________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
શ્રી પુફિયા-પુષ્પિકા સૂત્રો | ડૉ. પાર્વતી નેણશી ખીરાણી
૨૧
லலலலலலலல
|
6 જૈન ધર્મના-દર્શનના મૂળ સ્ત્રોત ગ્રંથોમાં આગમોની ગણના મધુર અને સહજ છે તેનો અનુભવ થાય છે. આમ તે સમયની થાય છે. આ જિનઆગમો અગાધ સાગર જેવા છે. જે જ્ઞાન વડે ધર્મકથાઓ કહેવાની શૈલી પણ મન પર અંકિત થાય તેવી છે. $ ગંભીર, સુંદર પદોરૂપી ઝરણાના સમૂહથી બનેલી સૂત્રોરૂપી ગદ્યશૈલીમાં રચાયેલા આ સૂત્રમાં ૯૪ ગદ્યાશ છે. ૨નદીઓનો સંગમ છે. તે જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ આદિ રત્નોથી વ્યાખ્યા સાહિત્ય: ભરપૂર છે. ચૂલિકારૂપ ભરતીથી શોભાયમાન છે. વર્તમાને પ્રચલિત પ્રસ્તુત સૂત્ર કથાપ્રધાન હોવાના કારણે તેના પર નિર્યુક્તિ, 8 બાર ઉપાંગોમાંથી અહીં દસમું ઉપાંગ “પુફિયા-પુષ્પિકા'નું ભાષ્ય કે ચૂર્ણિ લખાઈ નથી. શ્રી ચંદ્રસૂરિએ સંસ્કૃત ભાષામાં આ હું વિવેચન અતિ સંક્ષિપ્તમાં કર્યું છે.
સૂત્ર પર સંક્ષિપ્ત અને શબ્દાર્થ સ્પર્શી વૃત્તિ લખી છે. વૃત્તિનું નામકરણઃ
ગ્રંથમાન ૬૦૦ શ્લોક પ્રમાણ છે. વર્તમાનમાં ઉપલબ્ધ આ સૂત્રના હૈ ૨ નિરયાવલિકા અને કલ્પાવંતરસિકામાં કેવળ શ્રેણિક રાજાના પ્રકાશિત સાહિત્ય આ પ્રમાણે છે: ૨પારિવારિક જનોનું જીવન વૃત્તાંત છે પરંતુ આ ઉપાંગ આગમમાં (૧) ઈ. સ. ૧૯૨૨માં આગમોદય સમિતિ સુરત દ્વારાશે દસ વ્યક્તિઓના દસ અધ્યયનો છે. તેઓમાં પરસ્પર સાંસારિક ચંદ્રસૂરિકૃત વૃત્તિ, (૨) ઈ. સ. ૧૮૮૫માં બનારસથી ચંદ્રસુરિકૃત કોઈ સંબંધ નથી. તે સર્વે વિખરાયેલા ફૂલની જેમ જુદા જુદા હોવાથી આ વૃત્તિ અને ગુજરાતી વિવેચન, (૩) વિ. સં. ૧૯૯૦માં જૈન ધર્મ
આગમનું નામ “પુષ્યિકા' છે. જેનું પ્રાકૃત નામ ‘પુફિયા' છે. પ્રસારક સભા, ભાવનગર દ્વારા મૂળ અને ટીકા તેમ જ તેના 2 ૨ગ્રંથ કર્તા:
ગુજરાતી અર્થ, (૪) ઈ. સ. ૧૯૩૪માં ગુર્જરગ્રંથ કાર્યાલય રે કે પૂર્વ ઉપાંગોની જેમ જ આ ગ્રંથના કર્તા વીર ભગવંતોને અમદાવાદથી ભાવાનુવાદ, (૫) વીર સં. ૨૪૪પમાં હૈદ્રાબાદથી 8 જ માનવા યોગ્ય લાગે છે.
આચાર્ય અમોલખઋષિજી દ્વારા હિન્દી અનુવાદ, (૬) ઈ. સ. 6 પ્રેરચનાકાળ:
૧૯૬૦માં શાસ્ત્રોદ્ધારક સમિતિ રાજકોટથી આચાર્ય ઘાસીલાલ છે અન્ય ઉપાંગોની જેમ જ પૂજ્ય આચાર્ય શ્રી ભદ્રબાહુમુનિના મહારાજ દ્વારા સંસ્કૃત વ્યાખ્યા તેમ જ હિન્દી અને ગુજરાતીશે સમય પહેલાં જ આ ઉપાંગ ગ્રંથની રચના થઈ હશે.
