma kA kSaya karake mokSa jAyegI / jina zAsana ke camakate hIre * 240 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI dAmannaka hastinApura meM sunaMda nAmaka eka kulaputra rahatA thaa| use jinadAsa nAmaka zreSThI ke sAtha mitratA thii| vaha zreSThI se hamezAM paccakkhAna mahimA sunatA thaa| eka bAra zreSThI use guru ke pAsa le gye| guru ne anAgata Adi pratyAkhyAna kA svarUpa tathA phala kA varNana kiyaa| yaha sUnakara sunaMdane madya aura mAMsa nahIM khAne kA paccakakhAna zuddhabhAva se grahaNa kiyaa| isake bAda vahAM koI bar3A akAla par3A jisase chaThe Are kI bhA~ti sarva loka prAyaH mAMsa-bhakSaNa karanevAlA ho gyaa| sunaMda ke svajana kSudhA se atyaMta pIr3ita hone lge| isase eka dina bar3A upAlaMbha dekara use sAle ke sAtha machalI lene ke lie bhejaa| sunaMda ne jala meM jAla pheNkaa| paraMtu jAla meM phaMsI huI machaliyA~ dekhakara unheM chor3a detA thaa| yaha dekhakara usake sAle ne kahA : he bhnoii| Apa koI mUNDe ke vAkyarUpI jAla meM phaMse ho, jisase Apake strI - putrAdika ko duHkha rUpI jAla meM se kisa prakAra nikAla pAoge? jAna lI tumhArI dayAlutA!' Adi vyaMga kahe to bhI usane usa dina eka bhI machalI nahIM pakar3I usa prakAra dUsare dina bhI eka bhI machalI na pakaDI aura kahane lagA, 'maiM kyA kruuN| kisI bhI samaya machalI pakar3ane kA abhyAsa nahIM hai|' yaha sunakara usake svajana use sIkhAne lage paraMtu usakI nirmala dharmabhAvanA TUTI nhiiN| tIsare dina tAlAba para jAkara usane jAla pheMkA, isase eka machalI kA paMkha ttuuttaa| yaha dekhakara sunaMda atyaMta zokAtura bnaa| usane svajanoM ko kahA, 'maiM kabhI bhI aisA hiMsA kA kAma nahIM kruuNgaa|' aisA kahakara praphullita mana se usane niravazeSa anazana kA paccakkhAnA kiyaa| arthAt AhAra kA tyAga kiyaa| vahA~ se marakara vaha rAjagRha nagara meM maNikAra zreSThI ke ghara putrarUpa meM utpanna huaa| mAtApitA ne usakA dAmannaka nAma rkhaa| vRddhi pAte hue ramAnusAra vaha ATha varSa kA huaa| taba mahAmArI ke upadrava se usake pUrNa kuTuMba kA nAza huaa| usake bhaya ke kAraNa apane ghara se bhAga gyaa| ghUmate ghUmate usI nagara meM sAgaradatta nAmaka zreSThI ke ghara pahuMcA aura usake ghara naukarI karake AjIvikA kamAne lgaa| eka dina koI do muni gocarI ke liye usa seTha ke ghara aaye| unameM bar3e sAdhU sAmudrika zAstra meM nipuNa the, unhoMne dAmannaka ko dekhakara dUsare jina zAsana ke camakate hIre . 241 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni ko kahA, 'yaha dAsatva karanevAlA manuSya hai jo vRddhi pAkara isI ghara kA svAmI bnegaa|' isa prakAra ke sAdhU ke vacana zreSThI ne divAra kI ora meM khar3e rahakara suune| isase mAno vajrAghAta huA ho aisA bar3A kheda use huaa| usane socA 'isa bAlaka ko kisI bhI upAya se mAra DAlUM to bIja kA nAza karane ke bAda aMkura kahA~ se Aye?' isa prakAra socakara usane usa bAlaka ko laDDu kA lAlaca dekara cANDAla ke ghara bhejaa| vahA~ eka cANDAla ko zreSThI ne pahale se hI dravya dekara sAdha rakhA thA aura use kahA thA ki 'maiM tere pAsa bhejUM usa bAlaka ko mArakara usakI nizAnI mujhe btaanaa|' usa bAlaka ko hirana ke bacce kI bhA~ti mugdha AkRtivAlA dekhakara usa cANDAla ko dayA A gayI, jisase usakI kaniSTikA UMgalI kATakara bAlaka ko kahA, 're mugdha! yadi tU jIvita rahanA cAhatA ho to yahA~ se jaldI bhAga jaa|' yaha sUnakara usI sAgara zreSThI ke gokula gA~va meM vaha phuNcaa| gokula gA~va ke rakSaka ne use vinayI jAnakara putra ke rUpa meM rkhaa| vahA~ vaha sukha se rahane lgaa| kramAnusAra vaha yuvA huaa| __eka bAra sAgara zreSThI gokula meM aaye| vahA~ chidI huI UMgalI ke cihna se unhoMne dAmannaka ko pahacAnA / isake bAda gokula ke rakSaka ne kisI kAmakA bahAnA batAkara dAmannaka ko apane nagara rAjagRha bhejaa| sAtha meM eka ciThThI dAmannaka ko dI aura apane putra ko dene ke lie khaa| dAmannaka patra lekara zIghra rAjagRha phuNcaa| jyAdA calane se vahA~ pahu~cate hI vaha thaka cukA thA, jisase gA~va bAhara udyAna meM kAmadeva ke maMdira meM vizrAMti lene baitthaa| vahA~ thakAna ke mAre so gyaa| utane meM sAgara zreSThI kI viSA nAmaka putrI apanI icchA se usI kAmadeva ke maMdira meM aayii| vahA~ dAmannaka ke pAsa apane pitA kI mudrAvAlA kAgaja dekhakara usa kAgaja ko usane dhIre se le liyA aura kAgaja kholakara dhIre se use par3hane lgii| . ___ 'svasti zrI gokula se li. zreSThi sAgaradatta putrako snehapUrvaka pharamAte haiM ki isa patra lAnevAle ko vilamba bagaira turaMta hI viSa denaa| isameM koI saMdeha mata krnaa| isa prakAra kA lekha par3hakara dAmannaka ke rUpa se mohita banI viSAne viSa ke 'Sa' ke Age apanI A~kha ke kAjala dvArA 'T'kAnA (AkAra kA cihna) bar3hA diyA jisa kAraNa viSa kI jagaha viSA par3hA jAtA thaa| pazcAt vaha kAgaja mor3akara jina zAsana ke camakate hIre * 242 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaisA thA vaisA rakhakara harSa se apane ghara gii| thor3I dera ke bAda dAmannaka bhI jAgRta huA to gA~va meM jAkara usane zreSThI putra ko vaha kAgaja diyA, vaha bhI patra paDhakara AnaMdita huA, aura usI samaya baDe ThATha-bATha-ADambara se apanI bahana viSA kA usake sAtha byAha kara diyaa| dAmannaka usake sAtha sukha se vilAsa karane lgaa| kaI dinoM ke bAda sAgara zreSThI ghara aayaa| use viSA ke byAha kI bAta jAnakara bar3A kheda huaa| usane socA, 'aho! merA socA huA kArya ulaTA ho gayA aura yaha to merA javA~I bana gayA, to bhI prapaMca se use mAra ddaaluuN| putrI vidhavA bhale ho jAye paraMtu zatru kI vRddhi ho vaha ThIka nhiiN|' - isa prakAra vicAra karake cANDAla ke pAsa jAkara kahA, 'are tUne mujhe usa dina U~galI kI nizAnI dekara ThagA thA vaha ThIka nahIM kiyA thA' cANDAla bolA, 'he seThajI! aba use dikhAo. mai jarUra mAra ddaaluuNgaa|' tatpazcAt zreSThI use mArane ke liye mAtRkAdevI ke dehare kA saMketa dekara ghara Aye aura dAmannaka ko kahA, 'he vatsa! tU Aja zAma ko viSA ke sAtha mAtRkA devI ke prAsAda meM pUjA karane jAnA jisase devI kI kRpA se tuma donoM kA kuzala ho|' sAMya kAla devI ke maMdira meM dono jAne vAle the lekina saMyoga se unakA sAlA unase pahale maMdira phuNcaa| prathama se hI zreSThI kA saMketa hone se usa cANDAla ne dehare meM mAno devI kA balidAna detA na ho vaise use mAra ddaalaa| putra kA maraNa sunakara sAgara zreSThI kI chAtI phaTa gayI aura usakI mRtyu ho gyii| tatpazcAt rAjA ne dAmannaka ko usake ghara kA svAmI bnaayaa| eka bAra rAtri ke aMtima prahara meM bhATacAraNa ke mukha se dAmannaka ne eka gAthA sunI, jisakA bhAvArtha aisA thA ki, 'niraparAdhI ko anartha meM DAlane ke liye aneka prayatna kiye to vaha bhI ulaTe hI use guNakArI banate hai| duHkha ke liye kiye upAya sukha denevAle hote haiM kyoMki deva hI jisakA pakSa karate haiM unheM dUsarA kyA kara sake?' yaha gAthA bhATa tIna bAra bolA, isaliye dAmannaka ne tIna lAkha dravya diyaa| rAjA ne yaha saba dene kA kAraNa pUchA, taba dAmannaka ne sarva pUrva vRttAMta khaa| eka bAra jJAnI guru milane para usake apane pUrva bhava meM kiye pratyAkhyAna kA phala jAnakara jAti smaraNa hone se dAmannaka vizeSa rUpa se dharma kA rAgI bnaa| kAlAnusAra mRtyu pAkara devaloka kA sukha prApta kiyaa| vahA~ se mahAvideha kSetra meM utpanna hokara kramAnusAra siddhi pada kI paayegaa| jina zAsana ke camakate hIre . 243 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI hemacaMdrAcArya dhaMdhUkA nagara meM cAciMga nAmaka seTha rahate the| unako pAhinI nAmaka patnI thii| vaha guNavAna va zIlavatI thii| jaina dharma ke prati unheM pUrNa zraddhA thii| eka rAtri ko pAhinI ko svapna aayaa| use do divya hAtha dikhe|divy hAthoM meM divya ratna the| yaha ciMtAmaNi ratna hai, tU grahaNa kara' koI bolA nahIM, pAhinI ne ratna grahaNa kiyaa| vaha ratna lekara AcAryadeva zrI devacandra sUrI ke pAsa jAtI haiN| 'gurUdeva, yaha ratna Apa grahaNa kreN| aura ratna gurUdeva ko arpaNa kara detI haiM / usakI A~khoM meM harSa ke AMsU ubhaTTa Ate haiN| ... svapna pUrA ho jAtA hai / vaha jAgatI haiN| jAgakara navakAra maMtra kA smaraNa karatI haiN| vaha socate haiM - gurUdeva zrI devacandrasUrI nagara meM hI haiM / unako milakara svapna kI bAta kruuN| . subaha uThakara snAnAdi se nivRtta hokara vaha gurUdeva ke pAsa gaI aura svapna kI bAta unako khii| , gurUdeva ne kahA, 'pAhinI, tUjhe khUba acchA svapna AyA hai| tUjhe zreSTha ratna jaisA putra hogA aura vaha putra tU mujhe degii| yaha terA putra jinazAsana kA mahAna AcArya banegA aura zAsana ko zobhAyamAna kregaa|' ___. pAhinI rAjI rAjI ho gyii| use gurUdeva para zraddhA thii|saadhuu jIvana meM saccA sukha hai aisA vaha samajhatI thI, usane apanI sADI ke sire para gAMTha bAMdhakara svapna bAMdha liyaa| usI rAtri ko usake peTa meM koI uttama jIva garbha rUpa meM tthhraa| pAhinI garbhako koI nukasAna na ho usa prakAra se zarIra saMbhAlatI hai| rojAnA prabhubhakti - paramAtmA kI pUjA karatI hai| garIbo ko dAna detI haiN| apane pati ke sAtha tattvajJAna kI bAteM karatI haiN| vikrama saMvata 1145 kI kArtika pUrNimA ko pAhinI ne putra ko janma diyaa| vaha pUrNimA ke cAMda jaisA gorA gorA putra dekhakara khuza khuza ho gyii| usa samaya AkAzavANI huI : 'pAhinI aura cAciMga kA yaha putra tattva kA jJAtA banegA aura tIrthaMkara kI bhA~ti jina dharma kA prasAraka bnegaa|' jina.zAsana ke camakate hIre * 244 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putra kA nAma buA ne 'cAMgadeva' rakhA / jarA bar3A hone para pAhinI ne use arihaMta kA 'a' bolate sikhAyA aura tatpazcAt navakAra maMtra kA 'na' sikhaayaa| pAhinI cAMgadeva ko bhagavAna kA darzana vaMdana karanA sIkhAtI hai aura bAra bAra gurudeva ke pAsa le jAtI hai| use hAtha joDakara, zIza jhukAkara vaMdana karAtI hai| gurudeva ke sAmane dekhakara cAMgadeva ha~sate haiN| gurudeva dharmalAbha kA AzIrvAda dete haiN| vaha bar3A hotA jAtA hai, par3hane ke liye zAlA meM chor3A jAtA hai / vaha usakI asAdhAraNa yAdazakti se adhyApaka kA lAr3alA bana jAtA hai| ___ pAMca varSa kA cAMgadeva pAhinI ke sAtha eka bAra jinamaMdira meM gyaa| AcArya zrI devacandrasUrIjI vahA~ darzanArtha vahA~ padhAre the| unake ziSyane AcAryadeva ko baiThane ke liye Asana bichAyA thA jisa para cAMgadeva baiTha gyaa| yaha dekhate hI AcArya zrI ha~sa pdde| cAMgadeva bhI ha~sane lgaa| AcAryazrI ne pAhinI ko kahA, 'zrAvikA! tujhe yAda to hai na terA svapna, ratna tujhe mujhako sauMpanA hogaa| vaha svapna isI kA izArA hai| terA putra merI gaddI saMbhAlegA aura jina zAsana kA mahAna prabhAvaka AcArya bananevAlA hai| tU mujhe sauMpa de isa putra ko|suury evaM candra ko ghara meM nahIM rakha sakate aura yadi ghara meM rahe to duniyA ko prakAza kauna degA? terA putra sUrya jaisA tejasvI hai aura candra jaisA saumya hai| usakA janma ghara meM rahane ke liye nahIM huaa| vaha to jina zAsana ke gagana meM camakane ke liye janmA hai / isaliye usa para kAmoha choDakara mujhako sauMpa de|' pAhinI ne gurudeva ko usake pitA se usakI mAMga karane ke liye khaa| eka dina cAciMga ko upAzraya para bulAkara gurudeva ne kahA, 'cAMgadeva bar3A bhAgyazAlI hai / usakA bhaviSya bar3A ujjvala hai| usakA moha tumheM chor3anA pddegaa|' 'yAne gurudeva?' cAciMga ne puuchaa| .'cAMgadeva ko mujhe sauMpanA hogA, usakA ghATa (AkAra) maiM gddhuuNgaa| vaha mere pAsa rhegaa|' gurudeva ne khaa| cAciMga ne aisA kahA ki socakara javAba duuNgaa| gurudeva ne kahA, 'putrasneha se mata socanA, usakA hita socanA / tumhArA yaha putra lAkhoM jIvoM kA tAraNahAra bananevAlA hai|' ___ cAciMga seTha ghara aaye| unhoMne cAMgadeva ko pUchA, 'beTA! gurudeva tumheM jina zAsana ke camakate hIre * 245 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pasanda haiM?' _ 'hA~ pasanda haiM, maiM gurudeva ke sAtha rhuuNgaa| unake pAsa paDhUMgA / vaha jaisA kahegeM vaisA kruuNgaa|' cAciMga seTha ne pAhinI devI se bhI carcA kii| pAhinI ne apanI anumati de dii| aura cAciMga seTha cAMgadeva gurudeva ko sauMpane kA vicAra karane lgaa| mAtA ke pAsa AcArya phira se putra kI mA~ga karate haiN| usa samaya cAciMga ghara nahIM hai, pherI karane gayA haiN| kSaNa bhara ke lie mAtA jhijhakatI hai| paraMtu zubha bhAvi ko dhyAna meM lekara putra ko arpaNa kara detI hai| aura AcArya usako lekara vihAra karake khaMbhAta jAte haiM / isa tarapha cAciMga ghara AtA hai| usako mAlUma paDatA hai ki cAMgadeva ko AcArya le gaye haiM : to use vApisa le Ane khaMbhAta jAte haiM / vahA~ udayana maMtrI aura AcArya ke ke samajhAne para gurudeva ko putra arpaNa karake vApisa lauTa jAte haiN| . gurudeva devacandrasUrIjI cAMgadeva ko par3hAne lge| usakA vinaya aura buddhi dekhakara gurudeva ko bharosA ho gayA ki yaha lar3akA baDI jaldI vidvAna bana jaayegaa| saba zAstroM kA abhyAsa kara legaa| ___ eka dina gurudeva ne gujarAta ke mahAmaMtrI udayana ko apane pAsa bulAkara cAMgadeva ke bAre meM bAta kii| unako jaina dharma para bar3I zraddhA thii| unhoMne cAMgadeva kI dIkSA kA saba kharca aura mahotsava karane ke liye prasannatA se hA~ kaha dI aura mahAsudI caudahavIM ke dina bar3e utsavapUrvaka dIkSA dI aura usakA nAma somacandra sUrIzvara muni rkhaa| AcAryadeva zrI devacandra sUrIzvarajI svayaM somacandra muni ko abhyAsa karavAte haiM / sAdhUjIvana ke AcAra-vicAra sIkhAte haiM / somacandra muni par3hA huA yAda rakhate haiN| guru mahArAja kA vinaya karate haiN| - somacandra muni guru mahArAja se mahAna jJAnI puruSoM ke jIvanacaritra sunate haiN| unheM caudaha parva ke nAma aura una zAstroM ke viSaya meM saMkSepa meM samajhAte haiN| isa prakAra jJAna upArjana karate hue somacandra muni ke mana meM vicAra Ate ki maiM aisA jJAnI na bana sakU? mujhe aisA jJAnI bananA ho to mujhe mAtA sarasvatIdevI kI upAsanA karanI cAhiye / isaliye jahA~ sarasvatI devI kI mUla pITha jo kAzmIra jina zAsana ke camakate hIre . 246 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahA~ jAkara mujhe unakI upAsanA karanI caahiye| isa prakAra vicArate hue unhoMne kAzmIra jAkara sarasvatIdevI kI upAsanA karane ke liye gurudeva se AjJA maaNgii| aura gurudeva ne premapUrvaka kAzmIra jAne ke liye anumati va AzIrvAda diye / zubha dina anya eka muni ke sAtha somacandra muni ne prayANa kiyA / vihAra karate hue ve khaMbhAta nagara ke bAhara Aye / vahA~ nemanAtha bhagavAna kA sundara jinAlaya thA / vahA~ bhagavAna kI nayanaramya mUrti dekhakara somacandrajI dhyAna meM baiTha gaye aura vAtAvaraNa zAMta hone se rAtri ko usI maMdira meM sarasvatI devI kI ArAdhanA prAraMbha karane lge| bhagavAna ke sAmane padmAsana lagAkara baiTha gaye aura devI sarasvatI ke dhyAna meM lIna ho gye| isa prakAra rAtri ke chaH ghaNTe bIta gye| munirAja sthira mana se jApa-dhyAna kara rahe the aura devI sarasvatI sAkSAt prakaTa huii| devI ne muni para sneha barasAyA / kRpA kA prapAta bhaayaa| devI ne kahA, 'vatsa! aba mujhe prasanna karane ke liye tujhe kAzmIra jAne kI jarUrata nahIM hai| terI bhakti aura dhyAna se maiM devI sarasvatI tujha para prasanna huI huuN| mere prasAda se tU siddha sArasvat banegA / ' itanA kahakara devI tatkAla adRzya ho gayI aura somacandra muni kI prajJA tatkAla vikasita huI, unake mukha se sarasvatI kI stutioM kA pravAha bahane lagA / sAtha sAtha bhagavAna nemanAtha kI stavanA kI / prAta: hote hI ve dharmazAlA meM Aye aura sahavartI muni ko kahA, jo kAma kAzmIra jAkara karanA thA vaha sarasvatI kI kRpA se yahA~ para ho gayA hai| calo hama gurujI ke pAsa jaave|' donoM munirAja gurujI ke pAsa pahu~ca gaye aura rAtri kA vRttAMta gurudeva ko kaha sunaayaa| gurudeva ne somacandra muni ke mukha para parivartana dekhaa| apUrva teja unako dikhaa| ve bar3e prasanna hue aura nikhAlasa hRdaya se somacandra muni kI prazaMsA kI / guru bhI guNavAna ziSya kI prazaMsA karate haiN| gurudeva ne kahA, 'vatsa! eka hI dina kI upAsanA se tU aisI siddhi prApta kara skaa| yaha terA mahAna saubhAgya udaya meM AyA hai| aba tU koI bhI viSaya para likha sakegA, dUsaroM ko samajhA skegaa| tU rAjA-mahArAjAoM ko pratibodha dekara mokSamArga kA ArAdhaka bana sakegA / somacandra muni ne namratA se kahA, 'gurudeva, ApakI kRpA se yaha siddhi milI hai|' taba se somacandramuni dharmagraMtho kA sarjana karane lage aura dina va rAta eka hI jina zAsana ke camakate hIre * 247 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAma / eka miniTa kI bhI Alasa kare bagaira sAhitya kA srjn| AcArya devacandrasUrIjI ziSya parivAra ke sAtha vihAra karate karate nAgapura phuNce| yahA~ nAgapura meM dhanada seTha nAmaka eka khUba hI dhanavAna seTha basatA thaa| unake pAsa bahuta dhana thaa| sundara parivAra thaa| dhana musIbata ke samaya kAma meM Aye aise vicAra se caru meM suvarNa kavya bharakara caru jamIna meM gAr3he the| karmasaMyoga se vyApAra meM khUba ghATA gyaa| vyApAra meM ghATA huA to seTha ne gADhA huA dhana nikAlane ke liye socA / caru jamIna se nikAlane para caru meM se sone kI IMTo ke bajAya koyale hI hAtha lge| seTha ko yaha ghAva bar3A burA lgaa| ve atyaMta garIbI meM rahane lge| striyoM ke gahane bece| apanI havelI ke sivA dUsarI jo bhI koI sampatti thI vaha beca ddaalii| caru meM se nikale koyale kA Dhera havelI ke kampAuNDa ke eka kaune meM rkhaa| eka dina somacandra muni anya eka muni ke sAtha gocarI ke liye seTha kI havelI para padhAre / seTha va unakA kuTumba ATA bhIgokara banAyI huI rAba pI rahA thaa| yaha dekhakara somacandra muni ne anya muni ko kahA, 'yaha seTha kyoM aisA AhAra kara rahe haiM? ve to khUba dhanavAna hai| dekho usa kaune meM suvarNa kA Dhera paDA hai|' seTha ne isameM se kucha suna liyaa| barAbara to samajha meM AyA nahIM paraMtu dUsare jo muni the unako pUchA, 'yaha mahArAja kyA kahate haiM?' dUsare muni ne kahA, 'ye to hamAre bIca kI bAteM thii|' parantu seTha ne 'suvarNa' zabda sunA thA isaliye unhoMne Agraha kiyaa|mhaaraaj ne pUchA, 'Apa dhanavAna hone para bhI garIba ke bhA~ti kyoM rahate ho?' seTha ne apanI kathanI sunaayii| muni somacandra ne kahA, 'yaha Dhera koyale kA nahIM suvarNa kA hI hai|' aura seTha kA hAtha pakaDakara usa Dhera ke samIpa le gye| seTha ko abhI bhI koyale hI najara A rahe the| unhoMne kahA, 'ye to koyale hI hai|' muni ne kahA, 'nahIM... nhiiN...| yaha to suvarNa hI hai| seTha ne kahA, 'gurudeva! Apa apane kara kamaloM se isa Dhera ko pAvana kareM jisase vaha mujhe suvarNa diikhe| guru ne navakAra maMtra paDhakara Dhera para hAtha rakhA aura seTha ne Azcarya ke sAtha suvarNa dekhaa| unhoMne somacandra muni kA upakAra mAnA aura unake pIche pIche upAzraya gye| ___ vahA~ jAkara AcAryazrI ko kahA, 'yaha dhana aba merA nahIM hai| zrI somacandra muni ke prabhAva se yaha dhana jo koyalerUpa thA vaha mujhe milA hai|' ___ AcAryazrI ne seTha ko rAstA dikhaayaa| usa dhana ko eka sundara prabhu mahAvIra jina zAsana ke camakate hIre * 248 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA maMdira banAkara kharca karane ko kahA, aura seTha ne usa prakAra maMdira bnvaayaa| eka tarapha maMdira banatA gayA dUsarI tarapha seTha kA dhaMdhA sudharatA gayA aura vyApAra meM khUba munAphA huaa| ____ maMdira taiyAra hote hI acche muhUrta para pratiSThA mahotsava kiyA aura bhagavAna mahAvIra svAmI kI bhavya pratimA pratiSThita kI gyii| nAgapura se vihAra karake AcArya deva pATaNa pdhaare|paattnn meM devendrasUrI nAmaka AcAryadeva birAjamAna the| ve bhI devacandrasUrIzvarajI ke hI ziSyaratna the| devendrasUrI aura somacandrasUrI donoM khAsa mitra the| unake sAtha jJAnacarcA karate aura eka-dUsare ke mana kI bAteM bhI karate the| ____ eka dina upAzraya meM dono munirAja jJAna carcA karate the| vahA~ eka puruSa ne Akara vaMdanA kI aura vahA~ Akara baitthaa| apanA paricaya dete hue kahA, 'maiM pATaNa kA hI nivAsI huuN| bhArata ke kaI pradeza meM ghUmA huuN| mahAtmA! maiMne Apake guNoM aura jJAna kI prazaMsA sunI hai so Apake darzana karane AyA hU~ aura kucha kahane kA mana hai|' ___ AcArya zrI devacandrasUrIjI ne kahA, 'kyA kahanA hai Apako? saMkoca chor3akara jo kucha kahanA ho vaha kho|' / _ 'mahArAja! Apa donoM gaur3a deza meM jAye, vahA~ kaI mAMtrika aura tAMtrika hai, aneka divya zakti dhAraka mahApuruSa haiM, vahA~ Apa padhAre aura zaktiyA~ prApta kreN|' __ munirAjoM ne usa para vicAra karake yogya karane ko khaa| vaha puruSa calA gyaa| donoM munioM ne eka-dUsare ke sAmane dekhA / unheM isa manuSya kI bAta to pasanda aayii| yadi gurudeva chuTTI deve to gauDa deza donoM jAyeMge aisA taya kiyaa| ___donoM ne gurudeva ke pAsa jAkara gauDa deza jAne kI AjJA maaNgii| gurudeva ne AzIrvAda ke sAtha anumati dii| donoM ne vihAra zurU kiyaa| eka saMdhyA ko kherAlu nAmaka gA~va meM donoM A phuNce| rAtri bItAne ke lie upAzraya meM ruuke| vahA~ eka vRddha sAdhU A phuNce| paDachaMda kAyA, sundara rUpa aura A~kha meM apUrva tej| Ate hI unhoMne pUchA, 'mahAtmAoM! kyA maiM yahA~ rAtrivAsa kara sakatA hU~?' ____ donoM ne kahA, 'padhAreM mahAtmA, bar3I khuzI se Apa hamAre sAtha rAtrivAsa kareM, hameM AnaMda hogaa|' jina zAsana ke camakate hIre . 249 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha sAdhUpuruSa unako koI mahAna vidyAsiddha puruSa lgaa| donoM ne unakI vaMdanA karake kuzalatA pUchI / vRddha mahAtmA ne unako pUchA, 'kahA~ jAne nikale ho?' donoM ne kahA, 'vidyAprApti ke liye gauDa deza jAne ke liye nikale haiN|' vRddha puruSa ne kahA, 'vidyAprApti ke liye utanA dUra jAne kI jarUrata nahIM hai| maiM tumheM tumhArI manovAMchita vidyAe~ duuNgaa| lekina maiM cala nahIM sakatA aura mujhe giranAra jAnA hai, Apa mujhe vahA~ pahu~cA do, maiM Apako vidyAe~ duuNgaa|' donoM sAdhU gA~va ke mukhiyoM ke pAsa jAkara DolI aura uThAnevAle manuSyoM kI vyavasthA kara Aye / donoM muni bAte karate karate so gaye, unheM patA hI na claa| brAhma muhUrta meM jaba ve jage, zrI navakAra maMtra kA smaraNa karake A~khe kholI to... unake Azcarya ke bIca ve pahADo meM the| kherAlu se ve yahA~ kaise pahu~ce? yaha to giranAra lagatA hai / koI vidyAzakti ne hameM yahA~ lAkara chor3a diyA hai| donoM muni khar3e hue| eka ghaTATopa vRkSa ke nIce khar3e rhe| abhI sUryodaya nahIM huA thaa| unhoMne apane samIpa eka prakAzamaya teja kA vartula dekhA / tIvra prakAza phaila rahA thaa| donoM ke liye yaha nayA Azcarya thA / eka tejasvI deha prabhAvavAlI devI prakaTa huii| vaha donoM mahAtmAoM ke samIpa aayii| usake mukha para thor3I muskAna thI / vaha bolI : 'maiM zAsanadevI hU~, tumhAre utkRSTa bhAgya se AkarSita hokara yahA~ AyI huuN|' 'paraMtu hameM kherAlu se yahA~ kauna le AyA ?' somacandra muni ne 'maiM hI le AyI hU~ aapko|' devI bolii| puuchaa| 4 'aura hamAre sAtha rAtrivAsa karanevAle vRddha mahAtmA kahA~ gaye?" 