________________
૩૦
પ્રબુદ્ધ જીવન : આગમ પરિચય વિશેષાંક
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૨ )
லைலலலலலலல
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર | ડૉ. રશ્મિભાઈ જે. ઝવેરી
૧૫
(૧) નામ અને વિષયવસ્તુ
૨૦ નવ પ્રકારનાં બ્રહ્મચર્યની $ દ્વાદશાંગીનું ચોથું મહત્ત્વનું અંગ છે–સમવાયાંગ. શ્રી ઠાણાંગ
ગુપ્તિઓ અને અગુપ્તિઓ રેસૂત્રની જેમ આ આગમમાં પણ સંખ્યા આધારિત વર્ગીકરણ છે;
૨૫ દસ પ્રકારના શ્રમણ ધર્મ, ૨જેમકે આત્મા એક છે. એમ એકથી લઈને અનેક સંખ્યા સંબંધી
ચિત્તસમાધિના સ્થાનો વિષયોનું સંકલન છે. આમાં એકથી લઈને સો સંખ્યા સંબંધી
૧૬ ઉપાસકોની (શ્રાવકોની) વિષયો માટે એકોત્તર વૃદ્ધિથી સોએ સો વિષયો માટે સો સમવાય
પ્રતિમા (અભિગ્રહ), મહાવીરના છે છે. પછી ૧૫૦ થી લઈને અનેકોત્તર વૃદ્ધિ કરતાં કરતાં ક્રોડા
૧૧ ગણધરો ૨ ક્રોડ સાગરોપમની સંખ્યા સંબંધી વિવિધ વિષયોનું નિરૂપણ છે
૨૦ ભિક્ષુની ૧૨ પ્રતિમાઓ. ૨એટલે એનું નામ “સમવાય' છે. આ વિવિધ વિષયો “પ્રકીર્ણક'
૧૭ ક્રિયાસ્થાનો (કર્મબંધનના સમવાય નામના અધ્યયનમાં સૂત્ર એકથી ૮૭ સુધી છે. આ
હેતુઓ). પ્રકીર્ણક સૂત્રમાં ગણિપિટક દ્વાદશાંગી આદિ વિષયોનું પણ સંકલન
૧૮ જીવોનો સમૂહ, ૧૪ છે–જે મૂળ આગમના પરિશિષ્ટ રૂપ છે.
જીવસ્થાન (ગુણસ્થાન) ૨(૨) રચનાકાર, રચનાકાળ, ભાષા
૧૬ ૧૫ પ્રકારના પરમાધામી દેવો ૨ ૨ શ્રી ઠાણાંગ સૂત્રની જેમ આ આગમની રચના પણ શ્રી
૧૬
૧૬ કષાયા સુધર્માસ્વામીએ ઈ. પૂ. છઠ્ઠી શતાબ્દીમાં કરી હશે એમ માનવામાં
૨ ૧ ૧૭ પ્રકારના અસંયમ અને C આવે દ , પણ સંકલનનો સમય ઈસુની ચોથી શતાબ્દી છે. આની
સંયમ ભાષા પ્રાકૃત અને શૈલી સૂત્રાત્મક છે.
૧૮ બ્રહ્મચર્યના ૧૮ પ્રકાર, ૨(૩) આગમસાર :
આચારના ૧૮ સ્થાનો ૨ પ્રથમ સમવાય (અધ્યયન)ના પહેલાં બે સૂત્રોમાં ભગવાન
૧૫ શ્રી જ્ઞાતા સૂત્રના ૧૯ અધ્યયન છે &મહાવીર દ્વારા રચિત દ્વાદશાંગીની પ્રજ્ઞાપના કરી છે અને પછી
૧૭ અસમાધિના ૨૦ સ્થાનો હું બાર આગમોના નામ છે. ત્રીજાથી ૧૪૬ સૂત્ર સુધી એકની સંખ્યા
૧૪ ચારિત્રમાં દોષ લગાવનારાસંબંધી વિષયોનું સંકલન છે.
શબલના ૨૦ પ્રકાર છે બીજા સમવાયથી સોમા સમવાય સુધી વિષયો આ પ્રમાણે
૧૪ ૨૨ પરીષહો
૧૩ શ્રી સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રના ૨૩ ૨ 2(સમવાય) ૨ સૂત્ર સંખ્યા ૨૩ બે પ્રકારના દંડ, આદિ
અધ્યયનો (સમવાય) ૩ ૨૪ ત્રણ પ્રકારની ગુપ્તિ,
૧૫ દેવાધિદેવ (તીર્થકરો) ગર્વ (ગારવ) આદિ
૧૮ પાંચ મહાવ્રતની ૨૫ શ્રે(સમવાય) ૪ ૧૮ ચાર કષાય, ચાર કથા
ભાવનાઓ ચાર સંજ્ઞા, આદિ
આ રીતે ૨૬મા સમવાયમાં ત્રણ છેદસૂત્રના ૨૬ ઉદ્દેશન કાળ, 8 (સમવાય) ૫
૨૨ પાંચ મહાવ્રત આદિ. ૨૭મા સાધુના ૨૭ ગુણો, ૨૮માં મતિજ્ઞાનના ૨૮ પ્રકારો છે (સમવાય) ૬ ૧૭ છ પ્રકારની વેશ્યા, જીવ નિકાય, ૨૯માં પાપશાસ્ત્ર (પાપડ્યુત)ના ૨૯ પ્રકારો, ૩૦માં ૩૦
બાહ્ય તપ, આત્યંતર તપ, આદિ પ્રકારની ક્રૂર પ્રવૃત્તિઓ જેનાથી જીવ મહામોહનીય કર્મનો બંધ ૨૩ સાત પ્રકારના ભયસ્થાન, કરે છે, ૩૧માં સિદ્ધ ભગવાનના ૩૧ ગુણો, ૩૨માં ૩૨ પ્રકારના ૨ સમુઘાત, ક્ષેત્ર.
પ્રશસ્ત યોગ, ૩૩માં ૩૩ પ્રકારની ગુરુની અશાતના, ૩૪માં ૨ ૧૮ આઠ પ્રકારના મદ, પ્રવચનમાતા તીર્થકરના ૩૪ અતિશયો અને ૩૫માં એમના ૩૫ વચનાતિશયો & லேலல லலல லலல லல லலலல லலல லல லலல லலல லல ல ல ல
லலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலலல லலலலலலலலலலலல
૧
=
૦
૦
૦
Pછે.
0
=
P
லலலலலலலலலலலலல