અનુવાદ, તેમ જ મધુકરમુનિજી દ્વારા પ્રકાશિત આગમોમાં ઈ. સ. ૨ 2ગ્રંથની ભાષા:
૧૯૭૭માં આચાર્ય તુલસી દ્વારા પ્રકાશિત, ઈ. સ. ૧૯૯૦માં 8 હું આગમ સાહિત્ય અનુસાર તીર્થકર ભગવંત અર્ધમાગધી ભાષામાં આગમ મનિષી પૂ. ત્રિલોકમુનિ દ્વારા સંપાદિત તેમજ ગુરુપ્રાણ $ઉપદેશ આપે છે. અર્ધમાગધી એટલે કે માગધી અને બીજી અઢાર ફાઉન્ડેશન રાજકોટ દ્વારા પ્રકાશિત થયેલ છે. દેશી ભાષાઓ મિશ્રિત ભાષા. ભગવાન મહાવીરના શિષ્યો અનેક વિષય-વસ્તુઃ શ્રપ્રદેશ, વર્ગ જાતિના હતા એટલે જૈન સાહિત્યની પ્રાચીન પ્રાકૃત આ સૂત્ર પ્રશ્નવ્યાકરણસૂત્રનું ઉપાંગ સૂત્ર છે. આ ઉપાંગ સૂત્રમાં ૨ &ભાષામાં દેશી શબ્દોની બહુલતા જોવા મળે છે. એ અનુસાર આ પણ દસ અધ્યયનો છે. જેમ કે – ચંદ્ર, સૂર્ય શુક્ર, બહુપુત્રિક, 8 6 આગમ પણ અર્ધમાગધી ભાષામાં રચાયું છે.
પૂર્ણભદ્ર, મણિભદ્ર, દત્ત, શિવ, બલ અને અનાદત્ત. આ પ્રમાણે આગમની શૈલી:
દસ અધ્યયનોનો નામ નિર્દેશ છે. આ દસે જીવો પૂર્વભવમાં છે પ્રસ્તુત ઉપાંગ સૂત્રમાં ધર્મકથાનુયોગની ખુશબુ મઘમઘે છે. અનુયોગ ભગવાન પાર્શ્વનાથના શાસનમાં ધર્મનો બોધ પામ્યા હતા. ૨
એટલે સૂત્ર અને અર્થનો ઉચિત્ત સંબંધ. એ ચાર પ્રકારના છે. (૧) તેઓનો વર્તમાન ભવ દેવરૂપે વર્ણિત છે અને ભવિષ્યમાં તે દશે રે ૨ચરણકરણાનુયોગ (૨) ધર્મકથાનુયોગ (૩) ગણિતાનુયોગ અને મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાંથી મોક્ષે જશે. આ દસે અધ્યયનમાં ચન્દ્ર, સૂર્ય,
(૪) દ્રવ્યાનુયોગ. ધર્મકથાનુયોગ એટલે જેમાં કથાના માધ્યમથી શુક્ર આદિ દેવ ભગવાન મહાવીરના દર્શનાર્થે આવે છે અને વિવિધ શંકષાય આદિનું નિરાકરણ કરીને મોક્ષમાર્ગની પ્રરૂપણા કરવી. આ પ્રકારના નાટક બતાવી પાછા પોત-પોતાના સ્થાને જતા રહેવું ૨ઉપાંગમાં સ્વયં મહાવીર ભગવાનના શ્રીમુખેથી ગૌતમસ્વામીના છે. ત્યારે ગણધર પ્રભુ ગૌતમ સ્વામી દ્વારા આ દેવોની દિવ્ય દેવ ૨
પ્રશ્નોના ઉત્તર રૂપે બધી કથાઓનો ભાવ પ્રવાહિત થયો છે. રિદ્ધિ-સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થવાનું કારણ પૂછવાથી ભગવાન મહાવીરે ૨ 2ભગવાન મહાવીર તથા ગૌતમ સ્વામીના આપસી સંવાદ કેટલા એમના પૂર્વભવોનું કથન કર્યું છે. லே ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
லலல