'vaha maiM hI thI, vidyAoM kI ApakI tIvra abhilASA jAnakara usa rUpa meM maiM hI Apako milI thii| maiM Apako yahA~ giranAra mahAtIrtha meM le AyI huuN| isa tIrtha ke adhipati hai bhagavAna nemanAtha / ' 'mahAtmAoM ! yaha pahAr3a adbhuta hai| yahA~ aneka divya auSadhiyA~ hai / yahA~ kI huI maMtrasAdhanA jaldI siddha hotI hai| maiM tumheM kaI divya auSadhiyA~ batAU~gI aura sunate hI siddha ho jAya aise do maMtra duuNgii|' 'eka maMtra se devoM ko bulA sakoge aura dUsare maMtra se rAjA-mahArAjA vaza jina zAsana ke camakate hIre 250 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ho jaayeNge| ye do maMtra maiM detI hU~, vaha ekAgracitta se suuno| zAsana devI ne ye do maMtra sunAye / sunAkara kahA, 'calo Apako kaI divya auSadhiyA~ batA duuN| Apa vaha bIna lenaa| ye auSadhiyA~ roga para tatkAla asara karanevAlI haiN|' abhI sUryodaya huA na thaa| donoM mahAtmAoM ne kaI auSadhiyAM ikaTThI kara lii| devI ne kahA : Apa ye amRta pI jAo tAki Apako sunAye hue do maMtra bhUla na paao|' devI ne amRta se bharA kamaNDala unake Age dhraa|| devendrasUrI ne pIne kI nA kahI kyoMki abhI rAtri kA samaya thaa| somacandra samayajJa the - niyama va apavAda ke jAnakAra the| ve turaMta hI saba amRta ghaTaghaTA gye| donoM maMtra somacandra muni kI smRti meM baiTha gye| devendrasUrI ye donoM maMtra bhUla gye| zAsanadevI ne donoM mahAnubhAvoM ko maMtrabala se uThAkara pATaNa meM unake gurudeva devacandrasUrI ke pAsa chor3a diyaa| aura zAsanadevI adRzya ho gyii| devendrasUrIjI tathA somacandra muni ke mukha se yaha camatkArika ghaTanA sunakara devacandrasUrIjI atyaMta prasanna hue| somacandra muni bar3e vinayI, vinamra, vivekI, buddhimAna, guNavAna, bhAgyavAna aura rUpavAna hai / unako AcAryapada dene kA socaa| saMgha ko ikaTThA karake somacandra muni ko AcArya pada dene kI bAta khii| saMgha ne harSapUrvaka bAta ko svIkArA / vaizAkha sudI tIja - akSayatRtIyA ke dina zubhamuhUrta meM somacandra muni ne devacandrasUrIjI ko AcArya padavI dI aura unakA nAma hemacandrasUrI jAhira kiyaa| saMgha ne unakA jayajayakAra kiyaa| aba hama somacandra muni ko AcArya zrI hemacandrasUrIjI ke nAma se phcaaneNge| __AcArya zrI hemacandrasUrI pATaNa ke rAjamArga para cale jA rahe haiN| unake pIche do ziSya hai| sAmane se gujarAta ke rAjA siddharAja kI savArI A rahI thii| rAjA hAthI para baiThA huA, nagara ko dekha rahA thaa| loga do hAtha jor3akara rAjA kA abhivAdana kara rahe the| rAjA kI najara hemacandrasUrI para girii| pratApI va prabhAvazAlI AcArya ko dekhakara rAjA stabdha ho gayA aura use lagA ki yaha sAdhU kauna hoMge? maiMne Aja taka aise sAdhU dekheM nahIM haiN| jina zAsana ke camakate hIre * 251 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. hAthI upara se rAjA kI aura zrI zrI hemacandrAcArya kI A~kha se A~kha milii| rAjA ne do hAtha jor3akara praNAma kiye| AcArya ne dAhinA hAtha U~cA karake 'dharmalAbha' kA AzIrvAda diyaa| . rAjA ne hAthI khar3A rkhvaayaa| nIce utarakara kucha upadeza dene ke binatI kii| AcArya ne nimnAnusAra kahA : siddharAja! tumane gaja ko kyoM rukavAyA? use ekadama vega se Age calAo jisase usako dekhakara sarva diggaja trasta hokara jAte rahe kyoMki aba pRthvI kA bhAra Apane uThAyA hai, ye diggajoM kI kyA jarUrata hai?' rAjA ne yaha sUnakara khUba hI AnaMdita huaa| zIghra kAvya racanA aura AcAryadeva kI kalpanAzakti usako asara kara gyii| rAjA ne kahA, 'gurudeva! mujha para kRpA karake Apa pratidina rAjyasabhA meM pdhaareN|' 'rAjan! anukUlatA,anusAra Apake pAsa Ane kA prabandha rkhuugaa|' dubArA 'dharmalAbha' kA AzIrvAda dekara AcArya zrI Age cle| yaha thI siddharAja ke sAtha hemacandrAcArya kI pahalI mulAkAta / isake bAda kabhI-kabhAra AcArya zrI rAjasabhA meM jAne lge| unakI madhura aura prabhAvazAlI vANI kA rAjA para acchA asara par3ane lgaa| aura rAjA jaina dharma tarapha AkarSita huaa| mAlavA ke rAjA ko parAjita karake hI rAjA pATaNa meM praveza karanA cAha rahA thaa|maatr unheM mAlavA kA rAjya hI pasanda thA apitu unheM mAlavA kI kalA, sAhitya aura saMskAra bhI pasanda the| yaha saba vaha gujarAta meM lAnA cAha rahA thaa| mAlavA kI dhArA nagarI se vizAla jJAna bhaNDAra bailagADiyoM meM bharakara vaha pATaNa lAyA, usameM se rAjA bhoja dvArA likhA huA graMtha 'sarasvatI kaMThAbharaNa' usake hAtha meM aayaa| yaha graMtha dekhakara use vicAra AyA ki aisA graMtha gujarAta kA koI vidvAna na banA sakegA? graMtha ke sAtha merA nAma jur3egA to graMtha aura maiM donoM amara ho jaayeNge|' rAjasabhA meM hI rAjA ne sarasvatI kaNThAbharaNa kA graMtha hAtha meM lekara rAjasabhA meM baiThe hueM vidvAnoM ko kahA, 'rAjA bhoja dvArA race gaye aise vyAkaraNa zAstra jaisA zAstra kyA gujarAta kA koI vidvAna nahIM raca sakegA?' kyA aisA koI vidvAna vizAla gujarAta meM nahIM janmA hai?' rAjA kI aura hemacandrasUrI kI A~khe milI! "maiM rAjA bhoja ke vyAkaraNa se bhI savAye vyAkaraNa kI racanA kruuNgaa|' jina zAsana ke camakate hIre . 252 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hemacandrasUrIjI ne AhvAna svIkAra kara liyaa| ___AcArya deva ne vyAkaraNa ke ATha graMtha kAzmIra se maMgavAye / ina saba graMthoM kI khUbiyA~, kamajorI khUba bArIkAI se pahacAna lii| siddharAja se mA~ganeM para saba suvidhA milane lagI jisase eka hI varSa meM savA lAkha zloka se pramANita vyAkaraNa kA mahAgraMtha banAyA aura use nAma diyA, 'siddha hema vyAkaraNa |'siddh yAne siddharAja aura hema yAne hemcndrsuurii| siddharAja yaha graMtha dekhakara bar3A prasanna huaa| usane gAje-bAje ke sAtha hAthI ke sira para rakhakara baDI dhAmadhUma se sabarAjamArgo para ghUmAkara rAjasabhA meM le gyaa| isa graMtha kA pUjana karake graMtha ko graMthAlaya meM rakhA gyaa| 300 kAtiboM ko biThAkara isa graMtha kI pratilipiyA~ kI gii| rAjA dvArA ye pratilipiyA~ bhArata ke sabhI rAjyoM meM bhejI gyii| aneka vidvAnoM ne isa graMtha kI prazaMsA kii| Aja bhI saMskRta bhASA kA abhyAsa karanevAle 'siddhahema' vyAkaraNa par3hate haiN| ___ siddharAja saba bAta se sukhI thaa| paraMtu eka duHkha thA ki use koI saMtAna na thii| rAnI ke Age vaha apanA dukha vyakta karatA thaa| rAnI AzvAsana detI ki yaha saba bhAgya ke AdhIna hai, to usake bAre meM zoka karane se kyA hogA? pUrva janma meM koI puNyakArya nahIM kare hoMge phira bhI hama tIrthayAtrA kareMge to icchita phala milegaa| siddharAja ke gale meM yaha bAta utara gyii| usane zrI hemacandrAcArya ko tIrthayAtrA ke liye pUchA aura tIrthayAtrA meM sAtha calane kI vinaMtI kii| AcArya ne deva rAjA kA Agraha dekhakara aura sAtha calane kI svecchA na hone para bhI sammati de dii| zubha muhUrta para rAjA ne zatrujaya girirAja tarapha prayANa kiyaa| aneka munivaroM ke sAtha AcAryadeva ne bhI rAjA ke sAtha hI prayANa kiyaa| rAjA siddharAja rAnI ke sAtha ratha meM pravAsa kara rahe the, lekina AcAryadeva anya munivaroM ke sAtha paidala calate hone se siddharAja ko vaha bAta pasanda na aayii| unhoMne AcAryadeva ko ratha dene ke liye kahA, paraMtu gurudeva ne nA kaha dii| aura kahA, 'hama vAhana meM baiTha nahIM sakate haiN| jUte pahane binA hameM naMge paira calanA hotA hai| yadi hama vAhana meM baiTheMge to vAhana khIMcanevAle ghoDo' ko kaSTa hogA aura vAhana ke nIce aneka choTe-bar3e jIvoM kI hiMsA hogii| jina zAsana ke camakate hIre * 253 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so rAjan ! hama vAhana meM nahIM baittheNge|' rAjA ko yaha sUnakara gussA AyA aura AcAryadeva ko gusse meM kaDave vacana khe| siddharAja kA ratha Age calatA hai| thor3I dUra AcAryadeva anya munivaroM ke sAtha calate haiN| rAjA gusse ke kAraNa AcAryadeva ko milate nahIM hai| eka dina, do dina, isa prakAra tIna dina bIta gaye / rAjA ko lagA, 'gurudeva mere para nArAja hue haiN| merI binatI se ve mere sAtha Aye haiN| mujhe unakA mana duHkhI nahIM karanA cAhiye, prasanna rakhanA cAhiye / cauthe dina rAjA AcAryadeva ke paDAva para Aye / AcAryadeva ziSya ke sAtha bhojana kara rahe the / unake bhojanapAtra meM rukhI-sUkhI roTiyA~ dekhI, va pAnI kI kAMjI dekhakara rAjA socate haiM 'aho ! ye jaina sAdhU kaisI kar3I tapazcaryA karate haiM! vAkaI ye mahAtmA pUjA ke yogya haiN| unakA maiMne apamAna kiyA! mujhe unakI kSamA mA~ganI cAhiye / ' AhAra- pAnI se nivRtta hone ke bAda AcAryadeva ke caraNoM meM girakara rAjA ne kSamA maaNgii| AcArya ne kahA, 'ApakA koI aparAdha nahIM hai| isa kAraNa hameM kSamA denI paDe aisA hai hI nhiiN| Apako yaha nahIM samajhanA cAhiye ki hama krodhita hue haiN|' rAjA kI samajha meM AyA ki ina gurudeva ko to merI koI jarUrata nahIM hai, mujhe unakI jarUrata hai| AcAryadeva se AzIrvAda lekara rAjA apane sthAna para lauTa gayA aura rojAnA AcAryadeva ko milane lgaa| unake pAsa baiThakara jaina dharma kA tattvajJAna prApta karane lagA / aisA karate karate unakA saMgha pAlItANA pahu~ca gyaa| zatruMjaya girirAja ke darzana karake siddharAja kA hRdaya nAca utthaa| dUsareM dina AcAryadeva tathA anya munivaroM ke sAtha rAjA zatruMjaya pahADa para cddh'e| RSabhadeva ke darzana karake saba dhanya bane, bhAvapUrvaka pUjA kI, naye saMskRta kAvya kI racanA karake bhagavAna kI stuti kii| pahADa utarakara rAjA ne talahaTI para sadAvrata prAraMbha kiyaa| rAjA ne yAtrA ke nimitta para yAcakoM ko dAna meM suvarNamudrAe~ tathA sundara vastra diye / zatruMjaya kI yAtrA karake saMgha giranAra aayaa| giranAra para prabhu nemanAtha ke darzana kiye aura nemanAtha kA caritra rAjA ko sunaayaa| yaha caritra sunakara rAjA jina zAsana ke camakate hIre 254 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Azcaryacakita ho gyaa| giranAra kA pahAr3a utarakara gurudeva ko prabhAsa pATaNa jAkara somanAtha mahAdeva kA darzana karane kI binatI kii| AcAryadeva ne somanAtha jAne kI saMmati dI / rAjA ke mana meM zaMkA thI ki jaina AcArya somanAtha mahAdeva ko namana kareMge yA nhiiN| paraMtu AcArya deva to mahAdeva kI mUrti ke samakSa vItarAgI mahAdeva ko smRti paTTa para lAkara praNAma karake stuti bolane lage / 44 zloka banAkara bole : 'janma rUpI bIca ke aMkura ko janma denevAle, rAgAdi jinake nAza pAye haiM ve, viSNu ho, ziva ho yA jina ho - unako mere namaskAra / ' giranAra kI yAtrA karake saMgha koDInAra AyA / koDInAra meM aMbikAdevI yAne sAkSAt devii| usake prabhAva kI bAteM saurASTra evaM gujarAta meM phailI huI hai| rAjA ne AcAryadeva ko ati namratA se binaMtI kI : 'gurudeva mere pAsa sabakucha hai, phira bhI maiM aura rAnI donoM duHkhI haiM, kyoMki Apa jAnate haiM ki hameM eka bhI putra nahIM hai|' isa kAraNa gurudeva Apa devI ambikA kI ArAdhanA karake pUcha lo ki mujhe putra milegA yA nahIM? aura mere mRtyu ke bAda gujarAta kA rAjya kauna bhogegA?' AcAryadeva ne kahA, 'maiM devI kI ArAdhanA karake pUcha lUM / ' ArAdhanA ke liye AcArya deva ne tIna upavAsa kiye, tatpazcAt devI ke maMdira meM baiTha gaye; dhyAna meM magna ho gye| tIsare dina madhyarAtri ke samaya devI aMbikA gurudeva ke sAmane prakaTa huii| devI ne gurudeva ke hAtha jor3akara vaMdanA kI aura pUchA, 'gurudeva ! mujhe kyoM yAda kiyA?" 'gujarAta ke rAjA siddharAja ke bhAgya meM putraprApti kA yoga hai yA nahIM - yaha pUchane ke liye Apako yAda kiyA hai|' devI ne kahA, 'usake pUrvajanma ke pApakarmoM ke yoga se putraprApti nahIM hogI / ' ' to siddharAja ke mRtyu ke bAda gujarAta kA rAjA kauna hogA? devI ! ' AcAryazrI ne puuchaa| devI ne kahA, 'tribhuvanapAla kA putra kumArapAla rAjA banakara jaina dharma kA bar3A prasAra karegA / ' itanA kahakara devI adRzya ho gyii| AcAryadeva apane sthAna para Aye / tIna dina ke upavAsa kA pAraNA kiyaa| rAjA siddharAja khUba utkaNThA ke sAtha gurudeva ke pAsa aayaa| gurudeva kI jina zAsana ke camakate hIre 255 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaMdanA kI aura vinayapUrvaka baitthaa| __gurudeva ne kahA, 'tumhAre bhAgya meM putra yoga nahIM hai / aura Apake bAda gujarAta kA rAjA kumArapAla bnegaa|' 'kauna kumArapAla?' rAjA ne Azcarya se puuchaa| 'tribhuvanapAla kA putra kumArapAla!' gurudeva ne khaa| siddharAja atyaMta khinna ho gyaa| AcArya deva ne siddharAja ke azAMta magaja ko zAMti dene ke liye yogya upadeza diyaa| paraMtu putraprApti kI tIvra icchA ke kAraNa unakA utpanna huA duHkha dUra na huaa| ___ saMgha prayANa karake pATaNa aayaa| rAjA ne zreSTha jyotiSIyoM ko bulAkara putraprApti ke liye puuchaa| unakI ora se bhI devI ambikA jaisA hI uttara milaa| ___aba putraprApti kI icchA pUrNa nahIM hogI - aisA samajhane se siddharAja ne apanA dhyAna kumArapAla kA kA~TA nikAlane meM lagAyA aura apane tarIke se kArya prAraMbha kiyaa| AcArya zrI hemacandrAcArya ne athAga mehanata se apanI bIsa varSa kI Ayu se sAhityasarjana kA kArya prAraMbha kiyA thA jise unhoMne apanI caurAsI varSa para huI || . mRtyu taka yAne causaTha varSa taka cAlU rkhaa| . unake sAhitya sarjana meM 'siddhahema zabdAnuzAsana vyAkaraNa' ke alAvA 'abhidhAna ciMtAmaNi dvArA unhoMne eka artha ke aneka zabda diye - anekArtha saMgraha dvArA eka zabda ke aneka artha diye| alaMkAra cUDAmaNi' aura 'chaMdAnuzAsana' dvArA kAvya chaMda kI carcA kI aura dvAyAzraya dvArA gujarAta, gujarAta kI sarasvatI aura gujarAta kI asmitA kA varNana kiyaa| dvAyAzraya meM caudaha sarga taka siddharAja ke samaya kI bAteM kI aura bAda ke sargoM meM kumArapAla ke rAjyakAla kI bAteM AtI hai| kula milAkara sAr3he tIna karoDa zloka pramANa jitanA unakA sAhitya mAnA jAtA hai| jaba unako lagA ki merA aMta samaya naz2adIka hai taba unhoMne saMgha ko, ziSyoM ko, rAjA ko, sabako AmaMtrita.karake aMtima hita zikSAe~ dI aura sabase kSamApanA karake yogindra kI bhA~ti anazana vrata dhAraNa karake, zrI vItarAga kI stuti karate hue deha chodd'aa| zrI hemacandrAcArya kA janma saMvat 1145, dIkSA 1156, sUrIpada 1166 aura svargavAsa saMvat 1229 meM noTa kiyA gayA hai| jina zAsana ke camakate hIre . 256 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI kumArapAla rAjA siddharAja jaba rAjagaddI para AyA taba apane cAcA ke laDake tribhuvanapAla ko apanA bhAI jaisA mAnakara use mAna detA thA; paraMtu hemacandrAcArya se devI aMbikA ke vacana sune, tribhuvanapAla kA putra kumArapAla usake bAda rAjya saMbhAlegA' - taba usakA mana parivartita ho gyaa| tribhuvanapAla kI patnI kAzmIrAdevI ke peTa meM eka uttama jIva AyA to usake mana meM acchI acchI icchAeM jAgane lagI, jaise ki maiM jagata ke saba jIvoM ko abhayadAna dU~! maiM manuSya ko saba vyasanoM se chuDAU~! maiM khUba dAna karUM! maiM paramAtmA ke maMdira banavAU~ vagairaha vgairh| nau mahine pUrNa hote hI kAzmIrAdevI ne eka sundara aura tandurasta putra ko janma diyaa| usa samaya AkAza meM devavANI huI, yaha bAlaka vizAla rAjya prApta karegA aura dharma kA sAmrAjya sthApita kregaa|' nayA janmA yaha putra sundara thA, sabako pyArA lage aisA aura bhAgyazAlI thaa| usakA nAma 'kumArapAla' rkhaa| mAtA ne putra ko guNavAna banAne ke lie ThIka ThIka mehanata lii| use vyAvahArika zikSaNa ke sAtha sAtha yuddhakalA bhI sIkhAyI gyii| yuvA avasthA meM Ate hI mAtApitA ne bhopaladevI ke sAtha putra kI zAdI kii| kumArapAla mAtApitA ke sAtha dadhisthali meM rahate the| jarUrI prasaMga para tribhuvanapAla pATaNa Ate-jAte rhte| eka bAra tribhuvanapAla ke sAtha kumArapAla bhI pATaNa gye| unhoMne hemacandrasUrIjI kI bar3I prazaMsA sunI thii| unhoMne upAzraya pahu~cakara do hAtha jor3akara sira jhukAyA aura gurudeva kI vaMdanA kii| apanA alpa paricaya diyaa| gurudeva ne 'dharmalAbha' kA AzIrvAda diyaa| kumArapAla ne namratA se AcAryazrI ko pUchA, 'gurudeva! AjJA ho to eka prazna pUchanA hai|' gurudeva ne sukha se pUchane ke liye khaa| 'gurudeva! sRSTi meM aneka prakAra ke manuSya basate haiM, unake alaga alaga prakAra ke guNa hote haiM / prabhu! unameM zreSTha guNa kaunasA hai?' jina zAsana ke camakate hIre * 257 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudeva ne kahA : 'sattva zreSTha guNa hai / jisa manuSya meM sattva hotA hai usameM saba guNa A jAte haiN|' 'isa sattva guNa ke bAre meM mujhe vistAra se samajhAne kI kRpA kreN|' kumArapAla ne binatI kii| hemacandrAcArya samajhAte haiM : - sattvazIla puruSa duHkha meM bhI dharma chor3atA nahIM hai| vaha lI huI pratijJA kA dRDha pAlana karatA hai| vaha duHkha meM hiMmata hAratA nahIM hai aura nirAza nahIM ho jaataa| usake liye koI kAma asaMbhava nahIM hai| ve kabhI 'hAya hAya' yA arere aise kAyaratAsUcaka zabda bolate nahIM hai| varSoM taka duHkha sahana karane kA vaha dhIraja rakhatA haiN| - vaha rAjA ho to prajA kI rakSA ke liye lagAtAra prayatna karatA rahatA hai, jarUrata * par3ane para apanA balidAna bhI de dete haiN|' isa prakAra parokSarUpa meM AcAryadeva ne kumArapAla ke bhAvi jIvana ke bAre meM nirdeza diyA aura kahA, "dekhanA kumAra, tere sira para duHkha kA pahAr3a TUTane vAlA hai, taba tU himmata hAranA nahIM aura tere 'sattva' kA paricaya kraanaa|" kumArapAla yaha bodha sunakara, namaskAra karake apane sthAna para cala diyaa| hemacandrasUrIjI ko khayAla A gayA thA ki kumArapAla siddharAja ke mRtyu bAda rAjA bane, yaha bAta siddharAja ko jarA bhI jacI nahI hai / aura isI kAraNa vaha DaMkIlA rAjA kumArapAla ko mAra DAlane kA prayatna avazya kregaa| __ Akhira meM bUDhe hote jAte siddharAja ne kumArapAla ko mArane ke lie jAla bichA diyA thaa| kumArapAla bhI yaha bAta samajhatA thaa| vaha sAvadhAna thaa| samaya pahacAna kara vatana chor3a diyA aura luka-chipakara ghUmane lgaa| kabhI khAnA milatA hai to kabhI bhUkhA bhI rahatA haiM / bhaTakate hue kabhI pAnI kI bhI vyavasthA nahIM ho paatii| isa prakAra vaha eka bAra khaMbhAta A phuNcaa| zrI hemacandrAcArya khaMbhAta meM hai yaha jAnakara vaha upAzraya meM mahArAjazrI kI vaMdanA karane gayA, vaMdanA kii| AcAryazrIne kumArapAla ko pahacAna liyaa| dharmalAbha ke AzIrvAda diye| kumArapAla ne kahA, he AcAryadeva! Apa to jJAnI hai? rAjA ke ghara meM janma - jina zAsana ke camakate hIre * 258 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lene para bhI vana vana bhaTaka rahA hU~ / mujhe yaha kaheM ki isa asahya duHkha kA aMta kaba AyegA? mere prArabdha meM sukha hai yA nahIM?' AcAryadeva dhyAnastha bane / unako devI ambikA ke zabda aaye| unhoMne A~khe kholakara kumArapAla ko kahA, 'vatsa ! tujhe thor3e samaya ke bAda rAjya milegaa| tU isa gujarAta kA rAjA banegA / ' 'kumArapAla isa bAta para ha~sa paDA... usane kahA, 'jisa prakAra eka bhikhArI se adhika merI dazA kharAba hai, kabhI do-tIna dina khAne ke liye anna nahIM milatA - aisA maiM abhAgI rAjA banUMgA? nahIM re nahIM...?' - gurudeva ne kahA, 'kumAra ! terI bAta bhI saccI hai| aisI sthiti meM tujhe rAjA banane kI bAta saccI na lage, paraMtu mujhe terA bhaviSya bar3A hI ujjvala lagatA hai / ' usa samaya mahAmaMtrI udayana upAzraya meM aaye| usane gurudeva ko vaMdanA kI aura pAsa meM baiThA / kumAra ne socA, 'ye yogI puruSa haiM, unakA kathana galata nahIM hogA, paraMtu itanA to pUcha lUM ki mujhe kaba rAjya milegA?" usane gurudeva ko pUchA, 'he yogIrAja ! kyA Apa kaha sakoge ki kisa varSa meM, kisa mAha meM aura kisa tithi ke dina meM rAjA banUMgA?" gurudeva ne dhyAna dhara kara javAba diyA, 'vi. saM. 1199 mAgazIrSa kRSNa cautha ke dina tUjhe rAjagaddI milegii|' unhoMne ziSya se yaha bhaviSyakathana do kAgajoM para likhvaayaa| eka kAgaja kumArapAla ko diyA aura dUsarA kAgaja mahAmaMtrI udayana ko diyA / AcAryadeva ne udayana maMtrI ko eka tarapha lejAkara, kumArapAla kI kaThinAiyA~ samajhAyI aura usakI khabara lete rahane ke liye samajhAyA aura kahA, 'yaha bhaviSya kA rAjA hai, isake prANoM kI rakSA karanI hai| siddharAja use mArane ke liye prayatnazIla hai / kisIko patA na cale usa prakAra ApakI havelI meM use rkho|' AcAryazrI kI AjJAnusAra ve kumArapAla ko apane yahA~ le gye| lambe samaya ke bAda kumArapAla ne vahA~ svAdiSTa bhojana kiyA aura thakAna utArane ke lie ArAma se bAraha ghaNTe kI nIMda khIMca ddaalii| kucha dina zAMti se gujara gye| guptacaroM dvArA siddharAja ko patA calA ki kumArapAla khaMbhAta meM haiN| usane sainiko kI eka TukaDI kumArapAla ko DhUMDhakara mAra jina zAsana ke camakate hIre * 259 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAlane ke khaMbhAta bhejI / udayana maMtrI ko patA cala gayA ki siddharAja kumArapAla ko DhUMDhakara mAra r3AlanA cAhatA hai aura sainika khaMbhAta A pahu~ce haiN| unhoMne kumArapAla ko hemacandrAcArya ke upAzraya meM bhejakara kumArapAla ko bacAne ke liye AcArya zrI ko khaa| gurudeva ne kumArapAla ko tahakhAne meM pustakoM kI pIche chipA diyA aura thor3I sI bhI AvAja na karane ke liye kahA / sainika DhUMDhate DhUMDhate upAzraya para Aye aura tucchatA se AcAryazrI ko 'kumArapAla yahIM hai, de do' aisA roba se kahA / AcAryazrI ne kahA : 'yahA~ nahIM hai, nahIM mAnate ho to dekha lo saba jagaha / ' sainikoM ne cAroM ora khoja kI aura vApisa lauTa gye| isa prakAra kumArapAla eka dhAta se baca gaye / thor3I dera ke bAda kumArapAla ko tahakhAne se bAhara nikaalaa| kumArapAla ne sainikoM ke sAtha kI saba bAta sunI thii| usane gurudeva kA upakAra mAnA aura kahA ki kadApi ApakA yaha upakAra nahIM bhUlUMgA, Aja se maiM ApakA dAsa huuN| zrI candrAcArya ne kahA, 'rAjya mile taba jaina dharma kA pracAra karanA, bhaviSya meM asaMkhya jIvoM kI tU rakSA karegA, isa lAbha kA vicAra karake yaha cAlAkI AjamAyI thI / vi.saM. 1999 baiThate hI kumArapAla pATaNa pahu~ca gayA aura apanI bahina premaladevI ke ghara rahA / bahanoI kRSNadeva ne unako yogya sammAna ke sAtha rkhaa| mahArAja siddharAja mRtyuzayyA para the taba kumArapAla pATaNa pahuMca gaye the| aba koI bhaya nahIM hai aisA kRSNadeva ne kahA / kumArapAla ke pATaNa jAne ke bAda sAtaveM dina siddharAja kI mRtyu huI aura mAgazIrSa vadI cautha ke dina sarvAnumati se rAjA kumArapAla rAjagaddI para baitthaa| kumArapAla ke rAjA banane kI khabara sunane ke bAda hemacandrAcArya vihAra karake khaMbhAta se pATaNa aaye| mahAmaMtrI udayana ko yaha samAcAra milate hI nagarajanoM ke sAtha AcAryadeva kA bhavya svAgata kiyA / AcAryadeva ne kumArapAla ke samAcAra udayana maMtrI ko puuche| 'jisa jisane kumArapAla ko bhUtakAla meM madada kI thI una sabako yogya puraskAra diye haiM- aisA maMtrI ne khaa| maMtrI ne aisA bhI kahA ki Apako khAsa yAda karate ho aisA lagatA nahIM hai / hemacandrAcArya ne udayana maMtrI ko kahA, 'Apa kumArapAla ke pAsa jAo aura jina zAsana ke camakate hIre 260 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaho ki Aja rAtri ko rAnI ke mahala para na jaaye|'udyn ne usa prakAra kumArapAla ke pAsa jAkara khaa| kumArapAla rAnI ke mahala para usa rAtri ko na gyaa| usa rAtri ko mahala para bIjalI girii| mahala jala gayA aura rAnI bhI mara gyii| 'subaha mahAmaMtrI ne ye samAcAra sUnakara zIghra hI kumArapAla ko jAkara mile| kumArapAla ne Azcaryasahita pUchA, 'aisI acUka bhaviSyavANI kisane kI thI?' _ 'zrI hemacandrAcArya kI yaha bhaviSyavANI thI' - aisA jAnakara kumArapAla gadgad ho gayA aura tIna tIna bAra jisane merA prANa bacAyA vaha kahA~ hai?' aisA pUchane lge|ve pATaNa meM hI hai aisA jAnakara kumArapAla ne unase milane kI AkAMkSA drshaayii| maMtrI ne rAjasabhA meM kumArapAla ko padhArane ke lie kahA, aura hemacandrAcArya ko vaha vahA~ bulavAyegA aisI vyavasthA kii| . ____ AcAryazrI udayana maMtrI ke sAtha rAjasabhA meM pdhaare| kumArapAla tathA anya adhikArI unakA svAgata karane daravAje para khaDe the| kumArapAla ne jhukakara vaMdanA kI aura 'tIna tIna bAra prANa bacAne ke evaja meM yaha pUrA rAjya Apa svIkAra kareM' .