________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ સૂત્ર વિશેષાંક
૧૨૯
லலலலலலலலலலலல
જૈન આગમના સંદર્ભે વિજ્ઞાન મનોવિંજ્ઞાન, શરીરવૈિજ્ઞાન, પર્યાવરણ અને યોગ
| શ્રી ગુણવંત બરવાળિયા
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
મનોવૈજ્ઞાનિકો, મનોચિકિત્સકો માનવીના મનની દશાનો જૈનોના અનુષ્ઠાનોમાં વંદનની ક્રિયા કરવાની હોય છે. $ અભ્યાસ કરી તેનું પૃથ્થકરણ કરી કેટલાંક તારણ કાઢે છે. જૈનાચાર્યોએ નમન કરવાનું કહ્યું છે તેની પાછળ શરીરવિજ્ઞાન, 8 ૨ મનોચિકિત્સકો દેહિક અને મનોદૈહિક રોગોનો પોતાની યોગવિજ્ઞાન અને મનોવિજ્ઞાનનાં પરિબળો કામ કરે છે. શ્રે કાર્યપદ્ધિત દ્વારા ઉપચાર કરે છે. કોઈપણ શારીરિક માનસિક નમવાથી આપણું પેટ દબાશે અને પેટ નીચે ની રૂણતા સાથે સંબંધ ધરાવે છે. મનોચિકિત્સકો મન અને શરીરશુદ્ધિ પેન્ક્રિયાસમાંથી જે રસ ઝરશે જે તામસી તત્ત્વોને શાંત કરશે. ૨ સુધીના મર્યાદિત ઉપચાર કરે છે જ્યારે દાર્શનિકોએ શરીરશુદ્ધિમાં આ શરીરવિજ્ઞાનની પ્રક્રિયા થઈ. સાષ્ટાંગ પ્રણામની સ્થિતિમાં ૨ હૈ અટક્યા વિના આત્મશુદ્ધિની ઉપચાર પ્રક્રિયાને અનિવાર્યપણે જોડી વંદન કરવું એટલે સમગ્ર ક્રિયાથી સમથળ પૃથ્વીના સાન્નિધ્યે હૈ દીધી છે, કારણ કે વીતરાગ પરમાત્મા ભવરોગ નિવારણવાળા સમાંતરપણે આપણે દંડવત્ થઈએ ત્યારે વૈશ્વિક ચેતનાનું છે પરમ વૈદ્યરાજ છે.
આપણી સાથે અનુસંધાન થતાં જગતની શક્તિનો સહજ પ્રવેશ ૪ છે ફ્રોઇડવાદમાં જેમ શુભ વિચાર વિગેરેને શુભ સંકલ્પમાં થાય છે. બાહ્યકૃતિ સાથે આંતરપરિવર્તન થતાં, પ્રણામ માટે છે પરિવર્તિત કરવામાં આવે છે એવી જ રીતે જૈનદર્શનમાં આપણે જ્યારે નમીએ છીએ ત્યારે ભીતરસ્થિત અહંકાર પણ નમી
ભાવનાઓ અને વેશ્યાનું વર્ણન થયું છે. કર્મવાદનાં ચિંતનમાં જાય છે, ઝૂકી જાય છે. આપણામાંથી આપણી ચોપાસ સતત ૨ ઉદવર્તન, ઉદીરણાથી સંક્રમણ વિગેરે અવસ્થાઓમાં કર્મનિષ્ઠરા નીકળતું, સર્જતું અહમ્ની સુરક્ષાનું વર્તુળ ભાંગી પડે છે. આ ૨ થાય છે. દ્રવ્ય અથવા ભાવમન દ્વારા અજાણતા પાપોનું સેવન મનોવૈજ્ઞાનિક પ્રક્રિયાથી આપણે રચેલ અહમ્ અને મની ૨ થઈ જાય, અજાણતા અથવા અજાગ્રત અવસ્થામાં, સ્વપ્નમાં દીવાલોમાં તિરાડ પડે છે તે શરણાગતિના અત્યંતરભાવોના હૈ હૈ પાપોનું સેવન થઈ જાય તેવા સૂક્ષ્મ પાપોના પ્રાયશ્ચિત્ત માટે પ્રવેશ માટે સહાયક બને છે. ભાવના અભિપ્રેત થતાં લોકોત્તર છે છે પણ જૈન આગમોમાં આવશ્યક સૂત્રમાં વિસ્તારથી માર્ગદર્શન વંદનની યાત્રા શરણાગતિમાં પરિણમે છે. આગમના આવશ્યક છે આપવામાં આવ્યું છે.
