________________
૩૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
ડિસેમ્બર, ૨૦૧૨ ઘર બનાવ્યું. પણ કુદરતે હજુ તેમની કસોટી કરતાં કરતાં જ સંતાનો આવકના સાધનો શોધવા “ભાભી, ધોળકાના સ્ટેશને વાળુ કરવા કરવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું. એટલે એક દિવસ લાગ્યા. ચારે સંતાનોમાં બહુ લાડમાં ઉછરેલ મોટો ઉતરીશું?' સોનીની ચાલીનું ઘર પોતાના તાજા પરણેલા પુત્ર રહીમ ભણવામાં જરા નબળો. માંડ માંડ ત્યારે ભારે શરીર, શ્યામ વર્ણ અને હજ્જ દિયર ઇબ્રાહીમભાઈને આપી, હાજરાબહેન કૉલેજના પ્રથમ વર્ષ સુધી ભણ્યો. એ પછીની પુત્રી પઢીને આવ્યા પછી હજીયાણી જેવું લાંબું ફ્રોક ખારૂના નાળાના એક રૂમના ભાડાના મકાનમાં સાબેરા ભણવામાં સાધારણ, છતાં એમ.એ. સુધી અને ઓઢણી ઓઢતા સિત્તેર વર્ષના હાજરાબેનના રહેવા આવ્યા. જો કે ત્યારે પણ પતિએ તો ટકોર ભણી. એ પછીનો પુત્ર ગુલામ નબી પ્રથમ તો ચહેરા પર પચ્ચાસ વર્ષ પહેલાંનું ભોળપણ ઉપસી કરતાં કહ્યું હતું,
સાયન્સ કૉલેજમાં જોડાય, પણ પછી ઈજનેર આવે છે. અને ત્યારે ફિયાટમાં બેઠેલા ત્રણે યુવાન રહેવા દે હવે બહુ ઉદાર થવાની જરૂર નથી. કૉલેજમાં ગયો. અને ત્યાંથી સિવિલ એન્જિનિયર પુત્રો પોતાની માતાના ચહેરા પર ઉપસી આવેલા ઈબ્રાહીમ માટે તો બીજી કોઈ વ્યવસ્થા કરી લઈશું.” થયો. જ્યારે સૌથી નાનો પુત્ર અબ્દુલ રહેમાન ભોળા ભાવોમાં છુપાયેલ પચાસ વર્ષની સંઘર્ષ
ઈબ્રાહીમભાઈ તમારા ભાઈ છે. તેમને ડિપ્લોમા સિવિલ એન્જિનિયર થયો. રાત્રે દસેક યાત્રાને એક નજરે તાકી રહે છે. * * * અમદાવાદ જેવા શહેરમાં રહેવાની સગવડ કરી વાગ્યે હુસેનભાઈ રિક્ષા બંધ કરે પછી કૉલેજમાં (સૌજન્ય : પ્રો. મહેબૂબ દેસાઈ વ્યક્તિત્વ અને આપવાની તમારી ફરજ છે.'
ભણતો ગુલામ નબી રિક્ષા હાથમાં લે ને બારેક વાડમય) અને આખું કુટુંબ ખારૂના નાળામાં આવ્યું. વાગ્યા સુધીમાં ચાલીસ પચાસ કમાઈ લે અને મોબાઈલ :૦૯૮૨૫૧૧૪૮૪૮. પણ ત્યાંથી પણ મકાન માલિકે ઘર ખાલી કરાવવા આમ પોતાના ખર્ચ સાથે થોડો ઘણો ઘરનો ખર્ચ
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘને દબાણ કર્યું. અને હુસેનભાઈ મૂંઝાયા. ફરીવાર પણ કાઢી લે. સૌથી નાનો પુત્ર અબ્દુલ રહેમાન અમદાવાદમાં એક રૂમની શોધ આરંભાઈ. ઘણાં તો રોજ સવારે છાપા નાંખવા જાય. કડકડતી ઠંડી
પ્રાપ્ત થયેલ અનુદાન ધમપછાડા કર્યા. પણ ક્યાંય મેળ ન ખાધો. પણ હોય કે ધોધમાર વરસાદ છાપા નાંખવાનો તેનો
પ્રબુદ્ધ જીવન નિધી ફંડ જ્યારે હતાશાથી ઘેરાયેલા હુસેનભાઈને પોતાના ક્રમ ક્યારેય ખોરંભે પડે નહિ. જ્યારે પુત્રી સાબેરા રૂા. નામ સગા નાનાભાઈએ મદદ કરવાને બદલે એમ નાની મોટી નોકરી કરે. આમ ઘરમાં આવકના ૨૦૦૦૧ શ્રીમતી સવિતાબેન શાંતિલાલ સંભળાવ્યું, ‘રૂમ ના મળતી હોય તો સાબરમતીના સ્ત્રોત વધ્યા અને હાજરાબહેનનો હાથ થોડો છૂટો
શાહ, U.K. કિનારે ઝૂંપડું બાંધો.” થયો.
૫૦૦૦ શ્રીમતી ઈલાબેન મોદી ત્યારે તો હુસેનભાઈ લગભગ ભાંગી પડ્યા. આમ ધીમે ધીમે હાજરાબહેનની વેળા વળી.
