________________
૨ પ્રારંભ :
லலல்லலலலலலலலல லலலலல
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல லலலலலலலலலலலலலலலலலல
(૧૧૬ | પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨) 90 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
શ્રી ઓઘનિર્યુક્તિસૂત્ર - પિંડનિર્યુક્તિસૂત્ર
|| ડૉ. રસિકલાલ મહેતા
વિકલ્પને અવકાશ રહેતો નથી, પરંતુ ચિત્તવૃત્તિ એકાગ્ર અને 8 છે. મૂર્તિપૂજક સંપ્રદાય ૪થા મૂળસૂત્ર તરીકે આ સૂત્રને સ્થાન અંતર્મુખી બને છે. ટૂંકમાં આ સમાચારીનું આચરણ કરનારના શું આપે છે. આ સૂત્ર સ્થાનકવાસી તેમજ તેરાપંથી સંપ્રદાયને માન્ય સર્વ દુઃખોનો નાશ થાય છે.
નથી. ઓઘ-સંક્ષેપથી-ટૂંકાણમાં સાધુના જીવનને લગતી તમામ | સમાચારીના દશ પ્રકારઃ ૨ નાની મોટી બાબતોનું વર્ણન મળે છે. આદર્શ શ્રમણ-ચર્યારૂપ (૧) આવશ્યકી : કોઈપણ આવશ્યક કાર્ય માટે ઉપાશ્રયથી શ્રે ૨ વર્ણન આ આગમમાં છે. સમકિતના મૂળને દૃઢ કરવામાં ઉપકારક બહાર જવું પડે, ત્યારે ગુરુજનોને તેનું સૂચન કરવું જરૂરી છે. હૈ એવું આ મૂળભૂત શાસ્ત્ર છે.
આવસ્સહિ’ શબ્દ બોલવો તે આવશ્યકી સમાચારી. છે $p પરિચય:
(૨) નૈષધિકી: કાર્ય પૂર્ણ કરી ઉપાશ્રયમાં પાછા ફરતી વખતે, હું આ સૂત્રના રચયિતા, ૧૪ પૂર્વધર, પૂજ્ય આચાર્યશ્રી ગુરુને સૂચન કરવું કે આપની આજ્ઞાનુસાર કાર્ય પૂર્ણ કરીને પાછો છે ભદ્રબાહુસ્વામી છે. પ્રત્યાખ્યાન પ્રવાદ નામના નવમા પૂર્વમાંથી આવી ગયો છું તે ‘
નિસ્સહિ’ શબ્દ બોલવો તે નૈષધિકી સમાચારી છે. ૨ આ સૂત્ર સંકલિત કર્યું છે. ૯૦૦ ગાથા પ્રમાણ આ સૂત્ર છે. સંયમી (૩) આપૃચ્છના : કોઈ પણ કાર્ય કે પ્રવૃત્તિ કરતાં પહેલાં ૨ જે જીવનની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિનું આ ગ્રંથમાં વર્ણન મળે છે. બાહ્ય- ગુરુદેવને પૂછવું કે આપની આજ્ઞા હોય તો આ કાર્ય કરું તે પૃચ્છના હું આત્યંતર પરિગ્રહથી યુક્ત, છકાયના જીવોના રક્ષક, સંયમમાં સમાચારી. $ સ્થિત મુનિએ સંયમ માર્ગની પુષ્ટિ માટે કેવું આચરણ કરવું જોઈએ (૪) પ્રતિપૃચ્છના : ગુરુને પૂછીને પોતાના કાર્ય માટે બહાર છે તેનું આલેખન છે.
