________________
( ૧૨૬
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨)
லலலலலல லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல லலலலலலலலல
૨ હજાર સમુદેશક છે. આ સૂત્રમાં સૈદ્ધાંતિક, ઐતિહાસિક-તાત્ત્વિક પૂર્વના ૧૪ પ્રકાર છે–એક પૂર્વનું જ્ઞાન ખૂબ હોય છે. અંબાડી છે વિષયો અને અનેક પ્રેરક કથાનકોનું વર્ણન છે.
સહિત હાથી પ્રમાણ શાહીથી જેટલું લેખન થાય તેટલું એક પૂર્વનું ૨ ૨ (૬) શ્રી જ્ઞાતાધર્મકથા સૂત્ર : આના બે વિભાગ છે. પ્રથમ જ્ઞાન છે. ૮ વિભાગમાં ૧૯ અને બીજામાં દશ વર્ગ છે. ધર્મકથા પ્રધાન આ (૧) ઉત્પાદ પૂર્વ : જીવ, પુદ્ગલ અને કાળ દ્રવ્યના ઉત્પાદ, ૪ શું સૂત્ર વિશે એવી પણ માન્યતા છે કે આ સૂત્રની બધી મળીને સાડા વ્યય અને ધ્રુવતાનું વર્ણન છે. શ્રે ત્રણ કરોડ ધર્મકથા તથા હજારો પદ હતા.
(૨) અગ્રાયણીય પૂર્વ : આમાં ૭૦૦ સુનય, ૭૦૦ દુર્નય, ૨ ૨ (૭) શ્રી ઉપાસક દશાંગ સૂત્ર :- શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના પંચાસ્તિકાય, પદ્રવ્ય અને નવ તત્ત્વનું નિરૂપણ છે. હૈ દશ વિશિષ્ટ શ્રાવકોના ચરિત્ર દ્વારા શ્રાવકધર્મનું વર્ણન મળે છે. (૩) વીર્યાપ્રવાદ પૂર્વ : આત્મવીર્ય, પરવીર્ય, બાલવીર્ય છે
એક વિભાગ–દશ અધ્યયન છે. વિવિધ વર્ણનો આકર્ષક છે. પંડિતવીર્યનું વર્ણન છે. $ શ્રાવકના ૧૨ વ્રતનું પણ વર્ણન મળે છે.
(૪) અસ્તિ-નાસ્તિપ્રવાદ પૂર્વ : જીવ-અજીવના અસ્તિત્વ-S છે (૮) અંતકૃતદશાંગ સૂત્ર : આ સૂત્રના આઠ વર્ગ છે. પ્રથમ નાસ્તિત્વનું વર્ણન છે. ૨ અને અંતિમ વર્ગમાં દસ-દસ અધ્યયન છે. એક શ્રુતસ્કંધ છે. આ (૫) જ્ઞાનપ્રવાદ પૂર્વ : પાંચ જ્ઞાન અને ત્રણ અજ્ઞાનનું વિશદ ૨ હૈ સૂત્રમાં સંયમ-તપની આરાધના કરી, નિર્વાણ પ્રાપ્ત કરનાર, વર્ણન છે. ૯૦ સાધકોનું નિરૂપણ છે.
(૬) સત્યપ્રવાદ પૂર્વ : વચનગુપ્તિનું અને ચાર પ્રકારની ભાષાના 6 (૯) શ્રી અનુત્તરોપપાતિક દશા સૂત્ર : એક શ્રુત સ્કંધ છે. પ્રકારોનું વર્ણન છે. ૨ અનુત્તરનો અર્થ છે અનુપમ. પાંચ અનુત્તર વિમાનમાં જે વિમાન (૭) આત્મપ્રવાદ પૂર્વ : આત્માના સ્વરૂપનું પ્રતિપાદન છે. છે શું છે તે અનુત્તર વિમાન કહેવાય છે. તપ-સંયમની આરાધના કરીને, (૮) કર્મપ્રવાદ પૂર્વ : કર્મના આઠ પ્રકાર, તેની ૧૨૦ ઉત્તર ૨
અનુત્તર વિમાનમાં જન્મ ધારણ કરનાર આત્માઓનું વર્ણન છે. પ્રકૃતિઓ, કર્મમીમાંસા છે. હું ત્રણ વર્ગમાં આ સૂત્ર વિભક્ત છે-પ્રથમ વર્ગમાં દશ, બીજા (૯) પ્રત્યાખ્યાનપ્રવાદ પૂર્વ ગૃહસ્થ ધર્મ અને સાધુના પ્રત્યાખ્યાનનું છે $ વર્ગમાં ૧૩ અને ત્રીજામાં દશ-કુલ ૩૩ અધ્યયન છે. કુલ ૩૩ સ્વરૂપદર્શન છે. ૨ મહાન આત્માનું વર્ણન છે.