- aisA Agraha hemacandrAcArya ko kraa| hemacandrAcArya ne jaina sAdhU ke AcAra samajhAye aura kahA, 'hama aisA kucha svIkAra nahIM kara sakate, hA~, yadi ho to hama chor3a sakate haiM aba yadi tujhe upakAra kA badalA cukAnA hai to terA Atmahita siddha kara le, isa kAraNa tU jinezvara dharma ko grahaNa kara / tUne pahale bhI vacana diyA thA - isaliye terA vacana pAla / tU vacana saca kara dikhA kyoM ki mahApuruSoM ke vacana mithyA nahIM hote|' __kumArapAla ne kahA, 'Apa kaheMge usa anusAra hI maiM kruugaa| Apake samparka meM lagAtAra rahakara maiM kucha tattva prApti kara skuuNgaa| rAjA evaM AcArya ke ye sambandha mRtyuparyaMta sadaiva akhaNDa bane rhe| eka bAra kumArapAla rAjasabhA meM baiThe the taba devapattana se Aye somanAtha mahAdeva ke pujAriyoM ne praveza kiyaa|mhaaraajaa ko praNAma karake apanA paricaya diyA tathA nivedana kiyA, 'mahArAja, devapattana meM samudra taTa para sthita bhagavAna somanAtha kA kASTha maMdira jIrNa ho cukA hai, isaliye isa maMdira kA jIrNoddhAra karanA ati Avazyaka hai| Apako hamArI binatI hai ki isa maMdira ke jirNoddhAra kA puNya Apa prApta kreN|' rAjA kumArapAla ko yaha satkArya jcaa| pAMca adhikAriyoM ko maMdira ke jirNoddhAra kA kArya sauNpaa| alpa samaya meM hI pASANa kA maMdira banavAne kA kArya jina zAsana ke camakate hIre * 261 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zurU ho gayA paraMtu maMdira kA kArya rAjA ne socA thA utanI tejI se nahIM ho rahA thaa| isa kAraNa rAjA azAMta thaa| usane isa maMdira kA kArya jaldI pUrNa karane kA upAya batAne ke liye AcAryazrI ko binatI kii| zrI hemacandrAcArya ne isake liye koI vrata lene ke liye kahA aura kahA, 'vratapAlana se puNya bar3hatA hai aura kArya jaldI pUrA hotA haiN|' kumArapAla ne prasanna hokara vrata lene ke liye hA~ kahI aura yogya lage vaha vrata dene ke lie gurudeva ko khaa| AcAryazrI ne mAMsAhAra va madirApAna choDa dene ke liye khaa| rAjA ne do pratijJAe~ lii|' 'mAMsAhAra jIvanaparyaMta nahIM kruuNgaa|' 'zarAba jIvanaparyaMta nahIM piiuuNgaa|' gurudeva ko saMtoSa huA, rAjA ko AnaMda huaa| do varSa meM somanAtha maMdira kA nirmANa kArya pUrNa huaa| rAjA ne vahA~ kI yAtrA karane kA nizcaya kiyaa| AcAryazrI ko bhI somanAtha ke darzana karane ke padhArane kI prArthanA kii| gurudeva ne kahA, 'zrI zatrujaya tathA giranAra kI yAtrA karake ve sIdhe devapattana aayeNge|' rAjA apane risAle ke sAtha devapattana gaye aura gurudeva zatrujaya evaM giranAra kI yAtrA karake devapattana phuNce| rAjA harSita huA aura dhAmadhUma se rAjA risAle tathA gurudeva ne apane ziSyoM ke sAtha maMdira meM praveza kiyaa| ' ___bar3e bhAvapUrvaka sabane vaMdanA kI, gurudeva ne do hAtha jor3akara zIza jhukAkara stuti kI, jinake rAgadveSa kA nAza ho cukA hai - ve brahmA ho, viSNu ho yA mahAdeva ho, unakI maiM vaMdanA karatA huuN|' ___stuti sunakara rAjA nAca utthaa| rAjA ne eka citta se dhyAna dharane ke lie guradeva ko pUchA, 'aisA kaunasA dharma hai aura aise kaunase deva haiM jo mujhe mokSa dilA ske|' rAjA kI bAta sunakara gurudeva ne do kSaNa ke lie apanI A~khe baMda kI, mAnoM kucha saMketa milaa|aaNkhe kholakara unhoMne rAjA ke sAmane dekhA aura hAtha pakar3akara kumArapAla ko mahAdeva ke garbhadvAra meM le gayA aura kahA, 'dekho! maiM Apako isa deva ke Apako pratyakSa darzana karA duuN| ve deva jaisI kahe vaisI upAsanA Apa kreN|' rAjA ne Azcarya se pUchA, 'kyA aisA ho sakatA hai?' 'hA~ aba maiM dhyAna dharatA huuN| isa dhUpadAnI meM dhUpa DAlate jAnA / zaMkara bhagavAna pragaTa hokara nA na kahe taba taka yaha sugaMdhI dhUpa DAlate rhnaa|' aura garbhadvAra baMda jina zAsana ke camakate hIre * 262 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara diyaa| garbhadvAra baMda hai| AcAryazrI aura kumArapAla donoM aMdara somanAtha mahAdeva sammukha khaDe haiM / AcArya dhyAnastha hai aura kumArapAla dhUpadAnI meM dhUpa DAla rahe haiN| dhUpa ke dhue~ se garbhagRha sampUrNa bhara cukA hai, aMdherA chA gayA, ghI ke dIpaka bujha gye| dhIre dhIre zaMkara bhagavAna ke liMga meM se prakAza phUTane lgaa| prakAza bar3hatA gyaa| usameM se eka divya AkRti prakaTa huii| suvarNa jaisI ujjvala kAyA, sira para jttaa| jaTA meM se bahatI gaMgA aura upara cndrklaa| AhA! rAjA ne apanA hAtha phirAkara nirNaya liyA ki yahI devatA haiM aura jamIna para apane pAMca aMgo ko chuAkara (paMcAga praNAma) kiye aura prArthanA kii| ____'he jagadIza! Apake darzana se maiM pAvana huA huuN| mere isa upakArI gurudeva ke dhyAna se Apane mujhe darzana diye haiN| merI AtmA harSa se uchala rahI hai|' bhagavAna somanAtha kI gaMbhIra dhvani maMdira meM gUMja uThI : 'kumArapAla! mokSa denevAle dharma kI kAmanA ho to sAkSAt parabrahma jaise sUrIzvara kI sevA kara / sarva devoM ke avatAra rUpa, sarvazAstroM ke pAragAmI, tInoM kAla ke svarUpoM ke jJAtA aise hemacandrasUrI kI hareka AjJA kA pAlana karanA, jisase terI sarva manokAmanA phalIbhUta hogii|' itanA kahakara zaMkara svapna kI bhA~ti adRzya ho gye| rAjA AnaMdavibhora ho gye| unhoMne gurudeva ko kahA, 'Apako to Izvara vaza hai| Apa hI mere deva ho| Apa hI mere tAta aura mAta ho / mere parama uddhAraka Apa ho|' rAjA hemacandrAcArya ke caraNoM meM gira pdd'aa| yAtrA saphala huI saba AnaMdapUrvaka pATaNa pdhaare| devabodhi nAmaka eka saMnyAsI pATaNa meM Aye aura logoM ko camatkAra dikhAne lge| camatkAra dekhakara logoM ko devabodhi zreSTha aura adbhuta kalAkAra lgaa| pATaNa meM jagaha jagaha bAteM hone lgii| kumArapAla ko bhI isa camatkArika saMnyAsI ke camatkAra dekhane kI icchA huii|kumaarpaal ne devabodhi ko rAjasabhA meM bulvaayaa| devabodhi nipaTa nanheM bAlakoM dvArA pAlakI uThavAkara, aMdara baiThakara rAjasabhA meM aayaa| rAjA ne yogya satkAra kiyaa| devabodhi ne kumArapAla ko pUchA, 'apanA zaiva dharma chor3akara isa jaina dharma kA svIkAra kyoM kiyA hai?' mahArAjA ne batAyA ki 'jina zAsana ke camakate hIre . 263 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zaivadharma acchA hai paraMtu usameM hiMsA kA AcaraNa hotA hai, jaba ki jaina dharma ahiMsA kA upadeza detA hai isaliye maiMne usa dharma ko svIkArA hai| 'kumArapAla ke pUrvaja vagairaha zaivadharma kA pAlana karate the aura unako pratyakSa dikhAne ke liye devabodhi ne maMtrabala se usake pUrvaja mUlarAja vagairaha ko hAjira kiyaa| kumArapAla ne una sabako praNAma kiyaa| tatpazcAt devabodhi ne brahmA, viSNu aura maheza ko bulaayaa| yaha kumArapAla Azcaryacakita ho gyaa| devoM ne saba chor3akara unakI upAsanA karane ke liye kumAra ko khaa| aura thor3I dera meM ye deva tathA mUlarAja vagairaha adRzya ho gye| kumArapAla soca meM pdd'aa| isameM satya kyA? eka tarapha devapattana ke somanAtha ke vacana, dUsarI tarapha devabodhi ne batAye devoM ke vacana! usakA sira ghUmane lgaa| isa pUrI ghaTanA ke daurAna mahAmaMtrI udayana kA putra vAgbhaTa maMtrI kumArapAla ke sAtha thaa| usane zrIhemacandrAcArya ke pAsa jAkara saba hakIkata batAyI aura zaMkA vyakta kI, 'kumArapAla zAyada jainadharma choDa de|' hemacandrAcArya ne vAgbhaTTa ko thor3I sI bhI ciMtA na karane ke liye kahA, aura dUsare dina vyAkhyAna ke samaya kumArapAla ko lekara Ane ko kahA aura batAyA, 'kala vyAkhyAna ke samaya aisA camatkAra dekhane milegA ki usa yogI ke dikhAye hue camatkAra mAmUlI lgeNge| dUsare dina vyAkhyAna cala rahA hai, rAjA kumArapAla, vAgbhaTTa aura aneka strI puruSa upadeza sunane meM lIna bane haiN| aura... AhA! eka ke bAda eka pATa aisI sAta pATa jisa para gurudeva baiThe the vaha vahAM se khisaka gyii| AcArya bilakula U~ce baiThe hue logoM ko dikhe, aura vyAkhyAna kI vAgdhArA cAlU rhii| rAjA kumArapAla kI A~kheM yaha dekhakara phaila gyii|ve bola uThe, adbhuta-adbhuta! yogazakti ke darzana kumArapAla ko pratyakSa hue|' vyAkhyAna ke bAda zrI hemacandrAcArya ne kahA, 'calo mere sAtha sAmanevAle kamare meN|' zrI gurudeva, rAjA tathA vAgbhaTTa tInoM kamare meM gye| kamarA baMda kiyaa| gurudeva eka Asana para baiThe, A~khe baMda kI aura dhyAna lgaayaa| kamarA prakAza se bhara gyaa| ___ kumArapAla tathA vAgbhaTTa ne pratyakSa RSabhadeva se mahAvIra svAmI taka ke caubIsa tIrthaMkara pratyakSa samavasaraNa meM baiThe hue dekhe| .. tIrthaMkara upadeza de rahe the| kumArapAla dhyAna se suna rahA thaa| 'kumArapAla! jina zAsana ke camakate hIre . 264 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sonA, hIrA, motI vagairaha dravyoM kI parIkSA karanevAle kaI hote haiM, paraMtu dharmatattva kA parIkSaka vIralA hI hotA hai ! aisA vIralA tU hai| tune hiMsAmaya dharma kA tyAga karake dayAmaya ahiMsA dharma svIkArA hai| yAda rakha rAjan ! terI samRddhi vRkSa ke puSpa samAna hai| Age tujhe usake mokSarUpI phala prApta honevAle haiN| vAkaI meM terA mahAna bhAgya hai ki tujhe aise jJAnI hemacandrasUrI mile haiN| tU unakI AjJA mAnakara calanA / ' tIrthaMkaroM kI vANI baMda ho gyii| ve adRzya ho gaye / tatpazcAt kumArapAla ke pUrvaja rAjA pragaTa hue| unhoMne kumArapAla ko gale lgaayaa| gurudeva kI vandanA kI aura kumArapAla ko kahane lage : 'vatsa, kumArapAla ! galata dharma chor3akara sahI dharma tune svIkArA hai| aisA putra hone ke liye hama apane Apako dhanya mAnate haiN| jinadharma hI mukti dene ke liye samartha hai| isaliye tere caMcala citta ko sthira kara aura tere parama bhAgya se prApta ina gurudeva kI sevA kara aura unakI AjJA kA pAlana kara / ' isa prakAra kumArapAla ko salAha dekara pUrvaja havA meM vilIna ho gaye / kumArapAla stabdha ho gayA / hemacandrAcArya ne use samajhAyA, devabodhi ke pAsa to aisI hI eka kalA hai jaba ki mere pAsa aisI sAta kalAe~ haiM / saba indrajAla hai / hama donoM ne tujhe dikhAyA vaha to svapna samAna hai| saca to somanAtha mahAdeva ne jo jainadharma pAlana karane kA kahA vahI hai| rAjA ke mana kA samAdhAna huaa| usane hemacandrAcArya ko vaMdana kiyA aura eka nayA upakAra karane ke lie unakA AbhAra mAnA / eka dina kumArapAla zrI hemacandrAcArya ke pAsa baiThe haiM, bhUtakAla meM ve idharaudhara ThokareM khAte raheM usakI bAteM kara rahe haiM aura kahate haiM : 'eka dina siddharAja ke bhaya se chipatA huA aravallI ke pahAr3a para eka vRkSa ke nIce baiThA thA / vahA~ eka cUheM ko bIla meM se bAhara nikalatA dekhaa| usake mu~ha meM cAMdI kA sikkA thA / eka jagaha per3a ke nIce rakhA aura bIla meM gayA aura dUsarA sikkA lekara bAhara AyA / isa prakAra vaha battIsa sikke bAhara laayaa| mujhe vicAra AyA ki cUhA ina sikkoM kA kyA karegA? isaliye jaba cUhA bIla meM gayA to sikke maiMne le liye| jaba cUhA bAhara AyA, sikke na dekhe to cUhA apanA sira patthara para paTakane lgaa| isa prakAra apanA sira patthara para TakarAkara cUhA mara gyaa| mujhe bar3A pazcAttApa huA ki isa tiryaMca ke jIva ko bhI lakSmI kA moha hai / isa pApa kA prAyazcita mujhe do / ' jina zAsana ke camakate hIre * 265 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudeva ne kahA, 'kumArapAla ! jisa sthAna para cUhe ne mRtyu pAyI vahA~ eka bhavya maMdira banavA / vahIM terA prAyazcita hai / ' kumArapAla ne vahA~ eka bhavya maMdira bNdhvaayaa| Aja bhI tAraMgA ke pahAr3a para vaha maMdira khar3A hai| usameM bhagavAna ajitanAtha kI bhavya pratimA birAjamAna hai| gurudeva hemacandrAcArya ke upadeza anusAra isa prakAra kaI jainamaMdira kumArapAla ne banavAye / hareka maMdira ke samIpa eka eka bagIcA bhI banavAyA tAki ina maMdiro meM sadaiva puSpapUjA ho ske| ina bagIcoM meM jo bhI phUla lagate ve saba jinezvara bhagavAna kI pUjA meM hI prayukta hote the / bharuca meM bhI eka aisA maMdira' samaDI - vihAra' thA jo jIrNa ho cukA thA / bharuca daNDanAyaka zrI bhaTTa ne isa maMdira ko naye sire se banavAnA zurU kiyaa| vahA~ kI devI narmadA ne vighna ddaalaa| nIva khodI gaI to devI narmadA ne majadUro ko uchAla diyA aura prakaTa hokara kahA, 'yaha nIva adhika gaharI khodakara merA apamAna kiyA hai| isake liye mujhe eka battIsa lakSaNavAle strI-puruSa kA balidAna de|' devI ke balidAna ke liye AmrabhaTTa aura usakI patnI apanI bali dene ke liye taiyAra hue| `navakAra maMtra kA dhyAna dharakara donoM khaDDe meM ekasAtha kUda pdd'e| yaha dekhakara narmadA ne prakaTa hokara AmrabhaTTa aura usakI patnI kA manuSyaprema aura prabhubhakti dekhakara nayA jIvana diyaa| saba majadUra aura AmrabhaTTa tathA usakI patnI acche-bhale hokara khaDDe meM se bAhara Aye / daNDanAyaka AmrabhaTTa ne devI ko uttama phala va naivedya car3hAkara unakI pUjA kI aura maMdira anya koI upadrava bagaira bnaa| guru zrIhemacandrAcArya aura kumArapAla ne bhI bharuca Akara bhagavAna muni suvratasvAmI kI pratiSThA karavAyI / tatpazcAt AmrabhaTTa kar3I bImArI meM pha~sa gaye / daNDanAyaka kI vRddha mAtA ne devI padmAvatI kI ArAdhanA kii| padmAvatI prakaTa huI aura kahA : 'gurudeva hemacandrasUrI hI inako acchA kara sakate haiN| yaha daivI upadrava hai, unheM gurudeva hI zAMta kara skeNge|' mAtA ne do puruSoM ko pATaNa bhejakara gurudeva kA yaha saMdeza bhejaa| gurudeva vicAra karake ziSya yazacandra ko sAtha lekara AkAza mArga se prayANa karake alpa samaya meM hI bharuca pahu~ca gaye aura saiMdhavIdevI jisane yaha upadrava kiyA thA use yoga dvArA zrI yazacandra ne vaza karake zrI Amra bhaTTa ko nirogI banAyA / jina zAsana ke camakate hIre * 266 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacandrasUrIjI ne kumArapAla ko zatruMjaya tIrtha kI yAtrA kA phala batAyA / kumArapAla ne prasanna hokara yAtrA karane kI hA~ khii| bar3e saMgha ke sAtha paidala yAtrA jAne ke lie tejI se taiyAriyAM hone lagI magara na socA huA eka vighna AyA / guptacaroM ne Akara rAjA kumArapAla ko kahA : 'rAjA karNa vizAla sainya sAtha gujarAta kI tarapha calA A rahA hai| tIna dina meM vaha pATaNa kI sImA para phuNcegaa| rAjA ko karNa kA koI bhaya na thA / aise kaI karNa Ave to bhI mukAbalA kara sake aisA thA; paraMtu use ciMtA huI tIrthayAtrA kii| kumArapAla yAtrA para nikala jAya to usakI anupasthita kA lAbha lene ke liye rAjA karNa ne AkramaNa kI yojanA banAyI thI / kumArapAla ne gurudeva kA hI mArgadarzana lene kA nirNaya liyA, kyoM ki tIrtha yAtrA karanI hI thI / aura tIrthayAtrA ke lie nikale to rAjA karNa gujarAta jIta le / 1 vAgbhaTTa maMtrI ke sAtha kumArapAla ne upAzraya para Akara isa bAre meM salAha maaNgii| sUrIjI ne thor3I dera A~khe baMda karake dhyAna dharA aura kumArapAla ko kahA, 'ciMtA chor3akara tIrthayAtrA ke lie samayAnusAra nikalane kI taiyArI kro| karNa kI ciMtA chor3a do / ' rAjA aura maMtrI mahala meM to Aye paraMtu samajha na sake ki kisa prakAra sUrIjI yaha prazna hala kareMge / kumArapAla socatA rahA / sUrIjI kI AjJAnusAra dharmadhyAna meM magna thaa| subaha hote hI mahala meM use apane guptacara ne Akara samAcAra diyA ki 'rAjA karNadeva tejI se pATaNa kI tarapha bar3ha rahA thaa| vaha hAthI para baiThA huA thA / rAtrI hone se karNa ko halakA sA nIMda kA jhoMkA A gyaa| itane meM usake gale kA mahAmUlyavAna hAra eka per3a kI DAlI meM pha~sa gayA, hAthI tIvra vega se cala rahA thaa| isa kAraNa gale kA hAra usakA phAMsI kA phaMdA bana gayA aura thoDI hI kSaNoM meM rAjA kA zaba peDa ke sAtha laTakatA huA sainya ko dikhane lagA / sainya hatAza ho gayA aura AyA thA usI rAste vApisa lauTa gyaa| - yaha samAcAra sunakara kumArapAla Azcaryamugdha ho gyaa| zrI hemacandrAcArya kI athAga kRpA kA pariNAma vaha samajha sakA / taya kiye hue muhUrta para saMgha niklaa| jina zAsana ke camakate hore * 267 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatrujaya aura giranAra kI yAtrA karake kumArapAla aura saMgha ke hajAroM loga dhanya bana gye| jisa prakAra kumArapAla ke hRdaya meM hemacandrasUrI base hue the vaise hI hemacandrasUrI ke mana meM bhI kumArapAla base the| dharma ke mahAna kArya kumArapAla karatA thaa| usake mAtahata aThThAraha deza meM ahiMsA phailA kara usane hajAroM jina maMdira bnvaaye| aneka jJAna bhaNDAra banavAyeM aura lAkhoM duHkhI sAdharmika jainoM ko sukhI bnaayaa| ___aise satkAryoM ke kAraNa rAjya kI tijorI kA tala dikhane lagA thaa|kumaarpaal ne isa bAre meM sUrIjI ko prArthanA bhI kI, 'yadi suvarNasiddhi prApta ho jAya to aneka sAdharmika dIna-duHkhI vagairaha kA uddhAra kara ske| isakA khayAla rakhakara AcAryazrI soca rahe the ki kumArapAla ke pAsa yadi suvarNasiddhi hogI to paropakAra ke kArya sahI tarIke se karA kregaa| hemacandrAcArya ke pAsa kaI yogazaktiyA~ thii| ve AkAza meM uDa sakate the aura deva-devIyoM ke upadrava zAnta kara sakate the paraMtu unake pAsa suvarNa siddhi vidyA na thii| eka bAra apane pUjyapAda gurudeva zrI devacandrasUrIjI ko lohe ke TukaDe ko kisI bela ke rasa meM DUbokara suvarNa banAyA thA vaha bAta unake mana meM ghUma rahI thii|ydigurudev kRpA karake Aja yaha suvarNasiddhi vidyA kumArapAla ko de to kumArapAla aura bar3e satkArya kara sakatA hai| ____ AcAryazrI ne vAgbhaTTa ko gurudeva zrI devacandrasUrI ke pAsa bhejA aura kahalavAyA ki kisI upakArI kArya ke liye Apa pATaNa padhAreM / hemacandrAcAryabhI Apake darzana-vaMdanA karanA cAha rahe haiN| gurudeva ne paramArtha ke kArya ke liye pATaNa Ane ke lie hAmI bharI aura prakhara vihAra karake pATaNa padhAre / sakala pATaNa kI janatA unakA svAgata karane ke liye gA~va ke daravAje para ikaTThI huI thii| paraMtu gurudeva to anya daravAje se jaldI upAzraya meM pahu~ca gaye the| unako jAhira meM dikhanA aura mAnasammAna pasanda na the| ____ hemacandrAcArya ne kumArapAla ke pAsa AdamI dauDAyA aura kahalavAyA ki gurudeva upAzraya meM A pahuMce haiN| saba upAzraya meM vyAkhyAna ke lie A jaay| vyAkhyAna ke pazcAt gurudeva ne hemacandrAcArya ko pUchA, 'saMgha kA kyA kArya hai? kho|' vyAkhyAna se uThane bAda eka parade kI oTa meM guru devacandrasUrI, hemacandrAcArya jina zAsana ke camakate hIre . 268 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura kumArapAla baitthe| hemacandrAcArya ne gurudeva ko kahA, 'isa paramArhata rAjA kumArapAla ne apane deza meM se hiMsA ko dezanikAlA diyA hai| hajAroM maMdira banavAkara apUrva puNyopArjana kiyA hai| aba yadi use suvarNasiddhi mila jAve to duniyA meM vaha kisI manuSya ko duHkhI nahIM rahane degaa| gurudeva Apake pAsa vaha suvarNasiddhi hai / maiM jaba choTA thA, somacandramuni thA taba Apane mere Agraha se lohe ke TukaDe ko sone kA TukaDA kara dikhAyA thaa| kRpA karake isa kumArapAla ko vaha suvarNa siddhi dIjiye - aisI merI binatI hai|' ____ zAMti se bAta sunane ke bAda gurudeva ne kumArapAla ko kahA, 'rAjana! tUne hiMsA kA nivAraNa aura jina maMdiroM kA sarjana yaha do zreSTha suvarNasiddhiyA~ prApta kI hai|' kumArapAla gadgad ho gayA aura guru ke caraNa meM sira jhukAkara vaMdanA kii| ___hemacandrAcArya ke sAmane dekhakara gurujI ne kahA, 'kumArapAla ke bhAgya meM nahIM hai isaliye rAjA ko yA tujhe yaha siddhi nahIM duuNgaa| bhAgya ke binA uttama cIjeM manuSya ke pAsa TikatI nahIM hai|' aisA kahakara devacaMdrasUrI khar3e ho gaye aura hemacandrAcArya ko kahA, 'aise kArya ke lie mujhe yahA~ mata bulaanaa|merii AtmasAdhanA ulajha jAtI hai| aura gurudeva khaMbhAta kI tarapha vihAra kara gye| zrI hemacandrAcArya ko apanA aMta samaya najadIka dIkha rahA thaa| unhoMne bhAvikoM ko bulvaayaa| saMgha ke sAtha kSamApanA karake sabako aMtima dharmopadeza diyaa| kumArapAla bhI A pahuMce the| unhoMne gurudeva ko bandanA karake kahA, 'gurudeva! Apake bagaira mujhe dharma kauna prApta karavAyegA?' hemacandrAcArya ne kahA, 'vatsa! kucha samaya ke bAda terI bhI mRtyu ho jaayegii| paraMtu tune dharma pAyA hI hai| tIsare bhava tUM to mokSa paayegaa|' ___gurudeva hemacandrasUrI A~khe baMda karake padmAsana para baiTha gye| paramAtma dhyAna meM nimagna hue aura kucha hI dera meM unhoMne prANa tyAga diye| isa zoka ke samaya meM bhI AnaMdalaharI kumArapAla ke mana meM utthii| tIsare bhava meM mokSa jAnakara ve AnaMda se nAca utthe| jina zAsana ke camakate hIre * 269 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 -zrI pAdaliptAcArya / ayodhyA nagarI meM paDImA zrAvikA ke putra ne ATha varSa kI umra meM nAgahastIsUrI se dIkSA lI thii| eka bAra eka ziSya kisI zrAvaka ke ghara se cAvala kA dhovana gocarI meM lAyA aura guru ko dikhaayaa| guru ne kahA, 'tUM bhale hI le AyA magara isakI AloyaNA jAnatA hai?' yahA~ para guru kA pUchane kA bhAva yaha thA ki yaha dhovana kaI bAra sacita hotA hai aura kaI bAra acitta hotA hai isaliye yaha dhovana vicAra karake lAyA hai na? yadi vicAre binA lAyA ho to usakI AloyaNA lenI pddegii| yahA~ AloyaNA eka prakAra kI zikSA ke artha meM guru ne pUchA, para ziSya to vyAkaraNa ke hisAba se socane lagA, isaliye AloyaNA eka nAma hai athavA vicArane kI kriyA hai, isaliye guru pUcha rahe haiM ki yaha dhovana soca kara liyA hai yA nahIM? isaliye usane javAba diyA, 'hA mahArAja! lAla kamala ke patra jaise jisake netra haiM. praphullita puSpa kaliyA~ jaisI jisakI daMta paMktiyA~ haiM, aisI navapariNIta yuvA strI ne, naye dhAna ke char3e hue cAvala kA jamAyA dhovana bar3e harSapUrvaka diyA hai|' aisA zRMgArika javAba sunakara guru kopAyamAna ho gaye, ve zIghra bola uThe, "jA jA 'palIta' (pApa se lipt)|" taba usane guru ke samIpa jAkara kahA, "mahArAja! Apane mujhe jo AzIrvAda diyA usameM eka akSara aura eka kAnA (caraNa) baDhA dIjiye na! jisase maiM 'pAyalitta' bana jAU~ (pAyalita yAne paira meM lepa karane se UDane kI zakti Ave aisaa)|" guru mahArAjA isa ziSya kI buddhi dekhakara nArAja hone ke bajAya usa para prasanna hue aura use vaha vidyA dii| itanA hI nahIM aMta meM usakI yogyatA dekhakara usakA nAma 'pAdaliptAcArya' sthApita karake AcArya pada bhI diyaa| ___ pAdaliptAcArya gurukRpA se mahAvicakSaNa hue aura anukrama se vihAra karake kheDA nagara aaye| vahA~ (1) jIvAjIvotpatti prAbhRta, (2) vidyA prAbhRta, (3) siddha prAbhRta, (4) nimitta prAbhRta - aisI cAra siddha vidyAe~ prApta kii| isase kaI vastuoM kA yoga milAkara pAMva para lepa karane se AkAza meM UDane kI zakti unhoMne prApta kI jisase ve rojAnA pAMcoM tIrtha kI yAtrA karake Ane jina zAsana ke camakate hIre * 270 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke bAda hI AhAra-pAnI krte| aisI vidyAoM se unakI va jainazAsana kI bar3I unnati hone lagI aura jisase ve eka bar3e siddha prabhAvaka gine jAte the| vicarate vicarate pAdaliptasUrI DhAkA meM pdhaare| vahA~ nAgArjuna nAmaka yogI ne apane kalAkauzalya se kaI logoM ko mohita kiyA thaa| nAgArjuna yogI AkAzagAmIni vidyA sIkhane ke lie kapaTa se unakA zrAvaka bnaa| vaha hararoja vaMdana karane ke bahAne pairoM kA sparza karake sUMgha kara eka eka auSadhi pahacAna rahA thaa| isa usane ekasauM sAta auSadhiyAM usane pahacAna lii| vaha unakA mizraNa karake paira meM lepa karake thor3A uDatA lekina mUrge kI taraha vApisa jamIna para gira jaataa| rojAnA eka-do bAra uDa-uDakara gira jAtA jisase usake paira va ghuTane para kaI ghAva pdd'e| yaha dekhakara pAdaliptasUrI ne jaba usako pUchA taba usane saca bAta batA dii| usakI buddhi dekhakara guru usa para bar3e prasanna hue / tatpazcAt usako saccA zrAvaka banAkara kahA, 'tune jo ekasauM sAta auSadhi mujha se chipakara sIkhI vaha to saba sahI aura barAbara hai lekina saba sAmagrI ekatra karake sAThI cAvala ke dhovana meM milAkara paira para lepa kare to ThIka taraha se uDA jA sakatA hai| yaha bAta usane barAbara samajhakara usa anusAra kiyA aura vaha AkAzagAmInI vidyA sIkha gyaa| yaha sIkhane ke bAda nAgArjuna ko svarNasiddhi sAdhane kI icchA huI jisase usake pIche paDa kara vaha bhI prApta kara lii| isa mizraNa ke bAvana tole sirpha eka ratI patthara yA loheM para girate hI sonA bana jAve aise koTI vaidya rasa kI eka boTala taiyAra karake apane ziSya ke sAtha apane guru zrI pAdaliptAcArya ko upahAra svarUpa bhejii| guru mahArAja ne boTala hAtha meM lekara kahA, 'hameM to suvarNa yA kaMkara donoM hI samAna hai| isaliye hameM isakI koI jarUrata nahIM hai| yaha to anartha kA hetu hai isaliye hama ise rakhanevAle nahIM hai| hameM yaha zIzA bhejA hI kyoM? aisA kahakara usa mizraNa ko rAkha ke kuNDa meM pheMka diyA aura khAlI hue usa zIze meM apanA pezAba bhara kara nArAjagI dikhAte hue bheja diyaa| usa ziSya ne nAgArjuna ke pAsa jAkara ghaTanA kaha sunaaii| isase nAgArjuna ko bar3A gussA AyA aura bolA, 'are! guru itane adhika avivekI | hai ki koTi vedha rasa ko apane pezAba ke barAbara maanaa|' aisA kahakara vaha jina zAsana ke camakate hIre * 271 - - Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIzA eka patthara kI zilA para pachAr3A, zilA jo patthara kI thI to bhI pezAba kI mahimA se suvarNa zilA bana gyii| yaha dekhakara nAgArjuna vismita hokara lajjita hokara bolA : ___ 'maiMne to mehanata se kleza sahana karake koTi vedha rasa banAyA huA thA vaha arthAt vaisA koTI vedha rasa to unake zarIra se utpanna hue pezAba meM bhI svabhAva se hI rahA hai| isalie dhanya hai unko|' ___tatpazcAt nAgArjuna ne apanA abhimAna chor3akara pAdaliptAcArya ko kalpavRkSa ke samAna mAnakara unakI sevA meM Akara rhaa| ___eka bAra zAlivAhana rAjA ke darabAra meM cAra bar3e paNDita eka eka lAkha zloka ke cAra bar3e pustaka lekara aaye| rAjA ko ina pustakoM ko par3hane ke liye khaa| rAjA ne kahA, 'itane bar3e pustaka par3hane kI phursata nahIM hai| paNDitoM ne unakA sArAMza choTe pustakoM meM karake rAjA ko paDhane ke liye diyaa| rAjA ne use bhI par3hane kI phursata nahIM hai aisA khaa| isase paNDitoM ne eka hI zloka meM