જતાં કોઈ કામ, અન્ય સાધુ સોંપે તો તે સંબંધી ગુરુને ફરીથી 2 1 મહત્ત્વ :
પૂછવું તેને પ્રતિપૃચ્છના સમાચારી કહે છે. ૨ ચરણ કરણાનુયોગનું આ સૂત્ર છે, તેથી તેમાં સાધુ-સાધ્વીની (૫) છંદના : પોતાને પ્રાપ્ત થયેલા આહાર આદિ માટે બીજા ૨ & સમાચારીનું વર્ણન તો છે જ, ઉપરાંત, ચરણ સિત્તની અને કરણ સાધુઓને નિમંત્રણ આપવું તે છંદના સમાચારી. હું સિત્તનીનું વર્ણન મળે છે. સાધુ પોતાના આચાર પાલનમાં સ્થિર (૬) ઈચ્છાકાર : જો આપની ઈચ્છા હોય અથવા આપ ઈચ્છો હું છું રહે અને જયણાનું ખૂબ કાળજી અને ઉમંગથી પાલન કરે એ તો હું અમુક કાર્ય કરું-આ પ્રમાણે પૂછવું તે ઇચ્છાકાર સમાચારી છે હકીકતનું સરળ અને સચોટ રીતે આલેખન કર્યું છે. જૈન ધર્મનો (૭) મિથ્થાકાર : સંયમ પાલન કરતાં સાધુથી કોઈક વિપરીત ૨ સાધુ અન્ય સાધુઓ કરતાં કેવો ઉત્તમ આચારધર્મ પાળે છે તે આચરણ થઈ જાય તો તરત જ તે દુષ્કૃત્ય માટે પશ્ચાતાપપૂર્વક ૨ જે દર્શાવ્યું છે. ઉપરાંત પડિલેહણ પિંડ, ઉપધિનું વર્ણન, પ્રતિસેવના, “મિચ્છામિ દુક્કડમ્' કરવું તે મિથ્યાકાર સમાચારી
છે & આલોચના વગેરેની પણ વિગતો મળે છે.
| (૮) તથાકાર : ગુરુ જ્યારે શાસ્ત્ર વાચના આપે, પ્રશ્નના ઉત્તર 8 આ સૂત્રની થોડી વિગતો અવલોકીએ.
સમજાવે, કોઈ પણ વાત કહે ત્યારે, “આપ જે કહો છો તે સત્ય છે ૨ સમાચારીનું પાલન પ્રત્યેક સાધુનું પ્રથમ કર્તવ્ય છે. સમાચારી છે' એમ કહી ‘તહતિ' શબ્દનું ઉચ્ચારણ કરવું તે તથાકાર છે એટલે સમ્યક્ આચરણ, શિસ્તપૂર્વકની ક્રિયા. સાધુના કર્તવ્યની સમાચારી. ૨ સીમા, આગમોક્ત રાત-દિવસની ક્રિયાની રૂચિ, સાધુ જીવનના (૯) અભ્યત્થાન : આચાર્ય, ગુરુ અથવા શ્રમણ વગેરેએ ૨ આચાર-વ્યવહારની સમગ્ર વ્યવસ્થા. આ સમાચારીનું પાલન કરી વિશિષ્ટ માનનીય સાધુઓને આવતા જોઈને પોતાના આસનેથી 8 ભવ્યાત્મા સંસારસાગર તરી ગયા છે, તરશે અને વર્તમાનમાં ઊભા થવું, સામે જઈ સત્કાર કરવો, “આવો પધારો’ શબ્દો બોલી છે શું તરે છે તે છે સમાચારી. આ સમાચારીનું મહત્ત્વ દર્શાવતાં લખ્યું તેમનું સ્વાગત કરવું તે અભ્યત્થાન સમાચારી છે. ૨ છે-જિનેશ્વર પ્રરૂપિત આ સમાચારના આચરણથી સાધુ જીવનમાં (૧૦) ઉપસંપદા : ગુરુ આજ્ઞાથી અન્ય શ્રમણના સાનિધ્યમાં ૨ પ્રમાદ, અહંકાર વગેરે અનેક દુર્ગુણોનો ત્યાગ થઈ જાય છે તેમ રહી વિચરણ કરવું તેમજ શાસ્ત્ર અધ્યયન માટે ઉપાધ્યાય આદિના છે હૈ જ ગુરુજનો અને શ્રમણો સાથેનો સંબંધ પવિત્ર બને છે. રાત્રિ સાન્નિધ્યમાં રહેવું તે ઉપસંપદા સમાચારી છે. છે અને દિવસનો સંપૂર્ણ સમય સપ્રવૃત્તિમાં પસાર થાય છે. આ દશેય સમાચારી સાધુ જીવનના સમગ્ર વ્યવહારને તેમ જ છે ૮ અત્યધિક સમય સ્વાધ્યાય અને ધ્યાનમાં વ્યતીત થતાં સંકલ્પ- ગુરુ શિષ્યના પવિત્ર સંબંધને જાળવી રાખે છે. સાધુની સમાચારી, હું
லல லலலலலலலலலல
