________________
( ૧૪
| પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨)
லலலலலலலலலலலல
૨ એમ આ છ આવશ્યકની આરાધના સાધકના આત્મવિશુદ્ધિના પ્રત્યેકની વિગતપૂર્ણ સમજણ આ આગમમાં આપવામાં આવી ૨ લક્ષને સફળ બનાવવામાં સહાયક બને છે.
છે. ઉપરાંત, આચાર્યની આઠ સંપદાનું વર્ણન, વિદ્યા અને મંત્ર ૨ 8 પ્રતિક્રમણ સાધક અને શ્રાવક બન્ને માટે દરરોજ કરવા યોગ્ય વચ્ચેનો તફાવત વગેરેની ચર્ચા પણ પ્રાપ્ત થાય છે. 6 એવી પ્રક્રિયા છે જેનાથી આત્માની શુદ્ધિ અને વિશુદ્ધિ વર્તે છે. મહાનિશીથ સૂત્ર. મહા=મધ્ય. આ સૂત્ર મધ્યરાત્રીએ જ શિષ્યને છે 6 કર્મો જે દરરોજ બંધાતા હોય તે નિધત બંધાય છે અને નિકાચિત આપી શકાય. આ આગમના ૮ વિભાગ છે, જેમાં પ્રથમ વિભાગમાં ૨ કક્ષાના થતાં અટકી જાય છે. તેની પ્રક્રિયા પણ આજ પ્રતિક્રમણ ૬ અધ્યયન છે અને બાકીના બે ચૂલિકાઓ છે. વિશાળ આગમ ૨ સૂત્રમાં બતાવેલી છે. જે કર્મને અવશ્ય ભોગવ્યા વિના ક્ષય કરી છે. ૪૫૪૮ શ્લોક પ્રમાણ ગ્રંથ છે. ૨ શકાય તે નિર્ધાત. દરરોજના પાપનું જ્યારે પ્રતિક્રમણ કરવામાં આ આગમ સંયમી જીવનની વિશુદ્ધિ પર ખૂબ જ ભાર મૂકે છે. ૨
આવે છે ત્યારે પાપની કક્ષા નિસ્બત બની જાય છે. પરંતુ જ્યારે સરળતા, આચારશુદ્ધિ, ભૂલો સુધારવાની તત્પરતા, વૈરાગ્યભાવ છે હું પ્રતિક્રમણ કરવામાં નથી આવતું ત્યારે તે કર્મો નિકાચિત બની તેમજ આજ્ઞાધીનતા વગેરે વર્ણન છે.
જાય તેનું વર્ણન આ સૂત્રમાં છે. સાધકો અને શ્રાવકો નિત્ય ઓધનિયુક્તિ (મૂળસૂત્ર). મૂર્તિપૂજા સંપ્રદાય પણ ૪ મૂળસૂત્રો શ્રે પ્રતિક્રમણ કરે તો તે પરમપદ સુધી પહોંચી શકે છે.
ગણાવે છે. પરંતુ ૪થા સૂત્ર તરીકે ઓઘનિર્યુક્તિ સૂત્રની ગણના કરીશ ૨ અગિયાર અંગ સૂત્રો, બાર ઉપાંગ સૂત્રો, ચાર મૂળ, ચાર છેદ અને છે. આ સૂત્ર સ્થાનકવાસી તેમજ તેરાપંથી સંપ્રદાયને માન્ય નથી. છે છે એક આવશ્ય સૂત્ર એમ બત્રીશ આગમો આત્મસુધારણા માટે સાધકને આ આગમ, પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીએ “પ્રત્યાખ્યાન 8 હું કઈ રીતે ઉપયોગી છે તેની વિચારણા આપણે કરી સ્થાનકવાસી અને પ્રવાદ' નામના નવમા પૂર્વમાંથી સંકલિત કર્યું છે. $ તેરાપંથ સંપ્રદાયમાં બત્રીશ આગમ સૂત્રોનો સ્વીકાર થયો છે.
ઓધ=સંક્ષેપથી સાધુના જીવનને લગતી તમામ નાની મોટી ૨ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક આરાધકોની માન્યતા પ્રમાણે દસ વયના બાબતનું વર્ણન, આદર્શ શ્રમણચર્ચારૂપ વર્ણન આ ગ્રંથમાં છે. આ ગ્ર ૨ સૂત્ર-પ્રકીર્ણક સહિત બીજા તેર આગમગ્રંથોને સ્વીકાર્યા છે. તીર્થકર આગમમાં મુખ્યત્વે મિડલેહણ, પિંડ, ઉપધિનું વર્ણન, અનાયતનનો ૨ 2 દેવે અર્થથી જણાવેલ શ્રુતને અનુસરીને પ્રજ્ઞાવાન મુનિવરો જેની ત્યાગ, પ્રતિસેવના, આલોચના અને વિશુદ્ધિનું વર્ણન છે. રચના કરે તેને પ્રકીર્ણક કે પન્ના કહે છે.
