Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
७१२
स्थानानसूत्रे " ओवट्टण-उबट्टण-संकमणाईच तिन्नि करणाई" छाया- अपवर्तनोद्वर्तनसंक्रमणानि च त्रीणि करणानि" इति । एतानि त्रीणि करणानि देशोपशमनायां भवन्ति, न तु सर्वोपशमनायां, सर्वोपशमनाया मोहनीय एवं सद्भावात् । शेषाणां सप्तानां कर्मणां सर्वोपशमना न भवति, देशोपशमना तु सर्वेषां कर्मणां भवतीति पर्यवसितोऽर्थः ३ तथा-विपरिणामनोपक्रमः-वीतिविविधैः प्रकारैः-कर्मणां सत्तोदयक्षयोपशमापवर्तनोद्वर्तनादिभिः एतद् रूपतयेत्यर्थः, परिणामना-अवस्थान्तरपापणा विपरिणामना, यद्वा-विविधैः प्रकारैः गिरिसरि. दुपलन्यायेन द्रव्यक्षेत्रादिभिः कर्मणां परिणामना-अवस्थान्तरपापणा । अथवाहै इस उपशमना का जो उपक्रम है वह उपशमनोपक्रम है। उपशमना में तीन करण होते हैं। उक्त भी है-" ओवट्टण-उव्वट्टण-संकमणाई च तिन्नि करणाई" अपवर्तन-उद्वर्तन और संक्रमण ये तीन करण देशोपशमना में होते हैं-सर्वोपशमनामें नहीं । मोहनीयमें ही सर्वोप. शमनाका सद्भाव होता है । बाकी के जो सात कर्म हैं-उनमें सर्वोपशमना नहीं होती है । देशोपशमना ही होती है । तथा-मोहनीय में दोनों प्रकारकी उपशमना होती है-देशोपशमना भी होती है और सर्वोपशमना भी होती है । विपरिणामनोपक्रम-कों की वि-विविध प्रकारों से सत्ता, उदय, क्षयोपशम, अपवर्तन, उद्वर्तन आदि रूपसे जो परिणामना-अवस्थान्तर प्रापणा है, वह अथवा-विविध प्रकारसे जो-गिरि सरिदुपघोलन न्याय से द्रव्य क्षेत्रादिके अनुसार कौकी परिणामनाअवस्थान्तर प्रापणा होती है वह, अथवा-कारणविशेषको लेकर जो છે તેનું નામ ઉપશમનેપકમ છે. ઉપશમનામાં ત્રણ કરણ હોય છે. કહ્યું પણ छ,-" ओवट्टण-उबट्टण-संकमणाई च तिन्नि करणाइं" अपपतन, वतन અને સંક્રમણ આ ત્રણ કરણેને સદ્ભાવ દેશપશમનામાં હોય છે સોંપશે. મનામાં હેતે નથી મેહનીયમાં જ સર્વોપશમનાને સદુભાવ હોય છે, બાકીના સાત કર્મોમાં સર્વોપશમનાને સાદુભાવ હોતું નથી પણ દેશપશમનાને જ સદભાવ હોય છે. તથા મેહનીયમાં બન્ને પ્રકારની ઉપશમનાને સદ્ભાવ છે. એટલે કે સર્વોપશમનાને પણ સદ્દભાવ હોય છે અને દેશપશમનાને પણ સદુભાવ હોય છે.
વિપરિણામોપકમને ભાવાર્થ-કર્મોની જે વિવિધ પ્રકારે સત્તા, ઉદય, ક્ષપશમ, અપવર્તન, ઉદ્વર્તન આદિ રૂપે જે પરિણામના (અવસ્થાન્તર પ્રાપ્તિ) થાય છે, તેને અથવા વિવિધ પ્રકારે જે-ગિરિ સરિ પોલન ન્યાયે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