(૧૦) વિદ્યાપ્રવાદ પૂર્વ ૭૦૦ અલ્પવિદ્યા, ૫૦૦ મહાવિદ્યા છે ૨ (૧૦) શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર : પ્રશ્નોત્તપ્રધાન આ સૂત્રમાં તથા આઠ મહાનિમિત્ત શાસ્ત્રોનું વર્ણન છે. ૨ ૧૦૮ પ્રશ્નો છે. એક શ્રુતસ્કંધ અને ૪૫ અધ્યયન છે. વર્તમાનકાળ (૧૧) અવંધ્ય પૂર્વ : શુભાશુભ કર્મફળનું વર્ણન છે. છે આ સૂત્રમાં પાંચ આશ્રવ અને પાંચ સંવરનું વર્ણન કરતાં ૧૦ (૧૨) પ્રાણાયુ પૂર્વ : પ્રાણાયામના ભેદ-પ્રભેદ, શરીરઅધ્યયન છે.
ચિકિત્સા, આયુર્વેદની મહત્તા-વિષવિદ્યા તથા ભૂત-ભવિષ્યની (૧૧) શ્રી વિપાક સૂત્ર : આ સૂત્રમાં શુભાશુભ કર્મોના ફળનું ઘટનાઓને જાણવાની પદ્ધતિનું નિરૂપણ છે. કથન છે. બે શ્રુતસ્કંધ છે. પ્રથમ વિભાગમાં અશુભ કર્મોના ફળરૂપ (૧૩) ક્રિયાવિશાલ પૂર્વ : પુરુષની ૭૨ અને સ્ત્રીની ૬૪ ૨ 2 દુ:ખવિપાકનું અને બીજામાં શુભ કર્મોના ફળરૂપ સુખવિપાકનું કળાનું- લૌકિક ક્રિયા અને લોકોત્તર ક્રિયાનું વર્ણન મળે છે. ૨ હું વર્ણન છે. કથાનકોના માધ્યમથી શુભકર્મ અને અશુભકર્મના (૧૪) લોકબિંદુસાર પૂર્વ : સંસાર અને તેનાં કારણો, મોક્ષ છે $ ફળથી પરિચિત થઈ જીવ ધર્મકરણી કરવાનું નક્કી કરે છે. અને તેના ઉપાયો તેમ જ લોકાલોકનું સ્વરૂપ આલેખન પામ્યું છે ૨ (૧૨) શ્રી દષ્ટિવાદ સૂત્ર : આ સૂત્ર વિચ્છેદ ગયું છે પરંતુ તેની છે. આ પૂર્વ શ્રુતલોકમાં ઉત્તમ છે. 2 વિગતો મળે છે. (૧) પાંચ વિભાગમાં આ સૂત્રનું વિભાજન મળે ચોદ પૂર્વના જ્ઞાતાને શ્રુતકેવળી અથવા જિન નહીં પણ જિન ૨ ૨ છે. (૧) પરિકર્મ, (૨) સૂત્ર, (૩) પૂર્વ, (૪) અનુયોગ દ્વાર, સરીખા કહ્યાં છે. પૂર્વનું જ્ઞાન-વર્તમાન કાળે ઉપલબ્ધ નથી. ૮ (૫) ચૂલિકા.
* * * • જાણતાં કે અજાણતાં કોઈ અધર્મ કાર્ય થઈ જાય તો પોતાના આત્માને એમાંથી તરત હટાવી લેવો. 8
ત્યાર પછી બીજી વાર એવું કાર્ય ન કરવું. આગમ-વાણી.
• ધર્મને સાંભળીને મનુષ્ય કલ્યાણકારી શું છે તે જાણે છે. વળી તે ધર્મને સાંભળીને પાપ શું છે તે ૨ જાણે છે. આમ ધર્મશ્રવણ દ્વારા તે બંનેને જાણીને જે શ્રેય હોય છે તેનું તેણે આચરણ કરવું. ૨
லலலலலலல லலலலலலலலலலலலலலலலலலலல லலலல லலி
லலலலலலலலலலலலலல
