________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
லலலலலலலல
શ્રી ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર ડિૉ. કેતકી યોગેશ શાહ
તીર્થકરની અર્થરૂપે વાણી અને ગણધર ભગવંતોની સૂત્રરૂપે ગૌતમસ્વામીનું સ્વયં ત્યાં જવું, ત્યાં ગયા પછી આનંદની શારીરિક ગૂંથણી એવા અગિયાર અંગસૂત્રોમાં સાતમા સ્થાને ઉપાસક અશક્તિ અને ભાવોના વેગ નિહાળી તેની નિકટ જવું, તેના શ્રેદશાંગ સૂત્ર છે. અંગસૂત્ર હંમેશાં ધ્રુવ હોય એટલે કે હોય જ. અવધિજ્ઞાન વિષયક વાર્તાલાપ કરવો વગેરે પ્રસંગો ૨ ઉપાસક દશાંગ તેમાંનું એક છે. આ સૂત્ર ફક્ત શ્રાવકના ગૌતમસ્વામીની ગુણ દૃષ્ટિને પ્રગટ કરે છે.
જીવનચરિત્ર આલેખવા માટે જ છે, જેમાં શ્રાવકોનો જ અધિકાર આનંદ શ્રાવકના અવધિજ્ઞાનની વિશાળતા વિષયક શંકા થતાં હૈ છે. શ્રાવકનાં નામ બદલાય પણ ૭મું અંગસૂત્ર શ્રાવકોનું જ રહે. અત્યંત સરળતાથી પ્રભુ પાસે તેનું સમાધાન કરવું, એટલું જ છૂતીર્થકર, ગણધર, સાધુ-સાધ્વીઓના હૈયે જેના નામ હોય તે નહીં પરંતુ એક ગૃહસ્થના ઘરે જઈ ક્ષમાયાચના કરવી એ
શ્રાવકોના જીવન કેવા હોય? મહાવીર સ્વામી જ્યારે વિચરતા ગૌતમસ્વામીની મહાન સરળતા, નમ્રતા અને પ્રભુ પ્રત્યેની સાચીગ્ને ૨હતા ત્યારે ઉત્કૃષ્ટ શ્રાવકની સંખ્યા ૧ લાખ ૨૯ હજાર હતી. નિષ્ઠા ને અંતરશ્રદ્ધા છતી કરે છે. અહી ઉલ્લેખનીય તો એ છે કે ૨ છે તેમાંના સર્વશ્રેષ્ઠ (top ten) આ દશ શ્રાવકો-આનંદ, કામદેવ, ગૌતમ સ્વામી પોતે ૧૪ પૂર્વધારી, દ્વાદશાંગીના ધારક, ૪ જ્ઞાનના 8 6 ચુલનીપિતા, સુરાદેવ, ચુલ્લશતક, કુંડકૌલિક, સકડાલપુત્ર, મહાશતક, ધણી, ૫૦,૦૦૦ સાધુઓના નાયક, ૮૦ વર્ષની ઉંમર, ૩૦
નંદિનીપિતા તથા શાલિહીપિતા છે. આ દશ મુખ્ય શ્રાવકોના વર્ષનો દીક્ષા પર્યાય અને છઠ્ઠના પારણે છઠ્ઠ કરતા હતા. આવા ૨ જીવનનું તાદૃશ ચિત્ર (આલેખન) ૧૦ અધ્યયનમાં છે. જ્ઞાની, તપસ્વી, ઉત્તમ પદના ધારક હોવા છતાં પણ સ્નેલના ૨ ૨ ઉપાસક દશાંગનું ગાથા પરિમાણ ૩૨ અક્ષરની એક ગાથા થઈ શકે છે. ત્યારે કોઈ પણ જાતનો આગ્રહ રાખ્યા વિના સત્ય છે 8 ગણતાં ૮૧૨ ગાથા છે. અસ્વાધ્યાય છોડીને પહેલા અને ચોથા સ્વીકારી, ક્ષમાયાચના કરી તે તેમનો ઉત્તમ ગુણ છે. પ્રહરમાં સ્વાધ્યાય થાય તેવું કાલિક સૂત્ર છે.
