________________ |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||| Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R. N. I. 6067/57 Published on 15th of every month & Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai 400 001 On 16th of every month. Regd. No. MH/MR/ SOUTH-146 / 2012-14 PAGE No. 36 PRABUDHHA JIVAN DECEMBER 2012 'હાજરાબહેન : મારા સાસુમાન પ્રો. મહેબૂબ દેસાઈ પંથે પંથે પાથેય... લગભગ પાંચેક દાયકા પહેલાંની વાત હશે. બગલમાંનું પોટલું પોતાના ખોળામાં મૂકી બારી હતી. માત્ર હુસેનભાઈ તો રોજના બાર-પંદર ધંધુકાના રેલ્વે સ્ટેશન પર દુબળો પાતળો બાંધો, પાર્સની એક સીટ પર બેઠા. અને ગાડી ઉપડી. એ રૂપિયા પત્નીના હાથમાં મૂકી દેતા. અને પોતાના શ્યામ વર્ણ, ચહેરા પર ખીલને કારણે ઉપસી સમયે ધંધુકાથી અમદાવાદનો રેલ્વે માર્ગ લગભગ ખિસ્સામાં જે પરચુરણ વધતું તેમાંથી સંતાનો માટે આવેલા ખાડાઓ, લગભગ પાંચેક ફૂટની ઊંચાઈ, પાંચક કલાકનો હતો, ગાડી બે એક કલાકે જ્યારે કંઈ ને કંઈ લેતા આવતા. લઘર વઘર પહેરેલી ગુજરાતી સાડી અને નાનકડું ધોળકાના સ્ટેશને આવી ઉભી રહી ત્યારે સાંજ હુસેનભાઈના ભાઈ-બહેનોની સંખ્યા પણ પોટલું બગલમાં દબાવી ટ્રેઈનના ડબ્બામાં પડી ગઈ હતી. એટલે અત્યાર સુધી ચૂપચાપ ખાસ્સી મોટી હતી. પાંચ ભાઈઓ અને ત્રણ ઉતાવળા પગે ચડતાં હાજરાબહેનને ટપારતા બેઠેલા હાજરાબહેન સંકોચ સહ બોલ્યા, બહેનો, જો કે ત્રણ બહેનોને તો પરણાવી દીધી યુવાનીમાં પ્રવેશેલા દિયર ઈબ્રાહીમભાઈએ બડાશ અભરામભાઈ, હેંડો વાળુ કરી લઈએ, હું હતી. પણ પાંચ ભાઈઓમાં ત્રણ ભાઈઓનું મારતાં કહ્યું. રોટલા ને અથાણું લાવી છું.' ભરણપોષણ અને તેમને કામધંધે લગાડવાની ભાભી, ડબ્બામાં ઝટ ચડો. આ કાંઈ આપણા એ મ કહી ભોળાભાવે હાજરાબહે ને જવાબદારી હુસેનભાઈ અને તેમના મોટાભાઈના ગામનું બળદગાડું નથી. આ તો ટ્રેઈન છે ટ્રેઈન. ખોળામાંના પોટલામાંથી ભાથું ખોલવા માંડ્યું માથે હતી. એટલે હાજરાબહેનના ઘરનો રોટલો હમણાં વીસલ વાગશે અને મંડશે દોડવા.' અને ઇબ્રાહીમભાઈએ પાછી પોતાની બડાશ હંમેશા મોટો રહેતો, ઘરમાં ગમે તે ભાઈ ભાંડુ | જરા છોભીલા પડેલા હાજરાબહેને ડબ્બાના હાંકી, કે મહેમાન આવે પણ તેમને જમાડ્યા વગર દરવાજાનો હાથ પકડીને જલદીથી ડબ્બામાં ‘ભાભી, તમેય ગામડાના ભોળા જ રહ્યા. હાજરાબહેન ક્યારેય જવા ન દે. ક્યારેક તો પતિ ચડવાનો પ્રયાસ કર્યો, અને પગ લસર્યો, એટલે સ્ટેશન પર વાળુ કરવા ના બેસાય, તમને ભૂખ હુસેનભાઈ ટપારે પણ ખરા, બિચારા પાછા હેઠે આવ્યા. ઈબ્રાહીમભાઈને તો લાગી હોય તો ધોળકાના ગરમા ગરમ ગોટા લાવી ‘આમ હાથ બહોળો રાખીશ તો ચાલી રહ્યું જોશું અને કેણું બંને થયા. મૂછમાં મલકાતા એ દઉં ?" અને હાજરાબહેનના ચહેરા પર ભોંઠપ ફરી ઘર.' બોલ્યા, વળી. પોટલામાં ભાથું જેમનું તેમ રહેવા દેઈ, પટ્ટા ગામડા ગામના પેલા સંસ્કારો મહેમાનને ભાભી, તમે અમદાવાદ જેવા શહેરમાં શું ચૂપચાપ નજરે તેઓ બારી બહાર તાકી રહ્યા, ક્યારે ક ભૂખ્યા ન જવા દેવાય, અભણ રહેવાના હતા. મારા