________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
માર્ચ, ૨૦૧૨
ભવ્યાતિભવ્ય ગ્રંથના પ્રારંભમાં વ્યવસાયે કેમિકલ એન્જિનિયર એવા “શ્રીપાલરાસ (સાર્થ)'ના નામથી કરેલ રચના પાટણ જ્ઞાનભંડારમાં સંપાદકશ્રી પોતાનો આત્મભાવ પ્રગટ કરતા પ્રસ્તાવનામાં લખે ઉપલબ્ધ છે. તે ઉપરાંત (૨) સિદ્ધસેન કવિ દ્વારા સંવત ૧૫૨૮માં
રચિત “શ્રી સિદ્ધચક્ર માહાસ્ય' સંવેગી ઉપાશ્રય, અમદાવાદમાં છે, જેમાં ચારે દિશાઓમાં સિદ્ધાદિ તથા વિદિશાઓમાં આદિ અને (૩) સુખસાગર દ્વારા સં. ૧૭૬૪માં રચિત “શ્રીપાલ નરેન્દ્ર ચરિત્ર' અંતિમ બીજ સહિત સમ્યગૂ દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર-તપ પદો જય પામે (બાલાવબોધ) પાટણ જ્ઞાનભંડારમાં છે, (૪) શ્રી ચંદ્રકીર્તિસૂરિ છે તે શ્રી સિદ્ધચક્રને હું નમન કરું છું.
દ્વારા સંવત ૧૮૨૩માં લખેલ “શ્રી સિદ્ધચક્રમંત્રોદ્વાર વિધિ’ એલ.ડી. | ‘શ્રીપાલરાસ' ઉપર સચિત્ર ગ્રંથ પ્રકાશિત કરવાનું અમારું મુખ્ય ઈન્સ્ટીટ્યુટ, અમદાવાદમાં છે, (૫) ખરતરગચ્છના શ્રી લાલચંદ દ્વારા કારણ એ છે કે, સિદ્ધચક્ર પૂજનમાં જવાના પ્રસંગો ઉપસ્થિત થતા ૧૮૩૭માં મારૂગૂર્જર પદ્યમાં રચિત “શ્રીપાલરાસ' કો બા એનાથી ચિત્તની પ્રસન્નતા વધી અને અંતરમાં ઉલ્લાસનો અનુભવ જ્ઞાનભંડારમાં છે, (૬) કેશવ દ્વારા સંવત ૧૮૭૭માં રચિત થયો. તેથી તેના પ્રત્યે ભક્તિભાવપૂર્વકનું બહુમાન જાગ્યું. જીવનમાં ‘સિદ્ધચક્રયંત્ર સહ શ્રીપાલ કથા' (સંસ્કૃત ગદ્ય) કોબા જ્ઞાનભંડારમાં પ્રાપ્ત થયેલ આવા અમૂલ્ય આનંદનો અનુભવ કરતા કરતા એક છે. ઉપરોક્ત રચનાઓ તથા બીજી પણ અજ્ઞાત શ્રમણ ભગવંતો ધન્ય ઘડીએ નવપદાત્મક સિદ્ધચક્રજીના રહસ્યો, ઇતિહાસ, ફળાદિ દ્વારા સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને મારૂગૂર્જરમાં રચિત સર્વ રચનાઓનો વિષયક જાણવાની રુચિ પ્રગટી અને આ વિષય ઉપર એક વિશાળ આધાર ‘સિરિસિરિવાલ કહા' જ હોવાનું અનુમાન થાય છે. ગ્રંથસંગ્રહ સંપાદન કરવાની મહેચ્છા પ્રગટી..
તેવી જ રીતે શ્રીપાલરાસના એક મહાન ગ્રંથની રચના સં. સંશોધન કરતાં જાણ્યું કે
૧૭૩૮મા વર્ષે રાંદેર નગરમાં (સુરત) ઉપાધ્યાય શ્રી શ્રી સિદ્ધચક્રનું ઉદ્ધરણ વિદ્યાનુવાદ નામના નવમા પૂર્વમાંથી વિનયવિજયજીએ પ્રારંભ કરી. તેની પૂર્ણાહૂતિ મહોપાધ્યાય શ્રી થયું છે. તે અંગે યોગશાસ્ત્રના આઠમા પ્રકાશનનો પ્રાપ્ત પાઠ અહીં યશોવિજયજીએ કરી. આ રાસ લોકભોગ્ય અને લાલિત્યપૂર્ણ પ્રસ્તુત કરીએ છીએ.
