Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
स्थानाङ्गसूत्रे ततस्तृतीयेन समयेन वायव्यदिशि समश्रेण्यैव गच्छतीति त्रयः समया उक्ताः । एवंविध उत्कर्षेण विग्रहस्त्रसानामेव त्रसोत्पत्तौ भवतीत्यत एवाह-एगिदिय. वज्ज' इत्यादि, एकेन्द्रियान् वर्जयित्वेत्यर्थः । एकेन्द्रियास्तु एकेन्द्रियेषु पञ्चसा. मयिकेन विग्रहेणाप्युत्पयन्ते, तेषां बहिस्तात् सनाडीतो बहिरुत्पद्यमानत्वात् , उक्तश्च - " विदिसाउ दिसं पढमे, बीए पइसरइलोयनाडीए । तइए उप्पि धावइ, चउत्थए नीइ वाहिं तु ॥१॥
पंचमए विदिसीए गंतुं उप्पज्जए उ एगिदी।" इति । छाया-विदिशातो दिशं प्रथम, द्वितीये प्रतिसरति लोकनाथाम् ।
तृतीये उपरि धावति, चतुर्थ के नयति बहिस्तु ॥१॥ पश्चमके विदिशायां गत्वोत्पद्यते तु एकेन्द्रियः ।।
सम्भवोऽप्ययम् । भवति तु चतुः सामयिक एवं व्याख्याप्रज्ञप्त्यां तथा प्रतिपादितत्वात् , उक्तश्चसमश्रेणी से नीचे जाता है उसके बाद तृतीय समय में वायव्य दिशा में समश्रेणी से जाता है इस प्रकार दो घुमावों में ये तीन समय लगते हैं ऐसा कहा गया है। ऐसा उत्कृष्ट से मोडा-विग्रह त्रसों का त्रसोत्पत्ति में होता है इसीलिये यहां " एगिदियवज्ज" इत्यादि सूत्रकार ने कहा है। क्यों कि-एकेन्द्रिय एकेन्द्रियों में पांच समयबाले विग्रह से भी उत्पन्न होते हैं, क्यों कि-इसका उत्पाद त्रस नाडी से बाहर होता है। कहा भी है-"विदिप्साउदिसं पढमे” इत्यादि एकेन्द्रिय जीव का यह पांच समयवाला उत्पाद सम्भव भी होता है परन्तु-व्याख्याप्रज्ञप्ति में चार समयवाला ही इसका उत्पाद कहा है। कहा भी हैનીચે જાય છે, ત્યારબાદ તૃતીય સમયમાં વાયવ્ય દિશામાં સમશ્રેણીથી જાય છે. આ પ્રકારે બે ઘુમાવમાં ત્રણ સમય લાગે છે, એ કથન સિદ્ધ થાય છે. આ પ્રકારને ઉત્કૃષ્ટની અપેક્ષાએ ત્રસેને મેડે-વિગ્રહ ત્રસત્પત્તિમાં થાય છે. थी। सही " एगिदियवज्ज" त्यादि ४थन सूत्ररे ४यु छ, १२५५ । એકેન્દ્રિયની એકેન્દ્રિમાં પાંચ સમયવાળા વિગ્રહથી પણ ઉત્પત્તિ થાય છે, કારણ કે તેને ઉત્પાદ ત્રસ નાડીની બહાર થાય છે. કહ્યું પણ છે કે –
“ विदिसाउदिसं पढमे " त्या
એકેન્દ્રિય જીવન આ પાંચ સમયવાળ ઉત્પાદ સંભવી શકે છે ખરો, પરંતુ વ્યાખ્યા પ્રજ્ઞપ્તિમાં ચાર સમયવાળે જ તેને ઉત્પાદ કહ્યો છે. કહ્યું પણ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