સૂત્ર અને અન્ય આગમ ગ્રંથોમાં વંદના વિશે વિગતો જાણવા છે છેફ્રોઈડવાદના અચેતન મનની તુલના આપણે કામણ શરીર મળે છે. 6 સાથે કરી શકીએ. આપણાં દમિત મન, વચન અને કાયાના આધુનિક મનોવિજ્ઞાનના નિરીક્ષણ પ્રમાણે કોઈપણ વ્યક્તિના $ વ્યાપારોનો સંબંધ કાર્મણ શરીર સાથે હોય છે. આજે ચિત્તની એકાગ્રતા સામાન્ય સંજોગોમાં ૪૮ મિનિટથી વધુ ૨ મનોવિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં જેટલાં પણ શોધકાર્યો થઈ રહ્યાં છે તે રહી શકે. જૈન ધર્મના ગણધર ભગવંતોએ સામાયિક અનુષ્ઠાનની શ્રે કાર્મણ શરીર સુધી જ સીમિત છે જ્યારે જૈનદર્શનના સૂત્રો અવધિ બે ઘડી એટલે ૪૮ મિનિટ રાખી છે. ૨ અનુસાર દારિક, તેજસ અને કાર્મણ શરીરથી આગળ છે. સૂત્રકૃતાંગ આગમમાં આદ્રક નામે અધ્યાય છે, જેમાં ૨ છે જીવાત્મા-શુદ્ધાત્મા.
હસ્તિતાપસો એમ માને છે કે આહાર માટે અનેક વનસ્પતિ છે ૨ જૈનદર્શનમાં સંમોહનની વાત આવે છે પણ તે આદર્શ એકેન્દ્રીય જીવોની હિંસાની અપેક્ષાએ એક મહાકાય હાથી મારવો છે
સંમોહનના રૂપમાં આવે છે. મનોચિકિત્સક રોગીના શરીરને અલ્પહિંસા છે અને એ પ્રકારે તેઓ પોતાને અધિક અહિંસક સિદ્ધ 8 & શિથિલ કરી અચેતન મનમાં ઘર કરી ગયેલી ચિંતા અને વિકારની કરે છે, પરંતુ જૈન મત અનુસાર હિંસા અહિંસાના વિવેકમાં કેટલાં 8 છે જડ સુધી પહોંચે છે. જૈન આગમમાં આવશ્યક સૂત્ર અને પ્રાણીઓની હિંસા થઈ છે તે મહત્ત્વનું નથી, પરંતુ ક્યા પ્રાણીની ૬ અંતરતપમાં કાર્યોત્સર્ગની વિધિ બતાવવામાં આવી છે. કાયોત્સર્ગ હિંસા થઈ તે મહત્ત્વનું છે. ભગવતી સૂત્રમાં આ પ્રશ્ન વિશે છણાવટ છે એટલે કાયાને શિથિલ કરવી. આત્મસંમોહનની ક્રિયા, ધ્યાન કરતાં દર્શાવાયું છે કે સ્થાવર જીવોની અપેક્ષાએ ત્રસજીવોની છે સાથેની આ ક્રિયા દ્વારા, નીડરતા, વ્યસનમુક્તિ, એકાગ્રતા સાથે અને ત્રસ જીવોમાં મનુષ્યની અને મનુષ્યમાં ઋષિની હિંસા વિશેષ ૨ નિર્ણયશક્તિનો વિકાસ થાય છે. લગ્નસ પણ મનોવૈજ્ઞાનિક નિકૃષ્ઠ માનવામાં આવી છે. આગમ મનીષીઓએ પ્રાણીઓની ૨ ૨ પદ્ધતિ છે જે આત્માથી પરમાત્મા સુધી પહોંચવાની શુદ્ધિકરણની પ્રાણસંખ્યા અર્થાત જૈવિકશક્તિના વિકાસનું વિશિષ્ટ સંશોધન છે & પ્રક્રિયા દર્શાવે છે. લગ્નસ આપણા અજાગૃત મનની શક્તિઓ રજૂ કરી હિંસા, આત્માની નહિ પ્રાણોની થાય છે તેનું પ્રતિપાદન છે
જાગૃત કરી આધ્યાત્મિક ઊંચાઈએ પહોંચવામાં મદદ કરે છે. કર્યું છે. આથી હિંસા-અહિંસાના વિવેકમાં સંખ્યાનું મહત્ત્વ નથી, છે லே ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல
૪
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