ભાષામાં તેમજ રોચક શૈલીમાં બનેલી એક પ્રૌઢ કથામય રચના ज्ञानवद्भिः समाम्नातं वज्रस्वाम्यादिभि: स्फुटम् ।
છે. સંપૂર્ણ ગ્રંથ ૧૨૫૨ ગાથા પ્રમાણ મારૂગૂર્જર ભાષામાં છે, જે विद्यानुवादात्समुद्धृत्य बीजभूतं शिवश्रियः ।।७४ ।।
અધ્યાત્મ અને તત્ત્વથી અલંકૃત એક અલૌકિક અને અજોડ કૃતિ છે. जन्मदावहुताशस्य प्रशान्तनववारिदम् ।
એમાં નવપદજીનો ખૂબ જ વિસ્તારથી ઉલ્લેખ મળે છે. સાથે સાથે गुरुपदेशाद्विज्ञाय सिद्धचक्रं विचिन्तयेत् ।।७५ ।।
ગ્રંથ લખતી વખતના મહોપાધ્યાયજીના અંગત અનુભવોનો પણ મૂળાર્થ વિદ્યાનુવાદ (નામના પૂર્વ)થી સમ્ય રીતે ઉદ્ધરણ કરીને ઉલ્લેખ મળે છે. એમાં સર્વ માન્ય ન્યાયવિશારદ, આધ્યાત્મિક વજૂસ્વામી વગેરે વિશિષ્ટ જ્ઞાનીઓ દ્વારા સ્પષ્ટરૂપે પ્રમાણિત, શિરોમણિ, મહાનતાર્કિક મહોપાધ્યાય શ્રીમદ્ યશોવિજયજીએ મોક્ષલક્ષ્મીનું બીજ અને જન્મરૂપી દાવાનળથી બળેલા (જીવો) માટે એમનું હાર્દિક યોગદાન આપેલ હોવાથી આ ગ્રંથરચના અતિશય પ્રશાન્તકારી નૂતન મેઘ સમાન શ્રી સિદ્ધચક્રને ગુરુના ઉપદેશથી મહિમાવંત અને શ્રદ્ધાપાત્ર હોવામાં કોઈ બેમત નથી અને તેથી જ જાણીને (તેનું) ચિંતન-મનન કરવું જોઈએ.
સમય પસાર થયે આ ગ્રંથનો મહિમા સર્વત્ર ફેલાય તથા શ્રી - ઉપરોક્ત પાઠ શ્રી સિદ્ધધચક્રની પ્રાચીનતા સિદ્ધ કરે છે. જિનશાસનમાં આયંબિલની બન્ને શાશ્વતી ઓળીઓમાં એનું ગાન વર્તમાનમાં ઉપલબ્ધ સાહિત્ય પૈકી તેની સર્વપ્રથમ રચના સંવત અને એના ઉપર વ્યાખ્યાન આપવાનો પ્રારંભ થયો. આ દૃષ્ટિથી ૧૪ ૨૮માં ‘સિરિસિરિવાલ કહા'ના નામથી પ્રાકૃત ભાષામાં ‘શ્રીપાલરાસ’ વર્તમાનકાળે અનેક જૈન કથા રચનાઓમાં ઉચ્ચતમ નાગોરી તપાગચ્છીય પૂ. આચાર્ય શ્રી રત્નશેખરસૂરિજીએ કરી. સ્થાન ધરાવતો હોવાથી ઉપરોક્ત મહેચ્છાને પૂર્ણ કરવા માટે શ્રી ત્યારબાદ તે ગ્રંથની અનેક હસ્તપ્રતો શ્રમણ ભગવંતો, વિદ્વાનો સિદ્ધચક્રજીની ભક્તિથી સભર ‘શ્રીપાલરાસ' સર્વશ્રેષ્ઠ જણાયો. અને વિભિન્ન સંઘો દ્વારા ઘણા સમય સુધી વિવિધ રીતે પ્રકાશિત સર્વપ્રથમ અમે અમારું ધ્યાન આ મહત્ત્વપૂર્ણ ગ્રંથની પ્રસ્તુતિ થઈ હશે. પૂ. આચાર્ય શ્રી રત્નશેખરસૂરિજીની શિષ્ય પરંપરામાં પૂ. કેવી રીતે કરવી એના ઉપર કેન્દ્રિત કર્યું. તેના અનુસંધાનમાં જૈન શ્રી હેમચંદ્રજી સાધુએ સંવત ૧૫૭૫ વર્ષે આસો સુદ-૧પના શાસનની દુર્લભ, સચિત્ર કલાકૃતિઓ જેમ કે પ્રાચીન હસ્તપ્રતો, શનિવારે લિપિબદ્ધ કરેલી હસ્તપ્રત હાલ કોબા જ્ઞાનભંડારમાં પટ, ભવ્યાતિભવ્ય ચિત્રો આદિ વિષયક શોધખોળ અને સંશોધન ઉપસ્થિત છે. એ પછી બીજા મહાત્માઓ એ, જેમ કે (૧) કરતાં એમ સમજાયું કે આ બધી દુર્લભ કૃતિઓ મહદંશે એક કે અચલગચ્છાલ કાર મુનિ શ્રી જ્ઞાનસાગરજીએ ગુજરાતી ભાષામાં બીજી રીતે નવપદથી સંભવિત છે. તેથી આ ગ્રંથનું પ્રકાશન કરતી
• ૧ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૧૨૫/-(U.S. $ 15) • ૩ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૩૫૦/-(U.S. $40) • ૫ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૫૫૦/-(U.S. $ 65) • ૧૦ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૧૦૦૦/-(U.S. $120) - કન્યા કરિયાવર આજીવન લવાજમ રૂા. ૨૦૦૦/-(U.S. $ 150)
