________________
૩૦.
પ્રબુદ્ધ જીવન
એપ્રિલ, ૨૦૧૨
જ્વાળામુખી ફાટશે. ધરા ધીકતી રહેશે ને વાળામુખીની આંધીથી ઉત્સર્પિણીકાળ. આ બંને અડધા ચક્રને પાછું છ વિભાગમાં વહેંચ્યું આખું આકાશ ભરાઈ જશે.
છે તેને “આરા” (સમય)ના નામથી સંબોધવામાં આવે છે. આમ ૬. પછી ખૂબ ખૂબ લાંબા સમય પછી સાતમો સૂરજ દેખાશે. બધા મળીને કુલ બાર આરા (કાળચક્ર) થાય છે. અત્યારે આપણે પૃથ્વી અગ્નિનો એક ચમકતો ગોળો બની જશે. આ ગોળો ફૂલતો અવસર્પિણીના પાંચમા આરામાં છીએ જેનો નિશ્ચિત સમય જશે અને તેની જ્વાળાઓ ચારે બાજુ દૂર દૂર સુધી ફેલાશે. ૨૧૦૦૦ વર્ષનો મનાય છે. છેલ્લે એ ફાટશે અને અદૃશ્ય થશે.
અવસર્પિણીકાળના સમયનો વિચાર કરીએ તો પહેલો આરો તમારી જાતને બચાવવા માટે ફક્ત એક જ રસ્તો છે અને તે એ ખૂબ જ લાંબો હોય છે. બીજા, ત્રીજા અને ચોથા આરાનો સમય કે તમે આઠ નિયમોનું બરાબર પાલન કરો.
પણ ખૂબ જ લાંબો હોય છે. જ્યારે પાંચમા અને છઠ્ઠા આરાનો આમ બોદ્ધો સૃષ્ટિના કર્તાને નથી માનતા. પણ પૃથ્વીના સમય બંને ૨૧૦૦૦ હજાર વર્ષનો માન્યો છે. ઉપર જણાવ્યું તેમ વિનાશમાં તેઓ કાળચક્રને માને છે.
અત્યારે આપણે પાંચમા આરાના ૨૧૦૦૦ વર્ષમાં છીએ. જેમાંથી જૈન ધર્મ : ભગવાન સૃષ્ટિના રચનાકાર છે, એમ જૈનો માનતા ૨૬૦૦ વર્ષ પૂરા કર્યા. જ નથી. તેમના સિદ્ધાંત પ્રમાણે જગતનું ક્યારેય સૃજન થતું નથી, પૃથ્વીના પ્રલય બાબતમાં જૈનધર્મ માને છે કે છઠ્ઠા આરાનો ન પ્રલય થાય છે, તેથી વિશ્વ (લોક) શાશ્વત છે. જૈન ધર્મ અનુસાર ૨૧૦૦૦ વર્ષનો ગાળો લોકો માટે ખૂબ જ મુસીબતોનો હશે. જડ અને ચેતનથી ભરેલી આ સૃષ્ટિ છે. તેઓએ વિશ્વને બે વિભાગમાં નીચે પ્રમાણે તેનું વર્ણન આપ્યું છેવહેંચ્યું છે. એકને લોક કહે છે. બીજાને અલોક કહે છે. જડ ચેતનનો ૧. દિવસ અસહ્ય ગરમી પડશે, રાત્રે અસહ્ય ઠંડી પડશે. સમૂહ લોકમાં સામાન્ય રૂપથી નિત્ય અને વિશેષ રૂપથી અનિત્ય ૨. લોકો નદીના બિલ (બોગદા)માં દિવસ દરમ્યાન ભરાઈ રહેશે. છે. જ્યારે અલોકમાં જીવ, જડ, ચેતન વગરનો છે. જેન, મતાનુસાર ૩. સંસ્કૃતિનો નાશ થશે. વિશ્વ અને તેની સ્થાપના આત્મા, પદાર્થ, લોક, કાળ અને તેની ૪. આ આરાના છેલ્લા ૪૯ દિવસો દરમ્યાનગતિના સિદ્ધાંતો હંમેશ માટે અસ્તિત્વમાં જ હતા, છે અને રહેશે . પહેલાં સાત દિવસ ધૂળના વાદળો છવાશે. જ. તેનો ક્યારેય વિનાશ નહીં થાય. તેથી જડ-ચેતનમય આ સૃષ્ટિમાં ii. પછીના સાત દિવસ આંધીના રહેશે. અનેક કારણોથી વિવિધ રીતે રૂપાંતરો થતા રહે છે. એક જડ પદાર્થ i. ત્રીજા સાત દિવસ વરસાદની ખૂબ હેલી રહેશે. બીજા જડ પદાર્થના સંપર્કમાં આવે છે ત્યારે બંનેમાં રૂપાંતર થાય iv. ચોથા સાત દિવસ અગ્નિની વર્ષા રહેશે. છે. તેવી જ રીતે જડના સંપર્કમાં ચેતન સાથે મળવાથી તેમાં પણ છે. છેલ્લા ત્રણ અઠવાડિયા ભયંકર વાવાઝોડાના સ્વાગતથી રૂપાંતર થતું રહે છે. રૂપાંતરની આ અવિરત પરંપરામાં પણ મૂળ રહેશે. ધૂળની ડમરીઓ ભયંકર થશે, ઝાડો મૂળમાંથી ઉખડી જશે. વસ્તુની સત્તાનું અનુગમન સ્પષ્ટ દેખાય છે. આ અનુગમનની અપેક્ષાએ આ કારણે લગભગ બધા જીવોનો નાશ થશે. જડ અને ચેતન અનાદિકાળથી છે, અનન્ત કાળ સુધી સ્થિર રહેશે. જેન ઋષિઓ તેને પ્રલય કહે છે. પણ તેમાં પૃથ્વી કે જગતના સનું શૂન્ય રૂપમાં ક્યારેય પરિણમન નહીં થઈ શકે, અને શૂન્યથી નાશની માન્યતા નથી. આ તો પૃથ્વી પરના પરિવર્તનની કે પ્રલયની ક્યારેય સત્નો પ્રાદુભાવ અથવા ઉત્પત્તિ ન થઈ શકે.