મહાશતક સિવાય નવે શ્રાવકોનું પારિવારિક જીવન સુખી હતું. છે દશે શ્રાવકોના અધ્યયનમાં એક સરખી સર્વ સામાન્ય વાત એ તેઓએ તેમની પત્નીને ધર્મ કરવા માટે, તીર્થકરના દર્શન કરવા ૨છે કે તેઓ ધનસંપન્ન, સમૃદ્ધ અને વૈભવશાળી હતા. સંયોગવશ માટે કોઈ જાતનું દબાણ કર્યું નથી પણ પ્રેરણા આપી છે. જે આજે ૨ ૨ શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સ્વામીનું મિલન થાય છે, જીવનમાં ઘણી જ અનુકરણીય લાગે છે. ઘરના પ્રત્યેક સદસ્યોને યોગ્ય પ્રેરણા છે 2 પરિવર્તન આવે છે. શ્રાવક ધર્મનો સ્વીકાર કરે છે, જીવનને મર્યાદિત આપી બાર વ્રતધારી શ્રાવક બનાવવા જોઈએ તો જ મહાવીરનું 8
ને સીમિત બનાવે છે. દશે શ્રાવકે ૧૨ વ્રત અને ૧૧ પ્રતિમાઓનું શાસન ૨૧,૦૦૦ વર્ષ સુધી ટકી શકશે. શું પાલન કર્યું. ૨૦ વર્ષ સુધી શ્રાવક-ધર્મનું પાલન કર્યું. તેમાં છેલ્લાં મુનિદર્શન માટે સામાન્ય નિયમ એટલે કે પાંચ અભિગમ શ્રે છ વર્ષ ગૃહસ્થ પ્રવૃત્તિઓથી નિવૃત્તિ લઈને આત્મસાધના કરી. જાણવા યોગ્ય છે. જે સચિત્તયાગ, અચિત્તનો વિવેક, મુખ ઉપર ૨ ૨ અંતે એક માસનો સંથારો કરીને સમાધિમરણ થયું, પ્રથમ રૂમાલ અથવા મુહપત્તિ, હાથ જોડવા, મનની સ્થિરતા છે. ૨ 2 દેવલોકગમન ત્યાં ચાર પલ્યોપમનું આયુષ્ય, ત્યાંથી મહાવિદેહ વર્તમાનમાં ગૃહસ્થ સાધકો માટે આનંદ આદિ દશે શ્રાવકનું છે 6 ક્ષેત્રમાં જન્મ ધારણ કરી મુક્તિ ગમન કરશે.
જીવન દિશાસૂચક છે. પોતાના ઘરમાં કેવળ ભોગ વિલાસ યોગ્ય # દશ અધ્યયનમાંથી બે અધ્યયનમાં-૯ અને ૧૦મામાં કોઈ જ વાતાવરણ ન રાખતાં, સાધના યોગ્ય સ્વતંત્ર સ્થાન રાખવું વિશેષતા નથી. તેમની ધર્મસાધનામાં પુણ્યાનુયોગે કોઈ ઉપસર્ગ જોઈએ. શ્રેન આવ્યો. વિશેષતાવાળા અધ્યયનમાં આનંદ શ્રાવકની દઢતા, દશે શ્રાવકો પાસે કરોડોની સોનામહોર હોવા છતાં પ્રચુરટ્ટ 2 કામદેવની વ્રતની દૃઢતા, કુંડકૌલિકની તત્ત્વની સમજણ, સંપત્તિ અને ગોધન હોવા છતાં તેમને મહાપરિગ્રહી શ્રાવક કહ્યા છે હું સકડાલપુત્રની સરળતા અને મહાશતકની પત્નીનો પ્રતિકૂળ સંયોગ નથી, અલ્પ પરિગ્રહી શ્રાવક કહ્યા કારણકે વ્રત સ્વીકારતી વખતે છું છતાં ધર્મોપાસનામાં દૃઢતા રાખી એ પ્રેરણાદાયી અધ્યયનો છે. તેમની પાસે જેટલો પરિગ્રહ હતો તેમાં જ સંતોષ રાખ્યો. છે જિનશાસન ગુણપ્રધાન છે, વેષપ્રધાન નથી તે આનંદ શ્રાવક ઈચ્છાઓને સંયમિત કરી માટે સીમિત પરિગ્રહવાળા કહેવાય છે. શ્રે &અને ગૌતમ સ્વામીના વ્યવહાર પરથી સિદ્ધ થાય છે. આનંદ અને જ્યારે પોતાને નિવૃત્ત થયું હતું તે સમયે છોડી પણ શક્યા. ૨ 8 શ્રાવકના આમરણાંત અનશનના સમાચાર મળતાં જ વ્યક્તિએ પોતાની નિવૃત્તિ સમયની એક મર્યાદા રાખવી જોઈએ. 8 லே ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல லலி