sArAMza prastuta kiyaa| yaha sunakara rAjA bar3A prasanna huaa| usameM Atreya nAmaka paNDita ne pUre vaidakazAstra kA sAra eka hI pAda meM sunAyA, "jIrNe bhojana mAtreyaH" - yAne bhojana pacane ke bAda hI dUsarA bhojana karanA - aisA vaidaka zAstra kA spaSTa mata hai| dUsare kapila muni ne kahA "kapilaH prANI dayA" - prANI para dayA karane se bar3hakara koI dharma nahIM hai| tIsare bahaspati ne nIti zAstra kA sAra kaha sunAyA ki 'bRhaspati vizvAsaH,' kisI kA bhI vizvAsa rakhanA nhiiN| cauthe paMcAla nAmaka paNDita ne kahA ki paMcAlaH strISu mArdavaM' isameM kAmazAstra sAra hai ki strI ke sAtha komalatA rakhanI - ina cAroM paNDitoM kI paNDitAI dekhakara unhoMne bar3A acchA satkAra kiyaa| itanA hI nahIM rAjA unakI paNDitAI me itanA lIna ho gayA ki bAta bAta meM sabhA ke bIca yA jahA~ tahA~ unakI hI prazaMsA karatA rahatA thaa| isase rAjA kI bhogavatI rAnI eka bAra cIDha gayI aura nArAja hote hue bolI : 'vAdI rUpa hAthI mada meM Akara bhale hI garjanA kare, magara pAdaliptasUrI rUpa siMha kI AvAz2a jaba sUneMge taba zIghra unheM apanA mada chor3akara bhAga jAnA pdd'egaa|' ___ pAdaliptAcArya kI itanI prazaMsA sunakara rAjA ne zIghra hI apanI ora se unheM AmaMtraNa dene ke liye dIvAna ko bhejA rAjA ke AmaMtraNa ko mAnakara jina zAsana ke camakate hIre * 272 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaliptAcArya bhI vallabhI ke naz2adIka A phuNce| taba vahA~ ke kaI paNDitoM ne milakara unake pAMDitya kI parIkSA karane ke liye ghI kA eka thAla bharakara unake sAmane bhejaa| pAdaliptAcArya ne vicAra karake usa thAla meM eka suI cubhA kara thAla vApasa bhejaa| yaha bAta rAjA ko mAlUma huI taba paNDitoM ko bulAkara pUchA, 'Apane kyA gupta samasyA kI?' taba paNDitoM ne samajhAyA ki 'ghI kI bhA~ti yaha nagara paNDitoM se bharapUra hai| isaliye soca samajhakara zakti ho to hI isa nagara meM pdhaarnaa|' AcArya ne suI cubhokara batAyA ki tIkSNatA se jisa prakAra yaha sUI - isa ghI meM ghusa jAtI haiM usa prakAra isa nagara ke paNDitoM kI paMkti meM ghula-mila jAU~gA para vahA~ se kisI prakAra se pIche nahIM httuuNgaa|' ___ora paNDitoM ne kahA, yaha dekhate hue lagatA hai ki AcArya sacamuca vicakSaNa haiM, isaliye unako hameM mAna denA yogya hai| tatpazcAt paNDitoM sahitoM rAjA ne unakA baDe ThATha se nagarapraveza kraayaa| pA~casauM paNDita sahita rAjA hararoja unake vyAkhyAna meM Ane lgaa| unake pAMDitya tathA vyAkhyAnakalA se paMNDita tathA rAjA evaM vahA~ kI prajA bar3I hI vismita huii| itanA hI nahIM paraMtu AcArya mahArAja ne vahA~ 'nirvANakalikA' aura 'prazna prakAzAdi' graMtha naye racakara sunaaye| jisase kaI paNDita tathA prajA sahita rAjA bhI jaina bne| aisI jaina zAsana kI bar3I prazaMsA karAkara pAdaliptAcArya ne zrI zatrujaya parvata para jAkara yAtrA kI aura battIsa upavAsa anazanapUrvaka karake unakI AtmA ne svarga prayANa kiyaa| atikA bhalA na bolanA, atikA bhalA na cup|| atikA bhalA na barasanA, atikA bhalA na dhuup|| jina zAsana ke camakate hIre * 273 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -padma zeravararAya pRthvIpura meM padmazekhara nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| vaha dharma kA rAgI thaa| vaha jaba rAjasabhA meM Akara baiThatA taba sabhA samakSa jainaguru ke guNoM kA varNana karate hue itanI acchI taraha samajhAtA thA ki vaha sunakara prANiyoM ke hRdaya meM una para bahumAna aura Adara hue binA rahatA hI nahIM thaa| jaise ki 'pramAda meM par3e hue anya ko aTakAye evaM svayaM bhI pAparahita mArga para cle| mokSArthI prANIyoM ko bhI tattvagrahaNa karAye aura sarva kA bhalA kare - aisA jo hove use sadagaru kahate haiN|' aura 'koI vaMdanA kare to prasanna na hove, koI helanA kare usase ve nArAja na hoveN| citta ko damana karake dhIra vIra hokara cle| rAga aura dveSa kA jisane nAza kara diyA hai| aise dhIra muni hote haiN|' aura guru do prakAra ke batAye haiM : 'tapovautte aura naannovtthtte| tapovautte ve tapa se tapayukta hote haiN| ve apanI AtmA ko tArate haiN|' jabaki nANovaThThate arthAt jJAna kA upayogavAle guru jahAja ke samAna hote haiM - so ve apanI ora para kI AtmA ko tArate hai|' isa prakAra guru ke guNoM kA hararoja varNana karake unhoMne kaI jaina dharmI banAye, paraMtu usI nagara meM eka jaya nAmaka baniyA nAstika matavAlA thaa| vaha logoM ko aisA upadeza karatA thA ki indriya apane apane viSaya meM pravartatI haiM, unheM roke rakhanI aisA to saMbhava haiM hI nhiiN| isaliye tapazcaryA dvArA zarIra kA zoSaNa karanA kevala mUrkha kA hI kAma hai| tapa karane se paraloka meM sukha milegA aisA loga kahate haiM paraMtu svarga hai yA nahIM yaha kauna jAnatA hai?' . jisa prakAra rAjA padmazekhara logoM ko dharma kI aura mor3a rahA thA usa prakAra yaha jaya vaNika logoM ko bharamAkara pApa mArga kI ora mor3a rahA thaa| vaha kahatA thA ki tapa karake isa samaya to duHkhI hI honA hai| marane ke bAda sukha milegA vaha mUrkha logoM kI mAnyatA hai| isaliye isI janma meM khAnapAna karake manamAnA sukha bhoga lenA cAhiye, vgairh| __ padmazekhara rAjA ne isa vaNika kI kAryazailI phcaanii| usako dharmamArga para mor3ane ke liye eka yojanA bnaayii| eka lAkha suvarNa mudrAoM kA eka jina zAsana ke camakate hIre * 274. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kImatI hAra usa jaya baniye ke ghara meM usake nijI AbhUSaNa rakhane ke saMdUka meM rakhavA diyA aura nagara meM DhiMDhorA pITavAyA ki rAjA kA eka lAkha kI lAgata kA hAra kho gayA hai| vaha jisake pAsa ho vaha turaMta rAjadarabAra meM de jaaye| use niraparAdhI mAnakara hAra lekara chor3a diyA jaayegaa| ATha dina meM yadi hAra vApisa darabAra meM nahIM AyA to hareka ke ghara kI talAzI lI jAyegI aura jisake vahA~ se vaha milegA use cora mAnakara kar3AM daNDa diyA jaayegaa| paraMtu koI vaha hAra nahIM de gyaa| usase rAjA ne nagara ke saba ghara kI talAzI lene kA hukma milaa| talAzI lete samaya vaha hAra jaya baniye ke yahA~ se milaa| isa kAraNa rAjasevakoM ne turaMta hI jaya seTha ko bAMdhakara rAjA ke pAsa lAkara khar3A kara diyaa| jaba use raMgehAtha pakar3A hai to use mAra hI DAlanA cAhiye - aisA rAjA ne phrmaayaa| taba usake riztedAra rAjA ke pAsa Akara giDagiDAne lge| rAjA ne unako pUchA, 'pratyakSa pramANa milane para bhI Apa use choDa dene ke liye kyoM kahate ho? aisA kaise ho sakatA hai? paraMtu jaba Apa usake lie itanA giDagiDA rahe ho to maiM kahU~ vaisA vaha karegA to use jarUra chor3a diyA jaayegaa|' taba riztedAra bola uThe ki 'Apa kaho vaisA vaha karane ke liye taiyAra hai|' taba rAjA ne kahA, 'tela se bharA eka bartana usake hAtha meM diyA jAya, vaha lekara pUre nagara ke caurAsI cauka ghUma kara Aye magara usameM se eka bhI tela kA bindu jamIna para girane na de aura jaisA bhara kara diyA ho vaisA hI vaha bartana yadi lAkara mujhe degA to jarUra use chor3a duuNgaa| paraMtu yadi usameM se eka bhI bUMda jamIna para girA to turaMta mere naukara usakA sira uDA ddaaleNge| aisA karanA use kabUla hai?' mRtyu ke bhaya se usane kahe anusAra karanA svIkAra kiyaa| aura jaba vaha tela kA pAtra hAtha meM lekara ghUmane nikalA to rAjA ne pUre nagara ke logoM ko aisA hukma diyA ki jagaha jagaha para nRtyAMganA acche AbhUSaNa pahanakara nRtya kare - gaNikAe~ uttama zrRMgAra sajakara sarva indriyoM ko sukhadAyI ho vaise nATaka-ceSThA aura gAna caure - cauhaTTe para isake Agamana samaya para kre| isa prakAra nATaka, nRtyagAna, hAvabhAva vagairaha dila lubhAnevAle kAryakrama usake nikalane ke mArga para hone lge| jaya seTha ina saba viSayoM meM rasika thaa| jAnatA thA ki yadi isa pAtra meM se eka bUMda bhI jamIna para jina zAsana ke camakate hIre * 275 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giregI to rAjasevaka jo naMgI talavAra ke sAtha cala rahe haiM ve sira kATa ddaaleNge| maraNa bhaya ke kAraNa una saba AkarSaNoM kI ora najara na DAlakara saba jagaha ghUma kara rAjA ke pAsa aayaa| usane eka bUMda bhI girAye bagaira kA tela se bharA pAtra rAjA ko thamAyA taba rAjA ne ha~sakara usako kahA ki, 'tUM to kahatA hai ki yaha indriyA~ aura mana atyaMta capala hone ke kAraNa kisIse rUka sakate nahIM haiM / yadi aisA hai to tU tere mana aura indriyoM ko kisa prakAra roka sakA?' jaya ne javAba diyA ki mahArAja! maraNa ke bhaya se maiMne mana aura indriyA~ svAdhIna rakhI thI' taba rAjA ne kahA, 'jaba eka bAra ke maraNa bhaya ko dekhakara tUne terA pramAda aTakAyA, jisase tUM indriyA~ aura mana ko kAbU meM rakha sakA; to anaMtA bhava ke janmamaraNoM ke bhaya ko dekhakara jaina muni apanI indriyA~ va mana apane vaza meM rakhate haiM, usameM kyA Azcarya! jo kahatA hU~ vaha dhyAna dekara suna / ' "yadi indriyoM ko vaza meM na rakhI ho to vaha duHkha denevAlI hotI hai, isaliye yadi duHkha se dUra rahanA ho to saba indriyoM ko apane svAdhIna rkho| aura rAga evaM dveSa para vijaya pAyI to indriyoM para vijaya mAnI jAyegI so hitakAraka kArya meM indriyoM ko rokanI nahIM paraMtu ahita kAryoM meM pravartaka indriyoM ko zIghra hI roknii| saMyamadhArI puruSa isI prakAra kA AcaraNa karate haiN|' __ rAjA ke aise hitakArI vacana sunakara jaya seTha samajha gye| bodha pAkara jainadharma kA svIkAra kiyaa| isa taraha kaI logoM ko pratibodhita karake padmazekhara rAjA ne aMta meM devagati paayii| sakala padArtha hai jaga mohii| karma hIna nara pAvata naahii| jina zAsana ke camakate hIre * 276 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zrI jaMbU svAmI pUrva bhavadatta aura bhavadeva nAmaka do bhAI the / bar3e bhAI bhavadatta ne cAritra grahaNa kiyA thaa| usane apane choTe bhAI bhavadeva ko samajhAkara navavivAhita nAgIlA kA tyAga karavAkara dIkSA dilavAI thI / bhavadatta muni ke svarga jAne ke bAda bhavadeva punaH nAgIlA ke saMga saMsAra bhogane ke vicAra se apane gA~va AyA paraMtu nAgIlA ke upadeza se cAritra meM sthira rhaa| usa bhavadeva kA jIva vidyutmAlI nAmaka deva bnaa| usI jIva ne RSabha nAmaka zreSThi kI dhAriNI nAmaka strI ke putra rUpa meM janma liyA aura usakA nAma jaMbU rakhA gayA / kramAnusAra vaha yuvA huaa| eka bAra vaibhAragiri para zrI sudharmAsvAmI pdhaare| unako vaMdanA karane jaMbUkumAra gyaa| unakI dezanA sunakara vApisa lauTa rahA thA usa samaya gA~va ke daravAje meM ghUsate hI zatru ko mArane ke liye daravAje para AdhA laTakate hue dharana ke bhArI lakar3e ko dekhakara usane socA ki yaha bhArI lakar3A sira para gire to? isalie maiM vApisa lauTakara sudharmA svAmI gaNadhara ke pAsa jAkara jIvana paryaMta brahmacarya kA paccakkhAna lekara AU~ / aisA socakara ve gaNadhara ke pAsa jAkara AjIvana brahmacarya pAlana kA vrata lekara ghara Aye / mAtApitA ko unhoMne kahA : 'maiM ApakI AjJA se sudharmA svAmI se dIkSA lenA cAhatA huuN| aisA vajra jaisA unakA vacana sunakara mAtApitA ne apane putra para ke sneha se mohita hokara saMyama kI duSkaratA, vagairaha kA varNana kiyA / unako baDhiyA uttara dekara jaMbUkumAra ne apane mAtApitA ko niruttara kiyA / isase ve bole, 'he vatsa ! tere liye prathama se taya kI huI ATha kanyAoM se byAha karake hamAre manoratha pUrNa kara, bAda meM tU cAhe vaise krnaa|' isa prakAra kahane para usake mAtApitA ne socA ki zAdI ke bAda strIyoM ke prema meM par3ane "ke bAda vaha saMsAra nahIM chor3a pAyegA / jaMbUkumAra ne anicchA se mAtApitA kI AjJA mAnI / AThoM kanyAoM ke sAtha pANigrahaNa kiyA magara byAha se pahale hI AThoM kanyAoM ko apane manoratha jaMbUkumAra ne kahalavAye the / paraMtu AThoM kanyAoM ne kahA ki, 'hamAre to isI bhava meM yA paraloka meM jaMbUkumAra hI svAmI hai / ' aisA kahakara ve jaMbUkumAra se byaahii| zAdI ke bAda spRhArahita jina zAsana ke camakate hIre * 277 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbUkumAra zayanagRha meM gyaa| vahA~ kAmadeva se pIDita una striyoM ke sAtha vikArarahita vairAgya kI bAteM karane lgaa| usa samaya una striyoM ne snehavRddhi ho aisI eka eka vArtA hareka strI ne khii| usake uttara meM kumAra ne vairAgya utpanna ho aisI ATha vArtAe~ khiiN| yaha vArtAe~ cala rahI thI to usa samaya pAMcasauM cora sahita prabhava nAmaka rAjapUta avasvApinI aura tAlodghATinI (tAle khule aisI) vidyA ke prabhAva se, jaMbUkumAra ke mahala meM Akara corI karane lgaa| ina sabako kisI devatAne sthaMbhita kiyA isaliye prabhava cora ne socA, 'ki ina mahAtmA se hI maiM parivAra sahita sthaMbhita huA huuN|' aisA socakara saba striyoM ko uttara-pratyuttara dekara samajhAte hue jaMbUkumAra ke sAmane prakaTa hokara usane kahA, 'he mahAtmA ! maiM isa duSTa vyApAra, corI karane ke kAma se nivRtta huA huuN| isalie mujhase ye do vidyAe~ lelo aura ApakI sthaMbhinI vidyA mujhe do|' yaha sunakara jaMbUkumAra bole, 'maiM to prAta:kAla meM hI ina sAMsArika baMdhanoM kA tyAga karake zrI sudharmA svAmI se dIkSA lenevAlA huuN| isaliye mujhe terI vidyA kI koI jarUrata nahIM hai| aura he bhadra! maiMne tujhe sthaMbhita nahIM kiyaa| paraMtu kisI devatA ne mere para kI bhakti se prerita hokara tujhe sthaMbhita karA hogaa| aura bhava kI vRddhi kare aisI vidyAe~ maiM letA yA detA nahIM hU~ paraMtu samasta artha ko sAdhanevAlI zrI sarvajJabhASita jJAnAdika vidyA ko hI grahaNa karanA cAhatA huuN|' aisA kahakara usane camatkAra pAye aisI dharmakathAe~ vistArapUrvaka khii| vaha sunakara prabhava bolA, 'he bhadra! puNya se prApta hue bhogoM ko Apa kyoM nahIM bhogate ho? jaMbUkumAra ne javAba diyA, kipAka vRkSa ke phala kI taraha jisa prakAra aMta meM dAruNa kaSTa ko denevAle aura manohara dikhe-aise viSayoM ko kauna samajhadAra manuSya bhogegA? yAne koI na bhogegaa|' aisA kahakara prathama usane madhu bindu kA dRSTAMta kahA, phira se prabhava ne kahA, 'Apako putra hone ke bAda dIkSA lenI yogya hai kyoMki piNDa denevAlA putra na ho to use svarga kI prApti nahIM hotii|' yaha sUnakara jaMbUkumAra ne ha~sakara kahA, 'yadi aisA hI hai to sUara, sarpa, zvAna, sA~Da vagairaha ke kaI putra hote haiM, jisase svarga meM ve hI jAyeMge aura bAlyAvasthA se brahmacarya pAlanevAle svarga meM nahIM jAyeMge?' tatpazcAt jaMbUkumAra kI ATha striyA~ kramAnusAra bolii| unameM pahalI aura 'jina zAsana ke camakate hIre * 278 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabase bar3I samudra bolI, 'he svAmI! puNya se prApta huI isa lakSmI kA tyAga karake Apa cAritra lenA cAhate haiM?' jaMbUkumAra ne javAba diyA ki 'bIjalI kI taraha caMcala lakSmI kA kyA vizvAsa ? isaliye he priye ! usa lakSmI ko chor3akara maiM dIkSA grahaNa karanA cAhatA huuN| tatpazcAt dUsarI padmazrI ne kahA, 'cha: darzanoM kA mata aisA hai ki dAnAdika dharma se upakArI hone ke liye gRhasthAzramI kA dharmazreSTha hai| kahA hai ki isa dAnAdika gRhasthiyoM kA dharma donoM bhava meM hitakArI hone se dhIra puruSa pAlana karate haiM aura kAyara manuSya use chor3a dete haiN|' jaMbU ne kahA, 'sAvadya kI pApayukta kriyAoM kA sevana karane se gRhasthadharma kisa prakAra zreSTha kahA jAyegA? kAraNa gRhI aura muni ke dharma meM meru aura sarasava tathA sUrya evaM khadyota jitanA aMtara hai|' tatpazcAt tIsarI padmasenA ne kahA, 'kadalI ke garbha jaisA komala ApakA zarIra saMyama ke kaSTa sahana karane yogya nahIM hai|' jaMbU ne kahA, 'are ! kRtaghnI aura kSaNabhaMgura aise isa deha para buddhimAna puruSa kisa prakAra prIti karegA?' ' cauthI kanakasenA bolI, 'pUrva jinezvaroM ne bhI prathama rAjya kA pAlana karake saMsAra ke bhoga bhogane ke bAda vrata grahaNa kiyA thaa| to Apa kyA naye mokSa kI kAmanAvAle hue ho?' jaMbU ne kahA, 'jinezvara avadhijJAnavAle hone se ve apane vrata yogya samaya ko pahacAnate haiM; so hAthI ke sAtha gadhe kI bhA~ti unake sAtha hamAre jaise sAmAnya manuSyoM kI kyA spardhA? prANiyoM ke jIvitarUpI mahA amUlya ratna kA kAlarUpI cora Akasmika Akara mUla meM se hI corI kara letA hai, isI kAraNa samajhadAra puruSa saMyamarUpI pAtheya lekara, usake sahAre mokSa purI ko prApta karate haiM ki jahA~ isa kAlarUpI cora kA jarA sA bhI bhaya nahIM rhtaa|' tatpazcAt pAMcavIM nabhasenA bolI, 'he prANanAtha! isa pratyakSa aura svAdhIna aise kuTumba kA sukha prApta huA hai, use chor3akara deha binA ke sukha kI (mokSa sukha kI) kyoM icchA rakhate ho?' jaMbU ne javAba diyA, 'he priyA! kSudhA, tuSA, mUtra, yurISa aura yogAdika se pIDA pAte isa manuSya deha meM iSTa vasu ke samAgama se bhI kyA sukha hai? kucha nhiiN|' chaThThI kanakazrI ne pUchA, 'pratyakSa sukha pAyA phira bhI use chor3akara parokSa sukha kI bAteM karanI bekAra hai| bhoga kI prApti ke liye vrata grahaNa karanA, jina zAsana ke camakate hIre * 279 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to jaba ve bhoga prApta hue hI hai to vrata ke AcaraNa se kyA? kheta meM vRSTi se hI anna pakA ho to kuMe se pAnI khIMcakara siMcAI karane kA prayAsa kauna kare?' kumAra ne usako uttara diyA, 'he priyA! terI buddhi barAbara ThIka taraha se cala nahIM rahI hai| aura aisA bolane se terA adIrghadarzIpana prakaTa hotA hai, aura vaha anya ke liye hitakArI nahIM hai| kyoMki svarga tathA mokSa denevAle isa manuSya deha ko hI loga bhoga-sukha meM gavAte haiN| ve mUla dhana ko khAnevAle kI bhA~ti atyaMta duHkhI pariNAma prApta karate haiN| isaliye he priyA! jaldI se nAza pAnevAle aise isa manuSya janma ko pAkara maiM isa prakAra karUMgA ki jisase kisI bhI samaya para pazcAttApa karanA na pdde|' tatpazcAt sAtavIM kRnakavatI ne pUchA : 'he nAtha! hAtha meM rahe 'rasa ko uMDelakara pAtra ke kA~The cATanA' - kahAvata ko Apa satya karake dikhA rahe ho|' jaMbU ne kahA, 'he gore aMgavAlI priyA! bhoga hAtha meM Aye phira bhI nAza ho jAte haiM, isase usameM manuSyoM kA svAdhInapanA hai hI nahIM, phira bhI hAtha meM Aye hue mAnate haiM ki ve bhUta kI taraha bhrama hue hai - aisA smjhnaa| vivekIpuraSa svayaM hI bhoga ke saMyogoM kA tyAga karate haiM aura jo avivekI puruSa usakA tyAga nahIM karate unakA to bhoga hI tyAga karatA hai|' tatpazcAt aMtima jayazrI (AThavIM) bolI, 'he svAmI! Apa satya kahate ho, paraMtu Apa paropakArarUpI uttama dharma ko grahaNa karanevAle ho; isaliye bhoga kI icchA kare binA hama para upakAra karane ke liye hamArA sevana kro| manuSyoM ke tApa ko dUra karane rUpI upakAra ke liye vRkSa svayaM dhUpa sahana karate haiN| aura kSIra samudra kA pAnI bhI megha ke saMyoga se amRta samAna banatA hai| isa prakAra Apake saMyoga se prApta hue bhoga bhI hamAre sukha ke lie hoNge|' kumAra ne kahA, 'he priyA! bhoga se kSaNa mAtra duHkha-sukha hote haiN| paraMtu cirakAla taka duHkha hotA hai| aise paramAtmA ke vacana se merA mana usase nivRtti huA hai, aura usameM bhI tumhArA kucha kalyANa ho - aisA mujhe lagatA nahIM hai| isalie he kamala jaise netroMvAlI priyA! isa prakAra ke ahitakArI bhoga meM Agraha karanA vaha kalyANakArI ke liye nahIM hai| kumanuSyoM meM, kudevomeM, tiryaMcoM meM aura naraka meM bhogI jana jo duHkha pAte hai vaha sarvajJa hI jAnate hai|' jina zAsana ke camakate hIre . 280 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ isa prakAra kumAra ke uttara sUnakara ve AThoM striyA~ ne bairAgya pAyA to ve hAtha jor3akara bolI, 'he prANanAtha! Apa jisa mArga kA Azraya kareM vahI mArga hamArA bhI sevya hai|' yaha saba dekhakara prabhava cora bhI socane lagA, 'dhanya hai isa mahAtmA ko jise lakSmI svAdhIna hai usakA tyAga karatA hai aura nirlajja jaisA maiM hU~ jo lakSmI prApta karane ke liye aise corI jaise mahApApa karatA huuN| isaliye maiM atyaMta niMdya haiN| mujhe-adharmI ko dhikkAra hai|' isa prakAra ke vicAra se parivAra sahita vairAgya pAyA huA prabhata bolA, 'he mahAtmA! mujhe AjJA dIjiye, mujhe kyA karanA cAhiye?' ___ jaMbUkumAra ne uttara diyA, 'jo maiM karUM vaha tUM bhI kr|' tatpazcAt prAta:kAla meM saMgha tathA prabhupUjana karake, bujhurgoM ko namaskAra karake kumAra ne snAna-caMdana kA vilopana kiyaa| zveta vastra tathA sarva aMgoM para alaMkAra dhAraNa karake puruSoM se vahana hotI zibikA meM ArUDha hue| mArga meM dIna logoM ko dAna karate aura logoM kA raMjana karate - vAjiMtro ke nAda ke sAtha jahA~ sudharmA svAmI birAjamAna the vahA~ Aye, sAtha meM apanI ATha patniyA~ apane apane mA~ bApa ke sAtha, prabhava sahita pAMca sauM coroM ko bhI lAye the| saba sudharmA svAmI ke pAsa aaye| namana karake, vaMdanA karake jaMbUkumAra ne apane parivAra aura coroM sahita pAMcasau sattAisa (527) vyaktioM ko dIkSA dene ke liye anurodha kiyA to sudharmA svAmI ne apane hastoM dvArA jaMbUkumAra ko usake parivAra ke sAtha tathA saba coroM ko bhI dIkSA dii| jaMbUsvAmI ko unake ziSya ke rUpa meM prabhava muni ko sauNpaa| ___zrI mahAvIra svAmI ke nirvANa ke bAda ke dasaveM varSa meM sudharmA svAmIne jaMbU svAmI ko gaNadhara kI padavI dI aura usake cauvanaveM varSa para jaMbU svAmI ne prabhava svAmI ko gaNadhara kI padavI dii| prabhava svAmI ke gaNadhara hone ke bAda zrI jaMbUsvAmI ko kevalajJAna prApta huA aura mokSa pdhaare| isa kAla meM mokSa jAnevAle jaMbUsvAmI hai| jina zAsana ke camakate hIre . 