________________
( ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
શ્રી પાવણા સૂત્ર-પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર
Lપૂ. સાધ્વી સુબોધિકા,
லலலலலலல லலலலல
૨ ઉપાંગ સૂત્રોમાં મૂર્ધન્ય સ્થાન ધરાવતું (સંસ્કૃત રૂપાંતરણ પુદ્ગલ પરમાણુ પૂરા બ્રહ્માંડની યાત્રા કરી શકે છે. ૨ પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર) ઉપાંગ સૂત્ર છે. પUST એટલે પ્રજ્ઞ, જ્ઞાનીપુરુષ, શરીર, ભાષા, મન, કર્મ આ સર્વ પુદ્ગલમય છે અને તેની શૈ 8 તીર્થંકર પરમાત્મા, વણ એટલે વર્ણન કરાયેલતીર્થ કર પરમાત્મા ગતિશીલતા જ ટીવી, કોમ્યુટર, મોબાઈલ વગેરેના સંચાલનમાં છે
દ્વારા વર્ણિત તત્ત્વસમૂહ પણવણા કહેવાય છે. - એટલે ભેદ- કારણરૂપ છે. જૈન દર્શનનો પર્યાયવાદ (પરિવર્તનશીલતા) અને ૨ છે પ્રભેદ દ્વારા વિવિધ પ્રકારે જ્ઞાપના એટલે પ્રરૂપણા. ભેદ-પ્રભેદ પરમાણુની ગતિશીલતા, આ બંને ભૌતિક વિજ્ઞાનના મૂળભૂત છે ૨ સહિત વિવિધ પ્રકારે જેની પ્રરૂપણા કરવામાં આવે તે પ્રજ્ઞાપના. સ્તંભ છે. આ શાસ્ત્રને તાત્ત્વિક પદાર્થોનો તથા વિજ્ઞાન જગતનો ૨ પરચયિતા:
સંક્ષિપ્ત વિશ્વકોષ’ કહી શકાય. ૐ ઐતિહાસિક તથ્યોના આધારે કહી શકાય કે શ્રી શ્યામાચાર્ય આ શાસ્ત્રમાં છત્રીસ પદ અર્થાત્ છત્રીસ અધ્યયન છે. 6 અપરનામ શ્રી કાલકાચાર્યે આ શાસ્ત્રની રચના કરી છે. તેઓશ્રી પદ-૧ : પ્રજ્ઞાપના પદ $ આગમને લિપિબદ્ધ કરનારા દેવર્ધ્વિગણિ ક્ષમાશ્રમણના સમકાલીન આ અધ્યયનમાં જીવ દ્રવ્ય અને અજીવ દ્રવ્યની પ્રરૂપણા છે. • ૨ હતા.
જેનામાં ચેતના એટલે જ્ઞાન હોય, જે સુખદુ:ખનો જ્ઞાાત અને છે છે ઘરચના શૈલી:
ભોકતા હોય તે જીવ છે. જીવો અનંત છે, તેમાં કર્મ રહિત, છે છે આ શાસ્ત્ર પ્રશ્નોત્તર શૈલીમાં પ્રરૂપિત છે પ્રારંભના સુત્રોમાં સંસાર ભ્રમણથી મુક્ત જીવો સિદ્ધ કહેવાય છે અને કર્મ સહિત, છે 0 પ્રશ્નકર્તા અને ઉત્તરદાતાનો નામોલ્લેખ નથી પરંતુ પાછળના સંસારમાં ભ્રમણ કરતા જીવો સંસારી કહેવાય છે. ૬ સુત્રોમાં પ્રશ્ન કર્તા રૂપે ગૌતમસ્વામી અને ઉત્તરદાતા રૂપે મહાવીર સંસારી જીવોનું સ્થાવર અને ત્રસ, સૂક્ષ્મ અને બાદર, પ્રત્યેક 6 છે સ્વામીનો નામોલ્લેખ છે.