જ વાત છે. માનવ જીવોનો નાશ થશે પણ તેમાંથી કેટલાક બચેલા સનું બીજું નામ દ્રવ્ય છે. આ સમગ્ર ચરાચર લોક આ છ દ્રવ્યો જીવોને દેવી શક્તિ સંરક્ષિત જગ્યા પર મૂકી આવશે. જેથી ભયંકર (ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, કાલાસ્તિકાય, વાવાઝોડાના સમાવા સાથે, પાછું તેઓથી નવજીવન શરૂ થશે. પુદ્ગલાસ્તિકાય અને જીવાસ્તિકાય)ના પ્રપંચ છે એનાથી અતિરિક્ત પૃથ્વી પાંગરવાની શરૂઆત થશે. બીજું કંઈ જ નથી. દ્રવ્ય નિત્ય છે. તેથી લોક પણ નિત્ય છે. એનું આમ છઠ્ઠા આરાના ચક્રની સમાપ્તિ સાથે, કાળચક્ર (સમયનું) કોઈ લોકોત્તર શક્તિથી નિર્માણ થયું નથી. અનેક કારણોથી સમય ઊલ્ટી રીતે ચાલશે. એટલે કે છઠ્ઠા આરાના ૨૧૦૦૦ વર્ષોથી, સમય પર એમાં પરિવર્તન થતું આવ્યું છે. પરંતુ મૂળ દ્રવ્યોનો નાશ પાંચમા આરાના ૨૧૦૦૦ વર્ષમાં પ્રવેશ કરશે. તેવી જ રીતે પછી કે ઉત્પાદ થતો નથી. આ કારણે જૈન ધર્મ અનેક મુક્તાત્માની સત્તા ચોથો આરો, ત્રીજો આરો, બીજો અને પહેલો આરો આવશે. તેને સ્વીકારે છે પણ તેમને સૃષ્ટિ કર્તા નથી માનતા.
ઉત્સર્પિણીકાળ કહેવાશે. આમ આ પ્રકારે કાળચક્ર અવિરત ફર્યા જ કરશે. જીવ, પુદ્ગલ આદિને દ્રવ્ય કહેવાનું કારણ એ વિવિધ જરથોસ્તી ધર્મ : પરિમાણોમાં દ્રવિત થાય છે. પરિમાણ અથવા પર્યાય વગર દ્રવ્ય કહેવાય છે કે “અહુન-વઈર્ય' મંત્ર સર્વથી પહેલાં મેં (પરમેશ્વરે) રહેતું નથી અને દ્રવ્ય વગર પદાર્થનું અસ્તિત્વ નથી હોતું. ઉચ્ચાર્યો. તેનો અર્થ થાય છે કે, આકાશની પહેલાં, જળની પહેલાં,
પૃથ્વીના પ્રલય વિષે વાત કરીએ તો જૈન ધર્મ પ્રમાણે કાળ પ્રાણીઓ, વનસ્પતિ, અગ્નિ, સજ્જન, મનુષ્યો, દુષ્ટ મનુષ્યો, (કાલાસ્તિકાય) ઘડિયાળની માફક ચાલે છે એવી માન્યતા છે. કાળને સઘળી શરીરધારી સૃષ્ટિ, સૃષ્ટિનાં સઘળાં સર્જન પહેલા “અશ'માંથી બે વિભાગમાં વહેંચી નાંખવામાં આવ્યો છે, અવસર્પિણીકાળ અને ઉદ્ભવેલા, આ બધા વિશ્વ પહેલાં “હું” એટલે (પરમેશ્વર) હતો.