281 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -draupadI campApurI nagarI meM somadeva nAmaka brAhmaNa thaa| usako nAgazrI nAmaka strI thI vaha suMdara rasoI karake parivAra ko bhojana karAtI thii| eka bAra usane tUMbe kA sAga banAyA paraMtu use cakhate hI mAlUma paDA ki yaha to kaDuA hai| isa kAraNa usa sAga ko eka ora rakha diyA kyoMki masAle, taila vagairaha prayukta hone ke kAraNa pheMkate hue usakA jI na claa| parivAra ke liye dUsarA sAga banA ddaalaa| itane meM eka sAdhU dharmalAbha' kahakara padhAre / nagarI meM hAla hI meM zrI dharmaghoSa muni padhAre the| unake ziSya zrI dharmaruci mahArAja gocarI ke liye nikale the| ve yahA~ Aye the| nAgazrI yati kI dveSI thii| usane eka ora rakhA kaDavI tUMbI kA sAga isa mahArAja ko gocarI meM de diyaa| vaha lekara zrI dharmaruci mahArAja apane guru zrI dharmaghoSa ke pAsa aaye| vahA~ usake lAye hue tUMbI ke AhAra dekhakara guru ne kahA, 'yaha tUMbe kA phala ati kaDuA hai, isase yaha sAga prANahAraka hai isaliye ise koI niravadya bhUmi meM gAr3a do| (tyAga do)| guru kA aisA Adeza sunakara ziSya udyAna meM gyaa| vahA~ sAga kA eka bindU bhUmi para gira gyaa| usase ikaThThI huI saba cIMTiyA~ mara gii| yaha dekhakara ziSya ko bar3I karuNA utpanna huI aura socA ki 'yaha sAga bhUmi meM gADUMgA to jIva kI hAni hogI, isase maiM hI usakA bhakSaNa karUM aisA socakara svayaMne saba kaDuA sAga khA liyA aura paMcaparameSThI ke dhyAna meM lIna ho gye| isa uttama dhyAna ke kAraNa vaha mRtyu pAkara sarvArthasiddhi vimAna meM deva bne| kAlAnusAra jisane kaDavI tUMbI kA sAga diyA thA vaha nAgazrI marakara chaThe naraka meM gayI, vahA~ se matsya hokara sAtavIM naraka meM gayI aura Age bhI naraka meM gayI isa prakAra sAta bAra narakagamana aura matsya ke bhava hue| aMta meM nAgazrI kA jIva campAnagarI meM sAgaradatta zreSThI kI subhadrA nAmaka patnI kI kokha se putrI ke rUpa meM avatarita huaa| usake mAtApitA ne sukumArikA nAma rkhaa| sukumArikA yuvA hote hI mAtApitA ne usI nagara ke jinadatta zreSThI ke sAgara nAmaka putra ke sAtha usakI zAdI kara dI aura gharajamAI ke rUpa meM use apane ghara rkhaa| rAtri meM sAgara, sukumArikA ke sAtha zayyA meM so rahA thaa|utne meM sukumArikA jina zAsana ke camakate hIre * 282 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIjI (1) pUrva bhava meM draupadI ne muni ko kaDave jaharIle tUMbe kI sabjI gocarI meM dii| (2) pheMka dene meM jIva hiMsA dekhakara muni ne khA liyA, muni svarga pdhaare| (3) munihatyA se draupadI ko narakAdi kA bhavabhramaNa huaa| tatpazcAt aMgAra jaisA zarIra hone se do patiyoM ne chor3a dii| (4) dIkSA lii| bhayaMkara dhUpa meM ArAdhanA kii| pA~ca yAroM kA sevana karatI huI vezyA ko dekhakara pAMca pati maaNge| (5) draupadI ne varamAlA arjuna ke gale meM DAlI, paraMtu vaha pA~ca kI patnI bnii| nAradajI ne varadAna kI spaSTatA kii| (6) jala mAnakara dhotI U~cI karate duryodhana kA pANDavoM dvArA upahAsa huaa| (7) jue meM pANDava, rAjya aura draupadI bhI hAra gye| duryodhana jIta gyaa| (8) sabhA meM draupadI kA vastrAharaNa huaa| (9) kIcaka kA vadha huaa| (10) yuddhabhUmi meM ghAyala bhISma ko devoM dvArA dIkSA-samaya kI sUcanA milii| (11) avirati avasthA meM nAradajI kA draupadI ne bahumAna na kiyaa| (12) isase nAradajI ne amarakaMkA meM draupadI kA apaharaNa krvaayaa| (13) naukA na bhejane se kRSNajI kA pANDavoM para tIvra roSa huA, dezanikAla kA hukma diyaa| (14) kuMtI, draupadI sahita pANDavoM ne dIkSA lii| (15) ugra tapa dvArA draupadI svarga meM gayI aura anyoM ne siddhAcalajI para mukti paayii| dhanya satI draupadI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke zarIra kA sparza hotI hI vaha kera ke aMgAre samAna khUba garma lgaa| jisase vaha virAgI hokara use sotI chor3akara apane ghara calA gyaa| sAgara ke cale jAne se prabhAta meM sukumArikA atyaMta rudana karane lagI, 'mere pati mujhako chor3a gaye haiN|' yaha jAnakara usake pitA sAgaradatta jInadatta ko mile aura kahA, 'ApakA lar3akA merI lar3akI ke sAtha zAdI karake chor3akara Apake yahA~ AyA hai / isa kAraNa jInadatta ne apane laDake sAgara ko samajhAne kA prayatna kiyA, parantu sAgara ne kahA, 'he tAta! AjJA do to jala yA agni meM praveza kara lUM lekina usa strI ke zarIra kA sparza aMgAre samAna hai| isaliye usake pAsa palabhara bhI maiM rahUMgA nhiiN|' sAgaradatta ne ghara Akara putrI ko kahA, 'he putrI! sAgara tere lie mana se bhI nahIM socatA hai to bAta to kare kahA~ se? isaliye tere liye dUsarA uttama, kulIna vara ddhuuddhuuNgaa| tujhe isa bAta kA duHkha mana meM nahIM rakhanA hai|' tatpazcAt sAgaradatta ne anya nirdhana puruSoM ko apanI putrI ke pANIgrahaNa ke liye, lAyA, paraMtu una hareka ko sukumArikA kA zarIra agni jaisA lagane se use chor3akara bhAga gye| isa prakAra hone se sukumArikA bahuta rudana karane lgii| yaha dekhakara usake pitA sAgaradatta use sAMtvanA dekara kahate, 'pUrva kiye hue karma chUTate nahIM hai| vaha bhogane hI par3ate haiN| guNIjanoM ko bhI bhikSArtha bhaTakanA par3atA hai aura koI mUrkha hone para bhI saMpatti bhogatA hai, so pUrva ke karmoM kA nAza karane ke lie tUM dAna de, tapazcaryA kara aura AtmA ko zAMta karake rh|' pitA ke aise vacanoM ko sunakara vaha saMtoSapUrvaka rahane lagI aura jaina dharma kA mahattva samajhakara dAna, tapa vagairaha meM apanA samaya bitAne lgii| ____ eka bAra koI sAdhvI gocarI ke lie vahA~ padhArI / unako zuddha anna pAnI se bhAvasahita pratilAbhita karake usane dIkSA grahaNa kI aura pUrva ke upArjita kiye karmoM kA nAza karane ke liye duSkara tapa prAraMbha kiye| thor3e dinoM ke bAda usako icchA huI, 'kisI ekAMta vana meM jAkara vahA~ chaThTha, aThThama kA tapa karake sUrya ke sAmane hI dRSTi rakhakara ekAgra mana se AtApanA kruuN|' isake liye usane pravartinI kI AjJA maaNgii| pravartinI ne samajhAyA ki bAhara udyAna yA vana meM jAkara AtApanA karanI sAdhvI ko lezamAtra yogya nahIM hai| phira bhI vana meM jAne kA bar3A Agraha kiyaa| cArA na dekhakara gurujI ne use 'jahA~-sukhaM' kahakara AjJA dii| jina zAsana ke camakate hIre * 283 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka udyAna meM jAkara usane AtApanA prAraMbha kii| sAta-ATha dina hue| Akasmika vahA~ koI eka vezyA ko eka puruSa kI goda meM sote hue dekhA, dUsarA puruSa usake bAloM meM puSpa kI veNI bAMdha rahA thaa| tIsarA puruSa use paMkhe se havA DAla rahA thA, cauthe ne usake mastaka para chatra dharA thA aura pA~cavAM usake zarIra kI thakAna utAratA thaa| isa prakAra pA~ca puruSoM se sevA pAtI gaNikA ko dekhakara sukumArikA ne socA, 'aho! isa strI ko dhanya hai ki pAMca pAMca puruSa to usakI sevA karate haiM ! aura mujhe to kisIne cAhA hI nahIM, pati ne tyaja diyaa|' aisA vicAra karake usane niyANA bAMdhA ki, 'yadi mere prAraMbha kiye hue tapa kA kucha bhI phala ho to mujhe bhI isa bhA~ti pAMca bharathAra prApta ho|' anya sAdhviyoM ne use aisA niyANA na bAMdhane ke liye bar3A smjhaayaa| para va nahIM maanii| tatpazcAt ATha mAha taka saMlekhanA karake vaha saudharma meM nau palyopama ke AyuSyavAlI devI huii| vahA~ se vaha pAMcAla deza meM kapilapura nAmaka nagara meM drupada nAmaka rAjA ke yahA~ putrI ke rUpa meM avatarita huii| rAjA ne bar3e dhAmadhUma se janmotsava manAyA aura usakA nAma draupadI rakhA |krmaanusaar vayavRddhi hote hI pitA ne use dharma-karma zAstrAdi meM pravINa bnaayaa| : samaya hote hI draupadI yuvA bnii| drupada rAjA usakA byAha karAne ke liye yogya vara DhUMDhane kI ciMtA meM the| bar3A vicAra karake usane draupadI kA byAha rAdhAbedha karanevAle ke sAtha karane kA taya kiyaa| usane kaI dezoM meM isa bAre meM kuMkuma patrikA bhejii| saba rAjA ikaTThe hue taba drupada rAjA ne jAhira kiyA ki jo koI bhI isa rAdhAbedha ko siddha karegA usake sAtha merI isa putrI kA byAha hogaa|' rAdhAbedha meM eka U~cA staMbha khar3A kiyA thaa| usake para eka ghUmatA cakra lagAyA gayA thaa| usa para eka pUtalI rakhI gayI thii| nIce bhUmi para taila se bharI eka kar3hAI rkhii| aba nIce taila kI kar3hAI meM paDate pratibiMba para naz2ara DAlakara upara ghUmate hue cakra para rakhI huI pUtalI kI bA~yI cakSu tIra se bedhanI thii| rAdhA yAne pUtalI aura bedha yAne bedhanA / yaha kAma karane ke liye kaI rAjA tathA rAjakumAroM ne mehanata kI para koI kara sakA nhiiN| taba arjuna ne khar3e hokara AsAnI se usa pUtalI ko bedhA aura rAdhAbedha siddha kiyaa| usa vakta draupadI ne usake gale meM varamAlA Aropita kii| varamAlA arjuna ke anya cAroM bhAiyoM ke kaNTha meM bhI girI! yaha dekhakara rAjA socane lage, aba karanA kyA?' varamAlA to pA~coM bhAiyoM ke gale jina zAsana ke camakate hIre * 284 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM thii| itane meM Akasmika rUpa se cAraNa zramaNa mahAtmA padhAre / sarva ne khar3e hokara unako namana kiyA aura unase dharmopadeza zravaNa kiyaa| tatpazcAt drupada rAjA ne jJAnI mahAtmA ko pUchA, 'merI putrI ne arjuna ke kaNTha meM Aropita kI huI varamAlA anya cAroM ke kaNTha meM kisa prakAra girI? aba kyA hogA?' usa samaya muni ne kahA, 'draupadI ko pUrva bhava meM kiyA huA karma bhoganA hai|' aisA kahakara upara kahA hai una bhavoM kA varNana kiyaa| yaha vRttAMta sunakara drupada rAjA ne mana moDa liyA ki hareka manuSya karma ke phala bhogatA hai| aura pA~ca pANDava draupadI ko lekara hastinApura aaye| pAMcoM pANDava draupadI ko apanI apanI bArI anusAra bhogane lge| ___eka bAra draupadI svayaM apanA zarIra darpaNa meM nirakha rahI thii| utane meM nAradaRSi vahA~ pdhaare| isase use nArada ke Agamana kI khabara nahIM lgii| isa kAraNa nArada roSa sahita khaDe hokara ghAtakI khaNDa meM sthira amarakaMkA nagarI ko gye| vahA~ ke rAjA padmotara ke rAjadarabAra meM phuNce| rAjA ne vinayapUrvaka unako vaMdana kiyA aura padhArane kA prayojana puuchaa| nArada ne uttara diyA, 'maiM hastinApura gayA thA, vahA~ pANDavoM ke aMta:pura meM draupadI ko dekhaa| usake jaisI eka bhI strI tere aMtapura meM nahIM hai| isa kAraNa padmottara rAjA ne use uThA lAne ke lie eka deva kI ArAdhanA kii| deva draupadI ko hastinApura se uThAkara amarakaMkA ke rAjA ke pAsa le aavaa| rAjA ne draupadI ko kahA, 'he draupadI! tUM mere sAtha bhoga bhoga le| yaha rAjya terA hI hai aisA samajha le / tUM merI sarva patniyoM meM mukhya mAnI jAyegI aura maiM merA sarva kArya tUjhe pUchakara kruuNgaa|' isa prakAra draupadI ko kaI prakAra se pralobhana dene ke prayatna kiye, paraMtu isase usake aMta:karaNa meM leza bhI vikAra nahIM huaa| vaha to paMcaparameSThI ke dhyAna meM lIna rahakara vahAM chaThTha-aThThama Adi tapa karane lgii| draupadI kA haraNa huA jAnakara pAMcoM pANDava zrIkRSNa ke pAsa gye| unako yaha bAta btaayii| dhyAna dharakara zrIkRSNa ne kahA, 'draupadI ko kauna hara le gayA yaha isa samaya jJAta nahIM ho rahA hai|' itane meM nArada vahAM svayaM aaye| zrIkRSNa ne unhe pUchA, 'he nArada RSi! Apane draupadI ko dekhA?'nArada ne uttara diyA, 'ghAtakI khaNDa kI amarakaMkA nagarI ke rAjA padmottara ke aMta:pura meM eka draupadI jaisI strI ko maiMne dekhA thaa|' yaha sunakara zrIkRSNa ne susthita deva kI ArAdhanA kI, isa kAraNa jina zAsana ke camakate hIre * 285 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susthita deva ne una cha: janoM ko ratha meM biThAkara amarakaMkA nagarI taka phuNcaayaa| vahA~ kRSNa ke sivA pAMca pANDavoM ne rAjA padmottara ke sAtha yuddha kiyA paraMtu usameM hAre to zrIkRSNa ne raNasaMgrAma meM Akara jaya paayii| padmottara rAjA gar3ha meM ghUsa gayA aura kille ke dvAra ThIka taraha se baMda karavA diye| zrIkRSNa ne kille para caDhakara narasiMharUpa dhAraNa karake dharatI ko kampAyA, jisase kaI nagaravAsiyoM ke ghara gira pdd'e| isase Darakara padmottara rAjA zrIkRSNa ke pAsa Akara unake caraNoM meM jhukA aura kSamA mAMgakara kahA, 'maiMne prathama mUDhatA to yaha kI ki maiMne draupadI kA haraNa kiyA, aura dUsarI mUDhatA, ki maiMne Apake sAtha saMgrAma kiyaa| aba mujha para upakAra karake draupadI kA aMgIkAra kro| maiM Apako zIza jhukAtA hU~ isaliye Apa mere para aba kopa karanA mt|' ____ yaha sunakara zrIkRSNa ne apanA mUla rUpa dharA / pazcAt padmottara rAjA zrIkRSNa ko nagara meM le gayA aura bhojana vagairaha se unakI bhakti kI aura aMtapura meM se draupadI kI lAkara unako sauMpa dii| isa mahAsatI ko lekara zrIkRSNa vApisa lauTe aura pANDavoM ko lekara mathurA Aye / vahA~ se kuMtI mAtA harSa pAkara draupadI ko ghara le gaI aura vahA~ puNyadAna kiye| zrI neminAtha bhagavAna mathurA meM pdhaare| kuMtI mAtA pAMca pANDavoM tathA draupadI ko lekara unako vaMdana karane gayI aura prabhu kA dharmopadeza sunA, 'isa loka ke bAre manuSyapanA, AryakSetra, uttama jAti, acchA kula, acchA rUpa, nirogI lambA AyuSya, acchI buddhi, zAstra kA zravaNa aura zuddha saMyama, ye saba pAnA mahAdurlabha hai|' ityAdi upadeza sunakara sAtoM janoM ne samakita ke mUla bAraha vrata grahaNa kiye| kramAnusAra pAMca pANDavoM ne apane putroM ko rAja sauMpA va kuMtI tathA draupadI ke sAtha guru se dIkSA lii| acchI tapazcaryA karake draupadI eka bAra zrI zatrujaya tIrtha gyii| vahA~ kar3A tapa karake AyuSya kSaya hone para pAMcaveM devaloka meM phuNcii| vahA~ Akara kramAnusAra kucha hI bhavoM meM mukti paayegii| adhArmika pazu samAna hai| pAnI bilone se makkhana nahIM nikalatA hai| Alasa jIvita vyakti kI kabara hai| 'sahakAra darzana meM se jina zAsana ke camakate hIre . 286 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 -zrI nAgaketu pUrvabhava meM nAgaketu koI eka vaNika kA putra thaa| bacapana meM hI usakI mAtA mara gaI aura usake pitA anya kanyA se byAhe / usa nayI AyI strI ko usakI sauta kA putra kA~Te kI taraha cubhane lgaa| aura isa kAraNa kaI taraha se use pIDA dene lgii| pUrA khAnA na detii| gharakAma khUba karAtI aura mUDha mAra mAratI thii| lambe samaya taka aisI pIDA sahate sahate vaha trasta ho gayA aura ghara chor3akara anya jagaha bhAga jAne ke liye eka sAyaM ghara se bhAga niklaa| bhAgate samaya nagara ke bAhara nikalane se pUrva jinezvara ke darzana karane eka maMdira meM jAkara stuti vaMdanA kI aura usake cabUtare para baiThA thaa| sadbhAgya se usakA eka mitra maMdira meM se bAhara nikalA aura mitra ko nirAza vadana se baiThA huA dekhakara usako pUchA, 'kyoM bhAI! kisa ciMtA meM hai?' mitra ne javAba diyA, 'kucha kahA jAya aisA nahIM hai, apAra dukhiyArA hU~ aura aba trasta hokara ghara se bhAga jAne nikalA huuN|' zrAvaka mitra ne use sAMtvanA dete hue kahA : 'bhAI, ghabarAnA mt| dharma se saba kucha ThIka ho jAtA hai| tapa se kaI karma nAza ho jAte haiN| pUrva bhava meM tUne tapa kiyA nahIM hai, isalie tU duHkhI hotA hai, isalie tUM eka aThuma kr|' AgAmI varSa paryuSaNa parva Ae, taba aThThama tapa karane kA nizcaya kiyA; so bAharagA~va na bhAgate hue rAtri ko vApisa ghara aayaa| ghara kA daravAjA to baMda thA isa kAraNa ghara ke bAhara ghAsa kI gaMjI thI usa para vaha so gyaa| paraMtu mana meM aThThama tapa jarUra karUMgA aisI bhAvanA karatA rhaa| apara mAtA ne khir3akI meM se dekha liyA ki yaha zalya Aja ThIka pakar3a meM AyA hai| gaMjI ko Aga lagA dUM to yaha mara jAyegA, aura lambe samaya se isakA kA~TA nikAlane kI icchA hai jo Aja pUrI ho jaayegii| aisA vicAra karake ghora rAtri meM ghAsa kI gaMjI ko Aga lagA dii| bAhara kA pavana tathA agni kA sAtha... kucha hI dera meM gaMjI cAroMora se jala gaI aura vaha vaNikaputra jiMdA hI jalakara rAkha ho gyaa| paraMtu marate marate bhI aThThama tapa karanA hai aisI bhAvanA AkhirI - jina zAsana ke camakate hIre * 287 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaNa para bhI rahI / vahA~ se marakara candrakAnta nAmaka nagarI meM vijayasena nAmaka rAjA ke rAjya meM zrIkAMta nAmaka seTha ke yahA~ usakI sakhI nAmaka bhAryA kI kokha putrarUpa meM utpanna huaa| usakA nAma nAmaketu pdd'aa| yahA~ usake mAtApitA bar3e dharmazIla the aura paryuSaNa A rahe hone se ekAMta meM aThThama tapa karane kI bAteM huii| yaha bAta sunakara nAgaketu ko jAtismaraNa jJAna huA aura usa jJAna ke bala se apanA pUrvabhava jAnA / aThThama tapa karanA hai, avazya karanA haiM usakA smaraNa huA / isa bhAvanA ko saphala karane ke liye usane bhI paryuSaNa meM aThThama tapa prAraMbha kiyaa| tAje janme hue nAgaketu kA zarIra nirA komala thaa| usakI AtmA jJAna prakaTa hone se balavAna banI, paraMtu zarIra meM itanA bala kahA~ thA / dUdha na pIne se usakA zarIra kSINa hone lgaa| usake mAtApitA ko khabara nahIM hai ki bAlaka ne aThThama kA tapa kiyA hai so stanapAna karatA nahIM hai, pAnI bhI tA nahIM hai| ve aneka upacAra karane lage lekina yaha na to stanapAna karatA na davA piitaa| phalasvarUpa kamajorI itanI baDha gaI ki bAlaka mUrcchA pA gyaa| mUrcchAprApta bAlaka ko logoM ne marA huA mAna liyA aura use jaMgala meM lejAkara gAr3a diyaa| apanA putra mara gayA aisA samajhe hue seTha ko bar3A AghAta lagA / seTha mUla to ni:saMtAna the| kaI manautiyoM ke bAda yaha putra huA thA / vaha mara gayA aisA jAnA aura unako lagA AghAta sahana na hone ke kAraNa bAlaka kA bApa vAkaI me mRtyu pA gayA / usa kAla meM rAjya meM aisA kAnUna thA ki putrahIna kA dhana rAjA grahaNa kara letA thA / koI bhI vyakti mara jAtA aura yadi use putra na hotA to usake dhanAdika kA mAlika rAjA bntaa| rAjya ke kAnUna anusAra seTha kA dhana lene ke liye rAjA ne apane sevakoM ko seTha ke ghara bhejaa| yahA~ banA aisA ki bAlaka ke aThThama tapa ke prabhAva se dharaNendra kA Asana kA kAmpa utthaa| apanA Asana kAmpane se dharaNendra ne jJAna kA upayoga chor3A aura saba bAta samajha jAne se dharaNendra vahA~ A phuNcaa| pahale bhUmi meM rahe bAlaka para amRta chir3akakara AzvAsana diyA aura tatpazcAt brAhmaNa kA rUpa lekara jo rAjasevaka dhana lene jina zAsana ke camakate hIre * 288 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aye the unheM seTha kA dhana grahaNa karane aTakAyA / yaha bAta rAjasevakoM ne jAkara rAjA ko kahI, isa kAraNa rAjA svayaM vahA~ aaye| unhoMne Akara brAhmaNa ko rAjya kA kAnUna samajhAyA aura 'hamArA yaha paramparAgata niyama hai ki nisaMtAna kA dhana grahaNa karanA / to isameM tuma kyoM rUkAvaTa DAla rahe ho?' brAhmaNa ne kahA, 'Apako to niHsaMtAna ho usakAhI dhana grahaNa karanA hai na? isakA putra to jIvita hai|' rAjA ne kahA, 'kahA~ hai? kahA~ jIvita hai vaha bAlaka ?' brAhmaNa ne bhUmi meM gar3e hue bAlaka ko bAhara nikAlakara batAyA aura chAtI kI dhaDakana batAkara samajhAyA ki bAlaka jIvita hai| isase rAjA, usake sevaka aura nagara ke loga bar3e Azcaryacakita hue| Azcarya meM par3e hue rAjA ne pUchA, 'Apa kauna ho ? aura yaha bAlaka kauna hai?' usa samaya veza dhare brAhmaNa ne kahA, 'maiM nAgarAja dharaNendra hU~ / isa bAla mahAtmA ne aThThama kA tapa kiyA hai, jisake prabhAva se yahA~ use sahAya karane ke liye AyA huuN|' rAjA ke pUchane para dharaNendra ne bAlaka ke pUrvabhava kA vRttAMta bhI kaha sunAyA / aura aMta meM kahA ki 'laghukarmI yaha mahApuruSa isI bhava meM mukti pAyegA aura yaha bAlaka bhI rAjya para bar3A upakAra karanevAlA hogaa|' 2 aisA kahakara nAgarAja dharaNendra ne apane gale kA hAra nikAlakara nAgaketu ko pahanAyA aura apane sthAna para lauTa gayA / vyAkhyAnakAra AcArya zrI lakSmIsUrIjI ne isa kAraNa se hI aisA kahA hai ki ' zrI nAgaketu ne usI bhava meM aThThama tapa kA pratyakSa rUpa pAyA / ' 2 bar3A hokara nAgaketu parama zrAvaka bnaa| eka bAra rAjA vijayasena ne koI eka manuSya jo vAkaI meM cora na thA use cora ThaharAkara mAra ddaalaa| isa prakAra apamRtyu pAyA huA vaha marakara vyaMtara deva banA / vaha vyaMtara banA to use khayAla AyA ki amuka nagarI ke rAjA ne mere sira para corI kA jhUThA kalaMka lagAkara mujhe mAra DalavAyA thA, jisase usa vyaMtara ko usa rAjya para bahuta gussA aayaa| usa rAjA ko usakI pUrI nagarI sahita sApha kara dene kA nirNaya kiyaa| isaliye usa rAjA ko lAta mArakara siMhAsana parase girA diyA aura khUna vamana karatA banA diyaa| tatpazcAt nagarI kA nAza kara DAle aisI eka zilA AkAza meM raca dii| AkAza meM banI bar3I zilA ko dekhakara nagarajana bar3I ghabarAhaTa meM jina zAsana ke camakate hIre * 289 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gira pdd'e| zrI nAgaketu ko ciMtA huI ki, 'yaha zilA yadi nagarI para giregI to mahA anartha hogaa| nagarI ke sAtha jinamaMdira bhI sApha ho jAyegA / maiM jIvita hoU~ aura zrI saMgha ke zrIjinamaMdira kA viddhaMza ho jAve yaha kaise dekha sakU~ ?' aisI ciMtA hone se zrI nAgaketu jinaprAsAda ke zikhara para car3ha gayA aura AkAza meM rahI zilA kI ora hAtha diyaa| zrI nAgaketu ke hAtha meM kitanA bala hove ? paraMtu vaha tAkAta unake hAtha kI na thI, vaha tAkata unake prabala puNyodaya kI thii| unhoMne jo tapa kiyA thA usa tapa ne unako aisI zakti kA svAmI banA diyA thaa| unakI isa zakti ko vaha vyaMtara sahana na kara skaa| isaliye vyaMtara ne turaMta apanI racI huI zilA ko svayaM hI sameTa liyA aura Akara nAgaketu ke caraNoM meM gira pdd'aa| zrI nAgaketu ke kahane se usa vyaMtara ne rAjA ko bhI nirupadrava kiyaa| eka bAra zrI nAgaketu bhagavAna kI pUjA kara rahe the aura puSpa se bharI pUjA kI thAlI apane hAtha meM thI / usameM eka phUla meM rahe sarpa ne unheM kATA / sarpa ke kATane para bhI nAgaketu jarA se bhI vyagra na hue| paraMtu sarpa kATA hai yaha jAnakara dhyAnArUDha bane / aise dhyAnArUDha bane ki kSapaka zreNI meM pahu~ce aura unhoMne kevalajJAna paayaa| usa samaya zAsanadevI ne Akara unheM muniveSa arpaNa kiyA aura usa veSa ko dharakara kevalajJAnI nAgaketu munizvara viharane lage / kAlAnusAra AyuSya pUrNa hote hI ve mokSa pdhaare| ko mUla hai, dayA dharma pApa mUla abhimAna kahe tulasI dayA kabahu na choDiye, jaba taka ghaTa meM prANa / jina zAsana ke camakate hIre * 290 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |97 -maravIlaputra gozAlA rAjagRhI nagarI ke nAlaMdA nAmaka sthAna para maMkha aura subhadrA kA putra gozAlA thaa| vaha bahula nAmaka brAhmaNa kI gozAlA meM janma thaa| yaha gozAlA eka bAra prabhu mahAvIra ke pAsa aayaa| vahA~ bhagavAna mahAvIra ko mAsakSamaNa ke pAraNe para vijaya nAmaka seTha ne sundara AhAra gocarI me diyaa| yaha dekhakara gozAlA ko lagA ki 'yadi maiM inakA ziSya bana jAU~ to khAne-pIne kA khUba majA aayegaa|' usane bhagavAna ko kahA, 'maiM ApakA ziSya huuN|' apane Apa gozAlA bhagavAna mahAvIra kA ziSya bana gyaa| isa prakAra cAra mAsakSamaNa ke pAraNe taka bhagavAna ke sAtha rahA, tatpazcAt unase alaga ho gyaa| alaga hone ke cha: mAha ke bAda punaH gozAle kA milApa prabhu se huaa| vihAra karate karate prabhu kUrma gA~va gye|vhaaN vaizyAyana tApasa ne AtApanA grahaNa karane ke liye apanI jaTA khullI rakhI thI, usameM jUM dekhakara gozAle ne 'yUkAzayyAtara' (jUMoM ko Azraya denevAlA) kahakara usakI maz2Aka uddaaii| isa prakAra jahA~-tahA~ vaha aziSTa AcaraNa karatA thaa| vaizyAyana tApasa se yaha maz2Aka sahana na huaa| usa tApasa ne krodhAyamAna hokara gozAle para tejolezyA (agnijvAlA) chodd'ii| usa samaya pAsa khar3e zrI vIra prabhu ko lagA, 'kucha bhI hai, magara yaha merA Azrita to hai| isa kAraNa dayArasa ke sAgara prabhu ne tejolezyA ke sAmane zItalezyA (zItala aMgAravAyu) chor3akara tejolezyA ko ThaNDA kara diyA aura gozAle ko bacA liyaa| gozAle ne prabhu ko tejolezyA kI siddhi kA upAya pUchA, avazyabhAvi bhAva ke yoga se sarpa ko dUdha pilAne kI bhA~ti tejolezyA kI vidhi prabhu ne gozAlA ko sikhaayii| bhagavAna ne kahA, 'sUrya kI dhUpa meM baiThanA, chaThU kA tapa karanA, aDada (sirpha nAkhUna meM samAye utane) ke dalahana tathA garma pAnI kI eka aMjali se pAraNA krnaa| isa prakAra karanevAle ko cha: mAsa ke aMta meM tejolezyA prApta hotI hai| yaha vidhi jAnakara gozAlA prabhu se alaga huaa| gozAle ne zrAvastI nagarI meM jAkara prabhu ke batAye upAya anusAra kumhAra ke bAr3e meM rahakara tejolezyA kI sAdhanA kI aura zrI pArzvanAtha prabhu ke zithilAcArI ziSyoM se aSTAMga nimitta kA jAnakara bhI huaa| jina zAsana ke camakate hIre * 291 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba to vaha svayaM ko sarvajJa mAnane lagA aura manavAne lgaa| prabhumahAvIra ko kevalajJAna prApta hone ke bAda azAtA vedanIya karma kA prabala udaya huA; yaha AzcaryakArI ghaTanA nimnAnusAra ghttii| eka bAra bhagavAna mahAvIra deva zrAvastI nagarI meM padhAre / vahA~ gautama gaNadhara ne jo sunA thA usake bAre meM bhagavaMta ko pUchA, 'he bhagavan! yaha gozAlA apane Apako anya jina ke rUpa meM paricita karavAtA hai| to yaha dUsarA jina kauna hai? dUsarA jina to ho hI nahIM sakatA hai na?' bhagavaMta ne kahA, 'he gautama! vaha kharA jina nahIM hai, paraMtu maMkhali aura subhadrA kA putra hai| pUrva vaha merA ziSya banakara rahA thaa| vaha go-bahula brAhmaNa kI gauzAlA meM paidA huA so gauzAlA' kahA jAtA hai| bhavitavyatA ke yoga se mujhase tejolezyA kI vidyA sIkhA hai / aSTAMga nimitta vagairaha jJAta karake vaha svayaM kA jina ke rUpa meM paricaya detA hai| yaha bAta dhIre dhIre samasta zrAvastI nagarI meM phaila gyii| yaha jAnakara gozAlA bhaDaka utthaa| use aisA lagA, mahAvIra kyA dhaMdhA lekara baiThA hai? mujhe hI badanAma karanA?' isa prakAra usakA gussA bahuta bar3ha gyaa| utane meM gozAlA ne prabhu ke eka sAdhU AnaMdamuni ko gocarI ke lie jAte hue dekhaa| vaha cillAkara bolA, 'o AnaMda! khaDA raha / tere guru ko jAkara kahanA ki adhika gar3abar3a na kareM, ulaTI sulaTI koI bAta mere lie na kahe ki maiM unakA ziSya banakara rahA thA aura unase vidyA sIkhA thaa| aisA kahakara mujhe badanAma na kreN| anyathA maiM use aura tuma sabako jalAkara rAkha kara duuNgaa|' yaha sunakara AnaMda muni ghbraaye| unhoMne Akara bhagavaMta ko bAta kii| bhagavaMta ne AnaMda muni ko kahA, 'tUM gautama gaNadhara Adi ko kaha de ki saba sAdhU idharaudhara ho jaave| gozAlA A rahA hai, koI usake sAtha bAta karanA mt|' __itane meM jhuMjhalAtA huA, chaTapaTAtA huA gozAlA vahA~ A pahuMcA aura bolane lagA, 'he mahAvIra! tU jhUThA hai, tU jina nahIM hai, maiM hI jina huuN| tU merI maMkhaliputra ke rUpa meM pichAna karavAtA hai paraMtu vaha maMkhaliputra to mara gayA hai| vaha anya thA, maiM anya huuN| usake zarIra ko pariSaha sahana karane yogya samajhakara maiMne usameM praveza kiyA hai| so aba tU gar3abaDa baMda kara de| gozAle ke zarIra meM praveza karanevAlA maiM jina hU~, sarvajJa huuN|' bhagavAna bole, 'he gozAlaka! tUM aisA jhUTha bolakara kisaliye apaneApako jina zAsana ke camakate hIre * 292 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ durgati meM DAla rahA hai? tUM svayaM gozAlA thA, vahI tU Aja hai| kisIke zarIra meM praveza karane kA jhUTha tUM kyoM bolatA hai?' yaha sunakara agni meM ghI homA ho usa prakAra bhagavAna ko jyoM tyoM bolane lgaa| yaha vahA~ khaDe sunakSatra aura