ભાઈની તો તમે ફજેતી તેમની આંખો પણ પાણીથી ભરાઈ ગઈ. ગળામાં હાજરાબહેનના માનસમાં કોતરાયેલા પડ્યા હતા. કરશો.” | ડુસકું આવીને અટકી ગયું , હમણાં જ ભોંઠપને એટલે હાજરાબહેન ક્યારેક જાણ્યા-અજાણ્યા ને પોતાની જીંદગીના વીસ વર્ષ હાજરાબહેને કારણે ભાંગી પડશે તેવો રડમસ તેમનો ચહેરો મહેમાનોને જમાડ્યા વગર જવા ન દે. પરિણામે ધંધુકા જેવા ગામડામાં કાઢ્યા હતા, એ વીસ પછાતતાથી પસ્તાતો લાગ્યો, જયારે ક્યારેક તેમને ભૂખ્યા રહેવું પડતું, તો ક્યારેક વર્ષમાં પણ દેસાઈવાડાએથી ગામના કુવા સુધી ઈબ્રાહીમભાઈ તો પોતે બોલેલા શબ્દોના ફરીવાર રોટલા ઘડવા બેસવું પડતું. આમ ને આમ જતી કાચી કેડીથી વધુ કંઈ જ તેમણે જોયું ન પ્રત્યાઘાતમાં પડ્યા વગર ધોળકાના ગરમા ગરમ ટુ સે નભાઈની આછી પાતળી આવકમાં હતું. પણ એક દિવસ તેમની શાદી થઈ ગઈ. ગોટાનો સ્વાદ માણવા સ્ટેશન પર દોડી ગયા. હાજરાબહેન ઘરની ગાડી ખેંયે રાખતા. ધીમે ધીમે અમદાવાદ જેવા શહેરમાં નાની મોટી નોકરી કરી પછી તો અમદાવાદ ગોમતીપુર વિસ્તારમાં સંતાનો મોટા થયા. તેમનો ખર્ચ વધતો રહ્યો. ગુજરાન ચલાવતા સાત ચોપડી પાસ એવા આવે લી સોનીની ચાલીના એક રૂમમાં સંતાનોના અભ્યાસ પાછળ હાજરાબહેન ખાસ્સો હુસેનભાઈ સાથે હાજરાબહેનના નિકાહ થયા. હાજરાબહેને ઘરસંસાર માંડ્યો. હુસેનભાઈએ ખર્ચ કરતા. ક્યારેક તો સંતાનોની ફી ભરવાના અને નિકાહ પછી થોડો સમય પિયરમાં રહી પ્રારંભમાં તો નાની મોટી નોકરી કરી. પણ પછી પૈસા પણ તેમની પાસે ન હોય, પણ છતાં ઉધાર હાજરાબહેનને અમદાવાદ લઈ જવા તેમનો રિક્ષા શીખી અને અમદાવાદની સડકો પર રિક્ષા ઉછીના કરી અભણ હાજરાબહેન સંતાનોની ફી નાનકડો દિયર ઈબ્રાહીમ આવ્યો. અને બંને ચલાવવા માંડી. એ સમયે બાર-પંદર રૂપિયાનું ભરવાનું ચૂકતા નહિ. ખર્ચનું ભારણ વધવા છતાં ધંધુકાથી ટ્રેઈનમાં અમદાવાદ જવા નીકળ્યા. એ રોજનું નીયું રિક્ષા ડ્રાઈવરને મળતું. એ રોજના હજુ હાજરાબહેન પતિની રોજની દસ-બાર તકનો લાભ લઈ નાનકડો દિયર અભણ ભાભી બાર-પંદર રૂપિયામાં ચાર સંતાનો ત્રણ પુત્રો અને રૂપિયાની આવકમાંથી આ બધી જવાબદારી વેઢારે આગળ પોતાની બડાઈના તીર માર્યો જતો હતો. એક પુત્રીનો સંસાર હાજરાબહેન કેવી રીતે જતા હતા. એમાં એક દિવસ ટૂંકી આવક અને જેમ તેમ હાજરાબહેન ટ્રેઈનમાં ચયા, ચલાવતા તેની તો હુસેનભાઈને પણ ખબર ન (વધુ માટે જુઓ અનુસંધાન પાનું ૩૧મું). Postal Authority Please Note: If Undelivered Return To Sender At 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi, Mumbai-400004. Printed & Published by Nirooben Subhodbhai Shah on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 312/A, Byculla Service Industrial Estate, Dadaji Konddev Cross Rd, Byculla, Mumbai-400 027. And Published at 385, SVP Rd.. Mumbai-400004. Temporary Add.: 33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi. Mumbai-400004. Tel.: 23820296. Editor: Dhanwant T. Shah. હરિ કરે છે કામ કરે છે કે કોઈ પ્રો. કોઈ કરે છે કાર કઈક
