Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सुघा टोका स्था० ४३०१ सू० २ वृक्षदृष्टान्तेन पुरुषादिनिरूपणम् ३७९ __ " एवं संकप्पे" इति-एवम् पूर्ववत् , संकल्पः=संकल्पघटितस्तत्तद्भङ्गो मनो. घटितभङ्गवद् बोध्यः । तथाहि-उन्नतो नामैक उन्नतसंकल्पः १, उन्नतो नामैकः प्रणतसंकल्पः २, प्रणतो नामक उन्नतसंकल्पः ३, प्रणतो नामैकः प्रणतसंकल्पः ४॥ तत्र संकल्पो-मानसं कर्म विचार इत्यर्थः, एवं चोन्नतसंकल्पः' इत्यस्योन्नतमानसविचार इत्यर्थः । विचारे औन्नत्यं चौदार्यादिगुणयुक्तत्वेन समीचीनार्थविष. यत्वेन वा बोध्यम् , तद्वान् पुरूषोऽप्युन्नतोऽभिधीयते । ८ । ___ " पन्ने " इति-प्रज्ञा-ज्ञान-ज्ञा, प्रकृष्टा चासौ ज्ञा-प्रज्ञा, तद्धटिता अपि भङ्गा मनोघटितभङ्गवद् बोध्या। तथाहि-उन्नतो नामैक उन्नतप्रज्ञः १, उन्नतो नामकः प्रणत प्रज्ञः २, प्रणतो नामैक उन्नतः प्रज्ञः ३, प्रणतो नामैकः प्रणत-प्रज्ञः ४,९॥
इसी प्रकार से सङ्कल्प को घटित करके भी चतुर्भङ्गी बना लेना चाहिये, जैसे-कि उन्नत उन्नत सङ्कल्पवाला-१ उन्नत प्रणत सङ्कल्पयाला -२ प्रणत उन्नत सङ्कल्पवाला-३ और प्रणत प्रणत सङ्कल्पवाला-४ सङ्कल्प नाम मानसिक विचार का है, विचार में औन्नत्य औदार्य आदि गुणों से युक्त होने से अथवा-समीचीन अर्थ को विषय करने से जानना चाहिये, ऐसे उन्नत मानसिक विचारों से युक्त हुवा पुरुष भी उन्नत कहलाते हैं इस चतुर्थभङ्गी का अर्थ स्पष्ट है ८
"पन्ने" प्रज्ञा नाम ज्ञान का है प्रकृष्ट ज्ञा का नाम प्रज्ञा है इसको लेकर भी चार भङ्ग इस प्रकार से बने हैं-उन्नत उन्नत प्रज्ञाचाला -उन्नत प्रणत प्रज्ञावाला-प्रणत उन्नत प्रज्ञावाला-और प्रणत प्रणत प्रज्ञायाला, यह चतुर्भङ्गी भी सरलता से समझी जा सके ऐसी है
એ જ પ્રમાણે સંક૯પને આધારે પણ ચાર ભાગ બને છે-જેમકે.... (१) उन्नत नत स४६५वाणी, (२) उन्नत प्रशत स४६५पाणी, (3) प्रयत ઉન્નત સંક૯૫વાળે અને (૪) પ્રણત પ્રત સંકલ્પવાળે. “સંકલ્પ” એટલે
માનસિક વિચાર". વિચારમાં દાયે આદિ ગુણોથી યુક્તતા હોવાને કારણે ઉન્નતતા સંભવી શકે છે. અથવા સમીચીન અર્થને વિષય કરવાની અપેક્ષાએ પણ સંકલપમાં ઉન્નતતા સમજવી જોઈએ. એવા માનસિક ઉન્નત વિચારથી યુક્ત હોય એવા પુરુષને પણ ઉન્નત કહે છે. આ ચતુગીનો અર્થ સ્પષ્ટ છે.
" पन्ने" प्रज्ञा मेट ज्ञान-प्रकृष्ट ज्ञानर्नु नाम प्रज्ञा छे. ते प्रज्ञानी અપેક્ષાએ પણ નીચે પ્રમાણે ચાર ભાંગા બને છે-(૧) ઉન્નત ઉન્નત પ્રજ્ઞાવાળે, (२) उन्नत प्रशुत प्रज्ञापाणी, (3) प्रयत नत प्रज्ञावाणी मन (४) प्रयत પ્રત પ્રજ્ઞાવાળો. આ ચતુર્ભગી પણ સરળતાથી સમજી શકાય એવી છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