sarvAnubhUti nAmaka do muniyoM se yaha sahana na huaa| ve Age baDhe, gozAle ko jyoM tyoM bakatA aTakAne ke liye kucha kahane lge| gozAle ke mukha se agni prakaTI aura una donoM ko jalAkara bhasma kara ddaalaa|guru ke prati agAdha bhakti ke kAraNa bhagavAna ne bolane kI nA kahane para bhI bhItara bhaktibhAva uchala AyA, isa zubha bhAvanA ke kAraNa kAlAnusAra donoM devaloka meM gye| usake bAdaM gozAlA ne prabhu kI ora tejolezyA choddii| usa tejolezyA ne bhagavAna ko tIna pradakSiNA dI aura punaH gozAle ke zarIra meM praveza kara gyii| vaha Akula-vyAkula ho gayA aura chaTapaTatA huA vahA~ se cala diyaa| jAte jAte bakA : 'o mahAvIra! terI mRtyu chaH mAsa meM hI ho jaayegii|' bhagavaMta ne kahA, 'he gozAlaka! maiM to abhI aura solaha varSa isa pRthvI para vicarUMgA, lekina tere zarIra meM pravezI huI isa tejolezyA se tUM sAta dina meM hI mRtyu prApta kregaa|' gozAlA vahA~ se calA gayA paraMtu usake zarIra meM prasarI huI tejolezyA se use bhayaMkara dAha utpanna huaa| mArga meM usakI bhakta hAlAhalA kumhArana kA ghara AyA, tIna cAra dina vahA~ rhaa| usake dAha kI pIr3A baDhatI jAnakara bhaktoM kI ToliyA~ gozAlA kI zAtA pUchane Ane lagI, gozAlA hAtha meM madya kA pAtra lekara madya pIne lagA aura gAne lagA evaM nAcane lagA tathA jyoM tyoM asaMbaMdha vacana bolate hue usane kahA, he ziSyoM! mere maraNa ke bAda mere mRta zarIra ko sugaMdhita jala se snAna karAke sugaMdhI vilepana lgaanaa| usa para utkRSTha vastra lapeTanA |divy AbhUSaNoM se sajAkara sahastra puruSoM se vahana karAtI huI zibikA meM biThAkara utsava sahita bAhara nikAlanA aura usa samaya 'cAlU avasarpiNI ke caubIsaveM tIrthaMkara ye gozAlaka mokSa padhAre haiM' aisA kahate hue ucca svara meM pUrI nagarI meM udghoSaNA krvaanaa|' unake ziSyoM ne aisA karanA svIkRta kiyaa| tatpazcAt sAtaveM dina gozAle kA hRdaya sacamuca zuddha huA, vaha atyaMta pazcAttApa karane lagA, 'aho! maiM kaisA pApI! kaisA durmati! mere dharmaguru zrI vIra aha~ta prabhu kI mana-vacana-kAyA se maiMne atyaMta AzAtanA kii| maiMne sarva sthAnoM meM merI AtmA ko mithyA hI sarvajJa kahalavAyI va satya samAna dikhate mithyA upadeza se sarva logoM ko chalA; are! mujhe dhikkAra hai| jina zAsana ke camakate hIre * 293 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru ke do uttama ziSyoM ko maiMne tejolezyA se jalA ddaalaa| aura aMta meM merI AtmA kA dahana karane ke lie maiMne prabhu para bhI tejolezyA chodd'ii| mujhe dhikkAra hai / are ! thoDe dina ke lie lambe kAla narakavAsa meM nivAsa ho vaisA anAryakArya maiMne kiyaa| aise aise pazcAttApa ke vacana bolate hue saba ziSyoM ko pAsa bulAkara kahA, 'he ziSyoM ! sUnoM / maiM arhata nahIM hU~ va kevalI bhI nahIM huuN| maiM to maMkhalI kA putra aura zrI vIraprabhu kA ziSya gauzAlA huuN| maiMne itane lambe kAla taka daMbha se merI AtmA aura logoM ko ThagA hai| merI apanI hI tejolezyA se svayaM jalatA maiM chadmastharUpa meM mRtyu paauuNgaa| mere maraNa ke bAda mere zarIra ke caraNoM ko bAMdhakara mujhe pUre nagara meM ghasITanA | mare hue zvAna kI bhA~ti khIMcate hue mere mukha para thUkanA aura pUrI nagarI meM cauka, cabUtare aura galI galI meM aisI udghoSaNA karanA ki logoM ko daMbha se ThaganevAlA, muni kA droha karanevAlA, jina na hote hue bhI apane ko jina kahalAnevAlA, doSa kA hI nidhAna, guru drohI aura guru kA hI vinAza cAhanevAlA maMkhalI kA putra yaha gozAlA hai, vaha jina nahIM hai| jinezvara bhagavAna to sarvajJa, karuNAnidhi hitopadezaka zrI vIraprabhu haiM / yaha gozAlA vRthA abhimAnI hai / ' isa prakAra karate hue, upasthita sarva ko saugandha dekara gozAlA vyathA se atyaMta pIDA sahana karate hue mRtyu pA gyaa| usake ziSyoM ne lajjA se usake zava ko kumhArana ke ghara se bAhara nikAlakara gozAlA ke aMtima vacanoM ke anusAra rassI se paira bAMdhakara udghoSaNApUrvaka ghasITA aura usake upAsakoM ne bar3I samRddhi se usakA agni saMskAra kiyA / zrI vIraprabhu ko tatpazcAt zrI gautama ne pUchA, 'he svAmI ! gozAlA ne kaunasI gati pAyI?' prabhu bole, 'acyUta devaloka meM gayA / ' gautama ne puna: pUchA, 'prabhu ! aisA unmArgI aura akArya karanevAlA durAtmA gozAlA devatA kaise banA? isase mujhe bar3A Azcarya hotA hai|' prabhu ne uttara diyA, 'he gautama! aMta samaya meM apane duSTa kRtya kI niMdA karatA hai, usase devatva dUra nahIM hai, gozAlA ne bhI vaisA kiyA thaa| gautama hi adhika pUchatAcha para prabhu ne kahA, 'use kare hue karma anya janmo meM adhogAmI hokara bhugatane pddeNge|' apane guru kA droha kabhI bhI na karanA - yaha pUrI kahAnI kA sArAMza hai / jina zAsana ke camakate hIre * 294 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -samrATa saMprati samrATa azoka ke samaya kI bAta hai| eka dopahara ke samaya sAdhU saba gocarI ke liye nikale the| gocarI lekara ve pAsa lauTa rahe the, to unako eka bhikhArI milaa| usane kahA, 'Apake pAsa bhikSA hai to thor3A bhojana mujhe do| maiM bhUkhA huuN| bhUkha se mara rahA huuN|' usa samaya sAdhU ne vAtsalyabhAva se kahA, 'bhAI! isa bhikSA meM se hama tujhe kucha bhI nahIM de sakate kyoMki usa para hamAre gurudeva kA adhikAra hai| tUM hamAre sAtha gurudeva ke pAsa cala / unheM tUM prArthanA krnaa| unako yogya lagegA to ve tujhe bhojana kraayeNge| sAdhU ke sarala aura snehabhare vacanoM para usa bhikhArI ko vizvAsa baitthaa| vaha una sAdhuoM ke pIche pIche gyaa| sAdhuoM ne gurudeva AcAryazrI Aryasuhasti ko bAta kii| bhikhArI ne bhI AcAryadeva ko bhAva se vaMdanA kI aura bhojana kI mAMga kii| AcAryazrI Aryasuhasti viziSTa koTi ke jJAnI puruSa the| unhoMne bhikhArI kA ceharA dekhaa| kucha pala socA, bhaviSya meM bar3A dharmapracAraka hogA aisA jAnakara bhikhArI ko kahA, 'mahAnubhAva! hama tujhe mAtra bhojana de aisA nahIM paraMtu hamAre jaisA tujhako banA bhI de| bola tujhe bananA hai sAdhU?' / bhikhArI bhUkha se vyAkula thA, bhUkha kA mArA manuSya kyA karane ke lie taiyAra nahIM hotA? bhikhArI sAdhU banane ke lie taiyAra ho gyaa| use to bhojana se matalaba thA aura kapar3e bhI acche milanevAle the| bhikhArI ne sAdhU banane kI hA~ khii| dayAbhAva se sAdhuoM ne use veza parivartana karAkara dIkSA dI aura gocarI ke lie baiThA diyaa| isa naye sAdhU ne peTa bharakara khaayaa| baDe lambe samaya ke bAda acchA bhojana milane se, khAnA cAhiye usase adhika khaayaa| rAta ko usake peTa meM pIDA huii| pIr3A baDhatI gyii| pratikramaNa karane ke bAda saba sAdhU usake pAsa baiTha gaye aura navakAra mahAmaMtra sunAne lge| pratikramaNa karane Aye hue zrAvaka bhI isa naye sAdhU kI sevA karane lge| ___ AcAryadeva svayaM prema se dharma sunAne lge| yaha saba dekhakara nayA sAdhU jina zAsana ke camakate hIre * 295 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana meM socane lagA ki maiM to peTa bharane ke liye sAdhU banA thaa| kala taka to ye loga merI ora dekhate bhI nahIM the aura Aja mere paira dabA rahe haiN| aura ye AcAryadeva! kitanI jyAdaha karuNA hai unmeN| mujhe samAdhi dene ke lie ve kaisI acchA dhArmika bAteM mujhe samajhA rahe haiN| yaha to jaina dIkSA kA prbhaav| paraMtu yadi maiMne sacce bhAva se dIkSA lI hotI to....|' isa prakAra sAdhUdharma kI anumodanA karate karate aura navakAra maMtra kA zravaNa karate karate usakI mRtyu huI aura mahAna azoka samrATa ke putra kRNAla kI rAnI kI kokha se usakA janma huaa| usakA nAma saMprati rkhaa| vayaska hone para unheM ujjaina kI rAjagaddI milI aura samrATa saMprati ke rUpa meM pahacAne jAne lge| eka bAra ve apane mahala ke jharokhe meM baiThe the aura rAjamArga para AvAgamana dekha rahe the| vahA~ unhoMne kaI sAdhuoM ko gujarate hue dekhaa| unake Age sAdhU mahArAja the, ve unheM kucha paricita lge| unake sAmane ve animeSa dekhate rhe| acAnaka hI unako pUrvajanma kI yAda tAjA ho gii| unake samakSa pUrva bhava kI smRti laharAne lagI aura ve pukAra uThe, 'gurudeva! turaMta hI ve sIDhI utarakara rAjamArga para Aye aura guru mahArAja ke caraNoM meM sira jhukA diyA, aura unako mahala meM padhArane kA AmaMtraNa diyaa| __unako mahala meM le jAkara pIDhe para biThAkara samrATa saMprati ne pUchA, 'gurudeva! merI pahacAna par3a rahI hai|' 'hA~ vatsa! tujhe phcaanaa| tUM merA shissy| tUM pUrvajanma meM merA ziSya thaa|' gurujIne khaa| ____ saMprati ne kahA, 'gurudeva! ApakI kRpA se hI maiM rAjA banA huuN| yaha rAjya mujhe ApakI kRpA se hI milA hai| maiM to eka bhikhArI thaa| ghara ghara bhIkha mA~gatA thA aura kahIM se roTI kA eka Tukar3A bhI milatA nahIM thaa| taba Apane mujhe dIkSA dii| bhojana bhI kraayaa| khUba hI vAtsalya se apanA banA diyaa| he prabho! rAtri ke samaya mere prANa nikala rahe the taba Apane mere samIpa baiThakara navakAra mahAmaMtra sunaayaa| merI samatA aura samAdhi TikAne kA bharapUra prayatna kiyaa| prabhu! merA samAdhimaraNa huA aura maiM isa rAjakuTumba meM jnmaa| ApakI kRpA kA hI yaha saba phala hai|" jina zAsana ke camakate hIre * 296 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ 'he gurudeva! yaha rAjya meM Apako samarpita karatA huuN| Apa isakA svIkAra kareM aura mujhe RNamukta kreN| Aryasuhasti ne saMprati ko kahA : 'mahAnubhAva! yaha terA saujanya hai ki tUM terA pUrA rAjya mujhe dene ke liye tatpara huA hai| paraMtu jaina muni akiMcana hote haiN| ve apane pAsa kisI bhI prakAra kI saMpatti yA dravya rakhate nahIM hai|' samrATa saMprati ko 'jaina sAdhU saMpatti rakha sakate nahIM hai' isa bAta kA jJAna na thaa| pUrva bhava meM bhI usakI dIkSA kevala Adhe dina kI thii| isa kAraNa usa bhava meM bhI isa bAre meM usakA jJAna sImita thaa| saMprati ke hRdaya meM gurudeva ke prati utkRSTha samarpaNa bhAva chA gayA thaa| yaha thA kRtajJatA guNa kA aavirbhaav| AcAryazrI ne samrATa saMprati ko jaina dharma kA jJAtA bnaayaa| ve mahAArAdhaka aura mahAna prabhAvaka bne| samrATa saMprati ne apane jIvanakAla me savA lAkha jina maMdira banavAye aura savA karor3a jinamUrtiyA~ bharavAyI aura ahiMsA kA khUba pracAra kiyaa| gurudeva ke upakAroM ko bhUlanA nahIM, yahI isa kathA kA sAra hai| tIna cIjoM ko bhUlo mata - upadezaka, upakAra, udaartaa| tIna cIjoM ko mAna do, - nyAya, mAtA-pitA, bujurg| tIna cIjoM se mahAna bano - dhiir-gNbhiir-sdaacaar| tIna cIjoM ke lie prANa arpaNa karo - desh-dhrm-mitr|| tIna cIjoM ke lie abhimAna na karo - dhana, vidyA, saundry| jina zAsana ke camakate hIre * 297 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 -vizvabhUti aura vizAravAnaMdI marIci kA jIva kaI bhavoM ke pazcAt pUrvajanma meM upArjana kiye hue zubha karma se vizAkhAbhUti yuvarAja kI dhAriNI nAmaka strI se vizvabhUti nAmaka putrarUpa meM utpanna huaa| vizvabhUti ko vizAkhAnaMdI nAmaka cacerA bhAI thaa| eka bAra vizvabhUti apane aMta:pura sahita puSpakaraMDaka nAmaka udyAna meM krIDA kara rahA thaa| vahA~ vizAkhAnaMda Akasmika A pahu~cA paraMtu udyAna meM vizvabhUti hone se andara na pahu~ca skaa| isa kAraNa usako bAhara nikAlane ke liye galata pracAra karavAyA ki eka sAmaMta uddhata ho gayA hai, so rAjA use pakaDane ke liye svayaM jA rahA hai| yaha khabara sunakara sarala svabhAva kA vizvabhUti udyAna se bAhara aayaa| isa mauke kA lAbha lekara vizAkhAnaMdI udyAna meM apane aMta:pura ke sAtha ghUsa gyaa| vizvabhUti rAjA ko jAne kI jarUrata nahIM - aisA samajhAkara senA ke sAtha svayaM gyaa| kucha Age kUca karate hue puruSasiMha nAmaka sAmaMta milA aura vaha rAjA kA AjJAkArI hai - aisA jAnakara vApisa lauTa claa| mArga meM puSpakaraMDaka vana naz2adIka Ate hI dvArapAla ne batAyA ki andara vizAkhAnaMdIkumAra hai| yaha sunakara vaha socane lagA ki mujhe kapaTa se puSpakaraMDaka vana meM se nikAlA jisase krodhita hokara eka muSTi se kapittha vRkSa para prahAra kiyaa| isa kAraNa peDa para ke saba kaitha phala jamIna para gira paDe aura vizAkhAnaMdI ko sunAte hue bolA : 'yadi bujurga pitAzrI para merI bhakti nahIM hotI to maiM si kaitha phala kI taraha tumhAre sarva ke mastika bhUmi para girA ddaaltaa|' isa prakAra uttejita vizvabhUti saMsAra ke prapaMco se Uba gyaa| vaha saMbhUti muni ke pAsa pahuMcA aura cAritra grahaNa kiyaa| gurU kI AjJA se ekAkI vihAra karate hue aura prakhara tapa karate karate vizvabhUti muni mathurA aaye| usa dina vizAkhAnaMdI rAjaputrI ko byAhane mathurA AyA thaa| vizvabhUti mAsakSamaNa ke pAraNe hetu gocarI ke liye jA rahe the| ve vizAkhAnaMdI kI chAvanI ke naz2adIka Aye to usake manuSyoM ne yaha vizvabhUti kumAra muni jA rahe haiM' aisA kahakara vizAkhAnaMdI ko dikhaayaa| unako dekhakara jina zAsana ke camakate hIre * 298 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizAkhAnaMdI ko kopa cddh'aa| itana meM vizvabhUti muni eka gAya ke sAtha TakarAye aura gira pdd'e| yaha dekhakara 'kaitha phaloM ko toDanevAlA terA bala kahA~ gayA?' aisA kahakara vizAkhAnaMdI ha~sa paDA / yaha sunakara vizvabhUti ko gussA AyA / apanA bala dikhAne ke liye unhoMne gAya ko siMgoM se pakar3A aura AkAza meM ghumaayaa| uchAla kara vApasa pakaDa bhI lii| tatpazcAt aisA niyANA bAMdhA ki 'isa ugra tapasyA ke prabhAva se maiM bhavAMtara meM bar3A parAkramI aura balavAn bnuuN| usake bAda koTi varSa kA AyuSya pUrNa karake pUrva kiye hue 'niyANA' kI AlocanA kiye binA mRtyu pAkara vaha vizvabhUti mahAzukra devaloka meM utkRSTa AyuSyavAlA devatA bnaa| tatpazcAt tripRSTha vAsudeva nAmaka bhava meM isa vizvabhUti ke jIvako atula aura apUrva zakti milI paraMtu sAdhUtA nahIM milii| usa zakti unakI AtmA ko patana ke patha para claayaa| marakara ve narka meM gaye / ye saba unakI AtmA marIci, vizvabhUti, tripRSTha aura zrI mahAvIra eka hI AtmA ke alaga alaga bhava haiM isase pakkA jJAta hotA hai ki kare hue pApakarma kisIko chor3ate nahIM hai / - bikhare motI jJAna vaha hai jisameM zoka va harSa na ho| * ahiMsA avyavahArya nahIM balki vaha jIvana ke hara pahalu meM vyavahArya hai| vANI kA mIThA pyAlA, naraka ko svarga banA detA hai| * vANI ke miThAsa se baDhakara duniyA meM koI vastu mIThI nahIM / jina zAsana ke camakate hIre * 299 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00 -zrI kAmadeva zrAvaka ___ campA nagarI meM kAmadeva nAmaka bar3A gRhastha rahatA thA mahAdhanika hone ke kAraNa usane chaH koTi dravya pRthvI meM gADhA thaa| cha: koTi dravya vyApAra meM lagAyA thA aura chaH koTi dravya ghara, gRhasthI aura vastra AbhUSaNa Adi meM lagAyA thaa| usake dasa dasa hajAra gAyoMvAle chaH gokula the| eka bAra zrI mahAvIra svAmI usa nagarI ke pUrNabhadra nAmaka caitya meM pdhaare| vahA~ zrI jinezvara kI vaMdanA ke lie nagarajana jAte the| yaha dekhakara kAmadeva bhI gyaa| vahA~ zrI vIraprabhu ko praNAma karake unakI dezanA sunii| isase kAmadeva ne pratibodha pAyA aura Ananda zrAvaka kI bhA~ti usa samaya zrAvaka dharma grahaNa kiyaa| pazcAt apane ghara Akara ullAsapUrvaka svayaM ko dharma kI prApti hone kA vRttAMta apanIpalI ko khaa| yaha sunakara bhI bar3I samRddhipUrvaka prabhu ke pAsa jAkara zrAvika dharma grahaNa kiyaa| niraMtara uttama prakAra se zrAvaka dharma kA prati pAlana karate hue caudaha varSa vyatIta ho gye| pandrahaveM varSa meM eka bAra madhyarAtri ko dharma jAgarikA ke vakta jAgate hue kAmadeva ko vicAra AyA ki 'ghara kA samagra kArobAra putroM para DAlakara aba maiM zrAvaka kI bAraha mahA pratijJAe~ vahana kruuN|' prAta:kAla uThakara apane putroM ko ghara kA sarva kArobAra sauMpakAra svayaM pauSadhazAlA meM rahakara darbha ke saMthAre para baiThakara zrI jinezvara kA dhyAna dharane lgaa| eka rAtri ko kAmadeva dhyAna meM baiThA thA, usa samaya saudharmendra ne apanI sabhA meM kAmadeva kI prazaMsA kii| usa para zraddhA na rakhakara koI eka deva kAmadeva kI parIkSA karane aayaa| vaha deva daivI zakti se kaI bhayaMkara rUpa dikhAkara use DarAne lagA aura bolA ki tUM dharma ko chor3a de nahIM to tIkSNa khaDga ke prahAra se tUjhe bemauta mAra duuNgaa| jisase tUM ArtadhyAna se pIDita hokara anaMta durgati kA duHkha paayegaa|' isa prakAra usane bAra bAra kahA paraMtu usa zreSThIne thoDA sA bhI bhaya na pAyA taba usa deva ne krodha se usa para khaDga ke prahAra kiye, phira bhI zreSThI ne kSobha na paayaa| taba usa deva ne bhayAnaka hastI kA rUpa liyA aura bolA, 'he daMbha ke sAgara! isa sUMDha se tujhe AkAza meM uchAlakara jaba jina zAsana ke camakate hIre * 300 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthvI para giraauuNgaa| taba cAroM pairoM se dabAkara cUrNa kara ddaaluuNgaa|' aisA kahakara usa devatA ne sarva zakti se hastIrUpa pariSaha diyA magara zreSThI jarA sA bhI kSobha na paayaa| taba use kSobha dene ke liye mahAbhayaMkara aneka phanavAle sarpa kA rUpa liyA aura saba phanoM se phuphakAratA huA vaha bolA, 'are! mRtyu kI prArthanA karanevAle! zrI vIra dhUrta ke dharma ko chor3akara mujhe praNAma kara, nahIM to maiM aisA daMza dUMgA ki jisake viSaM kI vedanA se pIDIta hokara tUM durgati paayegaa|' aisI vANI se bhI zreSThI jarA sA bhI na ghbraayaa| taba sarpa ne usake zarIra para tIna lapeTa lI aura usake kaNTha para nirdayatA se daMza diyaa| viSa kI vedanA ko bhI zreSThI ne samyaka prakAra se sahI aura mana meM zrI mahAvIra paramAtmA kA smaraNa karate hue adhika se adhika dhyAna dharane lgaa| devatA ko lagA ki isake dRDha manobala kI zakti kA alpa nAza karane ke lie bhI vaha samartha nahIM hai, aMta meM devatA thaka gyaa| taba zreSThI ko praNAma karake bolA ki 'he zrAvaka! tujhe dhanya hai| mAyA rUpI pRthvI ko khodanevAle hala samAna aise parama dhIra zrI mahAvIra svAmI ne kahe dharma mAga meM sthira tUM satya hai / tere isa samakti rUpa darpaNa meM dekhane se mujhameM bhI samyag darzana svarUpa pragaTa huA hai, aura anAdikAla ke mithyAtva kA nAza huA hai| tere dharmAcArya to zrI mahAvIra haiN| paraMtu merA dharmAcArya to tU hai| candanavRkSa kI bhA~ti tune pariSaha sahana karake mujhe samyaktvarUpI khuzuboM dI hai| ye mere sarva aparAdha kSamA karanA' ityAdi vacanoM se zreSThI kI stuti karake devatA ne svarga se svayaM ke Ane kA kAraNa kaha sunaayaa| aura bolA ki 'maiM svarga se samyaktva rahita yahA~ AyA thA, aura usase paripUrNa hokara vApisa svarga jaauuNgaa| tune bahuta acchA kiyA ki eka mithyAtva rUpI bojha haTAkara mujhe khAlI kara diyA aura eka samyak darzana rUpa ratna ke dAna se mujhe bharapUra banA diyaa|' aisA kahakara vaha deva zreSThI ko tIna pradakSiNA dekara usake upakAra kA smaraNa karatA huA svarga gyaa| tatpazcAt zreSThI kAyotsarga pUrA karake vahA~ padhAre hue zrI mahAvIra svAmI ko vaMdana karane gyaa| usa samaya cAra parSadAoM ke samakSa prabhu ne kahA, 'he zrAvaka, tuhane Aja rAtri ko tIna mahA bhayaMkara pariSahoM ko ThIka taraha se sahana kiyA aura dharmadhyAna se jarA bhI calita nahIM huaa| usa devatA ne krodha se apanI sarvazakti lagAyI aura tumane bhI AtmavIrya kI khUzabo mahakAkara jina zAsana ke camakate hIre * 301 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana se sthiratA rkhii| terA vrata pAlana meru parvata ke jaisA acalita hai| aMta meM vaha devatA tujhase kSamApanA karake gyaa| yaha saba hakIkata sahI hai?' kAmadeva ne kahA, 'prabhu! aisA hI hai|' isa prakAra prabhu ne usakI dRDhatA kI prazaMsA karake sarva sAdhU - sAdhviyoM ko kahA, 'he gautamAdika sAdhU! jaba zrAvaka bhI aise - upasarga sahana karate haiM to tumheM to usase bhI adhika sahana karane cAhiye kyoMki upasarga rUpI sainya ko jItane ke liye hI rajoharaNa rUpI vIra valaya ko dhAraNa karake vicarate ho|' yaha sunakara sabane 'tahatti" kahakara prabhu ke usa upadeza kA svIkAra kiyA aura ve bhI kAmadeva kI prazaMsA karane lge| __ tatpazcAt kAmadeva zrAvaka apane ghara gayA aura AnaMda zrAvaka kI bhA~ti zrAvaka ke vratoM kA pUrNa pAlana karake varSoM taka jaina dharma pAlana kiyaa| AyuSya ke aMta meM eka mAha kI saMlekhanA karake prathama devaloka meM cAra palyopama ke AyuSyavAlA vaimAnika devatA bnaa| vahA~ se mahAvideha kSetra meM utpanna hokara siddhipada paayegaa| 'bhayaMkara upasarga Aye phira bhI dRDhatA vrata meM tallIna rahe kAmadeva zrAvaka ko dhanya hai ki jinakI zlAghA tIrthaMkaroMne bhI kI hai|' = vartamAna dUSita vAtAvaraNa meM = satya sarasa thA kintu, paribhASAoM ne jaTila kara diyaa| hRdaya vimala thA kintu, abhilASAoMne kuTila kara diyaa| mana avicala thA kintu, bhramaNAoM ne use caMcala kara diyaa| tarka sarala thA, kintu kuMThAoM ne use kaThina kara diyaa| jina zAsana ke camakate hIre * 302 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrI udayana maMtrI eka bAra zrI kumArapAla rAjA ne soraTha deza ke rAjA samarasena ko jItane ke liye - apane maMtrI udayana ko bhejA / pAlitANA pahu~cane para talahaTI ke darzana karake zrI RSabhadeva bhagavAna kI vaMdanA karane kI icchA hone se vaha anya sainikoM ko Age bar3hane kA kahakara vaha zatrujaya parvata para car3hA / darzana vaMdana karake tIsarI-nisIhI kahakara caityavaMdana karane vaha baitthaa| __ . caityavaMdana karate hue usakI naz2ara ke samakSa eka cUhA dIye kI jalatI battI lekara apane bIla kI ora dauDatA dekhaa| maMdira ke pUjAriyoM ne daur3akara cUhe se battI chuDavAkara bujhA dii| yaha saba dekhakara maMtrI ne mana se socA - maMdira to kASTha kA hai / kASTha ke staMbha, chata bagairaha hone ke kAraNa koI bAra aisI ghaTanA se Aga lagane kA saMbhava ho sakatA hai| ___rAjya ke rAjA tathA samRddha vyApArI kASTha maMdira ko patthara kA banAkara jIrNa caitya ko nUtana kyoM na banAye? aisA ve na kareM to mujhe isa maMdira kA jIrNoddhAra karanA caahiye| aisI bhAvanA se jahA~ taka jIrNoddhAra na ho taba taka brahmacarya, ekAsanA, pRthvI para zayana aura tAMbUla kA tyAga Adi abhigraha prabhu samakSa grahaNa kiye| aura siddhagiri para se utarakara prayANa karate hue apane sainikoM ke sAtha ho gye|| samarasena rAjA ke sAtha yuddha hone para apanA sainya bhAgane ke kAraNa udayana maMtrI saMgrAma meM utarakara zatru sainya ko ghAyala karane lge|khud zatru ke bANoM se bar3e ghAyala hue para apane bANa se samararAjA para vijaya paayii| isa kAraNa zatru sainika bhAga khar3e hue aura usa deza meM apane rAjA kumArapAla kI ahiMsA kI AjJAe~ dekara maMtrI svadeza kI ora lautte| . mArga meM zatru ke prahAra kI pIDA se udayana maMtrI kI A~khoM meM aMdherA chA jAne se mUrcchita hokara pRthvI para gira paDe aura karuNa svara meM rone lge| sAmaMto ne una para jala chir3akA aura apane vastroM se pavana DAlakara, kucha zuddhi meM lAkara unako pUchA, 'Apako kucha kahanA hai?' taba udayana maMtrI ne karuNatA se kahA, 'mere mana meM cAra zalya haiN|' choTe putra aMbaDa ko senApati pada dilAnA, zatrujaya giri para pattharamaya prasAda banAnA, giranAra parvata para caDhane ke lie nayI siDhiyA~ banavAnI aura aMta samaya para mujhe koI muni mahArAjA puNya sunAkara samAdhicaraNa kraaye| jina zAsana ke camakate hIre * 303 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ maMtrI kI ye cAra icchAe~ sunakara sAmaMto ne kahA, 'cAra meM se tIna to ApakA bar3A putra bAhaDadeva jarUra pUrNa kregaa| paraMtu yahA~ jaMgala meM dharma sunAnevAle munirAja ho to talAza karake jaldI se lAne kA prabandha karate haiN|' / thoDI dUra gA~va meM eka bhA~Da rahatA thA jo bahurUpiye kA pezA karake dhana kamAtA thaa| sainiko ne vahA~ jAkara batAyA ki eka jaina muni mahArAja kI jarUrata hai / bhA~Da bolA, 'mujhe caubIsa ghaNTe kA samaya do, maiM jaina muni ke bAre meM saba jAnakara, jaina muni kA veSa jarUra acchA nibhA lNgaa|' jaise taise atizaya pIDAse pIDita maMtrI ne ardhabehozI meM rAta gujAra dii| bhANDa subaha meM ThIka sAdhU mahArAja jaisA bheSa banAkara othA, muhapattI ke sAtha A pahuMcA aura 'dharmalAbha' kahakara khaDA rhaa|kuch hoza meM Ate hI maMtrIzvara ne baiThakara gautama svAmI kI taraha jhukakara samagra prANiyoM se mana se kSamApanA kii| kare hue pApoM kI nindA tathA puNyakaraNI kI anumodanA karate hue munirAja se dharma sunane lge| tIna bAra navakAra maMtra sunaayaa| bhaktAmara