અને સાધારણ (નિગોદ) પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા, એમ બે-બે છે ૨ પ્રાયઃ સંપૂર્ણ શાસ્ત્ર ગદ્યાત્મક છે, કેટલાક પદ (અધ્યયન)ના પ્રકારે વર્ગીકરણ થાય છે. સ્વયં ગતિ ન કરી શકે તે સ્થાવર અને ૨ 8 પ્રારંભ કે અંતમાં પદ્યાત્મક શ્લોકો જોવા મળે છે. આર્યા છંદ સ્વયં પોતાની મેળે ગતિ કરી શકે તે ત્રસ છે. જેના શરીરનું છેદનC અનુસાર ૩૨ અક્ષરના એક શ્લોકની ગણનાનુસાર પ્રજ્ઞાપના ભેદન કોઈપણ શસ્ત્રથી થઈ ન શકે તે સૂક્ષ્મ અને જેના શરીરનું ? ૨ સૂત્રના મૂળપાઠનું ગ્રંથ પ્રમાણ ૭૮૮૭ શ્લોક પ્રમાણ છે. છેદન-ભેદન શસ્ત્ર દ્વારા થઈ શકે તે બાદર છે. પોતાના એક છે [વિજ્ઞાનની આધારશીલા:
શરીર દ્વારા આહાર, નિહાર શ્વાસાદિ ક્રિયા થાય તેવા સ્વતંત્ર છે ૨ પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર વિજ્ઞાનની આધારશીલા રૂપ છે. આ શાસ્ત્રમાં શરીરવાળા જીવ પ્રત્યેક અને એક શરીરના આધારે અનંત જીવોની ૨ છે જીવ અને અજીવ દ્રવ્ય, તેના ગુણધર્મ અને તેની પરિવર્તન પામતી આહાર વિહાર શ્વાસાદિ ક્રિયા થાય, તેવા કોમન શરીરવાળા જીવ છે 6 પર્યાયો (અવસ્થાઓ)નું વર્ણન છે. અજીવ દ્રવ્યના વર્ણનમાં સાધારણ (નિગોદ) છે. ગ્રહણ કરેલા પુદ્ગલોને આહાર, શરીર, 8 9 મટીરિયાલીસ્ટીક એટલે ભૌતિક ગુણધર્મ યુક્ત પદાર્થોનું વર્ણન ઈંદ્રિય, શ્વાસોશ્વાસ, ભાષા અને મને રૂપે પરિણાવવાની છે શ્રે છે. વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શ પુદ્ગલ દ્રવ્યના ગુણધર્મ છે. તેમાં શક્તિની પૂર્ણતાને પર્યાપ્તિ કહે છે. સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ કર્યા છે ૨ પદાર્થ આધાર છે અને ગુણધર્મ આધેય છે. દ્રવ્ય અને તેના ગુણની પછી જ મૃત્યુ પામે તે પર્યાપ્તા અને સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ કર્યા છે પર્યાયો (અવસ્થા) પરિવર્તનશીલ છે.
પહેલાં જ મૃત્યુ પામે તે અપર્યાપ્તા છે. અથવા ઉત્પત્તિના પ્રથમ 8 6 આજની આશ્ચર્યજનક વૈજ્ઞાનિક શોધનું જે કાંઈ રહસ્ય છે, અંતર્મુહૂર્તમાં સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થઈ ન હોય ત્યાં સુધી કે છે તેનું સમાધાન પુદ્ગલ પરિવર્તનમાં અને તેની ગતિશીલતામાં અપર્યાપ્તા અને સ્વયોગ્ય પર્યાપ્તિ પૂર્ણ થઈ ગયા પછી પર્યાપ્તા ? ૨ સમાયેલું છે. પુદ્ગલ પરમાણુમાં બે પ્રકારની ગતિ છે. ૧. કહેવાય છે. ૨ પરિવર્તન ગતિ-પુદગલ દ્રવ્યની પરિવર્તન ગતિમાં તેની પર્યાયો પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિ આ પાંચ સ્થાવર ૨ 2 અનંત ગુણ, અસંખ્યાત ગુણ, સંખ્યાત ગુણ, સંખ્યાત ભાગ, છે. પૃથ્વી આદિ ચાર સ્થાવરના સૂક્ષ્મ અને બાદર બંને પ્રકારના છે C અસંખ્યાત ભાગ, અનંતભાગે ચુનાધિક થતી રહે છે. ૨. જીવો પ્રત્યેક શરીરી છે. વનસ્પતિના સૂક્ષ્મ જીવો સાધારણ શરીરી છે છે સ્થાનાંતર ગતિ-આંખના પલકારાના અસંખ્યાતમા ભાગમાં છે. બાદર વનસ્પતિના જીવો પ્રત્યેક અને સાધારણ બંને પ્રકારના 6 லே ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல ல
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல
லலல