સાધુ-સાધ્વીની સમાચારીનું વર્ણન છે. સંયમ જીવનના પ્રાણ છે ચતુદશરણ પ્રકીર્ણકમાં ૩૪ અતિષયોથી વિભૂષિત અરિહંતોનો સ્વરૂપ, ચરણ સિત્તરી અને તેને સહાય એવી કરણસિત્તરીનું વર્ણન ૨ પરિચય અને ચાર શરણ સ્વીકારની વાત સાથે દુષ્કૃત્ય ગહ ને છે. ચરણકરણાનુયોગનું આ સૂત્ર છે. સાધુ પોતાના આચારમાં ૨ સુકૃત અનુમોદનાની વાત કહી છે. મહાપ્રત્યાખ્યાનમાં પાપ કરવું એ સ્થિર રહે અને જયણાનું ખાસ પાલન કરે તે હકીકત સચોટ રીતે છે હૃદુષ્કર નથી પરંતુ કરેલા પાપોની નિર્મળ ભાવે આલોચના કરવી એ દર્શાવી છે. બિમાર સાધુની સેવા માટે વૈદને બોલવાની વિધિ અને ૨ 2 દુષ્કર છે કહી આલોચના વિધિ કહી છે. ભક્તપ્રતિજ્ઞા પ્રત્યાખ્યાનમાં શ્રાવક પાસેથી ઔષધ મેળવવાની વિધિ પણ વર્ણવી છે. ચોમાસામાં 8 હું ભક્ત એટલે આહાર અને પ્રતિજ્ઞા એટલે પ્રત્યાખ્યાન જીવનના અંત વિહાર કરવાથી લાગતા દોષોનું વર્ણન છે. આહાર લેવાના અને ન $ સમયે આહાર ત્યાગના પચ્ચખાણ કઈ રીતે લેવા તે વિધિ બતાવી છે. લેવાના છ કારણો દર્શાવ્યા છે. શયા, ઉપધિ, પડિલેહણ પાત્રો કેટલાં
આ આગમોમાં બાળ પંડિતમરણ અને પંડિતમરણની વિચારણા રાખવાં વગેરે દર્શાવ્યું છે. ૨ છે. પ્રત્યાખ્યાનનું વર્ણન, અનશન માટેની યોગ્યતા અને પૂર્વતૈયારી, સાધુજી ૪૫ આગમ વાંચી શકે જ્યારે શ્રાવકો ગુરુમુખેથી ૩૯ છે 2 સંથારાનું વર્ણન, વૈરાગ્ય ભાવને દૃઢ કરતી વાતો, ગચ્છાચારમાં આગમ સાંભળી શકે તેવી પરંપરા છે. & સાધુ-સાધ્વીની મર્યાદા, જ્યોતિષ અને દેવેન્દ્રોનું વર્ણન, મરણ- જિનશાસનના સમગ્ર બંધારણનો પાયો આ આગમગ્રંથો છે $ સમાધિ પ્રકીર્ણકમાં મરણ સુધારવા માટેની આદર્શ પદ્ધતિઓ જેમાંથી ગુરુઆજ્ઞા દ્વારા યત્કિંચિત આચરણ કરવાથી પરમપદના ૨ આત્મસુધારણા માટે ઉપયોગી છે.
માર્ગની પ્રાપ્તિ સહજ બને છે. ૨ જિતકલ્પસૂત્ર (પંચકલ્યભાષ્ય) ૧૦૩ ગાથાઓના આ આગમમાં, ક્ષણે ક્ષણે જાગૃત રહી આત્મસુધારણા કરવાની શીખ ૨ ૨ સાધુ જીવનમાં લાગેલા અતિચારો, અનાચારોના દશ અને ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર (૪૬)માં આપી છે. 2 ઓગણીશ પ્રકારના પ્રાયશ્ચિત્તોનું વર્ણન કર્યું છે. આ ગંભીર ગ્રંથ સૂતેલી વ્યક્તિની વચ્ચે પણ પ્રજ્ઞાસંપન્ન પંડિત જાગૃત રહે છે. 8 ૯ છે. ગીતાર્થ ભગવંતો જ આ ગ્રંથના અધિકારી ગણાય છે. પ્રમાદમાં એ વિશ્વાસ કરતો નથી. કાળ ઘણો નિર્દય છે. શરીર છે $ પાંચ પ્રકારના વ્યવહારથી જૈનશાસન ચાલે છે. (૧) આગમ દુર્બળ છે. ભારેડ પંખીની માફક સાવધાનીથી વિચરવું જોઈએ. ૨ (૨) શ્રત (૩) આજ્ઞા (૪) ધારણા અને (૫) જિત વ્યવહાર. આ વિશ્વના તમામ વિષયો એક યા બીજી રીતે આગમમાં સંગોપ્યા ૨ லேலல லலலல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல
லலலலலலலலலலலலலலலலலல
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல லலலலலலலலலலலலலலலலலல