stotra kI pahalI tathA dUsarI gAthA bar3e madhura svara se gaayii| bhaktAgara kI dUsarI gAthA pUrI hote hI 'stoSye kilAhamapitaM prathamaM jinendrama' bolaa| usa samaya maMtrI guru ko vaMdana hetu jhukate ho usa prakAra jhuke aura unakA prANapakheru uDa gyaa|smaadhimrnn hote hI udayana maMtrI svarga gye| sAmaMto ne sAdhU ke vezavAle bhANDa ko suMdara abhinaya se veSa karane kA acchA puraskAra dharA aura aba sAdhU bheSa utAra dene ke lie khaa| paraMtu vaha to soca rahA thA ki ahA! sAdhUveSa kI kaisI mahimA hai? maiM bhikSuka hU~ aura ye sainika vagairaha jinakI pUjA karate haiM, vaMdanA karate haiM, unhone merI vaMdanA kI; so yaha veSa aba nahIM chor3A jA sakatA / usako sadguru ke pAsa jAkara bhAva se vidhipUrvaka dIkSA lekara vAkaI me sAdhU banakara sAdhUveSa zobhAyamAna karane kI bhAvanA jAgrata huii| usane puraskAra asvIkAra karate hue kahA : maMtrIzvara kI A~kheM baMda ho gaI lekina merI A~kheM khula gyii|" ___ 'merI to sacamuca dIkSA lekara.bhava pAra karane kI eka mAtra icchA hai 'yUMkahakara eka AcArya se dIkSA lekara giranAra parvata para jAkara do mAha kA anasana karake kAlAnusAra deva loka gyaa| mRtyu samaya para maMtrIzvara ne jo anya tIna icchAe~ kI thI vaha pATaNa lauTane para bAhaDa maMtrI ne pUrNa kara dii| jina zAsana ke camakate hIre * 304 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102-zailaka rAjarSi evaM paMthaka muni zailaka rAjarSi pAMcasauM ziSyoM ke sAtha vicara rahe the| jJAna, dhyAna ke sAtha ve ugra tapazcaryA karate the| lagAtAra AyaMbIla kA tapa aura rUkhAsUkhA bhojana karane se, unake zarIra meM 'dAhajvara' kA roga huaa| paraMtu unako to zarIra para mamatva hI nahIM thaa| roga hona para bhI ve ilAja nahIM karAte the| ___pAMcasauM ziSyoM ke parivAra ke sAtha ve zelakapura padhAre, jahA~ rAjA - maMDaka rAjya karate the| ve eka dina AcArya kA darzana karane aaye| darzana vaMdana karake unhoMne AcArya deva kI kuzalatA pUchI aura jJAta kara liyA ki gurudeva dAhajvara se pIr3Ita haiM aura zarIra nirA kRza bana cukA hai| rAjA ne AcAryazrI ko binatI kI, 'he kRpAvaMta! Apa yahA~ sthiratA kreN| roga kI cikitsA karane kA mujhe lAbha diijiye| Apa nirogI hogeM to aneka jIvoM ko upadeza dvArA upakArI hoNge| isaliye merI prArthanA sviikaare|' maMDUka rAjA kI AgrahapUrvaka kI binatI zailakAcAryane svIkRta kara rAjA kI yAnazAlA meM sthiratA kI / (ratha vagairaha rakhane kI jagaha ko yAnazAlA kahate haiM) - kuzala baidyo dvArA AcArya zrI kI cikitsA prAraMbha huI, paraMtu kucha dina kI cikitsA ke bAda kucha pharka na dikhA to baidyo ne muniyoM ko kabhI bhI khapatA nahIM ho paraMtu roga nivAraNa ke liye 'madyaprAna' karane ke lie khaa| hareka niyama kA apavAda ho sakatA hai aisA samajhakara AcAryazrI ne davAoM ke sAtha madyapAna karanA zurU kiyaa| zarIra nirogI banatA gayA paraMtu kamajorI to thii| rAjya ke rasoIghara se ghI - dUdha ke sAtha sAtha puSTikAraka vyaMjana bhI Ane lge| madyapAna ke sAtha ye svAdiSTa vyaMjana aura pUrNa ArAma ke kAraNa zarIra AlasI banatA gyaa| dhIre dhIre pratikramaNa paDilehaNa bhI chUTatA gyaa| svAdiSTa vyaMjana khAnA, madyapAna karanA aura Alasa ke kAraNa sonA-aisA nityakrama ho gayA zailakAcArya kaa| madyapAna vAkaI meM acche-acchoM kA patana karAtA hai| AcArya to bhUla gaye ki 'maiM sAdhU huuN| maiM pAMcasauM ziSyoM kA guru huuN| bhUla gaye ki maiM jaina dharma kA AcArya huuN| ziSya saba socane lage ki aba kyA krnaa| sAdhAraNa saMyogoM meM guru jina zAsana ke camakate hIre * 305 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ko upadeza nahIM diyA jA sktaa| zAyada do akSara kahe to naze meM cakacUra guru kucha sune aise na the| dhIre dhIre ziSya guru ko chor3akara anya AcAryo ke pAsa cale gye| unheM apanA cAritra saMbhAlanA thaa| paraMtu eka ziSya paMthaka muni' ne guru ko kisI bhI prakAra se punaH sanmArga para lAne kI AzA ke kAraNa guru kA tyAga na kiyA vaha mArga bhUle guru se saTA rhaa| unakI sevA suzrUSA jArI rkhii| 'guru parama upakArI hai| isa samaya unakA pApodaya hai| paraMtu aise samaya para guru kA tyAga karanA ThIka nahIM hai| eka dina jarUra unakI AtmA jAgegI aura punaH saMyama meM sthira ho jaayeNge| isa prakAra kaI dina bIta gye| paMthaka muni gurU kI vayAvacya barAbara karate rhe| isa taraha cAturmAsa pUrNa huaa| zailakAcArya kI sthiti to vahI banI rahI, khAnA pInA aura sonaa|' caumAsI pratikramaNa kA samaya huaa| paMthaka munivara ne samayocita pratikramaNa prAraMbha kiyaa| pratikramaNa kI kriyA meM jaba gurU mahArAja se kSamApana kI kriyA AyI to paMthaka muni ne dhIre se gurudeva ke caraNoM para hAtha rkhaa| zailakAcArya cIDA uThe : 'kyoM mujhe jgaayaa| parezAna kyoM karatA hai?' ___'gurudeva! kSamA cAhatA huuN| maiM avinIta huuN| maiMne ApakI nindrA meM bAdhA ddaalii| Aja - caumAsI caudahavI kA pratikramaNa karate hue kSamApanA ke liye Apake caraNoM para hAtha rakhA hai|' / caumAsI pratikramaNa kA nAma sunakara gurudeva cauMke, 'hai? Aja caumAsI caudhviiN| cAturmAsa pUrNa ho gyaa|' rAjarSi khar3e ho gye| paMthaka muni se kSamApanA kI aura zIghra hI pratikramaNa karane baiTha gye| AtmasAkSI se khUba AtmaniMdA kI aura pratikramaNa kiyaa| dUsare dina rAjA maMDuka ko kahakara zailakAcAryane paMthaka muni ke sAtha vihAra kiyaa| paMthaka muni bar3e prasanna hue| mArga bhUle gurUdeva punaH mokSamArga para car3ha gye| vihAra karate karate 499 ziSya dhIre dhIre zailakAcArya ke pAsa A gye| punaH punaH eka dUsare se kSamApanA kii| sabane paMthaka muni ko lAkha lAkha abhinaMdana diye| bhale prakAra se saMyama kI ArAdhanA kI, zailakAcArya zatrujaya girirAja para phuNce| eka mAha kA anazana kiyaa| sarva karmo kA kSaya kiyaa| sabane nirvANa prApta kiyaa| dhanya pramAda tyAgI gurU, dhanya ziSya paMthaka... jina zAsana ke camakate hIre * 306 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -kSullakaziSya vasaMtapura meM devapriya nAmaka zreSThI rahatA thaa| yuvAvasthA meM usakI strI kA maraNa huA aura usase use vairAgya huaa| isa kAraNa apane ATha varSIya putra sahita usane dIkSA grahaNa kii| devapriya bahuta acchI taraha se cAritra pAlate the paraMtu bAlaka jisakA nAma kSullaka thA vaha jaina AcAra pAlana meM zithila thaa| vaha pariSahoM ko sahana nahIM kara pAtA thaa| jUte binA calanA usako muzkila lagatA thA isaliye eka bAra apane sAdhU pitA ko usane kahA, 'brAhmaNoM kA darzana zreSTha lagatA hai, jisameM pA~voM kI rakSA hetu jUte pahanane kI vidhi hai| yaha sunakara devapriya muni ne kSullaka to bAlaka hai aura kucha aMza meM putra ke prati rAga ke kAraNa use jUte pahanane kI chUTa dii|' thor3e dina bAda kSullaka ne apane guru pitA ko kahA, 'he pitA! dhUpa meM bAhara nikalate hI merA sira tapa jAtA haiM / tApasoM kA dharma ThIka haiM kyoMki ve sira para chatra rakhate haiN| yaha sunakara guru ne - isa kSullaka meM paripakvatA nahIM hai aura yadi chAte vagairaha kI anumati usakI jarUrata anusAra nahIM dUMgA to zAyada dIkSA choDa degaa| aisA samajhakara kucha zrAvakoM ko kaha kara use chAtA dilvaayaa|' kaI mAha ke pazcAt kSullaka ne punaH kahA 'gocarI ke liye ghara ghara bhaTakanA baDA muzkila lagatA hai| paMcAgni sAdhana karanevAlA AcAra mujhe zreSTha lagatA hai kyoMki kaI loga - unake samakSa Akara bhikSA de jAte haiN| gurU ne pUrvAnusAra socakara bhikSA lAkara svayaM use dene lge| isase kSullaka muni ne gocarI ke lie jAnA baMda kara diyaa| eka dina savere uThakara kSullaka muni ne zAkyamata kI prazaMsA karate hue kahA, 'pRthvI para saMthArA karane se merA zarIra dukhatA hai, so sone ke liye eka palaMga ho to kitanA acchaa|' isa kAraNa guru ne upAzraya meM se lakar3e kI caukI sone ke lie use dii| tatpazcAt putra muni ko snAna binA ThIka na lagA to usane zaucamUla dharma kI prazaMsA kii| taba pitA ne ubAlA huA pAnI lAkara usase snAna karane kI anujJA dii| samaya bItane para loca sahana nahIM kara sakane ke kAraNa ustre se muNDana karAne kI bhI anumati dii| isa prakAra karate kSullaka muni yuvAvasthA meM phuNce| eka bAra usane guru jina zAsana ke camakate hIre * 307 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA ko kahA, 'gurujI maiM brahmacarya pAlane meM samartha nahIM hU~' aisA kahakara usane gopI aura kRSNa lIlA kI prazaMsA kii| yaha sunakara pitA ne socA, 'vAkaI, yaha putra sarvathA cAritra pAlane meM asamartha hai| mohavaza itane samaya taka usane jo mA~gA vaha diyaa| paraMtu yaha mA~ga to kisI bhI taraha se svIkRta nahIM kI jA sktii| yaha yadi maiM svIkRta karakara use anumati dUM to vaha to narka me jAyegA, maiM bhI narka me jaauuNgaa|' isa jIva ko anaMtA bhavo meM anaMta putra hue hai to usa para kisaliye moha rakhanA cAhiye? ityAdi vicAra karake kSullaka muni ko unhoMne gaccha bAhara nikAla diyaa| isa prakAra pitA se dUra hote hI apanI marjI anusAra jIvana bItAne lgaa| kramAnusAra vaha anya bhava meM bhaiMsA banA aura usake pitA muni svargaloka meM devatA bne| devatA ne avadhijJAna se putra ko bhaiMsA banA dekhakara sArthavAha kA rUpa dhAraNa karake usa bhaiMse ko kharIdA aura usakA pAnI kI mazake bhara lAne ke liye upayoga karane lgaa| ubar3a khAbar3a mArga para calate hue bhaiMsA khaDA rahatA taba sArthavAha koDe se kaDI mAra mAratA, taba bhaiMsA joro se cIkhatA taba sArthavAha bhI joro se cillAtA, 'are! kyoM cIkhatA hai? pUrva janma meM maiM yUM karane meM zaktimAna nahIM hUM, tyoM karane meM zaktimAna nahIM hUM - yoM bArabAra kahatA thA, aba kaha, bhugata tere karmo ke phl|' isa prakAra kahate hue jora se koDA maaraa| koDe kI mAra aura sArthavAha ke aise vacana sunakara bhaiMse ko jAtismaraNa jJAna huaa| pUrva bhava najara samakSa AyA aura usake netra meM se azrupAta karate hue socane lagA, 'pUrva bhava meM pitA ke kahe anusAra maine cAritra pAlana nahIM kiyA aura mahAmuzkila se prApta manuSya bhava maiMne ga~vA diyaa| dhikkAra hai mujhe| mere karmoM se maiM bhaiMsA banA huuN|' bhaiMse ko jJAna huA jAnakara devatA ne kahA, 'maiM tere pUrva bhava kA pitA hU~ aura tujhe pUrvabhava kA smaraNa dilAne AyA huuN| abhI bhI yadi zubhagati kI icchA ho to anazana grahaNa kr|' yaha sunakara bhaiMse ne anazana grahaNa kiyA aura vahA~ se marakara vaimAnika devatA bnaa| isaliye liye hue vrata kA zuddhatApUrvaka pAlana karanA aura kSullaka muni kI bhA~ti dUsare darzana ke AcAra dekhakara unakI AkAMkSA karanI nhiiN| zrI jinezvara bhagavAna ne kahA vahI satya hai, usameM kisI prakAra se zaMkA na krnii| jina zAsana ke camakate hIre * 308 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 -zrI kuragaDu muni ___ eka dRSTiviSa sarpa thaa| usako kisI bhI tarapha se dekhane vAle kI mRtyu ho jAve aisA viSayukta usakA zarIra thaa| pUrva bhava meM kiye hue pApoM kA jAti smaraNa jJAna hone se use yAda AyA to usa kAraNa se vaha bila me hI mu~ha rakhane lagA - mu~ha bAhara nikAle aura koI dekhe to logoM kI mRtyu ho jAya-aisA mujhe nahIM karanA cAhiye - aisA soca samajhakara pUMcha bAhara rahe usa prakAra se bila meM rahane lgaa| kuMbha nAmaka rAjA ke putra ko kisI sarpa ne ddsliyaa|jisse usakI tatkAla mRtyu ho gyii| kuMbha rAjA zatru para bahuta krodhita hue aura unhoMne hukama diyA ki jo koI sarpako mArakara usakA zava le AyegA to hareka zaba ke lie eka eka suvarNamudrA inAma meM dI jaayegii| isa DhaMDhere se loga DhUMDha DhUMDha kara sA~pa mArakara unake mRta zarIra ko lAne lge| eka vyakti ne dRSTiviSa sarpa kI pUMcha dekhii| vaha jora se pUMcha khIMcane lagA magara dayAlu sarpa bAhara na niklaa|puuNch TUTa gyii|srp yaha vedanA samatA se sahana kara rahA thaa| aura TUTI huI pUMcha kA thoDA bhAga dIkhate hI usa vyakti ne kATa liyaa| isa prakAra zarIra kA chedana-bhedana ho rahA thA, usa vakta sarpa soca rahA thA ki 'cetana ! tUM aisA mata samajha ki yaha merA zarIra hI kaTa rahA hai paraMtu aisA samajha ki yaha zarIra kaTane se tere pUrva kiye hue karma kara rahe haiN| yadi unako samatA se sahana karegA to yaha darda bhaviSya meM terA bhalA karanevAlA hogA' aisA socakara usane aMta meM mRtyu paayii| eka rAtri ko kuMbha rAjA ko svapna AyA ki terA koI putra nahIM hai usakI lagAtAra ciMtA tUM karatA hai / yadi maiM aba koI sarpa ko nahIM mArUMgA aisI pratijJA tUM legA to putra ratna kI prApti hogii| isa kAraNa kuMbha rAjA ne aba kisI sarpa ko na mArane kI kisI AcArya se pratijJA lii| dRSTiviSa sarpa marakara isa kuMbharAjA kI rAnI kI kukSi se avatarita huaa| usakA nAma nAgadatta rkhaa| yauvana avasthA meM pahuMcane para eka bAra apane jharokhe meM khar3e khar3e nIce jaina muniyoM ko jAte hue dekhA aura socate socate jAtismaraNa hote hI usako sarpa kA apanA pUrva bhava yAda aayaa| usane nIce utarakarasAdhUmahArAja ko vaMdana kiyaa|vairaagy utpanna hone se dIkSA lene ke liye bhI taiyAra huaa| mAtApitAne use bar3A samajhAyA para kisIkI bAta na mAnate hue mahAprayAsa se unakI AjJA lekara usane sadguruse dIkSA grahaNa kii| vaha tiryaMca yoni se AyA hone ke kAraNa, vedanIya karma kA udaya hone se vaha bhUkha sahana nahIM kara pAtA thaa| isa kAraNa eka porasI mAtra kA bhI paccakakhANa usase nahIM jina zAsana ke camakate hIre * 309 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karA jAtA thaa|aisii usakI prakRti hone se guru mahArAja ne yogyatAjAnakara usako Adeza diyA ki yadi tujhase tapazcaryA nahIM ho sakatI to tujhe samatA grahaNa karanI, isase tujhe bar3A lAbha hogaa|' vaha dIkSA kA pAlana bhalI prakAra karane lgaa| paraMtu hararoja subaha meM uThakara eka gaDuA (eka prakAra kA bartana) bharakara kura (cAvala) lAkara roja upayoga kare taba hI use hoza-koza AtA thaa| aisA hararoja karane se unakA nAma kuragaDu paDa gyaa| jina AcArya se kuragaDu ne dIkSAlI thI unake gaccha meM anya cAra sAdhU mahAtapasvI the|ek sAdhUeka mAha ke lagAtAra upavAsa krte|duusre sAdhUlagAtAra do mAha ke upavAsa karate the| tIsare sAdhU tIna mAha ke upavAsa ke bAda pAraNA karate the aura cauthe sAdhU cAra mAha ke upavAsa binA rUke kara sakate the| ye cAroM sAdhu mahArAja ina kuragaDu muni kI "nityakhAUM' kahakara harerAja nindA karate the| paraMtu kuragaDu muni samatA rakhakara saha lete the| una para tilamAtra dveSa nahIM karate the| ___ eka bAra zAsana devI ne Akara kuragaDu' muni ko prathama vaMdana kiye| yaha dekhakara eka tapasvI munine kahA, 'tumane prathama ina tapasvI muniyoM kI vaMdanA na karake ina tuccha muni kI vaMdanA kyoM kI?' taba zAsanadevI ne kuragaDu muni kI stuti karate hue kahA, 'maiM dravya tapasvIyoM' kI vaMdanA nahIM karatI, maiMne bhAva tapasvI kI vaMdanA kI haiN| eka mahAparva ke dina prAtaHkuragaDumuni gocarI lekara Aye aura jaina AcAra anusAra unhoMne hareka sAdhU ko batAkara kahA, 'Apa meM se kisIko upayoga karane kI abhilASA ho to le leN|' itanA sunate hI tapasvI munikrodhAyamAna hokara jyoM-tyoM bolane lage aura kahA, 'isa parva ke dina bhI Apa tapa nahIM karate? dhikkAra hai Apako, aura hameM bhI prayoga meM lene ke lie kahate ho?' isa prakAra lAla pIle hokara krodha se 'hAkha yU~' kahakara unake pAtra meM yuuNke|phir bhI kuragaDu ko bilakula gussA AyA nahIM aura mana se socane lage, 'maiM pramAda meM girA huuN| choTA sA tapa bhI maiM nahIM kara sakatA, dhikkAra hai mujhe| aise tapasvI sAdhuoM kI yogya sevA bhI karatA nahI huuN|aaj unake krodhakA sAdhana mai bnaa|' AtmaniMdA karate hue pAtra meM rahA AhAra niHzaMka rUpa se prayoga karane lage aura zukla dhyAna meM car3ha kara tatkAla kevalajJAna paayaa| devatA turaMta dauDe Aye aura unako suvarNasiMhAsana para AruDha karAkara kevalajJAna mahotsava manAne lge| cAroMtapasvI muni acaraja meM par3a gaye aura 'aho! ye sacce bhAva tapasvI haiN| hama to sirpha dravya tapasvI hI rhe|ve taira gye|aah! dhanya hai unakI AtmA ko| aisA kahakara kevalajJAnI kuragaDu muni se kSamApanA karane lge| trikaraNa zuddhi se unakI sacce bhAva se kSamApanA karane se una cAroM ko bhI kevalajJAna prApta huaa| . jina zAsana ke camakate hore . 310 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jIraNaseTha vizAlA nagarI meM eka zreSThI rahatA thaa| vaha paramArhata zrAvaka the| eka bAra bhagavAna mahAvIra caumAsI tapa karake isa nagarI ke upavana meM kAusagga dhyAna kara rahe the| prabhu padhAre haiM aisA jJAta hote hI zreSThI ne vahA~ Akara prabhu ko vaMdanA kI aura kahA, 'svAmI! Aja mere ghara pAraNA (gocarI hetu) karane Apa pdhaarnaa|' aisA kahakara apane ghara gayA magara prabhu usake ghara Aye nhiiN| jisase dUsare dina vahA~ Akara 'chaThTha tapa' hogA aisA socakara prabhu ke prati aisI arja kI, 'he kRpAvatAra!' Aja mere ghara padhArakara merA AMgana pavitra krnaa|' aisA kahakara ghara gyaa| paraMtu bhagavaMtane to hA~ yA nA kA koI uttara nahIM diyaa| isa prakAra hararoja nimaMtraNa karate hue cAra mAha bIta gye| comAsI pAraNe ke dina vaha mana meM socane lagA ki Aja to avazya prabhu ko pAraNA hogA hI, isa kAraNa prabhu ke pAsa jAkara bolA, ki 'durvAra saMsAramaya dhanvaMtarI (duHkha jisameM se dUra nahIM kiye jA sakate aise saMsArarUpI roga ko dUra karane meM sAkSAt dhanvatarI baidya) jaise he prabhu! kRpAmaya! Apake ina locanoM se mujhe dekhakara, Apa merI arajI avazya svIkAra krnaa|' aisA kahakara apane ghara gyaa| samaya hone para madhyAhna kAla meM hAtha meM motI se bharA thAla lekara prabhu ko badhAne ke lie ghara ke daravAje para khar3e hokara soca rahA hai, 'Aja jarUra jagatabaMdhu padhAreMge, taba maiM unako parivAra sahita vaMdana kruuNgaa| ghara meM bahumAna sahita le jAU~gA, uttama prakAra ke annapAnI arpaNa karUMgA, arpaNa karane ke pazcAta zeSa anna maiM merI AtmA ko dhanya mAnakara khaauuNgaa|' isa prakAra manoratha kI ucca zreNI para car3hatA gayA jisase usane bArahave devaloka ke yogya karma upArjita kiyaa| usa samaya zrI mahAvIra prabhu abhinava nAmaka eka zreSThI ke ghara phuNce| usa samaya usane naukara dvArA bhagavAna ko AhAra-pAnI dilvaae| isa dAna ke prabhAva se vahA~ pA~ca divya pragaTa hue| (phUla kI vRSTi, vastroM kI vRSTi, suvarNamudrAo kI vRSTi evaM devadurdubhI baje 'ahodAna ahodAna' jina zAsana ke camakate hore . 311 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devatA AkAza se bole use pA~ca divya kahA jAtA hai / ) yahA~ jIraNa seTha ne bhAvanA karate karate devaduduMbhi sunii| usane socA mujhe dhikkAra hai / maiM adhanya huuN| abhAgI hUM so prabhu mere ghara nahIM pdhaare| isa prakAra dhyAnabhaMga huA aura manaduHkha ke sAtha bhojana kiyaa| tatpazcAt koI jJAnI guru usa nagara meM pdhaare| unako vaMdana karake rAjA ne kahA, 'merA nagara prazaMsA ke pAtra hai kyoMki prabhu mahAvIra svAmI ko caumAsI pAraNA karAnevAle mahAbhAgyazAlI abhinava zreSThI yahIM para rahate haiN| aise puNyAtmA se merA nagara zobhita hai / jJAnI guru bole ki 'aisA kahanA yogya nahIM hai| kyoMki abhinava seTha ne to dravyabhakti kI magara bhAvabhakti to jIraNa zreSThI ne kI haiN| isaliye unako adhika puNyavaMta mAnane cAhiye / jIraNa seTha ne devaduMdubhI kI AvAz2a kucha kSaNoM ke liye sunI nahIM hotI to ve usa zreNI pahu~ca cuke the ki unako tatkAla kevalajJAna ho jAtA / rAjA isa kAraNa jIraNa seTha kI bhUrI bhUrI anumodanA karane lage aura jIraNa seTha kAlAnusAra bArahaveM devaloka meM deva bne| vahA~ se kAlakramAnusAra mokSa aayeNge| anamola vacana jJAna samuM dhana nahI, samatA samu nahIM sukha / jIvita samu Aza nahIM, lobha samuM nahIM duHkha // parAvalambI sadA duHkhI / svAvalambI sadA sukhI // mIThA sarakho rasa nahI, jJAna sarakho nahIM baMdhu / dharma sarakho koI mitra nahIM, krodha sarakho nahIM koI zatru // duHkha ke kAraNa - aMdhakAra (ajJAna) ahaMkAra, adhikAra, alaMkAra, asahakAra jo AtmazAnti meM bAdhaka hai / saMsAra meM sva-para kA jJAna hone para yaha nizcita ho jAyagA ki merA so jAve nahIM, jAve so merA nahIM / jina zAsana ke camakate hIre 312 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 -mahArAjA zreNika bhagavAna mahAvIra ke samaya meM magadha deza meM rAjA zreNika rAjya karate the| zarU zarU meM jJAna na hone ke kAraNa unako zikAra karane kA bhArI zauka thaa| zikAra karane meM unheM majA aataa| eka dina zreNika jaMgala meM zikAra karane gye| vahA~ dUra se eka hiranI ko dekhaa| unhoMne apanA ghor3A usa ora dauDAyA - dhanuSya para bANa caDhAyA ghoDA - dauDa rahA hai, hiranI bhI dauDa rahI hai| barAbara nizAna tAkakara zreNika ne tIra choddaa| tIra hiranI ke peTa meM dhaMsa gyaa| usakA peTa phaTa gyaa| peTa meM se marA huA baccA bAhara niklaa| hiranI bhI mara gii| zreNika ghoDe para utarakara marI huI hiranI ke pAsa aayaa| dRzya dekhakara baDA prasanna huaa| garva se bolA, 'mere eka hI tIra se do - do pazu mara gye| hiranI aura usakA baccA bhI! zikAra ise kahA jAtA hai|' zreNika ko AnaMda samAyA nahIM jA rahA thaa| harSa se jhUma uThA aura zreNika rAjA ne tIsare narka - gati kA karma bAMdha liyaa| tatpazcAt zreNika kAlakramAnusAra dhIme dhIme jJAna prApta hone para bhagavAna ke parama upAsaka bne| bhagavAna mahAvIra ke paricaya meM aaye| eka bAra bhagavAna ko apanI gati puuchii| taba sarvajJa bhagavAnane kahA, 'zreNika! marakara tUM tIsare narka ko jaayegaa|' zreNika ghabarAye, ve bole : 'prabhu! maiM ApakA parama bhakta aura narka meM jAU~gA?' bhagavAna ne kahA, 'zreNika! tU zikAra karake khUba harSita banA thA, isase terA narka gati kA AyuSya baMdha gayA hai| terA vaha pApakarma nikAcita thaa| vaha karma bhoganA hI pddegaa| hama bhI use niSphala karane meM samartha nahIM hai|' 'he rAjan! isa naraka kI vedanA tujhe bhugatanI hI hai paraMtu tU jarA sA bhI kheda mata kara kyoMki bhAvi caubIsI meM tUM padmanAbha nAmaka prathama tIrthaMkara bnegaa|' zreNika bolA, 'he nAtha! aisA koI upAya haiM ki jisase aMdhakUpa me gire aMdha kI bhA~ti narka meM merI rakSA ho?' prabhu bole, 'he rAjan !' kapilA dAsI dvArA yadi sAdhuoM ko prasannatA jina zAsana ke camakate hIre * 313 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se bhikSA dilavA de aura kAlasorika kA kasAI kA kAma chuDavA de to narka se terA mokSa ho sakatA hai| usake sivA nahIM ho sktaa|' yaha upadeza sunakara zreNika apane sthAna para gye| isake bAda zreNika ne gA~va meM se kapilA dAsI ko bulavAyA aura usase mA~ga kI, 'he bhadre! tUM sAdhuoM ko zraddhA se bhikSA de| maiM tUjhe dhana dekara nyAla kara duuNgaa|' kapilA bolI, 'kadApi mujhe pUrI suvarNamaya karo yA mujhe mAra DAlo to bhI maiM aisA kRtya nahIM kruuNgii|' tatpazcAt rAjA ne kAlasaurIka ko bulAkara kahA, 'yadi tUM yaha kasAipanA choDa de to maiM tujhe bahuta dravya dUMgA, kyoMki tUM bhI dhana lobha ke kAraNa kasAI banA hai| kAlasaurika bolA, 'isa kasAI ke kAma meM kyA doSa hai? jisase aneka manuSyoM ke peTa bhare jAte haiM aise kasAI ke dhaMdhe ko maiM kadApi nahIM chodduuNgaa| yaha sunakara rAjA ne use eka rAtri-dina kueM meM DAla diyA aura kahA, 'aba tUM kasAI kA vyApAra kisa prakAra karegA?' tatpazcAt rAjA zreNika ne bhagavaMta ke sammukha jAkara kahA, 'he svAmI! maiMne kAlasaurIka ko eka rAtri - dina taka kasAI kArya chuDavAyA hai|' prabhu bole, 'he rAjan ! usane aMdhakUpa meM bhI koyale se bhaiMse banAkara pA~casauM bhaiMse maravAye haiN|' zreNika ne tatkAla jAkara dekhA to usI taraha thaa| use bar3A udvega huA ki 'mere pUrva kiye karmoM ko dhikkAra hai|' ese duSkarma ke kAraNa bhagavAna kI vANI anyathA hogI nhiiN|' kAlakramAnusAra zreNika rAjA vRddha hue| unake putra abhayakumAra ne dIkSA lii| isa kAraNa maukA acchA milA hai yo samajhakara zreNika ke dUsare putra kuNika ne apane kAla vagairaha dasa baMdhuoM ko ekatra karake kahA, "pitA vRddha hue para rAjya choDate nahIM hai| hamAre jyeSTha baMdhu abhayakumAra dhanya haiM ki yuvA hone para bhI rAjyalakSmI ko chor3a dii| hamAre viSayAMdha pitA to isa samaya para bhI rAjya bhogane meM kucha bhI dekhate nahIM hai| isaliye Aja unako baMdI banAkara rAjya grahaNa kara leN|' aisA socakara usane pitA ko eka rasse se bAMdhakara piMjare meM baMda kara diyaa| unako khAna pAna bhI nahIM detA thaa| ulaTA vaha pApI kuNika pratidina savere aura zAma ko sauM sauM kor3eM maravAtA thaa| kuNika zreNika ke pAsa kisIko jAne nahIM detA thaa| sirpha mAtA cellaNA ko vaha roka nahIM sakatA thaa| rAnI cellaNA sara ke bAla acchI taraha dhokara usameM puSpa guccha jina zAsana ke camakate hIre * 314 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI bhA~ti UDada kA eka piNDa chipAkara le jAtI aura zreNika vaha piNDa divya bhojana samajhakara khAtA aura prANarakSA krtaa| kucha samaya ke bAda mAtA cellaNA ke kucha spaSTIkaraNa se kuNika ko sadbuddhi AyI aura 'oha! avicArI kArya karanevAlA maiM, mujhe dhikkAra ho! aba maiM kisIkI amAnata lauTAte ho usa prakAra apane pitA ko rAjya punaH sauMpa duuN|' isa prakAra ardha bhojana karate hue uThA - pUrA bhojana karane bhI na rUkA aura pitA ko pahanAyI huI lohe kI beDiyA~ tor3ane ke lie eka lohadaNDa uThAkara, zreNika ke pAsa jAne ke lie dauddaa|' zreNika ke samIpa rakhe gaye paheredAra pUrva paricita hone ke kAraNa zreNika ke pAsa dor3ate hue Aye aura kuNika ko lohadaNDa ke sAtha AtA huA dekhakara bole, 'are rAjan ! sAkSAt yamarAjA kI bhA~ti lohadaNDa dhAraNa karake ApakA putra utAvalA hokara A rahA hai| vaha kyA karegA? hama jAnate nahIM haiN|' yaha sunakara zreNika ne socA, 'Aja to vaha jarUra mere prANa legaa| kyoMki Aja taka to vaha hAtha meM koDA lekara AtA thA aura Aja vaha lohaNDa lekara A rahA hai| aura maiM jJAta bhI nahIM kara sakatA ki vaha mujhe kaisI kaDI mAra se mAra DAlegA! so vaha yahA~ A pahu~ce usase pUrva hI mujhe maraNa kI zaraNa meM jAnA yogya hai| aisA socakara usane tatkAla tAlapuTa viSa jihvA para rakha diyA, jisase usake prANa tatkAla nikala gye| kuNika najadIka AyA to vahA~ usane pitA ko mRtyu pAyA huA dekhaa| isa kAraNa usane tatkAla chAtI kUTakara pukArate hue kahA, 'he pitaa| maiM aise pApakarma se isa pRthvI para advitIya pApI banA huuN| aura 'mere pitA se kSamApanA karUM' aisA merA manoratha - bhI pUrNa nahIM huA hai| isaliye maiM ati pApI huuN| pitaajii| Apake prasAda kA vacana to dUra rahA aura mai ApakA tiraskAra bharA vacana bhI suna na sk| bar3A durdeva bIca me AkAra merI bAdhA bnaa| kaise bhI karake mujhe maranA hI yogya hai|' isa prakAra ati zoka grasta banA kuNika marane ke liye taiyAra huA, paraMtu maMtriyoM ne use samajhAyA so usane zreNika ke deha kA agnisaMskAra kiyaa| mahArAjA zreNika kI AtmA tIsarI narka meM phuNcii| kAlakramAnusAra agalI caubIsI meM vaha prathama tIrthaMkara hogii| jina zAsana ke camakate hIre * 315 . Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 -zrIkuNika zreNika putra kuNika ne zreNika rAjA ko baMdI banAkara kaida kara rakhA thA aura rojAnA do samaya sauM sauM kor3e maravAtA thaa| ugratA se rAjya karate kuNika ko padmAvatI nAmaka rAnI se eka putra huaa| usakA udAyI nAma rkhaa| isa putra para kuNika ko behada prema thaa| eka bAra putra vatsala kuNika apane bA~ye rAna para putra ko biThAkara bhojana kara rahA thaa| usane ardha bhojana kiyA thA ki bAlaka ne matrotsarga kiyA, mUtra kI dhArA bhojana thAla meM girii| putra ke pezAba kI gati meM bhaMga na ho aisA socakara kuNika ne apanI jA~gha ko hilAyA bhI nhiiN| mUtra se bigar3I thAlI ko dUra na karake putra vAtsalya ke kAraNa thor3A kharAba anna dUra karake usI thAlI meM vaha punaH bhojana karane lgaa| usa samaya usakI mAtA cellaNA vahA~ baiThI thii| usako kuNika ne pUchA, 'he mAtA! aisA kisIko apanA putra priya thA? yA hogA?' cellaNA bolI : 'are pApI! are rAjakulAdhama! tUM tere pitA ko isase bhI adhika priya thA, kyA taM nahI jAnatA hai? mujhe duSTa dohada hone para tUM janmA hai aura isaliye hI tUM apane pitA kA bairI hai| sagarbhA strIyoM ko garbhAnusAra hI dohada hotA hai| garbha meM rahA taM, tere pitA kA bairI hai - aisA jAnakara maiMne pati kalyANa kI icchA se garbhapAta karAne ke prayatna bhI kiye the yadyapi terA una auSadhoM se nAza hone ke bajAya tUM puSTa huA thaa| 'balavAn puruSoM ko sarva vastu pathya hotI hai|' tere pitA ne 'maiM putra kA mukha kaba dekhU?-' aisI AzA se mere bare dohada ko bhI pUrNa kiyA thaa| tatpazcAt terA janma huA taba tujhe pitA kA bairI mAnakara maiMne terA tyAga kiyA usa samaya murgI ke kATane para terI eka UMgali paka gayI thii| tUjhe atyaMta pIr3A ho rahI thii| usa samaya terI U~gali ko bhI tere pitA apane mukha meM rakhate the, aura jaba taka mukha meM rakheta taba taka terA duHkha TalatA thaa| isa kAraNa utanA samaya tUM na rotA aura zAMta rhtaa| are adhama! isa prakAra tere jisa pitA ne mahAkaSTa sahakara lAlana pAlana kiyA thA unheM tUne badale meM - upakArI jina zAsana ke camakate hIre * 316 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA ko kArAgRha meM DAlA haiM / ' usa samaya kuNika ne eka purAnI bAta yAda karake pUchA, 'mAtA ! mere pitA ne mujhe gur3a ke modaka bheje aura halla vihalla ko zakkara ke bheje, usakA kyA kAraNa?' taba celaNNA ne uttara diyA, 'he mUDha ! tUM tere pitA kA dveSI hai - aisA jAnakara mujhe apriya thA so gur3a ke modaka to maine bheje the|' isa prakAra spaSTatA hone para kuNika bolA, 'ahA ! mujhe dhikkAra hai, avicArI kArya maiMne kiyA hai, paraMtu amAnata vApisa lauTAne kI bhA~ti maiM mere pitA kA rAjya vApisa lauTA detA huuN|' aisA kahakara AdhA bhojana chor3A aura dhAtrI ko putra sauMpakara pitA ko mukta karane ke lie eka lohadaNDa beDI ko toDane ke lie uThAkara dauDA / paraMtu zreNika ke samIpa pahu~cane se pUrva zreNika ne 'isa lohadaNDa se merA ghAta karegA' aisA mAnakara apanI jihvA para tAlapuTa viSa rakhakara prANa choDa diyaa| tatpazcAt cakravartI banane ke lie kaI khUMkhAra yuddha laDane ke bAda kisIkI bAta na sunane para svayaM ko terahavA~ cakravatI batAte hue kRtapAla deva ne use jalAkara bhasma kara DAlA aura koNika mRtyu pAkara chaThThe narka meM gayA / adya meM saphalaM gAtraM jinendra tava darzanAt darzanAt durita dhvaMsI, vandanAt vAMchitapradaH pujanAt pUraka: zrINAM, jinaH sAkSAt suradrumaH pAtAle yAni vibhvAni yAni vibhvAni bhUtale svargepiyAni vibhvAni tAni vande nirantaram anyathA zaraNaM nAsti, tvameva zaraNaM mama, tasmAt kArUNya bhAvena, rakSa rakSa jinezvara jine bhakti jine bhakti, jine bhakti dine dine sadA me'stu sadA me'stu sadA me'stu bhave bhave OM kAra biMdusaMyuktaM nityaM dhyAyaMti yoginaH kAmadaM mokSadaM caiva, OMkArAya namo namaH jina zAsana ke camakate hIre * 317 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 -gurUgautama svAmI magadha deza meM gobara nAmaka gA~va meM vasubhUti nAmaka eka gautama gotrI brAhmaNa rahatA thaa| use pRthvI nAmaka strI se indrabhUti, agnibhUti aura vAyubhUti nAmaka tIna putra hue| apAvA nagarI meM somila nAmaka eka dhanADhya brAhmaNa ne yajJa karma meM vicakSaNa aise ina tIna gautama gautrI brAhmaNoM aura usa samaya ke brAhmaNoM meM mahAjJAnI mAne jAte anya ATha dvijoM ko bhI yajJa karane bulAyA thaa| sabase bar3e indrabhUti gautama gotrI hone se gautama nAma se bhI pahacAne jAte the| ___ yajJa cala rahA thA, usa samaya vIra prabhu kI vaMdanA kI icchA se Ate devatAoM ko dekhakara gautama ne anya brAhmaNoM ko kahA, 'isa yajJa kA prabhAva dekho! hamAre maMtroM se AmaMtrita devatA pratyakSa yahA~ yajJa meM A rahe haiN|' usa samaya yajJa kA bADA chor3akara devatAoM ko samavasaraNa meM jAtA dekhakara loga kahane lage : 'he nagarajanoM! sarvajJa prabhu udyAna meM padhAre haiN| unakI vaMdanA karane ke liye ye devatA harSa se jA rahe haiN| sarvajJa' aise akSara sunate hI mAno kisIne vajrapAta kiyA ho usa prakAra indrabhUti kopa karele bole, 'are! dhikkAra! dhikkAra! maru deza ke manuSya jisa prakAra Amra choDakara karIla ke pAsa jAve vaise loga mujhe chor3akara usa pAkhaMDI ke pAsa jAte haiN| kyA mere se adhika koI anya sarvajJa hai?'zera ke sAmane anya koI parAkramI hotA hI nhiiN| kadApi manuSya to mUrkha hone se unake pAsa jAeM to bhale jAe~ magara ye devatA kyoM jAte haiM? isase usa pAkhaMDI kA daMbha kucha mahAna lagatA hai|' paraMtu jaisA vaha sarvajJa hogA vaise hI ye devatA lagate haiM, kyoMki jaisA yajJa hotA hai vaisA hI bali diyA jAtA hai| aba ina devoM aura manuSyoM ke itane meM to samakSa maiM usakI sarvajJatA kA garva hara luuN| isa prakAra ahaMkAra se bolatA huA gautama pA~casauM ziSyoM ke sAtha samavasaraNa meM suranaroM se ghire hue zrI vIra prabhu jahA~ birAjamAna the vahA~ A phuNcaa| prabhu kI samRddhi aura camakatA tela dekhakara Azcarya pAkara indrabhUti bola uThA, 'yaha kyA ?' itane meM to 'he gotama! indrabhUti ApakA svAgata hai|' jagadguru ne amRta jaisI madhura vANI meM khaa| yaha sunakara jina zAsana ke camakate hIre * 318 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama svAmI Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama svAmI (1) gautama svAmI carama zAsanapati mahAvIra deva ke prathama ziSya the / sAtha sAtha paramAtmA ke prati behada bhakti - rAga thA / nirmala jJAna se paramAtmA kA mokSa najadIka Ate dekhakara gautama svAmI ko devazarmA ke pAsa pratibodha dene bhejA / (2) isa tarapha paramAtmA apApApurI meM hastipAla rAjA kI sabhA meM navamallI aura navalacchi deza aise aThThAraha deza ke rAjana nirjala chaThTha tapa ke sAtha pauSadha lekara 16 prahara kI dezanA sunane baitthe| 64 indra, karoDa devatA Adi 12 parSadA ke sammukha akhaNDAdhara dezanA dI aura dipAvalI ke dina nirvANa pAyA / (3) gautama svAmI ko vApisa lauTate samaya yaha khedaprada samAcAra devoM kI zokAtura, azrubharI A~kheM dekhakara mile | (4) taba 'hAya...! vIra' kahate hue ve gira pdde| aise vajrAghAta samAna samAcAra se ve Akula vyAkula ho gaye / bezuddha avasthA meM uThe, to 'he vIra... he vIra... ' kalpAMta karate hue vilApa karane lage / bhArI rudana karate hue vaha kaha rahe the, 'hA~... hA~... vIra... tUne yaha kyA kiyA' unako vilApa kI bhayaMkara avasthA meM vizeSa jJAna huA / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautama soca meM DUbA ki 'kyA yaha mere gotra aura nAmako bhI jAnatA hai? haM... jAnatA hI hogA na, mujha jaise jagaprasiddha manuSya ko kauna nahIM jAnegA? paraMtu yadi mere hRdaya meM rahe hue saMzaya ko vaha batAye aura use apanI jJAna saMpatti se cheda DAle to ve sacce AzcaryakArI haiM, aisA maiM mAna luuN| .. isa prakAra hRdaya meM vicAra karate hI aise saMzayadhArI indrabhUti ko prabhu ne kahA, 'he vipra! jIva haiM ki nahIM? aisA tere hRdaya meM saMzaya hai, paraMtu hai gautama! jIva hai, vaha citta, caitanya vijJAna aura sajJA vagairaha lakSaNoM se jAnA jA sakatA hai| yadi jIva na ho to puNya - pApa kA pAtra kauna? aura tujhe yaha yajJa - dAna vagairaha karane kA nimitta bhI kyA?' isa prakAra ke prabhu ke vacana sunakara usane mithyAtva ke sAtha saMdeha bhI chor3a diyA aura prabhu ke caraNoM meM namaskAra karake bolA, 'he svAmI! U~ce vRkSa kA nApa lene vAmana puruSa kI bhA~ti maiM durbuddhi se ApakI parIkSA lene yahA~ AyA thaa| he nAtha! maiM doSayukta hU~, phira bhI Apane mujhe bhalI prakAra se pratibodha diyA hai / to aba saMsAra se virakta bane hue mujhako dIkSA diijiye| apane prathama gaNadhara baneMge aisA jAnakara prabhu ne unako pA~cauM ziSyoM ke sAtha svayaM dIkSA dii| usa samaya kubera devatA ne cAritra dharma ke upakaraNa lA dIye aura pAMcasauM ziSyoM ke sAtha indrabhUti ne devatAo ne arpaNa kiye hue dharma ke upakaraNa grahaNa kiye| indrabhUti kI taraha agnibhUti vagairaha anya dasa dvijoM ne bArI bArI se Akara apanA saMzaya prabhu mahAvIra ne dUra kiyA, isaliye apane ziSyoM ke sAtha dIkSA grahaNa kii| vIra prabhu vihAra karate karate campAnagarI padhAre / vahA~ sAla nAmaka rAjA tathA mahAsAla nAmaka yuvarAja prabhu kI vandanA karane aaye| prabhu kI dezanA sunakara donoM ne pratibodha paayaa| unhone apane bhAnaje gAgalI kA rAjyAbhiSeka kiyA aura donoM ne vIra prabhu se dIkSA grahaNa kii| prabhu kI AjJA lekara gautama sAla aura mahAsAla sAdhU ke sAtha campAnagarI gye| vahA~ gAgalI rAjA ne bhakti se gautama gaNadhara kI vaMdanA kii| vahA~ devatAoM ne race suvarNa kamala para baiTha kara caturjJAnI gautama svAmIne dharmadezanA dii| vaha sunakara gAgalIne pratibodha pAyA to apane putra ko rAjyasiMhAsana sauMpakara apane mAtApitA sahita unhoMne gautama svAmI se dIkSA lii| ye tIna naye muni aura sAla, mahAsAla, ye pA~ca jana guru gautama svAmI ke pIche jina zAsana ke camakate hIre * 319 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIche prabhu mahAvIra kI vaMdanA karane jA rahe the| mArga meM zubha bhAvanA se una pAMcoM ko kevalajJAna utpanna huaa| sarvajJa prabhu mahAvIra svAmI jahA~ birAjamAna the vahA~ Akara prabhu kI pradakSiNA kI aura gautama svAmI ne praNAma kiye, tIrthaMkara ko jhukakara ve pAMcoM kevalI kI parSadA meM jle| taba gautama ne kahA, 'prabhu kI vaMdanA kro|' prabhu bole, 'gautama! kevalI kI AzAtanA mata kro|' tatkAla gautama ne mithyA duSkRta dekara una pA~coM se kSamApanA kii| . isake bAda gautama muni kheda pAkara socane lage ki kyA mujhe kevalajJAna utpanna nahIM hogA? kyA maiM isa bhava meM siddha nahIM bnuuNgaa|' aisA socate socate prabhu ne dezanA meM eka bAra kahA huA yAda AyA ki 'jo aSTApada para apanI labdhi se jAkara vahA~ sthita jinezvara kI vandanA karake eka rAtri vahA~ rahe vaha usI bhava meM siddhi ko prApta kara letA hai|' aisA yAda Ate hI gautama svAmI ne tatkAla aSTApada para sthita jinabiMbo ke darzana karane jAne kI icchA vyakta kii| vahA~ bhaviSya meM tApasoM ko pratibodha honevAlA hai| yaha jAnakara prabhu ne gautama ko aSTApada tIrthaM, tIrthataro kI vandanA ke lie jAne kI AjJA dii| isase gautama bar3e harSita hue aura caraNalabdhi se vAyu samAna vega se kSaNa bhara meM aSTApada ke samIpa A phuNce| isI arase meM kauDinya, datta aura sevAla vagairaha pandrahasoM tapasvI aSTApada ke mokSa kA hetu sunakara usa giri para caDhane Aye the| unameM pAMcasoM tapasviyoM ne caturtha tapa karake AdrakaMdAdi kA pAraNA karane para bhI aSTApada kI prathama sIDhI taka Aye the| dUsare pAMcasauM tApasa chaThu tapa karake sUkhe kaMdApi kA pAraNA karake dUsarI sIDhI taka pahuMce the| tIsare pAMca so tApasa aThThama kA tapa karake sUkhI kAI kA pAraNA karake tIsarI sIDhI taka pahuMce the| vahA~ se U~ce caDhane ke liye azakta the| una tInoM ke samUha prathama, dvitIya aura tRtIya sIDhI para laTaka rahe the| itane meM suvarNa samAna kAMtivAle aura puSTa AkRtivAle gautama ko Ate hue unhoMne dekhaa| unako dekhakara ve Apasa meM bAta karane lage ki hama kRza ho cuke haiM phira bhI yahA~ se Age car3ha sakate nahIM haiM, to yaha sthUla zarIravAlA muni kaise car3ha sakegA? isa taraha ve bAtacIta kara rahe the ki gautama svAmI sUrya kiraNa kA AlaMbana lekara usa mahAgiri para car3ha gaye aura pala bhara meM deva kI bhA~ti unase adRzya ho gye| tatpazcAt ve paraspara kahane lage, 'ina maharSi ke pAsa koI mahAzakti jina zAsana ke camakate hIre . 320 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai, yadi ve yahA~ vApasa AyeMge to hama unake ziSya bnegeN| aisA nizcaya karake ve tApasa eka dhyAna se unake vApasa lauTane kI rAha dekhane lge|' aSTApada parvata para caubIsa tIrthaMkaro ke anupama biMbo kI unhoMne bhakti se vaMdanA kii| tatpazcAt caitya meM se nikalakara gautama gaNadhara eka bar3e azokavRkSa ke nIce baitthe| vahA~ anekasura-asura aura vidyAdharo ne unakI vaMdanA kii| gautama gaNadhara ne unake yogya dezanA dii| prasaMgopAta unhoMne kahA, 'sAdhuoM ke zarIra zithila ho gaye hote haiM, aura ve glAni pA jAne se jIvasattA dvArA kAmpate kAmpate calanevAle ho jAte haiN|' unake aise vacana sunakara vaizravaNa (kubera) una zarIra kI sthUlatA dekhakara, ye vacana unameM hI aghaTita jAnakara jarA sA hNsaa| usa samaya manaH paryavajJAnI indrabhUti unake manakA bhAva jAnakara bolA, 'munipane meM zarIra kI kRzatA kA koI pramANa nahIM paraMtu zubhadhyAnapane meM AtmA kA nigraha karanA hI pramANa hai|' isa bAta ke samarthana meM unhoMne zrI puMDarIka aura kaMDarIka kA caritra sunAkara unakA saMzaya dUra kiyaa| 'isa prakAra gautama svAmIne kahA huA puMDarIka - kaMDarIka kA adhyayana samIpa meM baiThe vaizravaNa deva ne ekaniSThA se zravaNa kiyA aura usane samakita prApta kiyaa| isa prakAra dezanA dekara zeSa rAtri vahA~ vyatIta karake gautama svAmI prAta:kAla meM usa parvata para se utarane lage, rAha dekha rahe tApasa unako najara aaye| tApasoM ne unake samIpa Akara, hAtha jor3akara kahA, 'he taponidhi mahAtmA! hama Apake ziSya banate haiM, Apa hamAre guru bno|' gautama svAmI bole, 'sarvajJa paramezvara mahAvIra prabhu haiM ve hI Apake guru bneN|' tatpazcAt unhoMne baDA Agraha kiyA to gautama ne unheM vahI para dIkSA dii| devatAoM ne turataM hI unako yatiliMga diyaa| tatpazcAt ve gautama svAmI ke pIche pIche prabhu mahAvIra ke pAsa jAne ke lie calane lge| mArga meM koI gA~va Ane para bhikSA kA samaya huA to gautama gaNadhara ne pUchA, 'Apako pAraNA karane ke liye kaunasI iSTa vastu laauuN|' unhoMne kahA, 'pAyasa laanaa|' gautama svAmI apane udara kA poSaNa ho sake utanI khIra eka pAtra meM laaye| tatpazcAt indrabhUti yAne gautama svAmI kahane lage, 'he maharSioM! saba baiTha jAo aura pAyasAnna se sarva pAraNA kreN|' taba sabako mana meM aisA lagA ki itane jina zAsana ke camakate hIre * 321 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyasAnna se kyA hogA?' yadyapi hamAre guru kI AjJA hameM mAnanI caahiye| aisA mAnakara saba eka sAtha baiTha gye| tatpazcAt indrabhUti ne akSINa mahAnasa labdhi dvArA una sarva ko peTa bhara kara pAraNA karavAyA aura unheM acaraja meM choDakara svayaM AhAra karane baitthe| jaba tApasa bhojana karane baiThe the taba, 'hamAre pUre bhAgyayoga se zrI vIra paramAtmA jagadagurU hameM dharmagurU ke rUpa meM prApta hue haiM va pitAtulya bodha karane vAle muni bhI milanA durlabha hai, isaliye hama sarvathA puNyavAna hai| isa prakAra kI bhAvanA karane se zuSka kAI bhakSI pA~casauM tApasoM ko kevalajJAna utpanna huaa| datta vagairaha anya pA~casauM tApasoM ko dUra se prabhu ke prAtihArya ko dekhakara ujjavala kevalajJAna prApta huaa| aura kauDInya vagairaha bAkI ke pAMcasauM tApasoM ko dUra se bhagavaMta ke darzana hote hI kevalajJAna prApta huaa| tatpazcAt unhoMne zrI vIra prabhu kI pradakSiNA kI aura ve kevalI kI sabhA kI ora cale / gautama svAmI ne kahA, 'ina vIra prabhu kI vaMdanA kro|' prabhu bole, 'gautama! kevalI kI AzAtanA mata kro|' gautama ne turaMta hI mithyA duSkRta dekara unase kSamApanA kii| usa samaya gautama ne punaH socA, 'jarUra mai isa bhava meM siddhi nahIM prApta kruuNgaa| kyoMki meM gurukarmI huuN|' ina mahAtmAoM ko dhanya hai ki jo mujhase dIkSita hue paraMtu jinako kSaNa bhara meM kevalajJAna utpanna huaa| aisI ciMtA karate hue gautama ke prati zrI vIra prabhu bole, 'he gautama! tIrthaMkaroM kA vacana satya yA anya kA?' gautama ne kahA, 'tIrthaMkaroM kA' to prabhu bole, 'aba adhairya rakhanA mata / guru kA sneha ziSyoM para dvidala para ke chilake samAna hotA hai / vaha tatkAla dUra ho jAtA hai aura guru para ziSya kA sneha hai to tumhArI taraha Una kI kaDAha jaisA dRDha hai| cirakAla ke saMsarga se hamAre para ApakA sneha bahuta dRDha huA hai| isa kAraNa ApakA kevalajJAna rUka gayA hai / jaba usa sneha kA abhAva hogA taba kevala jJAna jarUra paaoge|' prabhu se dIkSA lene ke 30 varSa ke bAda eka dina prabhu ne usa rAtri ko apanA mokSa jJAta karake socA, 'aho! gautama ko mere para atyaMta sneha hai aura vahI unako kevalajJAna prApti meM rUkAvaTa bana rahA hai, isa kAraNa mujhe usa sneha ko cheda DAlanA caahiye|' isalie unhoMne gautama svAmI ko bulAkara kahA, 'gautama! yahA~ se naz2adIka ke dUsare gA~va meM devazarmA nAmaka brAhmaNa hai| vaha tumase pratibodha pAyegA, isaliye Apa vahA~ jaao|' yaha sunakara 'jaisI ApakI AjJA' aisA kahakara gautama svAmI prabhu ko vandana karake vahA~ gaye aura prabhu kA vacana satya jina zAsana ke camakate hIre . 322 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyA, arthAt devazarmA ko pratibodhita kiyaa| yahA~ kArtika mAsa kI amAvAsyA kI (hamAre deza ke rivAja anusAra azvIna kRSNa amAvAsyA) pIchalI rAtri ko candra svAti nakSatra meM Ate hI jinhone chaThTha kA tapa kiyA hai ve vIraprabhu aMtima pradhAna nAmaka adhyayana kahane lge| usa samaya Asana kampa se prabhu kA mokSa samaya jAnakara sura aura asura ke indra parivAra sahita vahA~ Aye / zakrendrane prabhu ko hAtha jor3akara saMbhrama ke sAtha isa prakAra kahA, 'nAtha! Apake garbha, janma, dIkSA aura kevalajJAna hastottarA nakSatra meM hue hai, isa samaya svAti nakSatra meM mokSa hogA paraMtu ApakI janmarAzi para bhasmagraha saMkrAMta honevAlA hai, jo Apake saMtAnoM (sAdhu-sAdhvI) ko do hajAra varSa taka bAdhA utpanna karegA, isaliye vaha bhasmaka graha Apake janma nakSatra saMkramita ho taba taka Apa rAha dekhe, isa kAraNa prasanna hokara pala bhara ke lie AyuSya bar3hA lo jisase duSTagraha kA upazama ho jaave|' prabhu bole, 'he zakrendra ! AyuSya baDhAne ke lie koI bhI samartha nahIM hai|' aisA kahakara samucchita kriya cauthe zukla dhyAna ko dhAraNa kiyA aura yathA samaya Rju gati se Urdhvagamana karake mokSa prApta kiyA / zrI gautama gaNadhara devazarmA brAhmaNa ko pratibodha prApta karAkara vApisa lauTe, mArga meM devatAoM kI vArtA se prabhu ke nirvANa ke samAcAra sune aura ekadama bhaDaka uThe aura bar3A duHkha huaa| prabhu ke guNa yAda karake 'vIra ! ho vIra !' aise bilabilAhaTa ke sAtha bolane lage, aura aba maiM kise prazna pUchUMgA ? mujhe kauna uttara degA? aho prabhu ! Apane yaha kyA kiyA? Apake nivArNa samaya para mujhe kyoM dUra kiyA? kyA Apako aisA lagA ki yaha mujhase kevalajJAna kI mAMga karegA? bAlaka besamajha se mA~ ke pIche paDe vaise hI maiM kyA ApakA pIchA karatA? paraMtu hA~ prabhu ! aba maiM samajhA / aba taka maiMne bhrAMta hokara nirogI aura nirmohI aise prabhu meM rAga aura mamatA rakhI / rAga aura dveSa to saMsAra bhramaNa kA hetu hai| unakA tyAga karavAne ke lie hI parameSThI ne merA tyAga kiyA hogaa| mamatArahita prabhu meM mamatA rakhane kI bhUla maiMne kI kyoMki muniyoM ko to mamatA meM mamatva rakhanA yukta nahIM haiN| isa prakAra zubhadhyAna parAyaNa hote hI gautama gaNadhara kSapaka zreNI meM pahu~ce aura tatkAla ghAti karma kA kSaya hote hI unako kevalajJAna prApta huaa| bAraha varSa kevalajJAna paryAya ke sAtha bAnave varSa kI umra meM rAjagRhI nagarI meM eka mAha kA anazana karake saba karmoM kA nAza karate hue akSaya sukhavAle mokSapada ko prApta kiyA / jina zAsana ke camakate hIre * 323 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhAra graMtha zrI tripaSTi zalAkA puruSa caritra parva 1 se 10 upadeza prAsAda bhASAntara bhAga 1-2-4-5 prAcIna sajjAya mahodadhi bhAga 1-2 AcArya zrI bhadragupta vijayajI ke gujarAtI graMtha jaise ki 'jIvana | aMjali thAjo,' bhavanA pherA,' 'zraddhA saragama' vgairh| bharata bAhubali bhAga 2-3 paMnyAsa zrI cidAnanda muni kRta paMnyAsajI ma. zrI kanakavijayajI kRta 'vItI rAta ne pragaTyu prabhAta' (gujarAtI) jina zAsana ke camakate hIre * 324 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina zAsana ke camakate hIre maMgalapATha cattAri maMgalaM arihaMtA maMgalaM, siddhA maMgalaM sAhU maMgalaM, kevali-pannatto-dhammo-maMgalaM // 1 // cattAri loguttamA arihaMtA loguttamA siddhA loguttamA, sAhU - loguttamA, kevali-pannatto-dhammo loguttamo // 2 // cattAri saraNaM pavajjAmiarihaMte saraNaM pavajjAmi, siddhe saraNaM pavajjAmi, sAhU saraNaM pavajjAmi, kavali-pannattaM-dhamma saraNaM pavajjAmi // 3 // maMgalaM bhagavAn vIro, maMgalaM, gautmprbhuH| galaM sthUlabhadrAdyA, jainadharmo'stu maMgalaM // prakAzaka :varajIvanadAsavADIlAlazAha 41, narasiMhamahArAjA ror3a, po.bo. naM. 6695, baiMglora 560 002 Te. naM. 2239580, 22395220 pheksa : 080-2225979