૫૦૦૦ શ્રી ભરત પી. શાહ પણ અભણ હાજરાબહેન જરા પણ મન પર લાવ્યા ત્રીસ પાંત્રીસ વર્ષના સંઘર્ષ પછી દિવસો બદલાયા.
૫૦૦૦ શ્રીમતી ભારતીબેન બી. શાહ વગર પતિને કહ્યું, ગુલામ નબી અને અબ્દુલ રહેમાન ઈજનેર તરીકે
૩૦૦૦ શ્રી કેશવજી રૂપસી શાહ
૫૦૧ શ્રીમતી માઘવી આર. વ્યાસ એમાં દુઃખી શું થાવ છો, ખુદાને ત્યાં દેર છે સરકારી નોકરીમાં સ્થિર થયા. પુત્રી સાબેરાને
૧૦૯૮ નેહા ડી. શાહ અંધેર નથી.” જીએસએફસીમાં નોકરી મળી ગઈ. મોટો પુત્ર
૧૫૦ દિનેશ ચંદુલાલ શાહ અને ખરેખર એક દિવસ જાનસાહેબની રહીમ પણ નોકરીમાં ગોઠવાઈ ગયો. અને પછી
- ૨૦૦૫૦. ગલીમાં એક નાનકડી રૂમ મળી ગઈ. ચારે સંતાનો તો હાજરાબહેનનું નસીબ ખૂલ્યું. સરખેજ રોડ સાથે હુસેનભાઈ-હાજરાબહેન જાનસાહેબની પર ત્રણ બેડ રૂમનું ટેનામેન્ટ લીધું. પુત્ર રહીમને
કિશોર ટિમ્બડીયા કેળવણી ફંડ
રૂ. નામ ગલીમાં રહેવા આવ્યા. અલગ ટેનામેન્ટ કરાવી આપ્યું. ઘરના આંગણામાં
૧૫૦૦૦ એક ભાઈ તરફથી જો કે હજુ હાજરાબહેનના જીવનના કપરા ફિયાટ આવી. અને ઘરમાં પૈસાની રેલમછેલ થઈ.
૧૫૦૦૦ ચઢાણ જેવા ને એવા જ હતા. હવે તો છોકરાઓ પણ આ બધું જોવા હુસેનભાઈ ન રહ્યા. તેનો – શાળામાંથી કૉલેજમાં આવ્યા હતા. એટલે ચારસો રંજ આજે પણ હાજરાબહેનને કોરી ખાય છે. લોક સેવા સંઘ થરડા: આર્થિક સહાય ! છત્રીસ નંબરની રિક્ષા પર સવારથી રાત સુધી રોજના બાર-પંદર રૂપિયામાં ઘર ચલાવનાર
માટે નોંધાયેલી રકમની યાદી ઝઝુમતા હુસેનભાઈ જે કંઈ લાવતા તેમાં જ હાજરાબહેનના હાથમાં આજે પૈસો રમે છે. પણ
રૂા. નામ ઘરખર્ચ, છોકરાઓનો ભણતર ખર્ચપહેરવા છતાં પચાસ વર્ષ પહેલાં ધોળકાના રેલ્વે સ્ટેશન
૨૧૬૭૩૯૯ આગળનો સરવાળો ઓઢવાનો ખર્ચ અને આ બધાથી વિશેષ શહેર પર પોટલી છોડી વાળું કરવા બેસતા
૧૦૦૦૦ સુધીરકુમાર ઓઝા
૧૦૦૦૦ છોટાલાલ નાથાલાલ શાહ મધ્યે તેમનું ઘર હોઈ રોજ આવતા અઢળક હાજરાબહેનના જીવન વ્યવહારમાં જરા પણ ફેર
ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટ મહેમાનોનો ખર્ચ હસતે મુખે હાજરાબહેન સહે નથી પડ્યો. એ જ માયાળુ સ્વભાવ, એ જ
૧૦૦૦૦ એમ. ટી. નાણાવટી જતા હતા. આ બધું હાજરાબહેન રિક્ષાની ટૂંકી મહેમાનોને ભૂખ્યા ન જવા દેવાનો આગ્રહ અને
ચેરીટેબલ ટ્રસ્ટ આવકમાં કેવી રીતે કાઢતા એ તો હાજરાબહેન એ જ કરકસરનો જીવ.
૫૦૦૦ નંદુ ડેપર્સ જ જાણતા.
આજે પણ જ્યારે નવી નકોર ફિયાટમાં કોઈ ૩૦૦૦ આર. એ. સંઘવી પણ સંતાનો મોટા થતા માતા-પિતાનો સંઘર્ષ સામાજીક પ્રસંગે ધંધુકા જતા હાજરાબહેનને ૨૨૦૫૩૯૯ તેમને સ્પર્શી ગયો. એટલે કૉલેજમાં અભ્યાસ તેમના દિયર ઈબ્રાહીમભાઈ મજાકમાં કહે છે, (અનુદાનની વધુ યાદી પૃષ્ટ ૨૬ પર જુઓ)
